praktyka lekarska_pazdziernik_2014_ Łukaszewicz publikacja.pdf

praktykalekarska

INTERNAZnaczenie witaminy D w ustroju

GINEKOLOGIASchorzenia i stany fizjologiczne,sprzyjające niedoborom żelaza

DIABETOLOGIASkuteczne leczenie neuropatiicukrzycowej kwasem alfa-liponowym– znaczenie sposobu przyjmowania lekuw formie doustnej

MIESIĘCZNIK DLA LEKARZY I MENEDŻERÓW POZ PAŹDZIERNIK 2014 (111)

CEN

A23

ZŁ(W

TYM

5%VA

T)

»Stan przedcukrzycowyjest odwracalny

» NFZ utrudniazawarcie kontraktu

» Senior – coraz częstszy,niełatwy pacjent

» W przyszłym rokumniej pieniędzy

na zdrowie

OO zznnaacczzeenniiuu wwcczzeessnneeggoo wwyykkrryywwaanniiaa ccuukkrrzzyyccyy rroozzmmaawwiiaammyy zz pprrooff.. LLeesszzkkiieemm CCzzuupprryynniiaakkiieemm

październik 2014 Praktyka Lekarska2

OODD RREEDDAAKKCCJJII

KKOOMMEENNTTAARRZZEE4 Ustawiczne szkolenia, bezustanne utrudnienia.... lek. Joanna Zabielska-Cieciuch

• Bartosz i czarodziejska lampa lek. Małgorzata Stokowska-Wojda • Błędne odszkodowanielek. Grzegorz Napiórkowski

AAKKTTUUAALLNNOOŚŚCCII 5 Arłukowicz zostaje, mimo licznych kompromitacji

Wbrew spekulacjom Ewa Kopacz jako nowy premier nie zdecydowała się na zmianę ministra zdrowia. Lekarze ieksperci mówią, że można było się tego spodziewać.

6 NFZ utrudnia zawarcie kontraktuPrzewlekłe sprawy sądowe opóźniają moment, w którym świadczeniodawcy mogą zacząć udzielać świadczeńgwarantowanych.

7 Wyższa składka wzbudza emocje | 8 Są rezydentury na jesień 2014 • Tandemy pediatria –internista nie działają | 10 SOR-y odsyłają pacjentów do POZ • Wracają resortowe szkolenia z onkologii dla rodzinnych | 12 W przyszłym roku mniej pieniędzy na zdrowie • Sonda: Czyumożliwienie pielęgniarkom wypisywania recept jest dobrym pomysłem? | 13 Większeuprawnienia w czasie specjalizacji • Biurokracja zaburzy dyżury • Psychotropy na nowychzasadach | 14 Kolejki coraz dłuższe | 15 Niemcy: Wzrost zainteresowania POZ | 16 Wkrótcew Anglii zabraknie rodzinnych • Hiszpania: Rynek się nasycił. Lekarz na bezrobociu • Lekarzew bułgarskich szpitalach od miesięcy nie dostają pensji

PPrroobblleemm bbrraannżżyy17 Senior – coraz częstszy, niełatwy pacjent

W 2012 roku już prawie co trzecią wizytę u lekarza rodzinnego złożyły osoby powyżej 65. roku życia. Biorącpod uwagę demografię naszego kraju, należy się spodziewać, że ta tendencja będzie rosła, co dla podstawowejopieki zdrowotnej oznacza również rosnące wyzwania.

MMEEDDYYCCYYNNAA PPRRAAKKTTYYCCZZNNAALLaarryynnggoollooggiiaa19 Ewakuacja wydzieliny w przebiegu zakażeń układu oddechowego

Nadmierne wydzielanie śluzu jest jednym z najczęstszych objawów towarzyszących zapaleniom drógoddechowych, niezależnie od patogenu wywołującego infekcję (bakterie, wirusy, grzyby) czy też mechanizmujej powstania (alergie, astma, POChP).

IInntteerrnnaa24 Znaczenie witaminy D w ustroju

Często obserwuje się zbyt niską zawartość witaminy D, i to nie tylko u ludzi w podeszłym wieku, ale również u zdrowych dzieci i młodzieży. Skórna produkcja witaminy D często nie jest wystarczająca dla zaspokojeniadobowego zapotrzebowania, szczególnie w krajach wysoko uprzemysłowionych.

OOkkuulliissttyykkaa25 Suplementacja w schorzeniach ocznych – profilaktyka, leczenie wspomagające

Suplement diety to jej uzupełnienie w substancje mające dostarczyć organizmowi elementów, których niedobórmoże pojawić się w codziennej diecie.

RReeuummaattoollooggiiaa27 Suplementy diety w terapii chorób układu kostno-stawowego (wybrane aspekty)

Minione dziesięciolecie 2001-2010 było ogłoszone przez WHO dekadą chorób kości i stawów. Rangaproblemu negatywnych skutków schorzeń narządu ruchu jest ogromna.

GGiinneekkoollooggiiaa28 Schorzenia i stany fizjologiczne sprzyjające niedoborom żelaza

Żelazo, razem z cynkiem i miedzią, zalicza się do metali śladowych pełniących kluczową rolę w wieluprocesach biochemicznych w żywym organizmie.

DDiiaabbeettoollooggiiaa30 Skuteczne leczenie neuropatii cukrzycowej kwasem alfa-liponowym – znaczenie sposobu

przyjmowania leku w formie doustnejChcąc zahamować postęp neuropatii, szukamy optymalnego sposobu wykorzystania dostępnych leków.

W NUMERZE

SSyyllwweettkkaa34 SSttaa nnąąćć nnaa ppoo ddiiuumm

ii uussłłyy sszzeećć hhyymmnn ttoo nniiee ssaa mmoo wwii ttee uucczzuu cciieeKonrad Bońda, specjalista medycyny ratunkowej,przyznaje, że zarówno w pracy, jak i w sporcie wybieraindywidualizm i odpowiedzialność.

FFoottookkrroonniikkaa

35 TTrrzzeeccii MMeeddiiCCuupp ww rraannddzzee mmiissttrrzzoossttww śśwwiiaattaa

SSeennttyymmeennttaallnnaa ppooddrróóżż mmoottooccyykkllaammii

NNaajjlleeppsszzee aakkccjjee pprrooffiillaakkttyycczznneennaaggrrooddzzoonnee

RRoozzmmoowwaa nnuummeerruu

32 SSttaann pprrzzeeddccuukkrrzzyyccoowwyy jjeesstt ooddwwrraaccaallnnyyO znaczeniu wczesnego wykrywania cukrzycy rozmawiamy z prof. Leszkiem Czupryniakiem.

KKOOMMEENNTTAARRZZEE

Praktyka Lekarska październik 2014 3

Rząd stra szy nas ob cię ciem wy dat -ków na le cze nie. We dług wstęp nychza ło żeń, w 2015 ro ku bu dżet ochro nyzdro wia zo sta nie zmniejszony o 400mln zł. To nie prze szka dza mi ni stro wiAr łu ko wi czo wi w re ali zo wa niu je gouto pij nych pla nów zmniej sze nia ko le -jek przez zwięk sze nie za kre su szko leńlekarzy. Nie prze szka dza, a wręcz po -ma ga, bo pro jek to wa ny bu dżet za kła -da więk szą pu lę pie nię dzy do je go dys -po zy cji.

Usta wicz na edu ka cja le ka rzy jest po -trzeb na, ale do sta je my co raz wię cej sy -

gna łów o tym, że le ka rze ma ją do śćnie sko or dy no wa nych dzia łań w tymkie run ku. Mi ni ster Ar łu ko wicz or ga ni -zu je je bez po ro zu mie nia z oto cze -niem, wcie la jąc pa kiet on ko lo gicz nykon se kwent nie, ale bez re al nych pod -staw, za pew nia ją cych suk ces funk cjo -nal ny. Wciąż otwar te po zo sta ją py ta -nia, ja kim cu dem w cią gu kil ku mie się -cy mia ło by się udać prze szko le nie 10tys. le ka rzy POZ w kie run ku wstęp ne -go dia gno zo wa nia cho ro by no wo two -ro wej i skąd wziąć bu dżet na prze pro -wa dze nie tak kar ko łom nej ak cji? Zre -

ali zo wa nie szko leń po cią gnie za so bąko niecz ność prze su nię cia środ ków fi -nan so wych i być mo że to wła śnie ma nace lu zmniej sze nie ka sy na zdro wie, azwięk sze nie jej na rzecz Mi ni stra Zdro -wia. Dzię ki te mu być mo że tuż przedwy bo ra mi do wie my się o spek ta ku lar -nym do pię ciu pa kie tu, a wy bor cy zo sta -ną ura cze ni ła twym do prze łknię cia ką -skiem – zapewnieniem o wspól nymdzia ła niu rzą du i re sor tu, peł nym za an -ga żo wa nia i wy sił ku, na rzecz do bra pa -cjen ta, broń Bo że sa me go mi ni stra.

Redakcja

PAŹDZIERNIK9-10.10.2014, Lublin, X MiędzynarodoweSympozjum „Choroby przełyku i żołądka”,www.chorobyprzelyku2014.pl

10-11.10.2014, Białystok, DrugiMiędzynarodowy Kongres Medyczny „Kobieta i Mężczyzna – zdrowe starzenie”,www.kobietaimezczyzna.info

11.10.2014, Olsztyn, Podyplomowa SzkołaPolskiego Towarzystwa Pediatrycznego,www.symposion.pl

16-18.10.2014, Sopot, XIV Zjazd PolskiegoTowarzystwa Nadciśnienia Tętniczego,www.zjazd.ptnt.pl

17-18.10.2014, Lublin, konferencja „Chorobywewnętrzne – przyczyny – rozpoznanie – leczenie”, www.agora-konferencje.pl

17-18.10.2014, Warszawa, IV KongresPolskiego Towarzystwa Lipidologicznego –Aktualne rekomendacje leczenia zaburzeńlipidowych, www.termedia.pl

17-18.10.2014, Poznań, konferencja „Pułapki codziennej praktyki lekarskiej”,www.termedia.pl

18.10.2014, Warszawa, VII WarszawskieSpotkania Diabetologiczne,www.wsd.diabetologiaonline.pl

23-25.10.2014, Lublin, XXXVII KonferencjaNaukowo-Szkoleniowa „Problemyotolaryngologii dziecięcej w codziennejpraktyce”, www.orl-lublin2014.pl

23.25.10.2014, Jachranka, XIII KursKształcenia Ustawicznego z Endokrynologii,Diabetologii i Chorób Metabolicznych,www.symposion.pl

24-25.10.2014, Katowice, konferencja XI Profilaktyka w Medycynie, www.agora-konferencje.pl

24-25.10.2014, Poznań, konferencja VIIJesienne Spotkanie Kardiologów,www.symposion.pl

24-26.10.2014, Sopot, konferencja„Farmakoterapia kobiet w ciąży”,www.termedia.pl

24-26.10.2014, Ustrzyki Dolne, KonferencjaNaukowo-Szkoleniowa „Bieszczadzkie DniNeurologiczne”, www.bdn2014.skolamed.pl

25.10.2014, Otwock, szkolenie „Wystawianierecept i prowadzenie dokumentacji medycznejw świetle kontroli”, www.szkoleniaotwock.pl

25.10.2014, Białystok, Podyplomowa SzkołaPolskiego Towarzystwa Alergologicznego,www.symposion.pl

Mi nął ter min� 11 wrze śnia we szły w ży cie pierw szeusta wy tzw. pa kie tu on ko lo gicz ne go, do ty czą -ce m.in. roz sze rze nia ka ta lo gu ba dań w POZ.

Waż ny ter min� 24 paź dzier ni ka od bę dzie się przed ostat -nie w tym ro ku po sie dze nie Na czel nej Ra dyLe kar skiej.

KALENDARZ WYDARZEŃ OD REDAKCJI

W ostat nim cza sie na plus oce niamTo, w ja ki spo sób za re ago wał ry nek

świad cze nio daw ców na zno we li zo wa -nie usta wy o świad cze niach opie kizdro wot nej fi nan so wa nych ze środ -ków pu blicz nych. Od mo men tu wej -ścia w ży cie tych prze pi sów w ca łejPol sce po wsta ła tyl ko jed na (!) no waprak ty ka pe dia trycz no -in ter ni stycz na.Sta ło się to jak by na prze kór lob bu ją -cym za ta kim roz wią za niem w sej mo -wej ko mi sji zdro wia: prof. Do brzań -skiej (kra jo wemu kon sul tan towi w

dzie dzi nie pe dia trii), prof. Chy bic kiej(pre zes Pol skie go To wa rzy stwa Pe dia -trycz ne go), prof. Pe re gut -Po go rzel skie -mu (wi ce pre ze sowi Pol skie go To wa rzy -stwa Pe dia trycz ne go) i prof. Ime li (kra -jo we mu kon sul tan towi w dzie dzi niecho rób we wnętrz nych). W Pol sce niema nie za go spo da ro wa nych kadr pe dia -trów i in ter ni stów. Ci, któ rzy chcie lipod jąć pra cę w pod sta wo wej opie cezdro wot nej, już daw no ją pod ję li.

W ostat nim cza sie na mi nus oce -niam...

Plan fi nan so wy NFZ na rok 2015. Nieza bez pie czo no w nim fi nan sów na do -dat ko we za da nia, wy ni ka ją ce z pa kie tuan ty ko lej ko we go i on ko lo gicz ne go, któ -re ma ją re ali zo wać przede wszyst kim le -ka rze POZ w ra mach tych sa mych

środ ków. Z tym zwią za ny jest ko lej nymi nus – brak or ga ni za cyj nych roz wią -zań (pro jek tów roz po rzą dzeń) w POZdla usta wo wo już umo co wa ne go pa kie -tu an ty ko lej ko we go, on ko lo gicz ne go i świad czeń der ma to lo gicz no -oku li -stycz nych.

Zwra cam uwa gę na...To, że NFZ suk ce syw nie ob ni ża po -

ziom fi nan so wa nia pod sta wo wej opie kizdro wot nej, usu wa jąc „po ci chu” z listak tyw nych róż ne de kla ra cje pa cjen tów,w tym de kla ra cje pol skich dzie ci, któ rez mo cy pra wa do ukoń cze nia 18. r.ż. sąupraw nio ne do ko rzy sta nia ze świad -czeń ochro ny zdro wia w peł nym za kre -sie. Sys tem e -WUŚ na dal nie jest de dy -ko wa ny dla POZ, gdzie jest de kla ra cja,a nie świad cze nia jed nost ko we. (dm)

MIESIĄC W BRANŻY KOMENTUJE...

Ko men tarz do ar ty ku łu „Je dyn ko wi cze mo gąroz ła do wać ko lej ki” (PL 110)

Ko lej ne obiet ni ce re sor tu, do ty czą ce przy wró ce -nia upraw nień dla le ka rzy z I stop niem spe cja li -za cji, bu dzą u mnie wy łącz nie uśmiech pe łenpo li to wa nia. Nie po raz pierw szy prze cież pa da jąde kla ra cje, a na sza wal ka trwa od lat. Do tej po -ry na nic zda ły się tłu ma cze nia, że war to wy ko -rzy stać na sze wie lo let nie do świad cze nie,zwłasz cza w do bie tak ab sur dal nie du żych bra -ków ka dro wych. Mi ni ster stwo zda wa ło się ro bićwszyst ko, aby udo wod nić, że nie jest to po -trzeb ne. I te raz na gle do cho dzi do wnio sku, żew su mie coś w tym jest, że róż ni co wa nie kom -pe ten cji le ka rzy, zwłasz cza w pro ce sie przy zna -wa nia punk tów przy kon trak to wa niu, nie jest

wła ści we. Po raz ko lej nymie li śmy ra cję, py ta nie tyl ko,dla cze go trze ba by ło cze kaćna jej po twier dze nie tak dłu -go? Ale naj waż niej sze, ja kiemo gą być te raz skut ki obie cy -wa nych zmian? Nie ma co sięłu dzić, że na gle od zy ska myna szą po zy cję na ryn ku. W wie lu przy pad kach na od wra ca nie szkódjest już za póź no. W koń cu wie lu na szych ko -le gów w tzw. „mię dzy cza sie” stra ci ło pra cęczy zre zy gno wa ło z pro wa dzo nych prak tyk in -dy wi du al nych. Ot, ich szan se zy ska nia kon -trak tu zma la ły do ze ra, więc nie wy trzy ma likon ku ren cji ryn ku. In we sty cje w sprzęt, lo kalczy za trud nie nie per so ne lu po szły na mar ne.

Nie któ rzy zo sta li zkre dy ta mi i zła pa nym „na szyb ko” sta no wi -skiem, któ re w żad -nym stop niu ich niesa tys fak cjo nu je. Niesą dzę, aby by li naty le uf ni wo bec mi -

ni ster stwa, aby pró bo wać jesz -cze raz. Nie wia do mo prze cież, na ile trwa łajest do bra wo la de cy den tów wo bec je dyn ko wi -czów. Le ka rze zmu sze ni do zna le zie nia no we -go za trud nie nia już raz pa dli ofia rą sys te mu,dru gi raz nie da dzą się na brać.

Jo an na Sze ląg, le karz cho rób we wnętrz nych z War sza wy

ZDANIEM CZYTELNIKÓW

Dr n. med. An drzej Ma sia kow ski, in ter ni sta,eks pert PPOZ

SSyyss tteemm ee --WWUUŚŚ nniiee bbyyłł ii nnaa ddaall nniiee jjeesstt ddllaa PPOOZZ

ZZaa ppóóźźnnoo nnaa ooddwwrraaccaanniiee sszzkkóódd

Szy ku je nam się rok za ba wy w „ga nia ne go”

KKOOMMEENNTTAARRZZEE

Wy daw ca:Eu ro sys tem, Ja ro sław Śle szyń skiul. Wa wel ska 78, ap. 30 02-034 War sza wa

tel. (22) 822 20 16, faks (22) 823 78 83 www.eu ro sys.pl e -ma il: le kar ska@prak ty ka le kar ska.com

Zespół:Dagmara Moszyńska, Magdalena Mroczek

Re kla ma: Ja go da Wal czak (dy rek tor) Agnieszka Gołaszewska

Agnieszka GołębiewskaKatarzyna GórnickaSkład i ła ma nie: Stu dio 4y ou,Iwona BorowskaISSN 1733-0203

Bar tosz Ar łu ko wicz, ni -czym Dżin z cza ro dziej skiejlam py Alladyna, ofia ro wał pa -cjen tom kon cert ży czeń podty tu łem „Pa kiet On ko lo gicz -ny”: skró ce nie cza su ocze ki -wa nia na wi zy tę u on ko lo ga(do dwóch ty go dni) i cza sudia gno sty ki cho rych z po dej -rze niem no wo tworu, znacz nezmniej sze nie ko le jek do spe -cja li stów, dzię ki po sze rze niumoż li wo ści dia gno stycz nych,

ja kie w ra mach świad czeńgwa ran to wa nych mo że wy ko -nać le karz POZ. Mi ni sterzdro wia za pew nia, że dzię kitym zmia nom le cze nie bę dziebli żej pa cjen ta. Wpro wa dze -nie z mian w prze pi sach w try -bie eks pre so wym, bez przy go -to wa nia or ga ni za cyj ne go i fi -nan so we go, na su wa po waż neoba wy, że obiet ni ce zo sta nąnie speł nio ny mi ży cze nia mi.Le karz POZ, zo bo wią za ny do skon sul to wa nia pa cjen ta z po dej rze niem cho ro by no -wo two ro wej w po rad ni on ko -lo gicz nej, nie zo stał wy po sa -żo ny w żad ne na rzę dzia do wy eg ze kwo wa nia ter mi nu.Zmia na prze pi sów nie zwięk -szy szczu płej ka dry pa to mor -

fo lo gów. Zaś pierw szeń stwodia gno sty ki pa cjen tów z po -dej rze niem no wo tworu wy -dłu ża ko lej kę do ba dań i kon -sul ta cji spe cja li stycz nych dlarów nie cięż ko cho rych. Po -my słem god nym ilu zjo ni styjest zwięk sze nia pu li ba dań,ja kie mo że zle cać le karzPOZ, bez uwzględ nie niakosz tów, ja kie to wy ge ne ru je.Źró dło fi nan so wa nia mi ni sterAr łu ko wicz po mi nął mil cze -niem, zaś NFZ ma usta lo nybu dżet, któ ry nie prze wi du jewzro stu na kła dów na POZ zte go ty tu łu. We dług le gen dy ocza ro dziej skiej lam pie ka pry -śny Dżin cza sa mi speł niał tyl -ko jed no ży cze nie: po zwa lałna wy bór ro dza ju śmier ci.

Co ja kiś czas po ja wia siędys ku sja, jak ma być re ali zo -wa ny za pi sa ny w usta wieobo wią zek usta wicz nej edu -ka cji le ka rzy. Nikt nie ne gu jefak tu, że za wód le ka rza wy -ma ga sta łe go uak tu al nia niawie dzy i pod no sze nia kwa li fi -ka cji, ale zo sta ją otwar te py -ta nia, jak i w ja kim kie run kupod no sić kom pe ten cje. Pol -scy le ka rze zo sta li zmu sze nido edu ka cji w za kre sie in for -ma ty ki i pra wa me dycz ne go.Ci, któ rzy nie zna ją me an -

drów re fun da cji le ków, zabrak wie dzy po no szą ka ry na -kła da ne przez NFZ po kon -tro li re cept. Po ja wił się rów -nież no wy pro blem, trud nydla le ka rzy. Cho dzi o no wąumie jęt ność, po le ga ją cą narów no cze snym prze by wa niuw dwóch miej scach. NFZ wy -ma ga w no wej in ter pre ta cjiroz po rzą dze nia mi ni strazdro wia, aby le karz POZprze by wał w przy chod ni od 8.do 10., był do stęp ny dla pa -cjen tów przez 10 go dzin. Pro -blem w tym, że le karz mu sirów nież re ali zo wać wi zy ty wdo mach pa cjen tów, tych, któ -rzy do przy chod ni przyjść niemo gą. W kil ku oso bo wychprak ty kach le ka rze uzu peł -nia ją się, ale w jed no oso bo -

wych, głów nie na te re niewiej skim, re ali za cja no we gomo de lu do stęp no ści usług le -ka rza POZ wy ma ga po pro -stu roz dwo je nia. Być mo żeurzęd ni cy, któ rzy już w kil kuod dzia łach wo je wódz kichNFZ pró bu ją za sto so wać no -wą in ter pre ta cję prze pi sów,po sia da ją in for ma cje, gdzieza in te re so wa ni le ka rze mo gąna być umie jęt no ści roz dwa ja -nia się. W prze ciw nym wy -pad ku w wie lu re gio nach,zwy kle na krań cach Pol ski,od 2015 ro ku nie bę dzie moż -li wo ści pod pi sa nia umów.Jest jesz cze tro chę cza su, mo -że mi ni ster stwo przy oka zjiin ten syw nych szko leń on ko -lo gicz nych roz wią że i ten pro -blem.

Za bie gow ców lub przed sta -wi cie li „ry zy kow nych” spe cjal -no ści szcze gól nie moc no bo ligło wa, gdy sły szą o ko lej nympro ce sie i od szko do wa niach zabłę dy me dycz ne. Pa trząc na to,co wy pra wia ją są dy w tej kwe -stii, moż na stwier dzić, że zmie -rza my w kie run ku mo de luame ry kań skie go, z któ re go sa -ma Ame ry ka po sta no wi ła sięwy co fy wać.

Co raz wy raź niej widać, żezdro wie ludz kie jest w ce nie.Jed nak groź ba wy so kie go od -szko do wa nia nie po wo du je re -al nej po pra wy opie ki nad pa -cjen tem, a je dy nie pro wa dzi dowzro stu kosz tów, zle ca nia nie -po trzeb nych ba dań i wy bo rume to dy le cze nia, któ ra nie bę -dzie lep sza dla pa cjen ta, alebez piecz niej sza dla le ka rza.Po ka zu je to do bit nie przy kładUSA. Wie lu gi ne ko lo gów za -prze sta ło swo jej prak ty ki po -łoż ni czej po tym, jak by li wie -lo krot nie oskar ża ni o błę dy

me dycz ne. I choć nie prze gra liżad ne go pro ce su, to kosz tyzwią za ne z pro ce sa mi spo wo -do wa ły tak wy so kie pod nie sie -nie skład ki ubez pie cze nio wej,że by cie po łoż ni kiem prze sta łosię opła cać. W nie któ rych sta -nach wpro wa dzo no gór ny li -mit od szko do wa nia, tak by za -bez pie czyć le ka rzy przed nie -uza sad nio ny mi po zwa mi.Wcze śniej jed na wy gra na spra -wa re kom pen so wa ła wie letych, któ re za koń czy ły się po -raż ką po zy wa ją ce go. Te raz po -zwy o ma łej szan sie na od szko -do wa nie nie ma ją sen su.

My zmie rza my w od wrot -nym kie run ku: co raz wyż szeod szko do wa nia bę dę po wo -do wa ły co raz więk szą licz bępo zwów. Bo sko ro pa cjen ci, amo że na wet bar dziej praw ni -cy, bę dą ku sze ni wi zją wy so -kie go od szko do wa nia, to jestna tu ral ne, że od nie sio ne szko -dy bę dą oce nia ne ja ko więk -sze. Nie je stem prze ciw ni kiemza dość uczy nie nia pa cjen to wiw przy pad ku uszczerb ku nazdro wiu, ale sko ro zdro wiejest co raz bar dziej cen ne, toniech to znaj dzie po kry cie wwy dat kach na sprzęt czy pra -cę per so ne lu.

lek. JoannaZabielska--Cieciuch,Białystok

lek. GrzegorzNapiórkowski

lek. MałgorzataStokowska-Wojda, Łaszczów

UUssttaawwiicczznnee sszzkkoolleenniiaa,, bbeezzuussttaannnnee uuttrruuddnniieenniiaa........ZWRACAMUWAGĘ

BBaarrttoosszz ii cczzaarrooddzziieejjsskkaa llaammppaaGŁOSŚRODOWISKA

BBłłęędd nnee oodd sszzkkoo ddoo wwaa nniieeJESTEMPRZECIW...

W NASZEJ OCENIE...Plus dla Je rze go Ba tyc kie go, sta ro sty po wia tu ja ro sław -skie go, za zmia nę de cy zji w spra wie pla ców ki POZ w Ja -ro sła wiu. Wio sną ubie głe go ro ku pod kar pac ka przy chod niazo sta ła za mknię ta. Sta ro stwo mia ło za miar sprze dać bu dy -nek, ale nie po zwo li li na to pa cjen ci – głów nie oso by star -

sze, le czą ce się tu taj od lat. W koń cu do pię li swe go: sta ro sta zre zy gno wałze swo ich pla nów i pla ców ka wzno wi ła dzia łal ność. Na ra zie przyj mu je wniej je den le karz. Wy trwa łość pa cjen tów po ka zu je, jak sil ną mar ką mo żebyć przy chod nia POZ, a po sta wa sta ro sty da je cień na dziei, że w ochro niezdro wia nie za wsze li czą się tyl ko wzglę dy eko no micz ne. (dm)

Mi nus dla Pio tra B., chi rur ga on ko lo ga z Wie lo spe cja li -stycz ne go Szpi ta la Wo je wódz kie go w Go rzo wie Wiel ko pol -skim, za wy pi sy wa nie fał szy wych re cept. Śledz two pro ku ra -tu ry po twier dzi ło, że w la tach 2010-2013 wy pi sał 49 re ceptna moc ne środ ki prze ciw bó lo we. Nie usta lo no, kto je re ali zo -

wał i co dzia ło się póź niej z le ka mi. Pro ces przed Są dem Re jo no wym wMię dzy rze czu po wi nien roz po cząć się jesz cze w tym ro ku. Le ka rzo wi gro ziod trzech mie się cy do pię ciu lat wię zie nia, choć on sam nie przy zna je siędo wi ny. Nie mniej jednak je śli sąd po twier dzi wy ni ki pro ku ra tor skie gośledz twa, po raz ko lej ny ucier pi re pu ta cja ca łe go śro do wi ska. (dm)

� �

PRZECZYTANE W PRASIEJesz cze raz po wiem o zdro wiu: ży je my w ułu dzie, że za 9-pro cen to wąskład kę pań stwo za fun du je nam fan ta stycz ny sys tem opie ki zdro wot nej [...]Za raz jak wsze dłem do re sor tu zdro wia, zna ny po li tyk opo zy cji po wie działmi: „Wpro wadź cie czę ścio wo od płat ną służ bę zdro wia. Do brze wie cie, żebez te go sys tem nie wy do li” [...] Za py ta łem go, czy nam przy kla sną. Ale onpo wie dział: „Nie, my po wie my, że wpro wa dza cie służ bę zdro wia dla bo ga -tych, a bied ni bę dą umie ra li na uli cy. Wte dy wy prze gra cie wy bo ry, my weź -mie my wła dzę, ale na tu ral nie wa szej re for my nie ru szy my”. To jest po li ty ka.

Ja kub Szulc, by ły wi ce mi ni ster zdro wia, o pra cy re sor tu nad do dat ko wy mi ubez pie cze nia mi

fot.

arch

iwum

pry

wat

nefo

t. ar

chiw

um p

ryw

atne

fot.

arch

iwum

pry

wat

ne


praktykalekarskaMIE SIĘCZ NIK DLA LE KA RZY I ME NE DŻE RÓW POZ

godziny to według Pań stwo wej In spek cji

Pra cy no wy re kord cza su pra cy le ka rza z po łu dnio wej Pol ski

117755,,55

AAKKTTUUAALLNNOOŚŚCCII


We dług wcze śniej szych ana -liz mi ni ster Bar tosz Ar łu ko -wicz miał być pierw szym, któ -ry mo że stra cić sta no wi sko wwy ni ku po da nia się do dy mi sjirzą du pre mie ra Do nal da Tu -ska. Oprócz fak tu, że re gu lar -nie uzna wa ny był za naj gor -sze go mi ni stra w rzą dzie, mó -wi ło się o oso bi stej an ty pa tiiKo pacz i Ar łu ko wi cza i wcze -śniej szych za drach po li tycz -nych. No wa pre mier po sta wi -ła jed nak na prag ma tyzm i po -zwo li ko le dze z par tii do koń -czyć re for my.

– Mi ni ster Ar łu ko wiczprzed sta wił nie daw no waż nydla pol skich pa cjen tów on ko -lo gicz nych plan dzia łań.Obec nie cho rzy cze ka ją na je -go re ali za cję – mó wi ła EwaKo pacz w cza sie kon fe ren cji,na któ rej przed sta wia ła składswe go rzą du. Do da ła przytym, że bę dzie ostrym re cen -zen tem i uważ nym ob ser wa -to rem po czy nań każ de go zczłon ków te go ga bi ne tu.

Tra ge dia dla śro do wi ska?

Ko niecz ność wdro że nia pa -kie tu ko lej ko we go, oce nia ne -go przez śro do wi sko ja ko bu -bel praw ny, wy da je się naj -waż niej szym ar gu men tem,prze ma wia ją cym za po zo sta -wie niem Ar łu ko wi cza na sta -no wi sku. Nie ozna cza to jed -

nak, że je go przy szłym po czy -na niom ki bi cu ją sa mi le ka rze.Do tej po ry nie by li bo wiemza do wo le ni z je go pra cy.

– Choć nie je stem zwo len ni -kiem czę stych ro ta cji, w tymprzy pad ku zmia na by ła po -trzeb na. Obec ny mi ni ster niekon tak tu je się ze śro do wi -skiem, nie słu cha go i wła ści -wie od po cząt ku nie po wi nienpeł nić tej funk cji. Je go po zo -sta wie nie ozna cza tra ge diędla le ka rzy i ca łe go sys te muochro ny zdro wia – oce nia drJa ro sław Kraw czyk, pre zesŁódz kie go Związ ku Pra co -daw ców Ochro ny Zdro wia iczło nek Za rzą du Fe de ra cjiPo ro zu mie nie Zie lo no gór -skie.

Ar łu ko wicz ma za pew nio nesta no wi sko tyl ko na rok, aleeks per ci pod kre śla ją, że bę -dzie to okres szcze gól nie waż -ny z punk tu wi dze nia le ka rzy.To na nich naj bar dziej od bi jesię wpro wa dza nie ak tów wy -ko naw czych do uchwa lo nychustaw. Ar łu ko wicz był już od -po wie dzial ny za wdra ża niere form – wów czas cho dzi ło ousta wy, któ re przy go to wa łajesz cze ja ko mi ni ster zdro wiaEwa Ko pacz. We dług spe cja li -stów nie spraw dził się w tejro li. Tym ra zem mo gło byćina czej, po nie waż był od po -wie dzial ny za zmia ny od sa -me go po cząt ku. Wszyst ko

roz bi ja się jed nak o ich ja -kość.

– Pa kiet zo sta nie zre ali zo -wa ny, choć zo stał wpro wa -dzo ny w po śpie chu i z wie lo -ma błę da mi. Nie mo że za tembyć suk ce sem – pod su mo wu jeJa ro sław Kraw czyk.

Wśród po ten cjal nych kan -dy da tów, któ rzy mo gli prze -jąć ro lę mi ni stra zdro wia, byłobec ny wi ce mi ni ster Sła wo -mir Neu mann i wi ce prze wod -ni czą ca Sej mo wej Ko mi sjiZdro wia Be ata Ma łec ka -Li -be ra.

Ko pacz bez kre dy tu za ufa nia

No wa pre zes Ra dy Mi ni -strów by ła pierw szą kan dy -dat ką, któ rą opi nia pu blicz nawi dzia ła na tym sta no wi sku.Nie tyl ko peł ni funk cję wi ce -prze wod ni czą cej Plat for myOby wa tel skiej, co w na tu ral -ny spo sób pre ten do wa ło ją doro li na stęp cy Do nal da Tu ska,ale rów nież sły nie z lo jal no ściwo bec do tych cza so we go pre -mie ra. Po tro sze dzię ki je gopro tek cji zro bi ła spek ta ku lar -ną ka rie rę po li tycz ną, prze -cho dząc od ro li le ka rza ro -dzin ne go i pe dia try, przez kie -ro wa nie re sor tem zdro wia, apóź niej pra ca mi sej mu ja komar sza łek. Wśród le ka rzy niebu dzi jed nak więk sze go za -ufa nia.

– Po mni do tych cza so wychdo ko nań pa ni Ko pacz, nie ma -my wo bec niej żad nych ocze -ki wań. Jej sze fo wa nie w Mi ni -ster stwie Zdro wia skoń czy łosię ka ta stro fą, a urzę do wa niena fo te lu mar szał ka Sej mu by -ło – naj ogól niej mó wiąc – bla -de, bez barw ne, ni ja kie i bez pł -cio we – kry ty ku je Zdzi sławSzra mik, wi ce prze wod ni czą cyZa rzą du Kra jo we go Ogól no -pol skie go Związ ku Za wo do -we go Le ka rzy.

Ule gła po sta wa no wej pre -mier wo bec Do nal da Tu skajest jed nym z naj czę ściej sta -wia nych jej za rzu tów. Częśćeks per tów oba wia się, że jejrząd bę dzie w isto cie ma rio -net ko wy i ste ro wa ny z Bruk -

se li. In ne go zda nia są jej par -tyj ni ko le dzy. Sła wo mir Neu -mann chwa li ją ja ko spraw ne -go mar szał ka i do świad czo ne -go po li ty ka. Ja kub Szulc, donie daw na po seł, a te raz eks -pert w fir mie Erns&Young,pod kre śla z ko lei, że Ko paczjest sil nym ad wo ka tem sprawpol skiej ochro ny zdro wia.Wszy scy zgod nie mó wią jed -nak, że do koń ca ka den cji po -zo stał za le d wie rok, a to zde -cy do wa nie zbyt ma ło na prze -pro wa dze nie grun tow nej re -for my ca łe go sek to ra. Po zo -sta je je dy nie kon ty nu acjadzia łań pod ję tych wcze śniejprzez rząd i mi ni ma li zo wa niestrat wy ni ka ją cych z wa dli -wych ustaw. (dm)

Ar łu ko wicz zo sta je, mimo licznych kompromitacji Wbrew spe ku la cjom Ewa Ko pacz ja ko no wy pre mier nie zde cy do wa ła się na zmia nę mi ni stra zdro wia. Le ka rze i eks per ci mó wią, że moż na by ło się te go spo dzie wać.

DOSSIER | Niespełnione obietnice ministra BartoszaArłukowiczaArłukowicz objął stanowisko ministra zdrowia jesienią 2011 roku. W grudniuprzedstawił swój program, w którym zapewniał, że chce, aby lekarze zajęli siętylko leczeniem pacjentów. Niestety, wkrótce przyszedł czas na ustawęrefundacyjną, która pogrzebała tę obietnicę, podobnie jak zapowiedzi tańszychleków dla pacjentów. Do tej pory Arłukowiczowi nie udało się też wprowadzićdodatkowych ubezpieczeń i stworzyć konkurencji dla NFZ, co równieżobiecywał jeszcze w 2011 roku. Mimo to składał kolejne deklaracje, m.in.:Październik 2012:� likwidacja NFZ� wprowadzenie Elektronicznej

Karty Pacjenta od 1 stycznia2014 r.

� przyjęcie ustawy o zdrowiupublicznym

Marzec 2013:� usprawnienie systemu nocnej

i świątecznej opieki nad dziećmiMarzec 2014:� skrócenie kolejek do specjalistów

w ciągu trzech miesięcy



Na ro do wy Fun dusz Zdro -wia z tru dem go dzi się z nie ko -rzyst ny mi dla sie bie wy ro ka misą dów, do ty czą cy mi wy ni kówkon trak to wa nia. W ubie głymro ku aż dwie trze cie spraw za -koń czo nych wy ro kiem zgod -nym z ocze ki wa nia mi świad -cze nio daw ców mia ło swój fi -nał w Na czel nym Są dzie Ad -mi ni stra cyj nym, do któ re goNFZ skła dał ka sa cję. NSAwy ro ków nie zmie niał, ale docza su za koń cze nia po stę po -wa nia pla ców ki by ły po zba -wio ne kon trak tów. Tra ci ły za -tem pie nią dze, któ re mo głyotrzy mać w ra mach udzie la niaświad czeń gwa ran to wa nych.

