Mentor: Prof.dr Petar Petrović, red. prof.

Kandidat: Janko Janković

Banja Luka, septembar 2018. godine

ZAVRŠNI RAD PRVOG CIKLUSA STUDIJA (15pt, Arial)

NASLOV RADA (20pt, Arial, Bold)

(Informacije na dnu naslovne strane (mentor, kandidat, mjesto i datum) ispisati fontom Times New Roman, veličina 12pt)

Ova stranica treba biti:

ILI prazna stranica

ILI stranica sa zahvalom (zahvala nije obavezna).

Prije početka pisanja rada potrebno je pročitati ovo uputstvo od početka do kraja. Za one koji se lošije snalaze u pisanju u MS Word-u, poželjno je da naprave bilješke i probu. Sa izuzetkom rečenica koje sada čitate, ovo uputstvo je napisano u strukturi koja treba da odgovara vašem završnom radu.

Tekst u završnom radu može biti napisan latiničnim ili ćiriličnim pismom. Takođe su dozvoljena sva tri službena jezika u BiH (sprski, hrvatski i bosanski), ali treba paziti da se cijeli rad piše jednim jezikom.

Format stranice je A4 (21 x 29,7 cm), a sve margine (gornju, donju, lijevu i desnu) je potrebno podesiti na 2.5 cm. Tekst rada se piše u stilu Normal, font Arial, 10 pt, prored 1,15 i da tekst bude od ivice do ivice (obostrano poravnanje teksta ili justify). Razmak nakon pasusa iznosi 6pt.

U nastavku je dato detaljno uputstvo kako se podešavaju dati parametri, te kako se formatiraju naslovi, podnaslovi, slike, tabele i sl.

SADRŽAJ

Sadržaj se formira kada je rad potpuno napisan i generiše se automatski. Automatsko generisanje sadržaja u MS Word-u se radi izborom:

Insert Reference Index and Tables Table of Contents

Kao što je u ovom primjeru:

SADRŽAJ

1. UVOD......................................................................................................................................... 1

1.1. Uređivanje teksta .................................................................................................................... 2

1.2. Formatiranje stranice .............................................................................................................. 2

2. TEORETSKI DIO ....................................................................................................................... 7

3. EKSPERIMENTALNI DIO .......................................................................................................... 8

3.1. Tabele ..................................................................................................................................... 8

3.2. Slike ........................................................................................................................................ 8

3.3. Formule ................................................................................................................................... 8

3.3.1. Fusnota ............................................................................................................................ 9

4. REZULTATI I DISKUSIJA........................................................................................................ 10

4.1. Način izlaganja rezultata završnog rada ............................................................................... 10

5. ZAKLJUČAK (ili ZAKLJUČCI) ................................................................................................. 12

6. LITERATURA .......................................................................................................................... 13

Kreiranje bibliografije ................................................................................................................... 17

Dodavanje novog citata i izvora u dokument ............................................................................... 17

Pronalaženje izvora...................................................................................................................... 18

Uređivanje čuvara mjesta citata ................................................................................................... 18

Kreiranje bibliografije ................................................................................................................... 19

7. LITERATURA .......................................................................................................................... 20

1

1. UVOD (Primjer naslova u stilu: Heading 1 – Arial, 12 pt, bold, Spacing After 12 pt)

Ova uputstva sadrže ukratko sve najvažnije napomene nužne za kvalitetnu izradu završnog rada. Pored ovog uputstva studentima je na raspolaganju i priručnik "Napredna informatička obuka nastavnog osoblja osnovnih i srednjih škola u Republici Srpskoj" koji će odlično poslužiti studentima koji nemaju dovoljno znanja i iskustva u radu sa MS Word-om.

Link priručnika:

http://www.eobrazovanje.com/Osnovno/nastavnici/usavrsavanje/StrucnoUsavrsavanje/Napredna%20obuka/Napredni%20Word%20(1).pdf

Svaki završni rad treba da sadrži sljedeća osnovna poglavlja: UVOD, TEORETSKI DIO, EKSPERIMENTALNI DIO (ili MATERIJAL I METODE RADA), REZULTATI I DISKUSIJA, ZAKLJUČCI, LITERATURA i PRILOG (Suzić, 2012). Svako poglavlje može da ima određena potpoglavlja koja se definišu u dogovoru sa mentorom rada.

