PRIRODNO I MEHANIKO KRETANJE STANOVNITVA BiH

JU Gimnazija Ismet Mujezinovi

Isabela Muminovi

PISMENA PRIPREMA ZA NASTAVNI AS

PRIRODNO I MEHANIKO KRETANJE STANOVNITVA BOSNE I HERCEGOVINETuzla, mart 2015. godine

kola: JU O Podorajekolska godina: 2014/2015.

Datum: 20.02.2015.

Razred: IX aPredmet: Geografija

Nastavna tema: Drutveno-geografske odlike Bosne i HercegovineNastavna jedinica: Prirodno i mehaniko kretanje stanovnitva Bosne i HercegovineTip asa: Obrada nove nastavne jedinice

Ciljevi asa:

Obrazovni: Usvajanje novih znanja o stanovnitvu Bosne i Hercegovine, njegovom prirodnom i mehanikom kretanju. Odgojni: Pokuati kod uenika razviti zanimanje za detaljnije izuavanje stanovnitva nae zemlje, njegovim osnovnim obiljejima kao i faktorima koji su oblikovali savremenu demografsku sliku Bosne i Hercegovine. Funkcionalni: Razvijati sposobnost uoavanja uzrono-posljedinih veza, sposobnost povezivanja gradiva i zakljuivanja.Mjesto izvoenja nastave: Uionica

Oblik rada: Frontalni

Nastavne metode: Metoda usmenog izlaganja, metoda demonstracije, metoda razgovora, metoda pisanja.Nastavna sredstva i pomagala: Udbenik, tabla, kreda, grafoskop i grafofolija.

Literatura: Udbenik geografije za IX razred.STRUKTURA NASTAVNOG ASA

UVODNI DIO ASA( 5 minuta)U uvodnom dijelu asa sa uenicima ponoviti prethodnu nastavnu jedinicu postavljanjem pitanja. Polako uvoditi uenike u novu nastavnu jedinicu. Napisati naslov nove nastavne jedinice na tabli Prirodno i mehaniko kretanje stanovnitva Bosne i HercegovinePitanja:

1. ta je fauna?

2. Koje faunistike oblasti postoje na podruju Bosne i Hercegovine?

3. ta su to endemi?

4. Koju nau peinu nastanjuje ovjeija ribica?

Odgovori:

1. Zvali su se Bonjani.

2. Mediteranska, planinska i peripanonska.

3. Endemi su biljne i ivotinjske vrste koje nastanjuju samo jedno stanite.

4. ovjeija ribica nastanjuje peinu Vjetrenicu.

GLAVNI DIO ASA (35 minuta)U glavnom dijelu asa uenicima predstaviti osnovne karakteristike stanovnitva Bosne i Hercegovine koje se odnose na prirodno i mehaniko kretanje.PRIRODNO KRETANJE STANOVNITVA

Prirodno kretanje stanovnitva odreuje se prirodnim i drutvenim faktorima. Odrednice prirodnog kretanja dijele se na raanje (natalitet) i umiranje (mortalitet). Ova dva faktora daju podatak prirodnog prirataja. Natalitet se prikazuje brojem ivoroenih na 100 ili 1000 stanovnika. Ako se natalitet iskazuje na 100 stanovnika onda se izraava u procentima(%) a ako se iskzuje na 1000 stanivnika onda se izraava u promilima () .Mortalitet oznaava smrtnost stanovnitva.iskazuje se kao i natalitet na 100 ili 1000 stanovnika u procentima ili promilima. Na ukupan porast stanovnitva u Bosni i Hercegovini najvie se odrazio prirodni pirataj, dok su unutranje i vanjsk migracije imale znaajniji utjecaj u posljednjem periodu, posebno minulom ratu na smanjenje ukupnog broja njenih stanovnika Osnovne odlike dosadanjeg kretanja stanovnitva u Bosni i hercgovini su srednje visoka stopa roenih i niska stopa umrlih, to objanjava umjereni prirodni prirataj. Kada se posmatra prirodni prirataj stanovnitva u Bosni i Hrecegovini onda se primjeuju njegove regionalne razlike. Najnii natalitet prirodnog prirataja imaju podruja Hercegovine, jugoistone i jugozapadne Bosne i neke opine u Posavini.Bosna i Hrecegovina ve krajem prolog i poetkom ovog stoljea biljei kontinuirano opadanje prirodnog pirataja, na ta je posebno uticalo minulo ratno stanje. MEHANIKO KRETANJE STANOVNITVA