Są dy so bie, płat nik so bieZ prze wle kło ścią spraw wy -

ta cza nych Fun du szo wi ze -tknę ła się m.in. Fun da cja„Zdro wie dla Cie bie” z Byd -gosz czy, któ ra do tej po ry są -dzi się z od dzia łem ku jaw sko --po mor skim o przy zna nie jejkon trak tu w za kre sie noc nej i świą tecz nej opie ki. Spor nykon kurs od był się w grud niu2012 ro ku, a pla ców ka po zba -wio na umo wy udo wad nia ła

błę dy w po stę po wa niu i bra kiw ofer tach kon ku ren tów, zktó ry mi prze gra ła. Mi mo ko -rzyst nych dla Fun da cji wy ro -ków WSA, któ re na ka zy wa łyod dzia ło wi po now ną we ry fi -ka cję ofert, spra wa cią gle jestw to ku.

– Płat nik za cho wał się nie -zgod nie z roz strzy gnię ciem są -du, po nie waż nie od niósł siędo na szych za rzu tów, za war -tych w uza sad nie niu wy ro ku.Zda niem NFZ po stę po wa nieko mi sji kon kur so wej by ło pra -wi dło we, cho ciaż ma my po -twier dze nie tych za rzu tów.NFZ nie zło żył ka sa cji, co tyl -

ko po twier dza, że nie ma ar gu -men tów – mó wi Szy mon Ko -pa, se kre tarz Fun da cji.

Te raz pla ców ka zło ży ła doWSA ko lej ną skar gę, tym ra -zem ocze ku jąc na ka zo we gotry bu wy ro ku. Po nie waż płat -nik prze cią ga po stę po wa nie,„Zdro wie dla Cie bie” już pra -wie dwa la ta nie udzie la świad -czeń z za kre su noc nej opie ki.

Zbyt dłu gie pro ce du ryPrzy pad ków, w któ rych

świad cze nio daw cy nie mo gąwy eg ze kwo wać kon trak tu zewzglę du na opie sza łość płat ni -ka lub prze dłu ża ją ce się po stę -

po wa nie, jest w kra ju zde cy do -wa nie wię cej. Nie któ re pla -ców ki cze ka ją na osta tecz neroz strzy gnię cie są du na wetkil ka lat. Od dzia ły NFZ tłu -ma czą, że go spo da ru ją pu -blicz ny mi pie niędz mi, więcmu szą wal czyć o nie do koń ca.W prak ty ce jed nak im dłuż szepo stę po wa nie, tym więk sze je -go kosz ty, któ re ob cią ża jąprze gra ne go – za zwy czaj więcwła śnie NFZ. Spe cja li ści pod -no szą z ko lei, że prak ty ka płat -ni ka spro wa dza się do te go, byznie chę cić świad cze nio daw -ców do prze wle kłej są do wejwal ki o kon trakt. Wie lu z nichal bo w ogó le z niej re zy gnu je,al bo de cy du je się je dy nie nazło że nie od wo ła nia od nie ko -rzyst ne go dla sie bie roz strzy -gnię cia. Od dzia ły wo je wódz -kie rzad ko zmie nia ją jed nakzda nie, a na de cy zje pre ze sacen tra li NFZ trze ba cze kaćna wet kil ka mie się cy. Dla te gozda niem Pra co daw ców RP na -le ży upro ścić i skró cić pro ce -du ry od wo ław cze, któ re po -zwa la ją świad cze nio daw comroz strzy gnąć spór bez po stę -po wa nia są do we go. (dm)

NFZ utrudnia dostęp do publicznych pieniędzyPłatnik przedłuża postępowanie sądowe, opóźniając moment, w którym świadczeniodawcy mogą zacząćudzielać świadczeń gwarantowanych.

KRÓTKO

Łódz ki Uni wer sy tet Me dycz ny wśródli de rów in for ma ty ki. Uczel nia zo sta ławy róż nio na przez ty go dnik „Com pu -ter world” w ka te go rii „sek tor uży tecz -no ści pu blicz nej”, dzię ki cze mu zna la -zła się w gro nie osiem na stu fi na li stówkon kur su Li der In for ma ty ki 2014. Uni -wer sy tet wdro żył m.in. za rzą dza niepro ce sa mi biz ne so wy mi (BPM) wopar ciu o plat for mę IBM BPM 8.5 orazzop ty ma li zo wał po nad 80 pro ce sówbiz ne so wych w pię ciu ob sza rach me -ry to rycz nych, w opar ciu o plat for męIBM Blu eworks Li ve. (dm)

100 me na dże rów ochro ny zdro wiasko rzy sta ło z bez płat ne go pro jek tu„Zdro we za rzą dze nie”. Szko le nie ka -dry za rzą dza ją cej pla ców ka mi me -dycz ny mi pro wa dził od 2012 ro kuUni wer sy tet Tech no lo gicz no -Hu ma ni -stycz ny im. Ka zi mie rza Pu ła skie go wRa do miu. Prze zna czył na ten cel po -nad 400 tys. zł, z cze go więk szośćpo kry ły unij ne środ ki (w ra mach Pro -gra mu Ka pi tał Ludz ki). (dm)

PZH opra co wa ło wy tycz ne dla le ka -rzy i służb me dycz nych do ty czą cewi ru sa ebo la. Pań stwo wy Za kład Hi -gie ny Na ro do we go In sty tu tu Zdro wiaPu blicz ne go pod kre śla, że choć pierw -sze ob ja wy cho ro by są nie spe cy ficz ne(go rącz ka po wy żej 38,5 stop ni; znacz -ne osła bie nie; bó le mię śni i sta wów),już mię dzy 5. a 7. dniem cho ro bymoż li we są krwa wie nia, ma syw nekrwo to ki, nie wy dol ność wie lo na rzą do -wa i zgon. Każ da oso ba, któ ra speł niakry te ria po dej rze nia za ka że nia, po win -na zo stać ob ję ta do cho dze niem epi de -mio lo gicz nym. Ak tu al ne in for ma cje dlale ka rzy znaj du ją się na stro nach NIZP --PZH (www.pzh.gov.pl) i GIS(www.gis.gov.pl). (dm)

Grze gorz Ło jew ski, z -ca dyrektorads. me dycz nych Pod la skie go Od dzia -łu NFZ, zo stał za trzy ma ny przez CBA.Wraz z dwo ma sze fa mi bia ło stoc kichkli nik jest za mie sza ny w śledz two do -ty czą ce ko rup cji, pro wa dzo ne przezCBA i Pro ku ra tu rę Okrę go wą w Bia -łym sto ku. NFZ po in for mo wał, że Pod -la ski OW NFZ we współ pra cy z or ga -na mi ści ga nia do ło ży wszel kich sta rańw ce lu wy ja śnie nia po dej rzeń wo becza wie szo ne go za stęp cy dy rek to ra, któ -ry ob jął sta no wi sko w mar cu 2008 ro -ku. Z wy kształ ce nia jest le ka rzem.Wcze śniej był peł no moc ni kiem wo je -wo dy do spraw ra tow nic twa me dycz -ne go. (dm)

Ru sza unij ny pro jekt „E -zdro wie dlaMa zow sza”, re ali zo wa ny przez sa mo -rząd wo je wódz twa. Dzię ki nie mu do -ku men ty me dycz ne do ty czą ce pa cjen -tów le czą cych się w 23 szpi ta lach ma -zo wiec kich bę dą w spo sób bez piecz nynie tyl ko wy twa rza ne i prze cho wy wa -ne, ale tak że prze ka zy wa ne mię dzy ty -mi pla ców ka mi. Z pro gra mu sko rzy stapo nad 8 ty się cy le ka rzy, któ rzy bę dąmo gli uży wać elek tro nicz ne go pod pi su,oraz ok. 240 tys. pa cjen tów. (dm)

DO SSIER | Spra wy wnie sio ne prze ciw ko NFZ przez świad cze nio -daw ców nie za do wo lo nych z wy ni ków kon kur sów ofert (2013 rok):

FE MAL FOR TE ME NO PAU ZA

Femal Forte Menopauza to suplement diety polecany kobietom w okresieokołomenopauzalnym. Produkt łagodzi objawy związane z menopauzą niewpływając na gospodarkę hormonalną kobiety (w jego składzie nie mahormonów i fitohormonów). Preparatredukuje liczbę uderzeń gorąca o 50%po 3 miesiącach suplementacji. Możebyć długotrwale przyjmowany, apierwsze efekty są widoczne po 2miesiącach stosowania.

Więcej informacji na stronie:www.femal.pl

PRZECIW WYPADANIU WŁOSÓW

Ra di cal Med Szam pon prze ciw wy pa da niu wło sówsku tecz nie ha mu je wy pa da nie wło sów, po pra wia ich kon dy cję oraz wy gląd. Spe cjal nie opra co wa nare cep tu ra no we go szam po nu, bo ga ta w sil ne ak tyw ne skład ni ki w wy so kim stę że niu za pew niasku tecz ne i wie lo po zio mo we dzia ła nie, eli mi nu jącgłów ne przy czy ny wy pa da nia wło sów. Skład ni ki ak tyw ne: bio kom pleks ko twi czą cy wło syPro -Ha ir Bo oster 4H, eks trakt ze skrzy pu po lne go,pro wi ta mi na B5, inu tec.

Pro du cent: IDE EPHARM, pro dukt do stęp ny w ap te kach

371 145 96 64spraw

świadczeniodawcywnieśli w 2013roku do sądów

administracyjnych

spośród złożonychdo sądów spraw

zostałozakończonych

w terminie

postępowańskończyło

się przegranąNarodowego

Funduszu Zdrowia

ra zy płat nik od wo łałsię od de cy zji wo je -

wódz kich są dówad mi ni stra cyj nych,skła da jąc ka sa cję

Mi ni ster stwo chce, abystwier dza niem zgo nów zaj mo -wa li się le ka rze opła ca ni ześrod ków prze zna czo nych nara tow nic two me dycz ne.

Jesz cze dwa mie sią ce te muw ofi cjal nym sta no wi sku re -sor tu zdro wia pod kre śla no, żenie ma po trze by po wo ły wa niado dat ko we go sta no wi ska ko -ro ne ra. Te raz mi ni ster stwoprzy go to wa ło no we li za cjęusta wy o ra tow nic twie me -

dycz nym, któ ra za kła da, że wkaż dym z 380 po wia tów bę -dzie le karz zaj mu ją cy się wy -łącz nie stwier dza niem zgo nupa cjen ta. Ma on zo stać opła -co ny ze środ ków prze zna czo -nych na ra tow nic two, co ozna -cza, że z kwo ty 1,9 mld zł trze -ba bę dzie wy go spo da ro waćok. 150 mln zł. Z tym po my -słem nie zga dza ją się sa mi ra -tow ni cy me dycz ni, któ rzypod kre śla ją, że nie jest to wła -

ści we źró dło fi nan so wa nia.Do da ją, że lep szym po my słemby ło by po wie rze nie kom pe -ten cji stwier dza nia zgo nu ra -tow ni kom, któ rzy są w zde cy -do wa nej więk szo ści ka re tek.Dzi siaj zgon mo że stwier dzićtyl ko le karz.

Zgod nie z no we li za cją ko ro -ner bę dzie do ko ny wać oglę -dzin zwłok w spor nych sy tu -acjach oraz zo sta nie we zwa nydo każ de go przy pad ku zgo nu,

któ ry nie na stą pił w pla ców ceme dycz nej. Zda niem eks per -tów spraw ne dzia ła nie insty tu -cji ko ro ne ra wy ma ga po wo ła -nia na to sta no wi sko co naj -mniej 1,1 tys. osób w ca łymkra ju. Na po trze bę ure gu lo wa -nia kwe stii stwier dza nia zgo -nu od daw na zwra ca li uwa gęle ka rze pod sta wo wej opie kizdro wot nej, ponieważ to oninaj czę ściej by li wzy wa ni w ta -kich sy tu acjach. (dm)

RRzząądd jjeeddnnaakk cchhccee ppoowwoołłaaćć kkoorroonneerróóww



Od 1 stycz nia 2015 ro kuskład ka człon kow ska na OILwzro śnie do 60 zł mie sięcz nie(do tych czas wy no si ła 40 zł).Jest to pierw sza pod wyż ka od2008 ro ku. Uchwa ła zo sta łaprze gło so wa na 31 gło sa mi za,wobec 11 prze ciw i 8 wstrzy -mu ją cy mi się. Zmia ny nieobej mą le ka rzy sta ży stów,któ rzy bę dą pła cić tak jak do -tych czas – 10 zł mie sięcz nie.

Kosz ty i wy ma ga nia ro sną

Spra wa pod nie sie nia skład -ki by ła już od mie się cy sze ro -ko dys ku to wa na. Wśród ar gu -men tów prze wa ża ją cych zajej wzro stem by ły m.in. ocze -ki wa nia le ka rzy w ob sza rzedo sko na le nia wie dzy i umie -jęt no ści oraz za po trze bo wa -nia na szko le nia or ga ni zo wa -ne przez sa mo rząd czy za -pew nie nia po mo cy praw nejprzez izby w więk szym niżdo tych czas wy mia rze.

– Część z tej kwo ty jestwynikiem in fla cji, któ rejskład ka nie uwzględ nia ła odostat niej pod wyż ki 6 lat te -mu – mó wi Ma ciej Ha man -kie wicz, pre zes NRL. – Sa -mo rząd le kar ski chciał byprzede wszyst kim prze zna -czyć tę kwo tę na zwięk sze -nie licz by bez płat nych szko -leń po dy plo mo wych dla le -ka rzy, or ga ni zo wa nych

przez izby le kar skie oraz za -pew nie nie więk szej niż do -tych czas ochro ny praw nej zestro ny biur praw nych izb le -kar skich. Na le ży też pod kre -ślić, że izby mu szą prze zna -czać środ ki na czyn no ści wza kre sie od po wie dzial no ściza wo do wej, czy li kosz ty za -dań prze ję tych od ad mi ni -stra cji pań stwo wej, za któ reMi ni ster Zdro wia po wi nien,a nie chce pła cić – do da je.

Uchwa ła Na czel nej Ra dyLe kar skiej zwal nia z opłat

le ka rzy, któ rzy ukoń czy li 75.rok ży cia, oraz tych, któ rzynie osią ga ją przy cho du z ty tu -łu wy ko ny wa nia za wo du.Uprosz czo ne zo sta ły też za sa -dy do ku men to wa nia pra wa dozwol nie nia z opła ca nia skład ki.

Le ka rze chcą po znaćkon kre ty

Zda niem Fi li pa Dą brow -skie go, pre ze sa Ko mi sji ds.Mło dych Le ka rzy przy NRL,pod nie sie nie skład ki na le żyroz pa try wać w róż nych

aspek tach. – Z jed nej stro ny60 zł nie jest du żą kwo tą. Zdru giej jed nak le ka rze mu sząwie dzieć, za co pła cą. Dla te goteż za pod wyż ką mu szą iśćkon kret ne zy ski dla pła cą -cych. Na przy kład izba wWar sza wie już uru cho mi łaca ło do bo wą, dar mo wą po -moc praw ną dla swo ichczłon ków – ar gu men tu je.

Po dob ne go zda nia jest pre -zes Okrę go wej Ra dy Le kar -skiej w War sza wie, An drzejSa wo ni.

– Isto tą pro ble mu nie jestpod nie sie nie skład ki o 10 czy20 zł, ale jej re dy stry bu cja. Je -śli skład ka zo sta nie pod wyż -szo na i nic się nie zmie ni, tota kie dzia ła nie nie ma sen su.Je śli na to miast w za mian za -pro po nu je my le ka rzom bez -płat ne szko le nia, bez piecz neubez pie cze nia i więk szą po -moc praw ną, to do ta kie gopo my słu na szych człon kówmoż na prze ko nać – po wie -dział.

Skład ka człon kow ska naOIL w Pol sce jest jed ną z naj -niż szych w Unii. Dla po rów -na nia, w Wiel kiej Bry ta niirocz na opła ta na GMC (z pra -wem do prak ty ki) wy no si 390fun tów. Zwra ca się też uwa -gę, że in ne gru py za wo do we,np. rad cy praw ni i ar chi tek ci,pła cą wię cej za przy na leż nośćdo sa mo rzą dów. (mm)

Wyż sza skład ka wzbudza emocje Naczelna Rada Lekarska podjęła decyzję o podwyższeniu składki członkowskiej o 20 zł. Lekarze chcą wiedzieć po co.

KRÓTKO

Znik ną umo wy na wy pi sy wa nie re -cept re fun do wa nych. Re sort zdro wiain for mu je, że pra cu je nad no we li za cjąprze pi sów, dzię ki któ rej le ka rze nie bę -dą już mu sie li pod pi sy wać z płat ni -kiem umo wy upo waż nia ją cej do wy -pi sy wa nia re cept na le ki re fun do wa ne.Pra wo ta kie bę dą mie li wszy scy me -dy cy. Mi ni ster stwo ar gu men tu je tęde cy zję m.in. nada niem pie lę gniar kompra wa do wy sta wia nia re cept, któ rewią za ło by się z ko niecz no ścią za wie -ra nia ko lej nych umów, ob cią ża ją cychod dzia ły NFZ. Nie wia do mo, kie dyzmia ny wej dą w ży cie. (dm)

Fe de ra cja Po ro zu mie nie Zie lo no gór -skie przy stą pi ła do Pra co daw cówRze czy po spo li tej Pol skiej. Człon ko -stwo w naj star szej pol skiej or ga ni za -cji, zrze sza ją cej pra co daw ców, mabyć dla PZ szan są na po sze rze nieplat for my dzia ła nia i wzmoc nie nie gło -su w dia lo gu z de cy den ta mi. PRP,daw niej Kon fe de ra cja Pra co daw cówPol skich, re pre zen tu je po nad 10 tys.firm. (dm)

Bez płat na po moc praw na dla człon -ków Be skidz kiej OIL. Sa mo rząd za -warł z Izbą Ad wo kac ką w Biel sku -Bia -łej po ro zu mie nie, dzię ki któ re mu każ -dy le karz i den ty sta mo że raz nakwar tał uzy skać przed są do wą po mocpraw ną w do wol nie wy bra nej kan ce -la rii z li sty re ko men do wa nych przezIzbę Ad wo kac ką. (dm)

Na czel na Izba Le kar ska wal czy z ho -me opa tią przed są dem. NIL od wo ła łasię od ka ry na ło żo nej na nią przezUOKiK w związ ku z ofi cjal nym sta no -wi skiem z 2008 ro ku. Izba ostrze ga ławów czas le ka rzy, że sto so wa nieprzez nich ho me opa tii gro zi od po wie -dzial no ścią dys cy pli nar ną, za co mia łaza pła cić 50 tys. zł. (dm)

Uchwa ła Na czel nej Ra dy Le kar skiej z dnia 5 wrze śnia2014 r. po sta na wia, że zwol nie -nie ze skład ki na czas okre ślo nyprzy słu gu je le ka rzo wi, któ ry:1) ukoń czył 75 lat;2) zo stał skre ślo ny z re je stru

człon ków okrę go wej lub woj -sko wej izby le kar skiej;

3) zło żył oświad cze nie, że nie osią ga przy cho dów z ty tu łu wy -ko ny wa nia za wo du oraz ze źró -deł przy cho dów wy mie nio nychw prze pi sach o po dat ku do cho -do wym od osób fi zycz nych, z wy łą cze niem ren ty lub eme ry -tu ry, w ro zu mie niu prze pi sów o eme ry tu rach i ren tach z Fun -du szu Ubez pie czeń Spo łecz -nych lub ustaw re gu lu ją cychza opa trze nie eme ry tal ne służbmun du ro wych.

PRA WO:

Maciej Hamankiewicz: – Część z tej kwoty jestwynikiem inflacji, której składkanie uwzględniała od ostatniejpodwyżki 6 lat temu.



Ja kub Szulc zre zy gno wał z po sel -skie go man da tu, aby za jąć się do -radz twem z za kre su opie ki zdro wot -nej w fir mie Ernst&Young. Szulc od2008 ro ku był zwią za ny z re sor temzdro wia, a od 2012 ro ku kie ro wałsej mo wą Ko mi sją Zdro wia. (dm)

Lek. Ma rzan na Pa chul ska zo sta -ła de le ga tem na okrę go wy zjazd le ka -rzy łódz kie go sa mo rzą du VII ka den cji(2013-2017). Wy bra no ją w wy bo -rach uzu peł nia ją cych. Pa chul ska jest le ka rzem ro dzin nym i in ter ni stą,pra cu je w SPZOZ w Gi dlach (po wiatra domsz czań ski). (dm)

Prof. Eu ge niusz Ku charz zo stał pre -ze sem Pol skie go To wa rzy stwa Reu -ma to lo gicz ne go. Na sta no wi sko wy -bra no go pod czas XXII Kon gre suPTR. Pro fe sor kie ru je Ka te drą i Kli ni -ką Cho rób We wnętrz nych i Reu ma -to lo gii Ślą skie go Uni wer sy te tu Me -dycz ne go w Ka to wi cach. Od po naddzie się ciu lat jest rów nież kon sul tan -tem wo je wódz kim w za kre sie reu -ma to lo gii. (dm)

Ja ni na Okrą gły sta nę ła na cze le nad -zwy czaj nej pod ko mi sji, po wo ła nejdo roz pa trze nia oby wa tel skie go pro -jek tu usta wy o zmia nie Usta wy o re -fun da cji le ków, środ ków spo żyw -czych spe cjal ne go prze zna cze nia ży -wie nio we go oraz wy ro bów me dycz -nych, przy go to wa ne go przez Fe de ra -cję Po ro zu mie nie Zie lo no gór skie. Natę funk cję wy bra ła ją sej mo wa Ko mi -sja Zdro wia. Po słan ka pra cu je ja kole karz in ter ni sta. (dm)

Prof. Piotr Chło sta zo stał pre ze semelek tem Pol skie go To wa rzy stwa Uro -lo gicz ne go na la ta 2015-2018. Wy -bo ru do ko na ło wal ne zgro ma dze nieczłon ków PTU. Prof. Chło sta jest kie -row ni kiem Od dzia łu Kli nicz ne go Uro -lo gii Szpi ta la Uni wer sy tec kie go wKra ko wie, a od 2004 ro ku kon sul tan -tem w dzie dzi nie uro lo gii dla woj.świę to krzy skie go. (dm)

Prof. Ma rian Ze mba la jest kan dy da -tem Plat for my Oby wa tel skiej do sej -mi ku woj. ślą skie go. Pro fe sor, wy bit -ny kar dio chi rurg i trans plan to log,kon sul tant kra jo wy w dzie dzi nie kar -dio chi rur gii, kie ru je Ślą skim Cen trumCho rób Rzad kich w Za brzu. W wy bo -rach bę dzie star to wał z pierw szej po -zy cji na li ście. (dm)

PERSONALNIE

2,47PUNKTY EDUKACYJNE• 20 punk tów – za na pi sa nie i opu bli ko wa nie

ar ty ku łu w fa cho wym cza so pi śmie me dycz nymin dek so wa nym m.in. przez In dex Co per ni cus

• 5 punk tów za ty tuł (mak sy mal nie 10 punk -tów) – za in dy wi du al ną pre nu me ra tę fa cho -we go cza so pi sma me dycz ne go in dek so wa ne -go m.in. przez In dex Co per ni cus (po twier dze -nie przez wy daw cę lub do wód opła ce nia pre -nu mera ty)

INDEX COPERNICUS INDEKS NAZWISKBatycki Jerzy ......................................4Bońda Konrad ..................................34Chłosta Piotr .......................................8Czupryniak Leszek ...........................32Damek Janusz ..................................25Dąbrowski Filip ...................................7Dąbrowski Piotr ................................19Derentowicz Piotr .............................27Guz Jan ..............................................2Hamankiewicz Maciej .........................7

Jernajczyk Jarosław .........................12Kasprowicz Elżbieta .........................10Kiss Bogumiłł ...................................24Kopa Szymon .....................................6Kopacz Ewa .......................................5Krawczyk Jarosław ............................5Krzywicka Dorota .............................17Krzyżanowski Grzegorz ....................35Kucharz Eugeniusz .............................8Kuziara Teresa ..................................12

Łukaszewicz Monika ........................30Machoń Liliana ...................................8Masiakowski Andrzej ..........................3Napiórkowski Grzegorz ..................4, 8Okrągły Janina ....................................8Pachulska Marzanna ............................Rogala-Pawelczyk Grażyna ..............12Rybka Mariola ..................................13Sawoni Andrzej ..................................7Stokowska-Wojda Małgorzata ............4

Stołtny Piotr ......................................28Szczurek Mateusz ............................12Szeląg Joanna ....................................3Szramik Zdzisław ................................5Szulc Jakub ....................................4, 8Wądrzyk Sylwia ..................................8Wolański Jan ......................................2Zabielska-Cieciuch Joanna .................4Zembala Marian ..................................8

Do tej po ry NFZ pod pi sałza le d wie jed ną umo wę naświad cze nia pod sta wo wejopie ki zdro wot nej udzie la neprzez ze spo ły in ter ni stów i pe -dia trów.

Re sort zdro wia do koń cabro nił kon tro wer syj nej no we -li za cji usta wy o świad cze niachfi nan so wa nych ze środ kówpu blicz nych, któ ra roz sze rzy łaupraw nie nia spe cja li stów wdzie dzi nie pe dia trii i cho róbwe wnętrz nych do udzie la niaświad czeń w POZ. Po czte -rech mie sią cach od no we li za -cji oka zu je się, że wpro wa dzo -ne roz wią za nie nie przy no siefek tów, po nie waż w ca łymkra ju pod pi sa no za le d wie jed -

ną umo wę ze świad cze nio -daw cą POZ, któ ry w swo imper so ne lu wy ka zał wy łącz niein ter ni stów i pe dia trów. Obej -mie on opie ką 4165 pa cjen tówz wo je wódz twa ku jaw sko -po -mor skie go.

Sam NFZ wy da je się jed naknie przej mo wać tak sła bymod ze wem le ka rzy na no wemoż li wo ści. – Fakt zgło sze niasię jed ne go świad cze nio daw cymo że wy ni kać z ko niecz no ścize bra nia de kla ra cji wy bo -ru. Po wyż sze uza leż nio ne jestwy łącz nie od de cy zji pa cjen -tów – przy zna je Syl wia Wą -drzyk z Biu ra Ko mu ni ka cjiSpe łecz nej Cen tra li NFZ. Jejzda niem przy ję te roz wią za nia

praw ne po win ny skut ko wać wdłuż szej per spek ty wie, bo z za -ło że nia mia ły cha rak ter roz -wią za nia dłu go fa lo we go. Dla -te go na le ży się spo dzie wać, żewię cej wnio sków zo sta nie zło -żo nych je sie nią, w ce lu ewen -tu al ne go za war cia umów odno we go ro ku. – W chwi liobec nej więk szość Po la kówzło ży ła de kla ra cje wy bo ru dole ka rzy POZ dzia ła ją cych napod sta wie umów z Fun du -szem i po ja wia nie się no wychpod mio tów bę dzie zwią za neze zmia ną – prze nie sie niemde kla ra cji do no we go świad -cze nio daw cy. Te go ty pu dzia -ła nia wy ma ga ją cza su – ar gu -men tu je.

Jed nym z głów nych ar gu -men tów, któ ry miał prze ma -wiać za no we li za cją usta wy,by ło zwięk sze nie do stę pudzie ci do wi zyt u pe dia try.Oka zu je się jed nak, że rów -nież na tym po lu licz by są ma -ło zna czą ce. Od 15 czerw ca,kie dy zmia ny za czę ły o bo wią -zy wać, do wo je wódz kich od -dzia łów NFZ wpły nę ły 132wnio ski o uwzględ nie nie wumo wach spe cja li stów, któ rzydo tej po ry nie pra co wa li wpod sta wo wej opie ce. Bio rącpod uwa gę fakt, że w 2012 ro -ku po nad 6,5 ty sią ca pe dia -trów udzie la ło już świad czeńw POZ, wzrost ten nie wy da jesię aż tak istot ny. (dm)

O ile liczba miejsc spe cja li za -cyj nych nie by ła du żym za sko -cze niem (przy zna no ich2500), o ty le by ła nim re dy stry -bu cja re zy den tur po mię dzypo szcze gól ne spe cja li za cje.Naj wię cej przy zna no w dzie -dzi nach: cho rób we wnętrz -nych – 410, pe dia trii – 280,me dy cy ny ro dzin nej – 230oraz ane ste zjo lo gii i in ten syw -nej te ra pii – 170. Du żo re zy -den tur jest w spe cja li za cjachprio ry te to wych, czy li m.in.:michi rur gii on ko lo gicz nej, ge -ria trii, gi ne ko lo gii on ko lo gicz -nej, he ma to lo gii.

Trud no jest pla no waćPrzy dział mo że nie któ rym

zruj no wać pla ny za wo do we. – Na spe cja li za cję, na któ rąchcia łam iść, jest jed no miej scew ca łym wo je wódz twie. Praw -do po dob nie się nie do sta nę –mó wi Li lia na Ma choń, któ rakoń czy obec nie le kar ski stażpo dy plo mo wy. – Ro zu miem,że MZ ma swój plan, ale co z

in dy wi du al ny mi za in te re so wa -nia mi mło dych le ka rzy?

Grze gorz Na piór kow ski,Pre zes Sto wa rzy sze nia Mło dyLe karz, rów nież uwa ża, że wobec nych wa run kach trud nojest pla no wać swo ją ka rie rę. – O ilo ści miejsc re zy denc kichw da nym po stę po wa niu le ka -rze do wia du ją się na kil ka ty -go dni przed pod ję ciem de cy zjio wy bo rze spe cja li za cji – mó wiNa piór kow ski. – W do dat kuwy da je się, że Mi ni ster stwo,przy zna jąc re zy den tu ry, niema żad nych dłu go fa lo wychpla nów i nie uwzględ nia ak tu -

al nej sy tu acji. Przy kła dem jestprzy zna nie du żej ilo ści miejscz ge ria trii, pod czas gdy nie mawy star cza ją cej licz by ośrod -ków go to wych na przy ję ciemło dej ka dry.

Zmia ny w POZW se sji je sien nej przy zna no

230 miejsc re zy denc kich z me -dy cy ny ro dzin nej. Jest to wy ni -kiem pla nów re sor tu, abyoprzeć POZ nie tyl ko na le ka -rzach ro dzin nych, ale też nain ter ni stach i pe dia trach.

– Od ro ku zwięk sza na jestlicz ba re zy den tur z pe dia trii

i cho rób we wnętrz nych podpre tek stem kształ ce nia kadrdla POZ. W obec nym po stę po -wa niu na dal ma my do czy nie -nia z ta ką ten den cją. Szko le niejed ne go spe cja li sty jest droż -sze o 45 tys. zło tych, po nie ważre zy den tu ra trwa rok dłu żej –mó wi dr med. To masz To ma -sik, pre zes Ko le gium Le ka rzyRo dzin nych w Pol sce. – Uwa -żam, że wy star cza ją ca licz bamiejsc re zy denc kich w me dy -cy nie ro dzin nej, przy zna na je -sie nią te go ro ku, nie zmie niafak tu, że w Pol sce za cho dząnie ko rzyst ne zmia ny do ty czą -ce tej spe cja li za cji i ca łej POZ.

Le ka rze zwra ca ją rów nieżuwa gę na nie do sko na ło ści sys -te mu przy dzie la nia miejsc. Wjed nym po stę po wa niu moż naskła dać po da nie tyl ko o jed nąre zy den tu rę w da nym wo je -wódz twie. Po wo du je to du żąlicz bę nie ob sa dzo nych re zy -den tur, a jed no cze śnie częśćle ka rzy zo sta je bez miej scaszko le nio we go. (mm)

Są re zy den tu ry na je sień 2014Naj wię cej miejsc z: pe dia trii, in ter ny i me dy cy ny ro dzin nej. To wy nik zmian w pla nach rzą du.

TTaannddeemmyy ppeeddiiaattrriiaa –– iinntteerrnniissttaa nniiee ddzziiaałłaajjąą

NNAAJJ MMNNIIEEJJMe dy cy na trans por tu – 0Chi rur gia pla stycz na – 4Epi de mio lo gia – 4Zdro wie pu blicz ne – 8

NNAAJJ WWIIĘĘ CCEEJJCho ro by we wnętrz ne – 410Pe dia tria – 280Ro dzin na – 230Ane ste zjo lo gia –170

Liczba miejsc re zy denc kich na te re nie Pol ski w po stę po wa niu re kru ta cyj nym je sień 2014

Źró dło: rzecz nik MZ



Kur sy dla le ka rzy POZ ma -ją przy go to wać do re ali za cjino wych za dań zwią za nych zwcze sną dia gno sty ką no wo -two rów.

Mi ni ster stwo zdro wia za po -wia da, że jesz cze w tym ro kuw ca łej Pol sce ru szą szko le nia,dzię ki któ rym le ka rze pod sta -wo wej opie ki zdro wot nej bę -dą spraw nie re ali zo wać no weobo wiąz ki, wy ni ka ją ce zwpro wa dze nia tzw. pa kie tuon ko lo gicz ne go. Już te razMZ ogło si ło kon kurs na ichre ali za cję – ter min skła da niaofert mi nie w po ło wie paź -dzier ni ka. Eks per ci pod kre śla -ją jed nak, że pla ny te są przed -wcze sne, po nie waż nie zna myjesz cze szcze gó łów sa me gopa kie tu on ko lo gicz ne go – cho -dzi przede wszyst kim o roz po -rzą dze nia pre cy zu ją ce kom pe -ten cje po szcze gól nych grup le -ka rzy. Kur sy w for mie wy kła -dów i warsz ta tów ma ją po pra -wić wie dzę le ka rzy POZ z za -kre su dia gno sty ki, za sad kie -

ro wa nia do spe cja li sty orazopie ki nad cho ry mi po le cze -niu on ko lo gicz nym. We długza ło żeń w la tach 2014-2015po win no sko rzy stać z nich conaj mniej 10 tys. me dy ków, wtym 3 tys. jesz cze w tym ro ku.Re sort prze zna czy na szko le -nia ok. 2,2 mln zł. Do dat ko wodla uczest ni ków szko leń po -wsta nie in ter ne to wa plat for -ma in for ma cyj no -edu ka cyj na,za wie ra ją ca ma te ria ły szko le -nio we. Por tal umoż li wi rów -nież ko mu ni ka cję le ka rzyPOZ ze spe cja li sta mi z za kre -su on ko lo gii.

Kur sy bę dą re ali zo wa ne ześrod ków Na ro do we go Pro gra -mu Zwal cza nia Cho rób No -wo two ro wych. Po dob ne szko -le nia pro wa dzo no w je go ra -mach w la tach 2006-2008. Wspra woz da niu z re ali za cji Na -ro do we go Pro gra mu mi ni ster -stwo po in for mo wa ło, że za -wie sza je z po wo du sta lezmniej sza ją ce go się za in te re -so wa nia. (dm)

WWrraaccaajjąą rreessoorrttoowwee sszzkkoolleenniiaa zz oonnkkoollooggiiii ddllaa rrooddzziinnnnyycchh

Do od dzia łów wo je wódz -kich NFZ do cie ra ją sy gna ły ood sy ła niu pa cjen tów do le ka -rzy POZ w ce lu wy sta wie niazwol nie nia le kar skie go. Kie ru -ją ich tam le ka rze udzie la ją cyświad czeń w szpi tal nych od -dzia łach ra tun ko wych oraz wnoc nej i świą tecz nej opie ce le -kar skiej, do któ rych oso by tezgło si ły się z na gły mi przy pad -ka mi. Ta kie dzia ła nia wpra -wia ją ro dzin nych w za kło po -ta nie, po nie waż pa cjent ocze -ku je od nich wy sta wie nia do -ku men tu, któ re w tej sy tu acjinie po win no mieć miej sca. Niemoż na bo wiem wy sta wićzwol nie nia bez zba da nia cho -re go.

– Zwol nie nie (druk ZUSZLA) mo że wy sta wić wy łącz -nie ten le karz, któ ry do ko nałoce ny zdro wia pa cjen ta. Wprzy pad ku ko niecz no ści spra -wo wa nia opie ki nad cho rymczłon kiem ro dzi ny, orze cze nie

dla opie ku na wy sta wia le karzspra wu ją cy opie kę nad cho -rym człon kiem ro dzi ny –przy po mi na Elż bie ta Ka spro -wicz, p.o. dy rek to ra Ku jaw -sko -Po mor skie go Od dzia łuWo je wódz kie go Na ro do we goFun du szu Zdro wia w Byd -gosz czy. Ozna cza to, że le karzPOZ, do któ re go pa cjent zgło -si się wy łącz nie po zwol nie nie,ma pra wo od mó wić je go wy -da nia. Wy pi sa nie za świad cze -nia bez uprzed nie go ba da nia

jest bo wiem dzia ła niemwbrew pra wu, mo że za tem ro -dzić ne ga tyw ne kon se kwen -cje. Z dru giej stro ny le karzSOR, któ ry dia gno zu je pa -cjen ta, a od ma wia mu wy da -nia za świad cze nia o cza so wejnie zdol no ści do pra cy, choćza cho dzą ku te mu prze słan ki,a on sam jest do te go upo waż -nio ny na mo cy umo wy z ZUS,do pusz cza się na ru sze niaprze pi sów zwią za nych z wy -ko ny wa niem za wo du. (dm)

SO R-y od sy ła ją pa cjen tów do POZ

Roz po rzą dze nie Mi ni stra Zdro wia z dnia 22 lip ca 2005 r. w spra wieorze ka nia o cza so wej nie zdol no ścido pra cy:§1.2. Orze ka nie o cza so wej nie -zdol no ści do pra cy z po wo du cho -ro by, po by tu w sta cjo nar nym za -kła dzie opie ki zdro wot nej lub ko -niecz no ści oso bi ste go spra wo wa -

nia przez ubez pie czo ne go opie kinad cho rym człon kiem ro dzi ny,zwa ne da lej „orze ka niem”, jestzwią za ne z po stę po wa niem dia gno -stycz no -lecz ni czym. §5. Orze ka nie na stę pu je wy łącz niepo prze pro wa dze niu bez po śred nie goba da nia sta nu zdro wia ubez pie czo -ne go lub cho re go człon ka ro dzi ny.

