POJAM, PREDMET I IZVORI PRIVREDNOG PRAVASkup pravnih normi koje uredjuju pravni polozaj I status privrednih subjekata, njihov odnos prema drzavi, njihove medjusobne pravne poslove koje zakljucuju u vezi sa prometom roba, usluga, novca I hartija od vrednosti, predstavlja posebnu granu prava koju nazivamo poslovno ili privredno pravo.U praksi srecemo termine privredno pravo, poslovno pravo, trgovinsko pravo I trgovacko pravo, koji u stvari oznacavaju istu granu prava u teorijskom smislu. Medjutim teoreticari stalno isticu razliku I kazu da privredno pravo obradjuje privredna drustva I sve njihove aktivnosti u izvrsavanju njihovih delatnosti, trgovinsko da obradjuje oblast uskog shvatanja koja se odnosi na trgovinu, trgovacko upucuje na oblast koja se odnosi na trgovce I njihove poslove, a poslovno se najcesce koristi I poistovecuje sa privrednim.

PREDMET PRIVREDNOG PRAVANa osnovu analize privrednog prava moze se zakljuciti da je njegov predmet, kao grane pozitivnog prava, uredjenje statusa I pravnog polozaja privrednih subjekata, pravnih odnosa ovih subjekata sa drzavom I njihovih medjusobnih poslovnih odnosa. Najsire posmatrano predmet privrednog prava je proucavanje pravnih normi kojima se uredjuje pravni polozaj privrednih subjekata kao I medjusobni poslovni odnosi koji se realizuju izmedju istih.

IZVORI PRIVREDNOG PRAVAPostoji vise izvora privrednog prava I njihova podela je izvrsena na osnovu razlicitih kriterijuma: imperativne ili dispozitivne, pisane ili nepisane, direktne ili indirektne.U formalno pravnom smislu izvori privrednog prava su zakon, sudska i arbitrazna praksa i autonomni izvori privrednog prava i pravna pravila gradjanskog prava. (pitanje za kol.)ZAKON- najvisi, najvazniji I osnovni izvor privrednog prava I to u uzem I sirem smislu.Zakon u uzem smislu obuhvata sve one pravne akte koji se upravo nazivaju zakonima, a to je npr. za privredna drustva, Zakon o privrednim drustvima. Znaci konkretne zakonske regulative.Zakon u sirem smislu podrazumeva podzakonske akte gde spadaju uredbe, pravilnici, odluke, resenja, naredbe, zakljucci itd.Podzakonski akti imaju manju pravnu snagu u odnosu na zakone, ali to ne znaci da njihovo postovanje gubi na znacaju. Njihov broj se ne smanjuje, naprotiv, uvek je veci broj podzakonskih akata od zakona I to predstavlja efikasno sredstvo za mesanje drzave u kreiranje I uredjivanje privrednog ambijenta.Sudska I arbitrazna praksa / kod nas nije priznata kao formalni izvor, vec se tretira kao neformalni, fakticki, izvor prava Pravna nauka takodje na predstavlja formalin izvor prava, vec se u najvecem broju slucajeva interpretira kao poseban izvor.Autonomni izvori privrednog prava / u ovu grupu spadaju poslovni obicaji, uzansi, opsti uslovi poslovanja, formularni ugovori, trgovacki termini I trgovacke klauzule.Poslovni obicaji, trgovacki su ustaljena I prihvacena pravila ponasanja koja nastaju u pravnom prometu izmedju subjekata privrednog prava. Ova pravila svoju primenu zasnivaju na ubedjenju privrednih subjekata u celishodnost nj. Primene u praksi.Ti trgovacki obicaji moraju biti u skladu sa domacim javnim poretkom I moralom drustva.Uzanse su kodifikovani poslovni obicaji ciju je kodifikaciju izvrsilo ovlasceno telo. Razlikuju se od trgovackih obicaja jer su sistematizovane I zato sto su postala pisana pravila ponasanja.Opsti uslovi poslovanja / predstavljaju zbirke pravila I uslova poslovanja koje samostalno uredjuju pojedini privredni subjekti ili grupe privrednih subjekata. Npr imamo opste uslove poslovanja speditera itd.Formalni ugovori- formilarni / kod njih je u pitanju kada je konkretan ugovor sacinjen na unapred priprenjenom formularu koji sadrzi sve potrebne elemente I uslove. Na ovaj nacin dolazi do efikasnijeg ugovaranja jer se izbegava najduza faza- pregovaranja.

SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVATo su sva pravna ili fizicka lica koja obavljaju delatnost proizvodnje I prometa I vrsenja usluga na trzistu radi sticanja dobiti, ako je registrovano u nadleznom sudskom registru.Clan 2 ovog Zakona o privrednom drustvu.Privredne subjekte karakterisu 3 bitna svojstva: 1. da obavljaju poslove proizvodnje, prometa ili vrsenja usluga na jedinstvenom privrednom podrucju, 2. Da organizovanje I funkcionisanje privrednih subjekata imi krajnji cilj, sticanje dobiti. 3. Da privredni subjekti moraju biti registrovani u posebnom sudskom registru.

Privredni subjekti mogu se klasifikovati na razne nacine u zavisnosti od kriterijuma. Nacelno posmatrano da je dominantan I najcesce korisceni kriterijum sastava privrednih subjekata, te imamo osnovnu podelu na privredna drustva, specijalizovana akcionarska drustva, specijalizovana privredna drustva I tranzicione privredne subjekte.

Kao ostali privredni subjekti Privredna drustva- u skladu sa Zakonom poznate su sledece forme privrednih drustava> 1. Ortacko drustvo, 2. Komanditno drustvo, 3. Drustvo sa ogranicenom odgovornoscu, 4. Akcionarsko drustvo.Druga grupa specijalizovana akcionarska drustva: 1. poslovne banke, 2. akcionarska drustva za organizovanje trgovine hartijama od vrednosti, 3. Brokersko-dilerska drustva, 4. drustva za upravljanje investicionim fondovima , 5. Centralni registar hartija od vrednosti.Treca grupa: Specijalizovana privredna drustva: 1. Drustva za osiguranje, 2. investicioni fondovi, 3. Narodna ili centralna banka, 4. Zadruge.Cetvrta grupa Tranzicioni privredni subjekti > 1. Javna preduzeca I preostala drustvena preduzecaPeta grupa Preduzetnici:

INDIVIDUALIZACIJA SUBJEKATA PRIVREDNIH PRAVASubjekti poslovnog prava- aktivni su ucesnici u domacem I inostranom privredno- pravnom prometu I oni se medjusobno razlikuju na osnovu niza licnih obelezja.Vrlo je znacajno razlikovanje po vise kriterijuma iz mnogih razloga: 1.Zbog obezbedjenja interesa samog subjekta sto ga cini prepoznatljivim na domacem I inostranom trzistu. 2.Zbog zastite javnih interesa, jer razlikovanje subjekata se obezbedjuje sigurnost pravnog I privrednog prometa 3.Osnovni kriterijumi individualizacije su poslovno ime, delatnost, sediste I sudski registarPoslovno ime je naziv pod kojim privredni subjekat posluje. Odredjuje ga osnivac I isto se registruje u sudski registar. Vlasnici privrednog subjekta su slobodni u odredjivanju poslovnog imena. Privredni subjekti mogu u poslovanju pored poslovnog imena da koriste jedan ili vise modifikovanih skracenih imena pod istim uslovima kao I puno poslovno ime. Poslovno ime u svom sastavu ima obavezne I neobavezne delove. Obavezni su oni delovi poslovnog imena koji moraju da postoje da bi se uredno izvrsio upis u Sudski registar privrednih subjekata. Ti obavezni delovi su obavezna oznaka za vrstu privrednog subjekta, zatim poslovno ime, oznaka da li se radi potpunoj ili ogranicenoj odgovornosti ili privrednom subjektu, likvidaciji ili stecaju.Ako se radi o preduzetniku, njegovo puno ime ili prezime sa oznakom pr- preduzetnik. Neobavezni elementi su takvi koji mogu da se nadju u poslovnom imenu, ali I ne moraju.Vrlo je znacajno istaci obaveznu zastitu poslovnog imena. Poslovno ime jednog privrednog subjekta mora se jasno razlikovati o poslovnog imena drugog privrednog subjekta. Zato sud pri registraciji po sluzbenoj duznosti pazi da li je pod istim nazivom u bazi podataka vec registrovan drugi privredni subjekat I na taj nacin zauzet.Delatnost drugi kriterijum individualizma Privredni subjekti su pravna I fizicka lica koja radi sticanja dobiti obavljaju odredjene privredne delatnosti. Spisak ovih delatnosti je precizno odredjen Zakonom o klasifikaciji delatnosti. U praksi postoji sloboda izbora delatnosti, ali privredni subject moze otpoceti sa obavljanjem odredjene tek kada ispuni zakonom propisane uslove. Ti uslovi se odnose na tehnicku ispunjenost I opremljenost, zastitu na radu, zastitu zivotne sredine I dr.Ispunjenost tehnickih uslova proverava nadlezni organ u postupku registracije I redovne kontrole. U principu, privredni subject moze obavljati 1 ili vise privrednih delatnosti. U tom smislu nema nekih ogranicenja.Sjediste je bitan element. Pod sjedistem se podrazumeva mesto iy koga se upravlja poslovima privrednog subjekta. Za razliku od ranijih zakona koji su tretirali da je sediste mesto u kojem se obavlja delatnost.Ovo resenje je u duhu savremene- medjunarodne I poslovne prakse. Sediste privrednog subjekta odredjuje osnivac svojim osnivackim aktom sto se registruje u sudskom registru. Ista pravila vaze I kod promene vec odredjenog sedista. Sediste je vrlo vazno, ne samo za poslovanje takvog subjekta , vec I za treca lica , a I za drzavu. Prema sedistu se odredjuje I mesna nadleznost suda za resavanje eventualnih sporova, a I nadleznost upravnih organa radi vrsenja poslova upravnog nadzora. Prema sedistu se odredjuje I kojoj teritorijalnoj oblasti pripada privredni subject sto je odlucujuce radi izmirivanja fiskalnih I drugih obaveza. Cetvrti kriterijum individualizacije je Sudski registar privrednih subjekata. U njemu se upisuju svi privredni subjekti sa svim svojim individualnostima. Osnovni element privrednih društava su : osnivački akt,ulozi,učešće u dobiti,volja osnivača i pravni subjektivitet.Društvo lica su oblik privrednih društava u kojima dominiraju elementi intuitu persone, iz razloga što je za njihovo organizovanje i funkcionisanje neophodno trajnije povjerenje. Ovakav stepen bliskosti je nužan ,jer članovi društva na specifičan način snose rizik za poslovanje društva. Dve osnovne vrste društva lica su : 1. ortačko društvo i 2.komanditno društvo

ORTAČKO DRUŠTVO je privredno društvo (društvo lica) koje osnivaju dva ili više fizičkih i (ili) pravnih lica radi obavljanja određenih djelatnosti pod zajedničkim poslovnim imenom. Stiče svojstva pravnog lica upisom u registar privrednih lica. Društvo ima svoju imovinu kojom odgovara za svoje obaveze,u pravnom prometu i koja je nezavisna od imovine njegovih članova. Ortaci društva solidarno odgovaraju za obaveze društva celokupnom svojom imovinom. Društvo posluje pod zajedničkim poslovnim imenom koje mora da sadrži oznaku ortačkog društva ili skraćeno O.D.Obaveze ortaka : najznačajniji su : unošenje uloga u društvo , obaveza pažljivog postupanja i pravilne poslovne procjene, obaveze lojalnosti društvu i obaveze zabrane konkurencije. Najznačajnija prava ortaka u ortačkom društvu : pravo upravljanja društvom , pravo poslovodstva, pravo na dobit. Ortačko društvo može da promjeni svoju pravnu formu i da nastavi da postoji kao komanditno društvo.,društvo sa ograničenom odgovornošću,ili akcionarsko društvo.Prestanak ortačkog društva nestaje istekom vremena na koje je osnovano ili ispunjenjem cilja osnivanja, odlukom ortaka o prestanku društva, stečajem ortačkog društva, neobavljanjem poslova neprekidno u periodu od 2 godine,sudskom odlukom o prestanku društva, smrću ortaka, otvaranjem stečaja nad nekim od ortaka, i drugim slučajevima određenim osnivačkim aktom.

KOMANDITNO DRUŠTVO : je društvo lica koje osnivaju dva ili više fizičkih ili pravnih lica,radi obavljanja određene djelatnosti pod zajedničkim poslovnim imenom od kojih najmanje jedno lice odgovara neograničeno za njegove obaveze komplementar,a najmanje jedno lice odgovara ograničeno i to do visine svog uloženog uloga komanditor. Društvo je pravno lice i to svojstvo stiče upisom u registar privrednih subjekata. Društvo posluje pod zajedničkim poslovnim imenom koje mora da sadrži oznaku komanditnog društva K.D. Jedinu zabranu kod osnivanja komanditnog društva zakon je postavio po kome kao komplementari ne mogu da se pojave društvo preduzeća, preduzeće sa većinskim društvenim kapitalom, društva sa ograničenom odgovornošću , ili akcionarska društva i privredna društva čiji su osnivači naprijed navedeni osnivači.Ovo društvo se osniva ugovorom o društvu koje mora da sadrži puno ime i prebivalište svakog fizičkog lica i poslovno ime i sjedište svakog pravnog lica ( komplementara i komanditora).Obaveze ortaka (članova): najznačajnije su : obaveza unošenja uloga u društvo, obaveza poštovanja pravila dužne pažnje, obaveza lojalnosti društvu i obaveza o zabrani konkurencije. Prva članova : pravo raspolaganja udelom, pravo poslovodstva i pravo na dobit.Promjena pravne forme komanditnog društva : ono može promjeniti postojeću pravnu formu i transformisati se u ortačko društvo , društvo sa ograničenom odgovornošću ili akcionarsko društvo. Komanditno društvo prestaje na isti način kao i ortačko društvo i iz istih razloga, izuzev samo u slučaju smrću nekog od članova.

DRUŠTVA KAPITALA : su oblik privrednih društava u kojima dominira kapital takvih društava, a ne lično pravna svojstva njihovih članova. U osnovi ovih privrednih društava stoji kapital. Ova društva su pravna lica koja posjeduju sopstvenu imovinu i kojom odgovaraju za svoje obaveze preuzete u pravnom prometu sa trećim licima. Članovi društava ne odgovaraju za obaveze društva već snose rizik za njegovo poslovanje do visine svojih uloga unetih u društvo. Društva kapitala su : društvo sa ograničenom odgovornošću i akcionarsko društvo.

DRUŠTVO SA OGRANIČENOM ODGOVORNOŠĆU: je privredno društvo koje osniva jedno ili više pravnih ili fizičkih lica u svojstvu članova društva, radi obavljanja određene djelatnosti pod zajedničkim poslovnim imenom, a u cilju sticanja dobiti. Osnivanje : D.O.O. se osniva osnivačkim aktom i to odlukom o osnivanju ( ako je osnivač 1 lice)ili ugovorom o osnivanju (više lica). Osnivački akt mora da sadrži osnovne elemente kao i kod drugih društava.Obaveze članova društva su : obaveza ulaganja u društvo, obaveza ulaganja dodatnih uloga, obaveza poštovanja pravila dužne pažnje, lojalnosti i zabrane konkurencije.Pravo članova društva se svode na : imovinska prava i lična prava. Organi upravljanja u D.O.O. SU : skupština društva, uprava i nadzorni odbor. Promjene pravne forme :D.O.O. može promijeniti postojeću pravnu formu i transformisati se u akcionarsko društvo, ortačko društvo ili komanditno društvo na osnovu odluke skupštine društva.D.O.O. prestaje istekom vremena određenog u osnivačkom aktu, odlukom skupštine članova, statusnim promjenama, stečajem, pravosnažnom odlukom suda kojom se utvrđuje da je registracija društva bila ništavna i određuje brisanje društva.,nastupanjem drugih događaja određenim osnivačkim aktom.

AKCIONARSKO DRUŠTVO : je privredno društvo koje osniva 1 ili više pravnih ili fizičkih lica u svojstvu akcionara društva radi obavljanja određene djelatnosti pod zajedničkim imenom čiji je kapital utvrđen i podjeljen na akcije.Osnivanje : A.D. mogu osnovati 1 ili više osnivača, a osnivači su obavezno i akcionari A.D. Ono se osniva ugovorom o osnivanju ,koji obavezno sadrži :

1.osnovne podatke o osnivačima; 2. firmu, sjedište i djelatnost A.D. ; 3. prava i obaveze osnivača ;4. iznos osnovnog kapitala ;5. oznaku klase, ukupan broj, nominalnu vrijednost akcije, 6.popis prava sadržanih u akciji ; 7.broj akcija i procjenu vrijednosti uloga u stvarima i pravima ;8. postupak i rokove prodaje i banku kod koje se vrši uplata akcija ;9. način rješavanja sporova između osnivača ;10. ime lica koji predstavlja akcionarsko društvo u postupku osnivanja ;Osnovni kapital : prilikom osnivanja iznosi najmanje 50.000 km. Najniža nominalna vrijednost akcija ne može biti manja od 1 km , a ako je veća mora biti djeljiva sa 10. Nominalna vrijednost je ona vrijednost koja se dobije kada se osnovni kapital podijeli na broj osnivača. Prava i obaveze akcionara :dijele se na lična i imovinska. Imovinska su : pravo na dividendu, pravo na raspolaganje akcijama , pravo preče kupovine akcija iz novih emisija i pravo na učešće u diobi likvidacionog viška; Lična prava su : pravo upravljanja društvom, učešće u organima društva, pravo glasa u organima društva,pravo na informisanje o poslovanju i finansijskom stanju društva, pravo pristupa aktima i dokumentima društva i pravo pobijanja odluka skupštine društva. POSLOVNE BANKE Pojam bankeBanka je finansijska organizacija koja obavlja registrovane bankarske poslove, radi ostvarivanja dobiti. Svoje delovanje banka bazira na doslednom poštovanju principa likvidnosti, rentabilnosti i sigurnosti poslovanja.Osnivanje banke Banka ima svojstvo pravnog lica i osniva se isključivo u formi akcionarskog društva. Kao osnivači banke mogu se pojaviti domaća i strana, pravna i fizička lica. Što se tiče procedure osnivanja banke, ona obuhvata više faza: donošenje osnivačkog akta, obezbeđenje sredstava na ime osnivačkog kapitala banke, pribavljanje dozvole za rad od strane Narodne banke Srbije, održavanje osnivačke skupštine banke i registracija banke.Osnivački aktje inicijalni korak u postupku osnivanja banke i ima ulogu konstitutivnog akta. Njime se uređuje: poslovno ime i sedište banke, iznos ukupnog osnivačkog kapitala banke, rok do koga su osnivači dužni da uplate novčana sredstva, odnosno da nenovčana sredstva prenesu u osnivački kapital banke, broj akcija banke, vrste i klase akcija koje je banka ovlašćena da izda, poslove koje banka obavlja, način pokrića gubitaka banke itd.Osnivački kapital banke obezbeđuje se iz sredstava osnivača koja mogu biti novčana i nenovčana. Po osnovu uloženih sredstava u osnivački kapital banke, osnivači stiču akcije i to srazmerno veličini uloženih sredstava.Dozvola za rad banke Početak funkcionisanja banke bezuslovno je vezan za saglasnost koju u vidu dozvole za rad daje Narodna banka Srbije. Pribavljanje predmetne dozvole, u skladu sa zakonom, obuhvata dve zasebne ali međusobno povezane faze: preliminarno odobrenje za osnivanje banke i dobijanje za rad banke. –Preliminarno odobrenje za osnivanje banke daje Narodna banka Srbije, na osnovu zahtjeva koji podnose osnivači banke. –Dozvolu za rad banke daje Narodna banka Srbije posle davanja preliminarnog odobrenja i podnošenja zahteva za dobijanje ove dozvole.Osnivačka skupština banke održava se posle prijema rješenja Narodne banke Srbije o davanju dozvole za rad banke i to najkasnije u roku od 30 dana od dana njegovog prijema. Na osnivačkoj skupštini dvotrećinskom većinom glasova osnivača banke, donosi se statut, biraju predsednik i članovi upravnog i izvršnog odbora banke, usvaja program aktivnosti banke za period od tri godine i poslovna politika banke i donosi odluka o prvom izdavanju akcija. Registracija banke Osnivači banke dužni su da prijavu za upis banke u registar privrednih subjekata podnese u roku od 30 dana od dana dobijanja saglasnosti Narodne banke Srbije na akte usvojne na osnivačkoj skupštini banke. Banka stiče svojsvo pravnog lica momentom upisa.Poslovanje banke Banka može obavljati sledeće poslove: depozitne poslove , kreditne poslove, devizne, devizno-valutne i menjačke poslove, poslove platnog prometa, izdavanje platnih kartica, poslove sa hartijama od vrednosti, brokersko-dilerske poslove garancijske poslove, kupovinu, prodaju i naplatu potraživanja, poslove zastupanja u osiguranju i druge poslove za koje je ovlašćena zakonom. Obavljanje napred navedenih poslova uslovljeno je prethodnom saglasnošću Narodne banke Srbije. Raspodela dobiti Banka utvrđuje svoje prihode, rashode i dobit na način i pod uslovima koji su precizirani Zakonom o bankama i drugim finansijskim propisima. Organi banke Banka je dužna da konstituiše sledeće organe: skupštinu, upravni odbor, nadzorni odbor, odbor za praćenje poslovanja banke, kreditni odbor i odbor za upravljanje aktivom i pasivom banke. Skupština banke je najviši organ koju čine svi akcionari banke. Skupština banke može biti redovna(najmanje jednom godišnje) i venredna, a Narona banka Srbije može zhtevati da se određena pitanja uvrste u dnevni red zasedanja skupštine.

