Presentatie 5 Tom Balsem

GEOPARK TWENTE

Tom Balsem – TBWI Consult Maart 2012

1 8-3-2012 Geopark Twente, T.Balsem

Regio Twente: Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Hof van Twente, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand en Wierden.

De natuur bestond ondanks onze inspanningen (om haar te onderwerpen), en nu bestaat zij dankszij onze inspanningen (om haar te behouden) Bron: Van Zoomeren, Volkskrant 28-1-2012

1. Aardkundige waarden, geodiversiteit – de missie; waar gaat het ook al weer echt om?

8-3-2012 2 Geopark Twente, T.Balsem

2. Geopark – Inleiding integrale lagenbenadering van de bijzondere natuur- en landschapswaarden o Ecologische waarden o Cultuurhistorische waarden o Belevingswaarden o Aardkundige waarden (inclusief water)

1. Aardkundige waarden, geodiversiteit – de missie: waar ging het ook al weer om? (Paul verder)


Vorige workshop: • kansrijk thema • verder uitwerken van het thema • stakeholders benaderen (Saxion)

Resultaten interviews stakeholders: • meerderheid wil ondersteunende rol spelen • sommigen actieve rol • projectuitwerking meer concreter • integrale aanpak is goed

Toerisme/ recreatie: • meer vakanties in NL, maar goedkoper • afname in Twente, culturele dagtochten nemen toe • hoog gewaardeerd, maar sterker profileren • kansen voor cultuurhistorisch profiel • toename vergrijzing (type toerist/ dagrecreant)

1. SVZ - vorige workshop, interviews en analyse tourisme


Stelling : Geopark Twente “De bodem onder onze voeten verbindt alle Twentenaren in het heden, verleden en de toekomst”. De basis van samenwerking tussen alle Twentenaren ligt in het ontwikkelen van een economische toekomstvisie die gebaseerd is op de geologische ontstaansgeschiedenis van het Twentse landschap en zijn cultuurhistorie. Een dergelijke visie versterkt de identiteit van het gebied en de verbondenheid die de Twentenaren er mee hebben. Dit is de basis om met elkaar een duurzame toekomst op te bouwen. Deze dient dan ook ontwikkeld te worden in samenwerking met alle partijen en inwoners van Twente.

Waar ging het ook al weer over?

• Bleker wil wel voorwaarden scheppen ..."de staatssecretaris ziet het liefst dat boeren en burgers (B&B) in de regio gezamenlijk bepalen welke waarden het landschap moeten kenmerken en hoe die worden behaald en behouden”


Landschap = natuur + mens

Natuur = levende + niet-levende natuur

Biodiversiteit + geodiversiteit = software + hardware

OP = OP

SVZ aardkundig erfgoed, de geo-diversiteit

• Ons aardkundig erfgoed: blauwdruk onze onstaansgeschiedenis, fundament • De aardkundige waarden: uniek en gaaf, (nog veel) plekken Nederland, GEA/IPO/BBG • Waardevol= zorgplicht: draagfunctie, educatieve waarde, wetenschappelijke-, informatieve- en/of economische waarde, maar vooral intrinsieke waarde. • Aantasting: OP=OP: de geodiversiteit is uniek en onvervangbaar, verstoring is definitief • “Onbekend maakt onbemind”: essentieel in ons denkgoed, terug in het onderwijs • “Hoort zegt het voort”: verbreding maatschappelijkdraagvlak, blijvend gerichte acties • Integrale landschapsbenadering: aardkunde + ecologie +cultuurhistorie + beleving • Vormen één geheel: integraal en onlosmakelijk van het Nederlands landschap • Kwaliteitsverbetering leefomgeving: bewustwording+kennis= basis zorg / identificatie eigen leefomgeving, het “streekeigene” • Uitdaging samenwerking: overheden en particuliere organisaties: richten op gelijkwaardige plaats maatschappelijk denken en ruimtelijke plannen van de overheid • De regie rol van de overheden is cruciaal


Min El&I: 'het wordt mooier als u meedoet"

3. Geopark – Een integrale lagenbenadering van de bijzondere natuur- en landschapswaarden

o Ecologische waarden o Cultuurhistorische waarden o Belevingswaarden o Aardkundige waarden (inclusief water)


Regio Twente, Provincie Overijssel, GOBT, VVV’s in Twente (16), Toeristisch bedrijfsleven, Regio Twente, Hotel Overleg Twente, Campings & Bungalowparken Twente en Cultuur-, natuur-, evenementen-, en plattelandsorganisaties