PRA WO | Za sa dy wy sta wia nia zwol nień le kar skich

Le karz ro dzin ny ma pra wo od mó wić wy sta wie nia za świad cze nia o nie zdol no ścido pra cy oso bie, któ ra by ła ba da na i dia gno zo wa na na od dzia le ra tun ko wym.

Jan Wo lań ski, le karz ro dzin ny,Je dli na -Zdrój

W tym mo men cie sam po -mysł wy da je mi się gro te -sko wy, jak zresz tą ca łyfunk cjo nu ją cy sys tem. We -

dług mnie ta zmia na wpro wa dzi tyl ko jesz czewięk szy za męt. Są w koń cu róż ni ce mię dzyle ka rza mi i pie lę gniar ka mi. Or dy no wa nie le -ków wy ma ga pew nych czyn no ści dia gno -stycz nych. Pie lę gniar ki nie ma ją ta kiej wie dzyme dycz nej, by okre ślać po trze by zdro wot nepa cjen tów, zwłasz cza w przy pad ku wie lo cho -ro bo wo ści. Bę dą za tem mu sia ły la wi ro waćmię dzy le ka mi, ich daw ka mi, mię dzy ob ja wa -mi nie po żą da ny mi i moż li wy mi in ter ak cja mi,itp. Mo że gdy by ca ły sys tem był spraw ny, wja kiś spo sób po mo gło by to le ka rzom. W obec -nej sy tu acji trud no spo dzie wać się, by pie lę -gniar ka wy pi su ją ca re cep ty mo gła wpły nąćpo zy tyw nie na zmia nę na sze go try bu pra cy.

Ja ro sław Jer naj czyk, le karz ro dzin ny,No wa Sól

Wy da je się, że to ty po waza gryw ka „pod pu blicz kę”,bo ko muś przy po mnia ło się,że le ka rzy jest za ma ło,

i pró bu je sztucz nie ła tać tę dziu rę. Je stem pe -wien, że po mysł nie wy pa li, po nie waż nie dasię w krót kim cza sie, na szyb ko przy go to waćpie lę gnia rek do ta kie go obo wiąz ku. Zresz tąone sa me wy da ją się być nim prze ra żo ne.Sam za trud niam kil ka pie lę gnia rek i żad na znich nie ma ty tu łu ma gi stra. Mo że część da ła -by ra dę wy pi sać lek, ale i tak ja ko le ka rze mu -sie li by śmy to kon tro lo wać. To mi ja się z ce -lem. Aby or dy no wać le ki, trze ba skoń czyć stu -dia me dycz ne al bo far ma ko lo gicz ne. Na świe -cie zda rza ją się oczy wi ście sys te my, w któ -rych pie lę gniar ki wy pi su ją re cep ty na okre ślo -ne wy ro by czy po wta rza ją le ki, i to mo gę so -bie wy obra zić.

Te re sa Ku zia ra, wi ce pre zes Na czel nej Ra dy Pie lę gnia rek i Po łoż nych

Zda niem sa mo rzą du or dy no -wa nie le ków po win no do ty -czyć POZ, opie ki dłu go ter mi -no wej oraz ho spi cyj nej, czy li

tych ob sza rów, w któ rych do stęp do le ka rzajest ogra ni czo ny, a pie lę gniar ka lub po łoż na jest tą oso bą, któ ra naj le piej zna pa cjen ta i ma z nim sta ły kon takt. Po win no być to za da nie, zaktó rym idą nie tyl ko ocze ki wa nia co do po zio -mu wy kształ ce nia i kom pe ten cji, ale też środ kina je go re ali za cję. Brak ich wska za nia prze rzu -ca koszt świad cze nia z płat ni ka na pie lę gniar kęlub po łoż ną. Za pi sa na w usta wie do bro wol nośćmo że oka zać się po zor na. Je śli za trud nia ją cypie lę gniar kę lub po łoż ną pod miot lecz ni czy za -wrze w kontr ak cie z NFZ za pis o wy ko ny wa niute go świad cze nia, ona – bę dąc pra cow ni cą po -sia da ją cą od po wied nie kwa li fi ka cje – nie bę dziemo gła od mó wić.

Dr n. med. Gra ży na Ro ga la -Pa wel czyk, pre zes Na czel nej Ra dyPie lę gnia rek i Po łoż nych

Moż li wość or dy no wa nia le -ków zle ca nie nie któ rychba dań dia gno stycz nychprzez pie lę gniar ki i po łoż ne

oraz to przej ście do ko lej ne go eta pu roz wo jupie lę gniar stwa, ale… Licz ba pie lę gnia rek i po łoż nych ma le je z ro ku na rok. Pa cjen tówprzy by wa, a mło dzież nie po dej mu je na uki na stu diach pie lę gniar skich i po łoż ni czych.Pol skie pie lę gniar ki ma ją du żo obo wiąz ków i brak po mo cy ze stro ny opie ku nów me dycz -nych. Dla te go po wo ły wa nie się na kra je za -chod nie, gdzie jest to sta łą prak ty ką, jest nie -po ro zu mie niem. No we upraw nie nia nie bu dząwięc na sze go en tu zja zmu. Tym bar dziej, żetem po wpro wa dze nia zmian do usta wy o za -wo dach pie lę gniar ki i po łoż nej by ło bar dzoszyb kie, zro bio no to by le jak, bez kon sul ta cjii do głęb nej ana li zy.

SONDA | Czy umożliwienie pielęgniarkom wypisywania recept jest dobrym pomysłem?

fot.

arch

iwum

pry

wat

ne

fot.

arch

iwum

pry

wat

ne

fot.

arch

iwum

pry

wat

ne

fot.

arch

iwum

pry

wat

ne



W przy szłym ro ku mniej pie nię dzy na zdro wieW przy szłym ro ku na

ochro nę zdro wia bu dżet pań -stwa prze zna czy po nad 6,9mld zł. Ozna cza to, że na kła -dy bę dą nie co mniej sze niż wtym ro ku, kie dy wy no szą po -nad 7,3 mld zł. Za to wyż szakwo ta pie nię dzy znaj dzie sięw dys po zy cji sa me go Mi ni -ster stwa Zdro wia – ma to byćpo nad 4,08 mld zł, czy li o 0,3mld zł wię cej niż w tym roku.Po zo sta ła kwo ta to m.in. wy -dat ki in nych re sor tów prze -zna czo ne na zdro wie.

Mniej pie nię dzy to gor sza ja kość

Ogól ne zmniej sze nie na kła -dów na ochro nę zdro wia bu -dzi nie po kój spe cja li stów.Pod kre śla ją, że nie tyl ko maono cha rak ter no mi nal ny, aleprzede wszyst kim na zdro wiema być prze zna czo ny mniej -szy niż do tąd od se tek wszyst -kich środ ków.

– Spa dek środ ków w sto -sun ku do PKB jest sprzecz nyz za po wie dzia mi rzą du, żeko lej ki ma ją być krót sze, ado stęp do le cze nia lep szy.Mniej fi nan sów w bu dże cieozna cza gor szą ja kość za bez -pie cze nia po trzeb pa cjen tów.Dla te go nie mo że my zgo dzićsię na zmniej sze nie tych środ -ków – mó wi Jan Guz, prze -

wod ni czą cy Ogól no pol skie goPo ro zu mie nia Związ kówZa wo do wych. Do da je, że wobec nej sy tu acji, gdy wie lupa cjen tów nie stać na po no -sze nie kosz tów le cze nia, nie -zbęd na jest więk sza in ter -wen cja bu dże tu pań stwa wza kre sie choć by fi nan so wa -nia le ków dla naj bied niej -szych Po la ków. Zda niemOPZZ wyż sze środ ki po win -ny zo stać prze zna czo ne tak -że na wy na gro dze nia.

– Pen sje pra cow ni kówochro ny zdro wia w sek to rzepu blicz nym od lat nie ro sną,a to po śred nio pro wa dzi np.do te go, że le ka rze wciąż bę -dą pra co wa li w kil ku miej -

scach naraz – prze strze ga JanGuz.

Choć ogól ne na kła dy nazdro wie naj praw do po dob niejspad ną, zy ska mi ni ster stwo.Z czę ści bu dże tu, któ rej dys -po nen tem jest re sort zdro -wia, fi nan so wa ne bę dą m.in.pro ce du ry wy so ko spe cja li -stycz ne, po li ty ka le ko wa,świad cze nia zdro wot ne dlaosób nie po sia da ją cych ubez -pie cze nia, a tak że le cze niecu dzo ziem ców w Pol sce i Po -la ków za gra ni cą. W przy -szłym ro ku na fi nan so wa nieubez pie cze nia zdro wot ne gooraz świad czeń dla osób nie -ob ję tych obo wiąz kiem ubez -pie cze nia za re zer wo wa no po -

nad 180,2 mln zł (w tym ro ku– bli sko 164,8 mln zł). Po nad70 mln zł po chło nie z ko leiwspół fi nan so wa nie pro jek -tów z udzia łem środ ków UniiEu ro pej skiej.

Mie sza ne uczu cia eks per tów

Or ga ni za cja OPZZ jest za -nie po ko jo na nie tyl ko spad -kiem środ ków na ochro nęzdro wia, ale rów nież m.in.wzro stem wy dat ków na na -czel ne or ga ny wła dzy pań -stwo wej. Kan ce la rie Sej mu i Se na tu ma ją otrzy mać o 57mln zł wię cej niż w tym ro ku(łącz nie pra wie 560 mln zł). Zko lei po nad 125 mln bę dzie

miał do swo jej dys po zy cji pre -mier rzą du. Wąt pli wo ści ma jąrów nież eks per ci z fir my BCC.Ich zda niem rząd zbyt opty mi -stycz nie pro gno zu je sto pębez ro bo cia na po zio mie 11,8proc. – we wcze śniej szych za -ło że niach do pro jek tu bu dże -tu sza co wa no ją na 12,2 proc.Ar gu men tu ją, że jej re duk cjinie sprzy ja ją nie zbyt szyb koro sną ce na kła dy in we sty cyj ne,z któ rych część ma na ce lu za -stą pie nie pra cow ni ków no wo -cze sną tech no lo gią. Ja ko traf -ne oce nia ją z ko lei sko ry go -wa nie tem pa wzro stu PKB z3,8 na 3,4 proc. oraz ob ni że -nie pro gno zo wa ne go po zio muin fla cji z 2,3 do 1,2 proc.

Uchwa le nie pro jek tu usta wybu dże to wej w wy ma ga nymcza sie sta ło pod zna kiem za -py ta nia. Sam mi ni ster fi nan -sów, Ma te usz Szczu rek, przy -znał na spo tka niu Ko mi sjiTrój stron nej, że trze ba li czyćsię z moż li wo ścią opóź nie nia.– Pro ces for mo wa nia no we -go rzą du jest w nie szczę śli -wym mo men cie, je śli cho dzio ka len darz bu dże to wy. Dla -te go do cho wa nie ter mi nuprze ka za nia usta wy przezRa dę Mi ni strów par la men to -wi na ko niec wrze śnia bę dziebar dzo trud ne – mó wiłSzczu rek. (dm)

We dług wstęp ne go pro jek tu bu dże tu rząd obe tnie wy dat ki na le cze nie o 400 mln zł. Wię cej do sta nie za to sa mo mi ni ster stwo.

DOSSIER | Wybrane środki zaplanowane w budżecie państwa na 2015 rok w dziedzinie zdrowia:

1,6mld zł

4,08mld zł

środ ki prze zna czo ne

przez MZ na szkol nic two

su ma po zo sta ją ca w dys po zy cji

re sor tu zdrowia

cał ko wi ta kwo taprze zna czo na na ochro nę

zdro wia

6,9mld zł

bu dże ty wo je wo dów na ochro nę

zdro wia

116,9mln zł

180,2mln zł

kosz ty pro gra mów

po li ty ki zdro wot nej

796,7mln zł

fi nan so wa nie Pro gra mu

zwal cza nia cho rób no wo two ro wych

250mln zł

do ta cja dla Na ro do we go

Fun du szu Zdro wia



Roz po rzą dze nie, któ re we -szło w ży cie w sierp niu, wpro -wa dzi ło zmia ny w zakresienie któ rych świad czeń pie lę -gna cyj nych i opie kuń czych.We dług no wych prze pi sów le -karz, któ ry ukoń czył co naj -mniej pierw szy rok spe cja li za -cji oraz uzy skał po twier dze nieprzez kie row ni ka spe cja li za cjiwie dzy i umie jęt no ści umoż li -wia ją cych sa mo dziel ną pra cę,bę dzie mógł być za trud nio nyw opie ce dłu go ter mi no wej. Dotej po ry za le ka rza w trak ciespe cja li za cji uzna wa na by łaoso ba, któ ra ukoń czy ła dru girok spe cja li za cji. – Uwa żam,

że umoż li wie nie le ka rzom jużpo pierw szym ro ku spe cja li za -cji pra cy w opie ce dłu go ter mi -no wej jest do brym po my słem– mó wi dr n. o zdro wiu Ma rio -la Ryb ka, kon sul tant kra jo wyw dzie dzi nie pie lę gniar stwaprze wle kle cho rych i nie peł no -spraw nych.

– Le ka rze w cza sie po dy plo -mo we go sta żu le kar skie gopra cu ją na wie lu od dzia łach,co w wy star cza ją cym stop niuprzy go to wu je ich do za wo du.W co dzien nej prak ty ce za uwa -żam, że do brze so bie ra dzą.

Po za zmia ną de fi ni cji le ka rzaw trak cie spe cja li za cji, no we

roz po rzą dze nie za pew nia oso -bom cierpiącym na cho ro byner wo wo -mię śnio we lep szą ja -kość opie ki. W przy pad ku pa -cjen tów z prze wle kłą nie wy -dol no ścią od de cho wą, wy ma -ga ją cych sto so wa nia nie in wa -zyj nej wen ty la cji me cha nicz -nej (po wy żej 16 go dzin na do -

bę), z prze wle kłą nie wy dol no -ścią od de cho wą o pod ło żuner wo wo -mię śnio wym oraz udzie ci i mło dzie ży do ukoń cze -nia 18. ro ku ży cia, świad cze -nia opie ki zdro wot nej udzie la -ne bę dą przez le ka rza, pie lę -gniar kę oraz oso bę pro wa dzą -cą fi zjo te ra pię. (mm)

Większe uprawnienia w czasie specjalizacji Nowe rozporządzenie dopuszcza, aby lekarz po pierwszym roku specjalizacji wykonywał świadczenia z zakresu opieki długoterminowej. Ma to zwiększyć jej dostępność.

KRÓTKO

Pol ska na sza rym koń cu Eu ro py w le cze niu dia be to lo gicz nym. We -dług ogól no eu ro pej skie go po rów na -nia pro gra mów pre wen cji i le cze niacu krzy cy nasz kraj znaj du je się na25. miej scu spo śród 30 oce nia nychpaństw. Zda niem eks per tów mu si mypra co wać nad zdro wiem pu blicz nym,ra por to wa niem da nych i do stę pemdo usług z za kre su dia be to lo gii. Wy -ni ki ra por tu opu bli ko wa no pod czas50. Kon gre su Eu ro pej skie go To wa -rzy stwa Ba dań nad Cu krzy cą (EASD)w Wied niu. (dm)

Pa cjen ci skar żą się na NFZ.W I kwar ta le 2014 r. roz pa trzo no 1088 za ża leń, a w dru gim 1106. 54,4 proc. wszyst kich skarg do ty -czy ło do stęp no ści świad czeń,a 26,7 proc. – ich ja ko ści. Na ro do -wy Fun dusz Zdro wia po dej mo wałdzia ła nia ma ją ce na ce lu zmniej sze -nie licz by skła da nych skarg,m.in po przez: wy sy ła nie do świad -cze nio daw ców pism przy po mi na ją -cych za sa dy udzie la nia świad czeńopie ki zdro wot nej, ak tu ali za cję ko -mu ni ka tów na stro nach Na ro do we goFun du szu Zdro wia i or ga ni zo wa nietzw. „dni otwar tych”. (mm)

Ro dzin ni z chcą do stę pu on -li ne doin for ma cji na te mat le cze nia spe -cja li stycz ne go. Zno we li zo wa ne roz -po rzą dze nie Mi ni stra Zdro wia z dnia14 lip ca 2014 mó wi o tym, że spe -cja li sta zo bo wią za ny jest włą czyć dodo ku men ta cji we wnętrz nej ko pie in -for ma cji, któ re zo sta ły wy da ne le ka -rzo wi POZ i do ty czy ły le cze nia kon -kret ne go pa cjen ta. Le ka rze ro dzin ni z PPOZ chcie li by otrzy my wać in for -ma cję o le cze niu spe cja li stycz nympa cjen tów, ale uwa ża ją, że po win nosię to od by wać on li ne w cza sie rze -czy wi stym. (mm)

Wo je wo da ślą ski za ka załspół ce „Par kit ka” z Czę sto -cho wy pod pi sy wa nia ze szpi -ta lem kon trak tów na peł nie -nie dy żu rów przez le ka rzy.

Ar gu men tu je, że spół ka niemo że te go ro bić, po nie waż niejest za re je stro wa na ja ko pod -miot lecz ni czy pro wa dzą cydzia łal ność w ro dza ju świad -cze nia szpi tal ne. Wy zna czyłjej okres 180 dni (li czo ny odpo ło wy sierp nia) na za re je -stro wa nie dzia łal no ści szpi tal -nej al bo po rad ni we wszyst -kich 23 za kre sach, w któ rychpo śred ni czy w pod pi sy wa niu

umów. Zda niem Ogól no pol -skie go Związ ku Za wo do we goLe ka rzy ta ka in ter pre ta cja za -mro zi dzia łal ność ogrom nejwięk szo ści spół ek, któ re do -tąd rów nież peł ni ły tę funk cję.Je śli za ślą skim przy kła dempój dą in ne urzę dy wo je wódz -kie, wła ści we za bez pie cze niedy żu rów w szpi ta lach sta niepod zna kiem za py ta nia.Zwłasz cza że pla ców ki te niemo gą pod pi sy wać kon trak tówbez po śred nio z le ka rza mi za -trud nio ny mi na umo wę o pra -cę, po nie waż za bra nia te gopra wo pra cy. (dm)

BBiiuurrookkrraaccjjaa zzaabbuurrzzyy ddyyżżuurryyNo we prze pi sy praw ne m.in.

wy dłu ża ją okres pre skryp cjido 90 dni.

Od koń ca wrze śnia re cep tywy sta wia ne na pre pa ra ty za -wie ra ją ce środ ki odu rza ją ce i sub stan cje psy cho tro po wemoż na re ali zo wać nie przez 14dni, a przez 30. Zmie nią siętak że nie któ re za sa dy ich wy -sta wia nia. Zwięk szo na zo sta -nie mak sy mal na ilość, któ rąmoż na prze pi sać jed no ra zo wo– mo że ona ob jąć trzy mie sięcz -ną te ra pię. Do ty czy to wy łącz -nie pre pa ra tów za wie ra ją cychśrod ki odu rza ją ce gru py I -N

i sub stan cje psy cho tro po wegru py II -P, czy li le ków ka te go -rii Rpw. Do tych czas słow neza pi sa nie ilo ści prze pi sa ne gośrod ka by ło obo wiąz kiem do -dat ko wym i po wta rza ło za piscy fro wy. Te raz ten dru gi niejest ko niecz ny, a za pis słow nymo że być su ma rycz ny, tzn.ilość środ ka lub sub stan cjimoż na roz pi sać za po mo cą ilo -ści jed no stek daw ko wa niaoraz wiel ko ści daw ki. Zni karów nież obo wią zek sta wia niawy krzyk ni ka przy pie cząt ce wra zie prze pi sa nia daw ki prze -kra cza ją cej mak sy mal ną. (dm)

PPssyy cchhoo ttrroo ppyy nnaa nnoowwyycchh zzaassaaddaacchh

To opieka nad obłożnie i przewlekle chorymi przebywającymi w domu.Pacjenci objęci taką opieką nie wymagają leczenia w warunkachstacjonarnych. Ze względu na istniejące problemy zdrowotne wymagająjednak systematycznej i intensywnej domowej opieki pielęgniarskiej,realizowanej we współpracy z lekarzem POZ.

DOSSIER | Pielęgniarska opieka długoterminowa



Kolejki coraz dłuższeJak wy ni ka z wy li czeń Fun -

da cji Watch He alth Ca re, wczerw cu i lip cu br. Po la cy cze -ka li śred nio 2,7 mie sią ca naświad cze nia, któ re NFZ gwa -ran tu je im w ra mach ubez pie -cze nia. W od nie sie niu doostat nie go ba ro me tru (z lu te -go/mar ca 2014 r.) wi docz nyjest wzrost ocze ki wa nia na le -cze nie o 0,2 mie sią ca. Moż najed nak uznać, że sy tu acja niejest aż tak zła – w ana lo gicz -nym okre sie ubie głe go ro kuko lej ki by ły jesz cze dłuż sze,bo trzy mie sięcz ne.

Naj now szy ba ro metr po ka -zał, że na kon sul ta cję spe cja li -stycz ną cze ka my śred nio 2,5mie sią ca. Od no to wa no istot neróż ni ce mię dzy po szcze gól ny -mi dzie dzi na mi me dy cy ny. Poraz pierw szy naj dłuż sze są ko -lej ki do sto ma to lo ga (po nad11 mie się cy), a je dy nie mi ni -mal nie krót sze do or to pe dy.Ogól nie spo śród 39 prze ana li -zo wa nych dzie dzin w aż 19

przy pad kach do stęp ność spe -cja li sty po gor szy ła się w cią guostat nie go pół ro cza (przedewszyst kim or to don ty i he ma -to lo ga). Z dru giej stro ny do 15po rad ni moż na do stać sięszyb ciej, a naj więk sza po pra -wa do ty czy kar dio lo gii, wprzy pad ku któ rej ocze ki wa niena wi zy tę skró ci ło się o 2,5mie sią ca. Nie tyl ko do stęp dowi zyt spe cja li stycz nych jestjed nak pro ble mem pa cjen tów.Długi jest czas oczekiwania wprzy pad ku nie któ rych ope ra cjii za bie gów: en do pro te zo pla -sty ki sta wu bio dro we go (21,6mie sią ca) oraz ko la no we go(38 lub 17 mie się cy w pil nychprzy pad kach) czy usu nię ciaza ćmy (25,6 mie się cy).

Eks per ci Fun da cji WHCpod kre śla ją, że po wyż szychokre sów ocze ki wa nia niemoż na ana li zo wać w od osob -nie niu. Pa cjent prze cho dzi bo -wiem ca łą dro gę: od wy stą pie -nia pierw szych ob ja wów,

przez kon sul ta cję spe cja li -stycz ną i ba da nia dia gno stycz -ne, po wdro że nie i za koń cze -nie te ra pii. Je śli sku mu lu je myko lej ki do po szcze gól nych eta -

pów ta kie go le cze nia, oka żesię, że usu nię cie ży la ków na -stę pu je po pra wie dwóch la -tach, a wy mia na za staw ki ser -ca – po 13 mie sią cach. (dm)

Naj now szy ba ro metr Fun da cji WHC po ka zu je, że na więk szość świad czeń gwa ran to wa nych cze ka my dłu żejniż pół ro ku te mu.

KRÓTKORa dio lo dzy z Ra do mia nie chcą wy -dłu że nia cza su pra cy. W związ ku zezmia ną prze pi sów le ka rze ra dio lo dzyzo bo wią za ni są pra co wać dzien nie 7go dzin i 35 mi nut, a nie jak do tej po ry5 go dzin. Ra dio lo dzy z Ma zo wiec kie goSzpi ta la Spe cja li stycz ne go w Ra do miuza żą da li pod wy żek lub umoż li wie nia impra cy na sta rych za sa dach. Po tym,jak ne go cja cje za koń czy ły się fia skiem,le ka rze zło ży li wy po wie dze nia. (mm)

Naj bez piecz niej jest pra co wać naeta cie. Pre zes NRL, Ma ciej Ha man -kie wicz, w li ście do le ka rzy ostrze gaprzed dy żu ra mi w ra mach umo wy cy -wil no praw nej. Je go zda niem naj bez -piecz niej sze jest peł nie nie dy żu rów w ra mach umo wy o pra cę. Ha man kie -wicz przy po mi na, że za za bez pie cze nieświad czeń zdro wot nych na da nym te -re nie od po wia da pań stwo i sa mo rzą dyte ry to rial ne, a le ka rze po win ni przedewszyst kim za dbać o wła sne bez pie -czeń stwo pra cy. (mm)

Mi ni ster Zdro wia przy znał akre dy ta -cję 13 szpi ta lom. Obec nie cer ty fi katakre dy ta cyj ny po sia da 168 pla có wek,z te go 14 spo śród jed no stek pod sta -wo wej opie ki zdro wot nej. Śred ni po -ziom speł nia nia stan dar dów w akre dy -to wa nych ośrod kach to 82,6 proc.,mak sy mal ny – 95 proc., a mi ni mal ny– 75 proc. (mm)

Dla suchego oka

TEARS AGAIN to liposomalny spray do oczu,który łagodzi i kompensuje podrażnieniasuchego oka. Reguluje i poprawia nawilżeniepowierzchni oczu i powiek. Dzięki wygodnejformie aplikacji – butelka z rozpylaczem –jest łatwy w obsłudze. Wystarczy rozpylić nazamknięte oczy, by poczuć prawdziwą ulgę.Preparat można stosować przez 6 miesięcy oddaty pierwszego użycia. Zwiększa on komfortnoszenia soczewek kontaktowych oraz może być stosowany na makijaż. TEARS AGAIN jestdostępny w aptekach na terenie całego kraju.

Wyrób medyczny: CE0482

Źró dło: „Ba ro metr Fun da cji Watch He alth Ca re nr 8/2/2014”, www.ko rek torz dro wia.pl

Re zo nans ma gne tycz ny krę go słu pa – 6,2 Re zo nans ma gne tycz ny gło wy – 5 Ba da nie bez de chu śród sen ne go – 4,4USG Do ppler koń czyn dol nych – 4,3 Ba da nie EKG me to dą Hol te ra – 4Ar tro gra fia sta wu bio dro we go – 3,7Ba da nie cy to ge ne tycz ne – 3,4

Test na bo re lio zę – 0,2Bron cho sko pia – 0,2Spi ro me tria – 0,3Scyn ty gra fia per fu zyj na płuc – 0,3Cy sto ure tro gra fia mikcyjna (CUM) – 0,3USG trzust ki – 0,3Ga zo me tria – 0

Czas ocze ki wa nia na ba da nia dia gno stycz ne w VI/VII 2014 (w mie sią cach):

Najdłuższy

Najkrótszy



Niem cy: Wzrost zainteresowania POZ

W an kie cie on li ne, przy go to -wa nej przez Uni wer sy tet Me -dycz ny Trier we współ pra cy zsa mo rzą da mi le kar ski mi i sto -wa rzy sze niem stu den tów me -dy cy ny wzię ło udział 11 462stu den tów ostat nich lat me dy -cy ny.

Aż 35 proc. z nich roz wa żaka rie rę le ka rza ro dzin ne go. Too 5 proc. wię cej niż przed 4 la -ty. 10 proc. re spon den tów chcezo stać le ka rzem ro dzin nym, aaż 80 proc. nie wy klu cza tejopcji. Mło dzi le ka rze uwa ża ją,że pra ca le ka rza ro dzin ne gowy ma ga kom plek so wej wie -dzy, bli skie go kon tak tu z pa -cjen tem i za pew nia do bry za ro -bek. Jest to po czę ści efek temdzia łań re sor tu, któ ry prze ko -nu je le ka rzy do ka rie ry ro dzin -ne go za chę ta mi, rów nież fi nan -so wy mi, oraz po pra wą wi ze -run ku tej spe cja li za cji.

Moż li wo ścią kształ ce nia wdzie dzi nie me dy cy ny ro dzin nej

za in te re so wa ne są szcze gól nieko bie ty. Obec nie w Niem czech25 z 36 uni wer sy te tów me -dycz nych ma ka te dry me dy cy -ny ro dzin nej.

Dla mło dych le ka rzy w przy -szło ści waż ne jest po go dze nie

pra cy z ży ciem ro dzin nym, ela -stycz ny czas pra cy, moż li wośćopie ki nad dziec kiem w cza siedal sze go kształ ce nia oraz pra caw ze spo le. 23 proc. an kie to wa -nych uwa ża, że istot ny jest po -zy tyw ny wi ze ru nek ich spe cjal -

no ści, a 35 proc. chcia ło by braćudział w ba da niach kli nicz nychw cza sie spe cja li za cji. Za rob kisą waż ne, ale nie naj waż niej -sze. Znacz na więk szość le ka -rzy chce pra co wać z pa cjen -tem. Pra ca w bran ży far ma -ceu tycz nej jest wśród mło dychme dy ków co raz mniej po pu -lar na. Na si la się trend w kie -run ku prak ty ko wa nia w du -żych mia stach. Aż 46 proc. re -spon den tów nie chcia ło miesz -kać w miej sco wo ści, któ ra mapo ni żej 2000 miesz kań ców.

Naj bar dziej ob le ga ne re jo nyto Ber lin, Ham burg, Nor dhe -in -West fa len i Ba wa ria. Rządchce wziąć pod uwa gę ocze ki -wa nia mło dych le ka rzy i po -pra wić ja kość kształ ce nia po -dy plo mo we go. Wśród prio ry te -tów re sor tu zna la zło się teżuła twie nie ro bie nia spe cja li za -cji w try bie am bu la to ryj nym i zwięk sze nie licz by le ka rzy ro -dzin nych. (mm)

Wy ni ki te go rocz nej an kie ty prze pro wa dzo nej wśród stu den tów me dy cy ny ostat nich lat wska zu ją na ro sną cąchęć spe cja li zo wa nia się w me dy cy nie ro dzin nej.

KRÓTKOFin lan dia li de rem sper so na li zo wa nejme dy cy ny. Fiń skie in sty tu cje już oddzie się cio le ci ko lek cjo no wa ły ma te riałge ne tycz ny i ban ko wa ły ma te ria ły po -bra ne dro gą biop sji. Obec nie w bio -ban kach na te re nie kra ju znaj du je siępo nad 400 000 do brej ja ko ści pró bek,po cho dzą cych od 200 000 pa cjen tów.Jest to naj więk sza ko lek cja pró bek wska li ca łe go świa ta. (mm)

FDA za apro bo wa ło im plant twa rzy3D. Im plant wy ko ny wa ny przy po mo cytrój wy mia ro wych dru ka rek zbu do wa nyjest z bio kom pa ty bil ne go ma te ria łu ostruk tu rze po dob nej do ko ści. Ma skró -cić czas ho spi ta li za cji, zre du ko waćczas za bie gu i zmniej szyć ilość po ope -ra cyj nych po wi kłań. (mm)

Pół noc na Ir lan dia: prak ty ki le kar skieczyn ne dłu żej. Ru szył pi lo ta żo wy pro -jekt, któ ry za kła da wy dłu że nie cza suotwar cia przy chod ni do 21:30. Do tych -czas ga bi ne ty otwar te by ły do 18:00.Naj więk szym pro ble mem oka za ło sięzna le zie nie le ka rzy, któ rzy by li by chęt nido pra cy po po łu dnia mi. (mm)

W Unii Eu ro pej skiej nie po ko ją co spa -da licz ba ba dań kli nicz nych. Od 2007do 2011 r. licz ba wnio sków o ich pro -wa dze nie spa dła o 25 proc. Jed no cze -śnie co raz wię cej ba dań re je stro wa -nych jest w Chi nach i Ja po nii. (dm)

Najbardziej popularne specjalizacje, którymi interesują się młodzi lekarze

chorobywewnętrzne

medycynarodzinna

pediatria,anestezjologia

chirurgia neurologia

46% 35% 26% 25% 22%



Dwa te go rocz ne ra por ty do -ty czą ce le ka rzy ro dzin nych wUK – rzą do wy (GP Ta sk for ceRe port) oraz CfWI (Cen ter forWork for ce In tel li gen ce) –uzna ją za nie zbęd ne zwięk sze -nie atrak cyj no ści ka rie ry le ka -rza ro dzin ne go i za chę ce nieab sol wen tów me dy cy ny dowy bo ru tej ścież ki kształ ce nia.W prze ciw nym ra zie spe cja li -za cji GP mo że nie dłu go za -brak nąć.

Ro dzin na nie atrak cyj naCho ciaż licz ba miejsc spe -

cja li za cyj nych z me dy cy ny ro -dzin nej w 2014 zwięk szy ła sięo 200 w po rów na niu do 2013,du ża część z nich po zo sta łanie ob sa dzo na. W naj gor szejsy tu acji są re jo ny na pół no cyAn glii i w Szko cji: tam uda łosię za peł nić je dy nie oko ło62% miejsc. W cią gu ostat -nich 20. lat je dy nie oko ło 20-30 proc. ab sol wen tów me dy -cy ny rocz nie de cy du je się nawy bór ka rie ry le ka rza ro dzin -ne go. Mło dzi le ka rze uwa ża ją

in ne spe cja li za cje za bar dziejpre sti żo we. Mię dzy ro kiem1995 a 2013 licz ba le ka rzy ro -dzin nych wzro sła do 32075.W tym sa mym cza sie ilośćkon sul tan tów w in nych spe -cja li za cjach le kar skich po -dwo iła się, aż do licz by 39094.Ana li ty cy ja ko jed no z roz wią -zań pro po nu ją ogra ni cze nieilo ści miejsc z in nych spe cja li -za cji.

Nie tyl ko ilość Du żym pro ble mem jest nie -

rów no mier ne roz miesz cze niele ka rzy na te re nie kra ju. Wnaj gor szej sy tu acji znaj du jesię pół noc no -za chod nia i pół -

noc no -wschod nia częśćAnglii, ale nie rów no ści w do -stę pie do GP moż na za uwa -żyć tak że w in nych re gio nach.Prak ty ki w nie któ rych czę -ściach pań stwa po zo sta ją nie -ob sa dzo ne la ta mi, mi mo żepra co daw cy prze ści ga ją się wza pew nie niu ro dzin nym co razatrak cyj niej szych wa run kówpra cy. Ko lej ny mi nie po ko ją -cy mi fak ta mi jest przed wcze -sne lekarzy od cho dze nie z za -wo du, szcze gól nie ko biet woko li cach 30. ro ku ży cia, orazprze cho dze nie le ka rzy nawcze śniej szą eme ry tu rę.Zmie nia się tak że za kresusług świad czo nych przez le -

ka rzy ro dzin nych. Co raz czę -ściej obej mu ją oni swo ją opie -ką pa cjen tów w po de szłymwie ku, któ rzy wy ma ga ją kom -plek so wej opie ki me dycz nej.

Po sta wić na roz wójZa rów no ra port rzą do wy,

jak i CfWI alar mu ją, że na le żypod jąć zde cy do wa ne i na tych -mia sto we kro ki w ce lu zwięk -sze nia licz by ro dzin nych nate re nie kra ju. Pro po no wa -nych jest wie le roz wią zań,za czy na jąc od roz sze rze niapro gra mu kształ ce nia o więk -szą ilość obo wiąz ko wych za -jęć z me dy cy ny ro dzin nej, akoń cząc na uła twie niu zmia -ny spe cja li za cji na ro dzin nąle ka rzom z in ną spe cja li za cją.Po dzie lo ne są za to zda niado ty czą ce wy dłu że nia obo -wiąz ko we go cza su kształ ce -nia spe cja li za cyj ne go z 3 do 4lat. Z jed nej stro ny roz wią za -nie to po pra wi ja kość kształ -ce nia, z dru giej zmniej szyilość spe cja li stów do stęp nychna ryn ku pra cy. (mm)

Ro śnie pro blem bez ro bo ciawśród le ka rzy w Hiszpanii.Ka rie rę le ka rza wy bie ra co razwię cej mło dych osób.

Osiem lat te mu na jed nomiej sce na uczel ni me dycz nejprzy pa da ło 28 kan dy da tów, w2014 ro ku by ło ich już 41.Licz ba miejsc na kie run ku le -kar skim zwięk szy ła się z 4250w 2006 do 7000 w ro ku 2014.W ostat nich la tach po wsta łoaż 7 no wych, pry wat nychuczel ni me dycz nych. Ro śniejed nak pro blem bez ro bo cia

wśród ab sol wen tów. W chwi liobec nej miejsc spe cja li za cyj -nych jest oko ło 6 tys. (rocz nie7 tys. osób koń czy me dy cy nę).Z gó ry wia do mo więc, że oko -ło 1000 mło dych le ka rzy po zo -sta nie bez pra cy. Już te raz bez -ro bot nych jest 3000 hisz pań -skich le ka rzy oraz oko ło 3000za gra nicz nych, spo śród któ -rych 90 proc. szu ka za trud nie -nia w za wo dzie.

W la tach 90. wraz z roz wo -jem go spo dar czym Hisz pa nii i na pły wem no wej lud no ści

zwięk szył się po pyt na usłu gime dycz ne. Ka rie ra w me dy cy -nie ucho dzi ła za gwa ran tu ją cądo bre za rob ki. W cią gu kil kulat sy tu acja dra ma tycz nie sięzmie ni ła. Oce nia się, że niejest za to od po wie dzial ny je dy -nie kry zys. W rów nym stop niuob wi nia się zwięk sze nie ilo ścipry wat nych uczel ni me dycz -nych. Nie wszyst kie z nich cie -szą się tą sa mą re no mą kształ -ce nia. Przed sta wi cie le nie któ -rych uni wer sy te tów do ma ga jąsię wpro wa dze nia cer ty fi ka -

tów za świad cza ją cych o ja ko -ści. Rów nież w za kre sie spe -cja li za cji szy ku ją się zmia ny,któ re utrud nią mło dym le ka -rzom do stęp do ty tu łu spe cja li -sty. Wpro wa dzo ny ma zo staćmo du ło wy sys tem kształ ce niaoraz eg za min po ukoń cze niuspe cja li za cji. Od 2016 ro ku za -rob ki le ka rzy re zy den tów mo -gą ulec zmniej sze niu. Co razwię cej gło sów pod no si się zajak naj szyb szym ogra ni cze -niem na bo ru na stu dia me -dycz ne. (mm)

Wkrótce w Anglii zabraknie rodzinnych Wciąż niewystarczająca ilość absolwentów medycyny wybiera karierę GP (ang. general practitioner – lekarzrodzinny). Analitycy uważają za niezbędne podjęcie natychmiastowych działań.

