UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA KRIMINALISTIKU, KRIMINOLOGIJU, SIGURNOSNE STUDIJE

SARAJEVO

Bekrić Tamara

PROCESNO PRAVNI APSEKT EKSTRADICIJE

Sarajevo, 2012. godine.

MENTOR: Doc. dr Haris Halilović

STUDENT: Bekrić Tamara

BROJ INDEKSA: 3987

Sarajevo, 2012. godine.

1

SADRŽAJ:

UVOD.........................................................................................................................................2

1. UOPŠTENO O EKSTRADICIJI.........................................................................................4

2. JURISDIKCIJA...................................................................................................................8

3. NAČELA UREĐENJA EKSTADICIJE...........................................................................10

3.1. Identitet norme.....................................................................................................................10

3.2. Ekstradibilitet.......................................................................................................................11

3.3. Specijalitet............................................................................................................................12

3.4. Načelo reciprociteta..............................................................................................................12

4. SMETNJE EKSTRADICIJI..............................................................................................14

4.1. Smetnje vezane za krivično djelo.........................................................................................14

4.1.1. Politička krivična djela.................................................................................................15

4.2. Smetnje vezane za počinitelja...............................................................................................16

4.3. Procesne smetnje ekstradiciji................................................................................................17

4.4. Smetnje vezane za sankciju..................................................................................................19

5. POSTUPAK EKSTRADICIJE PO EVROPSKOJ KONVENCIJI O EKSTRADICIJI....20

6. POSTUPAK EKSTRADICIJE SA STAJALIŠTA BOSNE I HERCEGOVINE.............29

6.1. Pravni osnov.........................................................................................................................29

6.2. Postupak ekstradicije iz Bosne i Hercegovine u drugu državu..............................................31

6.3. Postupak ekstradicije druge države u Bosnu i Hercegovinu.................................................38

7. ZAKLJUČAK....................................................................................................................41

8. LITERATURA..................................................................................................................43

0

UVOD

Kao temeljni oblik međunarodne krivičnopravne saradnje, ekstradicija zahtijeva

poseban senzibilitet i striktno pridržavanje odredbi važećeg zakona, počevši od podnošenja

zahtijeva za privremeno lišenje slobode, preko odlučivanja o zahtijevu za ekstradiciju, do

trenutka same predaje lica.

U savremenim uslovima globalizacije i rastućeg trenda prelaska lica preko državnih

granica, naročito u Evropskoj Uniji (u daljem tekstu kao EU) ova mjera dobija na značaju, jer

onemogućava da počinitelji krivičnih djela bjegstvom u drugu državu izbjegnu suđenje ili

izvršenje krivičnopravnih sankcija. Na ovaj način, počinitelji narušavaju krivičnopravne

sisteme država. Slučajevi se ne mogu privesti kraju, sankcije se ne mogu primjeniti nad

osuđenim licima, a lica oštećena krivičnim djelom bivaju lišena pravde i gube povjerenje u

pravni sistem. Ukoliko se ne preduzmu odgovarajuće mjere, to bi moglo poslati poruku

ostalim počiniteljima krivičnih djela da bjegstvom u druge države mogu izbjeći odgovornost

za počinjena krivična djela. Prema tome, djelotvoran postupak ekstradicije je od interesa svim

državama.

U nastojanju prevazilaženja uočenih nedostataka prijašnjih izvora prava o ekstradiciji,

aktuelna rješenja u okviru EU, imaju za cilj sprovesti judicijalizaciju cijelog postupka.

Polazeći od ideje međusobnog priznavanja, utemeljen je Evropski nalog za hapšenje, kojim je

postupak za ekstradiciju dobio na efikasnosti i brzini. Obzirom da ulazak u EU predstavlja

jedan od glavnih ciljeva naše zemlje, veoma je bitno steći uvid u novine prava trećeg stuba

EU i na vrijeme obezbijediti sve potrebne uslove za primjenu evropskih standarda i kod ove

složene pravne ustanove.

Usaglašavanje domaćih pravnih propisa shodno evropskim standardima, predstavlja

jedan od preduslova za odobravanje ulaska u EU, čemu teži naša zemlja. Pri tome,

ekstradicijsko pravo zauzima posebno mjesto, jer podrazumijeva promjenu odredbi domaćih

pravnih akata, vezano za npr. ekstradiciju vlastitih državljana. Analiza i komparativni prikaz

oba sistema, omogućiće sagledavanje razlika i doprinijeti razvoju svijesti o potrebi

blagovremenog prilagođavanja novinama u pravu EU.

Pored iskazane potrebe za usaglašavanjem domaćeg unutrašnjeg prava sa pravom EU,

detaljno pojašnjen postupak kod oba sistema bitan je i zbog činjenice da se veći broj

2

ekstradicija u BiH obavlja upravo iz zemalja EU. To je razumljivo obzirom na visok životni

standard u ovim zemljama, kojem teže građani svih ostalih evropskih zemalja.

3

1. UOPŠTENO O EKSTRADICIJI

Poznati teoretičar na ovu temu, Scherif Bassiouni, predsjednik Međunarodnog

udruženja za krivično pravo, ekstradiciju definiše kao pravni proces koji se temelji na

ugovoru, načelu reciprociteta ili unutrašnjem pravu, po kojem jedna država izručuje drugoj

državi lice okrivljeno ili osuđeno za krivično djelo predviđeno kao takvo u zakonu države

moliteljice ili za krivično djelo protiv vrijednosti zaštićenih međunarodnim pravom, da bi mu

se tamo sudilo ili se nad njim izvršila kazna u državi moliteljici, ali samo u odnosu na

krivično djelo navedeno u zahtijevu za ekstradiciju1. Ekstradicija ili izdavanje krivaca se, s

pravom, smatra najznačajnijom vrstom međunarodne pravne pomoći. U osnovi ovog instituta

se nalazi međunarodna solidarnost država na planu suzbijanja kriminaliteta. Termin

ekstradicija prvi put je upotrijebljen u rezoluciji Konstituante 17. novembra 1791. godine2, a

svoju punu afirmaciju ovaj institut međunarodnog krivičnog prava doživio je u devetnaestom

vijeku. Ekstradicija se definiše kao izručenje stranaca ili lica bez državljanstva stranoj državi

da bi mu se sudilo za učinjeno krivično djelo, odnosno da bi izdržalo kaznu na koju je

osuđeno u nekoj drugoj državi.3 Izručenje (ekstradicija) je predaja stranca ili lica bez

državljanstava (izuzetno i vlastitog državljanina ako to predviđa domaći zakon) stranoj državi

da bi im se tamo sudilo za krivično djelo ili da bi tamo izdržali kaznu ili drugu krivičnopravnu

sankciju na koju su osuđeni, odnosno predaja određenih predmeta kojima je krivično djelo

učinjeno ili na kojima je učinjeno. S obzirom na svrhu, izručenje radi suđenja primarni je, a

izručenje radi izvršenja presude sekundarni oblik međunarodne krivičnopravne saradnje.

Lice koje se izručuje može biti strani državljanin, lice bez državljanstva, a iznimno i

vlastiti državljanin. Pored ekstradicije radi vođenja postupka ili izdržavanj sankcije, ovaj

pojam obuhvata i transfer lica preko državnog teritorija radi predaje. Za ekstradiciju je

neophodna saglasnost volje zainteresovanih država, iskazana kroz međunarodne i domaće

izvore prava.

Kao vid međudržavne saradnje, pronađeni tragovi njene primjene datiraju još iz

antičkog doba. Najstariji pozanti akt o ekstradiciji potiče još iz 1280. godine p.n.e. i zaključen

1 Konjić, Z., Značaj ekstradicije kao temeljnog oblika krivičnopravne pomoći. Zbornik Pravnog fakulteta

Sveučilišta u Rijeci, 20012 Vidi Tokić, G., Ekstradicija (izručenje) okrivljenih i osuđenih lica, ”Sudska praksa”, Beograd, broj 7-8/98, str.

70.3 Simić – Jekić, dr Zagorka. Ekstradicija u jugoslovenskom pravu, ”Pravni život”, Beograd, broj 10/83, str. 1067.

4

je između egipatskog faraona Ramzesa II i hititskog kralja Hattusilisa. Od antičkog perioda pa

sve do XVII vijeka, postupak ekstradicije se uglavnom vršio povodom političkih i vjerskih

dijela. U tome je prednjačio stari Rim, dok je Grčka pružala utočište i azil licima traženim za

djela političke i vjerske prirode. Djela opšteg kriminaliteta nisu bila predviđena kao osnov za

ekstradiciju. Na ovim osnovama, zaključeni su ugovori o ekstradiciji između Engleske i

Francuske od 20.05.1301. godine i između Engleske i Škotske od 08.12.1474. godine.

Zbog pojave čestih ratova u XVII i XVIII vijeku, glavni razlog za ekstradiciju bilo je

kršenje vojnih zakona, odnosno dezerterstvo. Pored toga, ekstradicija je tražena radi piratstva,

trgovine robljem i razbojništvom. U tom periodu, postupak ekstradicije se nastojao urediti

bilateralnim ugovorima između država povezanih čvrstim političkim vezama. Primjer jednog

takvog ugovora je i kinesko – ruski ugovor o ekstradiciji, potpisan u Nerčinsku 1689. godine,

u kojem se između ostalog, navodi da će državljani jedne države koji su počinili zločin u

drugoj biti vraćeni u njihovu vlastitu državu radi kažnjavanja. U slučajevima gdje to nije bilo

moguće, dolazilo je do unilateralnih akcija preduzimanih od strane jedne zemlje u cilju

pronalaska počinitelja na terotoriju strane zemlje, njegovog lišenja slobode i dovođenja pred

lice pravde, kojom prilikom je država postupala prema načelu male captus, bene detentus4.

Ove akcije se nisu pokazale opravdanim, obzirom da su uzrokovale rast tenzija u odnosima

među državama. Neke države sa statusom velesila, do danas su sebi zadržale pravo na

primjenu ovih mjera. Latinoameričke države su npr. duži vremenski period dopuštale

policijskim organima SAD da na njihovom teritoriju hapse i odvode njihove državljane u

bjegstvu. Od polovine XIX vijeka, dolazi do razvoja ovog instituta među državama, a koje je

svoje polje djelovanja usmjerio ka djelima opšteg kriminaliteta.

Ekstradicija se može klasifikovati prema više kriterija.

Prema osnovi na kojoj se vrši, ekstradicija može biti ugovorna i zakonska. Ugovorna se

vrši temeljem bilateralnih, regionalnih i multilateralnih ugovora zaključenih između država,

što je inajčešći slučaj u praksi. Ukoliko nepostoji ugovorna, supsidijarno se primjenjuje

zakonska ekstradicija shodno važećim propisima zamoljene države.

Obzirom na svrhu, ekstradicija radi suđenja predstavlja primarni, a radi izvršenja

sankcije sekundarni oblik međunarodne krivičnopravne saradnje.