TBT –partners:

Regio Twente is het samenwerkingsverband van de veertien Twentse gemeenten met een verzorgingsgebied van 620.000 inwoners. Vóór en mét hen vervult ze werkzaamheden op een heel breed gebied: Verkeer en vervoer, volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, economische zaken, volksgezondheid, recreatie en toerisme. Samen Twente De aangesloten gemeenten zijn: Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Hof van Twente, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand en Wierden. 8-3-2012 8 Geopark Twente, T.Balsem

Sponsoren Twentse Welle: UGL Capital BV Stichting Edwina van Heek Stichting Bouwfonds Cultuurfonds Stichting Juulkesfonds Roelvinkfonds VSB Fonds Kamer van Koophandel Oost Nederland Koninklijke Volker Wessels Stevin NV Koninklijke Nederlandse Heidemaatschappij SNS Bank CoNet BV Eijsink Afrekensystemen BV Leferink Office Works BV Segerink Search

Wie doet het met wie?

Partners Nationaal Landschap NoordOost Twente: provincie Overijssel, Waterschap Regge & Dinkel

,Gemeenten Dinkelland , Losser, Oldenzaal, Tubbergen, Natura Docet

SBB: Overlegorgaan Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug: 1. Staatsbosbeheer 2. Natuurmonmenten 3. Gemeente Hellendoorn 4. Gemeente Rijssen-Holten 5. LTO 6. provincie Overijssel 7. Ondernemersvereniging Holten 8. Bewonerskring Holterberg 9. Particuliere eigenaren.

Natura Docet + VVV Denekamp + 7 Informatiecentra: Bels/Mander, Werklust, Boderi/ Albergen, Hulsbeek/Oldenzaal, openlucht/ Ootmarsum

CHIEC – Losser/ Sti E4A: 1. De Werklust 2. Sti Geol Centr NL 3. Sti Staringmonument 4. Sti Archeol Club Oldenzaal 5. Gemeente Losser

Gemeente Losser – Gem Bentheim (Dtsl)

Gemeente Tubbergen: Belevingspad Hart van Twente


http://www.uglcapital.com/

http://vsbfonds.nl/

http://kvk.nl/

http://volkerwessels.com/

http://knhm.nl/

http://snsbank.nl/

http://leferink.nl/

http://eijsink.nl/

http://www.leferink.nl/

http://www.segerink-search.nl/

Natuur- en Landschapsbeleid wordt verdeeld over 4 beleidssporen : • Landbouw • Natuur • Ruimtelijke Ordening • Cultuurhistorie

Bron: Natuur dichterbij! Landschapsbeheer Nederland, 2011

Waardebepaling van Natuur- en Landschap Twente (NL)

- Landschap: is overal, ontwikkelingen zijn dynamisch, het is een integraal begrip.

- Dragers van het landschap zijn: A. Identiteit: is het “sterk” dan heeft het iets eigens B. Duurzaamheid: heeft te maken met “robuustheid”van het landschap te maken met sturing en borging op lange termijn -Identiteit en Duurzaamheid bepalen samen de Landschapskwaliteit

- Dit vereist een gezamenlijke aanpak van alle betrokken beleidssectoren

De bijzondere natuur- en landschapswaarden bepalen met name de identiteit van een landschap:

Ecologische waarden Cultuurhistorische waarden Aardkundige waarden Belevingswaarden


Integrale benadering van landschap door stapeling van sectorale kernkwaliteiten

Natuurbeleidsplan (NBP) 1990/ Nota Landschap (NOLA,1992) – 4 lagen benadering van de bijzondere natuur- en landschapswaarden (T.Balsem)

11

Sector/ beleidslaag Wetenschap/ studie

3. Integrale Lagenbenadering

8-3-2012 Geopark Twente, T.Balsem

Hoe spoor je kernkwaliteiten (waarden) in een beleidslaag op? Practische toepassing bij benadering/ identificatie van de parels in Twente: 1. GROEN- Ecologie (biotisch milieu) 2. BRUIN- Aardkunde (a-biotisch milieu) 3. BLAUW – Hydrologie (a-biotisch milieu) 4. ROOD- Cultuurhistorie (menselijke neerslag/ historie interactie) 5. GEEL - Beleving (wat doen/deden we er mee)

2. Geopark: de integratie van bijzondere natuur- en landschapswaarden

MENS Cultuurhistorische

waarden Archeologie,

Historische geografie & Bouwkunde

SOFTWARE Bio-diversiteit

Ecologischewaarden Fauna, Flora

MENS Belevingswaarden

Leefomgeving, wonen, recreatie

toerisme

HARDWARE Geo-diversiteit

Aardkundigewaarden Bodemkunde,

geologie, hydrologie geomorfologie


Geodiversiteit - aardkunde


Zijn de in Twente aanwezige geologische fenomenen toeristisch voldoende interessant?