Buł ga ria stoi na skra ju za ła -ma nia ca łe go sys te mu służ byzdro wia. Le ka rze i pie lę gniar -ki roz po czę li pro test.

Pro ble my buł gar skiej służ byzdro wia na si la ły się od 3 lat.Obec ne po ło że nie szpi ta li jesttra gicz ne. Wie le pla có wek za -le ga z wy pła ta mi pen sji za maji czer wiec, a w bu dże cie skoń -czy ły się pie nią dze. W naj gor -

szej sy tu acji są szpi ta le napro win cji. Set ki le ka rzy przy -stą pi ły do pro te stu, za po wia -da ją je go roz sze rze nie. Pra -cow ni cy do ma ga ją się prze -zna cze nia na ochro nę zdro wiao 164 mln eu ro (328 mln le -wów) wię cej. Re sort zdro wiaod ma wia, twier dząc, że le ka -rze fał szu ją licz bę przy ję tychpa cjen tów (w cią gu ro ku

wzro sła ona dwu krot nie) i wy ko na nych za bie gów.

Sy tu acja po li tycz na w kra jujest nie sta bil na, w paź dzier ni -ku ma ją się od być przy spie szo -ne wy bo ry. W ostat nim dniuka den cji buł gar ska mi ni sterzdro wia, dr Ta nya An dre eva,od wo ła ła dy rek to rów pię ciunaj więk szych szpi ta li w kra ju.Na od chod ne po wie dzia ła, że

re for ma służ by zdro wia się nieuda, bo nie ma na nią pie nię -dzy. An dre eva twier dzi, żeper so ne lo wi szpi ta li mo że za -pew nić pen sje tyl ko do grud -nia. Za rob ki buł gar skich le ka -rzy (ok. 307 eu ro mie sięcz niew 2011 r.) na le żą do naj niż -szych w Unii Eu ro pej skiej.Buł ga rię opusz cza rocz nie ok.600 le ka rzy. (mm)

LLeekkaarrzzee ww bbuułłggaarrsskkiicchh sszzppiittaallaacchh oodd mmiieessiięęccyy nniiee ddoossttaajjąą ppeennssjjii

KRÓTKO

Le ka rze w USA są na czwartymmiej scu wśród za wo dów o naj wyż -szym po zio mie etycz nym. Ba da nieprze pro wa dzo ne wśród pacjentówwy ka za ło, że za naj bar dziej god neza ufa nia uwa ża ją oni pie lę gniar ki. Nadrugim i trzecim miejscu upla so wa lisię far ma ceu ci i na uczy cie le. Wśróddzie się ciu za wo dów o naj wyż szympo zio mie za ufa nia społecznego, ażczte ry zwią za ne są z ochro ną zdro -wia. (dm)

Fran cja za pła ci odszkodowania za nie po żą da ne skut ki le ku. Sąd ad mi ni stra cyj ny uznał, że Fran cu skaAgen cja Bez pie czeń stwa Pro duk tówMe dycz nych nie wy co fa ła na czas le ku sto so wa ne go w cu krzy cy i oty ło ści, któ re go szko dli we dzia ła -nie by ło zna ne od ok. 10 lat. Dla te go pań stwo na rów ni z pro du -cen tem od po wia da za skut ki, któ respe cy fik wy wo łał u pa cjen tów. Mo gą oni do ma gać się od szko do wa -nia od rzą du. (dm)

Hisz pa nia za my ka szpi ta le. Od po -cząt ku 2014 r. licz ba łó żek w hisz pań -skich szpi ta lach zmniej szy ła się o 15ty się cy. W cią gu 2 lat ode szło 30 tys.le ka rzy i pie lę gnia rek. Dla oszczęd no -ści pla ców ki nie szu ka ją za stęp stwadla le ka rzy na urlo pach, latem za my -ka ne są ca łe od dzia ły. W nie któ rychszpi ta lach lekarze wrócą do pracy do -pie ro w li sto pa dzie. (mm)

Cypr sta wia na in for ma ty za cję służ -by zdro wia. Wpro wa dzo ne bę dą wformie elek tro nicz nej: in dy wi du al nado ku men ta cja pa cjen ta, re cep ty, dia -gno sty ka przy po mo cy re zo nan suma gne tycz ne go. Pi lo ta żo wą wer sjęwpro wa dzo no w dwóch szpi ta lach.In for ma ty za cja ma zre du kować kosz tyz 6 do 3,6 mi lio nów eu ro rocz nie,dzięki zmniej sze niu kosztówpracowniczych. (mm)

Bel gów nie stać na le ka rza. Po nadjed na pią ta Bel gów od stą pi ła w ze -szłym ro ku od wi zy ty u le ka rza zewzglę dów fi nan so wych, do no si ba -da nie „Qu ali copc”, prze pro wa dzo neprzez Ko mi sję Eu ro pej ską. Dla 900tys. oby wa te li (8,6 proc.) pro ble memjest fakt, że pie nią dze trze ba wy ło żyćz wła snej kie sze ni, a do pie ro po temsą one zwra ca ne przez ubez pie czy cie -la. W Niem czech na le ka rza nie stać4,5 proc. miesz kań ców, w Ho lan diije dy nie 1,6 proc. (mm)

Ame ry kań scy le ka rze ma ją pro blemz od róż nie niem za ka żeń wi ru so -wych od bak te ryj nych. Po ka za ło toze sta wie nie wy ni ków te stów la bo ra -to ryj nych z do ku men ta cją pra wie 7ty się cy pa cjen tów na te re nie 5 sta -nów Ame ry ki. Wy ka za no, że aż 540oso bom (30 proc.) prze pi sa no an ty -bio tyk, pod czas gdy przy czy ną za ka -że nia by ły wi ru sy. Nie wła ści we po -da nie an ty bio ty ku przy czy nia się dowzro stu le ko opor no ści bak te rii. (mm)

HHiisszz ppaa nniiaa:: RRyy nneekk ssiięę nnaa ssyy cciiłł.. LLeekkaarrzz nnaa bbeezzrroobboocciiuu

Prognoza liczby rezydentów z rodzinnej w Anglii

W la tach 2014/2015 ilo ść miejsc na spe cja li za cję z me dy cy ny ro dzin nej mawzrosnąć o 450

Jedynie 20-30%lekarzy rocznie wybieraspecjalizację z rodzinnej15% rezydentówrodzinnej nie kończyspecjalizacji w ciągu 3 lat�

PPRROOBBLLEEMM BBRRAANNŻŻYY


Se nior – co raz częst szy, nie ła twy pa cjentW 2012 ro ku już pra wie co trze cią wi zy tę u le ka rza ro dzin ne go zło ży ły oso by po wy żej 65. ro ku ży cia. Bio rąc pod uwa gę de mo gra fię na sze gokra ju, na le ży się spo dzie wać, że ta ten den cja bę dzie ro sła, co dla pod sta wo wej opie ki zdro wot nej ozna cza rów nież ro sną ce wy zwa nia.

Sta ty sty ki GUS po ka zu ją, że le ka rzePOZ przyj mu ją rocz nie wię cej pa cjen -tów niż spe cja li ści. W 2012 ro ku by łoto aż 52 proc. spo śród 300 mi lio nówwi zyt. I cho ciaż po ło wa z nich do ty czy -ła osób w wie ku 19-65 lat, da ło się za -uwa żyć, że po trze by se nio rów ro snąco raz szyb ciej. O ile oso by po wy żej 65.ro ku ży cia sta no wią za le d wie 14 proc.po pu la cji, o ty le są one ad re sa tem pra -wie co trze ciej po ra dy. Da ne sta ty stycz -ne jed no znacz nie po ka zu ją, że za dwa -dzie ścia lat już co czwar ty Po lak bę dziew wie ku po pro duk cyj nym. Po nie ważopie ka ge ria trycz na nie roz wi ja się unas naj le piej, le ka rze ro dzin ni mo gąspo dzie wać się, że w nie da le kiej przy -szło ści to na ich bar kach spo cznie obo -wią zek za pew nie nia opie ki oso bomstar szym. Nie bę dzie to za da nie ła twe,po nie waż wi zy ty star szych pa cjen tówwy ma ga ją zde cy do wa nie więk szej cier -pli wo ści i wie dzy me dycz nej.

Fi zjo lo gia czy pa to lo gia?Gru pa pa cjen tów star szych, czy li

tych, któ rzy prze kro czy li 65. rok ży cia,jest bar dzo nie jed no rod na. Wy ni ka to wdu żej mie rze z bar dzo in dy wi du al ne go

pro ce su sta rze nia się – za rów no waspek cie czy sto me dycz nym, jak i psy -cho spo łecz nym. Do te go do cho dzą pro -ble my z od róż nie niem zmian cho ro bo -wych od zwy kłych kon se kwen cji sta -rze nia się or ga ni zmu. Nie moż na mó -wić tu o ja snych gra ni cach: słab sza kon -cen tra cja, spo wol nie nie ru cho we czysu chość skó ry mo gą być za rów no zmia -na mi fi zjo lo gicz ny mi, jak i efek tem np.nie do czyn no ści tar czy cy. Nie ste ty, sa mipa cjen ci czę sto wy cho dzą z za ło że nia,że ich do le gli wo ści wy ni ka ją wy łącz niez wie ku, przez co za czy na ją je ba ga te li -zo wać. W cza sie ru ty no wych wi zyt (oile oczy wi ście na ta kie przy cho dzą) mo -gą nie zgła szać swo je mu le ka rzo wi ro -dzin ne mu nie po ko ją cych ob ja wów.Dla te go to on mu si wy ka zać się du żączuj no ścią, do py ty wać o szcze gó ły, sa -mo po czu cie, po zor nie nie zna czą ce co -dzien ne czyn no ści. Czę sto są to roz mo -wy nie ła twe, po nie waż oso by star szenie chcą być trak to wa ne ja ko mniej sa -mo dziel ne i ła two iry tu je je na do pie -kuń czość. W ta kich sy tu acjach nie zwy -kle przy dat ny jest do bry kon takt zczłon ka mi ro dzi ny pa cjen ta. Je śli le karzspo ty ka się z je go dzieć mi czy wnu ka -

mi, mo że przy oka zji zo rien to wać się,ja ki jest ogól ny stan zdro wia se nio ra, zczym ma pro ble my na co dzień, w ja -kich aspek tach po gor szy ła się je go sa -mo dziel ność, itp.

Owa czuj ność le ka rza ro dzin ne go wo -bec star szych pa cjen tów jest szcze gól -nie istot na, je śli wziąć pod uwa gę, że uwięk szo ści se nio rów ma my do czy nie -nia z wie lo cho ro bo wo ścią, czy li współ -wy stę po wa niem kil ku cho rób prze wle -kłych. Ty po wą jej ce chą jest współ wy -stę po wa nie cho rób so ma tycz nych i psy -chicz nych – we dług nie któ rych ba dańaż co trze cia oso ba po wy żej 65. ro kuży cia cier pi na ła god ne i prze wle kłe ze -spo ły de pre syj ne. Oczy wi stym utrud -nie niem dla te ra pii pro wa dzo nej wprzy pad ku rów no cze sne go wy stę po wa -nia kil ku cho rób jest ko niecz ność od -ręb nej ich ana li zy i prze wi dy wa niaskut ków ubocz nych. Wy bór od po wied -nie go spo so bu le cze nia mo że być tymbar dziej nie ła twy, je śli pa cjent po zo sta -je pod opie ką kil ku spe cja li stów, a ro ląle ka rza ro dzin ne go ma być ko or dy na cjaca łe go pro ce su. Po nie waż wie my, jakwy glą da dziś prze pływ in for ma cji mię -dzy spe cja li sta mi a le ka rza mi pod sta -wo wej opie ki zdro wot nej, nie trud no owąt pli wo ści czy po mył ki.

Kon se kwent ne… nie prze strze ga nie za le ceń

Oczy wi stą kon se kwen cją wy stę po wa -nia kil ku cho rób jed no cze śnie jestprzyj mo wa nie przez pa cjen ta więk szejilo ści le ków. Mniej wię cej co dru ga star -sza oso ba sto su je co naj mniej pięć róż -nych sub stan cji. A przy naj mniej po win -na sto so wać – bo jak wy ni ka z ana liz, tow przy pad ku se nio rów wy stę pu je naj -więk szy pro blem z nie sto so wa niem siędo za le ceń me dycz nych. Oczy wi ściepierw szym po wo dem ta kiej sy tu acjimo że być uciąż li wość przyj mo wa niawie lu pre pa ra tów w róż nych daw kach

i po rach dnia. Nie któ rzy pa cjen ci „uła -twia ją” to so bie, mo dy fi ku jąc czę stośćprzyj mo wa nia le ków tak, by się gać doap tecz ki rza dziej lub po wszyst kie znich rów no cze śnie.

W przy pad ku osób star szych przy czy -ny nie prze strze ga nia za le ceń są jed nakbar dziej zło żo ne. Przede wszyst kim za -li czy my do nich za bu rze nia funk cji po -znaw czych, któ re wpły wa ją na moż li -wo ści zro zu mie nia in struk cji le ka rza.Ich prze strze ga nie wy ma ga bo wiem nietyl ko ro zu mie nia (co czę sto utrud nia jąnp. za bu rze nia uwa gi), ale tak że pa mię -ci, a cza sem na wet tech nicz nej umie jęt -no ści sko rzy sta nia z da ne go le ku. Nie -ste ty, kwe stie oczy wi ste dla w peł nispraw nych osób, w przy pad ku naj star -szych pa cjen tów ura sta ją do ran gi pro -ble mu – mo gą do ty czyć nie ła twych me -tod po da nia, a na wet otwar cia le ku. Po -za tym część star szych pa cjen tów niepo tra fi na wet roz po znać przyj mo wa ne -go do lat le ku, je śli zmie ni się je go sza tagra ficz na.

Czę sto zda rza się, że na nie prze strze -ga nie za le ceń te ra peu tycz nych wpły -wa ją wspo mnia ne cho ro by o pod ło żupsy chicz nym. Czę sty u pa cjen tów wpo de szłym wie ku uogól nio ny lęk, sta nyde pre syj ne czy po sta wa hi po chon -drycz na sprzy ja ją nad uży wa niu le kówuspo ka ja ją cych i na sen nych lub in -nych, do stęp nych bez re cep ty. Oba waprzed na si le niem ob ja wów lub wy stą -pie niem no wej cho ro by pro wa dzi doprzyj mo wa nia zbęd nych spe cy fi ków.Pro blem mo że mieć rów nież dru gąstro nę: nie któ rzy star si pa cjen ci takoba wia ją się efek tów ubocz nych te ra -pii, że po stę pu ją wręcz od wrot nie, czy -li w ogó le re zy gnu ją z far ma ko te ra pii.Po dob ny efekt mo gą wy wo łać za bu rze -nia emo cjo nal ne – oba wa przed uza leż -nie niem od środ ków prze ciw de pre syj -nych prze kła da się czę sto na nie uf nośćwo bec le ków w ogó le. De pre sja u se -

EKO kon cen trat na po ju pro bio tycz ne go JOY DAY – TO PI NAM BUR

PRO BIO TY KI DLA ZDRO WIA – EKO kon cen trat na po -ju pro bio tycz ne go JOY DAY – TO PI NAM BUR fir my Li ving Fo od za wie ra kom pleks ży wych kul tur bak te riipro bio tycz nych. Jest do sko na ły przy od bu do wie flo rybak te ryj nej je lit. Do dat ko wo za war te w kon cen tra cieskład ni ki ro ślin ne wspierają od tok sycz nia nie i oczysz -cze nie wą tro by. Po le ca ny jest oso bom star szym i re kon -wa le scen tom. Opóź nia pro ce sy sta rze nia się ko mó rek.

Do stęp ność: www.mi kro or ga ni zmy.com Ce na: 36,00 zł /500 ml – na 14 dni.

EKO na pój pro bio tycz nyRA DOŚĆ DNIA – TO PI NAM BUR

CIESZ SIĘ WI TAL NO ŚCIĄ CO DZIEN NIE - EKO na pójpro bio tycz ny RA DOŚĆ DNIA – TO PI NAM BUR fir my Li -ving Fo od dzię ki kom plek so wi ży wych kul tur bak te riipro bio tycz nych od bu do wu je proz dro wot ną flo rę bak te -ryj ną je lit, wzmac nia ba rie rę dla pa to gen nych bak te rii igrzy bów. Do dat ko wo za war te w na po ju skład ni ki ro ślin -ne są wspar ciem przy wzmo żo nej ak tyw no ści fi zycz nej iumy sło wej oraz przy die cie oczysz cza ją cej.

Do stęp ność: www.mi kro or ga ni zmy.com Ce na: 5,20 zł /200 ml – por cja dzien na.

ZDANIEM EKSPERTA | Problemy komunikacyjne z seniorami mogą wynikać z niedosłuchu

Dorota Krzywicka, psycholog:

Co dzien ne pro ble my po wo du ją więk sze za kło po ta nie star szych pa cjen tów niżcięż kie cho ro by. Ba da nie „Słuch pol skich se nio rów 2014” po ka za ło, że nie do -słuch, po wo du ją cy ogra ni cze nia w sze ro ko ro zu mia nej ko mu ni ka cji spo łecz nej,jest cza sem pierw szym kro kiem do za my ka nia się w do mu, wy klu cze nia zczyn ne go ży cia, a na koń cu na wet do cięż kiej de pre sji. Mo że być tak że przy czy -

ną kon flik tów ro dzin nych oraz ob ni żo ne go po czu cia bez pie czeń stwa, tak że w fi zycz nym zna cze -niu. Prze cież mo że my so bie wy obra zić, że oso ba nie do sły szą ca nie za uwa ży nad jeż dża ją ce go sa -mo cho du. Pa cjent z głę bo kim nie do słu chem czu je się od izo lo wa ny z ży cia spo łecz ne go, nieuczest ni czy w roz mo wach pod czas spo tkań, mu si do py ty wać się, pro sić le ka rza o po wtó rze niewy po wia da nych słów. Wszyst ko to po wo du je, że czę sto czu je się nie pew nie i w efek cie uni kakon tak tów z ludź mi.


PPRROOBBLLEEMM BBRRAANNŻŻYY

nio rów naj czę ściej pro wa dzi tak że donie prze strze ga nia in nych za le ceń, wy -ko na nia ba dań, od by cia wi zy ty kon tro -l nej czy zmia ny die ty. Oczy wi ście efek -ta mi ta kie go bra ku współ pra cy bę dąza wsze nie sku tecz ność (bądź mniej -sza sku tecz ność) te ra pii, częst sze ho -spi ta li za cje czy wy stę po wa nie po wi -kłań. W przy pad ku star szych pa cjen -tów nie ma łym utrud nie niem by wa teżce na le ku czy je go do stęp ność.

Nie ja sne przy czy ny wi zytNie ste ty czę sto zda rza się, że le karz

ma pro blem z roz po zna niem sa me goce lu wi zy ty se nio ra. Po pierw sze – ist -nie je gru pa tych, któ rzy re gu lar nie od -wie dza ją przy chod nię, trak tu jąc ją ja -ko sta ły punkt swo ich wi zyt. Z jed nejstro ny świad czy to o za ufa niu wo becle ka rza, ale z dru giej – utrud nia in nympo trze bu ją cym do stęp do le cze nia.Część star szych osób trak tu je ga bi netrów nież ja ko miej sce, w któ rym ktośich wy słu cha, do ra dzi w róż nych spra -wach. Cza sem ta ki pa cjent zgła sza me -dycz ny po wód wi zy ty, a do pie ro po ja -kimś cza sie oka zu je się, że nie jest onpraw dzi wy. Sy gna li zo wa ne ob ja wy sąje dy nie pre tek stem do na wią za niakon tak tu, a rze czy wi stym po wo demprzyj ścia mo gą być pro ble my ro dzin neczy za wo do we. Za zwy czaj wy ni ka to zpo czu cia osa mot nie nia se nio ra. Gdyle karz zo rien tu je się, ja ki cha rak ter ma

praw dzi wa przy czy na wi zy ty, po ja wiasię pro blem z ta kim po kie ro wa niemroz mo wą, by nie ura zić roz mów cy, alejed no cze śnie wy ja śnić mu, że je go po -sta wa jest nie wła ści wa.

Po dru gie – zda rza ją się rów nieżprzy pad ki bę dą ce zu peł ną od wrot no -ścią wspo mnia ne go wy żej ba ga te li zo -wa nia swo ich ob ja wów. Choć pro blemdo ty czy pa cjen tów w każ dym wie ku,to u osób star szych naj czę ściej moż nado strzec wy ol brzy mia nie swoich pro -ble mów i prze ko na nie o wy stę po wa -niu ko lej nych do le gli wo ści. Z dru giejstro ny na le ży pa mię tać, że po czu ciezdro wia jest kwe stią su biek tyw ną.Eks pe ry ment prze pro wa dzo ny na gru -pie wło skich le ka rzy ro dzin nych i ichstar szych pod opiecz nych po ka zał, żeobie gru py zwra ca ją uwa gę na zu peł -nie in ne je go aspek ty. Le ka rze uzna li,że naj więk szy mi pro ble ma mi star -szych pa cjen tów są scho rze nia ta kiejak cu krzy ca czy nad ci śnie nie. Oni sa -

mi z ko lei sku pi li się na tym, co utrud -nia im co dzien ne ży cie, czy li na pro ble -mach ze słu chem, po ru sza niem. Ta kieprio ry te ty mo gą prze kła dać się na po -dej ście do le cze nia – sko ro bo wiemnad ci śnie nie nie bo li, w oczach wie lupa cjen tów nie trze ba go kon tro lo wać.

Za do wo lo ny se nior to zdrow szy se nior

Oczy wi ście pro ble mów czy wąt pli -wo ści przy wi zy tach pa cjen tów po wy -żej 65. ro ku ży cia jest znacz nie wię -cej. Wspo mnia ny już in dy wi du al nycha rak ter pro ce su sta rze nia spra wia,że cza sem trud no prze wi dzieć ich re -ak cje. Naj star szych pa cjen tów ła twoura zić, a cza sem na wet roz gnie wać.Część z nich uwa ża, że z ra cji wie ku i do świad cze nia ma ją kom pe ten cje dopo ucza nia swo je go le ka rza ro dzin ne -go. Wie lu pod cho dzi z du żą nie uf no -ścią do no wo cze snych le ków i me todte ra pii.

Na szczę ście jed nak se nio rzy wciążna le żą do gru py, któ ra da rzy le ka rzynaj więk szym sza cun kiem. Ba da nia dr n. med. Agniesz ki Łu kom skiej i jejwspół pra cow ni ków nad sa tys fak cjąpa cjen tów z usług świad czo nychprzez le ka rza ro dzin ne go po ka za ły,że wraz z wie kiem wzra sta licz ba po -zy tyw nych ocen. Naj więk szy po ziomza do wo le nia cha rak te ry zo wał wła -śnie oso by po wy żej 60. ro ku ży cia.Do ty czył on m.in. wspar cia per so ne -lu, su mien no ści le ka rza czy spo so buprze pro wa dze nia ba da nia fi zy kal ne -go. Łącz na licz ba ocen po zy tyw nychkształ to wa ła się w prze dzia le 89-100proc. Rów nież in ne ba da nia po ka zy -wa ły, że star si pa cjen ci czę ściej niżmłod si od czu wa ją sa tys fak cję z kon -tak tu z le ka rzem. Na pew no sprzy ja jąte mu re gu lar ne wi zy ty, uła twia ją cezbu do wa nie bliż szej re la cji, oraz fakt,że więk szość z nich ak cep tu je pa ter -na lizm w re la cji le karz – pa cjent.

Wy ni ki ba dań po ka zu ją, że wie lu le ka rzom uda je się prze ła mać ba rie ryto wa rzy szą ce wi zy tom osób star -szych. Jest to szcze gól nie istot ne, po -nie waż na wią za nie po ro zu mie nia iwy ni ka ją ce z niego za do wo le nie pa -cjen ta ozna cza, że chęt niej bę dzie onprze strze gał za le ceń, a w efek cie – bę -dzie zdrow szy.

Dag ma ra Mo szyń ska

DOSSIER | Struktura porad ambulatoryjnych w 2012 roku (w %)

Wiek % po pu la cji Po ra dy w opie -ce pod sta wo wej

Po ra dy spe cja li stycz ne

Po ra dy sto ma to lo gicz ne

0-18 lat 19,7 22,9 13,7 29,319-64 la ta 66,3 48 62 57,4

65+ 14 29,1 24,3 13,3


Ewa ku acja wy dzie li ny w prze bie gu za ka żeń ukła du od de cho we goNad mier ne wy dzie la nie ślu zu jest jed nym z naj częst szych ob ja wów to wa rzy szą cych za pa le niom dróg od de cho wych, nie za leż nie od pa to ge nu wy wo łu ją ce go in fek cję (bak te rie, wi ru sy, grzy by) czy też me cha ni zmu jej po wsta nia (aler gie, ast ma, PO ChP).

dr n. med. Piotr Dą brow ski ,Kli ni ka Oto la ryn go lo gii i On ko lo -gii La ryn go lo gicz nej Uni wer sy te tu

Me dycz ne go im. Ka ro laMar cin kow skie go w Po zna niu,

Kie row nik Kli ni ki: prof. dr hab.med. Wi told Szy fter

Stresz cze nieLe cze nie sta nów zapalnych gór nych dróg od de cho wych jestwie lo kie run ko we i obej mu je po stę po wa nie chi rur gicz ne oraz le -cze nie za cho waw cze prze ciw za pal ne, prze ciw aler gicz ne i mu ko -li tycz ne. Ma ono na ce lu zli kwi do wa nie za ka że nia bak te ryj ne go,upłyn nie nie i ewa ku ację za le ga ją cej wy dzie li ny oraz przy wró ce -nie pra wi dło we go trans por tu ślu zo wo -rzę sko we go, a przez topo pra wę sta nu miej sco we go i szyb szy po wrót do zdro wia.W pra cy przed sta wio no za sto so wa nie kar bo cy ste iny (pre pa ra tuPec to -Drill) w le cze niu scho rzeń dróg od de cho wych.Sło wa klu czo we: za pa le nie dróg od de cho wych, mu ko li ty ki, kar bo cy ste ina

Sum ma ryThe tre at ment of re spi ra to ry tract in fec tions is di ver si fied and in vo lves a sur gi cal pro ce du re as well as an ti -in flam ma to ry andan tial ler gic drugs (me di ca tions) and mu co ly tics. Its pur po se isthe eli mi na tion of bac te rial in fec tion, li qu ida ting and re mo val of ly ing di schar ge and the re sto ra tion of the pro per mu co -ci lia rytrans por ta tion, and thro ugh this the im pro ve ment of lo cal con -di tion and fa ster re co ve ry. In this work the usa ge of Car bo cy ste ine (Pec to -Drill pre pa ra tion)to tre at in fec tions of the re spi ra to ry tract con di tions has be enpre sen ted. Key words: re spi ra to ry tract in fec tions, mu co ly tics, car bo cy ste ine

Nad mier na pro duk cja wy dzie li nyjest wynikiem po bu dze nia gru czo łówsu ro wi czo -ślu zo wych tkan ki pod ślu -zów ko wej, któ re wraz z ko mór ka mikub ko wy mi wy dzie la ją śluz po kry -wa ją cy urzę sio ny na bło nek wal co wa -ty czyn nikiem za pal nym. Wydzielinama cha rak ter su ro wi czo -ślu zo wy,skła da się głów nie z bia łek i gli ko pro -te in. Za wie ra rów nież en zy my i nie -swo iste sub stan cje obron ne, ta kiejak: li zo zym, lak to fe ry na, se kre cyj neIgA, an ty tryp sy ny, ma kro glo bu li ny isub stan cje o dzia ła niu an ty ok sy da -cyj nym. Śluz po kry wa ją cy bło nę ślu -zo wą skła da się z dwóch warstw – ze -wnętrz nej, że lo wej, gę stej i lep kiej,zbu do wa nej głów nie z gli ko pro te in,oraz we wnętrz nej pół płyn nej war -stwy zo lo wej, w któ rej rzę ski ko mó -rek wal co wa tych po ru sza ją się ru -chem me ta chro nicz nym, przy po mi -na ją cym fa lo wa nie ła nów zbo ża. Po -mię dzy ty mi dwo ma war stwa mi – zo -lu i że lu – znaj du je się sur fak tant zfos fo li pi da mi. Ko niusz ki rzę sek sąza cze pio ne w war stwie że lo wej iprze su wa ją ją ru chem śli zgo wymwraz z przy le pio ny mi drob no ustro ja -mi i za nie czysz cze nia mi, w ści śle

okre ślo nym kie run ku. Transport ten,zwa ny ślu zo wo -rzę sko wym, od by wasię z za to k w kie run ku ich ujść na tu -ral nych, a na stęp nie przez część no -so wą do gar dła, oraz z płuc i oskrze -li po przez tcha wi cę i krtań do gar dła.Zbie ra ją cy się w gar dle śluz naj czę -ściej zo sta je bez wied nie po łknię ty, adrob no ustro je i za nie czysz cze nia sąneu tra li zo wa ne w ob rę bie prze wo dupo kar mo we go.

W wa run kach fi zjo lo gicz nych ni cigli ko pro te in war stwy że lo wej uło żo -ne są rów no le gle wzglę dem sie bie,nie są ze so bą po łą czo ne – za cho wa -na zo sta je du ża płyn ność ślu zu. Śluzsta je się bar dziej gę sty i bar dziej lep -ki, gdy ni ci gli ko pro te in są skłę bio nei two rzą się mię dzy ni mi sil ne po łą -cze nia zbu do wa ne z most ków siarcz -ko wych – na stę pu je po li me ry za cja.Stan za pal ny oraz za nie czysz cze niana si la ją ten pro ces, a tym sa mymwzra sta lep kość war stwy że lo wej, couła twia wy ła py wa nie za nie czysz czeńi drob no ustro jów. Zja wi sko to z jed -nej stro ny jest bar dzo po żą da ne, a zdru giej po wo du je ob tu ra cję dróg od -de cho wych oraz za bu rze nia trans -por tu ślu zo wo -rzę sko we go i lo kal niena si la stan za pal ny. Szcze gól ne gozna cze nia na bie ra w in fek cjach dol -nych dróg od de cho wych oraz w ast -mie, gdy gę sty śluz po wo du je za -mknię cie oskrze li i unie moż li wia wy -mia nę ga zo wą w płu cach – pa cjentza czy na się du sić.

Kar bo cy ste inaKar bo cy ste ina (S -kar bok sy me ty lo -

-L -cy ste ina), zo sta ła zsyn te ty zo wa naw la tach 30. XX wie ku. Na le ży dokla sy le ków mo dy fi ku ją cych wła ści -wo ści wy dzie li ny dróg od de cho -wych, za wie ra ją cych zwią za ną gru pętio lo wą. Jest ona bar dzo waż na zewzglę du na me cha nizm dzia ła nia le -ku, po nie waż je dy nie związ ki z wol -ną gru pą tio lo wą, ta kie jak N -ace ty -lo cy ste ina, wy ka zu ją bez po śred niedzia ła nie mu ko li tycz ne.

Me cha nizm dzia ła nia le ku opie rasię głów nie na mo dy fi ka cji struk tu ryślu zu, pro wa dzi do we wnątrz ko mór -ko wej ak ty wa cji sia ly lo trans fe raz, copo wo du je wzmo żo ną syn te zę sia lo -mu cyn, mu cyn bo ga tych w kwas sia -lo wy. Tak więc kar bo cy ste ina po -przez wzrost za war to ści sia lo mu cynnor ma li zu je skład ślu zu w dro gach

od de cho wych, zmniej sza jąc lep kośćwy dzie li ny z za tok przy no so wych,jed no cze śnie nor ma li zu je oczysz cza -nie ślu zo wo -rzę sko we, uła twia jącusu wa nie wy dzie li ny. Z ko lei sta nyza pal ne dróg od de cho wych wy wo łu -ją zwięk szo ną pro duk cję fu ko mu -cyn, a kar bo cy ste ina zmniej sza za -war tość fu ko my cyn w wy dzie li nieślu zo wej oraz wy ka zu je wła ści wo ścian ty ok sy da cyj ne. Do stęp ne ba da niadowodzą tak że, że kar bo cy ste inamo że ha mo wać in wa zję naj częst -szych pa to ge nów dróg od de cho -wych, ogra ni cza jąc tym sa mym po -wi kła nia in fek cyj ne prze wle kłego za -pa lenia za tok przy no so wych. Wy ka -zu je ona sku tecz ność wo bec: Strep -to coc cus pneu mo niae, Mo ra xel laca tha ra lis, Ha emo phi lus in flu en -zae, ri no wi ru sów oraz wi ru ów gry pyty pu A. Jed nym z moż li wych me cha -ni zmów ogra ni cze nia przez kar bo cy -ste inę za ka żeń dróg od de cho wychjest za ha mo wa nie wią za nia pa to ge -nów z ko mór ka mi na błon ka.

W ba da niach przed kli nicz nych nieobserwowano istot nej tok sycz no ścikar bo cy ste iny. Po za tym ba da nia kli -nicz ne nie wy ka za ły po waż nychdzia łań nie po żą da nych. Ła god nedzia ła nia nie po żą da ne ob ser wu je sięspo ra dycz nie je dy nie u oko ło 1,8proc. le czo nych i obej mu ją one: za -bu rze nia żo łąd ko wo -je li to we, bó lemię śnio we, za wro ty gło wy, drgaw ki,bó le gło wy, nie trzy ma nie mo czu, ko -ła ta nie ser ca, dusz no ści, umiar ko wa -ną hi po gli ke mię.

W związ ku z tym wska za niem dosto so wa nia po wyż szej te ra pii sąostre i prze wle kłe cho ro by dróg od -de cho wych, prze bie ga ją ce z wy twa -rza niem du żej ilo ści lep kie go ślu zu:mu ko wi scy do za, prze wle kłe za pa le -nie za tok przy no so wych, prze wle kłaob tu ra cyj na cho ro ba płuc, ostre za -pa le nia oskrze li i od oskrze lo we za -pa le nie płuc, po wi kła nia oskrze lo -wo -płuc ne po za bie gach chi rur gicz -nych, py li ca płuc, za pa le nie uchaśrod ko we go.

Przy kła dy kli nicz nych aspek tów za sto so wa nia kar bo cy ste iny w za ka że niachuszu i za tok przy no so wych

Sta ny za pal ne za tok przy no so wychoraz ucha środ ko we go po wo do wa nesą naj czę ściej przez pa to ge ny po cho -

dzą ce z ja my no so wej. W pa to me -cha ni zmie po wsta nia i utrzy my wa -nia się sta nu za pal ne go jed ną z naj -waż niej szych ról od gry wa blo ka daujść na tu ral nych za tok oraz nie droż -ność trąb ki słu cho wej. Za mknię ciena tu ral nej dro gi wen ty la cji prze -strze ni po wietrz nych pro wa dzi douru cho mie nia sze re gu zja wisk pa to -lo gicz nych do ty czą cych bło ny ślu zo -wej wy ście ła ją cej za to ki przy no so wei ucho środ ko we. W pierw szej fa ziesta nu za pal ne go (tzw. fa zie na czy -nio wej) do cho dzi do obrzę ku bło nyślu zo wej, któ ry pro wa dzi do za blo -ko wa nia wen ty la cji i dre na żu, a wkon se kwen cji do hi per se kre cji rzad -kie go ślu zu, ob ja wia ją cej się ob fi tymwy cie kiem su ro wi czym z no sa (rzad -ki, wod ni sty ka tar). W ob ja wachusznych do mi nu je nie do słuch ty puprze wo dze nio we go, uczu cie peł no -ści i za le ga nia w uchu bez więk szychdo le gli wo ści bó lo wych. W dru giej fa -zie za pa le nia (tzw. fa zie ko mór ko -wej) za le ga ją cy śluz gęst nie je(zwięk sza się je go gę stość, a nie lep -kość), pro wa dząc do wy raź nej blo -ka dy i nie droż no ści no sa oraz trud -no ści z oczysz cza niem jam no so -wych. W ob ja wach usznych, po zanie do słu chem prze wo dze nio wym iuczuciem peł no ści w uszach, po ja -wia ją się nie spe cy ficz ne bó le o cha -rak te rze roz pie ra nia bądź kłu cia.Gę sty, śluz za le ga ją cy w za mknię -tych prze strze niach za tok przy no so -wych i ucha środ ko we go, sta no wido sko na łe pod ło że or ga nicz ne doroz wo ju ko lo nii bak te ryj nych (trze -cia fa za sta nu za pal ne go – za ka że niabak te ryj ne go). Roz wój za ka że niabak te ryj ne go pro wa dzi do zmian za -pal nych w ob rę bie bło ny ślu zo wej,na si la obrzęk i blo ka dę ujść na tu ral -nych za tok oraz trąb ki słu cho wej.Po ja wia się wy raź ny i do kucz li wyból w rzu cie za tok przy no so wychoraz bar dzo sil ny ból ucha. Ko niecz -ne sta je się za sto so wa nie an ty bio ty -ku po da ne go dro gą do ust ną lub pa -ren te ral ną. Nie jed no krot nie, w za -leż no ści od za awan so wa nia pro ce suza pal ne go i sta nu kli nicz ne go, cho rywy ma ga wy ko na nia pa ra cen te zy czyteż punk cji za to ki. Oczy wi ście po zaostry mi sta na mi za pal ny mi do cho -dzić mo że do po wsta nia sta nówprze wle kłych. W ob rę bie ucha środ -ko we go dłu go trwa ła blo ka da trąb ki

LaryngologiaTEMAT MIESIĄCA


słu cho wej, z utrzy mu ją cym się wy -się kiem, mo że pro wa dzić do po wsta -nia wy się ko we go za pa le nia uchaśrod ko we go, z dość znacz nym nie -do słu chem prze wo dze nio wym, a wkon se kwen cji do ścień cze nia i atro fiibło ny bę ben ko wej z jej per fo ra cją,uszko dze nia łań cu cha ko ste czek słu -cho wych oraz po wsta nia kie sze ni re -trak cyj nych da ją cych po czą tek roz -wo jo wi per la ka.