Prvi popis stanovnitva u Bosni i Hercegovini obavljen je 1851. godine, za vrijeme osmanske uprave nad naom zemljom. U okvir ovog popisa bio je ukljuen i Novopazarski sandak. Prema procjeni ovog popisa u Bosni i Hercegovini je ivjelo neto vie od jednog miliona stanovnika. Naknadnim osmanskim popisom iz 1876. godine Bosna i Hercegovina je brojala oko 1 051 485 stanovnika. U poetku vladavine Austro-Ugarske nad naom zemljom izvren je popis 1879. godine.Prvi popis stanovnitva u Bosni i Hercegovini prije Drugog svjetskog rata izvren je 1921. godine, po kojem je ivio isti broj stanovnika kao i prema posljednjem austrougarskom popisu.Sljedei popis zavren je 1931. godine po kojem je stanovnitvo u naoj zemlji premailo brojku od 2 miliona za oko 300 hiljada. Tokom 1941. godine zbog trajnja drugog svjetskog rata popis stanovnitva u naoj zemlji nije uradjen, ali se pretpostavlja da je ono iznosilo oko 2,8 miliona. Rezultat popisa u periodu od Drugog svjetskog rata do1991. godine pokazuju znaajan porast stanovnitva. Prema posljednjem zvaninom popisu iz 1991. godine u Bosni i Hercegovini je ivjelo 4 377 033 stanovnika. Ovo znai da je od vremena prvog popisa do posljednjeg popisa tj. za 140 godina stanovnitvo u Bosni i Hercegovini naraslo, po prosjenoj godinjoj stopi, za 2,3%.S obzirom na posljednja ratna dogaanja u periodu od 1992. do 1995. godine, kada je veliki broj stanovnika pokrenut sa svog mjesta boravka, a mnogo ih je nastradalo, naa drava ne raspolae sa zvaninim podacima o ukupnom broju stanovnika. Broj e se znati nakon zvaninog popisa.Prema procjenama brojnosti stanovnitva u 1997. godini u Bosni i Hrcegovini je ivjelo 3,3 miliona stanovnika,a uinostranstvu kao izbjeglog stanovnitva je bilo oko 840 hiljada. Ovom broju treba dodati jo oko 236 hiljda naih radnika sa njihovim porodicama,koji se nalaze u inostranstvu koji se nalaze na privremenom radu. Drugi svjetski rat i ovaj posljenji su se znaajno odrazili na ukupnu dinamiku stanovnitva nae zemlje. Tako je drugi svjetski rat uticao na smanjenje ukopnog stanovnitva za oko 2,1%. Na ukupan rast stanovnitva u noj zemlji znaajno su uticale poljednje ratne nasilne migracije(preseljenja stanovnika) i emigracije(iseljenja stanovnika). Brojnost stanovnitva u Bosni i Hercegovini pokazuje neravnomjerni rast. Tako na nekim podrujima u naoj zemlji stanovnitvo je brojnije, a neka su malobrojnija. U oblasti malobrojnog stanovnitva u Bosni i Hercegovini ubrajaju se zona visokog kra i planinska oblast, ukojoj je klima dosta nepovoljna, oskudjeva i obradivim tlom. U oblasti visokog porasta stanovnitva U naoj zemlji ubrajaju se ravniarske oblasti u peripanonskoj Bosni i posebno Sarajevsko-zenika kotlina. Povean broj stanovnitva u ovim podrujiima nae zemlje tumai se osim povoljnim prirodnih uvjeta, jo i dosadanjim ekonomskim,kulturnim i historijskim naslijeem. Gradovi su po pravilu bila i ostali prostori u naoj zemlji prema kojima se usmjerava preseljenje iz seoskih nerazvijenih sredina. Ukupan dinamiki rast stanovnitva nae zemlje objanjava se porastom stanovnitva u opinskim sredinama.

ZAVRNI DIO ASA (5 minuta)U zavrnom dijelu asa sa uenicima ponoviti obraenu nastavni jedinicu, nagraditi najaktivnije uenike odgovarajuom ocjenom. Otkloniti eventualne nejasnoe. Uputiti uenike na literaturu.Pitanja:

1. Koji faktori utiu na prirodno kretanje stanovnitva?

2. Navedite odrednice prirodnog kretanja stanovnitva!

3. Kada se desio najsnaniji talas prinudnih migracija u Bosni i Hercegovini?

Odgovori:

1. Na prirodno kretanje stanovnitva utiu prirodni i drutveni faktori.

2. To su natalitet, mortalitet i prirodni prirataj.

3. Desio se tokom posljednjeg rada 1992-1995. godine.

PLAN TABLE

PRIRODNO I MEHANIKO KRETANJE STANOVNITVA BiH

Na prirodno kretanje utiu prirodni i drutveni faktori

Odrednice prirodnog kretanja su: natalitet, mortalitet i prirodni prirataj

BiH ima umjeren prirodni prirataj

Najsnaniji talas prinudnih migracija desio se u periodu 1992-1995. godina

Do potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma BiH je napustilo 1,7 mil. st.