Ontwikkeling Landelijk Uitvoeringsprogramma Aardkundige Waarden (OLAUW) – Prisma, IPO – BOOG, Vakgroep Bodembescherming 2007 14

Stand van zaken AW Rijksbeleid AW >2007


• Fysiek onderscheid het Overijssels landschap zich vooral op ontstaanswijze:

o gevormd door gletscherijs (bijv. stuwwallen) o stromend water (bijv. beekdalen) o en/of door wind (bijv. dekzanden)

15

Morfocomplexen van Nederland:

Kwalitatieve beoordeling binnen de grotere eenheden: referentie nationaal niveau adh van de classificatie van de geogenetisch kenmerkende en zeldzame gebieden van de Signaleringskaart / Alterra, rp 498, 1997

11


Bron: “Atlas van onderzoeksgebieden bodembescherming in Overijssel”

Bron: Streekplankaart Overijssel – 1999, ism SAW NITG-TNO

Beleid Overijssel >1999


Beleid Overijssel <1996

Streekplan Overijssel – 1999/2000

AW in Overijssel

Regio Twente: 3 Internationaal 8 Nationaal 9 Provinciaal 2 Regionaal 12 Sterlokaties

AM AM

AM: Galgenberg

Losser: Staring Monument

Lutterzand


18

• Nr 47: Gebied Holten –Rijssen –Markelo: Internationaal van belang: deel van een geo-divers complex met stuwwallen en smeltwaterafzettingen en keileem uit het Saalien

AW Streekplankaart van de provincie Overijssel 1999

• 47-m: Aardkundig Monument de Friezenberg: smeltwaterheuvel

• 47-1: de Friezenberg – Apenberg: smeltwaterheuvels

• 47-2: de Herikerberg: stuwwal met fluvioglaciale afzettingen

De Borkeld



• politieke aandacht natuur & landschap verminderd (Rutte-Verhagen) • aandacht actief burgerschap toegenomen • verantwoordelijkheid (ook natuur en landschap) terug in samenleving • ambitie bevordering ondernemerschap, innovatie en zelfredzaamheid • balans tussen rechten en plichten herstellen • dwz: samenwerking is de uitdaging Mogelijkheden voor een Geopark? • Bestaande pilots:

initiatief moet bijdragen aan duurzame landschapskwaliteit, gelokaliseerd zijn in het landelijk gebied, burgers moeten zelf actief zijn in meedenken en meedoen initiatief niet alleen eigen belang, maar breder maatschappelijk belang vertegenwoordigen/ dienen Min wil helpen, met procesgeld (+advies/ data lokale/prov overheid)

Voorbeeld pilot: burger initiatief pilot project over de grensbeleving in Enschede en omgeving ..... wandelpaden, RO, en veel bijzondere grenspaaltjes.

SVZ- Rijksbeleid anno 2012 – burgerparticipatie – meedoen = zelfdoen

Bron: Min van EL&I en Alterra: Burgers en Landschap (deel 5) inzake burgerparticipatie en burgerinitiatieven, 2011 8-3-2012 20 Geopark Twente, T.Balsem

Met betrekking tot het huidige rijksbeleid: waarom nu een Geopark? • de visie van Geopark past in het huidige overheidsbeleid • kansen voor samenwerking tussen de burgers/ organisaties en overheden • burgerparticipatie (is anders dan burger initiatief) = initiatief ligt niet bij burger, maar bij overheid of grote organisaties

• Bleker bedoelt: • burger/ ondernemer/ boer/ lokale amateur clubs neemt zelf initiatief • maar.... ook rol van de betreffende ambtenaar wordt bekeken

Kortom: • Twente heeft alles: combi van mooie thematrekkers: goede infrastructuur, afwisseling, uiteenlopende kernkwaliteiten op betrekkelijk korte afstand, bijzondere attracties...etc. • Alle informatie voor handen, echter versnipperd en sectoraal/ thematisch • Stakeholders vullen (facultatief) zelf thema’s in, werken uit. Vinden het wiel uit. • Centrale regie (Twente breed) en samenwerkingsverbanden ontbreken


Dank u voor uw aandacht


Documents

Presentatie 5 Tom Balsem