Le cze nie sta nów za pal nych za tokprzy no so wych i ucha środ ko we gojest wie lo kie run ko we. Po win no onoobej mo wać w swo im pod sta wo wymza kre sie udroż nie nie no sa i czę ścino so wej gar dła, co ma za po bie gaćblo ka dzie ujść na tu ral nych za tok itrąb ki słu cho wej. W le cze niu za cho -waw czym po win ny być sto so wa nekro ple do no so we zmniej sza ją ceobrzęk bło ny ślu zo wej lub do ust nepre pa ra ty pseu do efe dry ny. An ty bio -ty ko te ra pia ma swo je uza sad nie niew przy pad ku obec no ści za ka że niabak te ryj ne go. Ze wzglę du na obec -ność gę ste go ślu zu, to wa rzy szą ce gosta nom za pal nym za tok i ucha środ -ko we go, nie zbęd nym sta je się je goroz rze dze nie, upłyn nie nie i ewa ku -acja z za mknię tych prze strze ni. Po -nad to na le ży mieć na uwa dze fakt,że blo ka da ujść za tok czy też trąb kisłu cho wej nie jest po wo do wa na tyl -ko sa mym obrzę kiem bło ny ślu zo -wej. Gę sty śluz czo pu je i za my kabar dzo wą skie uj ścia na tu ral ne, za -rów no od stro ny świa tła za tok i uchaśrod ko we go, jak rów nież od stro nyja my no so wej i czę ści no so wej gar -dła. Za le ga ją cy śluz do pro wa dza dounie ru cho mie nia me cha ni zmu trans -por tu ślu zo wo -rzę sko we go i po wo -du je wtór ne zmia ny w ob rę bie bło nyślu zo wej, a zwłasz cza ko mó rek rzę -sko wych i rzę sek. Za sto so wa nie kar -bo cy ste iny ja ko le ku o sze ro kimspek trum dzia ła nia mu ko ak tyw ne go(dzia ła nie mu ko li tycz ne, mu ko ki ne -tycz ne i mu ko re gu lu ja ce) sta je sięwięc w tych sy tu acjach w peł ni uza -sad nio ne. O ile w fa zie na czy nio wejsta nu za pal ne go nie za le ży nam nado dat ko wym upłyn nie niu i ewa ku -acji wy dzie li ny su ro wi czej, a tyl ko nautrzy ma niu droż no ści i za po bie ga -niu obrzę kom bło ny ślu zo wej w ob -rę bie ujść na tu ral nych za tok i trąb kisłu cho wej, o ty le ko niecz ne, a wręcznie zbęd ne jest za sto so wa nie kar bo -cy ste iny w fa zie ko mór ko wej i fazieza ka że nia bak te ryj ne go. Kar bo cy ste -ina pod czas jed no cze sne go sto so wa -nia z an ty bio ty kiem zwięk sza je gostę że nie te ra peu tycz ne w pły nachwy się ko wych ucha środ ko we go i za -tok przy no so wych, da jąc mu moż li -wość bar dziej efek tyw ne go dzia ła niaprze ciw bak te ryj ne go. Kar bo cy ste inapo win na być rów nież stosowana wpro fi lak ty ce po wsta wa nia prze wle -kłych sta nów za pal nych za tok iuszu. Dłu go trwa łe sto so wa nie kar -bo cy ste iny, zmie nia jąc wła ści wo ścire olo gicz ne ślu zu, dzia ła pro tek cyj -

nie na bło nę ślu zo wą oraz zde cy do -wa nie po pra wia trans port ślu zo wo --rzę sko wy, co z ko lei eli mi nu je moż -li wość za le ga nia i ko lo ni za cji pa to ge -nów. Udo wod nio ne w ob ser wa cjachkli nicz nych jest rów nież korzystnedziałanie kar bo cy ste iny ja ko le kupo pra wia ją ce go za pis w ba da niu au -dio me trycz nym w gru pie osób po -naddwu krot nie więk szej w sto sun kudo cho rych nie le czo nych kar bo cy ste -iną, z roz po zna nym za pa le niem uchaśrod ko we go (Bon ci i Bo no 1994).

Le cze nie ope ra cyj ne, za po bie ga ją -ce dłu go trwa łej nie droż no ści no sa,obej mu je pla sty kę prze gro dy no so -wej, mał żo win no so wych dol nych,usu nię cie prze ro śnię te go mig dał kagar dło we go lub po li pów z jam no sa.Aby za po biec za pa le niu ucha środ -ko we go, bar dzo sku tecz nym, a za ra -zem pro stym tech nicz nie sposobemjest za bieg prze dmu cha nia trą beksłu cho wych i wy rów na nia ci śnie niaw uchu środ ko wym (pró ba Val sa lvy,pró ba Po lit ze ra lub ka te te ry za cja trą -bek słu cho wych). Obec nie co razczę ściej w pro fi lak ty ce prze wle kłe goza pa le nia ucha środ ko we go mó wi sięo za sto so wa niu pro ce du ry cew ni ko -wa nia i po sze rza nia trą bek słu cho -wych za pomcą ba lo nów, któ re powpro wa dze niu przy uży ciu en do sko -pu przez uj ście gar dło we oraz za sto -so wa niu wy so kie go ci śnie nia, po wo -du ją po sze rze nie prze kro ju trąb kisłu cho wej w jej czę ści kost nej.

Wy ko na nie dre na żu ja my bę ben ko -wej w le cze niu wy się ko we go za pa le -nia ucha środ ko we go jest dzia ła niemnie zbęd nym, ale tyl ko do raź nym.Nie eli mi nu je ono przy czy ny po wsta -łej pa to lo gii. Ucho środ ko we skła dasię nie tyl ko z ja my bę ben ko wej, zktó rej pod czas za bie gu zo sta nie ode -ssa na wy dzie li na, ale rów nież z bar -dzo bo ga to roz wi nię tej struk tu ry ko -mó rek po wietrz nych wy rost ka sut -ko wa te go wy ście lo nych bło ną ślu zo -wą i ma ją cych licz ne po łą cze nia zeso bą, gdzie tak że do cho dzi do na gro -ma dze nia gę ste go ślu zu. Za sto so wa -nie kar bo cy ste iny ma za za da nieupłyn nie nie i dre naż za le ga ją ce goślu zu rów nież z tych prze strze ni, dlaktó rych sa ma pa ra cen te za i ode ssa -nie wy dzie li ny nie jest dzia ła niemwy star cza ją cym. Rów no cze śnie zdre na żem ucha środ ko we go po win -no się pro wa dzić opi sa ne wy żej za -bie gi ope ra cyj ne, po wo du ją ce przy -wró ce nie droż no ści trąb ki słu cho wejw ob rę bie jej uj ścia gar dło we go.

Czyn no ścio wa chi rur gia za tokprzy no so wych (FESS – func tio nalen do sco pic si nus sur gry) jest co razbar dziej roz po wszech nio nym i uzna -nym spo so bem po stę po wa nia w chi -rur gicz nym le cze niu sta nów za pal -nych za tok przy no so wych. Ta ma ło -in wa zyj na me to da chi rur gicz na po -wo du je eli mi na cję wie lu pa to lo gii to -wa rzy szą cych sta nom za pal nym za -tok, a w za sad ni czym swo im za ło że -niu ma pro wa dzić do uzy ska nia dłu -

go trwa łe go swo bod ne go dre na żu iwen ty la cji za tok w miej scu ich ujśćna tu ral nych. Sa mo le cze nie ope ra -cyj ne zmie nia ana to mię no sa i za tok(usu nię cie wy rost ka ha czy ko wa te go,wy cię cie si to wia, otwar cie za to ki kli -no wej, po sze rze nie prze wo du czo ło -wo -no so we go), eli mi nu je zmia nymor fo lo gicz ne (po li py) i w ten spo -sób stwa rza wa run ki do pra wi dło we -go funk cjo no wa nia bło ny ślu zo wej.W sto sun ku jed nak do po pra wy wy -dol no ści me cha ni zmu trans por tuślu zo wo -rzę sko we go, czyn no ści bło -ny ślu zo wej i zmia ny wła ści wo ściślu zu są to dzia ła nia po śred nie. Bez -po śred ni wpływ na zmia nę wła ści -wo ści re olo gicz nych ślu zu i po pra wędre na żu za tok mo że my uzy skać uzu -peł nia jąc le cze nie ope ra cyj ne o dłu -go trwa łe za sto so wa nie kar bo cy ste -iny. Sto so wa na po każ dym z za bie -gów dzia ła sy ner gi stycz nie i zwięk -sza sku tecz ność prze pro wa dzo ne goza bie gu udraż nia ją ce go uj ścia na tu -ral ne za tok i trąb ki słu cho wej, nietyl ko ze wzglę du na ewa ku ację za le -ga ją ce go ślu zu. Każ dy za bieg ope ra -cyj ny wią że się z mniej szym lubwięk szym uszko dze niem bło ny ślu -zo wej oraz za le ga niem skrze pówkrwi. Za sto so wa nie kar bo cy ste inymo że po wo do wać skró ce nie okre sure kon wa le scen cji i od no wy bło nyślu zo wej po za bie gu, a tak że zwięk -szyenie efek tyw ności ewa ku acjiskrze pów oraz za le ga ją cej w za to -kach i uchu środ ko wym krwi.

Ba da nia wła sne nad sto so wa -niem kar bo cy ste iny w le cze niuza pa le nia za tok przy no so wych

W Kli ni ce Oto la ryn go lo gii UM wPo zna niu ba da nia mi ob ję to gru pę 37osób, 16 ko biet (43 proc.) oraz 21męż czy zny (57 proc.), le czo nych zpo wo du róż nych scho rzeń no sa i za -tok przy no so wych. Wiek ba da nychwa hał się w prze dzia le 19-78 lat.Śred nia wie ku wy no si ła 44,4 lat, dlako biet 45,9 lat, a dla męż czyzn 43,2la ta. Każ dy z pa cjen tów za kwa li fi ko -wa nych do ba da nia przez okres 20dni za ży wał kar bo cy ste inę dwa ra zydzien nie w daw ce po 750 mg ra no i po po łu dniu.

Do ba dań uży to spe cjal nie za pro -jek to wa nej an kie ty, w któ rej zbie ra -no in for ma cje na te mat: do le gli wo ścizwią za nych ze scho rze nia mi no sa i za tok przy no so wych, prze by te go le -cze nia ope ra cyj ne go, przyj mo wa -nych le ków, scho rzeń do dat ko wych,wy ko ny wa nej pra cy, wa run ków śro -do wi ska pra cy oraz pa le nia pa pie ro -sów. Cho rzy ob ję ci ba da niem wy peł -nia li an kie tę na po cząt ku le cze niaoraz po 20-dnio wym okre sie sto so -wa nia kar bo cy ste iny.

W ba da nej gru pie by ło 9 (24 proc.)ak tyw nych pa la czy ty to niu (2 ko bie -ty i 7 męż czyzn). Zde cy do wa nie naj -więk szą gru pę ba da nych sta no wi lipra cow ni cy biu ro wi – 18 osób. Po zo -sta li ba da ni zgła sza li pra cę w su -

chym po wie trzu (6 osób) oraz w kli -ma ty zo wa nych po miesz cze niach (9 osób). Po za tym 6 cho rych pra co -wa ło w wa run kach o znacz nym za py -le niu. Cho ro by do dat ko we, ja kiezgła sza li ba da ni, to głów nie ast ma (8 cho rych – 22 proc.), aler gia (5cho rych), ca ło rocz ny (4 oso by) lubse zo no wy nie żyt no sa (2 oso by) orazprze wle kłe za pa le nie krta ni (2 oso -by). W gru pie ba da nej by ło 6 osób poprze by tych za bie gach w ob rę bie no sai za tok przy no so wych. Ope ra cje pla -sty ki prze gro dy no so wej mia ło wy ko -na nych 3 pa cjen tów, ope ra cje czyn -no ścio we en do sko po we za tok przy -no so wych (FESS) 2 oso by, jedna oso -ba prze by ła jed no cza so wo ope ra cjępla sty ki prze gro dy no so wej i FESS.

Naj czę ściej zgła sza ny mi przez cho -rych do le gli wo ścia mi by ły uczu ciespły wa nia wy dzie li ny po tyl nej ścia -nie gar dła (27 osób) oraz za le ga niawy dzie li ny w no sie (26 osób). Z in -nych za bu rzeń do ty czą cych no sa iza tok przy no so wych od no to wa no:nie droż ność no sa – 20 cho rych, za -bu rze nia wę chu – 14 cho rych, krwa -wie nia z no sa – 2 cho rych.

Cha rak te ry stycz ne bó le gło wy w rzu cie za tok przy no so wych, to wa -rzy szą ce sta nom za pal nym za tok,wy stę po wa ły u 24 cho rych. Naj wię -cej osób (13) lo ka li zo wa ło je w rzu -cie za tok czo ło wych, 6 osób w rzu cieza tok szczę ko wych, 3 oso by u na sa dyno sa i 2 oso by w oko li cy skro nio wej.

U czę ści ba da nych stwier dzo no in -ne do le gli wo ści, nie zwią za ne z za pa -le niem za tok przy no so wych, któ remo gły świad czyć o nie pra wi dło wymna wil że niu bło ny ślu zo wej gór nychdróg od de cho wych lub nie pra wi dło -wych wła ści wo ściach ślu zu. By ły to:chryp ka (16 cho rych), za sy cha nie wgar dle (13 cho rych) oraz ka szel (12cho rych).

Po 20-dnio wym le cze niu z za sto so -wa niem kar bo cy ste iny u więk szo ścicho rych za ob ser wo wa no po pra wę w zakresie zgła sza nych do le gli wo ści.Z ob ser wa cji ob ja wów zwią za nychbez po śred nio z no sem i za to ka miprzy no so wy mi zwra ca uwa gę naj -więk szy od se tek po pra wy do ty czą cyuczu cia za le ga nia wy dzie li ny w no sie(92 proc.), szcze gól nie w od nie sie niudo wy dzie li ny rop nej (za ob ser wo wa -no po pra wę w 75 proc. przy pad ków)i gę stej, ślu zo wej (74 proc.). Po pra -wa zgła sza nej przez cho rych na po -cząt ku ob ser wa cji su cho ści w no siena stą pi ła u 75 proc. ba da nych. Naj -mniej szy od se tek po pra wy uzy ska now od nie sie niu do uczu cia spły wa niawy dzie li ny z no sa po tyl nej ścia niegar dła (55 proc.) oraz po pra wy sa mejdroż no ści no sa (rów nież 55 proc.).Jed na oso ba zgło si ła na si le nie uczu -cia spły wa nia po tyl nej ścia nie gar dłapod czas le cze nia. Za ska ku ją ce jestjed nak wy stą pie nie po pra wy wę chu,któ re za ob ser wo wa ło 64 proc. cho -rych zgła sza ją cych pier wot nie tę do -le gli wość. Krwa wie nia z no sa zgła -



sza ne przez 2 cho rych ustą pi ły cał -ko wi cie po le cze niu. Naj więk szą po -pra wę w od nie sie niu do zgła sza nychbó lów gło wy stwier dzo no w przy pad -ku bó lu zlo ka li zo wa ne go w rzu cie za -tok szczę ko wych (83 proc.) oraz na -sa dy no sa (66 proc.). Nie wy stą pi łaulga w bó lu gło wy u cho rych z bólemw oko li cy skro nio wej i tyl ko u 35proc. od no to wa no ustą pie nie bó luzlo ka li zo wa ne go w oko li cy czo ło wej.

Po gor sze nie do le gli wo ści po za sto -so wa nym le cze niu od no to wa no wdwóch przy pad kach: na si le nie chryp -ki wy stą pi ło u jednego cho re go, któ ryja ko cho ro bę współ ist nie ją cą po dałprze wle kłe za pa le nie krta ni oraz za -ob ser wo wa no na si le nie kasz lu ujednej cho rej ze współ ist nie ją cą ast -mą.

W pre zen to wa nym ba da niu kli nicz -nym za sto so wa no kar bo cy ste inę ja kolek mu ko li tycz ny, któ ry sta no wiłuzu peł nie nie te ra pii prze ciw za pal neji prze ciw o brzę ko wej. Cho rzy przyj -mo wa li pre pa rat przez 20 dni w daw -ce 2 x 750 mg. An kie tę wy peł nia noprzed le cze niem i po je go za sto so wa -niu, po rów nu jąc pa ra me try, o któ -rych wspo mnia no po wy żej. Na pod -sta wie ana li zy an kiet stwier dzo nozde cy do wa ną po pra wę do ty czą cą za -le ga nia wy dzie li ny i moż li wo ści jej

ewa ku acji. Po za sto so wa niu le kucho rzy za ob ser wo wa li po lep sze niedroż no ści no sa dzię ki ła twiej szejewa ku acji za le ga ją ce go ślu zu. Jest tozgod ne z ba da nia mi do ty czą cy miwła ści wo ści mu ko re gu lu ją cych kar -bok sy cy ste iny. Po pierw sze, zwięk -sza ona syn te zę sia lo mu cyn i ob ni żasyn te zę fu ko mu cyn, przez co umoż li -wia za cho wa nie rów no wa gi w wy -dzie la niu ślu zu oraz je go upłyn nie -nie. Ba da nia wła sne wy ka za ły, że aż92 proc. cho rych po da ło po pra wę do -ty czą cą uczu cia za le ga nia wy dzie li -ny, szcze gól nie gdy mia ła ona rop ny igę sty, ślu zo wy cha rak ter.

Ko lej ny ana li zo wa ny pa ra metr –uczu cie za sy cha nia w no sie – zmniej -szył się u 75 proc. ba da nych. Mo że towy ni kać z fak tu, że kar bok sy cy ste ina,wpły wa ją ca na trans port jo nów Cl⁻,pro wa dzi do zmia ny za war to ści wo dyw wy dzie li nie z dróg od de cho wych i naj praw do po dob niej przy czy nia siędo ła twiej sze go wy dzie la nia ślu zu.

Na le ży zwró cić uwa gę na fakt, żeprze wle kły stan za pal ny oraz za biegope ra cyj ny do pro wa dza ją do zmian wob rę bie bło ny ślu zo wej no sa i za tokprzy no so wych, któ re win ny ulec re ge -ne ra cji. Pra ce do świad czal ne wy ka za -ły, że pod wpły wem kar bok sy cy ste inydo cho dzi do zmian na praw czych w

ob rę bie na błon ka dróg od de cho wych.Po śred nio po twier dza ją to ba da niawła sne. Cho rzy, któ rzy prze by li wcze -śniej za bie gi w ob rę bie no sa i za tok,po za sto so wa niu le ku zgła sza li mniej -sze uczu cie su cho ści w no sie oraz ła -twiej szą ewa ku ację za le ga ją cej wy -dzie li ny i skrze pów.

Cho rzy po prze by tych za bie gachFESS czę sto sto su ją ste roi dy do no so -we, któ re na si la ją uczu cie su cho ścioraz mo gą być przy czy ną krwa wień zno sa. W ba da nej gru pie 2 cho rychmia ło wcze śniej krwa wie nia z no sa,któ re ustą pi ły po za sto so wa niu pre -pa ra tu. Uczu cie spły wa nia wy dzie li nypo tyl nej ścia nie gar dła jest jed nym zgłów nych ob ja wów to wa rzy szą cychza pa le niom za tok i jest ono wy kład ni -kiem nie droż no ści na tu ral ne go uj ściai za bu rzo ne go trans por tu ślu zo wo --rzę sko we go. W ba da nej gru pie uzy -ska no po pra wę po le ga ją cą na ustą pie -niu te go ob ja wu u po nad 50 proc.cho rych.

Pod su mo wa niePrze wle kle za pa le nie za tok przy no -

so wych ze wzglę du na czę stość wy -stę po wa nia sta je się pro ble mem spo -łecz nym. Naj wię cej da nych epi de mio -lo gicz nych spo ty ka my w pu bli ka cjachame ry kań skich: 1 na 7 do ro słych w

Sta nach Zjed no czo nych cierpi na za -pa le nie za tok, rocz nie dia gno zo wa -nych jest z te go po wo du 31 mi lio nówosób. Kosz ty le cze nia sza co wa ne sąna 5,8 mln do la rów. W gru pie tej oko -ło 500 000 cho rych jest kwa li fi ko wa -nych do le cze nia ope ra cyj ne go. Za -sto so wa nie le ków mu ko li tycz nych wostrych i prze wle kłych za pa le niachza tok przy no so wych ma na ce lu po -lep sze nie trans por tu ślu zo wo -rzę sko -we go oraz do dat ko wo upłyn nie nie iewa ku ację wy dzie li ny za le ga ją cej wświe tle zatok, a przez to po pra wę sta -nu miej sco we go i szyb szy po wrót dozdro wia.

Pod su mo wu jąc, na le ży wska zać nasze reg za sto so wań kar bo cy ste iny wle cze niu za tok przy no so wych i uchaśrod ko we go za rów no za cho waw -czym, jak i oko ło ope ra cyj nym. Znaj -du je ona wie le wska zań w pro fi lak ty -ce, le cze niu uzu peł nia ją cym w sto -sun ku do le cze nia ope ra cyj ne go, jakrów nież mo że być sto so wa na dłu go -trwa le w te ra pii prze wle kłych scho -rzeń bło ny ślu zo wej no sa, za tok przy -no so wych i ucha środ ko we go, przy -czy nia jąc się do za po bie ga nia po wi -kła niom.

Piśmiennictwo w redakcji


wwee wwssppóółłpprraaccyy zz CCoonnvvaaTTeecc PPoollsskkaa


Mał go rza ta Bu dy nek, Me di cal Af fa irs Ma na ger Co nva Tec Pol ska

Jest wie le czyn ni ków wpły wa ją cych na opóź nie nie go je nia ran prze -wle kłych. Lo kal ne, zwią za ne ze sta nem ra ny i ogól ne, zwią za ne ze sta -nem zdro wia pa cjen ta i za sto so wa nym le cze niem. Do bór wła ści we goopa trun ku, w po łą cze niu z ho li stycz nym pla nem po stę po wa nia, mo żeprzy czy nić się do po stę pu w go je niu ran. Klu czo wy mi ba rie ra mi dla te -go pro ce su są: nad miar wy się ku, za ka że nie i bio film, po nie waż ma jąwpływ na zja wi ska za cho dzą ce w śro do wi sku ra ny. Od po wied nia ilośćwy się ku uła twia go je nie, ale je go nad miar mo że przy czy nić się doopóź nie nia go je nia się ra ny.1 Nad miar wy się ku za wsze wy ma ga więk -szej czę sto tli wo ści zmian opa trun ku. Nie wy star cza ją ca rów no wa ga wil -go ci w ra nie, mo że spo wo do wać wy ciek wy się ku o od czu wal nym, nie -przy jem nym za pa chu i ma ce ra cję skó ry wo kół ra ny, co w kon se kwen -cji mo że do pro wa dzić do po więk sze nia ra ny i na ra sta nia bó lu.2 Roz wóji na ra sta nie za ka że nia ra ny po wo du je znacz ne opóź nie nia w go je niu i mo że pro wa dzić do po waż nych po wi kłań zdro wot nych, ta kich jak np.:am pu ta cja koń czy ny, sep sa, a na wet śmierć. Jed nym ze spo so bów za -bez pie cza nia się bak te rii ko lo ni zu ją cych ra ny przed dzia ła niem or ga ni -zmu pa cjen ta i czyn ni ków nie ko rzyst nych dla ich by to wa nia, jest two -rze nie przez nie struk tu ry bio fil mu.

Bio film bak te ryj ny w ra nachBio film bak te ryj ny jest for mą wy stę pu ją cą w śro do wi sku na tu ral -

nym, jed nak w przy pad ku ran sta no wi groź ną ba rie rę dla ich go je nia.Bio film jest przy czy ną licz nych in fek cji, np.: ukła du mo czo we go(cew ni ko wa nie), ran po ope ra cyj nych (za ka że nie miej sca ope ro wa ne -go zwią za ne z ad he zją bak te rii do ma te ria łu szew ne go), zwią za nychze wsz cze pia niem en do pro tez, a także owrzo dzeń prze wle kłych (zewzglę du na etio lo gię tych ran). We dług ba da czy zaj mu ją cych się tąte ma ty ką, bio film ma zwią zek z co naj mniej 80% in fek cji bak te ryj ny -chii.3,4 Ba da nia z wy ko rzy sta niem mi kro sko pii świetl nej i elek tro no wej,prze pro wa dzo ne w ce lu iden ty fi ka cji bio fil mu w ra nach, wy ka za ły, że60% pró bek po bra nych pod czas oczysz cza nia ran prze wle kłych za -wie ra ło bio film. W ra nach ostrych stwier dzo no je go obec ność je dy -nie w 6% ran pod da nych biop sji.5

Czym jest bio film?Bio film to zło żo na, wie lo ko mór ko wa struk tu ra two rzo na przez bak te -

rie, przy le ga ją ca do dna ra ny. Bak te rie wy stę pu ją ce w bio fil mie wy dzie -la ją war stwę sub stan cji or ga nicz nych two rzą cych ba rie rę ochron ną wpo sta ci ślu zu. Bio film mo że być jed no rod ny, gdy ma my do czy nie nia zjed nym ro dza jem bak te rii, lub zło żo ny, gdy jest ich wię cej. W ra nachprze wle kłych naj czę ściej wy stę pu je bio film zło żo ny. Obec ność bio fil mustwa rza opty mal ne wa run ki dla two rze nia się ko lo nii bak te ryj nych i wy -twa rza nia po li me rów eg zo po li sa cha ry du, nie za leż nie od nie ko rzyst nychdla bak te rii czyn ni ków ze wnętrz nych. Bio film chro ni ko mór kę bak te ryj -ną przed me cha ni zma mi obron ny mi ustro ju go spo da rza, utrud nia fa go -cy to zę i in ne dzia ła nia ma ją ce na ce lu sa mo oczysz cze nie się ra ny,zmniej sza pe ne tra cję an ty bio ty ków i prze ciw ciał. Bak te rie two rzą ce bio -film cha rak te ry zu ją się spo wol nio nym me ta bo li zmem i pod le ga ją zmia -nom fe no ty po wym, któ re wa run ku ją ich opor ność i zja dli wość. Wy two -rzo na bło na bio lo gicz na mo że ulec frag men ta cji i od kle je niu pod wpły -wem ura zów, jej frag men ty, bo ga te w agre ga ty bak te rii, mo gą roz prze -strze niać się dro gą krwi i wy wo ły wać za ka że nia.6

Wal ka z bio fil mem w ra nach opie ra się na od po wied nim pro to ko lepo stę po wa nia, któ re go skła do wy mi są: umy cie ra ny, oczysz cze nie z za le ga ją ce go bio fil mu i tka nek mar twych, dzia ła nie an ty sep ty ka misto so wa ny mi miej sco wo w po łą cze niu z opa trun ka mi wy ko na ny mi wnaj lep szej do stęp nej tech no lo gii, a cza sa mi, je śli to ko niecz ne, do dat ko -wo an ty bio ty ko te ra pia sys te mo wa. Wal ka z bio fil mem jest trud na, gdyżna wet po do kład nym oczysz cze niu, je śli po zo sta nie nie wiel ka czą stecz -ka, bar dzo szyb ko się od bu do wu je. Ob ser wa cje kli nicz ne su ge ru ją ist -nie nie związ ku mię dzy bio fil mem, a czyn ni ka mi pa to fi zjo lo gicz ny mi, ta -

ki mi jak cho ro ba tęt nic ob wo do wych, za ka że nia ra ny, za pa le nie szpi kui nad mier ny wy sięk z ra ny.7 Dla te go też moż na stwier dzić, że ca ło ścio -wa oce na i uwzględ nie nie przez le ka rza wszyst kich czyn ni ków, któ remo gą przy czy niać się do prze wle kłe go cha rak te ru ra ny, jest nie zwy kleważ ne. Ko niecz ne jest tak że prze strze ga nie pro ce dur le cze nia miej sco -we go, obej mu ją cych prze my wa nie lub oczysz cza nie ra ny, kon cen tru -ją cych się na do bo rze od po wied nie go opa trun ku prze ciw bak te ryj ne goza trzy mu ją ce go nad miar wy się ku, prze ciw dzia ła ją ce go za ka że niom i two rze niu bio fil mu.

No wy opa tru nek AQU ACEL®Ag+ EXTRA Aby był bar dziej efek tyw ny w wal ce z bio fil mem, obec ny pro to kół po -

stę po wa nia po wi nien być wzbo ga co ny o opa tru nek o dzia ła niu an ty bio -fil mo wym, któ ry: za kłó ca struk tu rę bio fil mu, uła twia jąc tym sa mym dzia -ła nie an ty sep ty ku, dzia ła bak te rio bój czo i za po bie ga od bu do wie bio fil -mu.6 Jak wy ka za no za rów no w ba da niach in vi tro, jak też in vi vo, wy mo -gi ta kie speł nia no wy opa tru nek fir my Co nva Tec – AQU ACEL®Ag+Extra. Opa tru nek ten łą czy w so bie za le ty zna nej od wie lu lat tech no lo giiHy dro fi ber® ze sku tecz nym dzia ła niem an ty bio fil mo wym no wej tech no -lo gii Ag+. Jest to mięk ki, ste ryl ny, nie tka ny opa tru nek, wy ko na ny zdwóch warstw kar bok sy me ty lo ce lu lo zy so do wej, im pre gno wa nej 1,2%sre bra jo no we go, o dzia ła niu bak te rio bój czym spo tę go wa nym do dat -kiem sur fak tan tu oraz związ ku che la tu ją ce go. Dzię ki do da niu tychdwóch skład ni ków w bar dzo ni skich i bez piecz nych stę że niach, otrzy -ma li śmy no wy, sku tecz ny w wal ce z bio fil mem opa tru nek. Za war tośćsur fak tan tu roz bi ja struk tu rę bio fil mu, do da tek związ ku che la tu ją ce gosta bi li zu je sre bro, nie do pusz cza jąc do je go dez ak ty wa cji przez skład ni -ki znaj du ją ce się w wy się ku z ra ny i bio fil mie. Dzię ki prze szy ciom z włó -kien re ge ne ro wa nej ce lu lo zy opa tru nek jest wy trzy ma ły i ła twy w usu -wa niu. Uni kal ne po łą cze nie dwóch tech no lo gii po zwa la opa trun komAQU ACEL®Ag+ EXTRA kon tro lo wać wy sięk, sku tecz nie zwal czać bio -film i za po bie gać je go od na wia niu, bez ko niecz no ści zwięk sze nia za war -to ści sre bra w opa trun ku.

Ba da nia in vi tro i in vi voAk tyw ność an ty bak te ryj ną opa trun ku AQU ACEL®Ag+ EXTRA wo bec

bak te rii cho ro bo twór czych wy stę pu ją cych w bio fil mie oce nia no w ba da -niach na spe cjal nie opra co wa nym la bo ra to ryj nym mo de lu bio fil mu.9

W ba da niu wy ka za no, że jed no ra zo we na ło że nie opa trun ku wy eli mi no -wa ło doj rza ły bio film z Pseu do mo nas aeru gi no sa w cią gu czte rech dni(ryc. 1) i bio film z od por nych na me ty cy li nę, po zasz pi tal nych szcze pówSta phy lo coc cus au reus (CA -MRSA) w cią gu pię ciu dni (ryc. 2), po twier -dza jąc dzia ła nie bak te rio bój cze i nisz czą ce bio film. Na stęp nie wy ka za no,że ten sam opa tru nek, po je go sy mu lo wa nej re kon ta mi na cji, eli mi nu jeza gro że nie mi kro bio lo gicz ne. Do wo dzi to, że opa tru nek za po bie ga od na -wia niu się bio fil mu.10

Dla zba da nia zdol no ści opa trun ków do wspo ma ga nia go je nia w obec -no ści sta bil ne go bio fil mu za sto so wa no na uko wo za twier dzo ny mo delra ny peł nej gru bo ści, za szcze pio ny bio fil mem po cho dze nia in vi vo.11

Wy ni ki po twier dzi ły sku tecz ność dzia ła nia opa trun ku. W po rów na niu z in nym opa trun kiem an ty sep tycz nym z ga zy PHMB, opa tru nek

AQU ACEL® Ag+* wy ka zał o 95% więk szą re duk cję bio fil mu po sze ściudniach (ryc. 3). Miej sco we le cze nie z za sto so wa niem no we go opa trun -ku fir my Co nva Tec po zwo li ło na szyb sze go je nie się ran. Ra ny mia łyśred nio o 48% wię cej (po wierzch ni) tkan ki ziar ni no wej i o 24% wię cejtkan ki na błon ko wej niż przy za sto so wa niu opa trun ku z ga zy PHMB w tym sa mym okre sie sze ściu dni (ryc. 4 i 5).12 Po dob ne wy ni ki uzy ska -no w ko lej nym ba da niu, w któ rym ra ny za wie ra ły bio film z mie sza ny miszcze pa mi Pseu do mo nas aeru gi no sa i S. au reus.13

Ba da nie kli nicz nePro spek tyw ne, wie lo ośrod ko we, nie po rów naw cze ba da nie kli nicz ne

zo sta ło prze pro wa dzo ne w ce lu oce ny bez pie czeń stwa i efek tyw no ścidzia ła nia opa trun ku AQU ACEL® Ag+* na prze wle kłe owrzo dze nia żyl nego le ni (VLU). Do ba da nia włą czo no 42 pa cjen tów z 6 ośrod ków (Eu ro -pa i Ka na da, w tym 3 ośrod ki z Pol ski). By li to pa cjen ci z owrzo dze nia -mi żyl ny mi pod udzi (C6), wy ka zu ją cy od 3 do 5 z pię ciu ob ja wów in fek -cji kli nicz nej. Pa cjen ci by li le cze ni przez 4 ty go dnie opa trun ka mi AQU ACEL® Ag+, a na stęp nie przez 4 ty go dnie opa trun kiem AQU ACEL®. W trak cie wi zy ty oce nia no: zmia ny w wiel ko ści ra ny, po stęp go je nia orazob ja wy in fek cji. Po 8 ty go dniach le cze nia stwier dzo no:

• sa tys fak cjo nu ją cy pro fil bez pie czeń stwa;• cał ko wi te wy go je nie owrzo dze nia u 5 pa cjen tów (11,9%); • wy raź ną po pra wę sta nu ra ny u 32 pa cjen tów (76,2%); • zmniej szenie śred niej wiel kości owrzo dze nia o 54,5%; • u wszyst kich pa cjen tów zna czą ce zmniej sze nie po la po wierzch ni

owrzo dze nia i utrzymywanie się po stępu w pro ce sie go je nia pozmia nie na opa tru nek AQU ACEL®

Ba da nie to po twier dzi ło efek tyw ność dzia ła nia opa trun ku łą czą ce goan ty bio fil mo wą tech no lo gię Ag+ z ide al nie za rzą dza ją cą wil got no ściąra ny i śro do wi skiem go je nia tech no lo gią Hy dro fi ber®.

Pod su mo wa nieJak wy ka za ły ba da nia in vi tro, in vi vo i ob ser wa cje kli nicz ne,

AQU ACEL®Ag+ Extra jest bez piecz nym, efek tyw nie dzia ła ją cym na bio -film opa trun kiem. Po pra wia w wi docz ny spo sób śro do wi sko go je niaran, w któ rych klu czo wy pro blem sta no wi mi kro bio lo gicz na kon tro laśro do wi ska ra ny. Ba da nia wy ka za ły, że AQU ACEL®Ag+ Extra wpły wako rzyst nie na pro ces go je nia się ran z nad mier nym wy się kiem, in fek cjąi po dej rze niem obec ność bio fil mu lub po twier dzo nym je go wy stę po wa -nia. Świet nie spraw dził się tak że w tych przy pad kach, w któ rych nie po -wo dze niem za koń czy ło się za sto so wa nie in nych opa trun ków ze sre -brem i an ty bio ty ko te ra pii.14

Piśmienictwo w redakcji

Nowy opatrunek AQUACEL® Ag+ Extra – biofilm ma godnego siebie przeciwnika

Czyn ni ki miej sco we Czyn ni ki ogól ne Nad miar wy się ku Nie od po wied nia per fu zja In fek cja Pod wyż szo ny stan za pal ny Bio film Zła die taObrzęk Cho ro by współ ist nie ją ce np. cu krzy ca Nie do krwie nie Oty łośćNi ski po ziom tle nu Wie lo le ko wość / Le kiPod wyż szo ne pro te azy Stres Neu ro pa tia Im mu no su pre sjaNie wy dol ność żyl naMar wi ca su cha / roz pływ na

Ta be la 1. Czyn ni ki za bu rza ją ce pro ces go je nia się ra ny

Ryc. 1 i 2. Dzia la nie an ty bio fil mo we opa trun ków Aqu acel ®Ag+Extra (zie lo ny), Aqu acel ® Ag Extra (nie bie ski) i opa trun ku ze sre brem na no kry sta -licz nym (sza ry) na doj rza ły bio flm bak te ryj ny i za po bie ga nie je go od bu do wiepo po now nej kon ta mi na cji.