1. UVOD - je naslov poglavlja i piše se u stilu Heading 1 - font Arial, 12pt, bold, Spacing After 12pt (kao što je urađeno u ovom uputstvu). Izbor stila je prikazan na slici 1.1.

Slika 1.1. Izbor stila pisanja za naslove i podnaslove poglavlja u kartici Home (italic, centralno poravnanje)

Uvod je obavezno poglavlje i njegov tekst treba da sadrži kratko obrazloženje rada, predmet istraživanja, svrhu i cilj istraživanja i metode koje su primjenjivane. Uvod ne bi trebalo da je duži od dvije stranice. Tekst uvoda, kao i tekst svakog narednog poglavlja se piše u stilu Normal, font Arial, 10 pt. Izbor stila je prikazan na slici 1.2.

2

Slika 1.2. Izbor Normal stila u kartici Home

1.1. Uređivanje teksta (podnaslov u okviru poglavlja Uvod, stil: Heading 2 - Arial, 10 pt, bold, Spacing Before 12pt i After 6pt)

Izbor stila i fonta za podnaslove (naslove potpoglavlja) je isti kao i kod izbora stila za naslov poglavlja i za pisanje teksta. Dalje za pisanje teksta podesite Normal stil, font Arial, veličine 10 pt i da tekst bude od ivice do ivice (obostrano poravnanje teksta ili justify), kao što je prikazano na slici 1.3.

Slika 1.3. Izbor opcije obostranog poravnanja teksa

Podešavanje proreda se vrši u istom meniju odabirom stavke Paragraph (kartica Home), vidi se na slici 1.3 pored crvene linije. Klikom na malu strelicu kod riječi paragraf, otvaraju se alatke za uređivanja proreda između redova (opcija Spacing). U prozoru At ukucati vrijednost 1,15. Takođe, na istom meniju (Paragraph) se vrši i podešavanje razmaka između pasusa tako što se u polje After unese vrijednost 6. Na taj način se prelaskom u novi red/pasus tipkom Enter automatski podešava razmak između pasusa. Početak pasusa treba biti poravnat uz lijevu marginu, kao što je to u ovom uputstvu. Ne uvlačiti prvi red pasusa.

1.2. Formatiranje stranice (podnaslov u okviru poglavlja Uvod, stil: Heading 2 - Arial, 10 pt, bold, Spacing Before 12pt i After 6pt)

Završni rad se piše na listu formata A4, a udaljenost svih margina treba biti 2,5 cm. Takođe treba predvidjeti Gutter (dio papira koji će se izgubiti koričenjem) koji će biti sa lijeve strane i imati vrijednost 0,5 cm. To se radi otvaranjem kartice Page Layout iz osnovne palete kojim se dolazi do alatki: Margins, Orientation i Size (Slika 1.4).

3

Slika 1.4. Otvaranje palete Page Layot

Otvaranjem kartica Margins i Custom Margins (Slike 1.5 i 1.6) dolazi se do alata za podešavanje margina (uključujući Gutter uz lijevu marginu) i veličine i orijentacije papira.

Slika 1.5. Otvaranje alatki za podešavanje margina

Otvaranjem kartice Paper koja se vidi na slici 1.6, može se podesiti veličina papira na A4. Izbor veličine papira se može uraditi na kartici Size koja se vidi na slici 1.4.

4

Slika 1.6. Podešavanje margina i orijentacije papira

Naslov u stilu Heading 1 (UVOD, TEORETSKI DIO, ...) uvijek počinje na novoj stranici. Stoga treba ubaciti "prekid stranice" (Page Break) ispred takvog naslova. Time se omogućava "stabilnost" rada tj. formatiranja jer će se svi naknadni unosi u radu ponašati u skladu sa "prekidom stranice", odnosno neće dolaziti do narušavanja strukture rada. To se može postići u kartici Insert (Slika 1.7)

Slika 1.7. Opcija za prekid stranice

U završnom radu je potrebno numerisati stranice. Numeracija počinje od UVOD-a, a njome nije obuhvaćeno prvih nekoliko strana. Da bi numeracija krenula od UVOD-a, potrebno je da se na kraju stranice SADRŽAJA formira druga sekcija kao što je prikazano na slici 1.8). Koraci su sljedeći: Page Layout - Breaks - Section Breaks/Next Page.