Upravni odbor odgovoran je da poslovanje banke bude u skladu sa zakonom, propisima i aktina Narodne banke Srbije i aktima koje utvrde drugi organi banke, za uspostavljanje jedinstvenog sistema upravljanja rizicima u banci, kao i za nadzor nad tim ststemom. Upravni odbor banke čine najmanje pet članova, uključujući i predsednika, a imenuje ih skupština banke uz predhodnu saglasnost Narodne banke Srbije. Izvršni odbor organizuje poslovanje banke i vrši dnevni nadzor nad aktivnostima zaposlenih u banci. Izvršni odbor banke čine najmanje dva člana, uključujući i predsednika, a bira ih upravni odbor banke, uz prethodnu saglasnost Narodne banke Srbije. Predsednik izvršnog odbora predstavlja i zastupa banku.Odbor za praćenje poslovanja banke (odbor za reviziju) čine najmanje tri člana, od kojih su najmanje dva članovi upravnog odbora banke, a bira ih upavni odbor banke.Kreditni odbor Članove kreditnog odbora bira upravni odbor banke, a njegova ovlašćenja tiču se odlučivanja o kreditnih zahtevima u okvirima utvrđenim aktima banke, kao i drugih poslova u skladu sa Statutom banke.Kontrola poslovanja banke Kontrolu zakonitosti poslovanja banke, kao i njenog boniteta vrši Narodna banka Srbije. Ova kontrola, u skladu sa zakonom, može biti posredna i neposredna. Posrednu kontrolu vrši Narodna banka Srbije putem provere izveštaja i druge dokumentacije koje joj je banka dužna dostaviti. Neposredna kontrola odnosi se na konkretan uvid u poslovne knjige i drugu dokumentaciju koju vrše ovašćena lica (inspektori) Narodne banke Srbije.Prestanak banke Oduzimanje dozvole za rad banke od strane Narodne banke Srbije. Ovu meru Narodna banka Srbije preduzeće ukoliko utvrdi: da je banka kritično ili znatno podkapitalizovana, da je dozvola za rad banke data na osnovu neistinitih podataka, da ime kritično nizak nivo likvidnosti, da je teže ili trajnije povređen zakon ili drugi propis, da Narodnoj banci Srbije banka ne omogućava kontrolu boniteta i zakonitosti njenog poslovanja, da je banka šest meseci neprekidno obustavila primanje depozita ili odobravanje kredita, da je osnivač banke povukao sredstva uložena u osnivački kapital banke, da su aktivnost banke povezane sa pranjem novca, finansiranjem terorizma itd.Dobrovoljni predstanak rada bankeOvaj način zasniva se na odluci skupštine akcionara o o prestanku rada banke i podnošenju zahteva Narodnoj banci Srbije za davanje saglasnosi za sprovođenje postupka dobrovoljne likvidacije.-Statusne promene banke, -Neodržavanje osnivačke skupštine banke u roku propisanom zakonom; -Nedostavljenje zahteva za upis u registar privrednih subjekata u propisanom roku.

BERZE HARTIJA OD VREDNOSTIBerze predstavljaju posebno organizovana tržišta na kojima se realizuje promet roba, novca i hartija od vrijednosti putem zaključenih berzanskih poslova. Vrste berzi Zavisno od predmeta poslovanja berze mogu biti produktne (robne) i efektna (finansijske). Produktne berze mogu biti mešovite, na kojima se trguje raznim vrstama roba i specijalizovane, na kojim se trguje samo određenim vrstama roba.Organizacioni oblik berzi U uporednom berzanskom pravu berze se osnivaju u nekoliko organizacionih oblika. Prvi, odnosi se na organizaciju berze kao specijalizovanog akcionarskog društva profitnog tipa, na koje se primenjuju opšta pravila akcionarskih društava, ako posebnim zakonom nije drugačije propisano. Ovaj koncept prihvaćen je i kod nas. Nisu. Međutim ,rijetki slučajevi organizovanja berzi kao specijalizovanih akcionarskih društava neprofitnog tipa, ili kao dobrovoljna uduženja članova neprofitnog tipa. Osnivanje berzi U uporednom berzanskom pravu postoje tri sistema osnivanja berzi. Prvi, tzv.sistem državne odluke, po kome su berze javne institucije države. Drugi, normativni sistem, po kom osnivač, uz obavezu da ispuni sve zakonom predviđene uslove, može slobodno osnovati i registrovati berzu. Treći, sistem dozvole, u smislu da osnivači moraju obezbediti sve zakonom propisane uslove za osnivanje, uz obaveznu saglasnost nadležnog državnog organa.Kod nas, osnivanje berzi vrši se sistemom dozvole nadležnog organa. Osnivač, odnosno akcionar berze, može biri R. Srbija, domaće i strano, fizičko i pravno lice. Za osnivanje berze neophodno je da osnivači obezbede minimačlni iznos novčanog dela osnovnog kapitala u iznosu os hiljadu evra u dinarskoj protivvrednosti, da obezbede odgovarajuće kadrove, ako su ispunjeni svi uslovi dozvolu za rad berze daje Komisija za hartije od vrednosti u vidu rešenja. Članovi berze Poslove trgovine hartijama od vrednosti na berzi mogu obavljati samo članovi berze. Članovi berze su brokersko-dilerska društva i ovlašćene banke. Pod ovlađćenim bankama smatraju se banke koje imaju dozvolu Komisije za hartije od vrednosti za obavljanje delatnosti brokerskog-dilerskog društva. Prijem u članstvo berze vrši se na osnovu podnetog zahteva i prateće dokumentacije propisane aktima berze.Poslovanje na berzanskom trštu Berzanskim poslovanjem realizuje se promet roba, novca i hartija od vrednosti, u zavisnosti od vrste berze i njenih pravila o berzanskom poslovanju. Kod nas, obzirom da je reč o efektnoj berzi,

berzanski poslovi se vrše na principu organizovanja trgovine hartijama od vrednosti i drugim fanasijskim instrumentima. Praktično realizovanje trgovine, odnosno kupovine i prodaje hartija od vrednosti, vrši se u skladu sa Pravilima poslovanja, Tarifnikom, Pravilnikom o listingu i kotaciji i drugim aktima berze. Organi berze Obzirom da se berza organizuje isključivo u formi akcionarskog društva, to će ona biti u obavezi da konstituiše sve organe koje ova pravna forma društva ima po odredbama Zakona o privrednim društvima. Zakon o tržištu hartija od vrednosti instistira da Komisija za hartije od vrednosti daje prethodnu saglasnost na odluku berze o izboru, odnosno imenovanju direktora, odnosno predsednika i članova upravnog odbora berze. Poseban organ koji se konstituiše u berzi jeste berzanska arbitraža. Njena uloga je da rešava sporove između učesnika na berzi u vezi sa poslovima koji su na berzi zaključeni. Berza, takođe, kao poseban organ ima i Komisiju za listing i kotaciju hartija od vrednosti. Članove komisije imenuje upravni odbor berze.Kontrola poslovanja berze Kontrolu nad radom berze, na osnovu izričite odredbe zakona, vrši Komisija za hartije od vrednosti. Ova kontrola se realizuje na dva načina. Prvi način kontrole, uslovno rečeno, posrednog karaktera vrši se sistemom podnošenja raznovrsnih izvještaja od strane berze Komisiji za hartije od vrednosti. Vrste izvještaja, sadržinu i vremensku dinamiku njihovog podnošenja, uređuju zakon i odgovarajuća akta berze. Drugi način kontrole rada berze tiče se neposrednog nadzora koji Komisija za hartije od vrednosti vrši preko svojih ovlašćenih lica (inspektora). Obavlja se najmanje da puta godišnje.Prestanak berze Berza prestaje da postoji iz istih razloga koji su Zakonom o privrednim društvima predviđeni kao razlozi prestanka ove pravne forme. Pored toga, Zakon o tržištu hartija od vrednosti, predviđen je i specifičan razlog prestanka berze, a tiče se oduzimanja dozvole za njen rad od strane Komisije za hartije od vrednosti.

AKCIONARSKA DRUŠTVA ZA ORGANIZOVANJE VANBERZANSKE TRGOVINE HARTIJAMA OD VREDNOSTIPojam vanberzanskog tržišta Vanbezansko tržište je oblik organizovanog tržišta na kome se obavlja trgovina hartijam od vrednosti i drugim finansijskim instrumentima, kojima se trguje u skladu sa pravilima koje propisuje organizator vanberzanskog tržišta. Hartijama od vrednosti može se trgovati ukoliko je izdavalac u skladu sa zakonom od Komisije za hartije od vrednosti dobio odobrenje za izdavanje hartija od vrednosti, odnosno za uključivanje hartija od vrednosti na vanberzansko tržište. Organizator vanberzanskog tržišta je pravno lice organizovano u formi akcionarskog društva koje, u skladu sa zakonom o tržištu hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata, obavlja delatnosti organizovanja trgovine hartijama od vrednosti i drugim finansijskim instrumentima na vanberzanskom tržištu. Osnivač, odnosno akcionar organizator vanberzanskog tržišta može biti Republika, domaće i strano, pravno i fizičko lice. Uključivaje hartija od vrednosti na vaberzansko tržište i trgovina istim Hartije od vrednosti uključuju se na vanberzansko tržište ako su izdate javnom ponudom, odnosno ako je izdavalac dobio od Komisije za hartije odvrednosti odobrenje za uključivanje tih hartija od vrednosti na vanberzansko tržište. Postupak uključivanja pokreće se podnošenjem zahteva organizatoru ovog tržišta od strane izdavaoca za prijem hartija od vrednosti na vanberzansko tržište. Brokersko – dilerska društva Brokersko – dilersko društvo je pravno lice organizovano kao akcionarsko društvo koje svoju djelatnost obavlja na organizovanom tržištu, u skladu sa pozitivno – pravnim propisima. Uređeno je odredbama Zakona o tržištu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata. Pod organizovanim tržištem podrazumjeva se tržište hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata, koje je dostupno javnosti i na kome se po unaprijed propisanim pravilima trguje hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima, a koje organizuje organizator tržišta i nad kojim nadzor vrši ovlašćeni državni organ.Osnivanje brokersko – dilerskog društva Brokersko – dilersko društvo se organizuje isključivo kao akcionarsko društvo pa se na uslove i postupak njegovog osnivanja shodno primjenjuju odredbe Zakona o privrednim društvima.Pored toga, s obzirom da je riječ o subjektu sa posebnim statusom, brokersko – dilersko društvo u pogledu svog osnivanja treba da ispuni i neke posebne uslove koje zahtjeva Zakon o tržištu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata.To se, prije svega, odnosi na ispunjavanje uslova u pogledu kadrovske(najmanje jedno lice zaposleno na neodređeno vrijeme sa položenim stručnim ispitom) i organizacione osposobljenosti i tehničke opremljenosti utvrđene zakonom i aktima Komisije za hartije od vrijednosti.Pored toga, brokersko- dilersko društvo treba da ispuni i posebne uslove koji se tiču obezbjeđivanja određenog iznosa osnovnog kapitala društva. Osnovni kapital mora biti uplaćen u cjelosti prije upisa brokersko- dilerskog društva u registar privrednih subjekata. Ukoliko su ispunjeni svi potrebni uslovi Komisija za hartije od vrijednosti donijece rješenje o davanju dozvole za obavljanje djelatnosti brokersko- dilerskog društva. Brokresko- dilersko društvo stiče status pravnog lica upisom u registar privrednih subjekata.

Djelatnost brokersko- dilerskog društvaU skladu sa odredbama Zakona o tržištu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata, brokersko- dilersko društvo može obavljati sledeće djelatnosti: BROKERSKI POSLOVI Posredovanje u kupovini i prodaji hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata i kupovina i prodaja tih instrumenata u svoje ime a za račun nalogodavca, odnosno u ime i za račun nalogodavca.DILERSKI POSLOVIKupovina i prodaja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata u svoje ime i za svoj račun, radi ostvarivanja razlike u cijeni.POSLOVI MARKET- MEJKERAObavezna kupovina i prodaja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata u svoje ime i za svoj račun, po cijeni koju unaprijed objavljuje brokersko- dilersko društvo.POSLOVI PORTFOLIO MENADŽERA Upravljanje hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima u ime i za račun nalogodavca.POSLOVI AGENTA EMISIJE Organizovanje izdavanja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata bez obaveze otkupa neprodatih hartija od vrijednosti, odnosno organizovanje uključivanja hartija od vrijednosti na organizovano tržište.POSLOVI POKROVITELJA EMISIJE Organizovanje izdavanja hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata sa obavezom njihovog otkupa od izdavaoca radi dalje prodaje, ili sa obavezom otkupa od izdavaoca neprodatih hartija od vrijednosti. POSLOVI INVESTICIONOG SAVJETINKA Pružanje savjetodavnih usluga u vezi sa poslovanjem hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima. Poslove investicionog savjetnika brokersko- dilersko društvo ne može obavljati kao jedinu djelatnost.Poslovanje brokersko- dilerskog društva Zakon o tržištu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata obavezao je brokersko- dilerska društva da se u svom poslovanju dosledno moraju pridržavati principa sigurnog i dobrog poslovanja , odnosno da poštuje načelo ravnopravnosti klijenata;da se rukovodi isključivo interesima klijenata; da ne može obavljati poslove sa hartijama od vrijednosti koji bi ugrozili stabilnost organizovanog tržišta; da ne smije sopstvene interese staviti ispred interesa klijenata; itd...Međusobna prava i obaveze brokersko- dilerskog društva i klijenata uređuju se zakonom i Pravilima o poslovanju brokersko- dilerskog društva, čiju sadržinu i način objavljivanja propisjuje Komisija za hartije od vrijednosti. Brokersko- dilersko društvo je dužno da sa klijentom zaključi pismeni ugovor, kojim se detaljno regulišu njihova međusobna prava i obaveze.Zaštita brokersko- dilerskog društva od rizikaKapital brokersko- dilerskog društva mora uvijek odgovarati iznosu kapitala koji je potreban da bi se obezbjedilo pokriće mogućih gubitaka zbog rizika kojima je društvo izloženo u svom poslovanju. Posebnu pažnju društvo mora obratiti na tzv. veliku izloženost riziku. VELIKA IZLOŽENOST RIZIKU podrazumjeva izloženost riziku brokersko- dilerskog društva prema jednom licu, odnosno prema više povezanih lica, koja prelazi 10% kapitala društva. Iznos svih velikih izloženosti riziku ne smije preci 800% visine kapitala brokersko- dilerskog društva.Radi zaštite od uobičajenih rizika u poslovanju društvo obrazuje REZERVE ZA OPŠTE RIZIKE. Ako su u pitanju posebni rizici društvo je u obavezi da obrazuje POSEBNE REZERVE.Organi brokersko- dilerskog društvaBrokersko- dilersko društvo se osniva kao akcionarsko društvo, pa je u obavezi da konstituiše sve organe koje ova pravna forma društva mora imati prema Zakou o privrednim društvima.Jedini izuzetak od opštih pravila predviđen je Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata koji insistira da Komisija za hartije od vrijednosti daje prethodnu saglasnost na odluku o izboru , odnosno imenovanju direktora, predsednika i članova upravnog odbora društva. Kontrola poslovanja brokersko- dilerskog društva Kontrolu poslovanja brokersko- dilerskog društva vrši Komisija za hartije od vrijednosti. Ova kontrola, u skladu sa Zakonom o tružištu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata vrši se na dva načina.Prvi način kontrole tiče se zakonske obaveze brokersko- dilerskog društva da Komisiji za hartije od vrijednosti obavezno dostavlja: godišnji finansijski izvještaj, izvještaj o reviziji finansijskog izvještaja, mjesečne izvještaje o poslovanju , podatke o svakoj promjeni propisanih uslova za obavljanje djelatnosti za koje je dobijena dozvola za rad i druge podatke i informacije na zahtjev Komisije za hartije od vrijednosti.Drugi način kontorle odnosi se na vršenje neposrednog nadzora nad poslovanjem brokersko- dilerskog društva od strane Komisije za hartije od vrijednosti preko inspektora, najmanje dva puta godišnje. Vrši se kontrola poslovnih knjiga, izvoda sa računa i druga dokumentacija društva. Ako se prilikom kontrole utvrdi postojanje nezakonitosti, odnosno nepravilnosti u poslovanju, Komisija za hartije od vrijednosti naložiće društvu otklanjanje uočenih nepravilnosti u određenom roku i preduzeće jednu ili više mjera: izreci javnu opomenu; dati nalog za privremenu zabranu raspolaganja sredstvima

sa novčanih računa i računa hartija od vrijednosti i drugom imovinom u trajanju od 3 mjeseca; dati nalog za privremenu zabranu obavljanja pojedinih ili svih poslova iz dozvole za obavljanje djelatnosti u trajanju od 3 mjeseca; dati nalog za privremenu zabranu isplate djela dobiti koja pripada akcionarima, članovima organa uprave i zaposlenima; oduzeti dozvolu za obavljanje djelatnosti;preduzeti druge mjere u skladu sa zakonom i aktima Komisije za hartije od vrijednosti. Prestanak brokersko- dilerskog društva Brokersko- dilersko društvo se ogranizuje kao akcionarsko društvo, pa ono prestaje da postoji iz istih razloga koji su Zakonom o privrednim društvima predviđeni kao razlozi prestakna ove pravne forme privrednih društata.Zakonom o tržištu hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata predviđen je i jedan poseban razlog prestanka ovog društva, a tiče se oduzimanja dozvole za obavljanje djelatnosti od strane Komisije za hartije od vrijednosti. Ova mjera sprovešće se :ako brokersko- dilersko društvo djelatnost za koju mu je data dozvola ne obavlja duže od tri mjeseca; ako je dozvola za obavljanje djelatnosti pribavljena na osnovu neistinitih podataka; ako poslove u vezi sa hartijama od vrednosti ne obavlja u skladu sa ovim zakonom; ako prestane da ispunjava uslove propisane za dobijanje dozvole za obavljanje delatnosti; ako prekrši obavezu zabrane manipulacije; ako ne ispunjava uslove za poslovanje u skladu sa odredbama ovog zakona o otklanjanju rizika; ako se ne pridržava odluke o privremenoj zabrani obavljanja delatnosti; ako u roku utvrđenom aktom Komisije ne postupi po nalogu za otklanjanje utvrđenih nezakonitosti, odnosno nepravilnosti.Ako brokersko-dilersko društvo obavesti Komisiju o prestanku obavljanja delatnosti brokersko-dilerskog društva i podnese zahtev za brisanje iz registra dozvola izdatih za obavljanje te delatnosti, Komisija oduzima tom društvu dozvolu za obavljanje delatnosti.Društva za upravljanje investicionim fondovima Društvo za upravljanje je specijalizovano privredno društvo čija se osnovna i jedina djelatnost odnosi na organizovanje, odnosno osnivanje i upravljanje investicionim fondovima. Uređeno je Zakonom o investicionim fondovima i Zakonom o privrednim društvima.Osniva se isključivo kao zatvoreno akcionarsko društvo, a mogu ga osnovati domaće i strano fizičko i pravno lice. Osnivači moraju da obezbjede osnovni kapital i da ispunjavaju zahtjeve u pogledu organizacione i tehničke osposobljenosti.Društvo mora dobiti dozvolu od Komisije za hartije od vrijednosti da bi poceo sa radom. Djelatnost društva za upravljanje Organizovanje i upravljanje otvorenim investicionim fondovima, osnivanje i upravljanje zatvorenim investicionim fondovima i upravljanje privatnim investicionim fondovima. Svoje poslove društvo za upravljanje vrši u skladu sa Pravilima poslovanja, koje uređuje Komisija za hartije od vrijednosti. Organi društva za upravljanjeNa organe društva za upravljanje primjenjuju se odredbe Zakona o privrednim društvima koje se odnose na zatvoreno akcionarsko društvo.Nadzor nad radom i prestanak društva za upravljanje Nadzor nad radom društva vrši Komisija za hartije od vrijednosti. Društvo je dužno da Komisiji redovno dostavlja izvještaje. Osim izvještaja Komisija može kontrolisati i opšte akte, poslovne knjige, izvode sa računa i dr. Ako u postupku nadzora utvrdi nezakonitost u radu društva Komisija donosi rješenje kojim se nalaže društvu otklanjanje utvrđenih nepravilnosti u određenom roku. Ukoliko društvo to ne učini Komisija može: izreći javnu opomenu, pokrenuti postupak pred nadležnim sudom, povući saglasnost na imenovanje članova uprave i dr.Komisija može pored ovih mjera donijeti rješenje o oduzimanju dozvole za rad društvu za upravljanje, čime ovo društvo prestaje da postoji.Centralni registar hartija od vrijednosti Centralni registar hartija od vrijednosti je zatvoreno akcionarsko društvo koje se osniva za obavljanje poslova jedinstvene evidencije o zakonitim imaocima hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata i o pravima iz tih hartija, odnosno instrumenata, zatim o pravima trećih lica na hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima i o tim licima, kao i poslove kliringa i saldiranja hartija od vrijednosti i kliringa i saldiranja novčanih obaveza i potraživanja nastalih po osnovu poslova sa hartijama od vrijednosti, kao i drugih poslova u skladu sa pozitivno- pravnim propisima.Osnivanje Centralnog registra hartija od vrijednosti i njegovi organiUređeno je Zakonom o tržištu hatrija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata. U skladu sa ovim Zakonom osnivači mogu biti: država i druga pravna i fizička lica. Centralni registar stiče svojstvo pravnog lica upisom u registar privrednih subjekata, na osnovu podnijetog zahtjeva.U skladu sa ovim zakonom ograni C. Registra su skupština i upravni odbor. Članove upravnog odbora imenuje i razrješava skupština Centralnog registra, pri čemu prethodnu saglasnost na imenovanje, odnosno razrješenje daje Komisija za hartije od vrijednosti. Članovi Centralnog registra hartija od vrijednostiTo su: Republika, Narodna banka Srbije, brokersko- dilerska društva, ovlašćene banke, kastodi banke, organizatori tržišta, društva za upravljanje fondovima i inostrana pravna lica koja obavljaju poslove krilinga i saldiranja hartija od vrijednosti.

