Zagrożenia występujące w środowisku pracy i nauki oraz metody przeciwdziałania im w

odniesieniu do wybranej tematyki:

Obrona czynna i bierna przed pożarami.

Jeżeli spojrzymy w biuletyny statystyczne łatwo dojrzymy, że codziennie na obszarze kraju powstaje kilkadziesiąt pożarów, bezpowrotnie pochłaniających nasz dorobek. W ciągu roku pastwą płomieni pada kilkanaście tysięcy budynków, wiele hektarów lasów. Zniszczeniu ulegają również zakłady przemysłowe.Pożary zbierają też żniwo najbardziej tragiczne - życie ludzkie. Do zwalczania pożarów powołane zostały wyspecjalizowane zespoły ludzkie - zawodowe i ochotnicze straże pożarne. To od ich przygotowania zależą efekty podjętych działań ratowniczych. Nie da się określić ile wiedzy potrzeba do walki z pożarem. Jedno jest pewne, że im więcej wiemy na temat pożarów, tym łatwiej możemy się przed nimi bronić.Ludzkość od wieków toczy nierówną walkę z ogniem. Pożary są najczęściej skutkiem czyjejś nieuwagi, bezmyślności, lekceważenia przepisów przeciwpożarowych lub też spowodowane przez podpalaczy.

Pożar - jest to niekontrolowany proces spalania

przebiegający w miejscu do tego nie przeznaczonym, stwarzający zagrożenie dla życia i zdrowia oraz powodujący straty materialne.

Pożary odznaczają się:- wysoką temperaturą, powodującą spalenie wszystkiego co znajduje się w strefie pożaru,- zadymieniem dużych obszarów, powodującym znaczne ograniczenie widzialności,- działają podrażniająco na ludzi i zwierzęta, a także mogą powodować zatrucia tlenkiem węgla,- silnym ujemnym oddziaływaniem psychologicznym.W naszym kraju powszechne są pożary lasów, torfowisk i pożary polne (traw i zbóż). Najczęściej wybuchają pożary lasów ze względu na warunki szczególnie sprzyjające ich powstawaniu i rozprzestrzenianiu się (np. długotrwałe susze).  Ilość pożarów i przestrzeń nimi objęta bywają różne.

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożarów jest ludzka nieostrożność, nierzadko granicząca z bezmyślnością. Objawia się ona drastycznym lekceważeniem podstawowych zasad bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem przepisów przeciwpożarowych. Szczególnie powszechne jest nieprzestrzeganie zakazu palenia tytoniu w miejscach niedozwolonych, niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem częstotliwości przyczyną występowania pożarów są wady i nieprawidłowa eksploatacja urządzeń elektrycznych, objawiająca się nadmiernym obciążaniem obwodów zasilających, eksploatowaniem urządzeń niesprawnych technicznie, zwłaszcza z uszkodzonymi kablami i wtykami zasilającymi oraz używanie elektrycznych, przenośnych urządzeń grzewczych w sposób niezgodny z przeznaczeniem i określonymi przez producenta zasadami użytkowania.

Obrona przeciwpożarowa jest to ogół przedsięwzięć, czynności i zabiegów profilaktycznych mających na celu ochronę życia, mienia i zdrowia przed pożarem.

Zapobieganie pożarom polega na przestrzeganiu podstawowych nakazów i zakazów określonych w obowiązujących przepisach przeciwpożarowych. Ich konsekwencją na szczeblu zakładu pracy powinno być opracowanie wewnętrznych aktów prawnych i wdrożenie takich zachowań pracowników, które w swoim efekcie pozwolą wyeliminować lub znacznie zredukować wszelkie sytuacje, w wyniku których może powstać pożar.

Ochrona przeciwpożarowa budynków rozpoczyna się już w fazie projektu. Niepalne lub trudno palne: stropy, substancje do impregnacji, farby i oleje, a także montowanie instalacji i czujników reagujących na dym mają zapewnić bezpieczeństwo przeciwpożarowe. Na dachach wydziela się pasy ochronne, a tak zwane przerwy ogniowe zmuszają do budowy budynków w bezpiecznej odległości od siebie.

