Proba · 2020. 9. 21. · Kabinet Zaštitnika 020/241-642 Savjetnici 020/225-395 Centrala 020/225-395 Fax: 020/241-642 E-mail: [email protected] Zaštitnik ljudskih prava i sloboda

Kabinet Zaštitnika

020/241-642

Savjetnici 020/225-395 Centrala 020/225-395 Fax: 020/241-642

E-mail: [email protected]

www.ombudsman.co.me

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, Ul. Svetlane Kane Radević br.3

Broj: 260/20 Podgorica, 15. septembar 2020. godine DK/DK

Na osnovu člana 41 Zakona o Zaštitniku/ci ljudskih prava i sloboda Crne Gore1, Zaštitnik

ljudskih prava i sloboda Crne Gore nakon završenog postupka po pritužbi g-dina XX iz Nikšića,

daje sledeće:

MIŠLJENJE

I UVOD

1. G-din XX iz Nikšića podnio je pritužbu Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore, koja se

odnosila na postupanje Vojske Crne Gore, zbog diskriminacije koja se zasniva na

vjerioispovijesti u oblasti rada.

2. Naime, u pritužbi i u ostaloj propratnoj dokumentaciji podnosilac pritužbe navodi da je

zaposlen u Vojsci Crne Gore od 1992. godine, dok od 2008. godine ima čin čteca –

crkvenoslužitelja u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Dana 02. marta tekuće godine, udaljen je sa

dužnosti iz Pješadijskog bataljona zbog učešća na litijama koje je organizovala Mitropolija

crnogorsko – primorska u znak protesta protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Ističe da mu

je prije udaljenja sa dužnosti, zamjenik komandanta Pješadijskog bataljona - potpukovnik XX

usmeno naredio da ne smije da ide na litije, kao i da je u saznanju da ima pripadnika Vojske

koji su učestvovali na litijama, ali da nijesu udaljeni sa dužnosti već su upućeni u druge

1 ("Službeni list Crne Gore", br. 042/11 , 032/14 i 21/17 ).

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

2

udaljene garnizone. S obzirom da je ovoj instituciji podnešena pritužba g-dina XX, neophodno

je bilo da organ na koji se odnosi pritužba pored osvrta na pritužbene navode ukaže da li se

radi o istoj činjenično – pravnoj situaciji u oba predmeta.

II ISPITNI POSTUPAK

3. Postupajući po ovoj pritužbi u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti

Zaštinik ljudskih prava i sloboda Crne Gore je, u skladu sa odredbom člana 35 Zakona o

zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore, zatražio i dobio izjašnjenje na navode pritužbe

od Vojske Crne Gore u kojem se navodi sledeće:

4. Da se radi o istoj činjeničnoj i pravnoj situaciji kao i u predmetu g-dina XX koji je ranije

podnio pritužbu instituciji Zaštitnika, te u bitnom ostaju pri istim navodima. Ističu da je

podnosilac pritužbe tokom februara mjeseca protivno naređenju svog pretpostavljenog

potpukovnika XX, u više navrata, učestvovao u protestima odnosno litijama, koje je

organizovala Srpska pravoslavna crkva. Zbog iskazane upornosti u postupanju suprotno

naređenju svog pretpostavljenog, što je nepojmljivo za službu u Vojsci Crne Gore, protiv

imenovanog je disciplinski tužilac pokrenuo disciplinski postupak odlukom Dis.T.br.11/20-2

od 17.marta 2020. godine zbog disciplinskog prestupa iz člana 157 stav 1 tač. 1 i 27 Zakon o

Vojsci Crne Gore. Takođe, u skladu sa odredbom člana 113 stav 1 tačka 3 istog zakona,

imenovani je udaljen sa dužnosti počev od 2. marta 2020. godine.

5. Bez obzira što status koji imenovani ima u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, to nije dodatni rad u

smislu člana 79 Zakona o Vojsci Crne Gore, pa su mišljenja i da je taj status trebao da prijavi

svom pretpostavljenom, kako bi se pravovremeno utvrdilo da li ta činjenica može uticati na

pravilno i zakonito vršenje službe u Vojsci, kao specifičnog vida radno-pravnog odnosa. Ističu

da je naređenje koje je izdao komandant Pješadijskog bataljona potpukovnik XX, kao mjera

ograničenja bilo usmjereno ka ostavrivanju legitimnih ciljeva i u interesu službe u Vojsci i vojne

organizacije u cjelini i time nije narušeno i ugroženo pravo na slobodu vjeroispovjesti odnosno

praktikovanje vjere, nego je upravo obezbijeđena nepristrasnost, politička neutralnost i

spriječeno javno ispoljavanje političkih uvjerenja, što je u skladu sa Zakonom o Vojsci Crne

Gore, definisano u odredbi člana 18 ovog zakona.

