POZITIVIZAM I PRAGMATIZAM

a)Pragmatizam

Pragmatizam (pragma = djelo, djelovanje, rad, čin i slično) je filozofski pravac koji je nastao u Americi. Predstavnici su: John Dewey, Charles Peirce, William James.

Pragmatizam izražava vjeru u modernu tehnologiju i on je izraz industrijske civilizacije savremenog društva. Pragmatizam uči da cilj "filozofiranja" mora biti praktična korist. Ova ideja se nalazi svuda pa i u religiji i može se lako izraziti ovim temeljnim učenjem:

Bolji je gram iskustva nego tovar teorijaOvaj filozofski pravac smatra da su ideje dobre samo kao plan djelovanja i da imaju

vrijednost prema učinku - prema koristi. Kada se ideje slažu sa stvarnošću pomažu nam da se lakše snalazimo, prilagodimo. Za pragmatiste, istinita je ona ideja koja je korisna.

Kritike pragmatizma su slične kritikama pozitivizma, a one se fokusiraju na jednostavno gledanje ovih pravaca i na zanemarivanje vrijednosti teoretskog razmatranja.

Pragmatizam je filozofsko shvatanje, nastalo u SAD-u krajem 20. vijeka, prema kome praktična korist i djelovanje prestavljaju osnovni kriterij za procenjivanje da li su saznajni iskazi smisleni i istiniti. Na njegov razvoj uticali su pozitivizam, engleski empirizam i utilitarizam. Može se smatrati jednom modifikacijom verifikacionizma.

Sama riječ vodi porijeklo od grčke riječi pragma (djelo, djelovanje, čin). Pojam korisno upotrebljava se u pragmatizmu različito: ponekad u smislu pojedinačne, ali češće u smislu opće društvene koristi ili dobra.

Pragmatistički metod rješava teoretske sporove tako što iz razmatranih stavova izvodi praktične posljedice, a zatim prihvata one stavove čije su posljedice korisnije ili prihvatljivije. Ako neki stavovi ne proizvode nikakve praktične posljedice, oni se odbacuju kao besmisleni.

Za razliku od pozitivista, pragmatisti ne odbacuju metafiziku u potpunosti, jer prihvataju sva vjerovanja koja imaju korisne posljedice, bez obzira da li su metafizička ili nisu. Iz takvog stava proizilazi tolerantan odnos prema različitim naučnim, moralnim, religioznim i političkim pitanjima. U skladu s tim, oni se razlikuju od pozitivista i po tome što smatraju da i vrijednosti mogu biti predmet saznanja i da sama naučna saznanja zavise od društvenih vrijednosti. S druge strane, slično pozitivistima, oni pridaju presudan značaj nauci u društvenom životu, ali se od njih razlikuju po tome što istinitost i smisaonost saznajnih iskaza određuju na osnovu društvene koristi, a ne isključivo na osnovu čisto naučne provjerljivosti.

b)Pozitivizam

Pozitivizam je filozofski pravac koji želi ostati na "pozitivnim" (provjerenim) činjenicama, odnosno, ostati na naučnim osnovama, negira svaku metafiziku, te izbjegava objašnjenje i stvaranje hipoteza. Osnivači pozitivizma su Francuz Auguste Comte i Englez John Stuart Mill.

Pozitivizam je bio dominantno mišljenje u devetnaestom i početkom dvadesetog vijeka. Pozitivizam se izražavao ne samo u filozofiji nego i u književnosti i teoriji umjetnosti.

Najuticajniji pokušaj primjene metodologije prirodnih nauka na sociologiju poznat je pod nazivom pozitivizam. To se odnosi na to da su mnogi sociolozi vjerovali da je moguće stvoriti nauku o društvu na istim načelima i postupcima kao i prirodne nauke (hemija, biologija).

Najvažniji sociolog zaslužan za uvođenje termina sociologija, te jedan od osnivača discipline je Auguste Comte (1798.-1857.). Prema njemu evolucija društva slijedi "nepromjenjive zakone", što znači da ljudsko ponašanje identično nepromjenjivom ponašanju materije - atoma i čestica.

Temeljna pretpostavka pozitivističkog pristupa je da se ponašanje ljudi, poput ponašanja materije, može objektivno mjeriti. Objektivno mjerenje vrši se opažanjem ponašanja, na temelju kojeg se mogu stvarati iskazi o uzrocima i posljedicama ponašanja.

Pozitivistički pristup posebno stavlja naglasak na ponašanje koje se može direktno opažati. Tvrdi da faktori koji se ne mogu direktno opažati, kao što su osjećaja, nisu posebno važni i mogu zavaravati.

Začetnik pozitivističke teorije u sociologiji je Auguste Comte, koji je smatrao da se društveni fenomeni mogu proučavati koristeći metode poznate iz prirodnih znanosti. Stoga je skovao naziv pozitivna fizika, a njegov je pristup kasnije postao poznat kao pozitivizam.