Ryc. 3. O 95% więk sza re duk cja bio fil mu

Ryc. 4. O 48% wię cej tkan ki ziar ni no wej

Ryc. 5. O 24% wię cej na skór ka


IINNTTEERRNNAA

Zna cze nie wi ta mi ny D w ustro ju Często obserwuje się zbyt niską zawartość witaminy D, i to nie tylko u ludzi w podeszłym wieku, ale również u zdrowych dzieci i młodzieży. Skórnaprodukcja witaminy D często nie jest wystarczająca dla zaspokojenia dobowego zapotrzebowania, szczególnie w krajach wysoko uprzemysłowionych.

dr n. med. Bo gu mił Kiss, NZOZ„Na Swo bod nej” w Bia łym sto ku,

spe cja li sta me dy cy ny ro dzin nej, spe cja li sta cho rób dzie ci

dr n. med. Adam Wroń ski, NZOZ„DER MAL”, Spe cja li stycz ny

Ośro dek Der ma to lo gicz ny w Bia łym sto ku, der ma to log

Stresz cze nieWi ta mi ny z gru py D to roz pusz czal ne w tłusz czach ste ro ido weor ga nicz ne związ ki che micz ne, wy wie ra ją ce wie lo stron ne dzia ła -nia fi zjo lo gicz ne. W aspek cie ak tyw no ści bio lo gicz nej głów nezna cze nie mają wi ta mi na D2 (er go kal cy fe rol) oraz wi ta mi na D3(cho le kal cy fe rol). Owe związ ki po wsta ją w wy ni ku od dzia ły wa niapro mie nio wa nia UV na ste ro le. Nie tyl ko re gu lu ją go spo dar kęwap nio wo -fos fo ranową, za po bie ga jąc krzy wi cy i oste opo ro zie,ale wy wie ra ją du ży wpływ na układ hor mo nal ny, ner wo wo -mię -śnio wy, ser co wo -na czy nio wy, roz rod czy, im mu no lo gicz ny i go -spo dar kę wę glo wo da no wą. Cho le kal cy fe rol dzia ła prze ciw no wo -two ro wo. War to tak że pa mię tać o nie ko rzyst nych skut kach zdro -wot nych, w po sta ci ra ków i czer nia ka skó ry, wy ni ka ją cychprzede wszyst kim z nad mier nej eks po zy cji cia ła na świa tło sło -necz ne. Sło wa klu czo we: wi ta mi na D2 (er go cal ci fe rol), wi ta mi na D3,(cho le cal ci fe rol), pro mie nio wa nie UV, go spo dar ka wap nio wo --fos fo ro wa

Sum ma ryGro up D vi ta mins are fat -so lu ble ste ro id or ga nic che mi cal com -po unds exer ting wi de -ran ging phy sio lo gi cal ac ti vi ties. In terms ofbio lo gi cal ac ti vi ty the ma in im por tan ce be longs to vi ta min D2 (er -go cal ci fe rol) and vi ta min D3 (cho le cal ci fe rol). The se com po undsare cre ated by UV ra dia tion af fec ting pro per ste rols. Not on ly dothey re gu la te cal cium -pho spho rus eco no my pre ven ting ric ketsand oste opo ro sis, but al so ha ve big in flu en ce on: hor mo ne, neu -ro mu scu lar, car dio va scu lar, ge ni to uri na ry, im mu ne sys tem aswell as car bo hy dra te eco no my. Cho le cal ci fe rol de mon stra tes an -ti -neo pla stic pro per ties. It is worth re mem be ring ne ga ti ve he althef fects such as can cer or ma li gnant me la no ma re sul ting fromexces si ve sun expo su re. Key words: er go cal ci fe rol, cho le cal ci fe rol, UV ra dia tion, cal cium --pho spho rus eco no my

Wi ta mi na D, na tu ral nie wy twa rza na zer go ste ro lu (pro wi ta mi ny) przy udzia leświa tła sło necz ne go, wy stę pu je w for -mie er go kal cy fe ro lu w droż dżach i ro śli -nach, a wy twa rza na z cho le kal cy fe ro lu,obec ne go w or ga ni zmach zwie rzę cych,zwłasz cza w ole istych ry bach – np. wtra nie uzy ski wa nym z tłusz czu dor sza.W wą tro bie czło wie ka w wy ni ku prze -kształ ceń me ta bo licz nych po wsta je naj -bar dziej ak tyw na bio lo gicz nie po staćwi ta mi ny D3 – 1,25-di hy drok sy cho le -kal cy fe rol (kal cy triol) [1].

Źró dła wi ta mi ny DOko ło 80-100 proc. po trzeb nej dla

or ga ni zmu ilo ści wi ta mi ny D po cho -dzi z bio syn te zy w skó rze za cho dzą cejpod wpły wem pro mie nio wa nia sło -necz ne go (UV o dłu go ści fa li 290-315nm) [2]. Nie ma nie bez pie czeń stwapo wsta wa nia tok sycz nych ilo ści wi ta -mi ny D3 w wy ni ku nad mier nej eks po -zy cji na świa tło sło necz ne, po nie ważw ta kiej sy tu acji nad miar pre wi ta mi nyi wi ta mi ny jest roz kła da ny. Tyl ko wnie wiel kim stop niu wi ta mi na D po -cho dzi z po kar mu. W prze wo dzie po -kar mo wym obie for my wi ta mi ny (D2i D3) są zwią za ne z chy lo mi kro na mi

i po ab sorp cji do lim fy prze do sta ją siędo krwi. Nor mal na die ta nie dostarczawy star cza ją cej ilo ści wi ta mi ny D, dla -te go nie któ re po kar my są ce lo wo wnią wzbo ga ca ne.

Nie do bo ry wi ta mi ny DBar dzo czę sto ob ser wu je się zbyt ni -

ską za war tość wi ta mi ny D, i to nie tyl -ko u lu dzi w po de szłym wie ku, ale rów -nież u zdro wych dzie ci i mło dzie ży.Skór na pro duk cja wi ta mi ny D czę stonie jest wy star cza ją ca dla za spo ko je niado bo we go za po trze bo wa nia, szcze gól -nie w kra jach wy so ko uprze my sło wio -nych, po nie waż efek tyw ne na sło necz -nie nie jest uza leż nio ne od wie lu czyn -ni ków, np.: po ło że nia geo gra ficz ne go,po ry ro ku, po go dy, po ry dnia, za nie -czysz cze nia po wie trza, cza su eks po zy -cji, kar na cji skó ry, gru bo ści tkan kitłusz czo wej, po wierzch ni cia ła wy sta -wio nej na pro mie nie sło necz ne, sto so -wa nia kre mów z fil tra mi, sta rze nia sięskó ry oraz pig men ta cji (na wet o 100proc.). Przed nad mier ną pro duk cją wi -ta mi ny D w skó rze chro ni me la ni naoraz me cha ni zmy sprzę że nia zwrot ne -go, bo wiem 1,25-di hy drok sy cho le kal -cy fe rol sta no wi do sko na ły re gu la torapop to zy me la no cy tów oraz róż ni co -wa nia się ke ra ty no cy tów, nie tyl ko bu -du ją cych na skó rek, ale i bio rą cychczyn ny udział w je go ro go wa ce niu [1].Bio lo gicz ne efek ty dzia ła nia ak tyw nejpo sta ci wi ta mi ny D3 w skó rze za le żąprzede wszyst kim od jej stę że nia. I takkal cy triol w ni skich stę że niach po bu -dza pro li fe ra cję ke ra ty no cy tów, a wwy so kich, wy ha mo wu je ten pro ces [4].Zmniej sze nie me ta bo li zmu i bio do -stęp no ści wi ta mi ny D na stę pu je tak żepod wpły wem le ków prze ciw dr gaw ko -wych, ry fam pi cy ny, gli ko kor ty ko ste ro -idów i cho le sty ra mi ny [5]. Nie do bo rywi ta mi ny mo gą po wo do wać nie od wra -cal ną mio pa tię w po sta ci bó lów, kur -czów i osła bie nia si ły mię śnio wej,sprzy ja ją cą upad kom, szcze gól nie uko biet z prze kwi ta nio wą oste opo ro ząoraz ludzi w po de szłym wie ku. Ma łaza war tość wi ta mi ny D w oso czu krwiwpły wa nie ko rzyst nie na pra cę ukła duner wo we go, co ob ja wia się dys kom for -tem w co dzien ne ym ży ciu, zmę cze -niem, mo że rów nież przy po mi nać de -pre sję lub cho ro bę dwu bie gu no wą, cojed nak za zwy czaj ustę pu je po uzu peł -nie niu nie do bo rów. De fi cy ty wi ta mi nyD w or ga ni zmie sprzy ja ją roz wo jo wicho rób au to im mu no lo gicz nych, ta kichjak stward nie nie roz sia ne i reu ma to -idal ne za pa le nie sta wów. Po nad to za -ob ser wo wa no, iż nie do bór wi ta mi ny Dw cza sie ży cia pło do we go mo że wią zaćsię z póź niej szym wy stą pie niem u

dziec ka cu krzy cy oraz scho rzeń trzust -ki [1].

Ak tyw ność bio lo gicz na wi ta mi ny D

Wi ta mi na D po sia da do sko na le po -zna ne wła ści wo ści ge no mo we, coozna cza zdol ność przy łą cza nia jej naj -bar dziej czyn nej po sta ci (1,25-di hy -drok sy cho le kal cy fe ro lu) do re cep to rówją dro wych (VDR – wi ta min D re cep -tor) roz sia nych po ca łym or ga ni zmie.Gdy do ta kiej sy tu acji doj dzie w je li -tach, wów czas ob ser wu je się na wettrzy krot ny wzrost wchła nia nia wap niai fos fo ru, co na dro dze sprzę żeń zwrot -nych szyb ko ha mu je wy twa rza nie i wy dzie la nie pa ra hor mo nu w przy tar -czy cach, po przez po bu dze nie wspo -mnia nych re cep to rów ją dro wych.Owym prze mia nom sprzy ja rów no cze -sny wzrost za war to ści wap nia w oso -czu krwi do pły wa ją cej do przy tar czyc.

Na to miast w przy pad kach nie do bo -rów wi ta mi ny D w or ga ni zmie zwięk -sza się pro duk cja pa ra thor mo nu, w ce -lu przy wró ce nia pra wi dło wej za war to -ści wap nia we krwi. Do ko nu je się topo przez wchła nia nie zwrot ne wap niaw ner kach i je go uwal nia nie z ko ści, cozwy kle pro wa dzi do utra ty ma sy kost -nej, a w efek cie mo że wieść ku oste -opo ro zie. Dzia ła nie pa ra thor mo nu do -ty czy rów nież fos fo ra nów i pod je gowpły wem do cho dzi do zmniej szo ne goich wchła nia nia w ner kach oraz wzro -stu utra ty z mo czem. O zna cze niu te gohor mo nu świad czy rów nież je go udziałw wy twa rza niu 1,25-di hy drok sy cho le -kal cy fe ro lu w ner kach, dzię ki me cha ni -zmom hy drok sy la cji wi ta mi ny D [1,6].

Zna cze nie wi ta mi ny Dw ustro ju

Pod sta wo we na rzą dy efek to ro we, naktó re dzia ła ją ak tyw ne me ta bo li ty wi ta -mi ny D, to przede wszyst kim je li ta i ko -ści, a w mniej szym stop niu ner ki. Obiefor my wi ta mi ny D re gu lu ją nie tyl kome ta bo lizm ko ści po przez zwięk sze nietwo rze nia oste obla stów, ale rów nieżpo bu dza ją oste okla sty do wy twa rza niazwiąz ków uwal nia ją cych wapń z ko ści[7]. Wi ta mi na D za po bie ga krzy wi cy i oste opo ro zie pier wot nej, roz wi ja ją cejsię u ko biet po me no pau zie i męż czyznw po de szłym wie ku, oraz oste opo ro ziewtór nej, ja ko skut ku dzia ła nia róż nychcho rób, a tak że nie któ rych le ków [8].Re ge ne ru je ona neu ro ny, zwięk sza jącma sę mię śni i ich si łę. Pra wi dło we stę -że nia wi ta min z grupy D w oso czu krwire gu lu je układ re ni na -an gio ten sy na -al -do ste ron, co w ta kich oko licz no ściachozna cza znacz ne zmniej sze nie ry zy kanad ci śnie nia tęt ni cze go i nie wy dol no -

ści ser ca. Su ple men ta cja tej wi ta mi nyw dzie ciń stwie zmniej sza ry zy ko wy -stą pie nia cu krzy cy ty pu 1, a u osób zcu krzy cą ty pu 2 niedawno zdia gno zo -wa ną po pra wia wy dzie la nie in su li ny ito le ran cję glu ko zy. Pod wpły wem wi ta -mi ny D wzra sta sper ma to ge ne za orazha mo wa ny jest roz rost en do me trium.Witamina ta wspo ma ga ko mór ki szpi -ku kost ne go, speł nia ją ce funk cjeobron ne, i mię dzy in ny mi dla te go co razczę ściej pod no si się wie lo kie run ko wąro lę ana lo gów tej wi ta mi ny w im mu no -mo du la cji, a ta kie wła ści wo ści są po -rów ny wal ne z dzia ła niem uzna nych le -ków im mu no su pre syj nych. Daje to na -dzie ję na wykorzystywanie jej w al ter -na tyw nej te ra pii ato po we go za pa le niaskó ry, tocz nia ru mie nio wa te go orazwy pry sku kon tak to we go [9]. Ist nie jezwią zek mię dzy stę że niem wi ta mi ny Dw oso czu a za bu rze nia mi snu. Cho le -kal cy fe rol dzia ła prze ciw no wo two ro -wo w przy pad kach ra ka sut ka, pro sta -ty i je li ta gru be go. Wi ta mi ny z grupy Dwpły wa ją na wzrost i re gu la cję pro ce -sów ży cio wych ko mó rek po przez an ty -pro li fe ra cyj ne dzia ła nie, a tak że na si la -ją róż ni co wa nie ko mó rek i ich apop to -zę, wy wie ra jąc rów nież wpływ an ty an -gio ge nicz ny. Bar dzo ko rzyst ne jest ichod dzia ły wa nie na zdol ność re ge ne ra cjiwą tro by. War to jed nak pa mię tać o nie -prze wi dy wal nych tra gicz nych skut -kach zdro wot nych w po sta ci ra ków iczer nia ka skó ry, wy ni ka ją cych ze szko -dli wych krót ko trwa łych in ten syw nycheks po zy cji, głów nie opa rzeń sło necz -nych, zwłasz cza w wie ku dzie cię cym.Na szczę ście mniej in ten syw na prze -wle kła eks po zy cja nie tyl ko nie zwięk -sza ry zy ka czer nia ka skó ry, ale wręczwy da je się dzia łać ochron nie [10].

Su ple men ta cja wi ta mi ny D Uzu peł nia nia wi ta mi ny D wy ma ga ją

nie tyl ko dzie ci, ale w rów nej mie rze ilu dzi do ro śli, zwłasz cza ci w po de -szłym wie ku. Do bo we za po trze bo wa -nie na tę wi ta mi nę u dzie ci, mło dzie żyi do ro słych do 50. ro ku ży cia, wy no si200 j., u osób do 70. ro ku ży cia – 400 j.,a u star szych na wet po wy żej 400 j.[11]. Cięż kie nie do bo ry wi ta mi ny D(po ni żej 10 ng/ml; 25 mmol/l) do ty czązwy kle lu dzi star szych, nie prze by wa ją -cych na wol nym po wie trzu. Ta kie oso -by po win ny otrzy my wać wi ta mi nę Ddo ust nie w daw ce 50 tys. j. ty go dnio -wo, w okre sie 2 mie się cy i dłu żej, czy lido osią gnię cia stę że nia we krwi po wy -żej 30 ng/ml (75 mmol/l). U do ro słychpo moc na jest eks po zy cja na słoń ce lubsztucz ne pro mie nio wa nie UV [12].

Pi śmien nic two w redakcji

IINNTTEERRNNAA


lek. med. Ja nusz Da mek, spe cja li sta cho rób oczu,

Kli ni ka Oku lus

Stresz cze nie: Zwy rod nie nie plam ki zwią za ne z wie kiem (AMD)to scho rze nie, w któ rym su ple men ta cja die ty jest szcze gól niesku tecz na. Lu te ina, ze ak san ty na, kwa sy ome ga-3, wi ta mi ny C i E oraz cynk efek tyw nie uzu peł nia ją die tę. Re swe ra trol i trok se -ru ty na ma ją ko rzyst ny wpływ na siat ków kę w prze bie gu za rów -no AMD, jak i re ti no pa tii cu krzy co wej.Sło wa klu czo we: su ple men ta cja, AMD, re ti no pa tia cu krzy co wa,lu te ina, kwa sy ome ga-3, an ty ok sy dan ty, re swe ra trol, trok se ru ty -na, AREDS, ALIE NOR

Sum ma ry: Age -re la ted Ma cu lar De ge ne ra tion is a di se ase inwhich the diet sup ple men ta tion is par ti cu la ry ef fec ti ve. Ef fec ti vedie ta ry sup ple men ta tion in AMD con ta ins lu te in, ome ga-3 fat tyacids,vi ta mins C and E, zinc. Re sve ra trol end tro xe ru tin ha ve abe ne fi cial ef fect in both AMD and dia be tic re ti no pa thy.Key words: sup ple men ta tion, AMD, dia be tic re ti no pa thy, lu te in,ome ga-3 fat ty acids, an tio xi dants, re sve ra trol,tro xe ru tin, AREDS,ALIE NOR

Su ple men ty za wie ra ją zwy kle wi ta -mi ny, mi kro ele men ty, kwa sy tłusz czo -

we, mi ne ra ły. Do da tek uzu peł nia ją cydie tę mu si być bez piecz ny za rów nopod wzglę dem ja ko ści, jak i ilo ści za -war tych w nim skład ni ków. Nie mo żeza stę po wać sta łych, co dzien nych po -sił ków.

Scho rze nia siat ków kiScho rze nia siat ków ki – AMD, czy li

zwy rod nie nie plam ki zwią za ne z wie -kiem, oraz w mniej szym stop niu re ti -no pa tia cu krzy co wa – to zmia ny cho -ro bo we, w któ rych su ple men ta cja die -ty od gry wa szcze gól nie istot ną ro lę.Za rów no AMD, jak i cu krzy co weuszko dze nie cen trum siat ków ki (tzw.ma ku lo pa tia cu krzy co wa) to głów neprzy czy ny utra ty wzro ku. Upo śle dza -jąc wi dze nie cen tral ne, scho rze nia teogra ni cza ją lub wręcz unie moż li wia ją

czy ta nie, pi sa nie, roz po zna wa nieszcze gó łów twa rzy, ko rzy sta nie zkom pu te ra i te le fo nu, sta no wiąc tymsa mym pro blem zarówno me dycz ny,so cjal ny, jak też eko no micz ny. Pro -blem tym więk szy, że licz ba osób z roz -po zna nym AMD i uszko dze niem siat -ków ki w prze bie gu cu krzy cy sta lewzra sta. Obec nie AMD roz po zna no uoko ło 60 mi lio nów lu dzi na świe cie, wtym oko ło 1,5 mi lio nów w Pol sce. We -dług więk szo ści pro gnoz w 2020 ro kulicz ba cho rych zwięk szy się dwu krot -nie. Su ple men ta cja o po twier dzo nejsku tecz no ści i ko rzyst nym wpły wie nastan na rzą du wzro ku po win na za wie -rać kwa sy tłusz czo we ome ga-3, lu te inęi ze ak san ty nę, a tak że in ne sub stan cjeo dzia ła niu an ty ok sy da cyj nym.

Za sa dy su ple men ta cji w AMD opra -

co wa no na pod sta wie ba dań AREDS,AREDS II i ALIE NOR. Ba da nia tewy ka za ły wol niej szy roz wój su chej po -sta ci AMD ja ko sku tek opty mal ne gouzu peł nie nia die ty. Wy ni ki ba da niaAREDS wy ka za ły, że wy so kie daw kiwi ta mi n C i E oraz be ta -ka ro te nu icyn ku ob ni ża ją ry zy ko roz wo ju za -wan so wa nych po sta ci zwy rod nie niaplam ki zwią za ne go z wie kiem. Z ko leiz ba da nia AREDS II wy ni ka, że lu te -ina i ze ak san ty na są sku tecz ną i bez -piecz ną al ter na ty wą dla be ta -ka ro te nu.AREDS i AREDS II obej mo wa ły łącz -nie po nad 8 ty się cy osób. Ba da nia tedo star czy ły tak że do wo dów, iż su ple -men ta cja an ty ok sy dan ta mi, lu te iną i kwa sa mi ome ga-3 nie wpły wa w zna -mien ny spo sób na ry zy ko i tem po roz -wo ju za ćmy. W ra mach ALIE NOR

OOKKUULLIISSTTYYKKAA

Su ple men ta cja w scho rze niach ocznych – pro fi lak ty ka, le cze nie wspo ma ga ją ceSu ple ment die ty to jej uzu peł nie nie w sub stan cje ma jące do star czyć or ga ni zmo wi ele men tów, któ rych nie do bór mo że po ja wić się w co dzien nej die cie.


OOKKUULLIISSTTYYKKAA

pod da no ob ser wa cji 671 osób z roz po -zna nym AMD, u któ rych oce nia no napod sta wie ozna czeń czyn ni ków oso -czo wych po daż sub stan cji od żyw czychw die cie, i ich zwią zek z roz wo jem cho -rób oczu.

Skład ni ki su ple men tówKwa sy ome ga-3 są nie zbęd ne dla pra -

wi dło we go wi dze nia. Udo wod nio no,że ich pra wi dło wa po daż zmniej sza ry -zy ko roz wo ju su chej po sta ci AMD ooko ło 35 proc. Szcze gól ną ro lę od gry -wa DHA (kwas do ko za hek sa eno wy)oraz EPA (kwas eiko za pen ta eno wy).DHA to istot ny ele ment bu dul co wybłon ko mór ko wych fo to re cep to rów.Ogra ni cza on tak że uszko dze nie siat -ków ki w pro ce sach zwy rod nie nio wychpo przez przy śpie sze nie eli mi na cji li po -fu scy ny z na błon ka barw ni ko we go. Mateż dzia ła nie an ty ok sy da cyj ne. EPA ha -mu je pro ce sy za pal ne w war stwie na -błon ka barw ni ko we go oraz pro ce sy an -gio ge ne zy, opóź nia jąc zmia ny zwy rod -nie nio we siat ków ki.

Kwa sy ome ga-3 po pra wia ją rów nieżja kość łez. Wpły wa ją ko rzyst nie nawar stwę li pi do wą fil mu łzo we go izmniej sza ją ob ja wy zwią za ne z tzw.zespo łem su che go oka, ta kie jak uczu -cie pia sku, prze krwie nie spo jó wek ibrze gów po wiek, pie cze nie, świąd orazod ru cho we nad mier ne łza wie nie. Sto -so wa nie su ple men tów z kwa sa mi ome -

ga-3 jest szcze gól nie istot ne u osóbpra cu ją cych na co dzień przy kom pu -te rze, w kli ma ty zo wa nych po miesz -cze niach, u ko biet w okre sie me no pau -zy, u cierpiących na nie któ re scho rze -nia reu ma tycz ne.

Lu te ina oraz ze ak san ty na obec ne wcen tral nej czę ści siat ków ki (tzw. plam -ce żół tej) są związ ka mi o sil nej ak tyw -no ści an ty ok sy da cyj nej. Ma ją tak żezdol ność po chła nia nia świa tła nie bie -skie go, peł niąc ro lę swo iste go fil tra dlatej nie ko rzyst nej dla fo to re cep to rówczę ści wid ma świa tła. Prze ciw u tle nia -cze to sub stan cje osła bia ją ce dzia ła niewol nych rod ni ków, tym sa mym re du -ku jące efek ty stre su oksy da cyj ne go.Dla ochro ny przed dzia ła niem wol nychrod ni ków w su ple men tach die ty sto so -wa ne są mię dzy in ny mi mi ne ra ły. Cynkjest ko en zy mem en zy mów an ty ok sy da -cyj nych. Miedź i praw do po dob nie teżman gan rów nież są ogni wem pro ce sówan ty ok sy da cyj nych. Wśród wi ta minnaj sil niej sze dzia ła nie an ty ok sy da cyj nema ją wi ta mi na C (w śro do wi sku wod -nym) i wi ta mi na E w śro do wi sku tłusz -czo wym. Wi ta mi na E ma istot ne zna -cze nie dla ochro ny błon ko mór ko wychfo to re cep to rów oka po przez pro tek cjęnie na sy co nych kwa sów tłusz czo wych.

Opty mal ny skład su ple men tów uosób z wcze sną po sta cią AMD to: cynk12-15 mg, wi ta mi na C 100-200 mg, wi -ta mi na E 30-60 mg, kwa sy ome ga-3

0,5-1,0 mg, lu te ina i ze ak san ty na 10-12mg. Lu te ina i ze ak san ty na, mi mo ostat -nich do nie sień pod wa ża ją cych ich ro lęochron ną w roz wo ju AMD, są na dalpod sta wo wym skład ni kiem więk szo ścipre pa ra tów, z uwa gi na swą nie pod wa -żal ną ro lę w pro ce sach me ta bo licz nychwi dze nia. To je dy ne sub stan cje an ty ok -sy da cyj ne, któ rych obec ność wy kry tow cen trum siat ków ki ludz kie go oka.

Re swe ra trol to zwią zek, któ ry co razczę ściej okre śla ny jest mia nem czyn -ni ka opóź nia ją ce go roz wój po sta ciwy się ko wej AMD. Za uwa żo no tak żeko rzyst ny wpływ re swe ra tro lu u osóbz re ti no pa tią cu krzy co wą. Jest on wwa run kach na tu ral nych za war ty wwi no gro nach, a wie lu ba da czy uwa żago za głów ną przy czy nę tzw. fran cu -skie go pa ra dok su, któ ry po le ga nawy jąt ko wo dłu gim śred nim okre sieży cia Fran cu zów, mi mo nie zdro wej,przy naj mniej w teo rii, die ty. Awszyst ko przez spo ży wa ne w du żychilo ściach czer wo ne wi no.

Trok se ru ty na uszczel nia na czy niakrwio no śne o ma łej śred ni cy i po pra -wia prze pływ przez nie, stąd jej ko -rzyst ny wpływ na siat ków kę w po cząt -ko wym sta dium AMD i re ti no pa tii cu -krzy co wej. Nie na le ży jej sto so waćłącz nie z sul fo na mi da mi.

Sto su jąc pre pa ra ty do stęp ne na ryn -ku, moż na wspo móc za rów no pro fi lak -ty kę scho rzeń oczu, jak i le cze nie po -

cząt ko wych sta diów tych cho rób,głów nie AMD. Licz ne ba da nia wska -zu ją, że więk szość an ty ok sy dan tów, wtym wi ta mi ny i kwa sy ome ga-3 są le piejprzy swa ja ne w na tu ral nym po ży wie niu(zie lo ne wa rzy wa, ja ja, ry by mor skie)niż w for mie su ple men tów. Jest tozwią za ne z ko niecz no ścią ak tyw ne gotrans por tu z prze wo du po kar mo we go,któ ry do ty czy głów nie na tu ral nych pro -duk tów. Wraz z wie kiem osła bia sięwchła nia nie je li to we. Po 70. ro ku ży ciatyl ko 25 proc. an ty ok sy dan tów za war -tych w su ple men tach i 50 proc. za war -tych w po ży wie niu wchła nia się z prze -wo du po kar mo we go. Cho ro by ukła dupo kar mo we go mo gą do dat ko woznacz nie osła biać przy swa ja nie skład -ni ków od żyw czych.

Pod su mo wa nieNa le ży pa mię tać, że su ple men ty dzia -

ła ją ko rzyst nie w scho rze niach oczu,ale nie mo gą za stą pić pra wi dło wej die -ty ani spe cja li stycz ne go le cze nia cho -rób oczu. W oczach zdro wych su ple -men ta cja die ty nie za po bie ga po ja wie -niu się AMD! Pra wi dło wa die ta, sto so -wa na od mło dych lat, jest naj sku tecz -niej szym spo so bem za po bie ga nia za -rów no za cho ro wa niu, jak i po stę po wiza mian zwy rod nie nio wych siat ków kizwią za nych z wie kiem.

Pi śmien nic two w re dak cji

RREEUUMMAATTOOLLOOGGIIAA


Suplementy diety w terapii chorób układukostno-stawowego(wybrane aspekty)Mi nio ne dzie się cio le cie 2001-2010 by ło ogło szo ne przez WHOde ka dą cho rób ko ści i sta wów. Ran ga pro ble mu ne ga tyw nychskut ków schorzeń na rzą du ru chu jest ogrom na.

Piotr De ren to wicz,Dia gno sta La bo ra to ryj ny,Kra jo wa Izba Dia gno stów

La bo ra to ryj nych

Epi de mio lo giaPol scy na ukow cy z In sty tu tu Fi zjo -

te ra pii Wy dzia łu Me dycz ne go Uni -wer sy te tu Rze szow skie go oraz z Kli -nicz ne go Od dzia łu Re ha bi li ta cji Szpi -ta la Wo je wódz kie go w Rze szo wiepod kre śla ją, że cho ro bę zwy rod nie -nio wą sta wów (głów nie ko la no wych)stwier dza się u 0,1 proc. po pu la cjimię dzy 25. a 34. ro kiem ży cia, u 20proc. po pu la cji w wie ku 65-74 lat i u30 proc. po pu la cji po wy żej 75. ro kuży cia. W Pol sce na cho ro bę zwy rod -nie nio wą sta wów cier pi oko ło 8 mi lio -nów osób. Jest to scho rze nie prze wle -kłe, pro wa dzą ce do zwy rod nie nia i zu -ży cia tka nek two rzą cych staw. U pod -ło ża cho ro by le ży brak ba lan su po mię -dzy pro ce sa mi de gra da cji i re pa ra cjiobej mu ją cych staw i je go kom po nen -ty, z wtór ny mi do te go pro ce su zmia -na mi za pal ny mi, w szcze gól no ści do -ty czą cy mi bło ny ma zio wej orazchrząst ki [13].

Bu do wa chrząst kiChrząst ka sta wo wa po sia da uni kal -

ną war stwo wą bu do wę, bo ga tą wewłók na ko la ge no we, gli ko za mi no gli -ka ny i kwas hia lu ro no wy. Ce chu je jąnie zwy kle ni ski współ czyn nik tar cia.Po zba wio na na czyń krwio no śnych i chłon nych, od ży wia na jest dro gą dy -fu zji. Po sia da ogra ni czo ne moż li wo ścire ge ne ra cyj ne [1].

Spo so by le cze niaPo stę po wa nie te ra peu tycz ne w cho -

ro bie zwy rod nie nio wej sta wów po le gam.in. na: eli mi na cji lub mi ni ma li za cjiczyn ni ków ry zy ka cho ro by, zmniej -sze niu do le gli wo ści bó lo wych, za cho -wa niu funk cji sta wu, ogra ni cze niunie peł no spraw no ści. Far ma ko te ra piaw le cze niu za cho waw czym i ob ja wo -wym cho ro by zwy rod nie nio wej sta -wów po le ga na sto so wa niu m.in.: nie -ste ro ido wych le ków prze ciw za pal -nych, se lek tyw nych in hi bi to rów cy kl -

ok sy ge na zy 2, anal ge ty ków, gli kor ty -ko ste ro idów [15].

Na zle ce nie Pol skie go To wa rzy stwaReu ma to lo gicz ne go opra co wa no, wopar ciu o naj now sze stan dar dy za -chod nie, pol skie za le ce nia te ra peu -tycz no -dia gno stycz ne. Według pol -skich stan dar dów w zło żo nej te ra piicho ro by zwy rod nie nio wej sta wów za -le ca się sto so wa nie su ple men tów die tym.in.: siar cza nu glu ko za mi ny i chon -dro ity ny, kwa su hia lu ro no we go [14].

Ko la genKo la gen sta no wi oko ło 30 proc.

wszyst kich bia łek ludz kie go or ga ni -zmu. Su ple men ta cja hy dro li za ta miko la ge nu po wo du je wy ko rzy sty wa niego przez chon dro cy ty chrzą stek sta -wo wych w ce lu syn te zy je go no wychmo le kuł.

Ran do mi zo wa ne, prze pro wa dzo neme to dą po dwój nie śle pej pró by i kon -tro lo wa ne pla ce bo ba da nia kli nicz neprze pro wa dzo ne w dwóch sło wac kichośrod kach wy ka za ły sta ty stycz niezna mien ną po pra wę sta nu kli nicz ne -go u pa cjen tów cier pią cych z po wo duprze wle kłe go bó lu spo wo do wa ne gocho ro bą zwy rod nie nio wą sta wów ko -la no wych. Pa cjen ci otrzy my wa li do -ust nie pre pa rat za wie ra ją cy ko la genty pu I. Za ob ser wo wa no u nich spad -ek war to ści in dek su WO MAC orazpunk ta cji w ska li bó lu VAS. War to za -zna czyć, że w gru pie ba da nej (otrzy -mu ją cej su ple men ta cję pre pa ra temko la ge nu) tyl ko dwo je pa cjen tów wy -ma ga ło po da nia le ku prze ciw bó lo we -go (pa ra ce ta mo lu) [11].

Chiń scy na ukow cy z Uni wer sy te tuMe dycz ne go w An hui w ran do mi zo -wa nym, kon tro lo wa nym pla ce bo wie -lo ośrod ko wym ba da niu kli nicz nym z za sto so wa niem po dwój nie śle pejpró by wy ka za li sku tecz ność do ust nejsu ple men ta cji ko la ge nem ty pu II u pa -cjen tów z reu ma to idal nym za pa le -niem sta wów.

Na ukow cy zwra ca ją uwa gę na do brąto le ran cję pre pa ra tu za wie ra ją ce goko la gen i sta ty stycz nie zna mien niemniej sze efek ty ubocz ne te ra pii w po -rów na niu do gru py otrzy mu ją cej me -to tre ksat [12].


RREEUUMMAATTOOLLOOGGIIAA

GGIINNEEKKOOLLOOGGIIAA

Ba da nia in vi tro, prze pro wa dzo ne zza sto so wa niem ho dow li ludz kich te -no cy tów, wska zu ją na po ten cjal nemoż li wo ści ha mo wa nia sta nów za pal -nych ścię gien przez zło żo ne pre pa ra tyza wie ra ją ce ko la gen [17].

Glu ko za mi naGlu ko za mi na wzmac nia sta wy, po -

bu dza syn te zę ko la ge nu i uła twia re -ge ne ra cję chrząst ki sta wo wej.

Ba da nia prze pro wa dzo ne in vi tro wy -ka za ły, że do da nie siar cza nu glu ko za -mi ny do ho dow li ludz kich chon dro cy -tów (wy izo lo wa nych z chrzą stek głó -wek ko ści udo wych) po wo du je sta ty -stycz nie zna mien ne zwięk sze nie syn te -zy pro te ogli ka nów. Ba da nia in vi trowska zu ją na po dob ne dzia ła nie glu ko -za mi ny w wa run kach in vi vo [5].

Na ukow cy pod kre śla ją zna cze nieglu ko za mi ny w le cze niu cho rób ukła -du ru chu (a szcze gól nie cho ro by zwy -rod nie nio wej sta wów). Po da wa ne do -ust nie pre pa ra ty glu ko za mi ny sta no -wią źró dło gli ko pro te idów oraz gli ko -

za mi no gli ka nów chrząst ki i wy ka zu jąsil ne dzia ła nie re ge ne ra cyj ne [6].

Ba da nia bry tyj skich na ukow ców zMo nash Uni ver si ty (pod kre śla ją cychzna cze nie glu ko zo ami ny w bu do wiechrząst ki) wska zu ją, że do ust na su -ple men ta cja pre pa ra ta mi glu ko za mi -ny (2000 mg dzien nie przez okres 12ty go dni) po wo du je sta ty stycz nie zna -mien ną re duk cję bó lu w sta wach ko la -no wych oraz zwięk sza ich ru cho mość.

Na ukow cy zwra ca ją uwa gę, że do -ust na su ple men ta cja mo że sta no wićal ter na ty wę dla te ra pii syn te tycz ny mile ka mi prze ciw bó lo wy mi [7].

Kwas hia lu ro no wyKwas hia lu ro no wy sta no wi waż ną

skła do wą na sze go or ga ni zmu. Ce -chu je go nad zwy czaj na zdol ność dowią za nia czą ste czek wo dy. Ce cha tapo wo du je, że jest on mię dzy in ny miod po wie dzial ny za spraw ne dzia ła nieukła du kost no -sta wo we go pra wi dło -wą ela stycz ność tkan ki łącz nej.Zwią zek ten dzia ła prze ciw za pal nie

oraz prze ciw bó lo wo. Licz ne ba da niaeks pe ry men tal ne pro wa dzo ne in vi -tro i in vi vo wy ka za ły chon dro pro -tek cyj ne dzia ła nie kwa su hia lu ro no -we go [2]. Zwra ca ją uwa gę do nie sie -nia o ko rzyst nym dzia ła niu do ust niepo da wa nych pre pa ra tów kwa su hia -lu ro no we go na ludz kie sta wy (po za -bie gach ope ra cyj nych), u ko ni wy ści -go wych ze zmia na mi de ge ne ra cyj ny -mi i za pal ny mi sta wów oraz u zwie -rząt z eks pe ry men tal nie wy wo ła nymsta nem za pal nym sta wów [3]. Naj -now sze ba da nia ja poń skich na ukow -ców prze pro wa dzo ne w gru pie za wo -do wych spor tow ców wy ka za ły, żedo ust na su ple men tan cja pre pa ra temza wie ra ją cym stan da ry zo wa ne ilo ścikwa su hia lu ro no we go ha mu je pro ce -sy zwy rod nie nio we chrzą stek sta wo -wych oraz ko ś ća [4].

Pod su mo wa niePo mi mo sprzecz nych ocen, sto so wa -

nie su ple men ta cji za po mo cą m.in.:ko la ge nu, glu ko za mi ny, kwa su hia lu -

ro no we go w pre wen cji i te ra pii cho ro -by zwy rod nie nio wej sta wów, ule gazmia nie. Pod no szo na jest ro la ko la ge -nu, za pew nia ją ce go wy trzy ma łośćtkan ki chrzęst nej oraz peł nią ce goważ ną ro lę w pro ce sach re ge ne ra cyj -nych sta wów, glu ko za mi ny, w od ży -wia niu chrząst ki i ła go dze niu jej sta -nów za pal nych, oraz kwa su hia lu ro -no we go, wa run ku ją ce go lep kość i ela -stycz ność ma zi oraz sma ro wa nie po -wierzch ni sta wów.

Zwra ca się uwa gę na moż li wość za -sto so wa nia wy mie nio nych wy żej su -ple men tów w uzu peł nia ją cej te ra piipa to lo gicz nych zmian ścię gien, wię za -deł oraz ko ści (np. skrę ce ń, zła ma ń).

W okre sie ostat nich 10 lat wy ka za -no znacz ną prze wa gę po zy tyw nychocen omó wio nych su ple men tów die -ty, wska zu jąc jed no cze śnie na ich wy -so ki pro fil bez pie czeń stwa [16].