5

Slika 1.8. Izbor opcija za početak numeracije stranica

Nakon toga obavlja se numeracija stranica slijedeći opcije Insert –Page Number – Bottom of Page (Slika 1.9).

Slika 1.9. Izbor opcija za numeraciju stranica

Poziciju brojeva je najbolje postaviti na donjem desnom uglu koji se otvara kao jedna od mogućnosti na Bottom of Page.

Slika 1.10. Numerisanje stranica

6

U meniju Page Number - Format Page Numbers (Slika 1.9) izabrati opciju Start at 1 (time se ukine opcija Continue from previous section kojom se brojevi stranica vežu na prethodnu sekciju) (Slika 1.10).

Takođe je potrebno ne meniju Design ugasiti opciju Link to Previous (Slika 1.11).

Slika 1.11. Zatvaranje opcije Link to Previous (omogućava povezivanje broja stranice sa prethodnom sekcijom)

7

2. TEORETSKI DIO (Stil: Heading 1 - Arial, 12 pt, bold, Spacing After 12pt)

U tekstu ovog poglavlja (Normal stil, font Arial, 10pt) student daje osnovne podatke i činjenice poznate iz literature, koje su vezane za temu završnog rada. Na osnovu dostupne literature analizira se zadani problem i objašnjava njegov teoretski i praktični značaj. Citirana literatura treba da je novijeg datuma. Prilikom navođenja činjenica koje su uzete iz naučnog rada, knjige, web stranice ili nekog drugog izvora (Wikipedia nije relevantan izvor), izvor se mora u tekstu pravilno citirati. To se radi prema određenim pravilima koja će biti objašnjenja u poglavlju Literatura.

Rad treba pisati u neodređenom ili trećem licu. Ukoliko je to moguće, potrebno je pisati u pasivnim formama (Tabela 2.1).

Tabela 2.1. Primjeri dobrog i lošeg pisanja (italic, lijevo poravnanje)

Primjer Ocjena Obrazloženje

Na osnovu rezultata mjerenja zaključili smo da su.... Loše Pisano u prvom licu.

Na osnovu rezultata mjerenja zaključeno je da.... Dobro Pisano u pasivnoj formi

Tekst u završnom radu može biti napisan latiničnim ili ćiriličnim pismom. Takođe su dozvoljena sva tri službena jezika u BiH (sprski, hrvatski i bosanski), ali treba paziti da se cijeli rad piše jednim jezikom.

8

3. EKSPERIMENTALNI DIO (Stil: Heading 1 - Arial, 12 pt, bold, Spacing After 12pt)

U ovom poglavlju student detaljnije opisuje plan eksperimenta, daje kratak opis metoda i proračuna, ukoliko je potrebno. Eksperimentalni dio takođe podrazumijeva citiranje literature.

Ovo poglavlje se može nasloviti i sa Materijal i metode rada. Međutim, pošto završni rad ne mora strogo da obuhvata eksperimentalni rad, ovo poglavlje se može nazvati i "Praktični dio".

Slijedi nekoliko potpoglavlja u kojima se opisuje kako bi trebali definisati izgled i unos tabela, slika, formula, fusnota i slično.

3.1. Tabele (Stil: Heading 2 - Arial, 10 pt, bold, Spacing Before 12pt i After 6pt)

Tabele je potrebno smjestiti što bliže mjestu njihovog pominjanja u tekstu. Treba izbjegavati prelamanje tabele preko dvije (ili više) stranica. Naslov tabele dolazi iznad nje na sljedeći način:

Tabela 3.1. Naslov tabele (Malinović i sar., 2014)

Rastvor pH provodljivost (mS/cm)

ukupno rasvorene supstance (g/L)

otpornost elektrolita (Ωcm)

bez NaCl 12,25 3,42 2,05 292

sa 1 g/L NaCl 12,27 5,92 3,60 169

Za tekst u zaglavlju tabele koristiti bold, kako bi se zaglavlje odvojilo od ostatka tabele. Koristiti linije debljine 1/2pt za radzvajanje informacija (redova i kolona) u tabeli. Tekst u tabeli je moguće složiti i manjom veličinom fonta (u odnosu na ostatak teksta u završnom radu), ako količina informacija koju tabela sadrži to zahtijeva.