4 Princip zakona o izručenju koji podrazumijeva da čak iako je lice nezakonito uhapšeno od strane organa

države koja traži da ga sudski goni, ta država nema obavezu da ga vrati u drugu zemlju u kojoj je to lice

prethodno uživalo zaštitu vlasti. Ovo se ne može primijeniti na konkretan predmet, koji se ne odnosi na izručenje

5

Sa stajališta države, ekstradicija je aktivna kada domaća država traži ekstradiciju, a

pasivna kada domaća država odlučuje o zahtijevu za ekstradiciju druge države.

Prema vremenskom kriteriju, ekstadicija može biti konačna i privremena, ovisno o tome

da li je usovljena obavezom vraćanja lica zamoljenoj državi nakon provedenog postupka ili

izvršenja sankcije u državi moliteljici.

Ovisno od sistema koji država prihvata i provodi, postupak ekstradicije može biti

administrativni, sudski i mješoviti. Administrativni sistem, koji je prevladavao u starijem

pravu, podrazumijeva donošenje odluka o ekstradiciji od strane organa uprave. Sudski sistem,

kao novina ekstradicijskog prava EU, ima za cilj, judicijalizaciju postupka. Kod mješovitog

sistema sud utvrđuje da li su ispunjeni zakonski uslovi za ekstradiciju, a samu odluku o

ekstradiciji donosi nadležni organ uprave. U državama koje primjenjuju mješoviti sistem,

vaznost odluke sudamože varirati od savjetovadnog karaktera do apsolutnog veta.

Ekstradiciju treba razlikovati od deportacije, odbijanja ulaska u zemlju, repatriacije i

predaje Međunarodnom krivičnom sudu.

Deportacija, odbijanje ulaska u zemlju i repatriacija, isključuje nužnu saradnju između

dvije zemlje povodom zvršenog krivičnog djela koje mora postojati kod esktradicije i

uglavnom se vrši iz administrativnih razloga, specifičnih za određenu zemlju. Deportacija lica

državi moliteljici se može primjeniti i u cilju izbjegavanja redovnog ekstradicionog postupka.

U tom slučaju nije riječ o ekstradiciji kao pravnom poslu između dvije države, nego se radi o

tzv. prikrivenoj ekstradiciji.

Za razliku od ekstradicije kao saglasnosti volje dvaju država, predaja lica u skladu sa

Statutom Međunarodnog krivičnog suda (MKS) za bivšu Jugoslaviju zbog ozbiljnih kršenja

međunarodnog humanitarnog prava, obaveza je svake zemlje shodno prihvatanju prednosti

jurusdikcije ovog suda nad državnim sudovima. Kako bi upravo državama članicama olakšali

primjenu obaveze transfera osumnjičenih kriminalaca, obzirom na ustavnu zabranu

ekstradicije državljana kod većine država, u Statutu je učinjena semantička razlika između

ekstradicije i predaje. Nasuprot horizontzalne međudržavne saradnje prisutne i kod

ekstradicije, saradnja država u skladu sa Statutom MKS, zasniva se na vertikalnoj saradnji.

6

2. JURISDIKCIJA

Ekstradiciju je moguće izvršiti ukoliko država moliteljica ima jurisdikciju da vodi

postupak i kazni lice shodno vlastitim zakonima. U kontekstu ekstradicije, država polaže

pravo na jurisdikciju na osnovu teritorijalnog principa, principa državljanstva, zaštitnog

principa i univerzalnog principa. Jurisdikcija može biti osporavana, ali u praksi ne postoje

granice za državu pri njenom pozivanju.

Teritorijalni princip je opšteprihvaćen i podrazumijeva nadležnost države za sva

krivična djela počinjena na njenom teritoriju. Suština ovog principa je u tome da se

materijalno krivično zakonodavstvo primjenjuje na svakoga ko na području odnosne države

učini krivično djelo predviđeno tim zakonodavstvom, bez obzira da li je počinitelj državljanin

te države, neke druge države ili je bez državljanstva. Pravo države da sprovodi vlastite zakone

nad licima i imovinom unutar njenog teritorija, izraz je njenog suvereniteta i u skladu je sa

međunarodnim pravom. Suverenost se u međunarodnom pravu definiše kao vrhovna vlast

države na njenom području koja isključuje vlast drugih država i nije podvrgnuta nikakvoj

višoj vlasti. U odnosu na inostranstvo, suverenost se ogleda kao nezavisnost. Dodatna

opravdanost ovog principa ležu u činjenici da se negativne posljedice krivičnog djela, kao što

je krivična sankcija, moraju osjetiti upravo tamo gdje je pravni red bio poremećen, a takođe se

opravdava i zahtjevima procesne ekonomije, jer je utvrđivanje činjenica lakše pred mjesno

nadležnim sudom. Ovaj princip se primjenjuje bez obzira na državljanstvo i mjesto

prebivališta počinitelja, odnosno oštećenog, mada naravno u ovim slučajevima može doći i do

sukoba nadležnosti. Ukoliko je lice radnju izvršenja djela vršilo iz jedne, a posljedica je

nastupila u drugoj državi, onda takva pozicija obje države čini pozvanim da traži jurisdikciju

po ovom principu. Država u kojoj je djelovao počinitelj tražiće jurusdikciju na osnovu

subjektivnog teritorijalnog principa, a država gdje je nastupila poljedica, na osnovu

objektivnog teritorijalnog principa. Situacija se dodatno komplikuje u slučaju izvršenja djela

na otvorenom moru.

Princip državljanstva je uglavnom zastupljen kod država kontinentalnog prava. Po ovom

principu, država može sudski goniti svoje državljane za djela kažnjiva po domaćem zakonu

bez obzira da li ih je lice počinilo u vlastitoj državi ili u inostranstvu. Za razliku od opisanog

slučaja, koji se uže određuje kao princip aktivnog personaliteta, postoji i princip pasivnog

7

personaliteta, na koji se država poziva kada je lice, oštećeno krivičnim djelom, njen

državljanin. Ovom principu se naročito suprotstavljaju države običajnog prava, koje ne

prihvataju ovaj princip, osim u iznimnim slučajevima, kao npr. Velika Britanija koja ga

primjenjuje samo za djela ubistva izvršena od strane njenih državljana u inostranstvu.

Zaštitni princip se odnosi na jurisdikciju države kada je ugrožena njena bezbjednost,

integritet i vitalni ekonomski interesi. Ovaj princip je validan i punomoćan, ali nije opšte

priznat. U praksi, njegova primjena je uglavnom rezervisana za najmoćnije države svijeta.

SAD su npr. odobrile svojim sudovima gonjenje lica radi djela terorizma izvršenih nad njenim

državljanima u inostranstvu. Većim dijelom, temeljem ovog principa opravdana je invazija na

Grenadu, Afganistan i Irak. Francuski sudovi takođe mogu goniti strane državljane za djela

izvršena u inostranstvu, a koja su usmjerena protiv sigurnosti države, bez obzira da li su ova

lica uhapšena ili ekstradirana u Francusku. Sa stanovišta unutrašnjeg prava ovaj princip je

opravdan. Međutim, sa stajališta međunarodnog prava nije, jer ugrožava suverenitet drugih

država.

Neka djela su u tolikoj mjeri odiozna po svom karakteru, da svaka država može imati

jurisdikciju za gonjenje lica radi djela koja predstavljaju opasnost univerzalne vrijednosti.

Porijeklo ovog univerzalnog principa se veže za borbu protiv piraterije. Već duži vremenski

period piraterija važi za zločin protiv svih država. Konvencija o otvorenom moru donesena je

1958. godine u Ženevi, pozvala je sve države da zaplijene piratske brodove ili avione. Danas,

univerzalna jurisdikcija je značajna u borbi protiv djela genocida, ratnog zločina, zločina

protiv čovječnosti i terorizma. S tim u vezi, od strane Vijeća bezbjednosti Ujedinjenih Nacija

osnovan je Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju sa sjedištem u Hagu.

8

3. NAČELA UREĐENJA EKSTADICIJE

Kod ekstradicije, izražena je mogućnost ugrožavanja temeljnih ljudskih prava i sloboda,

te svaka država nastoji zaštititi vlasititi suverenitet primjenom izvjesnih načela. Osnovna

načela, koja su zajednička većini unutrašnjih i međunarodnih izvora prava o ekstradiciji, su:

identitet norme, ekstradibilitet, specijalitet i reciprocitet.

3.1. Identitet norme

Ovo načelo se još označava i kao načelo dvostruke kažnjivosti. Ovo načelo i načelo

ekstradibiliteta odnose se na djela za koja ekstradicija može biti odobrena. Identetet norme

zahtjeva da djelo koje je povod zahtjeva za ekstradiciju, mora biti kažnjivo u krivičnom pravu

države moliteljice i zamoljene države. Radi se o duboko ukorijenjenom načelu međunarodnog

prava o ekstradiciji. Države u kojima vladaju slobodoumni demokratski režimi, npr. nikada

neće prihvatiti ekstradiciju u slučaju abortusa, preljube, eutanazije, itd.

Prilikom utvrđivanja postojanja ovog načela u svakom konkretnom slučaju, treba

zanemariti podudarnost semantičkog popisa krivičnog djela i obratiti pažnju na istovjetnost

bitnih obilježja inkriminacije nekog ponašanja i eventualne razlike isključenja krivičnog djela,

krivice ili kažnjivosti. Pristup, dakle, treba biti praktične, a ne formalističke prirode. Na ovaj

način, minimizuju se razlike koje potiču iz mnoštva zakonodavnih jezika korištenih za opis

radnje krivičnog djela.

Prema ovom načelu, država može obiti ekstradiciju lica zbog ponašanja, koje u slučaju

da je počinjeno pod njenom jursdikcijom, ne bi predstavljalo krivično djelo. Temelji se na

maksimi nullum crimen, nulla poena sine lege5. Sa stajališta zamoljene države primjena ovog

načela smanjuje mogućnost narušavanja njenog ugleda, koje bi uslijedilo ukoliko bi izručivala

5 Nije dozvoljeno kažnjavati za određeno krivično djelo, ako ono u vrijeme izvršenja nije bilo predviđeno u

zakonu kao krivično djelo, niti se može za neko krivično djelo izreći kazna koja u vrijeme njegovog izvršenja

nije ni bila predviđena u zakonu.

9

lica na koja se, prema njenim vlastitim standardima, ne bi mogla primjeniti krivičnopravna

sankcija.

3.2. Ekstradibilitet

Ovo načelo se može ostvariti metodom enumeracije ili eliminacije.

Metoda enumeracije se počela koristiti u bilateralnim ugovorima o ekstradiciji u drugoj

polovini XIX vijeka. Po ovoj metodi, izričito se nabrajaju djela koja podliježu ekstradiciji.

Temelji se na reciprocitetu. Više godina, ovaj sistem je dobro funkcionisao. Omogućavao je

državama da isključe ona djela za koja ne žele odobriti ekstradiciju u bilo kojem slučaju, kao

što su vojna ili poreska djela, djela malog značaja, te ona poput izdaje ili špijunaže, koja su

čisto političke prirode. Mane ove metode pojavile su se kasnije. Pokazalo se da nije

fleksibilna i da ne može biti lako izmjenjena, obzirom na inkriminaciju novih krivičnih djela u

zakonima pojedinih država. Takođe, može dovesti u koliziju naziv krivičnog djela i samo

ponašanje na koje se ovo djelo odnosi.