Djelatnost Centralnog registra hartija od vrijednostiU skladu sa zakonskim rješenjima pretežna djelatnost Centralnog registra je kriling i saldiranje obaveza i potraživanja u hartijama od vrijednosti i novcu nastalih na osnovu zaključenih poslova sa hartijama od vrijednosti.U cilju izvršavanja svojih poslova Centralni registar vodi četiri vrste računa. To su: 1. Računi hartija od vrijednosti, 2. Računi deponovanih hartija od vrijednosti 3. Emisioni račun i 4. Novčani račun. Nadzor nad radom Centralnog registra hartija od vrijednostiNadzor na zakonitošću poslovanja Centralnog registra hartija od vrijednosti vrši Komisija za hartije od vrijednosti. U tom smislu ona može pregledati akte, poslovne knjige i druga dokumenta Centralnog registra. Ako uoči neke nezakonitosti može naložiti njihovo otklanjae i preduzeti jednu ili više mjera. U djelu poslova Centralnog registra koji se tiče obavljanja platnog prometa preko novčanih računa kontrolu zakonitosti poslovanja vrši Narodna banka Srbije.

POJAM I PRAVNI POLOZAJ PREDUZETNIKAPreduzetnik je fizicko lice koje je registrovano I koje radi sticanja dobiti u vidu zanimanja obavlja sve zakonom dozvoljene djelatnosti ,ukljucujuci umjetnicke I stare zanate I poslove domace djelatnosti,ukljucujuci umjetnicke I stare zanate I poslove domace radinosti.Zakon o preduzecima je djelio preduzetnike na "velike" I "male".Veliki preduzetnici registrovali su se kod privrednih sudova a mali kod nadleznih organa lokalne samouprave.Preduzetnikom smatra se I fizicko lice upisano u poseban registar,koje u vidu zanimanja obavlja djelatnost slobodne profesije uredjenu posebnim propisima,pod uslovom da je tim propisima to odredjeno.Preduzetnik sam snosi ukupan rizik svog poslovanja,on obavlja registrovanu djelatnost pod svojim licnim imenom,imenom nekog drugog lica ili pod posebnim poslovnim imenom uz obavezu da uz poslovno ime stoji naziv preduzetnik ili skracenica pr.Uslovi za obavljanje preduzetnicke djelatnosti Radi obavljanja registrovane djelatnosti,preduzetnik osniva radnju.Fizicka lica mogu osnovati I ortacku radnju,pri cemu maksimalni br osnivaca moze biti 10.Fizicko lice mora ispuniti tri uslova:Prvi uslov je:da ima opstu zdravstvenu sposobnost,ako za obavljanje odredjenih djelatnosti nije predvidjena posebna zravstvena sposobnost da je potpuno poslovno sposoban.Drugi uslov tice se registracije preduzetnika.Registracija se vrsi podnosenjem prijave,uz koju se prilaze I dokaz o identifikaciji preduzetnika.Treci uslov tice se nacina obavljanja preduzetnicke djelatnosti.Preduzetnik moze pbavljati sve zakonom dozvoljene djelatnosti koje su odredjene u resenju o registraciji pri cemu mora:odobrenu djelatnost obavljati kvalitetno u skladu sa propisima,poslovnim obicajima I profesionalnom etikom,garantovati kvalitet roba I usluga,sprovoditi mere zastite na radu I zastite zivotne okoline,voditi odgovarajuce poslovne knjige itd.Prestanak obavljanja preduzetnicke djelatnosti Vrsi se njegovim brisanjem iz registra privrednih subjekata i to u slucaju:1-odjave,2-smrti ili gubitka poslovne sposobnosti,3-neobavljanja djelatnosti neprekidno jednu godinu,4-isteka vremena,5-obavljanja djelatnosti u vreme privremene zabrane rada,6-kaznjavanja vise od tri puta,7-irecene mere zabrane obavljanja delatnosti zbog neispunjavanja uslova za obavljanje te djelatnosti,8-promene pravne forme u pravnu formu privrednog drustva,9-stecaja I likvidacije.Povezivanje privrednih drustava Prvi I najcesci oblik povezivanja privrednih drustava tice se konstituisanja nove statusne forme a bazira se na stavljanu jednog ili vise subjekata pod kontrolu drugog subjekta.Na ovaj nacin formira se dominantna konstrukcija:maticno,dominantno,krovno drustvo I zavisno podredjeno drustvo.Drugi oblik povezivanja privrednih drustava takodje se bazira na organizovanju nove statusne forme.U ove forme svrstavaju se:poslovno udruzenje,pul,grupacije ekonomskih interesa. Treci oblik povezivanja privrednih drustava najcesce se realizuje kroz kartelne sporazume,sporazume o dugorocnoj kooperaciji,Joint ventures aranzmane,ugovore o konzorcijumu itd.Povezivanje privrednih drustava u nasem pravnom sistemuU skladu sa sa odredbama zakona o privrednim drustvima povezivanje privrednih drustava obavezno podrazumeva postojanje jednog kontrolnog drustva I jednog ili vise podredjenih drustava.Ovo povezivanje realizuje se:1-putem ucesca u osnovnom kapitalu,2-putem ugovora,3-putem kapitala i putem ugovora.Povezana privredna drustva mogu se organizovati kao concern,holding,grupa drustava.Odnos kontrolnog I podredjenog drustvaOsnovni uslov za realizovanje institucije povezanih drustava u skladu sa zakonom jeste formiranje dominantne konstrukcije:kontrolno drustvo-zavisno drustvo.Kapital kontrolnog drustva u kapitalu podredjenog drustva moze biti vecinsko i znacajno ucesce.Na odgovornost kontolnog drustva I njegovih direktora prema podredjenom drustvu shodno se primjenjuju odredbe zakona o privrednim drustvima koje se ticu postovanja pravila duzne paznje I pravilne poslovne procene,obaveze lojalnosti drustvu,zabrane konkurencije I postovanja pravila o sukobu interesa.

Podredjeno drustvo u svom poslovnom imenu,memorendumu I drugim poslovnim dokumentima obavezno je da jasno istakne poslovno ime kontrolnog drustva.Odnos kontrolnog I podredjenog drustva formiran putem ugovoraOvaj ugovor sacinjava se u pisanoj formi I njime se uredjuju najbitnija pitanja u odnosima kontrolnog i podredjenog drustva.Ugovor usvajaju skupstina kontrolnog i podredjenog drustva,odnosno skupstine podredjenih drustava ako ih ima vise,i to kvalifikovanom vecinom.Kontrolno drustvo je odgovorno za stetu koju pricini podredjenom drustvu neizvrsavanejm ili nepravilnim izvrsavanjem zakljucenog ugovora.Odnos kontrolnog i podređenog društva formiran „mešovitim putem“ (kombinacijom kapital-učešća i ugovora)U ovom slučaju neophodno je da kontrolno društvo u kapitalu podređenog društva ima odgovarajuće kapital-učešće , kao i da postoji pisani ugovor o posebnim odnosima kontrolnog i podređenog društva.Organizacioni oblici povezanih društavaPrema odredbama Zakona o privrednim društvima povezana društva organizuju se kao holding, koncern ili grupa društava.HoldingPrema odredbama Zakona o privrednim društvima povezana društva organizuju se kao holding kada kontrolno društvo ima za isključivu delatnost upravljanje i finansiranje podređenim društvima.Upravljačka funkcija sastoji se u upravljanju društvima u sastavu holdinga na bazi posedovanja sopstvenog kapitala kontrlonog društva u njihovim kapitalima. Upravljanje finansijama je, u stvari, najvažniji element čitave strategije holding koncentracije.KoncernKoncern, može imati razne forme koje nastaju na bazi kapital-učešća, ugovora ili mešovito.Koncern se, po pravilu, organizuju od ruštava približnog poslovnog profila istih ili srodnih delatnosti.Grupa društavaNa osnovu čl.366.st.6. Zakona o privrednim društvima povezana privredna društva se organizuju kao grupa društava kada kontrolno društvo, pored delatnosti upravlja i finansiranja podređenim društvima, ima za pretežnu delatnost i neku poslovnu delatnost. Reč je svakako, o posebnom obliku grupisanja privrednih društava.

STATUSNE PROMJENEStatusne promene se desavaju iz razloga sto se u fazi osnivanja ovih drustava nisu mogle predvideti sve bitne okolnosti I uslovi koji ce ih pratiti u njihovom poslovanju, pa se naknadnim statusnim promenama postojeca statusna situacija prilagodjava novonastalim okolnostima. Statusne promene su: spajanje, podela I odvajanje privrednih drustava. U svakoj statusnoj promeni mogu se kombinovati statusne promene spajanja I podele, kao I statusne promene spajanja I odvajanja, ukoliko se njima ne narusava princip yastite konkurencije.

SPAJANJE, FUZIJA, PRIVREDNIH DRUSTAVA- dominiraju 2 osnovne vrste spajanja: spajanje uz pripajanje I spajanje uz osnivanje.SPAJANJE UZ PRIPAJANJE- jedno drustvo se pripaja drugom postojecem drustvu. Drustvo koje se pripaja, prestaje da postoji I naziva se drustvo prestalo pripajanjem, a drustvo koje ga apsorbuje, nastavlja da postoji naziva se drustvo sticalac. Postupak sprovodjenja ove statusne promene realizuje se u redovnom ili pojednostavljenom postupku, a postaje pravno validna kada se registruje I objavi u skladu sa Zakonom o registraciji privrednih subjekata.Pravne posledice: drustvo koje se pripaja prenosi na drustvo sticaoca svu imovinu I obaveze I prestaje da postoji kao pravni subjekt/ drustvo sticalac, kao zamenu za prenesenu imovinu, svoje akcije daje akcionarima ili clanovima drustva koje se pripaja/ medjusobna potrazivanja izmedju drustva koje se pripaja I drustva sticaoca , gase se/ dozvole, koncesije I druge povlastice date ili priznate drustvu koje se pripaja prelaze na drustvo sticaoca/ organi drustava koja se pripajaju prestaju sa radom/ lica koja su zaposlena u drustvu koje se pripaja nastavljaju sa radom u dristvu sticaocu.Poverioci drustva koje se pripaja dobijaju novog duznika,a to je drustvo sticalac.SPAJANJE UZ OSNIVANJE- Sastoji se u tome sto se 2 ili vise drustava spajaju I formiraju 1 novo drustvo..Prestaju da postoje drustva koja se spajaju, a osniva se novo drustvo.Drustva koja se spajaju nazivaju se drustva prestala spajanjem, a drustvo koje nastaje ovim spajanjem naziva se novo drustvo.Spajanje uz osnivanje ne moze se vrsiti bez odluke skupstine ili organa koji vrse nj. Funkciju svakog drustva koje prestaje I ne moze se vrsiti u pojednostavljenom postupku. Pravna pravila su ista kao I za spajanje uz pripajanje.Mogu se spajati I drustva razlicite pravne forme, DOO sa AD, KD sa AD itd. A, ovdje se koriste I pravila o promeni pravne forme drustva.

PODELA PRIVREDNIH DRUSTAVA: ima za posledicu njihovu ekonomsku dezintegraciju., dovodi do ekonomskog grupisanja privrednih drustava. Motivi su: dostizanje odredjenog stepena ekonomske rentabilnosti, povecanje operativnosti u poslovabju, podeli rizika itd.Postoji podela uz pripajanje, podela uz osnivanje I podela uz pripajanje I podela uz osnivanje.

PODELA UZ PRIPAJANJE- realizuje se tako sto se jedno drustvo deli na dva ili vise delova I time prestaje da postoji (drustvo prestalo podelom), a novoosnovani delovi se pripajaju drugim postojecim drustvima(drustva sticaoci). Na nju se odnose pravna pravila koja koja vaze za statusnu promenu tipa spajanje uz pripajanje.PODELA UZ OSNIVANJE- Ostvaruje se tako sto se 1 drustvo deli na 2 ili vise delova I tako prestaje da postoji( drustvo prestalo podelom), a novoosnovani delovi se spajaju sa 2 ili vise postojecih drustava I tako stvaraju nova drustva( nova drustva) Pravne posledice slicne su p.p. podeli uz pripajanje. Na nju se primanjuju pravila o podeli uz pripajanje, pravila o osnivanju odredjenog oblika drustva I pravila o spajanju uz osnivanje novog drustva. Ugovor o podeli uz osnivanje usvaja skupstina drustva koje prestaje podelom.PODELA UZ PRIPAJANJE I PODELA UZ OSNIVANJE- predstavlja kombinaciju podele drustava sa istovremenim pripajanjem I osnivanjem, a realizuje se tako sto se jedno drustvo deli na 2 ili vise delova I time prestaje da postoji (drustvo prestalo podelom), a novonastali delovi se pripajaju drugim postojecim drustvima , a ova se spajaju sa do tada postojecim drustvima u nova drustva. (nova drustva). Na ovu statusnu promenu primenjuju se pravila koja vaze za promenu tipa podele uz pripajanje I tipa podele uz osnivanje.ODVAJANJE- Ne moze se okarakterisati kao prava statusna promena jer ovdje ne dolazi do prestanka jednog drustva kao kod ostalih vrsta promena , niti do prenosa celikupne imovine takvog drustva na drugo, postojece ili novo drustvo. ZOPD razlikuje 3 oblika ovog odvajanja: odvajanje uz pripajanje, odvajanje uz osnivanje I odvajanje uz pripajanje I odvajanje uz osnivanje.ODVAJANJE UZ PRIPAJANJE: Ova promena se vrsi kada 1 drustvo (drustvo deljenik) prenese 1 ili vise delova svoje imovine I pripadajuci deo obaveza na 1 ili vise postojecih drustava (drustva sticaoci).ODVAJANJE UZ OSNIVANJE- realizuje se tako sto drustvo deljenik 1 ili vise delova svoje imovine I pripadajuci deo obaveza prenese na 1 ili vise time novoosnovanih drustava.(nova drustva)ODVAJANJE UZ PRIPAJANJE I ODVAJANJE UZ OSNIVANJE: Realizuje se kada drustvo deljenik 1 ili vise delova svoje imovine I pripadajuci deo obaveza prenese na 1 ili vise postojecih drustava sa kojima se spaja u novoosnovano drustvo(novo drustvo)PRAVNE POSLEDICE ODVAJANJA: drustvo deljenik prenosi na drugo drustvo samo deo svoje imovine sa pripadajucim obavezama/ drustvo deljenik ne prestaje da postoji kao pravni subject/ na ime prenosa dela imovine u svoje fondove drustvo sticalac vrsi zamenu akcija akcionarima drustva deljenika svojim akcijama/ pri zameni ovih akcija smanjuje se osnovni capital drustva deljenika za iznos zamenjenih akcija u pojednostavljenom postupku. Registrovanje ovog oblika promene nece biti izvrseno sve dok se ne upise smanjenj osnovnog kapitala drustva deljenika.

ZAŠTITA KONKURENCIJEZaštita konkurencije u svakoj nacionalnoj privredi vrši se radi sprečavanja monopola, odnosno obezbedjivanja ravnopravnosti svih učesnika na tržištu. Izraz ’’monopol’’ potiče od grčke reči ’’monopolion’’, što znači isključivanje, odnosno ograničavanje konkurencije u pogledu odredjene vrste robe.’’Pravi’’ monopol je legalni monopol, koji je ustanovljen pravnim aktima države i kojim neki privredni subjekti dobijaju ekskluzivna prava na obavljanje odredjenih delatnosti.’’Faktički’’ monopol, pak, nastaje prirodnim putem, jačanjem i rastom nekog privrednog subjekta, fuzijom konkurentnih subjekata itd.Oblici povrede konkurencije Povredom konkurencije smatraju se: sporazumi kojima se bitno sprečava, ograničava ili narušava konkurencija; zloupotreba dominantnog položaja; i koncentracija, kojom se bitno sprečava, ograničava ili narušava konkurencija, pre svega stvaranjem, odnosno jačanjem dominantnog položaja na tržištu.Sporazumi kojima se sprečava, ograničava, ili narušava konkurencija Pod sporazumima kojima se bitno sprečava, organičava ili narušava konkurencija smatraju se sporazumi kojima se:- neposredno ili posredno utvrdjuju kupovne ili prodajne cene ili drugi uslovi trgovine; - ograničpava ili kontroliše proizvodnja, tržište, tehnički razvoj ili investicije - dele tržišta ili izvori nabavke; - primenjuju nejednaki uslovi poslovanja na iste poslove sa različitim učesnicima na tržištu i time učesnike na tržištu dovode u nepovoljniji položaj u odnosu na konkurente; - uslovljava zaključenje sporazuma prihvatanjem dodatnih obaveza koje, obzirom na svoju prirodu i trgovačke običaje i praksu, nisu u vezi sa predmetom sporazuma.Horizonstalni sporazumi jesu sporazumi izmedju postojećih i/ili potencijalnih učesnika na tržištu koji posluju na istom nivou proizvodnog lanca ili lanca isporuke. Vertikalni sporazumi, pak, jesu sporazumi o uslovima nabavke, prodaje ili preprodaje izmedju postojećih i/ili potencijalnih učesnika na tržištu koji posluju na različitom nivou ptoizvodnog lanca ili lanca isporuke.Zloupotreba dominantnog položaja Dominantni položaj na relavantnom tržištu ima učesnik na tržištu koji posluje nezavisno od drugih učesnika na tržištu, odnosno koji donosi poslovne odluke ne vodeći računa o poslovnim