III ČINJENIČNO STANJE

6. Po sprovedenom ispitnom postupku u datom predmetu koji se odnosi na rad i postupanje

Vojske Crne Gore utvrđeno je sljedeće činjenično stanje:

Nesporna činjenica među strankama je da je podnosical pritužbe bio zaposlen u Vojsci Crne

Gore i raspoređen u Pješadijskom bataljonu VCG .


3

Da je podnosilac pritužbe učestvovao na litijama koje je organizovala Mitropolija crnogorsko

– primorska SPC u znak protesta protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti, a koje su počele da

se održavaju krajem decembra prošle godine, a prestale sredinom marta zbog odluke Vlade

Crne Gore da zabrani javne skupove radi sprečavanja širenja epidemije virusa COVID 19.

Da je pokrenut disciplinski postupak odlukom Dis.T.br.11/20-2 od 17.marta 2020. godine zbog

disciplinskog prestupa iz člana 157 stav 1 tač. i čl.27 Zakon o Vojsci Crne Gore kao i da je

podnosilac pritužbe udaljen sa dužnosti počevši od 02. marta 2020. godine.

Iz zapisnika Dis.VDK.br.11/20 od 10.jula 2020.godine proizilazi da je glavni pretres odložen i

sledeći zakazan za 08.avgust 2020.godine.

Takođe, nesporno je da podnosilac pritužbe ima čin čteca u Mitropoliji crnogorsko –

primorskoj Srpske pravoslavne crkve.

Utvrđeno je da podnosilac pritužbe nije u radno pravnom odnosu sa Mitropolijom crnogorsko

primorskom niti taj subjekt istom uplaćuje doprinose iz socijalnog osiguranja, što je

provjereno u razgovoru sa podnosiocem pritužbe2 a ista činjenica nije opovrgnuta od organa

na koji se odnosi pritužba.

IV RELEVANTNO PRAVO

7. Ustavom Crne Gore u članu 1 stav 2 propisano je : „Crna Gora je građanska, demokratska,

ekološka i država socijalne pravde, zasnovana na vladavini prava.”

“Zabranjena je svaka neposredna ili posredna diskriminacija, po bilo kom osnovu.” (član 8 ,

stav 1)

"Prava i slobode ostvaruju se na osnovu Ustava i potvrđenih međunarodnih sporazuma.

Svi su pred zakonom jednaki, bez obzira na bilo kakvu posebnost ili lično svojstvo.” (član 17)

„Zajemčena ljudska prava i slobode mogu se ograničiti samo zakonom, u obimu koji dopušta

Ustav u mjeri koja je neophodna da bi se u otvorenom i slobodnom demokratskom društvu

zadovoljila svrha zbog koje je ograničenje dozvoljeno.

Ograničenja se ne smiju uvoditi u druge svrhe osim onih radi kojih su propisana. (član 24)

“Svakome se jemči pravo na slobodu misli, savjesti i vjeroispovijesti, kao i pravo da promijeni

vjeru ili uvjerenje i slobodu da, sam ili u zajednici sa drugima, javno ili privatno, ispoljava vjeru

ili uvjerenje molitvom, propovijedima, običajima ili obredom. Niko nije obavezan da se

2 Sl. zabilješka br.260/20 od 02.09.2020.godine;


4

izjašnjava o svojim vjerskim i drugim uvjerenjima. Sloboda ispoljavanja vjerskih uvjerenja

može se ograničiti samo ako je to neophodno radi zaštite života i zdravlja ljudi, javnog reda i

mira, kao i ostalih prava zajemčenih Ustavom.” (član 46)

“Jemči se sloboda mirnog okupljanja, bez odobrenja, uz prethodnu prijavu nadležnom

organu. Sloboda okupljanja može se privremeno ograničiti odlukom nadležnog organa radi

sprječavanja nereda ili vršenja krivičnog djela, ugrožavanja zdravlja, morala ili radi

bezbjednosti ljudi i imovine, u skladu sa zakonom.” (član 52)

8. Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima UN u članovima 1. i 2. svim ljudima jemči

slobodu i jednakost u dostojanstvu i pravima, bez obzira na"bilo kakvu razliku kao što je rasa,

boja kože, pol, jezik, vjera, političko ili neko drugo opredjeljenje, nacionalno ili društveno

porijeklo, vlasništvo, rođenje ili neki drugi status".