Metoda eliminacije se počela primjenjivati kasnije, u XX vijeku. Ova metoda znatno je

povećala broj ekstradibilnih djela. Prema ovoj metodi ekstradicija je isključena za djela koja

po zakonu zamoljene države ne prelazi minimalno granicu ozbiljnosti, zbog svoje prirode ili

malog značaja. Granica ozbiljnosti se određuje dužinom kazne zatvora koja može biti ili jeste

izrečena za dotično krivično djelo. U pravilu, kriterij za primarnu ekstradiciju je više kazna u

odnosu na sekundarnu ekstradiciju. Obično se radi o jednoj godini kazne zatvora ili težoj

kazni kod primarne ili četiri mjeseca kod sekundarne ekstradicije.

Po načelu ekstradibiliteta, država neće izručiti lice za djelo povodom kojeg ona sama ne

bi tražila ekstradiciju.

Eventualne teškoće mogu biti prisutne pri procjeni ekstradibiliteta kod poreskih

krivičnih djela. Razlozi leže u mnoštvu oblika ovih krivićnih djela i širokom obliku

zaprijećenih sankcija. Krivična djela poput krađe, prevare i obmane ne spadaju u poreska

krivična djela. Istorijski posmatrano, mnogi ugovori o ekstradiciju isključivali su ekstradiciju

za poreska krivična djela, kao izraz suvereniteta države koja nameće finansijske obaveze

svojim građanima. Međutim, sa pojavom novih krivičnih djela poput pranja novca i korupcije

prisutne su snažne tendencije ka ukidanju izuzimanja ovih djela od ekstradicije. Evropska

konvencija o ekstradiciji iz 1957. godine omogućila je ekstradiciju za djela povezana sa

10

porezima, uz uslov da ih obje strane prihvate kao ekstrdibilna djela. Drugi dodatni protokol iz

1978. godine potvrdio je ekstradiciju za poreska djela ukoliko je priroda krivičnog djela

istovjetna u zakonima obje strane.

Teškoće takođe mogu biti prisutne uslijed različitog poimanja jurisdikcije, posebno kada

uloge u postupku ekstradicijie imaju država kontinentalnog prava i država običajnog prava. U

slučaju da država kontinentalnog prava, kao država moliteljica, temelji svoju jurisdikciju

isključivo na bazi državljanstva, država običajnog prava može odbiti zahtjev, obzirom da ona

ne bi u istom slučaju tražila ekstradiciju.

3.3. Specijalitet

Pravilo kojim se zabranjuje pritvor ili suđenje ekstradiranom licu u državi moliteljici, za

bilo koje djelo izvršeno prije predaje, osim za djelo koje je bilo povod ekstradiciji, predstavlja

nečelo specijaliteta. Ovo načelo je značajno, jer određuje i da se na lice koje se izručuje ne

može primjeniti teža kazna od one na koje je osuđeno, te da se ne može izvršiti reekstradicija

ovog lica trećoj državi radi progona za djelo izvršeno prije dopuštene predaje. Ukoliko država

moliteljica otkrije nakon ekstradicije, da je lice izvršilo i neka druga krivična djela prije

predaje, mora tražiti od zamoljene države saglasnost za proširenje krivičnog progona i za ova

djela. Ova mjera se provodi kod država sa tzv. krutim sistemom specijaliteta. Za razliku od

njih, u državama sa elastičnim sistemom specijaliteta, nije potrebna saglasnost zamoljene

države radi krivičnog gonjenja za naknadno otkriveno krivično djelo, ako se radi o djelu koje

obje države smatraju ekstradibilnim.

Ovim načelom štiti se zamoljena država od zloupotrebe njene odluke o ekstradiciji.

Zatim, dodatno se osigurava načelo identiteta norme i izuzimanje političkih djela. Konačno,

lice koje se izručuje stiče imunitet od krivičnog progona za djela za koja ne očekuje.

3.4. Načelo reciprociteta

Reciprocitet ili uzajamnost veže se za garanciju države da će u istim ili sličnim

okolnostima postupiti da jednak način. U teoriji međunarodnog prava objašnjava se kao

11

postupanje država jednih prema drugima na isti način. Prisutno je još u prvim prisutim

ugovorima o ekstradiciji, poput ugovora zaključenog 1146. godine između Henrija II od

Engleske i kralja Vilijama od Škotske.6

Može se razlikovati faktički i pravni reciprocitet. Faktički se temelji na činjenici da je

država moliteljica u ranijem slučaju odobrila ekstradiciju, a pravni, na izjavi države

moliteljice kojom se obavezuje na ekvivalentvno postupanje u budućem sličnom slučaju.

Pravni reciprocitet se takođe može temeljiti na sporazumu dvije strane kojim se obavezuju na

rješavanje međusobnih zahtjeva za ekstradiciju u skladu sa svojim domaćim zakonodavstvom.

U praksi, uglavnom se javlja kao vanugovorni oblik saradnje koji je uređen domaćim

pravom.

6 Srdanović, B. E., Međunarodni terorizam politički delikt i ekstradicija, JP Službeni list SRJ, Beograd, 2002, str.

43.

12

4. SMETNJE EKSTRADICIJI

Postoji više klasifikacija smetnji ekstradiciji. Prema svom karakteru, smetnje mogu biti

obavezne i fakultativne. Prema aktuelnoj ekstradicionoj praksi, obavezne smetnje ekstradiciji

odnose se na: politička krivična djela; predrasude, odnosno mitivisanost zahtjeva za

ekstradiciju na bazi rasne, vjerske, naionalne, etničke, polne, političke ili statusne

netrpeljivosti; non bis in idem; imunitet, amnestija ili zastara; nehumano postupanje u državi

moliteljici i presude in absentia.

Prema sadržaju, vezane su za krivično djelo, počinitelja, postupak i sankciju. Pojedine

smetnje imaju različito značenje u domaćem i međunarodnom pravu.

4.1. Smetnje vezane za krivično djelo

Obzirom na ozbiljnost, ekstradicija nije moguća za neka lakša krivična djela. To se

prvenstveno odnosi na krivična djela koja se gone po privatnoj tužbi. Prema svojoj prirodi,

ekstradicija je isključena za politička i vojna krivična djela. Izvjesna ograničenja ekstradicije

postoje za poreska krivilna djela.

Uzimajući u obzir težinu krivičnog djela i interes države moliteljice, zamoljena država

može ocijeniti da je ekstradicija nesrazmjerna razlozima humanosti poput starosti, zdravlja ili

drugih ličnih okolnosti počinitelja, te shodno takvoj odluci, odbiti zahtjev za ekstradiciju.

O poreskim krivičnim djelima već je bilo riječi.

Djela koja su kažniva po vojnim zakonima i koja se ne odnose na djela opšteg prava, ne

mogu biti osnov za ekstradiciju. To se odnosi na djela kao što su dezerterstvo ili neposluh. S

druge strane, djela koja su kažnjiva po vojnim i krivičnim zakonima, mogu biti osnov za

ekstradiciju.

Politička krivična djela, zbog svog značaja prilikom odlučivanja o opravdanosti zahtjeva

za ekstradiciju, zaslužuju posebnu pažnju.

13

4.1.1. Politička krivična djela

Zakoni većine država, kao jednu od glavnih smetnji za ekstadiciju, predviđaju politička

krivična djela ili djela povezana sa političkim krivičnim djelima, kako je definisano u

zemljama kontinentalnog prava, još od prvog Ugovora od ekstradiciji modernog doba

zaključenog 22.11.1834. godine između Belgije i Francuske. Godinu ranije, Belgija je kao

prva država na svijetu, donijela zakon o ekstradiciji, koji je specifično isključivao političko

djelo iz ekstradicije i tako postao preteča mnogih kasnijih unutrašnjih ekstradicionih akata i

ekstradicionih ugovora. Interesantno je ovom prilikom napomenuti i da je ova država prva

unijela atentatorsku klauzulu u zakon o ekstradiciji, koja se stoga označava i kao belgijska

klauzula. Naime, već od samog početka primjene izuzimanja političkog djela od ekstradicije,

pokazalo se da je ovaj termin previše širok. Tako je 1855. godine belgijski sud odbio da

ekstradira, na zahtjev Francuske, izvjesnog Francuza, koji je podmetnuo bombu u voz kojim

je putovao francuski imperator Napoleon III, pod motivacijom političkog djela i njegovog

izuzimanja, shodno odredbama potpisanog ugovora između dvije države. Kao reakcija na

takvu odluku, Francuska je uputila žestoke kritike na račun belgijske vlade. Belgijsko

zakonodavstvo je iste godine usvojilo sljedeći amandman na belgijski ekstradicijski akt iz

1833. godine: „Napad na ličnost šefa strane Vlade ili članove njegove porodice, kada taj

napad čini akt nasilja, atentata ili trovanje, neće biti smatran kao političko djelo ili kao akt

povezan sa takvim djelom.“

Korijeni ovog pravila potiču od antičkog doba, a manifestovalo se u praksi pružanja

azila. Vladar države je imao diskrecione ovlasti za odobrenje azila, kojim se odbijala predaja

lica državi iz koje je lice pobjeglo. Kada je u XIX vijeku, prekogranični kriminal uticao na

porast ekstradicionih ugovora, države se preuzele obaveze međusobne predaje traženih lica,

uz zadržavanje prava na pružanje azila u određenim slučajevima.

Pod uticajem ideja francuske buržoaske revolucije, došlo je do revolucionarnih pokreta

širom Evrope. Ukoliko bi njihovi lideri pobjegli u zemlje Zapadne Evrope sa liberalnim

demokratskim režimima, naišli su na podršku javnosti i bilo je neprihvatljivo da se oni

tretiraju kao kriminalci i predaju njihovim tiranima. Prema tome, razlozi za izuzeće ovih djela

od ekstradicije, leže u opredjeljenosti demokratskih država da pruže utočište bjeguncima od

opsesivnih stranih režima, čak i ako su izvršili djela na teritoriju njihovih vlastitih država.

14

Za razliku od zemalja kontinentalnog prava, običajno pravo ne poznaje djela povezana

sa političkom krivičnim djelima, te je u zemljama koje primjenjuje ovo pravo u upotrebi izraz

„djela političkog karaktera“. Pod uticajem dešavanja u Evropi, SAD su predviđale isključenje

ovih djela od ekstradicije u svim bilateralnim ugovorima o ekstradiciji, koje su zaključili od

1840.-ih godina.

Ne postoji međunarodna opšteprihvaćena definicija političkih krivičnih djela, čemu su u

značajnoj mjeri doprinijeli teroristički akti. Dok u jednoj državi, npr. lišenje života vladinog

službenika predstavlja krivično djelo ubistva, to isto djelo sa stajališta druge države, može

imati sasvim druge konotacije. Međunarodni ugovori o ekstradiciji obično ne daju preciznu

definiciju ovih djela, tako da u praksi, nadležni organi zamoljene države. Prilikom

ocjenjivanja opravdanosti zahtjeva zahtjeva za ekstradiciju, imaju široku lepezu mogućnosti

pozivanja na ovu smetnju. Kao čisto politička krivična djela podrazumijevaju se djela

usmjerena protiv države, npr. izdaja. Pobuna ili špijunaža. Djelo povezano sa političkim

krivičnim djelom, obuhvata elemente čisto političkog djela i djela običnog kriminaliteta, npr.

krađa papira radi štampanja subverzivne literature.

