Jakub UrbanikKatedra Prawa Rzymskiego i

Antycznego WPiA UW

prawo rzeczowew łasnośćp o s i a d a n i en a b y c i e

Nabycie posiadania

Nabycie posiadania

animus

Nabycie posiadania

animus

corpus

Nabycie posiadania

animus

corpus

wyjątki: nabycie poprzez osoby alieni iuris (z wyjątkiem rzeczy kradzionych)

Nabycie własnościpochodne

formalne: in iure cessio, mancipationieformalne: traditio

pierwotne zawłaszczenie, occupatioskarb, thesaurusprzyłączenie, accessiopomieszanie, commixtioprzetworzenie, specificatiopożytki, fructuszasiedzenie, usucapio

nemo plus iuris transferre potest

quam ipse habe(re)t

pochodne sposoby nabycia

własności

MancipatioG.1.119–122. Jest bowiem mancipatio, jak i to wyżej powiedzieliśmy, jakąś udawaną sprzedażą; jest to też prawo właściwie obywatelom rzymskim; a rzeczy tej tak się dokonuje: w obecności nie mniej niż pięciu dojrzałych obywateli rzymskich, a poza tym jeszcze jednego tego samego stanu, który trzyma spiżową wagę i zwany jest libripensem, ten który otrzymuje rzecz w mancipium trzymając rzecz, tak rzecze: EGO HOMINEM EX IURE QUIRITIUM MEUM ESSE AIO ISQUE MIHI EMPTUS ESTO HOC AERE AENEAQUE LIBRA; potem uderza wagę spiżem i ten spiż daje temu, od kogo przyjmuje w mancipium, jakby w miejsce ceny.

punkt wyjściarzeczywista sprzedaż

punkt wyjściarzeczywista sprzedaż

adaptacja pontyfikalna (interpretacja)

punkt wyjściarzeczywista sprzedaż

adaptacja pontyfikalna (interpretacja)

punkt wyjściarzeczywista sprzedaż

efekt:abstrakcyjna mancipatio

adaptacja pontyfikalna (interpretacja)

Mancipatio

treść przenoszonego prawa:

manu capere

nuncupare: lex mancipi ( (IV.1) CUM NEXUM FACIET MANCIPIUMQUE, UTI LINGUA NUNCUPASSIT, ITA IUS ESTO (Fest., F. 173 ; Cf. Cic., de or., 1, 57, 245 ; Paul., 1 Man., Vat. Fr., 50 ; Gaius, 1, 119 ; 2, 104 ; Varr., l. L., 6, 60).

Pontyfikalne zastosowanie mancypacji

Mancipatio nummo uno

Solutio per aes & libram

Coëmptio fiduciae causa

Emancipatio/Adoptio

Mancipatio familiae

G. 2.24: Ostąpienie przed prawem dokonuje się natomiast w taki sposób: wobec urzędnika ludu rzymskiego, na przykład pretora miejskiego, ten, którem odstępuje się rzecz przed prawem, trzymając rzecz, mówi “HUNC EGO HOMINEM EX IURE QUIRITIUM MEUM ESSE AIO“ (JA OŚWIADCZAM, ŻE TEN NIEWOLNIK JEST MÓJ WEDLE PRAWA KWIRYTÓW). Potem, skoro ten dokonał windykacji, pretor pyta, pyta tego, który odstępuje, czy dokona kontrwindykacji. Gdy ten milczy, lub zaprzecza, przyznaje rzecz, temu, który windykował.

G. 2.24: Ostąpienie przed prawem dokonuje się natomiast w taki sposób: wobec urzędnika ludu rzymskiego, na przykład pretora miejskiego, ten, którem odstępuje się rzecz przed prawem, trzymając rzecz, mówi “HUNC EGO HOMINEM EX IURE QUIRITIUM MEUM ESSE AIO“ (JA OŚWIADCZAM, ŻE TEN NIEWOLNIK JEST MÓJ WEDLE PRAWA KWIRYTÓW). Potem, skoro ten dokonał windykacji, pretor pyta, pyta tego, który odstępuje, czy dokona kontrwindykacji. Gdy ten milczy, lub zaprzecza, przyznaje rzecz, temu, który windykował.

in iure cessio

Traditio

zbywca musi mieć prawo rozporządzać rzeczą (właściciel oraz np. tutor, zastawnik)

rzecz musi być nec mancipi

iusta causa traditionis

venditionis, donationis, dotis, solutionis, mutui....

czynności abstrakcyjne/formalne

czynności kauzalne.

inne:

adiudicatio w procesie działowym

legat windykacyjny

zapłata litis aestimatio w procesie windykacyjnym

rei vindicatio

Caius Aquilius niech będzie sędzią. Jeśli się okaże, że ten niewolnik należy wedle prawa Kwirytów do Aulusa Ageriusa, i rzecz ta nie zostanie zwrócona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego, ile będzie warta rzecz, tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa. Jeśli się nie okaże, niech uwolni.

rei vindicatio

pierwotne sposoby nabycia

własności

Occupatio

res nullius: dzikie zwierzęta, ryby, ptaki

res derelictae (tylko res nec mancipi)