Numeraciju tabela, slika i formula treba vezati za poglavlja u kojem se nalaze zbog lakših naknadnih ispravki i bolje orijentacije (npr. tabela u poglavlju 1 ima oznaku 1.1., a u poglavlju 3, oznaka je 3.1.).

3.2. Slike (Stil: Heading 2 - Arial, 10 pt, bold, Spacing Before 12pt i After 6pt)

Slike je kao i tabele potrebno što bliže smjestiti mjestu njihovog pominjanja u tekstu. Naslov slike dolazi ispod nje kao što je rađeno u ovom uputstvu.

Nazive slika i naslove tabela treba odabrati tako da precizno odražavaju šta se na slici ili u tabeli nalazi. Slika može da bude fotografija, grafikon, šema (Drljača i sar., 2016). Ako se slika ili tabela preuzimaju iz literature, na kraju naziva poželjno je navesti referencu na način kako je to opisano u poglavlju Literatura.

Slika se centrira horizontalno na stranici bez umetanja posebnih okvira, izuzev ako se radi o više manjih slika.

Pri dodavanju slika u rad, potrebno je voditi računa o njihovom kvalitetu (rezoluciji).

3.3. Formule (Stil: Heading 2 - Arial, 10 pt, bold, Spacing Before 12pt i After 6pt)

Za unos formula koristite Equation Editor (Slika 3.1). Oznake fizičkih veličina pišu se u kurzivu, a izmjerene jedinice normalno i u pravilu, u jedinicama SI sistema (npr. ρ=10 g/L).

9

Slika 3.1. Izbor opcije za pisanje formula

Poželjno je uvijek dati kratke opise oznaka koje se koriste u formulama. Ovo je naročito važno na mjestima gdje se oznake prvi put uvode u dijelu teksta.

Primjer: Tražena veličina k (konstanta rasta) računa se prema izrazu:

𝑘𝑘 = log 𝑁𝑁𝑡𝑡−𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑁𝑁00.301𝑡𝑡

(3.1)

gdje su: Nt veličina populacije u vremenu t, i N0 početna veličina populacije. Pri pisanju formula u Equation Editor-u odmah se otvara mogućnost za unošenje broja jednačine, u našem primjeru je to 3.1 koji se piše u zagradi.

3.3.1. Fusnota (Stil: Heading 3 - Arial, 10 pt, italic, Spacing Before 12pt i After 6pt)

Ponekad je potrebno oplemeniti osnovni tekst kratkom napomenom. U tu svrhu pogodno je koristiti fusnote (opcija Insert Footnote u kartici References) kao što je pikazano na slici 3.2. Fusnotu je potrebno koristiti na odgovarajući način1 i ne prečesto.

Slika 3.2. Izbor opcije za unošenje fusnote u tekst.

1 U fusnoti se nalaze dodatne informacije, a osnovnim informacijama je mjesto u samom tekstu.

10

4. REZULTATI I DISKUSIJA

U ovom poglavlju predstavljaju se rezultati istraživanja uz odgovarajuću analizu i komentar, koji trebaju biti upoređeni sa dostupnom i pregledanom literaturom.

Rezultati trebaju biti uredno i jasno predstavljeni. Poželjniji su grafički prikazi nego tabelarni, pogotovo u slučaju velikog broja numeričkih vrijednosti.

4.1. Način izlaganja rezultata završnog rada

Treba imati u vidu način štampanja završnog rada, tj. da li će rad biti štampan u "koloru" ili u crno-bijeloj tehnici. U slučaju crno-bijele tehnike, grafički rezultati moraju biti jasno vidljivi. Primjeri su dati u nastavku na slikama 4.1, 4.2, 4.3 i 4.4.

Slika 4.1. Prihvatljiva štampa u boji

Slika 4.2. Neprihvatljiva štampa u crno-bijeloj tehnici

0

5

10

15

20

25

0 20 40 60 80 100 120 140

Conc

entr

atio

n of

NO

3-(m

g/L)

Time (min)

1 g/L

2 g/L

0

5

10

15

20

25

0 20 40 60 80 100 120 140

Conc

entr

atio

n of

NO

3-(m

g/L)

Time (min)

1 g/L

2 g/L

11

Slika 4.3. Prihvatljiva štampa u boji

Slika 4.4. Prihvatljiva štampa u crno-bijeloj tehnici

Preporuka je da se završni rad ukoliko ne prelazi 50 stranica štampa jednostrano.