9. Evropska Konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u članu 14 propisuje

„Uživanje prava i sloboda predviđenih u ovoj Konvenciji obezbeđuje se bez diskriminacije po

bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik,vjeroispovest, političko ili drugo

mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza s nekom nacionalnom manjinom, imovno

stanje, rođenje ili drugi status.“

Ista Konvencija u članu 9 predviđa: „1. Svako ima pravo na slobodu misli, savjesti i

vjeroispovijesti; ovo pravo uključuje slobodu promjene vjere ili uvjerenja i slobodu svakog da,

bilo sam ili zajedno s drugima, javno ili privatno, ispoljava vjeru ili uvjerenje molitvom,

podučavanjem, običajima i obredom.

2. Sloboda ispovijedanja vjere ili ubjeđenja smije biti podvrgnuta samo zakonom propisanim

ograničenjima neophodnim u demokratskom društvu u interesu javne bezbjednosti, radi

zaštite javnog reda, zdravlja ili morala, ili radi zaštite prava i sloboda drugih.

Ista Konvencija u članu 11 predviđa 1. Svako ima pravo na slobodu mirnog okupljanja i

slobodu udruživanja s drugima, uključujući pravo da osniva sindikat i pristupi mu radi zaštite

svojih interesa.

2. Za vršenje ovih prava ne smiju se postavljati nikakva ograničenja, osim onih koja su

propisana zakonom i neophodna u demokratskom društvu u interesu nacionalne

bezbjednosti ili javne bezbjednosti, radi sprječavanja nereda ili kriminala, zaštite zdravlja ili

morala, ili radi zaštite prava isloboda drugih. Ovim se članom ne sprječava zakonito

ograničavanje vršenja ovih prava pripadnicima oružanih snaga, policije ili državne uprave.

(član 11)

10. Protokol 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u čl.1

propisuje opštu zabranu diskriminacije: 1. Svako pravo koje zakon predviđa ostvarivaće se bez

diskriminacije po bilo kom osnovu kao što je pol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest,


5

političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza sa nekom nacionalnom

manjinom, imovinsko stanje, rođenje ili drugi status.

11. Povelja o osnovnim pravima Evropske Unije (2007/C303/01) propisuje „ Svako lice ima

pravo na slobodu mišljenja, savjesti i vjeroispovijesti. Ovo pravo uključuje slobodu promjene

vjere ili uvjerenja, kao i slobodu izražavanja vjerskih osjećanja ili ubjedjenja, pojedinačno ili

kolektivno, javno ili privatno, putem vjeroispovijesti, nastave, običaja i vršenja obreda.

Pravo na prigovor savjesti priznato je u skladu sa nacionalnim zakonima kojima se reguliše ova

materija. (član 10)

Svako lice ima pravo na slobodu mimog okupljanja i na slobodu formiranja udruženja, na svim

nivoima, naročito u oblastima politike, sindikata i civilnog društva, što podrazumijeva pravo

svakog lica da sa drugima osniva sindikate i da se istima pridružuje radi odbrane svojih

interesa.(član 12)

12. Zakon o zabrani diskriminacije („Sl.list CG“ br. 46/10, 18/14 i 42/17) u članu 2. propisuje::

„Zabranjen je svaki oblik diskriminacije, po bilo kom osnovu.

Diskriminacija je svako pravno ili faktičko pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno

propuštanje postupanja prema jednom licu, odnosno grupi lica u odnosu na druga lica, kao i

isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva nekom licu u odnosu na druga lica, koje se

zasniva na rasi, boji kože, nacionalnoj pripadnosti, društvenom ili etničkom porijeklu, vezi sa

nekim manjinskim narodom ili manjinskom nacionalnom zajednicom, jeziku, vjeri ili uvjerenju,

političkom ili drugom mišljenju, polu, promjeni pola, rodnom identitetu, seksualnoj

orijentaciji i/ili interseksualnim karakteristikama, zdravstvenom stanju, invaliditetu, starosnoj

dobi, imovnom stanju, porodičnom stanju, pripadnosti grupi ili pretpostavci o pripadnosti

grupi, političkoj partiji ili drugoj organizaciji, kao i drugim ličnim svojstvima”.

Isti Zakon u članu 17a propisuje: Diskriminacijom po osnovu vjere i uvjerenja smatra se svako

postupanje koje je suprotno načelu slobode vjeroispovijesti, odnosno svako nejednako

postupanje, pravljenje razlike ili dovođenje u nejednak položaj lica po osnovu vjere ili ličnog

uvjerenja, kao i pripadanja ili nepripadanja nekoj vjerskoj zajednici.