odlukama svojih konkurenata, dobavljača, kupaca i/ili krajnjih korisnika njegove robe i/ili usluga.Zloupotrebom dominantnog položaja na relevantnom tržištu roba i/ili usluga smatraju se radnje kojima se ograničava, sprečava ili narušava konkurencija, a naročito radnje kojima se:- neposredno ili posredno nameću nepravedne kupovne ili prodajne cene ili drugi nepravedni uslovi poslovanja;- ograničava proizvodnja, tržište ili tehnički razvoj, na štetu potrošača;- primenjuju nejednaki uslovi poslovanja na iste poslove sa različitim učesnicima na tržištu, čime se dovode u nepovoljniji položaj u odnosu na konkurente;- uslovljava zaključenje ugovora time da druga strana prihvata dodatne obaveze koje, po svojoj prirodi ili prema trgovačkim običajima nisu u vezi sa predmetom ugovora.Koncentracija učesnika na tržištu nastaje u slučajevima:- statusnih promena učesnika na tržištu u skladu sa Zakonom o privrednim društvima;- sticanja neposredne ili posredne kontrole jednog ili više učesnika na tržištu nad drugim učesnikom na tržištu ili njegovim delom; i - osnivanja i zajedničkog kontrolisanja novog učesnika na tržištu od strane najmanje dva nezavisna učesnika na tržištu, koji posluje na dugoročnoj osnovi, koji ima sve funkcije nezavisnog učesnika na tržištu i pristup tržištu (zajedničko ulaganje).Dve ili više koncentracija izmedju istih učesnika na tržištu izvršenih u vremenskom periodu kraćim od dve godine smatraju se kao jedna koncentracija, a kao vreme njenog nastanka uzima se dan izvršenja poslednje od ovih koncentracija.Mere za zaštitu konkurencije na tržištu Rigorozna kazneno-pravna zaštita konkurencije od strane svakog učesnika na tržištu koji je učinio radnju sprečavanja, ograničavanja ili narušavanja konkurencije. Ova zaštita sankcionisana je kao odgovornost za prekršaj učesnika na tržištu i njihovih odgovornih lica, sa visokim novčanim kaznama. Uz kaznenu odgovornost zakonodavac je predvideo i imovinsku odgovornost ovih subjekata i njihovih odgovornih lica, koja se sastoji u oduzimanju predmeta i zabrani obavljanja odredjene delatnosti, kao i zabrani vršenja odredjenih poslova odgovornim licima..Prava potrošača i njihova zaštita Pod pojomom potrošača, podrazumeva se svako fizičko lice koje kupuje proizvode ili koristi usluge za lične potrebe i potrebe svog domaćinstva. Potrošačem se smatra i privredno društveno, preduzeće, drugo pravno lice i preduzetnik kada kupuju proizvode ili koristi usluge za sopstvene potrebe.Potrošači su aktivan učesnik u svim poslovnim odnosima koji se odvijaju na jednom tržištu.Prava potrošača Medju najznačajnijim od ovih prava, ubrajaju se: pravo na zadovoljenje osnovnih potreba; pravo na sigurnost; pravo na informisanost; pravo na izbor; pravo na reklamaciju; pravo na obeštećenje; pravo na zdravu životnu sredinu; pravo da se čuje glas potrošača; pravo na udruživanje potrošača; itd.Zaštita potrošača Zakonom o zaštiti potrošača iz 2005. godine, donose posebni (specijalni) zakoni kojima se uredjuje pravni pložaj potrošača na tržištu.Tako na primer; zabranjena je prodaja i služenje alkoholnih pića i prodaja duvanskih proizvoda maloletnim licima; potrošačima se proizvodi i usluge moraju nuditi pod jednakim uslovima; potrošač mora biti obavešten o važećoj ceni proizvoda i usluga i takvo obaveštenje ne sme dovoditi potrošača u zablucu; za kupljeni proizvod ili pruženu uslugu potrošaču se mora obavezno izdati račun.Zaštita potrošača drugim javno-pravnim propisima Javno-pravni propisi u najvećem broju slučajeva, imaju indirektno (posredno) dejstvo, a medju najznačajnijim ubrajaju se: propisi o standardima; tehnički i drugih propisi za zaštitu života i zdravlja judi i životne sredine; higijenski, sanitarni, zdravstveni i drugi srodni propisi; propisi o pakovanju, prepakovanju robe i sl.; propisi o obavljanju pojedinih delatnosti od opšteg interesa; itd.Zaštita potrošača merama upravnog nadzora Zaštita potrošača obezbedjuje se i inspekcijskim nadzorom koji vrše razna ministarstva u sastavu Vlade Republike Srbije. To je pre svega Ministarstvo za trgovinu, turizam i usluge koje inspekcijski nadzor realizuje preko tržišnih i turističkih inspektora. Pored toga inspekcijski nadzor, preko resornih inspektorata, vrše i Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, Ministarstvo energetike, Ministarstvo saobraćaja i telekominikacija i dr. Inspekcijski nadzor mogu vršiti i nadležni organi lokalne samouprave preko svojih komunalnih inspektora.Imovinsko-pravna zaštita potrošača Imovinsko-pravna zaštita potrošača ostvaruje se tužbom u parničnom postupku koju mogu podneti potrošači i organizacije potrošača. Pored sudske zaštite Zakon o zaštiti potrošača uveo je i institut tzv. ’’vansudske’’ zaštite potrošača. Ako dodje do povrede prava potrošača kojom je učinjena šteta male vrednosti, data je mogućnost obrazovanja posebnog arbitražnog tela za rešavanje sporova na relaciji trgovac-potrošač. Pomenuto arbitražno telo formira se u okviru lokalne samouprave ili komore.Krivično-pravna zaštita potrošača Sistem zaštite potrošača upotpunjen je i kaznenim merama koje se izriču u slučajevima ozbiljnijeg ugrožavanja prava potrošačaSistem oglašavanja proizvoda i usluga Sistem oglašavanja proizvoda i usluga na našim prostorima utvrdjen je sa ciljem da se obezbedi potpuna sloboda i istinitost oglašavanja, zabrani diskriminacija i svaka zloupotreba poverenja u procesu oglašavanja i onemogući stvaranje i održavanje monopolskog položaja na tržištu.Ovim zakonom uredjeni su uslovi i način oglašavanja, prava i obaveze oglašavača, proizvodjača i prenosilaca oglasnih poruka, kao i prava primalaca oglasnih poruka.

Načela oglašavanja U skladu sa odredbama Zakona o oglašavanju, sistem oglašavanja proizvoda i usluga na našem tržištu bazira se na sledećim bitnim načelima:- slobode oglašavanja;- istinitosti, potpunosti i odredjenosti oglasne poruke;- prepoznatljivosti oglasne poruke;- zabrane zloupotrebe poverenja;- zabrane diskriminacije;- zabrane povrede morala;- zabrane pojedinačnog oglašavanja ličnim obraćanjem; i - zabrane povrede konkurencije, stvaranja i održavanja dominantnog položaja.Uslovi i način oglašavanja Kada je reč o uslovima oglašavanja zakonodavac dosledno insistira na obavezi oglašavača (pravnog lica, preduzetnika ili fizičkog lica) da licu koje objavljuje, odnosno emituje oglasnu poruku, uz samu oglasnu poruku, dostavi i posebno popunjen obrazac, tzv. ’’deklaraciju’’. Sadržina deklaracije utvrdjena je zakonom i, izmedju ostalog, sadrži: podatke o proizvodjaču oglasne poruke, podatke o oglašavaču i podatke o oglasnoj poruci (tekst, trajanje oglasne poruke, dimenzije, način oglašavanja i sl.). Precizno je uredjeno: televizijsko oglašavanje (vreme radiodifuznog servisa, način emitovanja oglasne poruke, emitovanje oglasnih poruka u toku sportskih prenosa posredstvom javnog radio-difuznog servisa itd.); oglašavanje na radiju; oglašavanje na otvorenom prostoru; oglašavanje proizvoda i usluga (rasprodaje, obećanje poklona itd.); oglašavanje namenjeno maloletnim licima; oglašavanje državnih organa i organizacija, političkih organizacija i drugih organa i organizacija; itd.Mere zaštite sistema oglašavanjaZaštita sistema oglašavanja merama upravnog nadzora U vršenju nadzora nadležni inspektori mogu rešenjem zabraniti oglašavanje ili vršenje drugih aktivnosti u vezi sa oglašavanjem, ukoliko utvrde da su takve radnje suprotne zakonu. Rešenjem se, istovremeno, odredjuje rok i način otklanjanja uočenih nepravilnosti, koji ne može biti duži od 15 dana od dana uručenja rešenja, odnosno rok i način otklanjanja štetnih posledica ako su nastupile, koji ne može biti duži od 30 dana od dana uručenja rešenja.Kazneno-pravna zaštita sistema oglašavanja sankcionisana je kao odgovornost pravnih lica i njihovih odgovornih lica za privredni prestup i prekršajna odgovornost pravnih lica i preduzetnika.Sudska zaštita U skladu sa Zakonom o oglašavanju lice koje je pravo, odnosno interes, povredjen ili ugrožen oglasnom porukom ima pravo na zaštitu koju ostvaruje tužbom kod nadležnog suda.Sistem zaštite tržišta od nekvalitetnih proizvoda (stvari)Odgovornost proizvodjača za proizvode sa nedostatkomProizvodjač je lice koje proizvodi gotove proizvode, sirovine i sastavne delove. Proizvodjačem se smatra i lice koje se predstavlja kao proizvodjač stavljanjem svog imena, zaštitnog znaka ili drugog obeležavajućeg znaka na proizvod, kao i lice koje uvozi proizvod namenjen prodaji.Proizvod je pokretna stvar, odvojena ili ugradjena u drugu pokretnu stvar. Proizvodom se smatra i svaka proizvedena ili sakupljena energija za davanje svetlosti, toplote ili kretanja.Da bi proizvodjač bio odgovoran, kao što je već istaknuto, proizvod, odnosno stvar mora da ima odredjene nedostatke.Što se tiče odgovornosti proizvodjača, on će biti odgovoran za štetu nastalu od proizvoda sa nedostatkom bez obzira na to da li je znao za postojanje takvog nedostatka.Proizvodjač neće biti odgovoran ako dokaže: 1) da nije stavio proizvod u promet; 2) da nedostatak verovatno nije postojao u vreme kada je stavio proizvod u promet ili da se pojavio kasnije; 3) da on nije proizveo proizvod namenjen za prodaju i da proizvod nije proizveden u okviru njegove redovne delatnosti; 4) da je nedostatak nastao usled usaglašavanja svojstva proizvoda sa propisanim normama; i 5) da nivo naučnog i tehničkog znanja u vreme kada je proizvod stavljen u promet nije omogućavao otkrivanje nedostataka.Naknada štete oštećenom Šteta, u smislu ovog zakona, je šteta prouzrokovana smrću ili telesnim povredama, kao i šteta nastala uništavanjem ili oštećenjem nekog dela imovine, pod uslovom da se proizvod sa nedostatkom koristio za ličnu upotrebu od strane oštećenog. Potraživanje naknade štete od proizvoda sa nedostatkom zastareva za tri godine od kada je oštećeni doznao za štetu, nedostatak i identitet proizvodjača.Pojam cena i način njihovog obrazovanja Cena je novčana vrednost za jedinicu proizvoda, odnosno usluge koja je obrazovana u skladu sa uslovima tržišta, odnosno u skladu sa posebnim propisom. Pod cenom, u smislu ovog zakona, podrazumeva se i tarifa i naknada. U pogledu načina odredjivanja cena Zakonom o cenama inauguriše princip potpunog liberalizma, u smislu da privredna društva, preduzeća, druga pravna lica i preduzetnici obrazuju cene proizvoda i usluga slobodno, prema uslovima tržišta. Mere zaštite sistema formiranja cena proizvoda i usluga Mere kojima se obezbedjuje zakonito funkcionisanje sistema odredjivanja cena proizvoda i usluga na tržištu odnose se na mere upravnog nadzora i kazneno-pravne mere.Mere upravnog nadzora u rukama su Ministarstva za trgovinu, turizam i usluge, a baziraju se na kontroli koju

vrše tržišne inspekcije. Kazneno-pravna odgovornost u oblasti nezakonitog rofmiranja cena sankcionisana je kao odgovornost za prekršaj pravnog lica, odnosno preduzetnika, sa visokim novčanim kaznama.Domaci privredni subjekti u poslovno pravnom prometu sa inostranstvom Privredni subjekti jedne drzave nisu samo nosioci privrednih aktivnosti u okviru svoje nacionalne ekonomije ,vec su istovremeno I subjekti neposrednog obavljanja medjunarodne trgovinske djelatnosti.U ovoj oblasti uticaj drzave ispoljava se preko niza sistemskih mjera koje je moguce podijeliti na dvije osnovne grupe: 1. Ekonomske i 2.Administrativne.U ekonomske mjere drzave svrstavaju se carina ,razne vrste poreza I taksi ,uvozni depozit I dr.Administrativno regulisanje spoljnotrgovinskih odnosa od strane drzave ostvaruju se uspostavljanjem formalno pravnih okvira,spoljnotrgovinskog poslovanja,odredjivanjem uslova za uvoz I izvoz roba I usluga ,a sto cini donosenjem odgovarajucih zakonskih I podzakonskih akata.Spoljno trgovinsko poslovanje predstavlja oblast koja se tice djelokruga ovlascenja domacih privrednih drustava I drugih subjekata u prometu roba I usluga sa inostranstvom.Osnovni pravni izvori u ovoj oblasti su novi Zakon o spoljno trgovinskom poslovanju iz 2005god kao I niz podzakonskih akata.Novi propis koncepcijski se bazira na nakoliko osnovnih principa I to: 1.potpuna otvorenost domaceg trzista 2.deregulacija I uproscavanje sistema spoljnotrgovinskog poslovanja 3.potpuna sloboda preduzimanja svih aktivnosti u oblasti spoljnotrgovinskog poslovanja 4.zakonom obezbjedjena I garantovana mogucnost najsirem krugudomacih subjekata da ucestvuju u obavljanju spoljnotrgovinskih poslova. 5. usaglasenost naseg sistema spoljnotrgovinskog poslovanja sa pravilima Svjetske trgovinske organizacije I propisima evropske unije.Zakon o spoljnotrgovinskom poslovanju sadrzi pravna pravila kojim se uredjuju tri ukupne oblasti:1. spoljna trgovina u uzem smislu; 2. obavljanje privrednih djelatnosti u inostranstvu sistemom direktnog investiranja domacih sredstava u ekonomiji stranih drzava; 3. privredni rezimi I mjere koji se primjenjuju u spoljnjoj trgovini robama I uslugama Spoljna trgovina Prema odredbama zakona o spoljnotrgovinskom poslovanju pod spoljnom trgovinom podrazumjeva se prekogranicni promet roba I usluga .Pojam spoljne trgovine obuhvata-spoljnu trgovinu robom odnosno poslove koji se ticu prometa robe I spoljnu trgovinu uslugama tj.poslove kojima se vrsi pruzanje odgovarajucih usluga.Spoljnotrgovinske poslove sa stranim partnerima mogu obavljati svi domaci subjekti odnosno domaca pravn alica I preduzetnici kao I fizicka lica.Spoljna trgovina robom Spoljna trgovina robom obuhvata izvoz I uvoz roba. Pod izvozom robe podrazumjeva se iznosenje ,slanje odnosno isporuka robe sa teritotije nase zemlje na teritoriju druge drzave u skladu sa domacim carinskim propisima .Ogranicenje spoljne trgovine robom Na osnovu izricite zakonske norme ogranicenja spoljne trgovine robom mogu biti-kolicinska ogranicenja I dozvole.Kolicinska ogranicenja Kolicinsko ogranicenje je najveci ukupan obim pojedine robe ,odredjen po vrijednosti ili po kolicini ,koji moze da se uveze ili izveze u odredjenom roku ,ukljucujuci I zabranu uvoza ili izvoza.Kolicinsko ogranicenje se raspodjeljuje na kvote pri cemu kvota predstavlja udeo u kolicinskom ogranicenju dodjeljen odredjenom lici ili grupi lica. Kolicinsko ogranicenje izvoza moze da se uvede samo: 1)u slucaju kriticne nestasice bitne robe ili potrbe za otklanjanjem posledica takve nestasice 2)radi zastite neobnovljivih prirodnih bogastava ,ako se ogranicavanje izvoza primjenjuje uporedo sa ogranicavanjem domace proizvodnje ili potrosnje.Kolicinsko ogranicenje uvoza moze da se uvede kao mjera zastite:1)od prekomjernog uvoza i 2)platnog bilansa zemljeMinistarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom ,na osnovu javnog poziva za podnosenje zahtijeva za dodjelu kvota ,dodjeljuje kvote pojedinim licima u skladu sa uslovima koji ukljucuju ekonomski opravdanu kolicinu robe obuhvacenu kvotom : 1. stepen iskoriscenosti ranije dodjeljenih kvota; 2. mogucnost dodjele kvota licima kojima ranije nisu dodjeljivane kvote.Kvote se dodjeljuju prema rasporedu prijema zahtijeva za dodjelu kvota ,u roku koji ne moze da bude duzi od 15 dana od dana kada je podnosilac zahtijeva podnio propisanu dokumentaciju.Dodjeljivanje kvota je neprenosiva a lice kome kvota nije dodjeljena ne moze da koristi kvotu koja je dodjeljena drugom licu.Dozvole je isprava koja se izdaje na zahtijev podnosioca za uvoz ,transit ili izvoz pojedine robe.Dozvola za uvoz robe moze da se uvede samo radi: 1.zastite javnog morala; 2. zastite zivota I zdravlja ljudi,biljaka I zivotinja; 3. zastita nacionalne bezbjednosti; 4. zastita zivotne sredine I prirodnih bogastava; 5. primjene posebnih pravila trgovine zlatom I srebrom

Dozvola za tranzit robe moze biti uveden samo radi 1)zastite zivota I zdravlja ljudi ,zivotinja I biljaka 2)zastita nacijonalne bezbjednosti 3)zastita zivotne sredineDozvola za izvoz robe moze se uvesti samo radi 1. zastite umjetnickog ,istorijskog I arheoloskog blaga 2.zastite prirodnih rijetkosti I ugrozenih biljnih I zivotinjskih vrsta 3.zastita nacijonalne bezbjednosti 4.zastita neobnovljivih prirodnih bogastava 5.primjene posebnih pravila trgovine zlatom I srebrom Dozvolu izdaje ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom na zahtijev zainteresovanog subjekta.Dozvola vazi najduze 6 mjeseci od dana izdavanja pri cemu broj isporuka tokom vazenja dozvole nije ogranicen.Mjere zastite u oblasti spoljne trgovine robomVlada moze uvesti odgovarajuce mjere zastite.U ove mjere spadaju- antidampinske I kompezatorne mjere ,mjere zastite od prekomjernog uvoza I mjere zastite ravnoteze platnog bilansaAntidampinske I kompenzatorne mjereKompenzatorna mjera je antidampinska ,odnosno kompenzatorna dadzbina I svaka druga mjera koja mora biti u skladu sa Sporazumom o primjeni clana 6 Opsteg sporazuma o carinama I trgovini I sporazumom svjetske trgovinske organizacije o subvencijama I kompenzatornim mjerama. Antidampinska dadzbina je posebna dadzbina na uvoz robe koja se uvodi radi otklanjanja posledica dampinga .Damping je uvoz robe u nasu zemlju po cijeni nizoj od nominalne vrijednosti te robe izaziva znatnu stetu postojecoj domacoj proizvodnji ili znatno usporava stvaranje domace proizvodnje.Dampinska marza je razlika izmedju nominalne vrijednosti robe I cijene po kojoj se ta roba izvozi u nasu zemlju.Kompenzatorna dadzbina je posebna dadzbina na uvoz robe koja se uvodi radi otklanjanja posledica subvencije koju je drzava porekla ,odnosno izvoza robe posedno ili neposredno ,odobrava za proizvodnju ili za izvoz te robe u nasu zemlju .Subvencija je poseban finansijski doprinos drzave porijekla odnosno izvoza robe u korist lica koje proizvodi ili izvozi tu robu u nasu zemlju.Mjere zastite od prekomjernog uvoza U mjere zastite od prekomjernog uvoza spadaju “kolicinsko ogranicenje “uvoza odredjene robe I uvodjenje “dodatne uvozne dadzbine “na uvoz odredjene robe.Ove mjere se uvode u cilju otklanjanja ozbiljne stete ili opasnosti od ozbiljne stete ,ako utvrdi;da je uvoz odredjene robe u odnosu na domacu proizvodnju iste ,slicne ili neposredno konkurentske robe ;I da je povecani uvoz neposredni uzrok ozbiljne stete ili opasnosti od ozbiljne stete pri cemu se steta prouzrokovana drugim uzrocima ne uzima u obzir .“Kolicinsko ogranicenje “kao jedna od mjera zastite od prekomjernog uvoza ,sastoji se u rasporedjivanju kvota po drzavama a ne po licima koja izvoze robuOve mjere zastite od prekomjernog uvoza primjenjuju se na uvoz sve robe,nezavisno od drzave porijekla .Ova mjera ostaje na snazi koliko je potrebno da se otkloni steta a najduze 4 god od njenog uvodjenja .Period vazenja ove mjere moze biti produzen u slucajevima predvidjenim zakonom ali ne duze od 8 godina od dana njenog uvodjenja .“Dodatne dadzbine” kao mjere zastite prekomjernog uvoza se uvode u trajanju najduze od 200 dana ako se utvrdi da je povecani uvoz prouzrokovao ili prijeti da prouzrokuje stetu I ako bi odlaganje uvodjenja ove mjere prouzrokovalo nastupanje tesko otklonjivih stetnih posledica.Mjere zastite ravnoteze platnog bilansa Radi zastite ravnoteze platnog bilansa zemlje Vlada na prijedlog ministarstva za ekonomske odnose sa inostranstvom ,moze da uvede kolicinsko ogranicenje uvoza ako je to neophodno za zaustavljanje znatnog opadanja deviznih rezervi .Mjere zastite ravnoteze platnog bilansa ne mogu da se uvedu niti da se primjeni radi zastite domacih proizvodjaca .Ove mjere ne mogu se primjeniti na uvoz robe koja se uvozi radi zastite prava intelektualne svojine.Spoljnja trgovina u oblasti usluga Usluge u spoljnjo trgovinskom prometu su djelatnosti ciji se ekonomski rezultat ostvaruje u inostranstvu ili su u vezi sa poslovanjem sa inostranim licima u zemlji ili inostranstvu.Dan pruzanja odnosno izvrsenja usluga u spoljnoj trgovini se odredjuje ugovorom .Ukoliko on nije odredjen ili odrediv na osnovu ugovora ,dan pruzanja usluge u inostranstvu propisace Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom.Kda su u pitanju usluge stranih lica koje se vrse na teritoriji nase zemlje ,uslov je da njihovo izvodjenje bude u skladu sa domacim propisima koji uredjuju pruzanje pojedinih vrsta usluga .Poslovi koji se u najvecem broju slucajeva smatraju uslugama u spoljnotrgovinskom prometu I najcesce praktikuju u medjunarodnom pravnom saobracaju su:usluge medjunarodnog transporta robe I putnika ,izvodjenje invensticionih radova u inostranstvu ,pomorsko tehnicke usluge na moru I podmorju I druge usluge koje su u vezi sa medjunarodnim transportom.itd.Obavljanje privrednih djelatnosti u inostranstvu sistemom direktnog investiranja domaceg kpitala Poseban oblik spoljnotrgovinskog poslovanja uredjen odredbama novog zakona o spoljnotrgovinskom poslovanju iz 2005 pretstavlja direktno ulaganje nasih privrednih subjekata u inostranstvu.Rijec je o specificnoj formi djelovanja nase privrede na medjunarodnom trzistu ,koja se realizuje kroz transfer domaceg kapitala ,u odredjenom kvantumu I pod odgovarajucim uslovima u privrede drugih drzava.Zakon o spoljnotrgovinskom poslovanju pod direktnim ulaganjem u inostranstvu podrazumjeva osnivanje preduzeca ,ogranaka ili predstavnistav u inostranstvu ,kupovina