0

5

10

15

20

25

0 20 40 60 80 100 120 140

Conc

entr

atio

n of

NO

3-(m

g/L)

Time (min)

1 g/L2 g/L

0

5

10

15

20

25

0 20 40 60 80 100 120 140

Conc

entr

atio

n of

NO

3-(m

g/L)

Time (min)

1 g/L2 g/L

12

5. ZAKLJUČAK (ili ZAKLJUČCI)

U zaključku (ili zaključcima) se sažimaju rezultati završnog rada. Ovo poglavlje sadrži maksimalno 1-2 stranice, a kandidat treba da se potrudi da na osnovu dobijenih rezultata i odgovarajuće diskusije iznese vlastiti sud o obrađenoj temi završnog rada.

Ovo poglavlje se može pisati i u formi nabrojanih zaključaka koji se onda numerišu.

1. Na osnovu ...... 2. Analizom je utvrđeno da.... 3. Prema utvrđenim.....

13

6. LITERATURA

Poglavlje literature sadrži popis literaturnih izvora (koji se nalazi ispod ovog teksta). Poglavlje lilterature se piše na kraju rada. Postoje različiti izvori informacija, a kao literaturu je najbolje koristiti stučne knjige i časopise. Treba izbjegavati izvore sa interneta. Literaturni izvori se u popisu literature navode na više načina, a na linku ispod se nalazi priručnik za navođenje literature (Babić, 2011):

https://www.ipr.gov.ba/upload/documents/dokumenti_podstranice/brosure_i_publikacije/croatian/prirucnik_elektro_bl.pdf

Postoji više načina citiranja literature koji podrazumijeva uniformno navođenje izvora u tekstu i na kraju u popisu sadržanom u poglavlju LITERATURA. U našem primjeru je dat Harvardski sistem.

Harvardski sistem propisuje navođenje prezimena autora i godine publikacije (kao u našem primjeru „Babić, 2011“) u tekstu nakon pominjanja informacija iz navedenog izvora. Poželjno je, ali nije i obavezno, da navod bude na kraju rečenice (Austin, 2002). Prezime i godina treba da su u zagradi ukoliko prezime ne predstavlja dio rečenice. Kada se prezime prvog autora navodi u tekstu onda se piše: „Prema Singer Aplevicz i sar. (2013) uticaj....“ ili „O ovom problemu piše Geršak (2013) u radu u kojem pored ostalog.......“

Ako postoje dva autora potrebno je upisati prezimena oba (bez inicijala) i godinu (Kocjan Ačko i Rijavec, 2010) sa veznikom „i“. U slučajevima kada ima više autora upisuje se samo prezime prvog autora i dodaje skraćenica „i sar“ (Botić i sar., 2016; Singer Aplevicz i sar., 2013). Pri citiranju dvije ili više referenci istog autora iz iste godine, pri prvom pominjanju u tekstu se uz godinu objavljivanja stavlja malo slovo „a“ (Novaković i Kašiković, 2013a), pri sljedećem citiranju se iza godine dodaje malo slovo „b“ (Novaković i Kašiković, 2013b) i tako redom.

Popis literature se u poglavlju literatura formira abecednim redom uz pravilno navođenje prezime, inicijala autora, naslova rada, naziva časopisa i slično. U našem primjeru je naveden popis svih literaturnih izvora koji su korišteni u ovom uputstvu. Popis ne sadrži literaturne izvore koji su dati kao primjer za pisanje izvora u tekstu koji slijedi iza njega.

14

Austin, B. (2002). The bacterial microflora of fish. The Scientific World Journal, 2, 558-572. Dostupno na: www.thescientificworld.com

Babić, Z. (2011). Priručnik za navođenje izvora u naučnim i stručnim radovima. Banja Luka: Elektrotehnički fakultet Univerziteta u Banjoj Luci.

Botić, T., Drljača, D., Šinik, A. (2016). Analiza uticaja sastava sirovine na energetsku vrijednost drvnog peleta na prostoru Bosne i Hercegovine. Glasnik hemičara, tehnologa i ekologa Republike Srpske, 12, 17-24.