Značajno je napomenuti da se kao političko krivično djelo ne može smatrati samo

atentat na šefa države ili člana njegove porodice, nego i genocid, ratni zločin, zločin protiv

čovječnosti, terorizam. Atentatorska klauzula, dakle uključuje i ova ograničenja pozivanja na

političko krivično djelo.

Aktuelni razvoj međunarodnog prava, najviše usljed porasta straha od terorizma,

karakteriše težnja za smanjenjem broja političkih krivičnih djela.

4.2. Smetnje vezane za počinitelja

Najvažnije smetnje ekstradiciji vezane za počinitelja su državljanstvo zamoljene države

i odsustvo identiteta norme.

Neizručivanje vlastitih državljanja potiče iz suvereniteta države, koje se ispoljava u

kontroli nad vlastitim stanovništvom i nepovjerenju u strane pravne sisteme. Posebno je

osjetljivo radi mogućnosti političkog uplitanja. Znatan broj država kontinentalnog prava duži

vremenski period zauzimao je stav o neizručivanju vlastitih državljana. Manji broj ovih

15

država, sprovodi i ekstrateritorijalnu jurisdikciju nad svojim državljanima. Države običajnog

prava, s druge strane, ne ograničavaju ekstradiciju svojih državljana, dijelom zbog toga što

često same ne procesuiraju domaće državljane za djela počinjena u drugim državama.

Ako je ekstradicija odbijena na ovoj osnovi, zamoljena država može na prijedlog države

moliteljice, predati slučaj domaćim nadležnim organima u cilju krivičnog gonjenja lica za

djelo za koje je tražena ekstradicija. Neke države mogu preduzeti dalje mjere, u okvitu

unutrašnjeg prava, kako odgovorni za krivično djelo ne bi izbjeglo pravdi na bazi

državljanstva. Ove mjere podrazumijevaju odredbe kojima se dozvoljava predaja za ozbiljna

krivična djela ili privremeni transfer lica radi suđenja i povratak lica zamoljenoj državi u cilju

odsluženja kazne. Takođe, moguće je da zamoljena država sana pokrene istragu i eventualno

krivični postupak. U tom cilju, potrebno je obezbjediti dokaze u okviru uzajamne pravne

pomoći od države moliteljice.

Pored navedene, značajna smetnja je i odsustvo identiteta normei to njegovih pozitivnih

(sklad zakonskih opisa, opšta sposobnost počinitelja) i negativnih sastojaka (nepostojanje

razloga isključenja protupravnosti, krivice).

4.3. Procesne smetnje ekstradiciji

Gotovo svi ugovori o ekstradiciji predviđaju načelo non bis in idem7, po kojem se niti

jednoj osobi ne može više puta suditi za isto djelo. Non bis in idem je obavezna smetnja

ekstradiciji, ako je u zamoljenoj državi donesena pravomoćna i izvršna presuda za djelo koje

je povod ekstradiciji. Ona je fakultativa ako je u toj državi postupak prekinut ili ako je

odlučeno da se neće pokrenuti. Ova smetnja se odnosi na slučajeve pomilovanja ili amnestije

u zamoljenoj državi. Ekstradicija je isključena ako zamoljena država osnovano sumnja na

moguću diskriminatorsku praksu u državi moliteljici. Ova smetnja je navedena u brojnim

ekstradicionim ugovorima. Temelji se na odredbama Konvencije o statusu izbjeglica.

Omogućuje zamoljenoj državi odbijanje ekstradicije ukoliko je zahtjev za ekstradiciju

diskriminatorske prirode ili ako bi lice moglo biti predmet predrasuda na bazi rasne, vjerske,

nacionalne, etničke, polne, političke ili statusne netrpeljivosti.

7 Ne dvaput o istom.

16

Smetnju ekstradiciji mogu predstavljati i rokovi koji se odnose na preduzimanje

određenih krivično pravnih radnji i rokove koji se odnose na pojedine stadije u postupku

ekstradicije. Prvi se odnosi na zastaru krivičnog gonjenja za djela koja su povod ekstradicije u

slučaju primarne ekstradicije i zastaru izvršenja krivičnopravne sankcije u slučaju sekundarne

ekstradicije. Vezano za rokove koji se odnose na pojedine stadije u postupku ekstradicije,

mnogi ugovori sadrže odredbe kojima se ograničavaju vremenski period u okviru kojih

pojedini stadiji u postupku ekstradicije, moraju biti završeni. Ograničenja su uglavnom vezana

za: period od privremenog hapšenja do prijema formalnog zahtjeva za ekstradiciju od države

moliteljice, period od prijema formalnog zahtjeva do prijema neophodnih dokaza za

odlučivanje o ekstradiciji i period nakon dogovora o vremenu i mjestu ekstradicije do

izvršenja samog čina predaje.

Kao smetnja se u nekim ugovorima spominje i slučaj ako je mjesto izvšenja u cjelosti ili

djelimično na teritoriju zamoljene države. Neke države mogu proširiti svoju jurisdikciju i nad

brodovima koji plove pod njenom zastavom ili avionima vlasništva preduzeća sa sjedištem na

njihovom teritoriju. Ako zamoljena država nema jurisdikciju nad djelima izvrženim van njene

teritorije, može odbiti sličan zahtjev druge države.

U nekim ugovorima, predviđena smetnja je i litispendentio8. Kod pozivanja na ovu

smetnju, lice se neće ekstradirati ukoliko je steklo imunitet, shodno zakonima jedne strane u

postupku, od gonjenja ili izdržavanje sankcije iz bilo kojeg razloga, uključujući zastaru ili

amnestiju. Primarna ekstradicija se može odbiti kad nema dovoljno dokaza za sumnju da je

lice počinitelj krivičnog djela i ako se treži zbog izvođenja pred izvanredne ili ad hoc sudove

ili izvršenja presuda takvih sudova.

Konačno, presude in absentia (u odsustvu optuženog) predstavljaju osnov za moguće

odbijanje zahtjeva za ekstradiciju, obzirom na nemogućnost lica da prisustvuje suđenju i

iznese svoju odbranu.

8 Načelo prema kojem se ne može o istoj stvari voditi postupak pred dva sudska tijela.

17

4.4. Smetnje vezane za sankciju

Smrtna kazna, iščezla u Evropi, takođe je smetnja za ekstradiciju, ukoliko država

moliteljica ne pruži garancije da se smrtna kazna neće izvršiti. Obično se kao garancija, daje

izjava nadležnog organa države moliteljice. Neke države ograničavaju ekstradiciju i kod

izrečene doživotne kazne zatvora.

18

5. POSTUPAK EKSTRADICIJE PO EVROPSKOJ KONVENCIJI O EKSTRADICIJI

Postupak izdavanja uređen je u više međunarodnih ugovora.9 Među njima poseban

značaj ima Evropska konvencija o ekstradiciji, od 13. decembra 1957. godine u Parizu, s

dopunskim protokolima, od 15. oktobra 1975. godine u Strazburu i 17. marta 1978. godine u

Strazburu.10 Strane ugovornice se obavezuju da će, prema propisima i uslovima koji su

navedeni u Konvenciji, izdavati jedne drugima lica koja se gone zbog počinjenog krivičnog

djela ili se traže radi izvršenja kazne ili mjere bezbjednosti od strane pravosudnih organa

strane moliteljice (član 1).

Izdavanje će se vršiti za djela za koja je, prema zakonima strane moliteljice i

zamoljene strane, kao najveća kazna propisana kazna lišenja slobode ili mjere bezbjednosti,

lišenja slobode od najmanje godinu dana ili stroža kazna. Kada se radi o kazni ili mjeri

bezbjednosti izrečenoj na teritoriji strane moliteljice, trajanje izrečene kazne mora da bude

najmanje četiri mjeseca. Ako se zahtjev za izdavanje odnosi na više različitih djela za koja je,

prema zakonu strane moliteljice i zamoljene strane propisana kazna lišenja slobode ili mjera

bezbjednosti lišenja slobode, ali od kojih neka ne ispunjavaju uslov koji se odnosi na visinu

kazne, zamoljena strana će i za ova djela moći da odobri izdavanje (stav 2, člana 2). Stav 2,

člana 2. Konvencije dopunjen je članom 1. Drugog dopunskog protokola tako da se ova

mogućnost takođe primenjuje i na djela koja podliježu samo novčanoj kazni. Predviđa se

takođe da svaka strana ugovornica čije zakonodavstvo ne dozvoljava izdavanje za neka od

krivičnih djela koja su navedena u stavu 1 člana 2 Konvencije, može ova krivična djela da

isključi iz oblasti primjene Konvencije (član 2 stav 3).11

9 Od novijih bilateralnih ugovora treba spomenuti Ugovor između BiH i Republike Makedonije o izručenju

(potpisan u Sarajevu, 27. januara 2006. godine, objavljen u “Službenom glasniku BiH” broj 14/06 -

Međunarodni ugovori).

10 Ovu konvenciju je Predsjedništvo BiH ratifikovalo svojom odlukom na sjednici održanoj 22. marta 2005.

godine, a objavljena je u ”Službenom glasniku BiH” broj 4/05 - Međunarodni ugovori.

11 Svaka strana ugovornica koja želi da iskoristi ovu mogućnost, prijaviće generalnom sekretaru Savjeta Evrope,

u trenutku polaganja ratifikacionog ili instrumenata o pristupanju, listu krivičnih djela za koja se odobrava

izdavanje ili listu krivičnih djela za koja se izdavanje ne odobrava, uz naznaku zakonskih odredbi na osnovu

kojih se odobrava ili ne odobrava izdavanje. Generalni sekretar Savjeta Evrope dostaviće ove liste ostalim

potpisnicima. U slučaju da se kasnije i za druga krivična djela ne odobrava izdavanje prema zakonodavstvu

jedne strane ugovornice, ona će ovo neodobravanje prijaviti generalnom sekretaru Savjeta Evrope koji će o tome

obavijestiti ostale potpisnike. Ova prijava stupa na snagu tek poslije isteka roka od tri mjeseca od dana kada je

19

Izdavanje je načelno isključeno za politička (član 3), vojna (član 4) i fiskalna krivična

djela (član 5), ali uslovi isključenja primjene Konvencije nisu isti niti imaju isti domet. Prije

svega, izdavanje se neće odobriti za djela koja su, prema ocjeni zamoljene strane, politička

krivična djela ili djela povezana sa takvim krivičnim djelom.12 Izdavanje se takođe neće

odobriti ako je u zamoljenoj državi s razlogom zasnovano mišljenje da je izdavanje zatraženo

zbog krivičnog djela iz opšteg prava radi gonjenja ili kažnjavanja lica zbog rasne pripadnosti,

vjere, nacionalnosti ili političkih ubjeđenja ili ako se smatra da bi položaj tog lica bio

pogoršan iz ovih razloga. Konvencija sadrži tzv. atentatorsku klauzulu (član 3, stav 3), po

kojoj radi primjene ove konvencije, atentat na šefa države ili nekog člana njegove porodice

neće se smatrati političkim krivičnim djelom. Međutim, primjena člana 3 ne utiče na obaveze

koje su strane preuzele ili će preuzeti na osnovu svake druge međunarodne konvencije

multilateralnog karaktera.