Pi śmien nic two w redakcji

Schorzenia i stany fizjologiczne sprzyjające niedoborom żelaza

lek. med. Piotr Stołt ny,Ka te dra i Od dział Kli nicz ny

Gi ne ko lo gii, Po łoż nic twa i Gi ne ko lo gii On ko lo gicz nej

w By to miu, ŚUM w Ka to wi cach

Stresz cze nieŻe la zo za li cza ne jest do me ta li śla do wych, peł nią cych waż nąro lę w wie lu pro ce sach bio che micz nych. Cał ko wi ta za war tośćże la za w ustro ju czło wie ka to 4-5 gra mów. Za po trze bo wa niedzien ne wy no si 30-36 mg. Po karm śred nio za wie ra od 12 do15 mg że la za. Or ga nizm tra ci że la zo w ilo ści od 0,5 do 1,5 mgdo bo wo. Znacz ne ilo ści że la za tra co ne są w okre sie cią ży, wktó rej oko ło 1,5 mg/24h prze ni ka do ło ży ska i tka nek pło du.Roz pad dzien ny krwi nek czer wo nych do star cza od 12-25 mgże la za. Sto pień wchła nia nia za leż ny jest od na sy ce nia ustro juw że la zo. Apo fer ry ty na jest głów nym re gu la to rem wchła nia niate go pier wiast ka w je li tach. Wchło nię te do krwi że la zo ule gazwią za niu z trans fer ry ną. W sta nach fi zjo lo gicz nych stę że niefer ry ty ny jest dość do brym od zwier cie dle niem za pa sów że la zaw ca łym ustro ju. W sta nach za pal nych i no wo two ro wych fer -ry ty ne mia jest nie pro por cjo nal nie więk sza niż to wy ni ka z rze -czy wi stych za pa sów że la za w or ga ni zmie. Naj częst szymscho rze niem, wy ni ka ją cym z nie do bo ru że la za, jest nie do krwi -stość (ane mia), któ rej naj pow szech niej szym ty pem jest wła -śnie ten spo wo do wa ny bra kiem te go pier wiast ka (80 proc.wszyst kich przy pad ków). Do głów nych przy czyn nie do bo ruże la za za li cza się: utra tę krwi, zwięk szo ne za po trze bo wa nie,upo śle dzo ne wchła nia nie z prze wo du po kar mo we go, nie do bórw die cie. Ob ja wy pod mio to we i przed mio to we nie do krwi sto ścimoż na po dzie lić na dwie głów ne gru py, tzn. ogól ne ob ja wy to -wa rzy szą ce wszyst kim nie do krwi sto ściom oraz ob ja wy cha -rak te ry stycz ne dla te go ty pu ane mii. W trak cie dia gno sty ki poduwa gę bie rze się nie pra wi dło wo ści w ba da niach mor fo lo gicz -nych krwi ob wo do wej i/lub mor fo lo gicz nych szpi ku. Le cze nienie do krwi sto ści z nie do bo ru że la za obej mu je usu nię cie przy -czy ny i uzu peł nie nie nie do bo ru że la za w ustro ju. Sło wa klu czo we: że la zo, nie do bór że la za, ane mia, Fe

Sum ma ryIron is clas si fied as tra ce me tals ac ting an im por tant ro le inma ny bio che mi cal pro ces ses. The to tal iron con tent in hu manbo dy are 4-5 grams. Da ily con sump tion is 30-36 mg. No uri -sh ment con ta ins an ave ra ge of 12 to 15 mg of iron. The bo dylo ses iron in qu an ti ties of 0.5 to 1.5 mg per day. Iron is lo -osing in si gni fi cant qu an ti ties du ring pre gnan cy, in which ap -pro xi ma te ly 1.5 mg/ 24h en ters the pla cen ta and fe tal tis su es.The bre ak -up of the red blo od cells pro vi de 12-25 mg of iron.The de gree of ab sorp tion is de pen dent on or ga nism’s sa tu ra -tion in iron. Apo fer ri ti ne is the ma in ab sorp tion re gu la tor ofthis ele ment in the in te sti nes. Ab sor bed iron in to the blo od iscon nec ted with trans fer rin. In phy sio lo gi cal con di tions fer ri tin'scon cen tra tion is a fa ir ly go od re flec tion of iron in the bo dy. Du -ring in flam ma tion and neo plasm fer ri ty ne mia is di spro por tio -na te ly gre ater than that re qu ired by ac tu al stocks iron in thebo dy.The most com mon di sor der re sul ting from iron de fi cien cy isane mia. The most com mon ty pe of ane mia is due to a lack ofiron (80 proc. of all ca ses).The ma in re asons for iron de fi cien -cy in c lu de: blo od loss, in cre ased de mand, se ve re ly com pro -mi sed ab sorp tion from the di ge sti ve tract, a de fi cien cy in thediet. The most im por tant symp toms of ane mia can be di vi dedin to two ma in gro ups i.e. ge ne ral symp toms as so cia ted withane mia and symp toms which are cha rac te ri stic to this ty pe ofane mia.In the dia gno sis is ta ken in to ac co unt: mor pho lo gi cal ab nor -ma li ties in pe ri phe ral blo od and/or mar row mor pho lo gy. Tre at -ment of ane mia with iron de fi cien cy in vo lves re mo ving thecau ses and sup ple men ting iron de fi cien cy.Key words: iron, iron de fi cien cy, ane mia, Fe

Że la zo, razem z cyn kiem i mie dzią,za li cza się do me ta li śla do wych peł nią -cych klu czo wą ro lę w wie lu pro ce sachbio che micz nych w ży wym or ga ni zmie.Je go cał ko wi ta za war tość w ustro juczło wie ka do ro słe go wy no si 4-5 gra -mów, przy czym więk szość (68 proc.)zwią za na jest z por fi ry na mi (he mo glo -

bi na, mio glo bi na, cy to chro my, ka ta la -za). Po zo sta ła ilość (oko ło 26 proc.)wy stę pu je w związ kach nie po rfi ry no -wych (fer ry ty na, he mo sy de ry na, trans -fe ry na) lub (6 proc.) w związ kach o do -tych czas ma ło po zna nej struk tu rze.Za po trze bo wa nie dzien ne na że la zo dosyn te zy he mo glo bi ny wy no si 30-36 mg.Śred nio po karm za wie ra od 12 do 15mg że la za, z cze go 1/3 jest wchła nia naprzez en te ro cy ty po cząt ko we go od cin -ka je li ta cien kie go. Or ga nizm tra ci że la -zo w ilo ści od 0,5 do 1,5 mg do bo wo(ze złusz cza ją cy m się na błon kiem i na skór kiem, z wło sa mi, a u ko biet z krwa wie nia mi mie sięcz ny mi). Tautra ta że la za nie pod le ga me cha ni -zmom kon tro l nym. Znacz ne ilo ści że -la za tra co ne są w okre sie cią ży, w któ -rej oko ło 1,5 mg/24h prze ni ka do ło ży -ska i tka nek pło du. Roz pad dzien nykrwi nek czer wo nych do star cza 12-25mg że la za i ilość ta jest po now nie zu ży -wa na lub ma ga zy no wa na, za leż nie odpo trze by. Sto pień wchła nia nia że la zapo kar mo we go za leż ny jest od na sy ce -nia ustro ju tym pierwiastkiem. Wy stę -pu ją ca w en te ro cy tach apo fer ry ty najest głów nym re gu la to rem wchła nia niaże la za w je li tach i sta no wi ona pe wienro dzaj blo ku je li to we go, chro nią ce go

ustrój przed nad mier nym na pły wemże la za. Wchło nię te do krwi że la zo ule -ga zwią za niu z trans fer ry ną (biał kiemod po wie dzial nym za trans port że la zado ko mó rek do ce lo wych) i prze miesz -cze niu do ko mó rek (głów nie szpi kukost ne go i wą tro by). Za le d wie od 0,2do 0,4 proc. że la za w su ro wi cy krwi za -war te jest w fer ry ty nie. W sta nach fi zjo -lo gicz nych stę że nie fer ry ty ny jest dośćdo brym od zwier cie dle niem za pa sówże la za w ca łym ustro ju. W sta nach za -pal nych i no wo two ro wych fer ry ty ne -mia jest nie pro por cjo nal nie więk sza,niż to wy ni ka z rze czy wi stych za pa sówże la za w or ga ni zmie.

Epi de mio lo gia i po działNaj częst szym scho rze niem wy ni ka ją -

cym z nie do bo ru że la za jest nie do krwi -stość (ane mia), któ rej naj pow szech -niej szym ty pem jest wła śnie ten spo wo -do wa ny bra kiem te go pier wiast ka (80proc. wszyst kich przy pad ków).

Ane mia z nie do bo ru że la za to nie do -krwi stość, w któ rej – wsku tek zbyt ma -łej ilo ści że la za – w ustro ju do szło doupo śle dze nia syn te zy he mu oraz po -wsta nia ery tro cy tów mniej szych niżpra wi dło we i za wie ra ją cych mniej he -mo glo bi ny.

Że la zo, razem z cyn kiem i mie dzią, za li cza się do me ta li śla do wych peł nią cych klu czo wą ro lę w wie lu pro ce sach bio che micz nych w ży wym or ga ni zmie.

GGIINNEEKKOOLLOOGGIIAA


Głów ne przy czyny nie do bo ru że la zato:1) utra ta krwi:a) przez dro gi rod ne – ob fi te mie siącz -

ki, krwa wie nia po me no pau zal ne,b) przez prze wód po kar mo wy,c) przez ner ki (rzad ko),d) przez dro gi od de cho we – roz la ne

krwa wie nia pę che rzy ko we,e) ura zo wa,f) z powodu wie lo krot nego oddawania

krwi;2) zwięk szo ne za po trze bo wa nie (przy

nie do sta tecz nej po da ży lub upo śle -dzo nym wchła nia niu):

a) wcze śnia ki, no wo rod ki nie kar mio nemle kiem mat ki,

b) okres doj rze wa nia, okres cią ży i lak -ta cji;

3) upo śle dzo ne wchła nia nie z prze wo -du po kar mo we go:

a) stan po ga strek to mii,b) en te ro pa tia glu te no wa i stan po re -

sek cji je li ta,c) zmniej szo na kwa śność so ku żo łąd -

ko we go,d) die ta ubo go biał ko wa, bo ga ta w fos -

fo ra ny (ja ja), szcza wia ny, fi ty nia ny i her ba tę (utrud nia wchła nia nie),

e) cho ro ba Le śniow skie go-Croh na;4) nie do bór w die cie.

Dia gno sty ka i ob ja wy nie do bo ru że la za

Dia gno stycz nie waż ne pa ra me try go -spo dar ki że la zo wej to: • stę że nie Fe w su ro wi cy,• stę że nie wy sy ce nia trans fer ry ny że la -

zem (tzw. TIBC),• stę że ni trans fer ry ny, • licz ba hi po chro micz nych krwi nek

czer wo nych.Wie lu cho rych nie ma uchwyt nych

ob ja wów nie do bo ru że la za. Ob ja wynie do krwi sto ści – pod mio to we i przed -mio to we – moż na po dzie lić na dwiegłów ne gru py, tzn. ogól ne ob ja wy to -wa rzy szą ce wszyst kim nie do krwi sto -ściom oraz ob ja wy cha rak te ry stycz nedla te go ty pu ane mii.1. Ogól ne ob ja wy nie do krwi sto ści:a) osła bie nie i ła twa męcz li wość,b) upo śle dze nie kon cen tra cji i uwa gi,c) ból i za wro ty gło wy,

d) ta chy kar dia (w cięż kiej po sta ci),e) bla dość skó ry i błon ślu zo wych.2. Ob ja wy nie do bo ru (dłu go trwa łe go)

że la za, nie zwią za ne z nie do krwi sto -ścią:

a) spa czo ny, wy biór czy ape tyt (np. nagli nę, kroch mal, kre dę), nie kie dywy prze dza nie do krwi stość,

b) ból, pie cze nie i wy gła dze nie po -wierzch ni ję zy ka, su chość w ustach(rzad ko),

c) su chość skó ry, bo le sne pęk nię cia ką -ci ków ust,

d) pa znok cie bla de, kru che, z po dłuż -nym prąż ko wa niem i row ka mi,

e) wło sy cien kie, łam li we, o roz dwo jo -nych koń cach, ła two wy pa da ją ce.

W trak cie dia gno sty ki pod uwa gę bie -rze się nie pra wi dło wo ści w ba da niach:1) mor fo lo gicz nych krwi ob wo do wej

takie jak:a) nie do krwi stość hi po chro micz na, mi -

kro cy tar na, co ozna cza zmniej sze niestę że nie he mo glo bi ny więk sze ani -że li zmniej sze nie licz by sa mych ery -tro cy tów,

b) leu ko pe nia,c) licz ba pły tek krwi pra wi dło wa lub

zmniej szo na,d) hi po chro micz ne i mi kro cy to we ery -

tro cy ty, ani zo cy to za i po iki lo cy to za,za zna czo na elip to cy to za, krwin ki wkształ cie cy ga ra;

2) mor fo lo gicz nych szpi ku – bo ga to ko -mór ko wy szpik, brak he mo sy de ry nyi sy de ro bla stów w szpi ku (ba da nienie jest jed nak ko niecz ne do usta le -nia roz po zna nia).

Do in nych nie pra wi dło wo ści po moc -nych w roz po zna niu ane mii z nie do bo -ru że la za za li czyć moż na:• zmniej szo ne stę że nie fer ry ty ny w su -

ro wi cy,• zmniej szo ne stę że nie że la za w su ro -

wi cy (przy du żym je go nie do bo rze),• zwięk szo ne stę że nie trans fe ry ny

(mie rzo ne tak że ja ko cał ko wi ta zdol -ność wią za nia że la za – TIBC),

• zmniej szo ne wy sy ce nie trans fe ry ny.Do po moc nych ba dań, słu żą cych

usta le niu przy czy ny nie do bo ru że la za,za li czyć moż na en do sko pię gór ne go i dol ne go od cin ka prze wo du po kar mo -we go, po zwa la ją cą wy kryć lub wy klu -

czyć in ne przy czy ny nie do krwi sto ści,zwłasz cza ra ka żo łąd ka i je li ta gru be gooraz cho ro bę wrzo do wą.

Do kład ne roz po zna nie ane mii obej -mu je wy kry cie nie do bo ru że la za napod sta wie pa ra me trów go spo dar ki że -la zo wej oraz usta le nie je go przy czy ny.

Nie do krwi stość a cią żaSzcze gól nym przy pad kiem nie do -

krwi sto ści z nie do bo ru że la za u ko bietjest ane mia w cza sie cią ży i kar mie niapier sią. W cią ży ko bie ty tra cą że la zo wzwiąz ku z roz wo jem dziec ka w ilo ścirów no waż nej utra cie 1200-1500 mlkrwi. Nie le czo na nie do krwi stość ogra -ni cza wzrost we wnątrz ma cicz ny pło dui jest czyn ni kiem ry zy ka po ro du przed -wcze sne go, po ro nie nia oraz wad roz -wo jo wych u pło du. Pod czas po ro dunie do krwi stość mo że być przy czy nąnie pra wi dło wej czyn no ści skur czo wejma ci cy, a po po ro dzie – nie pra wi dło we -go ob kur cza nia się ma ci cy oraz częst -sze go wy ko ny wa nia trans fu zji pre pa ra -tów krwi.

Za sad ni czym ele men tem opie ki nadcię żar ną, w ce lu ochro nie nia jej przedane mią, jest pro fi lak ty ka, po le ga ją ca naza le ce niu pa cjent ce die ty bo ga tej w do -brze przy swa jal ne że la zo. Do dat ko wo,zgod nie z za le ce nia mi Świa to wej Or ga -ni za cji Zdro wia, sto su je się su ple men -ta cję że la za: od po wied nio 30-80 mgdzien nie u ko biet z pra wi dło wy mi za -so ba mi że la za oraz 120-240 mg u ko -biet, u któ rych stwier dzo no zmniej szo -ne je go za pa sy.

Le cze nie nie do bo ru że la zaLe cze nie nie do krwi sto ści z nie do bo -

ru że la za obej mu je usu nię cie przy czy -ny i uzu peł nie nie nie do bo ru że la za wustro ju. Ce lem jest osią gnię cie pra wi -dło we go stę że nia he mo glo bi ny i fer ry -ty ny we krwi, za po mo cą pre pa ra tówże la za. W przy pad kach lek kiej ane miimoż na pró bo wać ni we lo wać nie do bo ryże la za po przez die tę, opar tą na żyw no -ści bo ga tej w do brze przy swa jal ne że la -zo. Za war te jest ono w biał ku zwie rzę -cym (wo ło wi na, wą tro ba, ner ki, żółt kojaj), wa rzy wach (so ja, fa so la) oraz pro -duk tach zbo żo wych i su szo nych owo -

cach. W przy pad ku gdy sa ma mo dy fi -ka cja die ty nie wy star cza lub nie do -krwi sto ść jest zbyt du ża, na le ży wpro -wa dzić do ust ne pre pa ra ty że la za, któ rewchła nia ją się głów nie w dwu nast ni cy ipo cząt ko wym od cin ku je li ta cien kie go.Nie po win ny być przyj mo wa ne ra zem zpo sił ka mi, gdyż fos fo ra ny, fi ty nia ny(np. ka sza, orze chy, groch) i związ kita ni ny (her ba ta, ka kao) za war te w po -kar mach zmniej sza ją wchła nia nie że la -za. Za le ca się jed nak za ży wa nie pre pa -ra tów że la za łącz nie z kwa sem askor bi -no wym, za kwa sza ją cym nie co śro do -wi sko, ponieważ wówczas że la zo le piejsię wchła nia. Za le ca na daw ka do bo wau do ro słych wy no si 150-200 mg że la zaele men tar ne go. Już po sied miu dniachsku tecz ne go le cze nia wzra sta licz ba re -ti ku lo cy tów, a po oko ło trzech ty go -dniach – stę że nie he mo glo bi ny. Le cze -nie na le ży jed nak kon ty nu ować jesz czeprzez 4-6 mie się cy po uzy ska niu nor -ma li za cji stę że nie he mo glo bi ny, w ce luuzu peł nie nia ustro jo wych za so bów że -la za. Na le ży o tym wie dzieć i pa mię tać,że pod czas przyj mo wa nia do ust nychpre pa ra tów że la za za bar wie nie stol cazmie nia się na bar dzo ciem no bru nat nelub na wet czar ne.

W przy pad ku nie to le ran cji pre pa ra -tów do ust nych lub du żej utra ty że la zawsku tek krwa wie nia z prze wo du po -kar mo we go, prze kra cza ją cej moż li -wość wchła nia nia, lub kie dy ist nie jeko niecz ność szyb kie go zgro ma dze niaza pa sów że la za w ustro ju, lub też ucho rych z ze spo łem upo śle dzo ne gowchła nia nia, moż na rów nież wpro wa -dzić po za je li to we pre pa ra ty że la za, któ -re po da je się naj czę ściej do żyl nie, rzad -ko do mię śnio wo.

Do dzia łań nie po żą da nych że la zaprzyj mo wa ne go do ust nie moż na za li -czyć bó le brzu cha, nud no ści i bie gun -kę, natomiast że la za po da wa ne go pa -ren te ral nie – ból i obrzęk w miej scuwkłu cia, ból sta wów, gło wy, me ta licz nysmak w ustach, uczu cie go rą ca lub go -rącz kę, nud no ści, za słab nię cia lubwstrząs ana fi lak tycz ny.

Piśmienictwo w redakcji

Zaprenumeruj PraktykęLekarską i bądź na bieżąco

BRANŻOWY MIE SIĘCZ NIK DLA LE KA RZY I ME NE DŻE RÓWPODSTAWOWEJ OPIEKIZDROWOTNEJ. OGÓLNOPOLSKI MIESIĘCZNIK O PROFILU NARZĘDZIOWO--INFORMACYJNYM. tel. (22) 822 20 16, faks (22) 823 78 83 | e -ma il: le kar ska@prak ty ka le kar ska.com | www.eu ro sys.pl


DDIIAABBEETTOOLLOOGGIIAA

Sku tecz ne le cze nie neu ro pa tii cu krzy co wej kwa sem al fa -li po no wym – zna cze nie spo so bu przyj mo wa nia le ku w for mie do ust nejChcąc zahamować postęp neuropatii, szukamy optymalnego sposobu wykorzystania dostępnych leków.

lek. med. Mo ni ka Łu ka sze wiczIn dy wi du al na Spe cja li stycz na

Prak ty ka Le kar ska Gdy niaCen trum Ba dań Kli nicz nych

PI -Ho use Sp. z o.o.

Stresz cze nieLe cze nie kwa sem al fa -li po no wym jest ele men tem stan dar do -wej te ra pii neu ro pa tii cu krzy co wej. Prze strze ga nie za le ceń,do ty czą cych przyj mo wa nia le ku na czczo, ma istot ny wpływna sku tecz ność le cze nia z uwa gi na cha rak te ry sty kę bio do -stęp no ści le ku. Edu ka cja pa cjen tów le czo nych kwa sem al fa --li po no wym mu si obej mo wać spo sób przyj mo wa nia Sło wa klu czo we: kwas al fa -li po no wy, kwas tiok ta no wy, neu -ro pa tia cu krzy co wa, in te rak cje z po kar mem, bio do stęp ność,far ma ko ki ne ty ka, ben fo tia mi na

Sum ma ryAl pha -li po ic acid as a part of stan dard tre at ment of dia be ticneu ro pa thy is in flu en ced by pa tients’ com plian ce re gar dingavo iding fo od me an ti me drug in ge stion. Pa tient edu ca tion fo -cu sed on drug and fo od bio ava ila bi li ty con flict is cru cial fortre at ment ef fec ti ve ness.Key words: al pha -li po ic acid, thioc tic acid, dia be tic neu ro pa -thy, fo od in ta ke in te rac tions, bio ava ila bi li ty, phar ma co ki ne tics,li po ic acid, ben fo tia mi ne

Kwas al fa-li po no wy w po łą cze niu zben fo tia mi ną jest stan dar dem w le -cze niu przy czy no wym neu ro pa tii cu -krzy co wej [1]. Jed nost ka ta, bę dą capóź nym prze wle kłym po wi kła niemcu krzy cy, jest w le cze niu bar dzotrud na i opor na na te ra pię.

Do le gli wo ści pa cjen tów ma ją róż nena si le nie, od ty po we go „uczu cia cho -dze nia na po dusz kach”, po przezmro wie nia, drę twie nia, uczu cie zim -na lub prze szy wa ją ce sil ne bó le zlo -ka li zo wa ne w sto pach i pod udziach.Nie sku tecz ne le cze nie bó lu neu ro pa -tycz ne go wy ma ga cza sem na wet skie -ro wa nia pa cjen ta do po rad ni le cze niabó lu. Kli nicz ny prze bieg nie le czo nejneu ro pa tii ma cha rak ter pro gre syw -ny – po stę pu ją ce za bu rze nia me ta bo -li zmu ner wów ob wo do wych pro wa -dzą do nie od wra cal ne go ich uszko -dze nia, z utra tą funk cji czu cio wych i tro ficz nych, skut kiem cze go do cho -dzi do roz wo ju ze spo łu sto py cu krzy -co wej.

Te ra pia neu ro pa tiiW te ra pii neu ro pa tii dąży się oczy -

wi ście przede wszyst kim uzy ska niajak naj lep szej kon tro li me ta bo licz nejcu krzy cy, kon tro li ci śnie nia tęt ni cze -go, go spo dar ki li pi do wej, za prze sta -nia pa le nia ty to niu, pi cia al ko ho luoraz stosuje się ca łą ga mę le ków:kwas al fa -li po no wy, ben fo tia mi nę,in hi bi to ry ACE, le ki prze ciw bó lo we:pa ra ce ta mol, me ta mi zol, nie ste ro ido -

we le ki prze ciw za pal ne, tra ma dol, ko -de inę, bu pre nor fi nę; trój pier ście nio wele ki prze ciw de pre syj ne: ami tryp ty li nę,imi pra mi nę, se lek tyw ne in hi bi to ry wy -chwy tu zwrot ne go se ro to ni ny: pa rok -se ty nę, ci ta lo pram, in hi bi to ry zwrot ne -go wy chwy tu se ro to ni ny i no ra dre na li -ny: du lok se ty nę, we nla fak sy nę, le kiprze ciw dr gaw ko we: pre ga ba li nę, ga ba -pen ty nę, kar ba ma ze pi nę oraz le ki dzia -ła ją cy miej sco wo: kap sa icy nę. Le cze -nie neu ro pa tii jest tym trud niej sze, imdłu żej po zo sta wa ła ona bez le cze nia.Czę sto po wsta je ko niecz ność sto so wa -nia jed no cze śnie wie lu le ków, aby opa -no wać ob ja wy bó lo we. Na le ży tak żepa mię tać, że tyl ko część z tych le kówma dzia ła nie neu ro pro tek cyj ne lub sty -mu lu je re ge ne ra cję neu ro nów.

Kwas al fa -li po no wyKwas al fa -li po no wy (LA – al pha -li -

po ic acid) zo stał wy izo lo wa ny z wą -tro by wo ło wej w ro ku 1951 [2]. Po -cząt ko wo uwa ża no, że sub stan cja tajest wi ta mi ną. Póź niej sze ba da niawy ka za ły, że kwas al fa -li po no wy niejest wi ta mi ną, ale jest syn te ty zo wa nyw tkan kach ro ślin, zwie rząt i czło -wie ka. Kwas al fa -li po no wy i je go zre -du ko wa na for ma – kwas di hy dro li po -no wy – są do sko na ły mi zmia ta cza miwol nych rod ni ków, che la tu ją me ta le,są za rów no hy dro - jak i li po fil ne i niewy wo łu ją zna czą cych dzia łań nie po -żą da nych. LA ma wła ści wo ści za rów -no an ty ok sy da cyj ne [3], jak i pro ok -sy da cyj ne [4,5], re ge ne ru je in ne an -ty ok sy dan ty (wi ta mi ny E i C, ko en -zym Q10 oraz glu ta tion); ja ko sub -stan cja drob no czą stecz ko wa ła twoprze cho dzi przez ba rie rę krew -mózg[6]. Znaj du je za sto so wa nie te ra peu -tycz ne w cu krzy cy, cho ro bach ukła -du ser co wo -na czy nio we go, scho rze -niach neu ro de ge ne ra cyj nych i au to -im mu no lo gicz nych, no wo two rach iAIDS. Sze ro kie za sto so wa nie wy ni -ka z ple jo tro po we go dzia ła nia LA[7]. Kwas al fa -li po no wy jest syn te ty -zo wa ny de no vo w mi to chon driach zkwa su okta no we go i cy ste iny ja koźró dła siar ki. Jest on ośmio wę glo -wym di sul fi dem, za wie ra ją cym po je -dyn cze cen trum chi ral ne i asy me -trycz ny wę giel, któ ry umoż li wia ist -nie nie dwóch izo me rów – R -LA i S --LA. Izo mer R jest syn te ty zo wa ny wtkan kach i łą czy się z biał ka mi. Uczło wie ka LA jest syn te ty zo wa ny de

no vo w bar dzo ma łych ilo ściach, dla -te go tak waż ne jest po zy ski wa nie goz na tu ral nych lub syn te tycz nych źró -deł ze wnętrz nych [8]. W pre pa ra tachlecz ni czych ma my na to miast do czy -nie nia z syn te tycz nym kwa sem al fa --li po no wym, któ ry jest ra ce micz nąmie sza ni ną obu izo me rów [9].

Bio do stęp ność kwa su al fa -li po no we go

Bio do stęp ność bez względ na (for mydo ust nej ver sus do żyl nej u lu dzi) wy -no si dla 200 mg LA 38 proc. dla for -my R i 28 proc. dla for my S [10]. Stę -że nia obu form ra ce micz nych po po -da niu do żyl nym nie wy ka zu ją róż nic.Przy swa ja nie LA po da wa ne go w po -sta ci wol nej okre ślo no u lu dzi na 20-40 proc., w za leż no ści od ro dza juizo me ru i spo so bu po da wa nia [11].Śred nie mak sy mal ne stę że nie LA wekrwi czło wie ka po do ust nym przy ję -ciu 200 i 600 mg te go le ku wy no si od -po wied nio 3,1 i 13,8 µM. Pół okreseli mi na cji z krwi dla oby dwu da wekokre ślo no na oko ło 30 min [12]. Bio -do stęp ność obu izo form LA jestznacz nie bar dziej zmien na u osóbstar szych niż u osób mło dych [13].LA jest przed mi tem ba dań kli nicz -nych we wska za niach ta kich jak po li -neu ro pa tia cu krzy co wa, cho ro ba Al -zhe ime ra, cho ro ba tęt nic ob wo do -wych, mi gre na, ze spół pie cze nia w ja -mie ust nej. Sto so wa ne daw ki czę stonie są jed nak opar te na do ce lo wychstę że niach LA w su ro wi cy [14-20].W ba da niach po świę co nych neu ro pa -tii cu krzy co wej sto so wa no daw ki do -ust ne w za kre sie 100-1800 mg/do bę ido żyl ne 600-1200 mg/do bę [21-23].Szcze gól nie ba da nia, w któ rych sto -su je się daw kę mniej szą niż 600 mgLA, cha rak te ry zu ją się nie za do wa la -ją cy mi wy ni ka mi le cze nia [24].

Szczy to we stę że nia LA w su ro wi cywy ka zu ją du żą zmien ność mię dzy -osob ni czą, któ ra wy ni ka naj pew niejz róż nic we wchła nia niu LA z prze -wo du po kar mo we go. U pa cjen tów zcu krzy cą bio do stęp ność le ku mo żebyć zmniej szo na w wy ni ku opóź nio -ne go opróż nia nia żo łąd ka [25], bę dą -ce go jed ną z form neu ro pa tii ukła duner wo we go au to no micz ne go lub in -te rak cji le ku z za le ga ją cą tre ścią po -kar mo wą. Szczy to we stę że nia orazpo la pod krzy wą wchła nia nia kwa sual fa -li po no we go w su ro wi cy krwi po

przy ję ciu z po sił kiem by ły oko łodwu krot nie mniej sze, kie dy lek byłprzyj mo wa ny z po sił kiem w po rów -na niu do wa run ków na czczo. Wy ni -ki te uzy ska no w ba da niu bio do stęp -no ści LA prze pro wa dzo nym u 12mło dych zdro wych osób [26-27].

Za le ce nia przyj mo wa nia le kuGe ne ral ne za le ce nie jest ta kie, aby

przyj mo wać kwas al fa -li po no wyprzed po sił kiem, z uwa gi na to, że lekwcho dzi w in te rak cje z po kar mem.Część pa cjen tów [28] otrzy mu je za -le ce nie, aby przyj mo wać go po je dze -niu, aby zmi ni ma li zo wać dzia ła nianie po żą da ne do ty czą ce żo łąd ka, np.zga gę. To dzia ła nie nie po żą da neprak tycz nie nie wy stę pu je, je śli poprzy ję ciu le ku na czczo po si łek przyj -mu je się w cią gu go dzi ny(ob ser wa cjewła sne).

W mo no te ra pii ben fo tia mi na (O --mo no fos fo ran S -ben zy lo tia mi ny, czy -li for ma wi ta mi ny B1 roz pusz czal na wtłusz czach i pe ne tru ją ca do osło nekner wów i bez piecz na w du żych daw -kach) wy ka zu je ko rzyst ne dzia ła nie wneu ro pa tiach, to te ra pię neu ro pa tiicu krzy co wej za po mo cą LA i ben fo -tia mi ny pro wa dzi się rów no le gle,czy li w sko ja rze niu [29,30]. Li po fil -ność ben fo tia mi ny mo że wy ma gać zko lei przyj mo wa nia le ku w trak ciepo sił ku lub po nim. Za le ce nia są nie -zgod ne, wo bec te go ta kwe stia wy -ma ga dal szych ba dań. Daw ko wa nieben fo tia mi ny, w prze ci wień stwie dowi ta mi ny B1 – tia mi ny, mo że byćznacz nie więk sze [31].

Roz pusz czal ną w wo dzie tia mi nępo da je się w daw kach do 10 mg nado bę, na to miast roz pusz czal ną wtłusz czach ben fo tia mi nę w daw kach100-1200 mg na do bę. Śred nia daw -ka sto so wa na u pa cjen tów z neu ro -pa tią cu krzy co wą to 2-3 x 200 mg,za leż nie od na si le nia ob ja wów neu -ro pa tycz nych. Ben fo tia mi nę moż nasto so wać tak że w for mie in iek cji. W trak cie le cze nia ob ser wu je myzmniej sze nie na si le nia ob ja wów neu -ro pa tii, ustę po wa nie ob ja wów rwykul szo wej, ogól ną po pra wę sa mo po -czu cia, spa dek ci śnie nia tęt ni cze go iob ni że nie stę żeń glu ko zy we krwi[32]. Po daż LA z po kar mem przysto so wa niu zwy kłej zbi lan so wa nejdie ty nie wy star cza dla po kry cia za -po trze bo wa nia or ga ni zmu z za bu rze -

DDIIAABBEETTOOLLOOGGIIAA


nia mi me ta bo licz ny mi [33]. Po si łekzmniej sza bio do stęp ność le ku, dla te -go za le ca się przyj mo wa nie go naczczo lub 2 go dzi ny po je dze niu [34].

Naj czę ściej sto so wa nym spo so bemle cze nia jest daw ko wa nie kwa su al fa --li po no we go w ta blet ce 600 mg razna do bę ra no na czczo w po łą cze niuz ben fo tia mi ną (w pre pa ra cie Mil -gam ma 100 mg) dwa ra zy dzien niepo 2 ta blet ki po po sił kach. W ra ziesil nych do le gli wo ści bó lo wych daw kimo gą być więk sze. Mak sy mal ne sto -so wa ne daw ki to 600 mg kwa su al fa --li po no we go trzy ra zy dzien nie półgo dzi ny przed po sił ka mi lub 600 mgraz dzien nie we wle wie do żyl nym (w100 ml so li fi zjo lo gicz nej, w za bez -pie cze niu przed do stę pem świa tła)oraz Mil gam ma 100 mg 3 x 2 ta blet -ki po po sił kach. Rzad ko zda rza się,że pa cjent wy ma ga zmniej sze niadaw ki ben fo tia mi ny do 2 x 100 mg zuwa gi na do le gli wo ści ze stro ny wą -tro by.

Ba da nie wła sneW ba da niu wła snym [35] oce nia no

wpływ wła ści we go spo so bu przyj mo -wa nia kwa su al fa -li po no we go na sku -tecz ność le cze nia neu ro pa tii cu krzy -co wej. Na pod sta wie do świad czeń zdu żą gru pą pa cjen tów po zo sta ją cychpod opie ką z po wo du bó lo wej neu ro -pa tii ob wo do wej po sta no wio no zba -dać fak tycz ny spo sób przyj mo wa niakwa su al fa -li po no we go oraz je gowpływ na sku tecz ność le cze nia. Doba da nia za kwa li fi ko wa no 46 pa cjen -tów z cu krzy cą le czo nych in su li ną, w wie ku 18-75 lat, z neu ro pa tią bó lo -wą (ból neu ro pa tycz ny w ska li VAS70-100), po zo sta ją cych pod sta łąopie ką po rad ni cu krzy co wych i neu -ro lo gicz nych Trój mia sta, do pie ro roz -

po czy na ją cych le cze nie kwa sem al fa --li po no wym. Do ba da nia włą cza nopa cjen tów z neu ro pa tią cu krzy co wątrwa ją cą nie dłu żej niż 10 lat, po wy -klu cze niu in nych przy czyn neu ro pa tii,nie le czo nych po przed nio kwa sem al -fa -li po no wym. Po wy ra że niu zgo dy naudział w pro jek cie ze bra no da ne odpa cjen tów oraz z hi sto rii cho rób, do -ty czą ce le cze nia neu ro pa tii bó lo wej.Badano spo sób do ust ne go przyj mo -wa nia (czas wzglę dem ran ne go po sił -ku) kwa su al fa -li po no we go i je gowpływ na sku tecz ność le cze nia. Kwasal fa -li po no wy przyj mo wa ny był wdaw ce do bo wej 600 mg. Pa cjen tomprzy roz po czy na niu te ra pii za le ca noprzyj mo wa nie le ku w okre ślo ny spo -sób – pół go dzi ny przed ran nym po sił -kiem; na ko lej nych wi zy tach we ry fi -ko wa no spo sób przyj mo wa nia, któ ryjak się oka za ło nie za wsze był zgod nyz za le ce nia mi. Zgod nie z de kla ro wa -nym przez pa cjen tów spo so bem przyj -mo wa nia le ku po dzie lo no ich na gru -py: 1. 30 mi nut przed po sił kiem ran -nym (n=14), 2. po je dze niu (n=16),3. bez związ ku z po sił ka mi (n=16).Efek tyw ność le cze nia oce nia no za po -mo cą ska li VAS (0-100) oraz od no to -wy wa ne go przez pa cjen tów przyj mo -wa nia le ków prze ciw bó lo wych.

Sku tecz ność le cze nia zde fi nio wa noja ko co naj mniej 30% re duk cję ob ja -wów w ska li VAS. W ca łej gru piestwier dzo no po pra wę w za kre sie od -czu wa nia do le gli wo ści bó lo wych(VAS 83,52 ± 9,75 v. 49,1 ± 24,33),jed nak w gru pie 1. sku tecz ność le cze -nia wy no si ła 71 proc., w gru pie 2-50proc, w gru pie 3-43 proc. Do dat ko wouzy ska no in for ma cje na te mat da wekle ków prze ciw bó lo wych i ich ewen tu -al nej re duk cji w to ku le cze nia kwa -sem al fa -li po no wym. Pa cjen ci w gru -

pie 1 zmniej szy li daw ko wa nie do -tych cza so wo przyj mo wa nych le kówprze ciw bó lo wych o 67 proc., w gru pie2 o 32,1 proc., a w gru pie 3 o 49 proc.