Wszystkie urządzenia wodne muszą być utrzymane w dobrym stanie. Przy hydrantach zewnętrznych istnieją zakazy parkowania, aby na wypadek pożaru służby gaśnicze miały zapewniony łatwy dostęp do nich.

Kontrole przeciwpożarowe stale dbają o przestrzeganie przepisów tzn. o utrzymanie drożności kominów i przewodów dymowych, prawidłowość składowania materiałów łatwo palnych, bezpieczeństwo instalacji elektrycznych, gazowych, grzewczych, przejść i dróg ewakuacyjnych.

W obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest zabronione wykonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji.

Znane są dwa sposoby walki z pożarami:

1) obrona czynna, stosowana wówczas, gdy już walczymy z powstałym ogniem;

2) obrona bierna, gdy czynimy wszystko, aby nie dopuścić do powstawania pożaru

W zakresie obrony czynnej należy brać pod uwagę:

1. Takie wymiary budynków, korytarzy, klatek schodowych i wyjść, które umożliwią szybką i bezpieczną ewakuację pracowników, studentów i innych osób przebywających na terenie zagrożonych pomieszczeń.

2. Wyposażenie obiektów w urządzenia gaśnicze oraz odpowiednie rozmieszczenie ich, tj. gaśnic, hydrantów,skrzynek z piaskiem w pobliżu miejsc, w których pożar jest prawdopodobny oraz w pobliżu wyjść, aby ewentualny pożar mógł być ugaszony w zarodku.

3. Rozplanowanie budynków i ich otoczenia, aby zapewnić dojazd i dostęp jednostkom straży pożarnej do urządzeń technologicznych, zbiorników wodnych i hydrantów i umożliwić im gaszenie ognia.

4. Takie rozmieszczenie instalacji alarmowych, aby zawiadomienie o wybuchu pożaru było jak najwcześniejsze.

Obrona bierna polega na tym, aby konstrukcja irozplanowanie budynków i pomieszczeń pracy zmniejszały możliwość powstania pożaru.Mogą to zapewnić takie działania jak:1. Budowa dachów i ścian ognioodpornych. Należy ustalić taką klasę odporności

ogniowej budynku i poszczególnych elementów budowlanych oraz urządzeń, aby działająca siła ognia i wysokie temperatury nie spowodowały spalenia lub zawalenia budynku.

2. Budowa i usytuowanie magazynów materiałów palnych z dala od innych budynków, aby wykluczyć możliwość przenoszenia pożarów z jednych pomieszczeń do drugich.

3. Umieszczenie działań mogących spowodować pożar w specjalnych wydzielonych i odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeniach.

4. Przedzielić przegrodami ogniotrwałymi budowle na strefy pożarowe tzn. na takie powierzchnie, aby pożar powstały w jakiejś części budynku nie zniszczył całego obiektu lub urządzenia.

5. Utrzymanie instalacji i urządzeń elektrycznych w stanie wykluczającym przypadkowe zwarcia i iskrzenie.

6. Przestrzeganie zakazu używania otwartego płomienia w pomieszczeniach zagrożonych możliwością wybuchu lub zapalenia się (magazyny paliw stałych,

akumulatornie, lakiernie).