Primjena Konvencije je prema članu 4 isključena ako je u pitanju izdavanje zbog

povrede vojnih dužnosti koje ne spadaju u krivična djela iz opšteg prava (tzv. čista vojna

krivična djela).

Za fiskalna krivična djela koja se odnose na takse i poreske, carinske i devizne

prekršaje, izdavanje će se odobriti između stranih ugovornica, shodno odredbama Konvencije,

i to za djela koja, prema zakonu zamoljene strane, odgovaraju krivičnom djelu iste prirode.

Konvencija na taj način postavlja, kao uslov za primjenu, ocjenu istovjetnosti (identiteta)

prirode krivičnog djela in concreto od strane zamoljene države. Međutim, izdavanje se ne

može odbiti zato što zakonodavstvo zamoljene strane ne propisuje istu vrstu taksa ili poreza

primi generalni sekretar.

12 U smislu člana 1 Dodatnog protokola uz Evropsku konvenciju o ekstradiciji, radi primjene člana 3

Konvencije, neće se smatrati političkim krivičnim djelima: (a) zločini protiv čovječanstva koje predviđa

Konvencija radi sprečavanja i suzbijanja zločina genocida, koju je 9. decembra 1948. usvojila Generalna

skupština Ujedinjenih nacija; (b) krivična djela predviđena u članu 50 Ženevske konvencije iz 1949. godine o

poboljšanju položaja ranjenika i bolesnika o oružanim snagama u ratu, članu 51 Ženevske konvencije iz 1949.

godine o poboljšanju položaja ranjenika, bolesnika i brodolomnika oružanih snaga na moru, članu 130 Ženevske

konvencije iz 1949. godine o postupanju prema ratnim zarobljenicima i članu 137 Ženevske konvencije iz 1949.

godine o zaštiti civila u vrijeme rata; (c) sva slična kršenja ratnih zakona koji su na snazi u vrijeme kada počinje

primjena ovog protokola i ratnih običaja koji postoje u tom trenutku, koji već nisu predviđeni navedenim

odredbama Ženevskih konvencija.

20

ili ne sadrži istu vrstu propisa u oblasti taksnih i poreskih, carinskih i deviznih prekršaja kao

zakonodavstvo strane moliteljice (član 5).13

Značajno je da postoji mogućnost odbijanja izdavanja vlastitih državljana (član 6).

To pravo se zasniva na: (1) pravu svake strane ugovornica da može, u izjavi datoj prilikom

potpisivanja ili polaganja svog ratifikacionog ili instrumenta o pristupanju, da odredi šta za

nju znači pojam ”državljani” u smislu ove konvencije; (2) pravilu da će svojstvo državljana

biti ocijenjeno prilikom odlučivanja o izdavanju, a u slučaju da se ovo svojstvo prizna samo u

vremenu između donošenja odluke i datuma predviđenog za predaju, zamoljena strana će

takođe moći da se pozove na odredbu tačke (a) stava 1 ovog člana koji dozvoljava odbijanje

izdavanja vlastitih državljana; (3) u slučaju da zamoljena strana ne izruči lice koje ima njeno

državljanstvo, ona treba, na zahtjev strane moliteljice, s tim da upozna nadležne organe

ukoliko treba da se pokrene sudsko gonjenje.14 Strana moliteljica biće obaviještena o odluci

koja je donijeta povodom njenog zahtjeva (načelo aut iudicare, aut tradere).

Mjesto izvršenja krivičnog djela – locus delicti (član 7) je, isto tako, razlog za

odbijanje izručenja. Zamoljena strana može da odbije da izruči lice koje se traži zbog

krivičnog djela koje je, po njenom zakonodavstvu, u cjelini ili djelimično izvršeno na njenoj

teritoriji ili na mjestu koje je izjednačeno sa njenom teritorijom. U slučaju da je krivično djelo

zbog kojeg je podnijet zahtjev za izdavanje izvršeno van teritorije strane moliteljice, izdavanje

se može odbiti samo ako zakonodavstvo zamoljene strane ne dozvoljava krivično gonjenje

zbog istog djela koje je počinjeno van njene teritorije ili ne odobrava izdavanje za krivično

djelo koje je predmet zahtjeva.

Prema članu 8, zamoljena strana može da odbije izdavanje lica koje se traži ako se ovo

lice krivično goni za djelo ili djela zbog kojih se traži izdavanje (litispendentio). U istom

smislu djeluje član 9 (non bis in idem): izdavanje se neće odobriti ako su nadležni organi

zamoljene strane već pravnosnažno osudili lice za djelo ili djela zbog kojih se traži izdavanje.

Uz to, izdavanje se može odbiti ako su nadležni organi zamoljene strane odlučili da ne

pokrenu ili da obustave krivično gonjenje za isto ili ista djela. Isto tako, izdavanje lica protiv

kojeg je donijeta pravnosnažna presuda u trećoj državi, strane ugovornice Konvencije, za

djelo ili djela zbog kojih se podnosi zahtjev, neće se odobriti: (a) kada se pomenutom

presudom oslobađa krivnje; (b) kada je izrečena kazna lišenja slobode ili druga mjera u

13

14 U tom cilju, dosijei, informacije i predmeti vezani za krivično djelo besplatno će se dostaviti na način

predviđen u stavu 1 člana 12.

21

potpunosti izdržana, bila predmet pomilovanja ili amnestije u cjelini ili u njenom neizvršenom

dijelu ili kada je sudija konstatovao krivnju počinioca krivičnog djela, a da nije izrekao

sankciju (član 9 stav 2). Međutim, u ovim slučajevima izdavanje se može odobriti: (a) ako je

djelo zbog koga je donijeta presuda izvršeno protiv lica, institucije ili bilo čega što ima javni

karakter u državi moliteljici; (b) ako lice protiv kojeg je donijeta presuda i samo ima javni

položaj u državi molilteljici; (c) ako je djelo zbog koga je donijeta presuda u cjelini ili

djelimično izvršeno na teritoriji države moliteljice ili mjestu izjednačenom sa njenom

teritorijom (član 9 stav 3). Naposlijetku, odredbe st. 2 i 3 ne sprečavaju primjenu širih

nacionalnih propisa koji se odnose na dejstvo ne bis in idem vezano za sudske odluke

izrečene u inostranstvu.15

Izdavanje se neće odobriti ni ako je nastupila zastarjelost krivičnog gonjenja ili

izvršenja kazne prema zakonodavstvu strane moliteljice ili zamoljene strane (član 10). Isto

važi i ako je u pitanju krivično djelo za koje je izrečena amnestija u zamoljenoj državi ako je

u nadležnosti države da goni za to krivično djelo prema sopstvenom krivičnom zakonu (član 4

Drugog dopunskog protokola).

Posebna pravila vrijede za izdavanje ako je u državi moliteljici za krivično djelo

propisana smrtna kazna, a zakon zamoljene strane za to djelo ne propisuje ovu kaznu ili se

ona u njoj uglavnom ne izvršava. Tada se izdavanje može odobriti samo ako strana moliteljica

pruži garancije koje su po ocjeni zamoljene strane dovoljne da smrtna kazna neće biti izvršena

(član 11).

U članu 3 Drugog dopunskog protokola uređuje se suđenje u odsustvu (in absentia).

Naime, ako jedna strana ugovornica zatraži od druge strane ugovornice izdavanje jednog lica

u cilju izvršenja neke kazne ili mjere bezbjednosti izrečene odlukom donijetom protiv njega u

njegovom odsustvu, zamoljena strana može odbiti izdavanje u tom cilju ako, po njenom

mišljenju, postupak suđenja nije zadovoljio minimalna prava na odbranu pred sudom koja se

priznaju svakom licu optuženom za krivično djelo. Međutim, izdavanje će se odobriti ako

strana moliteljica pruži dovoljna uvjerenja da će se licu, čije se izdavanje traži, garantovati

pravo na nov sudski postupak koji štiti prava na odbranu. Ova odluka dozvoljava strani

moliteljici, bilo da izvrši datu presudu, ako se osuđeno lice tome ne protivi ili da u suprotnom

krivično goni izdato lice. Kada zamoljena strana dostavi licu čije se izdavanje traži odluku

15 Član 9 Konvencije dopunjen je članom 2 Dodatnog protokola.

22

koja je donijeta protiv njega u njegovom odsustvu, strana moliteljica neće smatrati ovo

saopštenje kao dostavu radi krivičnog postupka u toj državi.

U članu 12 regulišu se pitanja koja se odnose na molbu i dokaze. Zahtjev će biti

sačinjen u pisanom obliku i upućen od strane ministarstva za pravosuđe strane moliteljice, i to

ministarstvu za pravosuđe zamoljene strane, ali to ne isključuje dostavljanje diplomatskim

putem. Drugi način dostavljanja se može dogovoriti neposrednim dogovorom između dvije ili

više strana.16 Molbi se prilaže: (a) izvornik ili autentična kopija odluke o izvršenju kazne ili

rješenje o hapšenju ili koji drugi akt istog pravnog dejstva koji se izdaje na način propisan

zakonom strane moliteljice; (b) opis djela zbog kojih se traži izdavanje17 i (c) prepis zakonskih

odredaba koje se primjenjuju na djela ili, u slučaju da to nije moguće, izjavu o pravu koje se

primjenjuje, kao i što precizniji opis lica koje se traži i svako drugo obavještenje pogodno za

utvrđivanje njegovog identiteta i državljanstva. Ukoliko su informacije koje je dostavila

strana moliteljica nedovoljne da bi zamoljena strana mogla da donese odluku u skladu s

primjenom ove konvencije, ona će zatražiti neophodne dodatne informacije i može da odredi

rok za koji bi trebalo da joj se ove informacije dostave (član 13).

Načelo specijalnosti sadržano je u članu 14: izdato lice neće biti gonjeno, suđeno ili

lišeno slobode radi izvršenja kazne ili mjere bezbjednosti, niti podvrgnuto bilo kakvom

drugom obliku ograničenja lične slobode za bilo koje djelo učinjeno prije predaje, a koje nije

predmet izdavanja, osim u sljedećim slučajevima: (a) ako strana koja ga je izručila na to

pristane;18 (b) ako izdato lice, iako je imalo mogućnosti, nije napustilo teritoriju strane

ugovornice kojoj je bilo predato u roku od 45 dana od njegovog konačnog puštanja iz zatvora

ili se na nju ponovo vratilo. Međutim, strana moliteljica može da preduzme sve neophodne

mjere radi, s jedne strane, eventualnog vraćanja sa teritorije i, s druge strane, prekida

zastarjelosti u skladu sa svojim zakonodavstvom, uključujući i suđenje u odsustvu. Uz to, ako

se za vrijeme postupka izmijeni pravna kvalifikacija djela, izdato lice može biti gonjeno ili

osuđeno samo u mjeri u kojoj sastavni elementi nove pravne kvalifikacije krivičnog djela

16 Tačka 1 člana 12 Konvencije zamijenjena je članom 5 Drugog dopunskog protokola.

17 Vrijeme i mjesto izvršenja djela, pravna kvalifikacija, kao i tekst zakonskih odredaba koje se na njih odnose –

moraju se što preciznije navesti

18 U tu svrhu biće podnijet zahtjev sa prilozima predviđenim u članu 12 i sudski zapisnik sa izjavama izdatog

lica. Ovaj pristanak će se dati u slučaju da krivično djelo za koje je traženo povlači za sobom obavezu izdavanja

na osnovu ove konvencije.