Isti Zakon u članu 29 propisuje: “Ukoliko tužilac/teljka učini vjerovatnim da je tuženi/a

izvršio/la akt diskriminacije, teret dokazivanja da usljed tog akta nije došlo do povrede

jednakosti u pravima i pred zakonom prelazi na tuženog/u.

Pravilo o teretu dokazivanja iz stava 1 ovog člana primjenjuje se i u postupanju za zaštitu od

diskriminacije kod Zaštitnika/ce.


6

13. Zakon o Vojsci Crne Gore ("Službeni list Crne Gore", br. 051/17, 034/19) u članu 18 propisuje:

Lice u službi u Vojsci vrši službu politički neutralno i nepristrasno, u skladu sa javnim

interesom.

Lice u službi u Vojsci dužno je da se uzdržava od javnog ispoljavanja svojih političkih uvjerenja.

Lice u službi u Vojsci ne može biti član političke organizacije.

14. Zakon o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore (Sl.list CG br. 42/11 i 32/14 i 21/17)

u članu 27. propisuje: „Zaštitnik je institucionalni mehanizam za zaštitu od diskriminacije.“

Isti Zakon u članu 41.st.1. propisuje: „Nakon završetka ispitivanja povrede ljudskih prava i

sloboda Zaštitnik/ca daje mišljenje o tome da li je, na koji način i u kojoj mjeri došlo do

povrede ljudskih prava i sloboda.”

V OCJENA ZAŠTITNIKA

15. Prilikom zauzimanja stava i odlučivanja u ovoj pravnoj stvari Zaštitnik je imao u vidu

navode iz pritužbe, izjašnjenje Vojske Crne Gore na navode predmetne pritužbe, izjašnjenje u

predmetu XX br.239/20, kao i naprijed navedene antidiskriminacione i druge propise

domaćeg i međunarodnog prava.

16. Zaštitnik je, prije svega, datu pravnu stvar posmatrao sa aspekta antidsikriminacionih

propisa, te sa tim u vezi ističe da je u konkretnom slučaju kao diskriminatorni osnov navedena

vjerska pripadnost, a koji osnov je Evropskom Konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih

sloboda i Zakonom o zabrani diskriminacije eksplicitno predviđen kao jedan od osnova u

odnosu na koji je zabranjen svaki oblik diskriminacije.

17. Kada se govori o neposrednoj diskriminaciji, da bi ista bila ustanovljena neophodno je

kumulativno postojanje sledećih elemenata: 1. pojedinac/ka ili grupa lica koji imaju neko lično

svojstvo; 2. koje ih stavlja u nepovoljniji položaj ili bi mogli biti stavljeni u nepovoljniji položaj;

3. u odnosu na drugo lice odn.lica koja se nalaze u istoj ili sličnoj situaciji, a koji nemaju to

lično svojstvo i sa tim u vezi primjenjuje se tzv.test diskriminacije ustanovljen po metodologiji

Evropskog suda za ljudska prava.

18. U samoj pritužbi je naveden određeni krug lica prema kojima je nejednako postupano

zbog učešća na litijama koji nijesu udaljeni sa dužnosti kao podnosilac pritužbe, već su

premješteni u druge garnizone pa stoga, Zaštitnik ukazuje da u datoj pravnoj stvari jeste

postojao diskriminatorni osnov i nejednako postupanje. No međutim, nije postojala uporedna

grupa prema kojoj je različito postupano, a koja nema isto lično svojstvo kao i podnosilac


7

pritužbe, te s tim u vezi ne može biti primijenjen test diskriminacije, a samim tim ni utvrđena

diskriminacija u datom slučaju.

19. Postupanje jedinstvenog ombudsmanskog tijela po pritužbama za zaštitu od

diskriminacije ne znači samo ispitivanje povrede prava u domenu diskriminacije u granicama

postavljenog pritužbenog zahtjeva i okončanje postupka ukoliko se ista ne utvrdi, već se

nastavlja ispitivanje povrede prava koje proizilazi iz Konvencije ili zakona a koje ne mora nužno

biti ukazano u inicijalnom aktu. Sledstveno tome, Zaštitnik je pristupio ispitivanju povrede

drugih prava i to člana 9 i 11 Konvencije.