Drljača, D., Dalmacija, B., Vukić, Lj., Zorić, S. (2016). Biološko uklanjanje amonijum jona iz vode za piće. Glasnik hemičara, tehnologa i ekologa Republike Srpske, 12, 9-16.

Geršak, J. (2013). Clothing design and fit comfort based on body motion. Glasnik hemičara, tehnologa i ekologa Republike Srpske, Vanredno izdanje, 43-51.

Kocjan Ačko, D., Rijavec, T. (2010). Problems of flax reintroduction (Linus usitissimum L.) in Slovenia. Glasnik hemičara tehnologa i ekologa Republike Srpske, 4, 29-34.

Malinović, B., Pavlović, M., Gorgi, N. (2014). Uticaj hloridnih jona na elektrohemijsku oksidaciju cijanida u otpadnim vodama. Zaštita materijala, 55 (4), 171-179.

Novaković, D., Kašiković, N. (2013a). Digitalna štampa. Novi Sad: Fakultet tehničkih nauka.

Novaković, D., Kašiković, N. (2013b). Propusna štampa. Novi Sad: Fakultet tehničkih nauka.

Singer Aplevicz, K., Jose Ogliari, P., Santa' Anna, E. S. (2013). Influence of fermentation time on characteristics of sourdough bread. Brazilian Journal of Pharmaceutical Sciences, 2 (49), 233-239.

Suzić, N. (2012). Pravila pisanja naučnog rada: APA i drugi standardi. Vodiči i priručnici - Guides & Manuals, knj. 1 ed. Banja Luka: Panevropski univerzitet "APEIRON".

15

Primjeri navođenja literaturnih izvora u popisu literature:

a) Knjige: prezime iza kojeg se stavlja zarez; inicijal imena (jednog ili više autora) iza kojeg se stavlja tačka i zarez ako ima više autora ili samo tačka ako iza inicijala imena slijedi godina; godina izdanja u zagradi; naslov knjige; mjesto izdavanja; dvotačka; naziv izdavača.

b) Poglavlja u knjizi: prezime; inicijal imena (jednog ili više autora); godina izdanja; naslov poglavlja; prezime urednika i inicijal imena (jednog ili više); naslov knjige; izdavač, broj prve i posljednje stranice poglavlja.

c) E – knjige: prezime; inicijal imena autora (jednog ili više); godina izdanja; naslov knjige; [medium, „Online“ ili „CD“]; mjesto izdanja; izdavač; Dostupno na: web stranica. [Pristupljeno: datum].

Vučina, Ž. (2006): Pretraživanje i vrednovanje informacija na internetu. [Online]. Zagreb: CarNet. Dostupno na: http://edu-udzbenik.carnet.hr/2/index.htlm [Pristupljeno: 18. maj 2017.]

16

d) Naučni i stručni radovi u časopisima: prezime; inicijal imena autora (jednog ili više); godina objavljivanja; naslov rada; naziv časopisa (kurziv/italic); broj i volumen (u zagradi); broj prve i posljednje stranice članka.

Singer Aplevicz, K., Jose Ogliari, P., Santa' Anna, E. S. (2013). Influence of fermentation time on characteristics of sourdough bread. Brazilian Journal of Pharmaceutical Sciences, 2 (49), 233-239.

e) Članci u zbornicima: prezime; inicijal imena autora (jednog ili više); godina objavljivanja; naslov rada; U: naslov zbornika i podnaslov; mjesto izdavanja; izdavač; broj prve i posljednje stranice članka.

Grujić, S., Savanović, D., Odžaković, B., Šavija, O., Popara, D. (2008). Senzorna analiza kao alat za razvoj novih proizvoda. U: VIII Savjetovanje hemičara i tehnologa Republike Srpske, Zbornik radova. Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Tehnološki fakultet, 311-319.

f) Disertacije, magistarski i master radovi: prezime; inicijal imena autora; godina odbrane; naslov; doktorska disertacija (magistarski rad, master rad), mjesto; univerzitet i fakultet.