23

dopuštaju izdavanje. Prema opisanom, odredbe Konvencije ne isključuju dopunsku,

akcesornu ekstradiciju.

Član 15 se odnosi na izdavanje u korist treće države. Osim u slučaju predviđenom u

stavu 1 tačka (b) člana 14, samo uz pristanak zamoljene strane biće odobreno strani moliteljici

dalje izdavanje nekoj drugoj strani ili u korist treće države lica koje joj je predato i koje traži

neka druga strana ili treća država zbog krivičnih djela koja su počinjena prije njegove predaje.

Zamoljena strana može da zatraži da joj se dostave dokumenta predviđena u stavu 2 člana 12.

Privremeno pritvaranje je uređeno u članu 16. U hitnim slučajevima, nadležni organi

strane moliteljice mogu da zatraže privremeno pritvaranje traženog lica, a nadležni organi

zamoljene strane odlučivaće o ovom zahtjevu u skladu sa zakonom ove strane. U molbi za

privremeno pritvaranje naznačiće se postojanje jednog od dokumenata predviđenih u stavu 2

tačka (a) člana 12 i upoznaće o namjeri da se pošalje zahtjev za izdavanje. U njoj će se navesti

krivično djelo za koje se traži izdavanje, vrijeme i mjesto izvršenja kao i, u mjeri u kojoj je to

moguće, opis traženog lica. Molba za privremeno pritvaranje biće poslata nadležnim

organima zamoljene strane diplomatskim putem ili direktno poštom ili telegramom preko

Međunarodne organizacije kriminalističke policije (INTERPOL) ili na drugi način koji

ostavlja pismeni trag ili je prihvatljiv za zamoljenu stranu. Strana moliteljica odmah će biti

obaviještena o odluci koja je donijeta povodom njenog zahtjeva. Privremeni pritvor se može

ukinuti ako zahtjev za izdavanje i dokumenti navedeni u članu 12 ne budu dostavljeni

zamoljenoj strani u roku od 18 dana od pritvaranja. Međutim, rok ne može, ni u kom slučaju,

da pređe 40 dana od pritvaranja. Isto tako, privremeno puštanje na slobodu uvijek je moguće

ako je zamoljena strana preduzela sve mjere koje smatra nužnim za sprečavanje bjekstva

traženog lica. Puštanje na slobodu neće ometati novo pritvaranje i izdavanje ako zahtjev za

izdavanje bude dostavljen kasnije.

Sticaj više zahtjeva reguliše član 17. Ako izdavanje traže istovremeno više država bilo

zbog istog ili različitih djela, zamoljena strana će odlučivati uzimajući u obzir sve okolnosti, a

prije svega relativnu težinu krivičnih djela, mjesto izvršenja, redoslijed podnošenja zahtjeva,

državljanstvo traženog lica i mogućnost daljeg izdavanja u drugu državu.

Zamoljena strana upoznaće stranu moliteljicu, na način predviđen u stavu 1 člana 12, o

svojoj odluci o izdavanju. Svako potpuno ili djelimično odbijanje zahtjeva mora da bude

obrazloženo. Ako se odobri izdavanje, strana moliteljica će biti obaviještena o mjestu i

vremenu predaje, kao i o dužini pritvora u kome se nalazilo traženo lice radi izdavanja. Osim

24

u slučaju predviđenom u stavu 5 člana 18, ako traženo lice nije preuzeto utvrđenog dana,

može biti pušteno na slobodu kada istekne 15 dana računajući od tog dana, a u svakom slučaju

biće pušteno na slobodu po isteku roka od 30 dana, s tim da zamoljena strana može da odbije

izdavanje zbog istog djela. U slučaju više sile zbog čega je onemogućena predaja ili

preuzimanje lica koje treba da bude izdato, zainteresovana strana će o tome obavijestiti drugu

stranu, a dvije strane će se dogovoriti o novom datumu predaje i tada će se primijeniti

odredbe iz stava 4 člana 18.

Konvencija predviđa odloženu ili uslovnu predaju (član 19). Zamoljena strana može,

pošto je donijela odluku o izdavanju, da predaju lica koje se u toj državi goni ili je već

osuđeno zbog nekog drugog krivičnog djela, a ne onog za koje je zatraženo izdavanje, da

odloži dok protiv tog lica ne povede krivični postupak ili ono ne izdrži kaznu koja mu je

izrečena na njenoj teritoriji. No, umesto da odloži predaju, zamoljena strana može privremeno

da preda strani moliteljici traženo lice pod uslovima o kojima zajednički treba da se dogovore

dvije strane.

Poseban vid izdavanja, pod nazivom predaja predmeta, reguliše član 20. Na zahtjev

strane moliteljice, zamoljena strana će zaplijeniti i predati, u mjeri u kojoj to dozvoljava njeno

zakonodavstvo, predmete koji bi mogli da: (a) posluže kao dokazni materijal ili (b) potiču od

krivičnog djela, a koji se u času hapšenja nađu kod traženog lica ili budu naknadno otkriveni.

Predaja ovih predmeta biće obavljena iako se već odobreno izdavanje ne može ostvariti zbog

smrti ili bjekstva traženog lica. Ako pomenuti predmeti podliježu zapljeni ili oduzimanju na

teritoriji zamoljene strane, ona ih može u vezi s krivičnim postupkom koji je u toku,

privremeno zadržati ili ih predati uz uslov da budu vraćeni. Ovim se ne dira u prava

zamoljene strane ili trećih lica na te predmete. Ako postoje takva prava, predmeti će, po

završetku pretresa, biti vraćeni zamoljenoj strani što je moguće prije i besplatno.

Tranzit preko teritorije jedne od strana ugovornica odobriće se na zahtjev upućen na

način predviđen u stavu 1 člana 12, i to pod uslovom da se ne radi o krivičnom djelu za koje

strana koja je zamoljena za tranzit smatra da je političke prirode ili čisto vojno, imajući u vidu

čl. 3 i 4 ove konvencije (član 21 stav 1). Tranzit državljanina, države zamoljene za tranzit, u

smislu člana 6, može da bude odbijen. U slučaju da se koristi vazdušni put, primenjivaće se

sljedeće odredbe: (a) kada nije predviđeno slijetanje, strana moliteljica obavijestiće stranu čija

se teritorija prelijeće i potvrdiće postojanje jedne od isprava koje su predviđene u stavu 2

tačka (a) člana 12. U slučaju nepredviđenog slijetanja, ovo obavještenje imaće dejstvo

25

zahtjeva za privremeno pritvaranje naznačeno u članu 16 i strana moliteljica uputiće redovan

zahtjev za tranzit; (b) kada se predviđa slijetanje, strana moliteljica uputiće redovan zahtjev za

tranzit. Tranzit izdatog lica neće se vršiti preko teritorije za koju se može vjerovati da bi na

njoj mogao biti ugrožen njegov život ili sloboda zbog rasne pripadnosti, vjere, državljanstva

ili političkih ubjeđenja.

Ako ovom konvencijom nije drukčije određeno, na postupak izdavanja i privremenog

pritvaranja primijeniće se samo zakon zamoljene strane (član 22). Konvencija takođe sadrži

odredbe o jeziku u upotrebi (član 23) i troškovima (član 24). Isprave koje treba da se podnesu

sastavljaju se bilo na jeziku strane moliteljice ili na jeziku zamoljene strane. Zamoljena strana

može da zatraži prevod na jedan od zvaničnih jezika Savjeta Evrope koji odabere. Pravilo je,

isto tako, da troškovi koji nastanu u vezi sa izdavanjem na teritoriji zamoljene strane, snosi ta

strana.Troškovi koji nastanu tranzitom preko teritorije zamoljene, strane snosiće strana

moliteljica. U slučaju izdavanja sa teritorije koja nije matična teritorija zamoljene strane,

troškove nastale usljed prevoza između ove teritorije i matične teritorije strane moliteljice

snosi ova posljednja. Isto važi i za troškove nastale usljed prevoza između teritorije koja nije

matična teritorija zamoljene strane i njene matične teritorije.

U članu 26 date su rezerve po kojima svaka strana ugovornica može, u trenutku

potpisivanja ove konvencije ili polaganja ratifikacionog ili instrumenta o pristupanju, da

izrazi rezerve u vezi sa jednom ili više odredaba utvrđenih u Konvenciji. Svaka strana

ugovornica koja je izrazila rezervu, odmah će je povući čim to prilike budu dozvoljavale.

Strana ugovornica koja je izrazila rezervu u vezi sa nekom odredbom Konvencije, može da

očekuje primjenu ove odredbe od strane druge države samo u mjeri u kojoj je i ona sama

prihvatila.

Pravilo je, prema članu 28, da ova konvencija, u pogledu teritorije na koju se

primjenjuje, stavlja van snage one odredbe iz bilateralnih ugovora, konvencija ili sporazuma

koje, između dvije strane ugovornice, regulišu oblast izdavanja. Isto tako, strane ugovornice

mogu između sebe da zaključuju bilateralne ili multilateralne ugovore samo da bi dopunile

odredbe ove konvencije ili olakšale primjenu principa koje ona sadrži. Međutim, kada se

između dvije ili više strana vrši izdavanje na osnovu jedinstvenog zakonodavstva, strane

mogu da regulišu svoje međusobne odnose u pogledu izdavanja, oslanjajući se isključivo na

ovaj sistem, bez obzira na odredbe iz ove konvencije. Isti princip primjenjuje se između dvije

ili više strana ugovornica od kojih svaka ima na snazi zakon kojim se predviđa izvršenje na

26

njenoj teritoriji rješenja o pritvaranju koja su izdata na teritoriji druge ili drugih strana. Strane

ugovornice koje izostavljaju ili bi izostavile iz svojih međusobnih odnosa primjenu ove

konvencije, treba da u tom smislu upute saopštenje generalnom sekretaru Savjeta Evrope. On

će obavijestiti sve ostale strane ugovornice o svakom saopštenju koje je primio u skladu sa

ovim stavom.

6. POSTUPAK EKSTRADICIJE SA STAJALIŠTA BOSNE I HERCEGOVINE

6.1. Pravni osnov

Članom 3. st. 1. tačka g. Ustava Bosne i Hercegovine, utvrđeno je da u nadležnosti

institucija Bosne i Hercegovine spada provođenje međunarodnih krivičnopravnih propisa.