Thesaurus

od czasu Hadriana: połowa dla znalazcy, połowa dla właściciela gruntu

Accessio

accessio cedit principali...

nieruchomość z nieruchomością:

rzeki

wyspa

nieruchomość z ruchomością:

superficies solo cedit...

ruchomość z ruchomością

Commixtio, Confusio

współwłasność.

wyjątek: pienądze

Specificatio

Szkoły:

Sabinanie: właściciel materiału

Prokulejanie: przetwórca

media sententia

D. 41.1.7.7 (Gaius, ii ks. praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad): Nerwa i Prokulus sądzą, że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową „postać“, jemu przypadnie władztwo nad rzeczą, ponieważ to, co zostało zrobione, wcześniej nie należało do nikogo. Sabinus i Cassius natomiast sądzą, że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten, kto był właścicielem materiału, stał się również właścicielem tego, co z materiału wytworzono, jako że bez tego materiału żadna nowa „postać“ nie mogłaby być wytworzona. I tak będzie na przykład, jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota, srebra czy spiżu, albo też statek, bądź szafkę czy ławki z twoich desek, ubranie z twojej wełny, miód pitny z twojego wina i miodu, plaster czy maść z twoich lekarstw, czy wreszcie wino, oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron, oliwek, i kłosów. Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie, jak się wydaje słuszniejsze: jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału, prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa, jeśli zaś nie można jej przywrócić, prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa. A zatem odlane naczynie można znów zmienić w bryłę złotej, srebrnej czy spiżowej rudy, wina zaś, oliwy i ziarna do stanu winogron, oliwek i kłosów przywrócić się nie da. Tak samo nie mogą być przywrócone miód pitny do stanu wina i miodu, plaster i maść do lekarstw składowych. Mają jednak rację, jak sądzę, ci którzy mówili, że nie należy wątpić, iż ziarno wymłócone z cudzych kłosów przynależy temu, czyje były kłosy. Ziarna bowiem, które są w kłosach, mają doskonałą swą postać, ten który wymłóca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę, która już jest.

D. 41.1.24 (Paulus, XIV ks. Komentarza do dzieł Sabinusa): Należy stwierdzić co do rzeczy, które nie mogą zostać przywrócone do przedniej postaci, że o ile materiał pozostaje tożsamy, na przykład jeśli z  mojego spiżu zrobiłbyś posąg albo puchar z mego srebra, to władztwo nad rzeczą pozostaje moje nawet jeśli postać rzeczy bardzo się zmieniłaD. 41.1.26 pr. i 3 (Paulus, XIV ks. Komentarza do dzieł Sabinusa) Lecz jeśli zrobisz z moich desek okręt, będzie on twój, ponieważ nie ma już drewna cyprysowego, podobnie jeśli zrobisz ubranie z mojej wełny, jakoże nowa rzecz powstała z wełny i drewna cyprysowego. (…) 3. Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę, purpura mimo to pozostaje moja, jak twierdzi Labeo. Nie ma bowiem różnicy między purpurą i taką wełną, która wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swój poprzedni kolor.

Fructus

separatio (właściciel, posiadacz w dobrej wierze, emfiteuta)

perceptio (nie-właściciel z prawem pobierania pożytków, np. użytkownik: usufruktuariusz, dzierżawca)

Usucapio-ZasiedzenieGeneza: usus w ustawie w XII Tablic i przesłanki:

tempus

usus (faktyczne wykonywanie prawa)

VI.3 usus auctoritas fundi biennium est,  –   ceterarum rerum omnium – annuus est usus (Cic., top., 4, 23 ; Cf. Cic., p. Caec., 19, 54 ; Gaius, 2, 42).

Usucapio pro herede

Nemo sibi causam possessionis mutare potest

Lex Atinia

pojęcie res inhabilis:

res vi possessae/res furtivae

Gell.17,7,1-3: Legis veteris Atiniae verba sunt: “Quod subruptum erit, eius rei aeterna auctoritas esto.” takie są słowa pradawnej Lex Atinia: “co zostałoby zabrane, dla tej rzeczy niech będzie wieczysta auctoritas”Ust. XII Tabl.: “wobec cudzoziemca, niech będzie wieczysta auctoritas”.

Przesłanki w Actio Publiciana

Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika --> TITULUSi jeśli został mu on wydany, --> TRADITIOi gdyby po tym jakby go rok, --> TEMPUSposiadał --> POSSESSIOokazałoby się, że ten niewolnik byłby jego

Przesłanki w Actio Publiciana

Tempus

1 rok dla ruchomości (3 lata)

2 lata dla nieruchomości

accessio possessionis

longi temporis praescriptio (10 albo 20 lat)

Titulus a bona fides

titulus: okoliczność zewnętrzna (≈ iusta causa traditionis

pro emptore, pro legato, pro dote, pro donato ...

bona fides (przekonanie, że zbywca ma prawo dysponować rzeczą).

male fides superveniens non nocet

Titulus w prawie poklasycznym

“pro possessore”

“pro suo”

titulus putativus...?

przesłanki w prawie justyniańskim

Res habilis, titulus, fides, possessio, tempus

Radośnej Chanuki

Radośnej Chanuki

Radośnej Chanuki

Wesołych Świąt!

i do siego Roku

2009