20. Član 9 stav 1 Konvencije sastoji se od dva dijela, prvi koji se odnosi na pravo da se ima

neko uvjerenje i drugi, na pravo da se ono ispoljava. Pravo da se ima bilo kakvo intimno

uvjerenje (vjersko ili koje drugo) i da se promijeni vjeroispovest ili uvjerenje je pravo koje je

apsolutno i bezuslovno u koje država ne može da se miješa, na primer - da pojedincu diktira

u šta treba da vjeruje ili da preduzima mjere kako bi pojedinca prinudila da promijeni svoja

uvjerenja3. Sa druge strane, pravo da pojedinac svoja vjerovanja ispoljava sam i privatno, ali i

da ta vjerovanja praktikuje s drugima i javno nije apsolutno: pošto ispoljavanje svojih vjerskih

uvjerenja može imati posljedice po druge, pa su shodno tome autori Konvencije uz taj dio

slobode vjeroispovesti ostavili određene rezerve u drugom stavu člana 9. U njemu se ističe da

svako ograničavanje slobode ispoljavanja svoje religije mora biti predviđeno zakonom i

neophodno u demokratskom društvu, radi postizanja jednog ili više legitimnih ciljeva koji su

u njemu izraženi4.

21. U cilju utvrđivanja povrede člana 9 Konvencije neophodna je primjena međunarodnih

standarda tj.testa koji je ustanovio Evropski sud ljudskih prava, a prvo pitanje na koje treba

odgovoriti je Da li predstavka/pritužba potpada pod opseg člana 9 Konvencije5; Područje

primjene člana 9 potencijalno je prilično široko. Odredba pokriva ne samo privatno ili lično

uvjerenje, već i kolektivno poimanje tog mišljenja ili vjerovanja, pojedinačno ili sa drugima.

Naime, da bi na neko lično ili kolektivno uvjerenje moglo da se odnosi na pravo na slobodu

mišljenja, savjesti i vjeroispovesti, ono treba da dostigne dovoljan stepen snage, ozbiljnosti,

cjelovitosti i značaja. Organi Konvencije priznali su eksplicitno ili implicitno da se garancije iz

člana 9 Konvencije primenjuju između ostalog na „velike“ odnosno „stare“ religije u svijetu

koje postoje već milenijumima ili stoljećima6 kakva je nesumnjivo hrišćanstvo i pripadnost

pravoslavnoj crkvi, pa je Zaštitinik stava da predmetna pritužba potpada pod opseg člana 9

Konvencije.

3 ESLjP, Ivanova protiv Bugarske, presuda od 12. aprila 2007.g. , par.79; 4 ESLjP, Eweida i drugi protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 15.januara 2013. g., par,80; 5 Međunarodni standardi preuzeti iz publikacije: Protecting the right to freedom of thought, conscience and religion under the European Convention on Human Rights, Council of Europe, 2012.; 6 Vodič kroz član 9, Sloboda mišljenja, savesti i veroispovesti, Savet Evrope, 2015, str. 7;


8

22. Drugo pitanje u provjeri postojanja povrede člana 9 Konvencije je Da li je postojalo

miješanje u prava po članu 9; Miješanje u prava pojedinca po pravilu podrazumijeva da neki

državni organ preduzme određene mjere ako se radi o pozitivnoj obavezi državnih organa, a

svakako može podrazumijevati i propust da se preduzme neka radnja, što znači da ovo pravo

nije apsolutno. U kontekstu ovog pitanja u obzir je uzeta činjenica da je podnosilac pritužbe

profesionalno vojno lice zaposleno u Vojsci Crne Gore od 1993. godine, dok čin čteca u

Mitropoliji crnogorsko – primorskoj Srpske pravoslavne crkve ima od 2008. godine. Status koji

podnosilac pritužbe ima u Mitropoliji crnogorsko – primorskoj SPC prethodnih 12 godina nije

bio upitan, a iz izjašnjenja ne proizilazi da isti prethodnih godina na bilo koji način svoje

profesionalne dužnosti u Vojsci Crne Gore nije izvršavao ili zapostavljao zbog angažmana u

SPC. Naprotiv, iz spisa predmeta proizilazi da je ovaj angažman postao upitan tek po

održavanju odn.učešću na litijama - pa se nesumnjivo dolazi do zaključka da je postojalo

miješanje organa na koji se odnosi pritužba. Prema opštem načelu, od državnih organa se

očekuje da zauzmu neutralan stav u odnosu na vjeroispovesti, vjere i uvjerenja7.