27

Prema čl. 23. st. 1. tačka e. Zakona o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine, Sud Bosne i

Hercegovine je nadležan da odlučuje o pitanjima, koja se tiču provođenja krivičnih propisa,

Ekstradicija ne predstavlja djelatnost krivičnog pravosuđa, jer ne rezultira u primjeni

krivične sankcije na počinitelje krivilnog djela, nego u realizaciji pravnih interesa strane

države. Stoga postupak ekstradicije osumnjičenih, odnosno optuženih i osuđenih osoba, kao

najvažnija djelatnost nadležnog organa prilikom pružanja međunarodne krivičnopravne

pomoći,19 spada u red posebnih postupaka i kao takav je regulisan u glavi III Zakona o

međunrodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima.20 Prema čl. 414. Zakona o krivičnom

postupku, odredbe posebnih zakona Bosne i Hercegovine i međunarodnih ugovora o

ekstradiciji imaju primat nad odredbama ovog zakona. Dakle, odredbe ovog zakona se

primjenjuju ako u posebnom zakonu i međunarodnom ugovoru nosu ugrađene odgovarajuće

odredbe. Stupanje na snagu pomenutog zakona, predstavljalo je u moderniji pristup u odnosu

na dotadašnju višegodišnju praksu, jer o ispunjenosti uslova za ekstradiciju stranca, odlučuje

samo jedan sud i to Sud Bosne i Hercegovine.

Bosna i Hercegovina je preuzimanjem međunarodnih ugovora od bivše Jugoslavije koji

uređuju pitanje ekstradicije, zaključivanjem novih međunarodnih ugovora, te pristupanjem

multilateralnim konvencijama, preuzela obaevzu za ekstradiciju na način i pod uslovima

utvrđenim u svakom ugovoru pojedinačno. Među međunarodnim ugovorima, Evropska

konvencija o ekstradiciji iz 1957. godine potpisana u Parizu 13.12.1957. godine sa dodatnim

protokolima iz 1975. i 1978. godine iznad je bilateralnih ugovora, Obzirom da međunarodni

ugovor ima prednost, prva dužnost sudije je da utvrdi da li postoji ugovor sa odnosnom

državom. Pored ekstradicije, Zakonom o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima

su regulisane i druge radnje i to postupak po molbi BiH za izručenje iz druge države (glava 4),

sprovođenje stranca preko teritorije Bosne i Hercegovine (glava 5), izvršenje stranih sudskih

presuda u krivičnim stvarima (glava 6), transfer osuđenih lica iz strane države u Bosnu i

Hercegovinu (glava 7), transfer osuđenih lica iz Bosne i Hercegovine u stranu državu (glava

8), ustupanje i preuzimanje krivičnog gonjenja (glava 9).

19 Ilić, M., Krivično procesno pravo, priredila Sijerčić – Čolić, H. Sarajevo, Studentska štamparija Univerziteta,

Sarajevo, 1997, str. 30520 Zakon o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“, broj

53/09).

28

Bilateralnim ugovorima, Bosna i Hercegovina je uredila postupak ekstradicije sa R.

Slovenijom21 i R. Makedonijom.22

Notifikacijom o sukcesiji objavljenoj u Službenom listu R BiH br. 2/29 i 13/94, Bosna i

Hercegovina je preuzela ugovore, kojima se uređuje postupak ekstradicije sa sljedećim

državama: Albanija, Alžir, Austrija, Belgija, Bugarska, Francuska, Grčka, Holandija, Italija,

Mađarska, Poljska, Rumunija, SAD, Švicarska, Turska i Velika Britanija.

Bosna i Hercegovina je takođe preuzela ugovore kojima se uređuje postupak ekstradicije

sa Čehoslovačkom Socijalističkom Republikom i SSSR – om. Raspadom ČSSR, nastale su

dvije nove države, Češka i Slovačka, te se ovaj ugovor sada odnosi na ove dvije države.

Ruska Federacija je kao pravni nasljednik preuzela pomenuti ekstradiciono ugovor. Ukrajina i

Bjelorusija su izričito potvrdile preuzimanje ovog ugovora, dok su neke druge države na

prostoru bivšeg SSSR – a to učinile prešutno. Prema članu 2. Aneksa II Ustava Bosne i

Hercegovine, svi zakoni, propisi, i sudski poslovnici na snazi na teritoriju Bosne i Hercegvine

u vrijeme stupanja na snagu Ustava, ostaju važiti u onoj mjeri u kojoj nisu u suprotnosti sa

Ustavom, dok drugačije ne bude određeno od strane domaćih nadležnih organa vlasti.

U čl. 32. st. 2. Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima,

predviđeno je da se postupak predaje osumnjičenih, odnosno optuženih osoba protiv kojih se

vodi postupak pred međunarodnim krivičnim sudovima, uređuje posebnim zakonom. S tim u

vezi, ovaj postupak je uređen propisima o ekstradiciji okrivljenih osoba i to Zakonom o

izručenju okrivljenih lica po zahtjevu Međunarodnog suda i Zakonom o saradnji sa

međunarodnim krivičnim sudom u Hagu.

Obaveza saradnje sa međunarodnim krivičnim sudovima proističe iz odredbi čl. 2. st. 8.

Ustava Bosne i Hercegovine o prihvatanju principa međunarodnog prava. Pravila i Statut

Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju za krivično gonjenje osoba odgovornih za

ozbiljne povrede međunarodnog humanitarnog prava počinjenih na teritoriju bivše

Jugoslavije, kao dio povelje Ujedinjenih naroda dio su našeg unutrašnjeg prava.

Obaveza pravne pomoći koja uključuje i ekstradiciju okrivljenog lica Međunarodnom

krivičnom sudu (čl. 29. Statuta suda) nema ograničenja u smislu zabrane ekstradicije po

21 Ugovor između Bosne i Hercegovine i R. Slovenije o ekstradiciji. Službeni glasnik BiH – dodatak.

Međunarodni ugovori 12/2005.22 Ugovor između Bosne i Hercegovine i R. Makedonije o ekstradiciji. Službeni glasnik BiH – dodatak.

Međunarodni ugovori 12/2005.

29

nekom ustavnom ili zakonskom pravu, kao npr. po pitanju državljanstva.23 Prema tome, Statut

i Pravila Međunarodnog krivičnog suda obavezuje organe Bosne i Hercegovine na određena

postupanja. Praktično sve države svijeta su potpisale povelju Ujedinjenih Naroda i imaju

dužnost da sarađuju sa Međunarodnim krivičnim sudovima.

Saradnja je prvenstveno potrebna u slučaju lišenja slobode osoba protiv kojih su

podignute optužnice. Naime, Međunarodni krivični sud nema svoju policiju, koja bi mogla

obaviti hapšenja, te se u tome mora oslanjati na države i međunarodne organizacije, kao što su

NATO, EUFOR, UNMIK, itd.

Pravne osnove vezano za nadležnost za traganje za izvršiocima krivičnih djela na

teritoriju Bosne i Hercegovine čine Zakoni o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine,

Federacije BiH, RS – a i Distrikta Brčko BiH, Zakoni o unutrašnjim poslovima Federacije

BiH i RS – a i Zakon o Policji Distrikta Brčko BiH, Zakon o Agenciji za istrage i zaštitu BiH,

Zakon o Graničnoj policiji BiH, Zakon o Sudu BiH i Zakon o Sudskoj policiji BiH.

6.2. Postupak ekstradicije iz Bosne i Hercegovine u drugu državu

Pretpostavke za izručenje predviđene su čl. 415. Zakona o krivičnom postupku Bosne i

Hercegovine, koje bi u slučaju da ne bi bile ispunjene, predstavljale smetnju, odnosno

ograničenje izručenja. Sve navedene pretpostavke moraju biti dokumentovane.

Kao osnovna pretpostavka, propisano je da državljanin BiH ne može biti izručen stranoj

državi radi krivičnog progona ili izvršenja kazne zatvora. Ovim se jasno ukazuje da je

zabranjeno izručenje domaćih državljana, bez obzira da li je djelo izvršeno na domaćem ili

stranom teritoriju (Čl. 34, st. 1).

Posjedovanje državljanstva se cijeni u trenutku odlučivanja o zahtjevu za ekstradiciju.

To znači da se neće izručiti niti lice koje je nakon učinjenja krivičnog djela steklo

državljanstvo BiH (Čl. 40, st. 1). Takođe je isključen i tranzit domaćeg državljanina radi

predaje trećoj državi. Lice koje ima dvojno državljanstvo ne može biti izručeno i u slučaju da

ima državljanstvo države koja traži izručenje.

23 Sijerčić – Čolić, H., Krivično procesno pravo, Knjiga 2, Tok redovnog postupka i posebni postupci, Pravni

fakultet Sarajevo, 2005, str. 199.

30

Ekstradicija se neće odobriti i u slučaju da strani državljanin ili lice bez državljanstva

uživa pravo azila ili je u postupku traženja azila u našoj državi.

Poštovanje načela teritorijaliteta propisano je takođe propisano Zakonom o

međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima, prema kojem se ekstradicija neće izvršiti

ako je djelo izvedeno na teritoriju Bosne i Hercegovine, protiv nje ili njenog državljanina.

Stranac se dakle ne izručuje ako je djelo izvršio na domaćem teritoriju, a bez obzira gdje je

izvršio djelo u inostranstvu, ako je djelo učinjeno protiv Bosne i Hercegovine ili njenog

državljanina.

Djelo zbog kojeg se traži ekstradicija mora sadržavati bitna obilježja krivičnog djela po

domaćem zakonu, pored toga što je krivično djelo po zakonu države izdavanja. Ova

pretpostavka sadrži klauzulu dvostruke kažnjivosti. Činjenica da djelo nije inkriminisano

domaćim pravom, pokazuje da se smatra djelom manjeg značaja. Takav stav zadržavaju

domaći pravosudni organi prilikom odlučivanja i eventualnom pokretanju krivičnog postupka

za djela izvršena u inostranstvu (Čl. 33. st. 3).

Djelo zbog kojeg se traži ekstradicija ne može biti vojno ili političko krivično djelo.

Dakle, ne smije se raditi o čisto vojnom krivičnom djelo, niti o političkom krivičnom djelu ili

djelu povezanom s njim (čl. 34. st. 5). Političkom krivičnim djelima ne smiju se smatrati djela

za čije se gonjenje država obavezala međunarodnim ugovorima, kao što su djela ratnog

zločina, genocida, zločina protiv čovječnosti, itd.

U svakom konkretnom slučaju, mora se utvrditi da li je nastupila zastarjelost krivičnog

gonjenja ili izvšenja kazne prije nego što je strani državljanin pritvoren ili saslušan kao

okrivljeni. Ekstradicija je zabranjena, ako je po domaćim zakonima nastupila zastarjelost,

koja se utvrđuje ovisno od cilja ekstradicije (Čl. 34. st. 6)

Shodno pravilu non bis in idem, onemogućava se ekstradicija lica ako je za isto djelo od

strane domaćeg suda već osuđen ili pravomoćno oslobođen optužbe, osim ako se stiču uslovi

za ponavljanje krivičnog postupka, propisani Zakonom međunarodnoj pravnoj pomoći u

krivičnim stvarima. Ekstradicija se ne može izvršiti ako je prema strancu pokrenut krivični

postupak za djelo učinjeno protiv Bosne i Hercegovine, a ako je pokrenut krivični postupak

radi krivičnog djela učinjenog prema državljaninu Bosne i Hercegovine, bez položenog

obezbjeđenja za ostvarenje imovinskopravnog zahtjeva oštećenog.