Mandić, S. (2008). Integrisani sistem upravljanja rizikom mikotoksina u prehrambenoj industriji. Doktorska disertacija. Banja Luka: Univerzitet u Banjoj Luci, Tehnološki fakultet.

g) Pravilnici, standardi, organizacije: naziv organizacije koja je izdala dokument (za poznate izdavače se koriste skraćenice kao npr. WHO (World Health Organization); godina objavljivanja; naziv dokumenta; mjesto izdavanja.

World Health Organization (2003). WHO Diet, Nutrition and Prevention of Chonic Disease, Report of a Jint WHO/FAO Expert Consultation, WHO Technical Report Series, No. 894, Geneva.

Pravilnik o mikrobiološkim kriterijima za hranu. (2003). Službeni glasnik BiH, Br. 11, 31-33.

Studentima koji se bolje snalaze u MS Word-u preporučuje se korišćenje Word-ovih obrazaca za umetanje literaturnih izvora i bibilografije. MS Word nudi više stilova navođenja literaturnih izvora, a preporučuje se Harvardski stil (Harvard - Anglia 2008). Detaljno objašnjenje je preuzeto sa zvanične web-adrese kompanije Microsoft (Microsoft, 2010):

17

Kreiranje bibliografije

Bibliografija predstavlja listu izvora koje ste konsultovali i citirali tokom kreiranja dokumenta i obično se nalazi na njegovom kraju. U programu Microsoft Word 2010 možete da automatski kreirate bibliografiju na osnovu informacija o izvoru koje ste dali za vaš dokument.

Svaki put kada kreirate novi izvor, informacije o izvoru biće sačuvane na računar, tako da možete pronaći i koristiti svaki izvor koji ste kreirali.

Možete odabrati željeni stil bibliografije i dodati nove stilove bibliografije.

Dodavanje novog citata i izvora u dokument

Svaki put kada dodate novi citat u dokument, vi kreirate i novi izvor koji će se pojaviti u bibliografiji.

1. Na kartici Reference, u grupi Citati i bibliografija kliknite na strelicu pored stavke Stil.

2. Izaberite stil koji želite da koristite za citat i izvor

3. Na primjer, u dokumentima vezanim za društvene nauke obično se za citate i izvore koriste MLA ili APA stilovi

4. Kliknite na kraj rečenice ili fraze koju želite da citirate.

5. Na kartici Reference, u grupi Citati i bibliografija kliknite na dugme Umetni citat.

6. Postupite na neki od sljedećih načina:

o Izaberite stavku Dodaj novi izvor da biste dodali izvor informacija.

o Izaberite stavku Dodaj novi čuvar mjesta da biste dodali čuvar mjesta kako biste kasnije mogli da kreirate citat i upišete informacije o izvoru. Pored izvora čuvara mjesta u dijalogu „Upravljanje izvorima“ pojaviće se znak pitanja.

7. Počnite sa popunjavanjem informacija o izvoru tako što ćete kliknuti na strelicu pored polja Tip izvora.

Na primjer, vaš izvor može da bude knjiga, izveštaj ili Web lokacija.

8. Upišite informacije o bibliografiji za izvor.

Potvrdite izbor Prikaži sva polja bibliografije da biste dodali više informacija o izvoru.

Napomena

• Ako odaberete stil GOST ili stil ISO 690 za izvore, a citat nije jedinstven, godini dodajte slovo abecede. Na primjer, citat treba da izgleda ovako: [Paster, 1848a].

• Ako ste odabrali stil ISO 690 – numerička referenca, a citati se i dalje ne pojavljuju uzastopno, morate ponovo da kliknete na stil ISO 690 i pritisnete taster ENTER da biste ispravno rasporedili citate.

18

Pronalaženje izvora

Lista izvora koje konsultujete ili navodite može postati veoma dugačka. Povremeno možete imati potrebu da korišćenjem dugmeta Upravljaj izvorima potražite izvor koji ste citirali u drugom dokumentu.

1. Na kartici Reference, u grupi Citati i bibliografija izaberite stavku Upravljanje izvorima.

Ako otvorite novi dokument koji još ne sadrži citate, svi izvori koje ste koristili u prethodnim dokumentima će se pojaviti u oknu Glavna lista.

Ako otvorite dokument koji sadrži citate, izvori tih citata pojavljuju se u okviru Trenutna lista. Svi izvori koje ste citirali u prethodnim dokumentima ili trenutnom dokumentu pojavljuju se u okviru Glavna lista.