Wyposażenie punktu przeciwpożarowego

KILOF ŁOM

TOPÓRSZUFLA

BOSAKI

ŁOPATA

Typowy sprzęt gaśniczyTypowy sprzęt gaśniczyHydrant -urządzenie, które umożliwia bezpośredni pobór wody z głównych przewodów sieci wodociągowej. Hydrant posiada zawór i złącze do węża, ma zastosowanie w celach gospodarczych oraz przeciwpożarowych. Rozróżnia się hydranty:

* uliczne (na sieciach zewnętrznych):

* nadziemne

* podziemne

* wewnętrzne (szafkowe lub wnękowe - na wewnętrznych instalacjach przeciwpożarowych budynku)

 

HYDRANT NADZIEMNYHYDRANT WEWNĘTRZNY

Hydronetka - podręczny, przenośny sprzęt gaśniczy przystosowany do podawania prądu wody poprzez pompowanie ręczną pompką dwustronnego działania (wbudowaną w hydronetkę).Ładunek gaśniczy mieści się w zbiornik na środek gaśniczy, który jest wyrzucany na źródło ognia poprzez wężyk zakończony prądowniczką. Zbiornik zawiera ok. 15 litrów środka. Podczas gaszenia hydronetką druga osoba może uzupełniać w pojemniku wodę, co umożliwi ciągłą pracę urządzenia. Hydronetka najskuteczniej gasi małe pożary ciał stałych (klasa A). Zobacz też pożar"sposoby walki z ogniem".Hydronetki odchodzą do historii, są wypierane przez nowocześniejszy i skuteczniejszy sprzęt gaśniczy.

HYDRONETKA TWORZYWOWA

HYDRONETKA METALOWA

Gaśnica to urządzenie (najczęściej przenośne) służące do gaszenia pożarów. Mniejsze gaśnice stosuje się w samochodach, większe w obiektach publicznych i przemysłowych. Istnieją także tzw. agregaty gaśnicze złożone z jednej lub więcej dużych gaśnic, umieszczonych na dwukołowym podwoziu i zaopatrzonych we wspólną dyszę. Gaśnice mają kolor czerwony. Jedynym wyjątkiem jest gaśnica śniegowa, która może mieć także kolor srebrny. Każda gaśnica posiada etykietę opisującą jej przeznaczenie i sposób użycia. Prawidłowo zamontowana gaśnica, musi być umieszczona na specjalnym zaczepie do haka na ścianie, bądź umieszczona w objemce na podłodze.Ze względu na zawartość środka gaśniczego dzieli się gaśnice na:

•Proszkowe•Śniegowe•Pianowe•Halonowe•Tetrowe (środkiem gaśniczym jest czterochlorek węgla. Właściwości podobne jak gaśnicy halonowej).

Oznaczenia literowe środków gaśniczych stosowane w Europie:

•A - Pożary ciał stałych, które paląc się nie tylko powodują płomień ale także ulegają rozżarzeniu np. drewna, papieru, gumy,

•B - pożary cieczy i ciał stałych, które paląc się ulegają stopieniu np. benzyny, polietylenu, smoły,

•C - pożary gazów palnych np. metanu, acetylenu, propanu,

•D - pożary metali palnych np. magnezu, sodu, uranu,

•E - pożary urządzeń elektrycznych, oznaczenie to bywa często pomijane, zamiast niego umieszcza się odpowiednią informację tekstową,

•F - pożary łatwopalnych środków gotujących (oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce).

Gaśnica proszkowa

Środkiem gaśniczym jest proszek wyrzucany za pomocą sprężonego gazu (dwutlenek węgla lub azot). Głównym składnikiem proszków gaśniczych są zwykle węglany lub fosforany sodu. Działanie gaśnicze proszku polega przede wszystkim na przerwaniu reakcji spalania w wyniku antykatalizy. Ponadto proszki typu ABC topią się i pienią w wysokiej temperaturze odcinając dopływ tlenu. Dodatkowo jeszcze występuje efekt tłumienia płomieni strumieniem niepalnego gazu, będącego nośnikiem proszku. Gaśnice proszkowe przeznaczone są do gaszenia pożarów z grup A, B i C albo B, C w zależności od rodzaju użytego proszku. Możliwe jest także gaszenie urządzeń elektrycznych pod napięciem, zwykle do 1000V. Istnieją także gaśnice przeznaczone na wyższe napięcia.Gaśnice proszkowe są szczególnie polecane do gaszenia pożarów w archiwach, bibliotekach itp. - wynika to z faktu nie niszczenia (nie zamakania) gaszonych przedmiotów.Nie są zbyt wskazane do gaszenia urządzeń mechanicznych w ruchu, mogą spowodować ich zatarcie. Użycie gaśnic proszkowych w roli gaśnic samochodowych wynika z faktu wycofania gaśnic halonowych i jeszcze starszych gaśnic tetrowych z powodu toksycznego wpływu na warstwę ozonową halonów i toksycznego wpływu par czterochlorku węgla na drogi oddechowe człowieka.