akcija ili udjela u kapitalu stranog preduzeca dok kapitalizacija stranog preduzeca I svaki drugi oblik ulaganja domaceg lica s ciljem da se ukljuci u upravljanje poslovima stranog lica.Najcesca forma investiranja u privrede drugih drzava tice se osnivanja preduzeca u inostranstvu .Ova preduzeca u najvecem broju slucajeva su takozvana “sopstvena preduzeca ili mjesovita preduzeca .Sto se tice tipova preduzeca po vrstama djelatnosti koja se mogu osnivati u inostranstvu rec je o ;proizvodnim preduzecima ,trgovinskim preduzecima ,preduzecima za pruzanje privrednih usluga itd.Pored osnivanja preduzeca u inostranstvu novim zakonom data je mogucnost domacim osnivacima da osnivaju ogranke I pretstavnistva u inostranstvu .Ogranak je izdvojen pravno zavistan organizacioni deo osnivaca ,koji na podrucju strane drzave obavlja djelatnosti za koje je osnivac registrovan u nasoj zemlji.Predstavnistvo je izdvojen pravno zavistan organizacioni dio osnivaca koji na teritoriji strane drzave obavlja prethodne I pripremne radnje u vezi sa zakljucenjem ugovora ali bez mogucnosti da zakljucuje konkretne ugovore.Pretstavnistvo nema status pravnog lica jer obavlja poslove po nalogu osnivaca I njemu podnosi izvjestaj o svom radu.Pored osnivanja preduzeca ogranaka I predstavnisava kao najcesce forme plasiranja domaceg kapitala u inostranstvu novi zakon dozvoljava I svaki drugi oblik ulaganja koji ce doprinijeti prodoru nase prvrede na strana trzista .To moze biti kupovina akcija ili udjela u vec postojecem stranom preduzecu ,dokapitalizacija stranog preduzeca razni oblici Joint Venturesaranzmana .Dobit koju ostvari invenstiranjem u inostranstvu domace lice moze unijeti u nasu zemlju u skladu sa zakonom kojim se uredjuje devizno poslovanje ,osim dobiti koju koristi za dalje ulaganje u inostranstvu.Privremeni rezimi I mjere u spoljnotrgovinskim odnosima Privremeni rezimi I mjere imaju funkciju obezbedjenja primjena odredaba drugih propisa koji uticu na spoljnotrgovinsko poslovanje nase zemlje.Rijec je o rezimima I mjerama koji su ogranicenog trajanja I primjenjuje se kajduze od dana pristupanja nase zemlje svjetskoj trgovinskoj organizaciji.U okviru privreme nih rezima I mjera na osnovu izricite zakonske odredbe svrstan je aranzman o kompenzaciji .Odobrenje za ovaj aranzman daje ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom ukoliko je rijec o :1.opremi, retro materijalu I sirovinama namjenjenim proizvodnji robe 2.robi koja se u nasoj zemlji ne proizvodi3.robi koja se proizvodi u postupku aktivnog ili pasivnog oplemenjivanja 4.robi odnosno uslugama koje se na drugi nacin ne mogu otplatitiPored toga izvoz odnosno uvoz robe I usluga moze da se vrsi bez placanja I to:1.radi reklamiranja 2.ako se rado o uzrocima ,projektu I drugoj tehnickoj dokumentaciju koja prati izvezenu robu 3. ako se rado o uzrocima ,projektu I drugoj tehnickoj dokumentaciju koja sluzi za ucesce u medjunarodnim javnim nadmetanjima 4.ako se opremaju predstavnistva 5.ako se roba salje ili prima u himanitarne ,naucno istrazivacke ,socijalne svrhe6.ako se roba salje ili prima kao pomoc otklanjanja posledica elementarnih nepogoda ili drugih oblika vise sile7.radi ispunjenje obaveza iz zakljucenih ugovoraDomace lice placenu robu ne mora da uveze ako se :1.roba koja se nalazi u inostranstvu istovremeno I isporucuje u inostranstvo na osnovu odredjenog ugovora 2.roba unosi u zemlju u drugom postupku u skladu sa carinskim propisima

STRANA PRAVNA I FIZICKA LICA U U DOMACEM POSLOVNO PRAVNOM PROMETUStrani privatni capital realizuje se kroz strane indirektne invensticije I strane direktne invensticije.Pod stranim indirektnim investicijama(portfolio),podrazumjevaju se dve vrste ulaganja:ulaganje u obveznice I druge vrednosne papire koje izdaje strana drzava,sto predstavlja tradicionalni oblik portfolio ulaganja,I ulaganje u inostrano preduzece sistemom transfera kapitala oje stranom ulagacu daju pravo upravljanja poslovanjem preduzeca I kontrole ulozenih sredstava.Pravni rezi mstranih ulaganja u nasoj zemlji Zakon o stranim ulaganjima uredjuje materiju stranog investiranja u domacu privredu. Osim domacih propisa pravnu legurativu za strana ulaganja upotpunjuju I medjunarodne konvencije (ugovori), koje je nasa zamlja zakljucila sa drugim drzavama u ovoj oblasti. Najveci broj ovih konvencija (preko 20) tice se tzv.bilateralnih ugovora, koji ma se uredjuje niz pitanja iz materije stranih ulaganja.Pojam stranih ulaganja I stranjih ulagaca Strana ulaganja, prema odredbama zakona, jesu ulaganja u nasa preduzeca (drustva) kojim strain ulagaci sticu akcije ili udele u osnovnom kapitalu tih preduzeca, kao I sticanje drugih imovinskih prava stranih ulagaca kojima oni ostvaruju svoje poslovne interese u nasoj zemlji. Istim zakonom ostavljena je mogucnost ulaganja u banke I druge finansijske organizacije, osiguravajuca drusta, slobodne zone I igre na srecu, ali se njihovo realizovanje uredjuje na osnovu posebnih propisa. Stranim ulagacem smatraju se:1. Strao pravno lice sa sjedistem u inostranstvu 2. Strano fizicko lice 3.Domaci drzavljanin sa prebivalistem, odnosno bovaristem u inostranstvu duzim od godinu dana.Dakle, tretman stranog ulagaca ima I nas drzavljanin, ali pod uslovom da je njegov boravak u inostranstvu trajnijeg karaktera. Ulog stranih ulagaca moze biti novcana

sredstva u stranoj konvertibilnoj valuti, stvari, hartija od vrednosti, prava intelektualne svojine I druga imovinska prava, kao I dinari koji se po propisima o deviznom poslovanju mogu transferisati u inostranstvo

OBLICI STRANIH ULAGANJA Zakon o stranim ulaganjima u svoji odredbama eksplicitno regulise dve posebne forma stranih ulaganja i to: osnovne oblike stranih ulaganja, kao I posebne. Osnovne oblike cine: odnivanje preduzeca u nasoj zemlji I otkup akcija ili udela vec postojecih domacih preduzeca. Posebni oblici javljaju se: koncesije za koristenje prirodnih bogastaval, dobara u opstoj upotrebi I za obavljanje delatnosti od opsteg interesa, ali I izgradnja, iskoriscavanje I transferisanje odredjenog objekta, postrojenja ili pogona, kao I objekta infrastructure I komunikacije po B.O.T. modeli.Osnovni oblici stranih ulaganja Svrstavaju se: osnivanje preduzeca u nasoj zemlji I otkup akcija ili udela vec postojecih domacih preduzeca.Osnivanje preduzeca Strain ulagac moze sam ili sa drugim stranim ili domacim ulagacima osnovati preduzece u nasoj zemlji. Preduzece moze osnovati jedno strano lice uz obavezu donosenja akta o osnivanju takvog sopstvenog preduzeca. Takodje preduzece mogu osnovati vise stranih ulagaca, kada se zakljucuje ugovor o takvog preduzeca. Ako preduzece osniva jedan ili vise stranih sa jednim ili vise domacih ulagaca zakljucice se ugovor o osnivanju mesovitog preduzeca. Kod osnivanja sopstvenih preduzeca stranih ulagaca reci o tzv.direktnim, odnosno equity invensticijama stranog kapitala. Sobstvena preduzeca stranih ulagaca I preduzeca sa mesovitim kapitalom imaju nacionalni tretman, obzirom das u zakonom izjednacena sa domacim preduzecima.Kupovina akcija ili udela podstojecih preduzeca Za ostvarivanje prava stranog ulagaca bitno je da li je rec o privatnom domacem preduzecu ili je u pitanju domace preduzece u drzavnoj ili drustvnoj svojini.Kupovina akcija ili udela u preduzecima sa privatnim vlasnistvom Strana ulaganja se vrse neposredno na osnovu odredaba zakona o stranim ulaganjima, a,li na osnovu odredaba zakona o privredni drustvima I zakona o trzistu hartija od vrednosti I drugih finansijskih instrumenata. Kupci akcija mogu biti domaca I strana fizicka I pravna lica koja sticu status investitora. Investitor je lice koje kupuje hartiju od vrednosti I druge finansijske instrumente, izuzev pokrovitelja emisije koji hartije od vrednosti kupuje od izdavaoca radnji njihove dalje distribucije. Organizovano trziste je trziste na kome se trgovina hartijama od vrednosti I drugim finansijskim instrumentima odvija na nacin I pod uslovima koji su utvrdjeni zakonom, aktima komisije za hartije od vrednosti I pravilima poslovanja ov lascenih ucesnika na organizovanom trzistu. Centralni registar obavlja: poslove jedinstvene evidencije o zakonitim imaocima hartija od vrednosti I drugih finansijskih instrumenata o pravima iz tih hartija I o pravima trecih lica na hartijama od vrednosti I drugim finansijskim instrumentima; poslove kliringa I saldiranja hartija od vrednosti I saldiranja novcanih obaveza I potrazivanja nastalih po osnovu poslova sa hartijama od vrednosti; kao I druge poslove u skladu sa zakonom. Nadzor nad poslovanjem ovlascenjih ucesnika na organizovanom trzistu vrsi komisija za hartije od vrednosti.Kupovina akcija ili udela domacih preduzeca u drustvenom ili drzavnom vlasnistvu Kada strani ulagac kupuje akcije ili udele preduzeca koja su u drustvenom, drzavnom vlasnistvu ili mesovitih preduzeca, primenjivace se poseban pravni rezimIzvori prava kojima se taj proces uredjuje su zakon o osnovama promene vlasnistva drustvenog kapitala, zakon o trzistu hartija od vrednostii drugih vinansijskih instrumenata I narocito zakon o privatizaciji RS.Posebni oblici stranih ulaganja U posebne oblike stranih ulaganja svrstavaju se:koncesije I izgradnja I iskoriscavanje infrastrukturnih I drugih objekata po B.O.T. modelu.

KONCESIJEUstupanje koncesije predstavlja prvi od posebnih odlika ulaganja stranog kapitala a odosi se na koriscenje prirodnih bogastava ,dobara u opstoj upotrebi ili obavljanje djelatnosti od opsteg interesa.Koncesija je pravni odnos izmedju davaoca koncesije (koncedenta),koji je uvjek drazava ili drugi javnopravni subjekt ili pravnog lica (koncesionara),koje je uvjek subjekt privatnog prava.Izgradnja I iskoriscvanje infrastrukturnih I drugih objekata po B.O.T. modelu.Drugi poseban oblik stranog ulaganja odnosi se na tzv.B.O.T.model (Bulild,operate and transfer-izradi,koristi,predaj),po kom se stranom ulagacu moze odobriti da izradi,iskoriscava transferise odredjeni objekat,postrojenje ili pogon,kao I objekt infrastrukture I komunikacije.Osnovna konstrukcija B.O.T. modela,u najkracem,se sastoji realizaciji nekog objekta od strane privatnog ulagaca (puteva,zeljeznica sa pratecom infrastrukturom ,mostova,tunela,hotela,hidrotermo elektrana itd.) uz finansiranje svih potrebnih dijelova.

GARANTOVANA PRAVA STRANIH ULAGACAZakon o stranim ulagnjima dao je pravo stranim ulagacima da mogu obavljati sve vrste delatnosti radi sticanja dobiti, u koliko ovim zakonom nije drugacije predvidjeno. Na ovaj nacin zakonodavac je sve delatnosti u domacoj privredi ostavio otvorenim za strana ulaganja. Jedino ogranicenje stranim ulagacima u pogledu dostupnosti domacim oblastima privrednog delovanja utvrdjeno je zakonom gdje je predvidjeno da strani investitor nemoze sam ili sa drugim strani ulagacem osnivati preduzeca u oblasti proizvodnje I prometa oruzija, kao ni na podrucju koje u skladu sa zakonom odredjena kao zabranjena zona. Strani investitior u pogledu svog uloga uzivaju jednak polozaj, prava I obaveze kao I domqaca fizicka I pravna lica, ukoliko ovim zakonom nije drugacije predvidjeno, kao i sto preduzece sa stranim ulogom uziva jednak pravni polozaji posluje pod jednakim uslovima I na jednak nacin kao domaca preduzeca bez stranog uloga. Iz ovoga sledi da su strani ulagaci, odnosno preduzeca sa stranim ulogom, izjednaceni u svojim pravima I obavezama sa domacim pravnim I fizickim licima.Istitut “povoljnijeg tretmana” stranih investicija znaci da se na sva strana ulaganja u nasu ekonomiju primjenjuje domace pravo ,ali ako multilaterarni ili bilateralni sporazum,cije su clanice drzava stranog ulagaca I nasa drzava ,predvidja tretman koji za stranog ulagaca ili njegovo ulaganje povoljniji od tretmana predvidjenog zakonom o stranim ulaganjima primenice se tretman predvidjen takvim sporazumom.Zakon o stranim ulaganjima sadryi i odredbe o zastiti tzv.stecenih prava stranih ulagaca, u smislu da njihova prava stecena u momentu upisa stranog ulaganja u registar ne mogu biti sluzene naknadnim izmenama zakona I drugih propisa. Pored navedenih pogodnosti, novi propis daje pravo stranom ulagacu da moze u pogledu svakog placanja vezanog za strano ulaganje slobodno konvertovati domacu valutu u stranu konertibilnu valutu, a preduzece sa stranim ulogom moze slobodno vrsiti placanje u medjunarodnim poslovnim odnosima. Pored toga strani ulagac, po izmirenju obaveza u skladu sa domacim propisima, slobodno I bez odlaganja, u konvertibilnoj valuti, transferisati u inostranstvo sva finansijska I druga sredstva u vezi sa stranim ulaganje: dobit ostvarenu po osnovu ulaganja (profit, dividende I sl.); imovinu koja mu pripadne posle prestanka preduzeca sa stranim ulogom, odnosno na osnovu prestanka ugovora o ulaganju; iznose dobijene po osnovu smanjenja osnovnog kapitala preduzeca sa stranim ulogom; dopunske uplate; kao I naknadne dobijene po osnovu eksproprijacije zbog oduzetih uloga ili imovine predueca sa stranim ulogom. Preduzece sa stranim ulogom, ima pravo vodjenja poslovnih knjiga I finansijskih izvestaja u skladu sa medjunarodno prihvacenim racunovostvenim I revizorskim standardima.

LIKVIDACIJA je redovan način prestanka najvećeg broja privrednih subjekata. Njome se okončava pravno postojanje solventnog privrednog subjekta, odnosno subjekta koji ima dovoljno finansijskih sredstava za izmirenje obaveza. Uređena je odredbama Zakona o privrednim društvima.Razlika između likvidacije i stečaja Stečajem se okončava pravno postojanje insolventnog privrednog subjekta, koji je nesposoban za plaćanje svojih obaveza, a likvidacijom solventnog privrednog subjekta. Osim toga, kod likvidacije sva potraživanja svih povjerilaca izmiruju se u punom iznosu, dok se kod stečaja dio potraživanja povjerilaca ne moće namiriti iz stečajne mase.Osnov pokretanja postupka likvidacije Likvidacija se sprovodi nad solventnim privrednim subjektom iz razloga utvrđenih zakonom i to: 1) ako mu je izrečena mjera zabrane obavljanja djelatnosti zbog toga što ne ispunjava uslove za obavljanje djelatnosti, a u roku određenom u izrečenoj mjeri ne ispuni te uslove ili ne promjeni djelatnost; 2) ako prestanu da postoje prirodni uslovi za obavljanje djelatnosti; 3) istekom vremena za koje je osnovan; 4) ako se broj osnivača, odnosno članova svede na jedan, a u roku od 6 mjeseci se registru ne prijavi novi član; 5) ako nije organizovan u skladu sa zakonom; 6) ako ne obavlja djelatnost duže od dvije godine neprekidno; 7) u slučaju ništavosti osnivanja subjekta u skladu sa zakonom. Organi u postupku likvidacije U postupku likvidacije glavni organ je likvidacioni upravnik (jedan ili više), kog imenuje sam privredni subjekt iz reda svojih zaposlenih i on je ovlašćen da završava tekuće poslove privrednog subjekta u toku likvidacionog postupka, da naplaćuje potraživanja, izmiruje obaveze i unovčava imovinu, i zastupa privrednog subjekta u likvidaciji. Izbor i razrješavanje likvidacionog upravnika registruje se u skladu sa Zakonom o registraciji privrednih subjekata. Postupak likvidacije Likvidacioni postupak počinje donošenjem odluke o pokretanju postupka likvidacije od strane lica koja su na to zakonom ovlašćena. Obavještenje o pokrenutom likvidacionom postupku dostavlja se poznatim i nepoznatim povjeriocima, kako bi prijavili svoja potraživanja. Po prijemu prijava za namirenje potraživanja od strane povjerilaca likvidacioni upravnik sačinjava početni likvidacioni bilans stanja sa podacima o aktivi i pasivi privrednog subjekta i popisom cjelokupne imovine. Ukoliko je imovina dovoljna pristupa se isplati dugovanja svakom povjeriocu, a ukoliko nije pokrece se stečajni postupak.

Likvidacioni postupak je okončan donošenjem odluke nadležnog organa privrednog subjekta o usvajanju izvještaja i završnog likvidacionog bilansa. Odluka se dostavlja Agenciji za privredne registre koja viši brisanje iz registra privrednih subjekata.

POJAM STEČAJA To je zakonski institut kojim se okončava pravno postojanje insolventnog privrednog subjekta, tj. Subjekta koji je nesposoban za plaćanje svojih obaveza.Zakonom o stečajnom postupku iz 2004. godine konstruisana su dva pravca u razvijanju i sprovođenju stečajnog postupka nad određenim privrednim subjektom, a to su: bankrotstvo i reorganizacija.Pod bankrotstvom se podrazumeva namirenje poverilaca prodajom celokupne imovine stečajnog duznika, dok se pod reorganizacijom podrazumeva namirenje poverilaca na način i pod uslovima utvrđenim planom rorganizacije.Bankrotstvo i reorganizacija se sprovode nad stečajnim duznikom (privrednim subjektom) koji je nesposoban za plaćanje. Stečajni duznik je nesposoban za plaćanje: 1. Ako ne moze da odgovori svojim obavezama u roku od 45 dana od dana dospelosti obaveza; 2.Ako je potpuno obustavio svoja plaćanja u periodu od 30 dana; 3. Ako učini verovatnim da svoje postojeće obaveze neće moći ispuniti po njihovom dospeću.Zakonom su uređeni i posebni slučajevi pokretanja stečajnog postupka, ali bez njegovog sprovođenja. Ova specifična situacija nastaje: 1. Kada stečajni duznik ima samo jednog poverioca ; 2.Kada je imovina stečajnog duznika manja od visine troskova stečajnog postupka.