23. Sledeće pitanje shodno testu koji primjenjuje Evropski sud za ljudska prava je da li je

postupanje bilo propisano zakonom. Organ na koji se odnosi pritužba se poziva na član 18

Zakona o Vojsci Crne Gore koji predviđa političku neutralnost i nepristrasnost a citiran je pod

tačkom 13. ovog mišljenja. Nesumnjivo je da član 18 Zakona Vojske Crne Gore uređuje

političku nepristrasnost i neutralnost u vršenju službe, ali ne pominje i pitanje slobode

vjeroispovijesti, niti ijedna odredba ovog Zakona uređuje taj institut. Stoga, diskutabilno je

postupanje organa na koji se odnosi pritužba sa stanovišta usklađenosti sa zakonom.

Analizom Zakona primijećeno je da jedino član 60 uređuje pitanje prisustva pripadnika Vojske

Crne Gore na javnim skupovima, pri čemu je nošenje vojne uniforme odn.djelova vojne

uniforme zabranjeno pod predpostavkom da su to aktivnosti koje nijesu u vezi sa vršenjem

služe u Vojsci.

24. Shodno članu 4 Zakona o Vojsci Crne Gore propisano je da je služba u Vojsci vršenje vojnih

i drugih dužnosti u stalnom i rezervnom sastavu Vojske u miru i u uslovima ratnog ili

vanrednog stanja. Službom u Vojsci smatra se i vršenje poslova koje obavljaju lica u službi u

Vojsci, u organu državne uprave nadležnom za poslove odbrane, drugom organu državne

uprave, državnom organu, privrednom društvu ili pravnom licu i međunarodnoj organizaciji.

25. Imajući u vidu da organ na koji se odnosi pritužba nije istakao da je imenovani u vrijeme

prisustva crkvenim obredima (liturgijama) i litijama vršio vojne ili druge dužnosti (službu u

Vojsci), to su odredbe članova 18 i 60 Zakona o Vojsci Crne Gore u jezičkom značenju jasne,

a u ciljnom tumačenju neprecizne ili nedorečene. U takvim okolnostima, kada su ljudska prava

u pitanju mišljenja smo da važi princip in dubio pro reo, odnosno da se kod ovakvog stanja

stvari nejasna odredba i nedostatak zabrane ne može tumačiti na štetu korisnika prava. To

7 ESLjP, Ivanova protiv Bugarske, presuda od 12. aprila 2007.g. , par.81-86;


9

nadalje znači da bi svako ograničenje izvan onoga što zakon izričito propisuje bilo u

suprotnosti sa standardima ograničenja prava na slobodu vjeroispovijesti.

26. Ovo tim prije, ako se ima u vidu da je organ na koji se odnosi pritužba smatrao da obaveza

podnosioca pritužbe da prethodno zatraži saglasnost za službu u vršenju crkvenih obreda, te

i na taj način vrši miješanje u pravo na slobodu vjeroispovijesti podnosioca pritužbe. Ovakav

zaključak Zaštitnik temelji na odredbi člana 79 Zakona o Vojsci Crne Gore kojim je propisano

da lice u službi u Vojsci može, po pisanom odobrenju ministra, a na predlog načelnika

Generalštaba, vršiti poslove u naučno-istraživačkoj, pedagoškoj, humanitarnoj, sportskoj

djelatnosti, predavača na seminarima i savjetovanjima, kao i objavljivati stručne radove. Iz

ovoga se zaključuje da je saglasnost potrebno pribaviti kod vršenja poslova u tačno

naznačenim oblastima, dok za učešće u crkvenim obredima pribavljanje saglasnost nije

neophodna. Zaštitinik je ovakvog stava jer se predmetna odredba (član 79) odnosi na dodatni

rad kao oblik obavljanja posla ili pružanja usluga fizičkom ili pravnom licu, pod uslovom da

takav rad nije zabranjen posebnim zakonom ili ne predstavlja sukob interesa ili smetnju za

vršenje dužnosti, odnosno ne šteti ugledu Ministarstva i Vojske. Nadalje, u spisima predmeta

ne postoji dokaz da je za ove svrhe podnosilac pritužbe primao novčanu nadoknadu ili

zaključivao pravni posao iz kojeg bi se dala zaključiti priroda njegovog angažovanja kao

dopunski rad, a za koji bi bila potrebna saglasnost nadležnih.

27. Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava, norma se ne može tretirati kao „zakon

odgovarajućeg kvaliteta” ako nije formulisana u dovoljnoj mjeri precizno da bi mogla

omogućiti građaninu da uredi svoje ponašanje: on mora biti u stanju ako je potrebno i uz

odgovarajući savjet – da predvidi, u stepenu koji je u datim okolnostima razuman posledice

koje bi mogao trpjeti, kao i da zakon mora zadovoljavati traženi standard jasnoće i

predvidljivosti8. Sa istim ciljem, analizirana su i Pravila službe Vojske Crne Gore9 u kojima

nijesu sadržane odredbe koje regulišu pravila ponašanje izvan vršenja vojnih i drugih dužnosti

u Vojsci Crne Gore.