Wnio skiZ uwa gi na roz bież no ść da nych do -

ty czą cych sku tecz no ści le cze nia kwa -sem al fa -li po no wym wśród pa cjen tówz cu krzy co wą neu ro pa tią bó lo wą wza kre sie re ak cji na kwas al fa -li po no -wy istot ne jest stwier dze nie, że czasprzyj mo wa nia le ku ma wpływ naefekt le cze nia. Do kład ne ze bra nie wy -wia du mo że ujaw nić przy czy nęzmniej szo nej sku tecz no ści le cze niale kiem, któ re go wchła nia nie jestutrud nio ne przez opóź nie nie opróż -nia nia żo łąd ka oraz in te rak cje z tre -ścią po kar mo wą. Z uwa gi na sto sun -ko wo wy so ką ce nę kwa su al fa -li po no -we go, brak re fun da cji, ce chy pa cjen -ta, kosz ty le cze nia i sku tecz ność le -cze nia ma ją ogrom ne zna cze nie. Po -pra wa efek tyw no ści te ra pii zwią za naz od po wied nim przyj mo wa niem le kuprzez pa cjen ta mo że przy czy nić siędo zmniej sze nia do le gli wo ści cho re -go, po pra wy ja ko ści ży cia i opóź nie -nia roz wo ju ze spo łu sto py cu krzy co -wej oraz in nych prze wle kłych po wi -kłań cu krzy cy, a także lep szej współ -pra cy cho re go w za kre sie le cze nia.Mo że mieć również wpływ na przyj -mo wa nie in nych le ków, re duk cję da -wek le ków prze ciw bó lo wych (w tymNLPZ) oraz zmniej sze nie ry zy ka wy -stę po wa nia dzia łań nie po żą da nych.

Zle ce nie le cze nia do ust ne go kwa -sem al fa -li po no wym mu si obej mo -wać spo sób przyj mo wa nia le ku –oko ło pół go dzi ny przed po sił kiem.

Pi śmie nic two w re dak cji

SKRÓCONA INFORMACJA O LEKU: Thiogamma Turbo-Set, 600 mg/50 ml, roztwór do infuzji (Acidum lipoicum). Skład i postaćfarmaceutyczna: 1 fiolka o objętości 50 ml roztworu do infuzji zawiera:1167,70 mg kwasu �α-liponowego w postaci soli megluminowej, coodpowiada 600 mg kwasu �-liponowego. Wskazania do stosowania:Zaburzenia czucia związane z polineuropatią cukrzycową.Droga podania: dożylna. Dawkowanie i sposób podawania: Leczeniepolineuropatii cukrzycowej powinno być rozpoczęte i nadzorowaneprzez lekarzy specjalistów doświadczonych w rozpoznawaniu ileczeniu neuropatii, według obowiązujących standardów. Dorośli:Jeżeli lekarz nie zaleci inaczej, w przypadku zaburzeń czuciazwiązanych z polineuropatią cukrzycową o ciężkim przebiegu zalecanadawka wynosi 600 mg kwasu �α-liponowego na dobę (co odpowiada1 fiolce produktu leczniczego Thiogamma Turbo-Set) przez 2–4tygodnie. W początkowej fazie leczenia podaje się dożylnie przez okres2 do 4 tygodni. Roztwór dożylny powinien być podawany powoli, wformie krótkiej infuzji przez okres co najmniej 30 minut. Infuzjępodawać bezpośrednio z fiolki, używając standardowego wyposażeniado infuzji i dołączonego worka chroniącego przed światłem. Z powoduwrażliwości na światło substancji czynnej fiolki należy wyjmować zpudełka tylko bezpośrednio przed użyciem. Zapewnić utrzymanie min.30 minutowego okresu infuzji. W trakcie dalszego leczenia należystosować od 300 mg do 600 mg kwasu �α-liponowego w formiedoustnej. Przeciwwskazania: Nie należy stosować ThiogammaTurbo-Set u pacjentów ze stwierdzoną nadwrażliwością na kwas α�-liponowy lub jakąkolwiek substancję pomocniczą. Nie należystosować Thiogamma Turbo-Set u dzieci i młodzieży oraz pacjentówz niewydolnością wątroby i nerek z uwagi na brak badań klinicznych wtych grupach. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczącestosowania: Podczas pozajelitowego podawania produktuwystępowały reakcje nadwrażliwości włączając wstrząsanafilaktyczny. Z tego powodu należy odpowiednio monitorowaćpacjenta. W przypadku pojawienia się wczesnych objawów (np.świąd, nudności, złe samopoczucie) należy natychmiast przerwaćleczenie i zastosować inne leczenie jeśli wskazane. Ponieważ kwas α�-liponowy może powodować hipoglikemię, należy monitorowaćstężenie cukru we krwi u pacjentów z cukrzycą. Objawy parestezjimogą czasowo pogorszyć się na początku leczenia. W pojedynczychprzypadkach u pacjentów z niewyrównaną lub nieprawidłowokontrolowaną cukrzycą oraz w złym stanie ogólnym może dojść dociężkich reakcji anafilaktycznych. Interakcje z innymi produktamileczniczymi i inne rodzaje interakcji: Zmniejszenie skutecznościcisplatyny w czasie jednoczesnego stosowania z produktemleczniczym Thiogamma Turbo-Set. Działanie insuliny i doustnychleków przeciwcukrzycowych obniżające stężenie glukozy we krwimoże zostać nasilone. Z tego powodu zaleca się ścisłą kontrolęstężenia glukozy we krwi. Uwaga: Poczas stosowania kwasu �α-liponowego pacjenci z polineuropatią cukrzycową powinnibezwzględnie unikać spożywania alkoholu. Odnosi się to również doczasu, w którym nie prowadzi się leczenia. Działania niepożądane:Zaburzenia krwi i układu chłonnego: bardzo rzadko po podaniudożylnym kwasu α-liponowego obserwowano pojedyncze przypadkizaburzenia krzepliwości. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: bardzorzadko hipoglikemia. Zaburzenia układu immunologicznego: częstośćnieznana: mogą wystąpić układowe reakcje alergiczne włączającwstrząs. Zaburzenia układu nerwowego bardzo rzadko: zmiany lubzaburzenia zmysłu smaku, bardzo rzadko: po dożylnym podaniukwasu �α-liponowego, obserwowano pojedyncze przypadki drgawek,częstość nieznana: po szybkim wstrzyknięciu mogą wystąpić takieobjawy jak uczucie ucisku w głowie, jednak ustępują onesamoczynnie. Zaburzenia widzenia: bardzo rzadko: po dożylnympodaniu kwasu �α-liponowego, obserwowano pojedyncze przypadkipodwójnego widzenia. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej bardzorzadko: Po dożylnym podaniu kwasu α�-liponowego, obserwowanopojedyncze przypadki plamicy, częstość nieznana: mogą wystąpićalergiczne reakcje skórne z pokrzywką, świądem, wypryskami iwysypką. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: bardzo rzadko:istnieją pojedyncze doniesienia o reakcjach w miejscu wstrzyknięcia.Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia:częstość nieznana: po szybkim wstrzyknięciu mogą wystąpić takieobjawy jak niewydolność oddechowa, jednak ustępują onesamoczynnie. Przedawkowanie: W przypadku przedawkowaniapacjent może odczuwać nudności, wymioty, ból głowy. Po przyjęciudoustnej dawki pomiędzy 10 a 40 gramów kwasu α-liponowego wpołączeniu z alkoholem, obserwowano ciężkie zatrucia, niektórekończące się śmiercią. Kliniczne objawy zatrucia mogą początkowoprzyjmować formę niepokoju psychoruchowego lub zaburzeńświadomości a następnie typowo łączą się z uogólnionymi napadamii występowaniem kwasicy. Jako konsekwencję zatrucia wysokimidawkami kwasu α-liponowego obserwowano również przypadkihipoglikemii, wstrząsu, rozpadu mięśni prążkowanych, hemolizy,uogólnionego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), supresjęszpiku kostnego oraz zaburzenia wielonarządowe. Postępowanie wprzypadku zatrucia: Nawet jeśli istnieje tylko podejrzenie zatruciakwasem �α-liponowym (np. > 6000 mg u dorosłych lub > 50 mg/kg masy ciała u dzieci), zaleca się natychmiastowe przyjęcie pacjentado szpitala oraz wdrożenie postępowania stosowanego w przypadkuzatrucia (np. wywołanie wymiotów, płukanie żołądka, podanie węglaaktywnego itd.). Leczenie napadów uogólnionych, kwasicy orazwszystkich zagrażających życiu konsekwencji zatrucia musi wpierwszej kolejności odbywać się na oddziale intensywnej opiekimedycznej i być dostosowane do objawów występujących u pacjenta.Do tej pory nie potwierdzono ugruntowanych korzyści ze stosowaniahemodializy, hemoperfuzji oraz technik filtracji jako wymuszonejeliminacji kwasu �α-liponowego. Opakowanie zawiera: 1 lub 10 fiolekpo 50 ml. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 20840.Podmiot odpowiedzialny: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, CalwerStr. 7, 71 034 Böblingen, Niemcy. Kategoria dostępności: produktleczniczy wydawany z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania-Rpz. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie. Informacjamedyczna: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, Przedstawicielstwo wPolsce, ul. Otębuska 15, 01-475 Warszawa, tel. 22 863 72 81, fax. 22877 13, 70. www.woerwagpharma.pl


RROOZZMMOOWWAA NNUUMMEERRUU

Za cznij my od ra por tu, we dług któ re -go Pol ska jest na 25. miej scu spo śród34 kra jów, gdzie ba da no po ziom opie -ki dia be to lo gicz nej. Dla cze go wy pa da -my tak sła bo?

Rze czy wi ście wspo mnia ny in deksprzy go to wa ny zo stał w spo sób bar dzokom plek so wy i do kład nie po ka zu je, wja kim miej scu je ste śmy. Moż na po wie -dzieć, że w Pol sce dwa aspek ty opie kidia be to lo gicz nej ku le ją naj bar dziej. Je -den to fakt, że w za sa dzie się ona nieroz wi ja oraz w mi ni mal nym stop niuada ptu je no we roz wią za nia i zdo by czena uki. W cią gu ostat niej de ka dy le cze -nie cu krzy cy na świe cie bar dzo sięzmie ni ło. Po ja wi ły się no we le ki, a co -raz więk szą ro lę od gry wa le karz ro -dzin ny i opie ka pie lę gniar sko -edu ka -cyj na, po nie waż kła dzie się na cisk nain ten syw ną te ra pię od mo men tu roz po -zna nia. Jak się oka za ło, u cho rych zwie lo let nią, za awan so wa ną cu krzy cądą że nie do ide al ne go po zio mu cu krunie wie le już da je, na to miast u osób,któ re do pie ro za cho ro wa ły, trze ba dą -żyć do jak naj lep szych tj. jak naj bliż -szych nor mie wy ni ków.

Ob ser wu jąc ten po stęp nie da się nieza uwa żyć, że w na szym kra ju dzie je sięźle. Do szło na wet do te go, że w tejchwi li więk szość le ków, któ re moż nasto so wać w le cze niu cu krzy cy, nie jestre fun do wa na.

Dru gi ele ment, w któ rym wy pa da mysła bo, to wła ści we zwal cza nie po wi -kłań na czy nio wych cu krzy cy. Przy kła -dem, na któ rym naj le piej wi dać tenpro blem, jest le cze nie sto py cu krzy co -wej, gdzie fi nan so wa nie zo sta ło takskal ku lo wa ne, że ko rzyst niej sza od in -ter dy scy pli nar ne go le cze nia za cho -waw cze go oka zu je się am pu ta cja koń -czy ny. Bra ku je zro zu mie nia za rów no

ze stro ny de cy den tów, jak i Na ro do we -go Fun du szu Zdro wia. Przy kil kuzmia nach or ga ni za cyj nych, m.in. pood po wied nim prze su nię ciu środ ków,ta opie ka mo gła by być du żo lep sza.

Or ga ni za cja ochro ny zdro wi to jed no.Dru ga kwe stia do ty czy wie dzy le ka rzyna te mat cu krzy cy. Jak mo że my oce nićją w POZ?

Na tym eta pie, w któ rym pa cjen ci sąle cze ni przez le ka rzy ro dzin nych, takna praw dę opie ka dia be to lo gicz na wy -ma ga nie ty le wiel kiej wie dzy, co cza su.Po stę po wa nie u cho re go z no wo roz po -zna ną cu krzy cą po win no bo wiem po le -gać na je go cią głej edu ka cji i re edu ka -cji, re gu lar nych wi zy tach i ba da niachkon tro l nych, aby w od po wied nim cza -sie włą czyć ko lej ne le ki. Tych, któ remoż na wpro wa dzać na po zio mie POZ,jest jed nak bar dzo nie wie le – re fun do -wa ne są za le d wie trzy gru py le ków:met for mi na, po chod ne sul fo ny lo mocz -ni ka i akar bo za. To, że re fun da cja nieobej mu je le ków now szych (choć wca lenie ta kich no wych), sku tecz nych i bez -piecz niej szych, na pew no utrud nia le -cze nie na po zio mie POZ. Wy da je sięza tem, że wśród le ka rzy ro dzin nych niema pro ble mu bra ku wie dzy, a ra czejwy stę pu je zła or ga ni za cyj a. Kil ka lat te -mu NFZ zde cy do wał się pła cić trzy -krot nie wię cej za wi zy ty osób z cu krzy -cą, co zmo ty wo wa ło le ka rzy ro dzin -nych do szu ka nia ta kich cho rych. Wy -kry wal ność wzro sła, ale po nie waż płat -nik nie wy ma ga więk szej ilo ści ba dańla bo ra to ryj nych u osób z cu krzy cą, le -ka rze wy ko nu ją je tyl ko wte dy, gdy sąnie zbęd ne, ra cjo nal nie go spo da ru jącswo imi nie wiel ki mi środ ka mi. Tu taj teżjest du że po le do zmia ny fi nan so wa nia.

Przy wy kry wa niu cu krzy cy istot nąro lę od gry wa czas. Kie dy mo że my po -wie dzieć, że cho ro ba zo sta ła zdia gno -zo wa na za póź no?

W le cze niu cu krzy cy naj waż niej szejest za po bie ga nie po wi kła niom, abywy so ki po ziom cu kru nie uszka dzał na -czyń krwio no śnych, co ma miej sce jużna sa mym po cząt ku cho ro by, czę stodłu go przed jej roz po zna niem. Pa cjentte go nie od czu wa, po nie waż przez dłu -gi czas hi per gli ke mia nie da je żad nychob ja wów. Cho dzi za tem o szu ka niecho rych bez ob ja wo wych, któ rzy niema ją jesz cze uszko dzo ne go ukła du

krą że nia. Kie dy bę dzie my re gu lo wać u nich po ziom cu kru, bę dą mo gli żyć z cu krzy cą wie le lat i nie roz wi ną się u nich żad ne po wi kła nia. Z ko lei od -wrot na sy tu acja, czy li roz po zna nie cu -krzy cy w mo men cie, kie dy do szło jużnp. do za wa łu ser ca czy uda ru mó zgu,jest sza le nie nie ko rzyst na dla pa cjen ta.Wów czas wy rów na nie cu kru nie od -wró ci już za ist nia łych uszko dzeń.

Czy za po bie ga nie po wi kła niom jestła twiej sze, je śli sku tecz nie wy kry wa mypa cjen tów ze sta nem przed cu krzy co -wym?

W prze ci wień stwie do sa mej cu krzy -cy stan prze d cu krzy co wy (czy li sy tu -acja, gdy hi per gli ke mia na czczo przyj -mu je war to ści mię dzy 100 a 125 włącz -nie lub w te ście do ust nym ob cią że nia75 g glu ko zy cu kier wy no si od 140 do199 mg/dl) jest od wra cal ny. Po 6-8 la -tach ok. 1/3 pa cjen tów wy zdro wie je,tzn. ich po ziom cu kru we krwi ule gnienor ma li za cji, u 1/3 roz wi nie się cu krzy -ca, a resz ta wciąż po zo sta nie ze sta nemprzed cu krzy co wym. Za le ży to w głów -nej mie rze od zmia ny try bu ży cia.

Moż na też spo tkać się z po glą dem, żestan przed cu krzy co wy de fac to jest jużcu krzy cą, po nie waż wy stę pu ją wów -czas ty po we dla tej cho ro by ob ja wy wpo sta ci uszko dze nia ob wo do we goukła du ner wo we go czy neu ro pa tii cu -krzy co wej. Ze wzglę du na te za gro że -nia re ko men du je się, aby u osób tychsto so wać met for mi nę, czy li lek, od któ -re go za czy na my le cze nie cu krzy cy.Zmniej sza to ry zy ko za cho ro wa nia na -wet o 1/3 w cią gu 3-4 lat

Jed nym z czyn ni ków pre de sty nu ją -cych do cu krzy cy jest wiek. Po wo li jed -nak cho ro ba za czy na do ty kać tak żedzie ci. Jak wy glą da sy tu acja epi de mio -lo gicz na w Pol sce?

Rze czy wi ście w ostat niej de ka dzieopi su je się w li te ra tu rze znacz nywzrost za cho ro wań na cu krzy cę ty pu 2u dzie ci oty łych. Ten pro blem w Pol scejest jed nak mar gi nal ny, do ty czy ra czejSta nów Zjed no czo nych czy kra jów la -ty no skich. Ale oczy wi ście ist nie je ta kitrend i na le ży go od wra cać. To jed nakprze kra cza moż li wo ści sa mych le ka rzy,po nie waż wy ma ga edu ka cji i mo dy fi ka -cji sty lu ży cia dzie ci. Do czyn ni ków ry -zy ka, na któ re ma my wpływ, na le żąnad wa ga i sie dzą cy tryb ży cia (brak ak -

tyw no ści fi zycz nej). Oczy wi ście le ka -rze nie ma ją na rzę dzi, by to kon tro lo -wać, tro ska o prze strze ga nie za sadzdro we go sty lu ży cia to przede wszyst -kim do me na zdro wia pu blicz ne go.

War to przy tym pod kre ślić, że rze czy -wi ście dia gno zu je my w Pol sce cu krzy -cę u co raz młod szych, na wet trzy dzie -sto let nich pa cjen tów – za zwy czaj osóboty łych.

Czy ozna cza to, że le ka rze ro dzin nipo win ni ozna czać po ziom cu kru uwszyst kich do ro słych pa cjen tów?

Zde cy do wa nie tak. Od lat nie zmien -nie re ko men du je my, by każ da oso bapo wy żej 45. ro ku ży cia mia ła ozna cza -ny po ziom cu kru co trzy la ta, a pa cjen -ci z grup ry zy ka – raz w ro ku. Przyczym po ję cie gru py pod wyż szo ne go ry -zy ka jest tu sze ro kie – obej mu je oso byz nad wa gą, nad ci śnie niem, cho ro ba miukła du krą że nia, z prze by tą cu krzy cącią żo wą czy po pro stu pro wa dzą ce sie -dzą cy tryb ży cia. Na szczę ście wie lu le -ka rzy ro dzin nych to ro bi, naj waż niej -sze jest za tem do tar cie do tych pa cjen -tów, któ rzy nie od wie dza ją ga bi ne tówre gu lar nie. (dm)

EKSPERT PRZYPOMINA• U wszystkich pacjentów powyżej 45. r.ż.• Należy oznaczać cukier raz na 3 lata,

a w przypadku grup podwyższonegoryzyka – raz w roku.

• Stan przedcukrzycowy występuje wtedy,gdy hiperglikemia na czczo wynosi od120 do 125 lub w teście doustnymobciążenia glukozą cukier przyjmujewartości od 140 do 199 włącznie.

• Do czynników ryzyka cukrzycy należąwiek, nadwaga i siedzący tryb życia, alerównież inne choroby, np. nadciśnienie.

Prof. dr hab. n. med. Le szek Czu pry niakjest spe cja li stą cho rób we wnętrz nych i dia be to lo gii, pre ze sem Pol skie go To wa -rzy stwa Dia be to lo gicz ne go oraz pra cow -ni kiem Kli ni ki Cho rób We wnętrz nych i Dia be to lo gii Uni wer sy te tu Me dycz ne gow Ło dzi. Na le ży tak że do ści słe go za rzą -du głów ne go Eu ro pej skie go To wa rzy -stwa Ba dań nad Po wi kła nia mi (Eu ro pe -anAs so cia tion for the Stu dy of Dia be -tes,EASD) – jed ne go z naj waż niej szychto wa rzystw dia be to lo gicz nych na świe -cie. Am ba sa dor Ko ali cji Wcze sne go Wy kry wa nia Cu krzy cy.

Stan przed cu krzy co wy jest od wra cal nyO zna cze niu wcze sne go wy kry wa nia cu krzy cy roz ma wia my z prof. Lesz kiem Czu pry nia kiem.

WWyyłłąącczznnyymm GGrraannttooddaawwccąą PPrroojjeekkttuu „„KKooaalliiccjjaa wwcczzeessnneeggoo wwyykkrryywwaanniiaaccuukkrrzzyyccyy”” jjeesstt ffiirrmmaa TTeevvaa.. wwwwww..kkooaalliiccjjaawwccuukkrrzzyyccyy..bbeessttddooccttoorr..ppll



SSYYLLWWEETTKKAA

Kon rad Boń da, spe cja li sta me dy cy ny ra tun ko wej, przy zna je, że za rów no w pra cy, jak i w spo rcie wy bie ra in dy wi du alizm i od po wie dzial ność.

Dok tor Boń da od kil ku lat jest czyn -nym lek ko atle tą. Je go przy go da zespor tem za czę ła się jed nak du żowcze śniej – już w la tach li ce al nych, apóź niej stu denc kich, był trój skocz -kiem i rzu cał oszcze pem. Upra wiałteż wła ści wie wszyst kie spor ty ze spo -ło we: siat ków kę, ko szy ków kę, pił kęnoż ną i ręcz ną. Przy zna je jed nak, żeza wsze skła niał się ra czej ku spor tomin dy wi du al nym, ta kim jak dys cy pli nylek ko atle tycz ne. – Na wet gra jąc wdru ży nie, za wsze sta łem na bram ce,gdzie mia łem wię cej in dy wi du al no ścii od po wie dzial no ści – wspo mi na.

Naj le piej pa mię ta się pierw sze star ty

Po la tach prze rwy w ak tyw no ści fi -zycz nej dok tor Boń da wró cił do lek -ko atle ty ki. Te raz jed nak sku pił się narzu tach. Naj pierw do wie dział się oIgrzy skach Le kar skich w Za ko pa nemi za czął się do nich przy go to wy wać.Póź niej ko le dzy opo wie dzie li mu oŚwia to wych Igrzy skach Za wo dówMe dycz nych – Me di ga mes. Na koń cuusły szał o Związ ku We te ra nów Lek -kiej Atle ty ki. – Ka len darz star tów wna tu ral ny spo sób za czął się po sze -rzać. Obec nie osiem – dzie sięć ra zy wro ku star tu ję w za wo dach ran gi mi -strzostw świa ta, Eu ro py lub Pol ski.Nie daw no zo sta łem wy bra ny na sta -no wi sko wi ce pre ze sa Pol skie goZwiąz ku We te ra nów Lek kiej Atle ty kids. spor to wych, więc za czą łem teżzaj mo wać się or ga ni za cją te go ty puspo tkań. Na ra zie sku piam się na tychor ga ni zo wa nych dla we te ra nów, alepo wo li po ma gam też w przy go to wy -wa niu mi strzostw le kar skich – opo -wia da Boń da.

Do da je, że sport po cząt ko wo był tyl -ko hob by, któ re po zwa la ło od re ago -wać stre sy, ale te raz stał się war to ściąsa mą w so bie. – Pra cu ję w ra tow nic -twie me dycz nym, jest to pra ca dośćob cią ża ją ca psy chicz nie. W pew nymmo men cie za bar dzo się w niej za -mkną łem i za czą łem szu kać cze goś,co by ło by od skocz nią – wy ja śnia.

To prze gra ne mo bi li zu ją do tre nin gów

Dok tor Boń da bar dzo do brze pa -mię ta przede wszyst kim swo je pierw -sze star ty – za rów no w Igrzy skach Le -kar skich, jak i na Me di ga mes. Tak na -praw dę jed nak naj lep szym je go wspo -mnie niem jest pierw szy zło ty me dalna Mi strzo stwach Eu ro py w rzu tachnie ty po wych w Niem czech. Wów czaspierw szy raz, kie dy sta nął na po dium,za gra no mu hymn na ro do wy. – Po -wiem szcze rze, że na szczę ście niktnie wi dział, jak drżą mi ko la na. Tonie sa mo wi te uczu cie sta nąć na naj -

wyż szym stop niu po dium i usły szeć„Ma zur ka Dą brow skie go”. Nie da sięte go za po mnieć – opo wia da.

Kon rad Boń da przy zna je, że choć ozwy cię stwach pa mię ta się naj chęt niej,to nie moż na za po mi nać o po raż kach,któ re w spo rcie oczy wi ście też się zda -rza ją. Ale wła śnie ta kie sy tu acje sprzy -ja ją za an ga żo wa niu w tre nin gi. – Cza -sa mi śmie je my się, że każ dy z nas maswo ją zmo rę, któ rą pró bu je po ko nać.Na jed nym star cie ja je stem nią dla ko -goś, kto przy ko lej nej oka zji mnie wy -prze dza, sta jąc się jed no cze śnie zmo rądla mnie. W ten spo sób bu du je my wso bie chęć do star tów, do tre nin gów.Po raż ki przy po mi na ją też o ogra ni cze -niach na sze go cia ła, o tym, że pew nychrze czy po pro stu się nie prze sko czy –wy ja śnia.

Boń da pod kre śla, że przy ca łej tej ry -wa li za cji za wo dy me dy ków i we te ra -nów prze bie ga ją za wsze w bar dzo sym -pa tycz nej at mos fe rze, bez źle po ję tejza wi ści. Uczest ni cy czę sto udzie la ją so -bie na wza jem rad, co po pra wić w cza -sie za wo dów, by być lep szym.

Ja ko le karz Kon rad Boń da zda je so -bie spra wę, że sport łą czy się z me dy cy -ną w wie lu aspek tach. W je go przy pad -ku cho dzi ło m.in. o te zdro wot ne – wpew nym mo men cie wa żył ok. 150 kg,ale w cią gu trzech lat uda ło mu sięzrzu cić ok. 30 kg. Jak mó wi, za wdzię -cza to tre nin gom i po mo cy swo jej die -te tycz ki, dr Sta sia kow skiej-Gro chow -skiej. De kla ru je, że ten wy nik też spró -bu je jesz cze po pra wić.

– Cza sa mi przyj mu ję pa cjen tów tak żepry wat nie. Zde cy do wa nie ła twiej jestmi te raz za chę cić ich do zdro we go try -bu ży cia, ak tyw no ści. Kie dy wi dzą, żesam upra wiam sport, a mo je BMI zbli -ża się do nor my, je stem bar dziej wia ry -god ny – przy zna je. Do da je, że sportprzy da je się tak że w pra cy, bo wzma gaza rów no spraw ność fi zycz ną, jak i si łę.Przy da je się też oso bo wość spor tow ca,po nie waż dzię ki ak tyw no ści czło wiek

jest pew ny swo ich sił, nie tyl ko fi zycz -nych, ale i zawodowych.

Du ży zwie rzy niec wy ma ga za in te re so wa nia

Nie tyl ko sport jest dla Kon ra da Boń -dy spo so bem na od re ago wa nie co -dzien nych stre sów. Jak mó wi, dru gąod skocz nią, dzię ki któ rej mo że się wy -ci szyć, jest dom, gdzie cze ka ją na nie gożo na, dwie pra wie do ro słe cór ki oraz...aż je de na ście ko tów i czte ry psy. Jaksam przy zna je, ta kie stad ko zwie rzątteż wy ma ga za in te re so wa nia.

– Cza sem wy star czy usiąść na ka na -pie i na tych miast znaj dą się przy mniedwa, trzy ko ty. Ta obec ność opar ta jestna za sa dzie żą da nia gła ska nia, dra pa -nia, przy tu la nia. Ta ki kon takt na pew -no po zwa la mi się wy ci szyć – mó wi.

Ma jąc pod da chem tak du żo zwie -rząt, nie spo sób nie po znać ich spe cy fi -ki. Dok tor Boń da wie już, że choć ko tyczę sto zaj mu ją się sa me so bą, kie dy ze -chcą wejść w in te rak cję z czło wie kiem,to nie po zo sta wią mu wy bo ru. – Cza -sem śmie ję się, że pies jest ta kim od -bior ni kiem: śmie je się wte dy, kie dy ja, agdy jest mi smut no, on też mar kot nie je.Z ko lei każ dy kot ma swój in dy wi du al -ny cha rak ter, któ ry na rzu ca czło wie ko -wi – opo wia da.

Czas spę dzo ny w do mu nie ogra ni czasię tyl ko do opie ki nad zwie rzę ta mi.Dok tor Boń da oko ło rok te mu, za chę -co ny przez cór ki, wró cił do skle ja niamo de li re duk cyj nych sprzę tu woj sko -we go. In na pa sja łą czy go z żo ną – jakżar tu je, ich za da niem jest pod no sze nieśred nie go po zio mu czy tel nic twa w Pol -sce. Ku pu ją bo wiem du żo ksią żek wkaż dej for mie: pa pie ro wej, elek tro nicz -nej czy au dio bo oków.

W ra tow nic twie je stem z wy bo ruDok tor Boń da ni gdy nie miał wąt pli -

wo ści, że chce być le ka rzem, choć w je -go ro dzi nie nie by ło żad nych tra dy cjime dycz nych. Pierw szym dy plo mem,

któ ry zdo był, był dy plom pie lę gniar ski.Tro chę przez nie szczę śli we zrzą dze nielo su skoń czył li ceum me dycz ne w War -sza wie. Tuż przed eg za mi na mi doszko ły śred niej zła mał rę kę i aby nietra cić ro ku, sko rzy stał z póź niej szej re -kru ta cji do li ceum me dycz ne go.

– Wszy scy my śle li, że wy nio sę sięstam tąd po pół ro ku, na to miast mi tood po wia da ło. Wy nio słem stam tąd bar -dzo wie le: upew ni łem się, że jed nakme dy cy na, bar dzo do brze po zna łem jejpod sta wy, ale też na uczy łem się sza -cun ku do pie lę gnia rek. Do dziś bar dzodo brze współ pra cu je mi się z per so ne -lem śred nim. Ta re la cja opie ra się nawza jem nym sza cun ku – wspo mi na.

Pierw sze czte ry la ta stu diów ukoń -czył na Woj sko wej Aka de mii Me dycz -nej, ale ze wzglę dów ro dzin nych prze -niósł się na war szaw ski UM. Na dal jed -nak to woj sko wa aka de mia jest dla nie -go Al ma Ma ter, tam po znał też wie luprzy ja ciół, i to w wie ku od 28 do po nad70 lat. Jak opo wia da, two rzą dziś pacz -kę spor tow ców, któ rzy wpa dli na sie biei trzy ma ją się ra zem.

Do sa me go ra tow nic twa me dycz ne -go tra fił po cząt ko wo przy pad kiem.Prak tycz nie ca ły czas chciał być pe -dia trą. Po nie waż skoń czył staż po dy -plo mo wy w 1998 ro ku, kie dy po ja wi -ły się za wi ro wa nia zwią za ne m.in. zka sa mi cho rych, na trzy mie sią ce tra -fił do po go to wia, że by po pro stu miećpra cę i za rob ki. Po tym okre siestwier dził, że jest to miej sce, w któ -rym chce zo stać. – My ślę, że w tymprzy pad ku zde cy do wa ły kwe stie po -dob ne jak te przy wy bo rach spor to -wych, czy li moż li wość sa mo dziel ne godzia ła nia, wzię cia od po wie dzial no ściza to, co się ro bi. Mnie to bar dzo od -po wia da – za pew nia. Do da je, że na le -ży do przed sta wi cie li pierw sze go po -ko le nia le ka rzy pra cu ją cych w ra tow -nic twie me dycz nym z wy bo ru. W tejchwi li już od 16 lat pra cu je w kil kupo go to wiach.

Roz ma wia ła Dag ma ra Mo szyń ska

Stanąć na podium i usłyszeć hymn to niesamowite uczucie

Kon rad Boń da jest spe cja li stą me dy cy ny ra tun ko wej.Miesz ka w Brwi no wie nie da le ko War sza -wy z żo ną Mo ni ką i dwie ma cór ka mi.Pra cu je w sto łecz nym Lot ni czym Po go -to wiu Ra tunkowym. Uczest ni czy m.in. w Ha lo wych Mi strzo stwach Pol ski We te -ra nów Lek kiej Atle ty ki, Mi strzo stwachEu ro py w Rzu tach czy Mi strzo stwachPol ski w Ra tow nic twie Me dycz nym iDro go wym, wie lo krot nie zdo by wa jącme da le. Je go ulu bio ną dys cy pli ną sąrzu ty, zwłasz cza oszcze pem. Od 2014ro ku jest wi ce pre ze sem Pol skie go Związ -ku We te ra nów Lek kiej Atle ty ki ds. spor -to wych.

FFOOTTOOKKRROONNIIKKAA

NNaajj lleepp sszzee aakk ccjjee pprroo ffii llaakk ttyycczz nnee nnaa ggrroo ddzzoo nnee Jed na z naj więk szych im prez ko lar -skich le ka rzy wciąż się roz wi ja i przy -cią ga co raz wię cej uczest ni ków. W te -go rocz nej, trze ciej już edy cji, na star -

cie sta nę ło 78 uczest ni ków i 20uczest ni czek z Pol ski, Czech, Au strii,Nor we gii i Włoch.

Zmo dy fi ko wa ne tra sy ro we ro weoka za ły się na ty le wy ma ga ją ce, żespro sta li im je dy nie me dy cy z na sze gokra ju i Czech – wy gry wa li śmy za rów -no w gru pie stu den tów i le ka rzy, jak i w kla sy fi ka cji Open. Zwy cięz cą ca łe -go wy ści gu zo stał Oskar Plu ciń ski(Eu ro Bi ke Kacz ma rek Elec tric Te am), stu dent sto ma to lo gii z Lu bli -na. Tuż za nim upla so wał się Woj -ciech Szczot ka, le karz z So li, wie lo -krot ny Mistrz Pol ski Le ka rzy. Naj -szyb szą le kar ką nie zmien nie od latjest Agniesz ka Bo le sta -Za rzecz na(OIL War sza wa). Kla sy fi ka cję OPENKo biet, rów nież po raz trze ci, wy gra łaKin ga Ja niak (Ma xxbi ke Te am,Zduń ska Wo la). (dm)

World Me di cal MTB Cham pion ships, 20-21czerw ca 2014, Zgierz Ma lin ka

Tegoroczne miejsce Zlotu okazało się na tyle gościnne, że jego organizator, dr GrzegorzKrzyżanowski, ma zamiar wrócić tam za rok.

Wielokilometrowa, widowiskowa kolumna lekarzy na motocyklach przejechała ze Słokudo Łodzi trasą szybkiego ruchu.

Niewielu uczestników przejechało trudną trasętak spokojnie, jak Mateusz Adamkiewicz.

Mar tin La ve cek z Czech z po wo du słab szychmo men tów do tarł na me tę ja ko 13.

Podczas ceremonii dekoracji najlepsi zawodnicy otrzymali medale z rąk wiceprezesa OkręgowejRady Lekarskiej w Łodzi, dr. n. med. Lesława Pypecia.

Te go rocz ny, dzie sią ty Ogól no pol skiZlot Mo to cy klo wy Le ka rzy „Do ctoR -Ri ders”, od był się na Sło ku w oko li -cach Beł cha to wa. Nie mo gło za brak -nąć atrak cji w po sta ci zjaz du do jed -ne go z naj więk szych „do łów po od -kryw ko wych”, czy li wy ro bi ska Ko -pal ni Wę gla Bru nat ne go Beł cha tów.

Kul mi na cyj nym mo men tem piąt ko -wej imprezy by ło wrę cze nie ju bi le -uszo wych me da li i wy róż nień za za słu -gi dla Klu bu. Póź niej sze tań ce trwa ły -by do ra na, gdy by nie świa do mość so -bot nich emo cji: prze jaz du do Ło dzi

i pa ra dy uli cą Piotr kow ską oraz sen ty -men tal nej wi zy ty w sie dzi bie izby le -kar skiej „na Czer wo nej” i w pa bia nic -kim MO SiR, gdzie od był się pierw szyZlot. W ple ne ro wej za ba wie z ogni -skiem, fa jer wer ka mi, uro czy stym przy -ję ciem no wych człon ków i pre mie ro -wym wy ko na niem hym nu Klu bu nieprze szko dził na wet deszcz. Głów nymor ga ni za to rem spo tka nia był dr n.med. Grze gorz Krzy ża now ski. (dm)

Ju bi le usz 10-le cia Klu bu „Do ctoR Ri ders”, 28-31 sierp nia 2014, Słok

SSeenn ttyy mmeenn ttaall nnaa ppoo ddrróóżż mmoo ttoo ccyy kkllaa mmii Trze ci Me di Cup w ran dzemi strzostw świa ta

Pod czas VI De ba ty Eks per tów FluFo rum wy róż nio no sa mo rzą dy, re ali -zu ją ce pro gra my pro fi lak tycz ne w za -kre sie gry py.

Do te go rocz nej ak cji kon kur su przy -stą pi ło po nad 30 jed no stek. Trzy spo -śród nich otrzy ma ły ty tuł „No we goLi de ra Ogól no pol skie go Pro gra muZwal cza nia Gry py” (gmi na Gar bat ka --Let ni sko, gmi na Sko czów i po wiatpo znań ski). Ko lej ne 21 sa mo rzą dówzo sta ło wy róż nio nych ja ko „Su per Li -

der OPZG” – na le żą do nich mia staCzę sto cho wa, Gnie zno, Su ched niów,Kiel ce, Kra ków, Le gio no wo, Lu blin,No wy Sącz, Otwock, Płock, Ra dom,Ra wa Ma zo wiec ka, Skier nie wi ce, So -cha czew i Wro cław oraz gmi ny Gró -jec, Mia sto Rze szów, Miej ska San do -mierz, Mi la nó wek, Wo ło min i Zie lon -ka. (dm)

VI De ba ta Eks per tów Flu Fo rum, 16 wrze śnia2014, War sza wa

Tegorocznych laureatów akcji wybrała Rada Naukowa Ogólnopolskiego ProgramuZwalczania Grypy.

fot.

Mag

dalen

a W

ójci

k

fot.

Mag

dalen

a W

ójci

k

fot.

Mag

dalen

a W

ójci

kfo

t. M

aciej

Now

osła

wsk

i

Silna reprezentacja kobiet gotowa do startu.

Documents

praktyka lekarska_pazdziernik_2014_ Łukaszewicz publikacja.pdf