STRANKE U STEČAJNOM POSTUPKUStečajni duznik nad kojim se sprovodi stečajni postupak je pravno lice i preduzetnik. Stečajni postupak moze se sprovesti nad svim privrednim subjektima, bez obzira na njihov svojinski i organizacioni oblik.Stečajni postupak ne moze se sprovesti nad: Republikom Srbijom; jedinicom lokalne samouprave i teritorijalne autonomije; fondovima ili organizacijama penzijskog, invalidskog i zdravstvenog osiguranja; pravnim licima čiji je osnivač republika, jedinica lokalne samouprave ili teritorijalna autonomija ako se isključivo ili pretezno finansiraju iz njihovih budzeta; i Narodnom bankom Srbije.Stečajni poverioci su lica koja na dan pokretanja stčajnog postupka imaju neobezbeđeno potrazivanje preme stečajnom duzniku. Svojstvo stranke stečajnog postupka poverioci stiču od dana kada je prijava njihovog potrazivanja primljena u stečajnom sudu.Izlučni poverioci su lica koja imaju pravo da traze da se određena stvar iz imovine stečajnog duznika izdvoji iz stečajne mase, a na osnovu svog stvarnog ili ličnog prava na toj stvari.Razlučni poverioci su poverioci koji imaju zalozno pravo ili pravo namirenja na stvarima ili pravima stečajnog duznika o kojima se vode javne knjige ili registri.

NADLEZNOST SUDA I ORGANI STEČAJNOG POSTUPKAZa sprovođenje stečajnog postupka stvarno nadlezni su trgovinski sudovi i Viši trgovinski sud, a mesna nadleznost trgovinskog suda određuje se prema sedištu stečajnog duznika.Organi koji sprovode stečajni postupak su:Stečajno veće;Stečajni sudija;Stečajni upravnik; Skupština poverilaca i odbor poverilaca.Stečajno veće Sastavljeno je od trojice sudija, od kojih je jedan predsednik veća, s tim što sudija ne moze biti član stečajnog veća.Stečajno veće utvrđuje postojanje razloga za pokretanje stečajnog postupka i donosi odluku o pokretanju istog, imenuje i razrešava stečajnog upravnika, odlučuje o prigovorima protiv odluka i zaključaka stečajnog sudije i o prigovorima protiv radnji stečajnog upravnika, daje ovlašćenje preduzetniku kao stečajnom duzniku o ličnoj upravi i obavlja poslove u skladu sa zakonom.Stečajni sudija On odobrava troškove stečajnog postupka pre njihove isplate, uvodi u duznost stečajnog upravnika, određuje preliminarnu naknadu i nagradu stečajnom upravniku, odobrava nacrt plana reorganizacije stečajnog duznika, odobrava nacrt rešenja o glavnoj deobi stečajne mase, vrši nadzor nad radom stečajnog upravnika, kao i druge poslove utvđene zakonom.Stečajni upravnik On preduzima sve mere za zaštitu imovine stečajnog duznika, stara se o završetku započetih radova stečajnog duznika, zapošljava nova liza uz saglasnost stečajnog sudije, unovčava stvari i prava stečajnog duznika, isplaćuje poverioce na osnovu rešenja o glavnoj deobi,itd. On odgovara neograničeno celokupnom svojom imovinom za sve štete koje nanese svim učesnicima u postupku, ukoliko je do iste došlo namerno ili grubom nepaznjom.

Skupština poverilaca i odbor poverilaca Skupštinu poverilaca čine svi stečajni poverioci bez obzira na visinu svojih potrazivanja, ali se glasanje u njoj vrši srazmerno visini. U delokrug rada skupštine poverilaca spada: donošenje odluke o tome da li će stečajni postupak biti sproveden u pravcu nastavka rada i reorganizacije stečajnog duznika ili u pravcu bankrotstva, odnosno prestanka rada stečajnog duznika, bira i opoziva odbor poverilaca, vrši druge poslove u skladu sa zakonom. Odbor poverilaca obavlja sledeće poslove: daje mišljenje o stečajnomm upravniku o načinu unovčavanja imovine stečajnog duznika, daje saglasnost u vezi sa svim pitanjima koja su od posebnog značaja za imovinu stečajnog duznika, izveštava skupštinu poverilaca o svom radu, itd.Stečajni postupak je posebna vrsta građanskog sudskog postupka te se na njega, osim odredaba Zakona o stečajnom postupku, supsidijarno primenjuju i odredbe Zakona o parničnom postupku.U toku postupka se ne moze traziti povraćaj u pređašnje stanje, ne moze se izjaviti revizija, niti se moze podneti predlog za ponavljanje postupka.U stečajnom postupku se odlučuje kroz formu rečenja i zaključka. Rešenjem se odlučuje o određenom pitanju u stečajnom postupku, protiv koga se moze izjaviti zalba u roku od 8 dana, ali zalba ne zadrzava izvršenje rešenja. Zaključkom se izdaje nalog sluzbenom licu ili organu koji sprovodi stečajni postupak, protiv koga se moze podneti prigovor u roku od 5 dana. Stečajni postupak se pokreće na predlog sledećih predlagača: Poverioca; Stečajnog duznika; Nadleznog javnog pravobranilaštva; Nadleznog javnog tuzilaštva; Poreske uprave. Predlog za pokretanje stečajnog postupka podnosi se obavezno u pisanoj formi, a njegovu sadrzinu precizno uređuje zakonodavac. Stečajni postupak obuhvata dve faze:1. prethodni stečajni postupak i 2. glavni stečajni postupak.Prethodni stečajni postupak Njega pokreće stečajno veće svojim rešenjem u roku od 3 dana od dana prijema predloga za pokretanje stečajnog postupka.Istim rešenjem stečajno veće određuje i stečajnog sudiju.Osnovni cilj prethodnog postupka je utvrđivanje opravdanih razloga za pokretanje glavnog stečajnog postupka.Glavni stečajni postupak On počinje donošenjem rešenja od strane stečajnog veća o otvaranju stečajnog postupka koje se upisuje u registar shodno Zaoknu o registraciji privrednih subjekata. Na osnovu ovog sudija izrađuje oglas o pokretanju stečajnog postupka i objavljuje ga na oglasnoj tabli suda i u Sluzbenom glasniku Republike Srbije.Pravne posledice pokretanja stečajnog postupka Objavljivanjem oglasa o otvaranju stečajnog postupka nastupa niz pravnih posledica po stečajnog duznika i poverioce.Sva prava i obaveze organa stečajnog duznika prelaze na stečajnog upravnika, prestaje radni odnos zaposlenima, uz poslovno ime duznika dodaje se oznaka „u stečaju“, gase se svi dotadašnji računi duznika i sredstva prenose na novootvoreni račun itd.Procesno-pravne posledice otvaranja stečajnog postupka tiču se, pre svega, uloge stečajnog upravnika, u smislu da on preuzima i vodi sve parnice o imovini duznika i to u ime i za račun duznika.Tok stečajnog postupkaPrijavljivanje i utvrđivanje potrazivanja poverilaca Rešenjem stečajnog veća o pokretanju stečajnog postupka ostavlja se rok u kome poverioci trebaju da prijave svoja potrazivanja prema stečajnom duzniku.Rok za prijavu potrazivanja ne moze biti duzi od 60 dana od dana objavljivanja oglasa o pokretanju stečajnog postupka.Po isteku roka za prijavu za prijavu potrazivanja sve prijave se dostavljaju stečajnom upravniku koji ispituje valjanost, obim i isplatni red svakog potrazivanja i o tome sačinjava preliminarnu listu priznatih i osporenih potrazivanja.Rok za sačinjavanje preliminarne liste je 40 dana od dana prijema poslednje prijave od strane suda.Potrazivanje svakog poverioca smatra se utvrđenim ako nije osporeno od strane stečajnog upravnika ili od strane drugih poverilaca u roku od 40 dana od dana prijema poslednje prijave.Poverilac čije je potrazivanje osporeno upućuje se na parnicu radi utvrđivanja osporenog potrazivanja, koju moze pokrenuti u roku od 8 dana od dana prijema zaključka.Stečajna masa Po pokretanju stečajnog postupka stečajni upravnik preuzima na upravljanje celokupnu stečajnu masu.Stečajnu masu čini ukupna imovina stečajnog duznika u zemlji i inostranstvu na dan pokretanja stečajnog postupka, kao i imovina koju stečajni duznik stekne tokom stečajnog postupka.Unovčenje stečajne mase Ako se na poverilačkom ročištu poveriocu, čija potrazivanja iznose više od 70% ukupnih potrazivanja, odluče da se stečajni postupak okonča bankrotstvom, stečajno veće donosi odluku o započinjanju postupka prodaje imovine stečajnog duznika.Unovčenje stečajne mase se moze realizovati i zbog neadekvatnog ponašanja stečajnog duznika (nezainteresovanost za reorganizaciju ili ličnu upravu, napodnošenje plana reorganizacije u propisanom roku itd.). Unovčenje imovine stečajnog duznika vrši stečajni upravnik, a postupak unovčenja realizuje se javnim nadmetanjem, javnim prikupljanjem ponuda ili neposrednom pogodbom. Postupak unovčenja imovine neposrednom pogodbom moguć je samo na osnovu odobrenja odbora poverilaca.Deoba stečajne mase Stečajnu (deobnu) masu za podelu stečajnim poveriocima čine novčana sredstva stečajnog duznika na dan pokretanja stečajnog postupka, novčana sredstva dobijena nastavljanjem započetih poslova, novčana sredstava

ostvarena unovčavanjem stvari i prava stečajnog duznika, kao i potrazivanja stečajnog duznika naaplaćena u toku stečajnog postupka.Postupak deobe započinje tako što stečajni upravnik sačinjava nacrt rešenja za glavnu deobu i dostavlja ga odboru poverilaca.Nacrt rešenja mora sadrzati konačnu listu svih potrazivanja koja je utvrđena na ispitnom ročištu, iznos svakog potrazivanja, isplatni red svakog potrazivanja, iznos stečajne mase koja će se rasporediti stečajnim poveriocima, kao i predlog procentualnog namirenja za svakog poverioca.Deoba stečajne mase, odnosno namirenje poverilaca, vrši se na osnovu tzv. „isplatnih redova“. Pravilo je kod isplatnih redova da se poverioci nizeg isplatnog reda namiruju tek posle namirenja poverilaca višeg isplatnog reda.Na osnovu zakonskih odredbi stečajni poverioci svrstavaju se u sledeće isplatne redove: prvi isplatni red; drugi; treći i četvrti isplatni red.Zaključenje stečajnog postupka Stečajni postupak se okončava odrzavanjem završnog ročišta i donošenjem rešenja o zaljučenju stečajnog postupka.Završno ročište zakazuje stečajno veće i na njemu se: raspravlja o završnom računu stačajnog duznika; vodi rasprava o konačnim zahtevima za isplatu nagrada i naknadu troškova; podnose prigovori na završni račun ili na podnete zahteve za isplatu nagrada i naknada; odlučuje o neraspodeljenim delovima deobne mase; itd.Na istom ročištu stečajno veće donosi i rešenje o zaključenju stečajnog postupka koje objavljuje u Sluzbenom glasniku Republike Srbije i dostavlja se Agenciji za registraciju privrednih subjekata radi brisanja pravnog lica, odnosno preduzetnika iz registra privrednih subjekata.Reorganizacija stečajnog duznikaPodnosilac plana reorganizacije moze biti stečajni duznik, stečajni upravnik, poverioci koji imaju najmanje 30% obezbeđenih potrazivanja, poverioci koji imaju najmanje 30% neobezbeđenih potrazivanja, kao i lica koja su vlasnici najmanje 30% kapitala stečajnog duznika.Plan reorganizacije podnosi se stečajnom sudiji najkasnije u roku od 90 dana od dana pokretanja stečajnog postupka, s tim što stečajni sudija taj rok moze produziti za još najviše 30 dana. Razmatranje i usvajanje plana reorganizacije i pravne posledice usvajanja Plan reorganizacije razmatra se od strane poverilaca na posebnom ročištu koje zakazuje stečajni sudija u roku od 20 dana od dana podnošenja istog.Obaveštenje o tome dostavlja se stečajnom duzniku, stečajnom upravniku, stečajnim poveriocima i svim drugim oštećenim licima, najkasnije 10 dana od dana odrzavanja ročišta.Pravo glasa na ročištu imaju svi poverioci srazmerno visini njihovih potrazivanja, a u slučaju da je potrazivanje osporeno stečajni sudija moze izvršiti procenu visine potrazivanja za svrhu glasanja.Ako plan reorganizacije ne dobije potreban broj glasova ili plan na drugi način ne ispuni uslove za usvajanje stečajni sudija ostaviće predlagaču plana rok od 30 dana da izmeni plan i nakon toga zakazuje novo ročište. Ako se ne usvoji ni izmenjeni plan reorganizacije, nad stečajnim duznikom sprovodi se bankrotstvo.Usvojeni plan reorganizacije ima snagu izvršne isprave i smatra se nivim ugovorom o izmirenju potrazivanja koja su u planu navedena. Činom usvajanja plana reorganizacije u poslovnom imenu stečajnog duznika briše se oznaka „u stečaju“. Usvojeni plan reorganizacije je orijentir daljeg ponašanja stečajnog duznika.Ukoliko stečajni duznik ne postupa po odredbama plana reorganizacije sud, na osnovu obaveštenja stečajnog upravnika, poverilaca i dr. zainteresovanih lica, moze stečajnom duzniku naloziti: da u određenom roku postupi po plnu, kao i da otkloni posledice prethodnog postupanja; da stečajni upravnik preuzme kontrolu nad stečajnim duznikom; da nastavi postupak bankrotstva stečajnog duznika; i sl.U svakom slučaju stečajni sudija će doneti rešenje o započinjanju bankrotstva ako utvrdi da stečajni duznik: primenjuje plan reorganizacije na prevaran ili nezakonit način; postupa suprotno uslovima iz usvojenog plana a nisu predlozene zadovoljavajuće mere u cilju otklanjanja posledica prethodnog postupanja; ne sarađuje sa stečajnim upravnikom, odborom poverilaca ili sudom radi ispunjavanja objektivnih zahteva za podacima i obaveštenjima; i ne ispunjava naloge stečajnog sudijePOJAM UGOVORA O PRODAJIUgovor o prodaji u privredi je pravni posao kojim se obavezuje prodavac da će predati(isporučiti) kupcu određene stvari(robu) koje se prodaju, tako da kupac stekne pravo svojine ili pravo raspolaganja na njima, a kupac se obavezuje da za to isplati prodavcu određenu cijenu. Bitni elementi ugovora su cijena i stvar.

OSNOVNE KARAKTERISTIKE UGOVORA O PRODAJIUgovor o prodaji je imenovan(regulisan pozitivnim izvorima prava), neformalni (stranke slobodno biraju formu pravnog posla), konsenzualni(za njegovu valjanost dovoljno je da postoji saglasna izjava volja ugovorača o bitnim elementima ugovora), dvostrano obavezan(stvara obaveze za obje strane), teretni(to je uvijek ugovor sa

naknadom), komutativni (u momentu njegovog zaključenja bila je poznata visina davanja i uzajamni odnos činidbi prodavca i kupca), može da bude i aleatoran (ako se u momentu zaključenja ne zna koliko ugovorači jedan drugome duguju). Može da bude sa trenutnim ili sa trajnim izvršenjem obaveza. To je kauzalni ugovor(iz njega se jasno vidi razlog obavezivanja svakog ugovorača). Moze da bude alhezioni kao i tipski(ako se zakljucuje na unaprijed sastavljenom obrascu). Ugovor o prodaji je uvijek samostalni(neakcesorni) pa on svoju pravnu sudbinu nikada ne djeli sa nekim drugim ugovorom. Zaključnica je isprava o zaključenom ugovoru o prodaji.

PREDMET UGOVORA O PRODAJIPredmet ugovora o prodaji u privredi su stvari ili robe. Stvar je materijalni deo prirode u ljudskoj vlasti na koju postoji subjektivno imovinsko pravo. Predmet prodaje može biti individualno ili genetički određena stvar. Pojam robe je užeg značenja i tu se podrazumjevaju tjelesne pokretne stvari koje su namjenjeni prometu i čiji promet je moguć i dozvoljen. Predmet ugovora o prodaji mogu da budu i određena prava, to su samo prenosiva imovinska prava, kao što su prava industrijske svojine, zatim to mogu da budu i potraživanja. Obaveze kupca: 1. obacveza isporuke robe; 2.Obaveza isporuke robe u ispravnom stanju.Obaveze kupca: 1. obaveza preuzimanja isporuke robe; 2. Obaveza placanja kupovne cijene

MODALITETI UGOVORA O PRODAJI Vrste ugovora o kupoprodaji (modaliteti)-Prodaja s pravom preče kupovine Pravo preče kupovine je klauzula u kupoprodajnom ugovoru koja obavezujw kupca da o svojoj odluci, da proda od njega kupljenu stvar, najprije obavijesti prodavca i da ga ponudi, ukoliko je zaineresovan da kupi stvar za određenu cijenu.-Kupovina na probu To je modalitet osnovnog ugovora koji se stvara ugovornom klauzulom po kojoj kupac preuzima stvar pod uslovom da je prethodno isproba. Ukoliko se proba sa uspjehom završi, uslov će se ispuniti i ugovor će nastati.-Kupoprodaja uslovljena pojavom boljeg kupca To je klauzula u kupoprodajnom ugovoru u interesu prodavca po kojoj on može raskinuti ugovor pod uslovom da dokaže pojavu boljeg kupca.Rok trajanja ovog ovlašćenja se određuje ugovorom, a ako nije određeno, prema dispozitivnim pravilima ovaj rok kod pokretnih stvari iznosi 3 dana, a za nepokretne stvari 1 godinu.-Kupoprodaja sa pravom otkupa Pravo otkupa ugovara se u korist prodavca da prodatu i predatu stvar, do isteka utvrđenog roka, ima pravo otkupiti i vratiti.-Kupoprodaja sa pravom preprodaje Ova klauzula omogućava kupcu da kupljenu stvar može vratiti prodavcu uz istovremeni povraćaj plaćene cijene.-Specifikaciona kupoprodaja To je ugovorna klauzula kojom je ugovoreno kupčevo ovlašćenje da naknadno odredi specifikaciju stvari (oblik, mjera i sl.). Ovo ovlašćenje kupac je dužan iskoristiti u razumnom roku, u protivnom prodavac ima pravo ili da raskine ugovor ili da sam izvrši specifikaciju.-Kupoprodaja saobrazno uzorku ili modelu Ovaj modalitet ugovora je u interesu prodavca, jer štiti prodavca od samovoljnih procjena kupca prilikom preuzimanja, prijema robe.Uzorak ili model je autentičan primjerak prodate stvari.-Kupoprodaja na poček To je modalitet ugovora u kojem je karakteristično da je prodavac prvi dužan ispuniti svoju obavezu vezanu sa izvršenjem predaje stvari, a isplata cijene kao najvažnije kupčeve obaveze treba na počeka.Javlja se u dva osnovna oblika: 1. prodaja sa zadržavanjem prava svojine 2.kupoprodaja na kredit ili veresiju-Pretplatna kupoprodaja Kod ovog ugovora kupac prethodno uplaćuje cijenu, a prodavac predaje stvar naknadno. Predaja stvari se odlaže do utvrđenog roka (npr. kod pretplate na novine).

POJAM UGOVORA O KOMISIONUUgovor o komisionu je pravni posao kojim se obavezuje komisionar da će u svoje ime a za račun komitenta obaviti jedan ili više povjerenih mu poslova. Komitent se obavezuje da će za izvršene usluge platiti određenu naknadu. Predmet ugovora o komisionu najčešće čini zaključivanje ugovora o prodaji ili kupovini robe, ali i dr. ugovora u privredi: ugovor o prevozu, o osiguranju itd.Karakteristike: dvostrano obavezan i teretni pravni posao, neformalni i konsenzualni, to je ugovor intuitu personae, adhezioni ugovor.Vrste ugovora o komisionu: 1.Prodajni komision; 2. Kupovni komision;3. Ugovor o komisionoj konsignaciji; 4.Delkredere komision.

Obaveze komisionara: 1.Obaveza izvršenja naloga; 2.Obaveza čuvanja interesa komitenta; 3. Obaveza obavještavanja komitenta; 4. Obaveza čuvanja poslovne tajne; 5. Obaveza vođenja poslovnih knjiga; 6. Obaveza polaganja računa o radu.Obaveze komitenta:1. Obaveza komitenta da omogući komisionaru da može da izvrši nalog; 2. Obaveza plaćanja naknade za rad komisionara.