28. Imajući u vidu naprijed navedeno, u smislu nedostatka zakonske norme određenog

kvaliteta i preciznosti, i da organ na koji se odnosi pritužba smatra da je obaveza podnosioca

pritužbe da prethodno zatraži saglasnost za službu u vršenju crkvenih obreda, to Zaštitnik

nalazi da u konkretnom slučaju postupanje Vojske Crne Gore nije u skladu sa međunarodnim

standardom, odnosno ograničenjem koje trpi podnosilac pritužbe u vezi sa ostvarivanjem

odnosno ispoljavanjem prava na slobodu vjeroispovijesti, pa je mišljenja da je u povrijeđen

član 9 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda na štetu podnosioca

pritužbe.

8 ESLjP, Hasan and Chaush protiv Bugarske, st. 84–85; 9 Dostupno na: http://www.mod.gov.me/biblioteka/pravilnici


10

29. U kontekstu člana 11 Konvencije Zaštitnik ističe da je država obavezna da štiti isključivo

mirne skupove i ista ima odgovornost da obezbijedi aktivne mehanizme i procedure kako bi

osigurala da se sloboda okupljanja uživa u praksi bez nedozvoljenih ograničenja. Kada se

govori o obliku, sloboda okupljanja se odnosi kako na privatne skupove, tako i na one na

javnom mjestu10 skupove u obliku demonstracija11, marševa12, čak i statične skupove koji nisu

u pokretu13 dok u sadržinskom smislu okupljanja mogu biti najrazličitije vrste: politička14

vjerska15 kulturna16 i druga okupljanja. U vezi sa tim, Zaštitnik naglašava da u ovom predmetu

sama priroda skupa nije bila relevantna u smislu ocjene dozvoljenosti ograničenja, pa se

uzdržao od bilo kakvog komentara da li se radi o vjerskom ili političkom skupu. To je logičan

slijed činjenice da Zakon o Vojsci Crne Gore u članu 60 ne pravi razliku između prisustvovanja

protestnim ili političkim skupovima i drugim aktivnostima koje nijesu u vezi sa vršenjem službe

u Vojsci, uključujući i učešće u štrajku.

30. Prvi kriterijum za ispitivanje da li je podnosiocu pritužbe povrijeđeno pravo na slobodu

mirnog okupljanja po testu koji je ustanovio Evropski sud za ljudska prava je da li je postojalo

zadiranje u slobodu okupljanja. Naime, činjenica koja se ispituje je da li je prije, za vrijeme ili

poslije spornog okupljanja došlo do ograničavanja ovog prava što u konkretnom slučaju

Zaštitnik nalazi da jeste, posebno imajući u vidu činjenicu da je nakon jednog od periodičnih

okupljanja koja su se neposredno prije podnošenja pritužbe održavala dva puta sedmično i to

nedjeljom i četvrtkom, podnosilac pritužbe udaljen sa dužnosti i protiv istog pokrenut

disciplinski postupak odlukom Vojske Crne Gore Dis.T.br.11/20-2 od 17.03.2020. godine zbog

disciplinskog prestupa iz člana 157 stav 1 tačka 1 i čl. 27 Zakon o Vojsci Crne Gore.

31. Svoj stav Zaštitnik potkrepljuje praksom Suda u Strazburu koji u svojim presudama ističe

da se disciplinsko17 prekršajno18 i krivično kažnjavanje19 organizatora i učesnika skupa smatra

zadiranjem države u pravo na mirno okupljanje. U odgovoru na ovo pitanje Zaštitnik prije

svega apostrofira da je organ na koji se odnosi pritužba najprije upozoravao zbog učešća, a

potom pokrenuo diskciplinski postupak u odnosu na podnosioca pritužbe zbog odlaska na

molitvene skupove koje je organizovala Mitropolija crnogorsko – primorska SPC u znak

protesta protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih

zajednica, pri čemu iz izjašnjenja ne proizilazi da su se ti skupovi održavali u radno vrijeme

podnosioca pritužbe i remetili proces rada u vršenju službe u Vojsci.