Gaśnica śniegowa

Środkiem gaśniczym w tej gaśnicy jest zawarty w wysokociśnieniowej butli, skroplony CO2 (dwutlenek węgla), który rozprężając się adiabatycznie oziębia się do ok. -78°C i zestala w formę tzw.suchego lodu. Działanie gaśnicze polega na odcinaniu dostępu tlenu i znacznemu obniżeniu temperatury. Jednak ze względu na niewielkie ciepło parowania dwutlenku węgla efekt chłodzący jest mniejszy niż zwykłej wody. Gaśnice śniegowe służą do gaszenia pożarów z grup B, C, urządzeń elektrycznych zwykle do 1000V a zwłaszcza elektroniki i maszyn precyzyjnych. Zaletą gaśnic śniegowych jest brak jakiegokolwiek zanieczyszczenia gaszonych przedmiotów i pomieszczeń. Wadą natomiast duża w porównaniu z innymi gaśnicami o podobnej skuteczności masa. Gaśnicą śniegową nie należy gasić ludzi, gdyż działanie tak niskiej temperatury powoduje dodatkowe obrażenia.

Wadą gaśnicy śniegowej jest również niezbyt wysoka temp. Krytyczna skroplonego CO2 (31,4 °C), przez co gaśnica nie może być używana w pomieszczeniach o podwyższonej temperaturze. Powinna też być chroniona przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych.

Gaśnica pianowa

Środkiem gaśniczym w tej gaśnicy jest piana gaśnicza wyrzucana za pomocą sprężonego gazu (azotu lub dwutlenku węgla). Gaz może być zawarty w specjalnym zbiorniku (gaśnica na pianę mechaniczną) albo powstawać w wyniku reakcji chemicznej (gaśnica na pianę chemiczną).Nie produkowane obecnie ale spotykane jeszcze gaśnice na pianę chemiczną mają zbiornik (na ciśnienie max. 20 atm) w którym mieści się roztwór dwuwęglanu sodowego ze środkiem pianotwórczym (tzw. ładunek zasadowy) i w specjalnym koszu szklany słój (o poj. 1 litra) z rozcieńczonym kwasem siarkowym lub roztworem siarczanu glinu (tzw. ładunek kwaśny). Oba ładunki są przegrodzone membraną z cienkiej płytki ołowianej.

Gaśnica halonowa

Środkiem gaśniczym w tej gaśnicy są halony - chlorowcopochodne węglowodorów, wyrzucane za pomocą sprężonego azotu albo pod ciśnieniem własnych par. Działanie gaśnicze polega głównie na antykatalizie. Przeznaczone do gaszenia pożarów typu B i C a także urządzeń elektrycznych.Gaśnice halonowe wyparły z użycia gaśnice tetrowe jednakże nie na długo.Już w połowie lat 90. XX wieku udowodniono szkodliwy wpływ halonów na górne warstwy atmosfery (dziura ozonowa) i gaśnice te, pomimo dużej skuteczności zostały na przełomie wieków wycofane ze względu na degradację środowiska naturalnego, a także powstawanie w trakcie gaszenia szkodliwych dla człowieka gazów.