POJAM UGOVORA O TRGOVINSKOM ZASTUPANJUUgovor o trgovinskom zastupanju ili agenturi jeste pravni posao kojim se obavezuje zastupnik da se stalno stara da njegov nalogodavac zaključi određeni ugovor sa trećim licem, na osnovu njegovog posredovanja između njih, kao i da će on u ime i za račun svog nalogodavca na osnovu dobijenog ovlašćenja zaključiti ugovor. Nalogodavac, se sa svoje strane, obavezuje da će za izvršenu uslugu platiti određenu naknadu ili proviziju. Elementi ugovora: predmet zastupanja (ovlašćenje) i naknada za izvršeno zastupanje. Zakon o obligacionim odnosima ne utvrđuje da naknada bude bitni elemenat ugovora. Trgovinski zastupnik kao privredna organizacija uvijek ima pravo na naknadu, bez obzira da li je to ugovorom predviđeno ili ne. Nebitni elementi ugovora su razne klauzule,npr. klauzula o određivanju poslovnog područja na kojem će da djeluje zastupnik, klauzula kojom se utvrđuje rok trajanja ugovora o zastupanju i dr.Predmet ugovora : određivanje vrste poslova posredovanja ili zastupanja koje će da izvrši zastupnik u ime i za račun svog nalogodavca(komitenta).Karakteristike: dvostrano obavezan, teretni, formalni(obavezna pisana forma), intuitu personae.Razlika između ugovora o trgovinskom zastupanju i komisionog ugovora: Osnovna razlika je u načinu njihovog istupanja na tržištu. Trgovinski zastupnik istupa u ime i za račun svog nalogodavca. Nalogodavac je pravno i ekonomski angažovan preko svog zastupnika, koji zaključuje ugovore u njegovo ime i za njegov račun, ali ostaje po strani nakon što je izvršio dobiveni nalog. Komisionar, međutim istupa u svoje ime , a za račun svog komitenta. Zato se trgovinski zastupnik smatra direktnim ili potpunim zastupnikom, a komisionar smatra indirektnim i nepotpunim zastupnikom.Obaveze trgovinskog zastupnika: 1. Obaveza izvršenja naloga za zastupanje,2. obaveza staranja o interesima nalogodavca, 3. Obaveza savjesnog i postenog postupanja, 4. Obaveza davanja obavještenja, 5. Obaveza čuvanja poslovne tajne, 6. Obaveza vraćanja stvari datih na upotrebu, 7. Obaveza vođenja poslovnih knjiga, 8. Obaveza polaganja računa nalogodavcu.Obaveze nalogodavca: 1. Obaveza omogućavanja trgovinskom zastupniku(agentu) da obavi posao zastupanja, 2. Obaveza obavještavanja, 3. Obaveza plaćanja naknade.Razlika između ugovora o trgovinskom zastupanju i komisionog ugovora je Osnovna razlika između ugovora o komisionu s jedne i ugovora o trgovinskom zastupanju s druge strane, ogleda se u tome što komisionar u pravnom pormetu istupa u svoje ime, a za račun nalogodavca (komitenta), dok zastupnik istupa u ime i za račun nalogodavca. U slučaju trgovinskog zastupanja, ugovor zaključen preko zastupnika direktno obavezuje nalogodavca (koji je ugovorna strana ovog ugovora) i treće lice. Nasuprot tome, komisionar istupa u svoje ime i ugovor koji on zaključi u izvršenju komisionog posla neposredno obavezuje njega (komitenta) i treće lice. U takvoj konstrukciji posla, komitent često ostaje prikriven (nepoznat) trećem licu.

POJAM UGOVORA O SKLADISTENJUUgovorom o uskladištenju obvezuje se skladištar da primi i čuva određenu robu i da poduzima potrebne ili ugovorene mjere radi njezina očuvanja u određenom stanju te da je preda na zahtjev ostaviocu ili druge ovlaštene osobe, a ostavilac se obvezuje da mu za to plati određenu naknadu.Bitni elementi ugovora su predmet ugovora (jeste ostava na čuvanje i održavanje određene robe) i naknada za izvršene usluge (cijena koja je određena za čuvanje i održavanje robe). Obaveze skladištara su 1. Obaveza prijema robe na uskladištenje, 2. obaveza čuvanja robe, 3. Obaveza vođenja skladišnih knjiga i izdavanja isprava o uskladištenju, 4. Obaveza staranja o interesima ostavioca robe, 5. Obaveza postupanja po nalozima ostavioca, 6. obaveza predaje uskladištene robe ostaviocu, 7. Pravo i obaveza skladištara da proda uskladištenu robu.Obaveza ostavioca: 1. Predaje ugovorene robe na uskladištenje, 2. Obaveza preuzimanja uskladištene robe i 3. obaveza plaćanja naknade za uskladištenu robu.

POJAM UGOVORA O PREVOZU

Ugovor o prevozu zeleznicom je imenovani, dvostran, teretan ili sukcesivan, neformalan, mada neki smatraju i da je formalan. Pod ugovorom o prevozu zakonodavac podrazumeva takav ugovor kojim se prevozilac obavezuje da preveze na odredjeno mesto neko lice ili neku stvar, a posiljalac se obavezuje da za to plati odredjenu naknadu. Bitni sastojci ugovora o prevozu robe su: predmet prevoza, prevoznina i prevozna distancaPojam ugovora o mješovitom prevozu? Ovaj ugovor se jos naziva i ugovor o kombinovanom prevozu, ugovor o visegranskom prevozu. U ovom slucaju prevoz robe se obavlja sa najmanje dva razlicita prevozna sredstva. - Jednogranski prevoz se naziva direktni prevoz ili uzastopni prevoz. Prevoz robe se vrsi u istoj grani saobracaja prevoznim sredstima iste vrste. Kod jednogranskog prevoza narucilac prevoza ima 2 mogucnosti: 1. da sa svakim prevoznikom u uzastopnom prevozu zakljuci ugovor o prevozu robe tako da mu svaki prevoznik odgovara za jedan deo prevoza ili 2. da zakljuci ugovor sa prvim prevoznikom koji ce zakljucivati ugovore o prevozu sa sledecim prevoznicima ali kao punomocnik narucioca prevoza. - Visegranski prevoz je onaj u kome ucestvuju vise vozara iz razlicitih grana saobracaja. Visegranski saobracaj moze vaziti po principu mrezaste odgovornosti (narucilac prevoza zakljucuje ugovor o prevozu sa svakim prevoznikom posebno, pa mu svaki odgovara po pravilima saobracajnog prava u okviru koga vris prevoz) ili na principu jedinstvene odgovornosti (zakljucuje ugovor sa jednim prevoznikom koji mu odgovara po posebnim i jedinstvenim pravilima nezavisno od toga koliko je vozara ucestvovalo u prevozu) .Ugovor o prevozu robe železnicomUgovor o prevozu stvari zeleznicom jeste pravni posao kojim se obavezuje da preveze stvari preuzete na prevoz od otpravne do uputne stanice i da ih preda primaocu.Posiljalac se sa svoje strane ovim ugovorom obavezuje da za to plati prevozninu,kao naknadu za izvrseni prevoz stvari.Vrste ugovora:1.u zavisnosti da li se prevoz obavlja u domaćem ili medjunarodnom saobraćaju, ugovori se dele na ugovore u unutrašnjem i ugovore o spoljašnjem prevozu.2.zavisno od brzine, mogu se zaključiti ugovori o brzovozu, sporovozu i ubrzanom brzovozu.3.po načinu prevoza i to na ugovore o prevozu kolske (vagonske) i denčane (komadne) pošiljke u železničkom prevozuElementi ugovora – Bitni elementi ugovora: ugovorne strane, predmet ugovora i cena prevoza (vozarina).Predmet ugovora je prevoz odredjene robe iz otpremne u uputnu stanicu.Obaveze železnice 1.Prijem robe ,2. Utvrdjivanje sadrzine i tezine posiljke i utovar robe, 3.Način prevoza i prevozni put,4.Rokovi prevoza,5. Obaveze utvrdjivanja gubitka ili oštećenja robe, 6.Obaveštenje primaoca o prispeću robe, 7.Predaja robe na dalji prevoz, 8.Čuvanje robe, 9.Izdavanje robe primaocu, 10.Carinske i druge formalnosti.Obaveze i prava pošiljaoca Obaveze – obaveza saradnje sa železnicom, predaja tovarnog lista i plaćanje prevozne cene odredjene prevoznom tarifom.Prava – najznačajnije pravo je da pošiljalac raspolaže robom tokom prevoza, tj. pravo na izmenu ugovora u toku prevoza ako nije izdat prenosivi tovarni list. Takodje ima pravo na povraćaj više uplaćene prevoznine (putem raklamacije, ili putem tužbe).Ugovor o prevozu robe u drumskom saobraćajuUgovor o drumskom prevozu stvari jeste pravni posao kojima se obavezuje prevozilac da stvari preuzete na prevoz i preveze ih u mjesto opredjeljenja i da ih preda u tom mjestu primaocu ili drugom ovlastenom licu koje odredi primalac. Bitni elementi ugovora o drumskom prevozu stvari po prirodi posla jesu predmet ugovora i cijena ugovora.Predmet ugovora cini prevoz odredjenih stvari primljenih na prevoz od mjesta otpreme do mjesta opredjeljenja ,ugovornim ili uobicajnim putem,u ugovorenom ili u uobicajnom roku.Prevoznina je cijena prevoza,jer se kao ugovorni prevoz smatra samo prevoz uz naknadu.

UGOVOR O KONTROLI ROBEUgovor o kontroli jeste pravni posao kojim se obavezuje izvršilac kontrole da ce stručno i nepristrasno obaviti ugovorenu kontrolu i o tome izdati certifikat. Naručilac kontrole se sa svoje strane obavezuje da će za izvršene usluge platiti odredjenu naknadu. Karakteristike ugovora: Ugovor je dvostrano obavezni i teretni pravni posao, pa su oba ugovarača i dužnik i povjerilac. To je neformalni ugovor jer se može zaključiti u bilo kom obliku: usmeno, pismeno, preko telefona, teleprinterom, konkludentnim radnjama. Ovaj ugovor ulazi u grupu formularnih ugovora, jer se zaključuje prema opštim uslovima poslovanja kontrolnih organizacija.Bitni elementi ugovora: predmet kontrole (kontrola robe – obuhvata vršenje određenih faktičkih radnji sa robom i usluga – provjeru načina pakovanja robe, otpreme robe, kontrolu utovara, istovara i pretovara robe i dr.) i naknada za izvršenu kontrolu - cijena izvršenih usluga kontrole robe ili usluga.

Obaveze kontrolora su: 1)Obaveza izvršenja ugovorne usluge, 2)izvršenja komitentovog naloga, 3)izdavanja certifikata, 4)obezbeđenja robe od zamene, 5)čuvanja uzoraka. Prava kontrolne org. su: 1)na nagradu (proviziju), 2)na naknadu roškova, 3)na pristup robi koja treba da se kontroliše, 4)na naknadne naloge i instrukcije, 5)pravo zaloge i retencije robe koja se kontroliše.Koji su osnovni oblici ugovora o kontroli robe?1. Ugovor o kontroli robe sa preduzimanjem pravnih radnji – obavezuje se vršilac kontrole da će pored izvršenja ugovorene kontrole robe preduzeti i pojedine pravne radnje za račun naručioca kontrole;2. Ugovor o kontroli robe sa garancijom – vršilac kontrole garantuje nepromjenjivost svojstva kontrolisane robe u ugovorenom roku.

POJAM IZDAVACKOG UGOVORA?Izdavacki ugovor je pravni posao kojim autor ili drugi nosilac autorskog prava ustupa ili prenosi na izdavaca pravo na umnozavanje autorskog dela stampanjem I na stavljanje u promet tako umnozenih primjeraka djela.Izdavac se sa svoje strane ,obavezuje da djelo umnozi I stavi primjerke u promet,kao I da za to plati naknadu autoru ili drugom nosiocu autorskog prava.PREDMET je naucno, knjizevno ili umjetnicko djelo koje se objavljuje i stavlja u promet.NAVEDI KARAKTERISTIKE IZDAVACKOG UGOVORA?Izdavacki ugovor je imenovani ugovor,dvostranoobavezni ugovor,teretni ugovor,komutativni ugovor,formalin ugovor.OBAVEZE IZDAVACA:1. Obaveza objavljivanja djela, 2. Obaveza objavljivanja djela u ugovorenom roku, 3. Obaveza objavljivanja djela u ugovorenom tirazu, 4. Obaveza stavljanja u promet objavljenog autorskog djela, 5. Obaveza isplate autorskog honorara.OBAVEZE AUTORA: osnovna je obaveza autora da preda izdavacu rukopis ugovorenog djela radi objavljivanja.UGOVORI O TURISTICKIM USLUGAMANAVEDI VRSTE UGOVORA O TURISTICKIM USLUGAMA? -Ugovor o organizovanju putovanja -Posrednicki ugovor o putovanju -Ugovor o angažovanju ugostiteljskih kapaciteta(ugovor o alotmanu)1.UGOVOR O ORGANIZOVANJU PUTOVANJA zakljucuje se izmedju turisticke ili putnicke agencije, kao davaoca usluga, i turiste , kao korisnika usluga. To je pravni posao kojim se organizator putovanja obavezuje da ce putniku- turisti pribaviti skup turistickih usluga, a putnik turista se obavezuje da ce za to platiti jednu ukupnu cijenu u pausalnom iznosu sa sve usluge. Elemetni ovog ugovora su predmet i cijena usluga. Predmet je skup usluga, tzv. Paket usluga(prevoz, boravak ...)Obaveze organizatora: obaveza pruzanja usluga, koje su predemt ugovora, obaveza obavjestavanja, obaveza cuvanja poslovne tajne.Obaveze turiste:obaveza placanja usluga, obaveza saradnje u izvrsavanju putovanja.2. POSREDNICKI UGOVOR O PUTOVANJU je pravni posao kojim se obavezuje posrednik da ce u ime i za racun putnika-turiste zakljuciti ugovor o organizovanju putovanja ili ugovor i izvrsenju jedne ili vise usluga koje su u vezi sa nekim putovanjem ili boravkom turiste u odredjenom mjestu. Elemetni ovog ugovora su predmet i cijena usluga. Predmet moze da bude jedan ili dvije posebne usluge.3. UGOVOR O ANGAZOVANJU UGOSTITELJSKIH KAPACITETA(UGOVOR O ALOTMANU)To je pravni posao kojim se obavezuje ugostiteljska organizacija da u toku odredjenog vremenskog perioda stavi na raspolaganje turistickoj ili putnoj agenciji odredjen broj lezaja u odredjenom ugostiteljskom objektu i pruzi ugostiteljske usluge licima koja uputi agencija kojoj ce za to da platiti odredjenu naknadu. Elemetni ovog ugovora su predmet i cijena usluga. Predmet cine odredjene usluge koje se sastoje u angazovanju odredjenog broja lezajeva u odredjenom ugostiteljskom objektu i koji se stavljau na raspolaganje putnickoj agenciji, oznaka vrste ugostiteljskih usluga, oznaka iznosa provizije i dr.KOJE OBAVEZE IMA TURISTICKA AGENCIJA PO OSNOVU UGOVORA O ALOTMANU? -Obaveza nastojanja da se popune ugostiteljski kapaciteti -Obaveza obavestavanja o broju putnika(turista) i grupa -Obaveza dostavljanja liste gostiju -Obaveza pridrzavanja ugovorenoh cjena -Obaveza placanja ugostiteljskih usluga -Obaveza izdavanja turisticke uputnice(vaucer)Vaučer je isprava koju izdaje putnička agencija kojom se ona obavezuje davaocu usluga (trasat) da će mu platiti usluge koje budu pružene donosiocu uputnice (remitent). Služi u dokazne svrhe, za obračun između hotelijera i agencije koja je izdala vaučer i kao nalog za ispunjenje usluga.OBAVEZE UGOSTITELJSKE ORGANIZACIJE(HOTELIJERA):1. Obaveza stavljanja na koriscenje ugovorenih smjestajnih kapaciteta,2. Obaveza jednakog postupanja sa svim korisnicima usluga, 3. Obaveza ugostitelja da ne mijenja cijenu usluga, 4. Obaveza placanja provizije.

UGOVOR O FAKTORINGUPojam:Ugovor o faktoringu predstavlja takav pravni posao kojim se ustupilac potrazivanja obavezuje da prenese na faktora postojeca ili buduca potrazivanja iz ugovora o prodaji robe,tj vrsenja usluga,zakljucenim sa kupcem,tj korisnikom usluga,a factor se obavezuje da uz proviziju I naplatu troskova naplati potrazivanja,kao I da kreditira ustupioca potrazivanja I vrsi druge faktoring usluge.Osobine ugovora:Ugovor o faktoringu spada u neimenovane ugovore,dvostrano obavezne ugovore,formalne ugovore,teretne ugovore,ugovor sa trajnim prestacijama,ugovore po pristupu I mjesovite ugovore.Obaveze ugovornih strana:Osnovna obaveza ustupioca potrazivanja je da na faktora prenese potrazivanje koje predstavlja predmet ugovora o faktorinfu.Mogu se prenositi postojeca I buduca potrazivanja.Sa prenosom glavnog potrazivanja prenose se I sva sporedna prava I garancije vezane za odredjeno potrazivanje.Ova se obaveza najcesce izvrsava tako sto klijent dostavlja facture sa pratecom dokumentacijom,na kojima je unesena klauzula o izvrsenoj cesiji I to sukcesivno.Za punovaznost prenosa potrazivanja na faktora nije potrebna saglasnost duznika,ali je potrebno da on o tome bude obavjesten.Duznik ima pravo na sve prigovore prema faktoru koje ima prema svom povjeriocu iz osnovnog ugovora.Pored toga ustupilac ima obavezu da faktoru placa kamatu na koriscenje sredstava kredita do momanta naplate potrazivanja ili do roka od kojeg pocinje teci garancija faktora.UGOVOR O FORFETIRANJU(FORFETINGU)Pojam:Ugovor o forfetiranju predstavlja takav pravni posao,kod kojeg forfeter kupuje od svog komitenta nedospjelo novcano potrazivanje,uz odredjeni diskont koji tereti komitenta ako ovo potrazivanje ostane neplaceno od strane treceg lica.Prema tome ugovor o forfetiranju po svojoj pravnoj prirodi predstavlja mjesoviti ugovor,koji u sebi ukljucuje vise drugih ugovora,a prije svega ugovor o prodaji I ugovor o kreditu.Osobine ugovora:Ugovor o forfetiranju je neimenovani ugovor,dvostrano obavezni ugovor,formalin ugovor,po tehnici zakljucenja je formalin ugovor.Ucesnici u poslu forfetiranja:U pravnom poslu forfetiranja uvjek ucestvuju:domaci izvoznik,inostrani uvoznik I forfeter koji preduzima potrazivanje.U ovom poslu najcesce ucestvuju I drugi subjekti:banka uvoznika I posrednicka banka.

POJAM FRANŠIZINGA:Franšizing je vrsta poslovnog aranžmana, gde proizvođač ili distributer proizvoda (usluga), daje pravo lokalnom distributeru da samostalno vrši prodaju prema standardizovanoj poslovnoj proceduri. Znaci, franšizing je metod poslovanja, gde franšizer (lice koje nudi robu ili uslugu na franšizu) obezbedjuje prenosenje licence kupcu franšize da distribuira njegovu robu, bilo da je reč o maloprodaji ili veleprodaji.Kod franšizinga preduzetnik(primaoc franšize),preuzima poslovanje po proverenom receptu, tehnici i metodologiji. Sve je utvrđeno i propisano Ugovorom o franšizingu izmedju ova dva privredna subjekta, koji nezavisno i samostalno rade pod jednim imenom.OBAVEZE DAVAOCA FRANŠIZINGA:ustupanje prava isključive prodaje robe i marki iz njegovog proizvodnog i prodajnog programa, ustupanje prava koriscenja zašticenog naziva -trgovačkog imena, reputacije i znaka firme, ustupanje know-how koji se odnosi na sistem poslovanja, marketing, nabavku, proizvodnju, transport odnosno sav svoj potencijal koji je stekao dobrim dugogodišnjim poslovanjem, vrši kontrolu korišćenja trgovačkog imena,reputacije i znaka firme.OBAVEZE PRIMAOCA FRANŠIZINGA:Poseduje firmu registrovanu za obavljanje delatnosti maloprodaje, Poseduje tehnicke I materijalne uslove za obavljanje delatnosti maloprodaje, Poseduje odgovarajuću lokaciju I izgled poslovnog prostora, Da trajno čuva kao poslovnu tajnu one podatke koje mu je davaoc franšizinga označio kao poverljive.UGOVOR O OSIGURANJUJe pravni posao kojim se obavezuje osiguravac da ce isplatiti osiguraniku ili nekom trecem licu(korisniku osiguranja) naknadu iz osiguranja, odnosno ugovorenu svotu novca ili ce mu uciniti nesto ako nastupi dogadjaj koji predstavlja osigurani slucaj. Ugovraca osiguranja se sa svoje obavezuje da ce platiti premiju osiguranja.Bitni elementi: predmet osiguranja ili osigurano lice, rizik osiguranja, premija osiguranja, suma osiguranja ili naknada stete iz osiguranja, vrijeme trajanja osiguranja, vrijednost na koju se vrsi osiguranje. Predmet osiguranja: cini odredjeno dobro koje se stiti osiguranjem ili lice koje se osiguralo.Karakteristike: formalni ili neformalni, dvostranoobavezan i teretni, aleatorni, adhezioni, ugovor povjerenja izmedju stranaka.Vrste osiguranja: 1. Osiguranja prema predmetu osiguranja, 2. Osiguranja prema nacinu nastanka.