10 ESLjP, Rassemblement Jurassien et Unité Jurassienne c. Suisse protuv Svajcarske, presuda od 10. oktobra 1979, stav 3; 11 ESLjP, Oya Ataman protiv Turske, presuda od 5. decembra 2006, st.5; 12 ESLjP, Christians against Racism and Fascism protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 16. jula 1980, st,9; 13 ESLjP, Cissé c. France, , presuda od 9. aprila 2002., st.9; 14 ESLjP, Ibid; 15 ESLjP, Barankevich v. Russia, presuda od 26. jula 2007, st.8,9 i 10.; 16 ESLjP, Gypsy Council v. the United Kingdom, predstavka br. 66336/01, presuda od 14. maja 2002. 17 ESLjP, Ezelin protiv Francuske, presuda od 26 aprila 1991.godine, stav 50-53.; 18 ESLjP, Ziliberberg protiv Moldavije, presuda od 1 februara 2005.godine, st.9.; 19 ESLjP, Osmani i dr.protiv Bivše jugoslovenske Republike Makedonije, presuda od 11. otkobra 2001;


11

32. U svjetlu međunarodnih standarda da bi zadiranje u slobodu okupljanja bilo opravdano,

isto mora biti uređeno zakonom, pri čemu se zakon poima materijalno, a ne formalno, tako

da obuhvata cjelokupno pisano pravo, uključujući tu i podzakonske akte i sudsku praksu koja

ih tumači20. Sud isti standard predvidljivosti i preciznosti zakona ističe kako u vezi sa članom

9 tako i u pogledu člana 11 Konvencije. Kada se ovaj standard primijeni na datu pravnu stvar,

uviđa se da je postupak udaljenja sa dužnosti podnosioca pritužbe pokrenut zbog disciplinskog

prestupa iz člana 157 stav 1 tač 1 Zakona o vojsci Crne Gore, koji definiše disciplinski prestup

kao neizvršavanje ili odbijanje izvršenja naredbi, naređenja i odluka pretpostavljenog ili

neblagovremeno, nesavjesno i nemarno vršenje službe ili obaveze u službi. Ako se uzme u

obzir da je podnosilac pritužbe prisustvovao litijama van radnog vremena u vršenju službe, da

je učestvovao u svojstvu građanina, a ne kao predstavnik Vojske Crne Gore, da nije nosio vojnu

uniformu niti djelove vojne uniforme, opravdano se postavlja pitanje izdavanja naređenja

kao i izvršavanje odnosno neizvršavanje naredbi i naređenja od strane pretpostavljenih u

službi Vojske Crne Gore, i podvođenja ovog postupanja pod pomenutu materijalno pravnu

normu.

32.Na osnovu svega prednjeg, uvažavajući standarde međunarodnog prava, činjenice i dokaze

kako pojedinačno tako i u međusobnoj vezi, Zaštitnik nalazi da je podnosiocu pritužbe

povrijeđeno pravo iz člana 11. Evropske Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih

sloboda.

33. Sledstveno svemu istaknutom, Zaštitnik je našao nedozvoljeno miješanje u ostvarivanju

prava na slobodu misli savjesti i vjerosipovijesti iz člana 9 i povredu prava na mirno okupljanje

iz člana 11 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, pa sledstveno

tome daje sledeće:

20 ESLjP, Kervanci protiv Francuske, presuda od 4. decembra 2008, stav 52;


12

P R E P O R U K U

Ministarstvu odbrane i Generalštabu Vojske Crne Gore

1. Da shodno svojim nadležnostima pokrene pitanje izmjena i dopuna Zakona o Vojsci

Crne Gore kojim bi se detaljno uredila prava, obaveze i status lica u službi u Vojsci, u

skladu sa međunarodnim standardima, a kojima bi se prije svega ispunio kriterijum u

pogledu jasnoće i predvidljivosti zakona.

2. Da u svim budućim slučajevima primijene test ograničenja iz ovog akta imajući u vidu

da je članom 9 Ustava Crne Gore propisan primat međunarodnih ugovora (potvrđenih

i objavljenih) kada neki odnos regulišu drugačije od nacionalnog zakonodavstva.

Generalštab Vojske Crne Gore je dužan da po isteku roka od 30 dana od dana prijema ovog

mišljenja, Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore dostavi izvještaj o radnjama i mjerama

koje su preduzete radi izvršenja preporuke.

ZAMJENICA ZAŠTITNIKA

LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA CRNE GORE

Nerma Dobardžić

Dostavljeno:

- Podnosiocu pritužbe

- Vojsci Crne Gore

- a/a

Documents

Proba · 2020. 9. 21. · Kabinet Zaštitnika 020/241-642 Savjetnici 020/225-395 Centrala 020/225-395 Fax: 020/241-642 E-mail: [email protected] Zaštitnik ljudskih prava i sloboda