Gaśnica, w której środkiem gaśniczym jest czterochlorek węgla wyrzucany za pomocą sprężonego gazu (najczęściej powietrza, rzadziej azotu lub dwutlenku węgla). Gaz jest zawarty w zbiorniku gaśnicy nad lustrem środka gaśniczego. Gaśnice tetrowe były masowo stosowane jako gaśnice samochodowe z uwagi na skuteczność i małe rozmiary. Gaśnice te służyły do gaszenia pożarów z grup B (płyny łatwopalne, także lżejsze od wody np. benzyna), C (gazy) a także urządzeń elektrycznych pod napięciem i niektórych pożarów urządzeń precyzyjnych.Gaśnice tetrowe zostały całkowicie wycofane z użycia w latach 80. XX wieku. Powodem były istotne wady tetry jako środka gaśniczego. Szczególnie:

•pary są drażniące i trujące na drogi oddechowe tetra rozpuszcza tłuszcze i niszczy gumę•na silnym wietrze działanie gaśnicze tetry jest mało skuteczne•jest podejrzenie odnośnie działania rakotwórczego tetry

Na miejsce czterochlorku węgla zastosowano w gaśnicachhalony, związki charakteryzujące się lepszymi własnościami użytkowymi i mniejszą szkodliwością. Obecnie są one również wycofane z powodu niekorzystnego wpływu na dziurę ozonową.

Gaśnica tetrowa

GAŚNICA PROSZKOWA

GAŚNICA ŚNIEGOWA

GAŚNICA PIANOWA

GAŚNICA HALONOWA GAŚNICA TETROWA

Warunki bezpiecznej pracyWarunki bezpiecznej pracy•*Dobrze zorganizowana i właściwie prowadzona akcja ochrony przeciwpożarowej zależy od uświadomienia pracowników, osób przebywających w pomieszczeniach;

•* w większych zakładach organizowane są zawodowe zakładowe straże pożarne, w mniejszych – ochotnicze straże pożarne, w małych zakładach ochrona spoczywa na samych pracownikach;

•*podstawą bezpieczeństwa pożarowego zakładu jest przeszkolenia załogi z zakresu obrony przeciwpożarowej;

•* pracownik, który pierwszy zauważy pożar jest obowiązany natychmiast zaalarmować innych pracowników, straż pożarną i kierownictwo, a następnie niezwłocznie przystąpić do gaszenia pożaru wszelkimi dostępnymi środkami;

•*na terenie zakładu pracy, w miejscach widocznych i łatwo dostępnych powinny się znajdować instrukcje przeciwpożarowe;

•*przy wszystkich telefonach służbowych powinny być umieszczone tabliczki z napisem: „W razie pożaru alarmować straż pożarną”

•998

•112•*większych zakładach pracy powinny być zainstalowane czujniki reagujące na podwyższenie temperatury ponad ustaloną normę lub na pojawienie się dymu;

•*zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej zapewnienie ochrony przeciwpożarowej w zakładach pracy należy do właścicieli, zarządców lub użytkowników obiektu bądź terenu (Dz.U. Nr 81 z dnia 24 sierpnia 1991., poz.351)

Prewencja pożarowa utożsamiana w pożarnictwie z profilaktyką lub inaczej zapobieganiem pożarom jest zespołem działań zmierzających do zmniejszenia zagrożenia pożarowego. Mając na celu zmniejszanie liczby powstających pożarów oraz ograniczenie ich rozmiarów i skutków prewencja zmierza do ustalenia określonych norm prawnych, zmiany niepożądanych zachowań ludzi, zaleca stosowanie środków zabezpieczenia przeciwpożarowego i właściwych przedsięwzięć organizacyjnych. Jej celem jest także oświatowo-wychowawcze oddziaływanie na społeczeństwo.

• Wśród głównych działań prewencyjnych można wymienić:• - usuwanie przyczyn powstawania pożarów,• - ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się pożarów,• - zapewnienie warunków ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia,• - zapoznawanie ludzi z zasadami ochrony przeciwpożarowej,• - zabezpieczenie zagrożonych pożarem obiektów w sprzęt gaśniczy,• - zabezpieczenie obiektów za pomocą odpowiednich urządzeń technicznych.