Obaveze osiguranika-ugovoraca osiguranja: 1. Obaveza ugovoraca osiguranja da tacno i istinito prijavi okolnosti koje su od znacaja za ocjenu rizika osiguranja,2. Obaceza osiguranika da plati premiju osiguranja, 3. Obaveza obavjestavanja osiguravaca o primjenama rizika osiguranja,4. Obaveza obavjestavanja osiguravaca o otudjenju osigurane stvari, 5. Obaveza osiguranika da namjenski koristi osiguranu stvar i da preduzima potrebne zastitne mjere,6. Obaveza spasavanja osigurane stvari, 7. Obaveza obavjestavanja o nastupanju osiguranog slucaja.Obaveze osiguravaca: 1. Obaveza osiguravaca da postpua savjesno i posteno s paznjom dobrog privrednika,2. Obaveza izdavanja polise, 3. Obaveza namjenskog koriscenja sredstava osiguranja,4. Obaveza isplate naknade stete, 5.obaveza isplate otkupne vrijednosti polise osiguranja, 6. Obaveza ostvarenja zahtjeva osiguranika u predvidjenom roku.UGOVOR O LIZINGUJe pravni posao kojim se obavezuje davalac lizinga da ce ustupiti korisniku ugovorenu stvar na koriscenje na odredjeno ili neodredjeno vrijeme, kao i da ce obaviti sve rednja koje su potrebne za iskoriscavanje te stvari. Korisnik lizinga se, sa svoje strnae obavezuje da ce za izvrsenu mu uslugu platiti ugovorenu naknadu.Bitni elementi:predmet lizinga, cijena koriscenja ustupljene stvari, vrijeme koriscenja te stvari ustupa na koriscenje korisniku lizinga. To su obično oprema ili druge pokretne stvari ili nepokretne stvari.Obaveze davaoca lizinga: obaveza ustupanja opeme ili drugih stvari korisniku lizinga na koriscenje, obaveza urednog odrzavanja opreme ili dr stvari, obaveza obucavanja kadrova u rukovanju opremom ili uredjajima.Obaveze korisnika lizinga: obaveza placanja naknade, obaveza namjenskog iskoriscavanja predmeta lizinga, obaveza vracanja stvari.Vrste ugovora o lizingu 1. prema međusobnim odnosima ugovorača (indirektni lizing i direktni lizing) 2. Prema predmetu lizinga (ugovor o lizingu pokretnih stvari, ugovor o lizingu nepokretnih stvari, investicioni lizing). 3. Prema vremenu (roku) trajanja (kratkoročni i dugoročni lizing).

POJAM HARTIJA OD VRIJEDNOSTIPod hartijama od vrednosti podrazumevaju sa pismene isprave (čija je sadržina određena zakonom i drugim propisima) koje u sebi sadrže neko građansko-imovinsko pravo, a postojanje tog prava je u bliskoj vezi sa postojanjem same pismene isprave. Hartijom od vrednosti se njen izdavalac obavezuje da ispuni obavezu njenom zakonitom imaocu.U hartiji od vrednosti, kao pismenoj ispravi, je inkorporisano određeno pravo koje se može prenositi, pošto se i sama hartija od vrednosti prenosi.KOJI SU BITNI SASTOJCI SVIH HARTIJA OD VREDNOSTI? 1.Oznacenje vrste hartija od vrednosti 2.Firma odnosno naziv I sjediste odnosno ime I prebivaliste izdavaoca hartija od vrednosti 3.Ffirma odnosno naziv ili ime lica na koje odnosno po cijoj naredbi hartija od vrednosti zavisi,ili oznacenje da hartija glasi na donosioca4.Tacno oznacenu obavezu izdavaoca koja proizilazi iz hartija od vrednosti 5.Mjesto I datum izdavanja hartija od vrednosti,a kod onih koji se izdaju u seriji I njen serijski broj 6.Potpis izdavaoca hartija od vrednosti.- Hartije od vrednosti prema vrsti potraživanja mogu biti: robne i novčane.Novčanim hartijama od vrednosti se smatraju one hartije koje se odnose na novčano potraživanje. Tu spadaju menica, ček, akcija, blagajnički zapis i drRobne hartije od vrednosti su one za koje se potraživanja odnose u robi, a to su teretnica, konosman, skladišnica itd -Prema načinu određivanja imaoca prava HOV mogu biti :1. HOV na ime – isprava u kojoj je izričitonavedeno ime (firma) njenog imaoca, kao vlasnika i korisnika. 2. HOV po naredbi – isprava koja sadrži kaluzulu „po naredbi“, pored imena (firme) njenog imaoca (vlasnika). 3. HOV na donosioca – isprava u kojoj nije označeno ime (firma) lica koje je njen imalac. Kao imalac HOV na donosioca smatraće se svako lice koje posjeduje tu ispravu.DEFINISITE HARTIJE OD VRIJEDNOSTO PO NAREDBI! Jeste isprava koja sadrzi kaluzulu „po naredbi”, pored imena firme njenog vlasnika. Klauzula „po naredbi” stavlja se po volji izdavaoca ili imaoca hartije od vrijednosti. Hartije od vrijednosti po naredbi mogu se koristiti kao sredstvo placanja u domacem i medjunarodnom platnom prometu, kao sredstvo kreditiranja i kao sredstvo obezbjedjenja i osiguranja potrazivanja. Hartije od vrijednosti po naredbi prenose se indosiranjem i cesijom. HOV prema prirodi inkorporisanog prava delimo na:1. Stvarnopravne HOV – isprave koje u sebi sadrže određeno stvarno pravo, to je pravo svojine ili pravo zaloge na nekoj robi ili na drugim stvarima.2. Obligacionopravne HOV – to su isprave koje u sebi sadrže određeno obligaciono pravo, tj. pravo potraživanja prema trećem licu,, koje je izraženo u novcu ili nekoj činidbi. Najvažnije su : ček, mjenica, obveznica, blagajnički zapis, komercijalni zapisi, certifikati o deponovanju sredstava, trgovačke uputnice, kreditno pismo i dr.3. Korporativne HOV – vezane su za formiranje i funkcionisanje akcionarskih društava. Tipična korporativna HOV jeste akcija (dionica)

SKLADISNICA je isprava koju izdaje ovlascno skladiste (javno skladiste, carinsko skladiste) na zahtjev ostavioca robe. Skladisnica je isprava kojom se potvrdjuje da je primljena na cuvanje odredjena roba u odredjenom stanju i da ce ta roba biti izdata licu koje se legitimise ovom ispravom kao njen zakoniti imalac. U nasem pravu skladisnica sesmatra HoV po naredbi i ona se prenosi mjenicno- pravnim putem tj. indosiranjem.Karakteristike skladisnice: 1.to je potvrda o predatoj robi na skladistenje,2. dokaz da je zakljucen ugovor o skladistenju,3. skladisnica je hartija od vrijednosti i to stvarno-pravna hartija od vrijednosti, 4. Skladisnica je kauzalna HoV i tradiciona HoV, jer je prenosiva isprava.Vrste skladisnice:prema obliku skladisnice mogu biti: dvodjelne i jednodjelne. Dvodjelna skladisnica sastoji se od priznanice i od zaloznice ili varanta. Ova dva djela cine jednu cjelinu i moraju se pozivati jedan na drugog. Priznanica sluzi za dokazivanje prava svojine, odnosno prava raspolaganja na uskladistenoj robi, a zaloznica sluzi za zalaganje robe.Iz čega se sastoji skladišnica ?Skladišnica ima sledeće elemente: oznaku riječi skladišnica tj. ime ove isprave; ime (firma) ostavioca robe i ime (firma) skladištara; broj i datum izdavanja skladišnice; oznaku mjesta gdje se skladište nalazi; vrsta, količina i priroda uskladištene robe; podatke o osiguranju robe, ako je roba osigurana; podatke o raspoznavanju robe i za određivanje njene vrijednosti. Može da sadrži i druge nebitne elemente, kao što je npr. Podatak o vidljivim manama robe koja je primljena na uskladištenje isl.STA PREDSTAVLJA INDOSAMENT? Indosament je najčešći način prenošenja vrijednosnih papira po naredbi. To je posebna izjava kojom indosant (prenositelj) prenosi vrijednosni papir na indosatara (sticatelja, novog vlasnika) i tu izjavu potpiše. Indosament se obično obavlja na samom vrijednosnom papiru, i to na poleđini (indosso – na leđima), ali vrijedi ako je napisan i potpisan i na prednjoj strani. Ako na mjenici nema mjesta, za nju se veže poseban list (alonž).Šta svaki indosament sadrži ? Puni indosament sadrži izjavu o indosiranju, označenje indosatara, mjesto i datum indosiranja i potpis indosanta. Blanko – indosament sadrži samo potpis indosanta.KONOSMAN ili teretnica jeste prevozna isprava koju izdaje brodar na zahtjev naručioca prevoza ili krcatelja. Izdaje se na osnovu ugovora o prevozu. To je jednostrani pravni akt, koji stvara samostalnu obavezu brodara mimo ugovora o prevozu stvari brodom.Teretnica mora da ima osnovne elemente koji se unose u ugovor o pomorskom prevozu, kao što su imena brodara i krcatelja, tj. imena ugovornih strana, uz označenje imena broda i njegove tonaže kojim se obavlja prevoz robe. Kad teretnica glasi na ime ili po naredbi, onda je bitan element takve teretnice i ime primaoca robe-korisnika teretnice. Bitan element teretnice je i odredba o robi koja je ukrcana na prevoz brodom. Teretnica mora da sadrži i oznaku transportnog puta. Bitan element teretnice je i određivanje vozarineNužno je da teretnicu potpišu strane ugovornice, brodar i krcatelj, uz označavanje datuma i mesta izdavanja teretnice. Vrste teretnica su: teretnica na ime, teretnica na donosioca i teretnica po naredbi.Teretnica, kao hartija od vrednosti, ima određene osobine: ona uvek predstavlja hartiju od vrednosti, teretnica spada i u vrstu tradicionih papira,ona je takođe i prezentaciona hartija od vrednosti,teretnica predstavlja kauzalnu hartiju od vrednosti.Šta predstavlja tovarni list Dokument sa dokazom o ugovoru o prevozu postignutom između pošiljaoca i prevoznika, a kojim se dokazuje prijem robe od strane prevoznika. ili Najčešća prevozna isprava u svim granama saobraćaja je tovarni list koji izdaje prevozilac, najčešće na osnovu podataka koje mu je dostavio pošiljalac robe. Potrebno je da je tovarni list potpisao prevozilac jer je samo tada tovarni list punovažan

POJAM MJENICE Mjenica je najstarija novcana hartia od vrijednosti. Pojam mjenice mogao bi dr ixvezzti na osnovu njenih bitnih elemenata. Odredjivanje pojma mjenice zavisi od toga da li se mjenica izdaje u vidu poziva nekom licu da izvrsi mjenicku obavezu ili u vidu obecanja izdavaoca mjenice da ce on sam izvrsiti mjenicne obavezu. Mjenica koja sadrzi poziv nekom licu da izvrsi mjenicnu obavezu naziva se trasirana ili vucena mjenica. Mjenica koja sadrzi izjavu naziva se sopstvena ili vlastita mjenica.FUNKCIJA MJENICE U prvo vrijeme mjenica je imala funkciju sredstva placanja sada u novije doba dobila je kreditnu funkciju. Kao kreditni instrument mjenica se najcesce koristi u odnosima izmedju preduzeca i drugih privrednih organizacija, zatim u kreditnim odnosima izmedju tih organizacijai banaka. Mjenica se koristi i u odnosima izmedju banaka, gdje se vrsi reeskont mjenice. Mjenica se koristi u kreditne svrhe i uodnosima imedjeu privrdnih organizacija i fizickih lic; izmedju banaka i fizickih lica.mjenica obezbjedjuje tacnost, sigurnost i brzinu u poslovnim odnosima.

AKCEPTIRANJE MJENICE JE... Znaci prihvatanje mjenicne obaveze. To je jenicno pravna radnja koja se sastoji u izjavi koju daje trasat sastavljanjem svog potpisa na mjenici, cime on prihvata mjenicno pravnu obavezu i pristaje da stupi u mjenicno-pravni odnos, i to u svojstvu glavnog mjenicnog duznika.Menična načela su Osnovna menična načela 1.Nacelo pismenosti(formalnosti) – načelo zajedničko za sve HOV koje su punovažne samo ako su u pismenom obliku. 2. Nacelo inkorporacije – ni jedan poverilac ne može ostvariti svoja prava koja proističu iz HOV bez podnošenja pismena.svi elementi mjenice sadrzani su u mjenicnoj ispravi. 3. Nacelo fisksne menične obaveze – meničnu obavezu u pogledu obima i sadržine predstavlja samo ono što je konstatovano u pismenom obliku na njoj. 4. Nacelo samostalnosti m. obaveza.-svaki od mjenicnih potpisnika je samostalan i neovisan dužnik.svaki potpis mjenice zasniva samostalnu mjenicno-pravnu obavezu, koja je nezavisna od druge. 5. Nacelo neposrednosti u mjenicnom pravu – postoji fikcija neposrednog odnosa između svakog poverioca, a sadržnina tog odnosa opredeljena je isključivo sadržinom mjenicne isprave. 6. Nacelo novcanosti- mjenica mora da glai na odredjenu svotu novca, ne moze glasiti na robu.7. Nacelo menične solidarnosti-svaki menični dužnik solidarno odgovara sa drugim dužnicima u pogledu isplate meničnog iznosa. 8. Nacelo apstraktnosti-u mjenicnom pravu, po ovom nacelu iz mjenice nije vidljiv pravni posao radi kojeg se izdaje mjenica, za valjanost mjenice nije uslov da u njoj bude izrazen pravni osnov obavezivanja. Mjenicno pravni odnos je nezavisan od osnovnog posla radi kojeg je ona izdata I kojem sluzi. 9. Nacelo mjenične strogosti–izražava se kako prema meničnom dužniku tako i prema poveriocu. Ima dva aspekta : formalno-pravno i materijalno-pravno.

MJENICNE RADNJEIzdavanje menice predstavlja jednostranu izjavu volje kojom trasant daje nalog trasatu da se korisniku, remitentu, isplati određena suma novca u vreme dospelosti, stavljanjem svog potpisa na menicu. Do umnožavanja menice može da dođe pri upotrebi menice u prekomorskom prometu zbog gubitka ili uništenja menice, a iz razloga da se što bolje obezbede interesi imaoca menice. Prenos menice (indosiranje) se obavlja tako što se putem izjave (indosamenta) menica prenosi sa jednog lica na drugo.Akceptiranje menice predstavlja menično-pravnu radnju gde se neko lice, najčešće trasat, svojom voljom i potpisom obavezuje da prihvati meničnu obavezu i da će meničnu svotu isplatiti onako kako ona glasi. Od tog momenta se menja i glavni dužnik u menici, jer tada glavnog dužnika, trasanta, zamenjuje akceptant.Aval predstavlja menično jemstvo u pismenoj izjavi, gde lice-avalista unosi u meničnu ispravu i svojim potpisom na menici garantuje da će neko od postojećih potpisnika menice ispuniti meničnu obavezu. Protest kod menice predstavlja posebnu meničnu radnju, gde imalac menice na verodostojan način utvrđuje da je ostao bezuspešan u pokušaju da naplati menicu ili da dobije akcept.Isplata menice se obavlja po dospelosti i istu obavlja glavni menični dužnik. Šta predstavlja intervencija?Intervencija je mjenično – pravna radnja kojom se neko lice obavezuje da akceptira ili da isplati mjenicu umjesto drugog lica koje je trebalo da tu radnju izvrši. Svrha mjenične intervencije je da se spriječi regresna naplata mjenice od regresnih dužnika, prije ili nakon roka dospjelosti mjenice.Vrste mjeničnih protesta.Protest zbog neakceptiranja ili zbog djelimičnog akceptiranja mjenice, 2. Protest zbog nedatiranja akcepta, 3. Protest zbog neisplate mjenice, 4. intervencijski protest, 5. amortizacioni protest, 6. perkvizicioni protest, 7.Protest zbog neisplate protestnih troškova.Definiši pojam ''regres'' je mjenična tužba koja se podnosi protiv regresnih mjeničnih dužnika radi regresne naplate mjenice.CEK Pod čekom se podrazumeva hartija od vrednosti sastavljena u zakonskom propisanoj formi kojom jedno lice (trasant) izdaje bezuslovi nalog drugom licu (trasat) da iz njegovog pokrića isplati imaocu čeka određenu svotu novca u određenom mjestu. Ček predstavlja sredstvo plaćanja. Bitni sastojci čeka su 1. riječ ček, 2. buzuslovni uput da se plati određena svota novca, 3. oznaka lica koje treba da plati (trasat), 4. oznaka mjesta plaćanja, 5. oznaka dana i mjesta izdavanja čeka, 6. potpis lica koje je ček izdalo (trasant).Nedozvoljene klauzule u čeku su 1. Klauzula o prezentaciji čeka na akcept, 2. klauzula o domiciliranju čeka, 3. klauzula o kamati, 4. klauzula o dospjelosti, 5. klauzula o neodgovornosti trasanta. Vrste čekova s obzirom na primjenu? 1. Isplatni ili gotovinski (u gotovom novcu), 2. Virmanski ili obračunski ček (bezgotovinsko plaćanje) 3. Barirani ili precrtani ček (bezgotovinski obračun) – lek koji je precrtan preko svog lica sa

dvije dijagonalno postavljene paralelne crte, 4. Putnički ček (ček koji se izdaje putnicima i turistima), 5. Cirkularni, 6. Certificirani ček, 7. Vizirani ček, 8. Dokumentarni ček, 9. Akreditivni ček, 10. Opšti budžetski ček, 11. Euroček. Čekovi prema načinu određivanja imaoca prava, odnosno korisnika Ček na ime, Ček po naredbi , ček na donosioca .Šta predstavljaju legitimacioni papir? Legitimacioni papir je isprava koja sadrzi u sebi odredjenu obavezu za njenog izdavaoca, ali u njoj nije naznacen povjerilac, niti iz nje proizilazi da se moze ustupiti drugome. Vrste: obicni tovarni list(u zeljeznickom, drumskom, vazdusnom, rijecnom prevozu), polisa osiguranja, turisticka uputnica(vaucer, stedna knjizica I dr isprave)Šta predstavljaju legitimacioni znaci ? Legitimacioni znak služi samo za to da pokaže ko je povjerilac u obligacionom odnosu prilikom čijeg nastanka je izdat. To je samo komad papira ili metalna pločica i sl. na kojoj je označen broj predatog predmeta, bez ikakve izdavaočeve obaveze.Obaveze investitora(naručioca) su: 1. Obaveza investitora da uvede izvodjača u posao ( pod uvođenjem izvođača radova u posao podrazumjeva se ispunjenje onih obaveza naručioca radova bez čijeg prethodnog ispunjenja nije moguže započinjanje radova. Uvodjenje u posao znači predaju gradilišta na kojem će se radovi izvoditi) i 2. da plati cijenu građenja ( je osnovna obaveza naručioca radova da plati cijenu izvedenih radova, jer je to dvostrano obavezni i teretni pravni posao).Bitni elementi ugovora o građenju su: 1. predmet ugovora, 2. cijena građenja i 3. rok u kojem izvođač treba da izvede ugovorene radove.Definišite ugovor o licenci!Ugovor o licenci jeste pravni posao kojim se obavezuje davalac da sticaocu licence ustupi u cjelini ili djelimično pravo iskorištavanja pronalska, tehničkog znanja, žiga, uzorka ili modela. Ugovor o licenci je obligacioni imenovani ugovor, dvostranoobavezni i teretni. Bitni elementi: predmet ugovora i cijena. Predmet ugovora zavisi od vrste prava industrijske svojine koje se prenosi na drugo fizičko lice ili pravno lice. Vrste ugovora: 1. Isključiva licenca, 2. Neisključiva licenca, 3. Mješovita, 4. Dobrovoljna, 5. Prinudna. 6. Podlicenca.Odgovornost davaoca licence?1. Obaveza predaje predmeta ugovora, 2. Obaveza garancije tehničkih svojstava predmeta licence, 3. Obaveza zaštite od evikcije. Obaveza sticaoca licence: Obaveza iskorišćavanja predmeta licence, 2. Obaveza plaćanja naknade, 3. Obaveza čuvanja predmeta licence u tajnosti. 4. Obaveza istog kvaliteta proizvoda usluga ili usluga kod licence žiga, 5. Obaveza obilježavanja proizvoda po licenci.