2. Da biste pronašli određeni izvor, postupite na neki od sljedećih načina:

o U polju za sortiranje izvršite sortiranje po autoru, naslovu, imenu oznake citata ili godini, a zatim pronađite željeni izvor na listi sa rezultatima.

o U polje Pretraži upišite naslov ili autora izvora koji želite da pronađete. Lista će se dinamički suziti da bi odgovarala pojmu pretrage.

Napomena U dijalogu Upravljanje izvorima možete da kliknete na dugme Potraži da biste izabrali drugu glavnu listu sa koje možete uvesti nove izvore u dokument. Na primjer, možete se povezati sa datotekom na deljenom serveru, računaru ili serveru kolege istraživača ili na Web lokaciji koju hostuje univerzitet ili istraživačka institucija.

Uređivanje čuvara mjesta citata

Povremeno ćete poželjeti da kreirate čuvar mjesta citata, a da zatim sačekate i tek kasnije upišete potpune izvore informacija o bibliografiji. Sve promjene koje načinite u izvoru će se automatski odraziti na bibliografiju, ako ste je već kreirali. Znak pitanja će se pojaviti pored izvora čuvara mjesta u dijalogu „Upravljanje izvorima“.

1. Na kartici Reference, u grupi Citati i bibliografija izaberite stavku Upravljanje izvorima.

2. U oknu Ova lista izaberite čuvar mjesta koji želite da uredite.

Napomena Izvori čuvara mjesta su u dijalogu „Upravljanje izvorima“ prikazani po abecednom redosledu oznaka naziva čuvara mjesta zajedno sa svim drugim izvorima. Oznake naziva čuvara mjesta podrazumevano su brojevi, ali možete da ih prilagodite korišćenjem bilo koje željene oznake.

3. Kliknite na dugme Uredi.

4. Kliknite na strelicu pored polja Tip izvora da biste započeli popunjavanje informacija o izvoru.

Na primjer, vaš izvor može da bude knjiga, izveštaj ili Web lokacija.

19

5. Upišite informacije o bibliografiji za izvor. Koristite dugme Uredi za upisivanje u polja kako ne biste morali da upisujete imena u odgovarajućem formatu.

Potvrdite izbor Prikaži sva polja bibliografije da biste dodali više informacija o izvoru.

Kreiranje bibliografije

Bibliografiju možete da kreirate u bilo kom trenutku nakon što umetnete jedan ili više izvora u dokument. Ako nemate sve informacije koje su vam potrebne o izvoru da biste kreirali potpuni citat, možete da koristite čuvar mjesta citata, a da kasnije dopunite informacije o izvoru.

Napomena Čuvari mjesta citata ne pojavljuju se u bibliografiji.

1. Kliknite na mjesto na koje želite da umetnete bibliografiju, na primjer na kraj dokumenta.

2. Na kartici Reference, u grupi Citati i bibliografija izaberite stavku Bibliografija.

3. Izaberite unaprijed dizajnirani format bibliografije kako biste bibliografiju umetnuli u dokument.

20

7. LITERATURA

Babić, Z. (2011). Priručnik za navođenje izvora u naučnim i stručnim radovima. Banja Luka: Elektrotehnički fakultet Univerziteta u Banjoj Luci.

Malinovic, B., Pavlovic, M., Halilovic, N. (2015). Electrochemical Removal of Nitrate from Wastewater Using Copper Cathode. Journal of Environmental Protection and Ecology, 16(4), 1273-1281

Malinović, B., Pavlović, M., Gorgi, N. (2014). Uticaj hloridnih jona na elektrohemijsku oksidaciju cijanida u otpadnim vodama. Zaštita materijala, 55(4), 171-179.

Microsoft (2010). Kreiranje bibliografije. [Online] Dostupno na: https://support.office.com/sr-latn-rs/article/Kreiranje-bibliografije-81b1ba4a-6d0b-4475-88ca-f150ed6f49a0 [Pristupljeno: 16. decembar 2015.].

Suzić, N. (2012). Pravila pisanja naučnog rada: APA i drugi standardi. Vodiči i priručnici - Guides & Manuals, knj. 1 ed. Banja Luka: Panevropski univerzitet "APEIRON".