31

Za ekstradiciju lica, potrebno je utvrditi njegovu istovjetnost. Ona se utvrđuje pretećom

dokumentacijom uz molbu, koja treba sadržavati tačan opis, fotografiju, otiske prstiju itd.

Uz molbu za ekstradiciju trebaju biti priloženi i dokazi, koji ukazuju na postojanje

osnovane sumnje da je liče učinilo kriivčno djelo ili pravomoćna presuda u izvorniku ili

ovjerenom prepisu. U slučaju dostave nedovoljno dokaza da je lice izvršilo krivično djelo,

domaći organi mogu tražiti dodatne dokaze, neophodne za odlučivanje o zahtjevu za

ekstradiciju.

Konačno kako bi se udovoljilo zahtjevu za ekstradiciju, potrebno je da se lice ne traži

radi gonjenja ili kažnjavanja na osnovu njegove rase, pola, nacionalnog ili etničkog porijekla,

religijskog uvjerenja ili političkih stavova. Navedena pretpostavka predstavlja princip tzv.

diskriminatorne klauzule i odraz he direktne primjene Evropske konvencije o ljudskim

pravima.24 Ako se ekstradicija traži za djelo za koje je u državi moliteljici predviđena smrtna

kazna, potrebno je jamstvo da se neće izreći ili izvršiti smrtna kazna.

Molba za ekstradiciju se dostavlja diplomatskim putem na jednom od tri službena jezika

u Bosni i Hercegovini, ako nije drugačije ugovoreno međunarodnim ugovorom (Čl. 35. st. 2 i

3). Uz molbu trebaju biti dostavljena sredstva za utvrđivanje istovjetnosti lica, uvjerenje ili

drugi podaci o državljanstvu, optužnica ili presuda, ili odluka o pritvoru ili koji drugi akt

ravan ovoj odluci, izvadak iz teksta krivičnog zakona koji se treba primijeniti ili je primjenjen

prema traženom licu, a ako je djelo učinjeno na teritoriju treće države, onda i izvod iz teksta

krivičnog zakona te države.

Po prijemu molbe, Ministarstvo vanjskih poslova Bosne i Hercegovine ispituje da li je

molba podnesena u skladu sa važećim ugovorom o ekstradiciji između Bosne i Hercegovine i

te države, a ako takav ugovor ne postoji, da li je u skladu sa Zakonom međunarodnoj pravnoj

pomoći u krivičnim stvarima Bosne i Herrcegovine, te da li je uz molbu dostavljena

dokumentacija predviđena ugovorom ili Zakonom međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim

stvarima. Ako se prilikom ispitivanja utvrdi da u molbi postoje nedostaci ili uz molbu nisu

priloženi potrebni dokumenti, tražiće se od nadležnog organa strane države moliteljice da te

nedostatke otkloni. Ispravnu molbu za ekstradiciju sa kompletnom dokumentacijom,

Ministarstvo vanjskih poslova Bosne i Hercegovine proslijeđuje Ministarstvu pravde Bosne i

Hercegovine, koje će je potom dostaviti Tužiocu.

24 Sijerčić – Čolić, H. et al., Komentari zakona o krivičnom postupki u Bosni i Hercegovini. Vijeće

Evrope/Evropska komisija. Sarajevo, 2005, str. 982.

32

Tužilac provjerava da li su ispunjeni svi uslovi propisani važećim ugovorom o

ekstradiciji ili Zakonom o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima za pokretanje i

provođenje postupka ekstradicije. Temeljem priložene dokumentacije uz molbu, utvrđuje se

da li je traženo lice izvršilo određeno krivično djelo. Ukoliko molba nije potpuna, tužilac o

tome obavještava državu moliteljicu na isti način kao prilikom prijema molbe.

Ako molba za ekstradiciju sadrži potrebne priloge, sudija za prethodni postupak izdaje

naredbu za pritvaranje stranca, odnosno ako smatra opravdanim, određuje mjere zabrane

predviđene članom 39. Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima, kao što

su: zabrana napuštanja boravišta, povremeno javljanje nadležnom organu, preivremeno

oduzimanje putne isprave, a može se odrediti i garancija. U članu 39, stav 2. propisano je da

pritvor može trajati najduže do izvršenje odluke o izvršenju, ali ne duže od šest mjeseci od

dana pritvaranja. Isti član u stavu 6. govori da će stranac biti pušten na slobodu kada prestanu

razlozi za pritvor ili ako molba za izručenje ne bude podnesena u roku od 30 dana od dana

pritvaranja stranca. Stav 7 dalje navodi, da o roku i stava 6 mora biti obaviještena strana

država, na čiju molbu se može produžiti ovaj rok ili pritvor protiv stranca, a najviše za još 10

dana.

Zakonom je precizno utvrđeno da se ove mjere neće preduzeti ako je iz same molbe

očigledno da nema mjesta ekstradiciji, npr. u slučaju da se radi o domaćem državljaninu. Ako

se ne zna prebivalište ili boravište stranca, tužilac će je prethodno utvrditi putem nadležnog

entitetskog MUP – a ili Policije Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine. Ovi policijski organi

imaju obavezu međusobne saradnje u postupanju na pronalasku, hapšenju i sprovođenju

stranaca.

Nakon utvrđivanja identiteta traženog lica, sudija za prethodni postuupak će ga

obavijestiti zbog čega i na osnovu kojih dokaza se traži njegova ekstradicija. Traženo lice će

se pozvati da iznese svoju odbranu povodom predočene molbe za ekstradiciju i priloženog

dokaznog materijala. O saslušanju i odbrani sastaviće se zapisnik. (Član 38, stav 1. i 3).

Priznavanjem lica ne okončava se postupak ekstradicije, obzirom da se uvijek mora

utvrditi postojanje svih pretpostavki neophodnih za ekstradiciju. Tužilac ili sudija za

prethodni postupak podučava lice da može uzeti branioca po svom izboru ili će mu ga

dodijeliti po službenoj dužnosti, ako se radi o krivičnom djelu za koje je odbrana obavezna po

Zakonu o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (Član 38, stav 2).

33

U hitnim slučajevima, kada postoji opasnost da će lice pobjeći ili da će se sakriti, a

strana država je zatražila njegovo privremeno pritvaranje, npr. u slučaju raspisivanja

međunarodne potjernice, nadležni policijski organ može lišiti stranca slobode radi privođenja

sudiji za prethodni postupak na osnovu molbe nadležnog organa strane države, bez obzira

kako je molba upućena. Molba mora da sadrži podatke potrebne za utvrđivanje istovjetnosti

lica, prirodu i naziv krivičnog djela, broj odluke, datum, mjesto i naziv stranog organa koji

traži pritvor i izjavu da će ekstradicija biti tražena redovnim putem u slučaju hapšenja. Ovim

podacima, pružaju se minimalne garancije zamoljenoj državi da se ne radi o neosnovanom

lišavanju slobode.

Odluku o stavljanju u pritvor stranca sa rokom dostave ekstradicione dokumentacije koji

ne može biti duži od 40 dana, sudija ze prethodni postupak dostavlja Ministarstvu pravde

Bosne i Hercegovine koje je u obavezi dalje proslijediti Ministarstvu vanjskih polova BiH na

dalje postupanje. Sudija za prethodni postupak će pustiti stranca na slobodu, ako prestanu

razlozi za pritvor ili molba ne bude dostavljena u zadatom roku, vodeći računa o udaljenosti

države koja traži ekstradiciju.

Nakon saslušanja stranca, sudija za prethodni postupak ispituje tužioca i branioca kako

bi saznao njihove razloge za odnosno protiv ekstradicije.

Poslije saslušanja, sudija može preduzeti i druge izviđajne radnje rad utvrđivanja da li

postoje pretpostavke za ekstradiciju, odnosno za predaju predmeta koji bi mogli biti od

značaja za postupak protiv stranca, nakon ekstradicije.

Nakon okončanja izviđaja, sudija za prethodni postupak ne donosi odluku, nego spise

izviđaja sa svojim mišljenjem o eventualnom ispunjenju uslova za ekstradiciju, dostavlja

vijeću sastavljenom od trojice sudija Suda Bosne i Hercegovine. Pored navedenog, vijeću se

dostavlja i podatak da li je kod domaćeg suda u toku postupak protiv stranca za isto ili drugo

djelo, čiji značaj ležu u činjenici da ekstradicija nije moguća, ako se kod domaćeg suda protiv

stranca vodi vodi krivični postupak radi istog krivičnog djela.

Nakon utvrđivanja da li su ispunjene pretpostavke za ekstradiciju, vijeće suda može

donijeti rješenje kojim se odbija ekstradicja, odnosno rješenje kojim se utvrđuje da su

ispunjene zakonske pretpostavke za ekstradiciju. Ukoliko vijeće ocjeni da nisu ispunjeni svi

uslovi, donosi rješenje kojim se molba odbija.

34

Rješenje se dostavlja vijeću apelacionog odjeljenja, koje saslušava tužioca, nakon čega

može potvrditi, ukinuti ili preinačiti rješenje. Odluka vijeća apelacionog odjeljenja je konačna

i o njoj se više ne može odlučivati. Ukoliko se rješenje ukine, sudiji za prethodni postupak se

precizno navedu činjenice koje treba naknadno izviditi.

Ako vijeće potvrdi rješenje o odbijanju molbe, odluka obavezuje sve državne

pravosudne organe. Mada se, u pravilu, stranac pušta na slobodu nakon donošenja konačne

odluke o odbijanju molbe, vijeće može, zavisno od okolnosti, donijeti rješenje da se stranac

zadrži u pritvoru. Pravosnažno rješenje o odbijanju, diplomatskim putem se dostavlja

nadležnim organima strane države. Ukoliko se molba odbija iz razloga što je lice čija se

ekstradicija traži državaljnin BiH, predmet se, shodno načelu aut dedere aut iudicare,

dostavlja nadležnom tužilaštvu radi pokretanja krivičnog postupka.

Protiv rješenja kojim se utvrđuje ispunjenje uslova za ekstradiciju, stranac može

podnijeti žalbu vijeću apelacionopg odjeljenja. Ako žalba ne bude uložena u propisanom roku

ili ako vijeće apleacionog odjeljanja povodom žalbe utvrdi da su ispunjene zakonske

pretpostavke za ekstradiciju, Sud sa svim prilozima spis dostavlja Ministarstvu pravde BiH,

čiji ministar donosi rješenje kojim izručenje dopušta ili ne dopušta. Tim činom predmet iz

faze sudskog, prelazi u fazu upravnog postupka.

Ukoliko Sud utvrdi da nema mjesta izručenju, donosei rješenje kojim odbija izručenje,

te samim tim Ministarstvo pravde BiH ne može dalje rješavati u izručenju. Dakle, Ministar

pravde BiH ne može dopustiti izručenje, ako je sud odbio izručenje. Ova činjenica ukazuje na

mješovitu administrativno – sudsku prirodu postupka ekstradicije sa stajališta Bosne i

Hercegovine.

Ministar pravde BiH odlučuje o dopuštenosti ekstradicije, po načelu oportuniteta,

cjeneći sve političko – pravne uslove i okolnosti datog predmeta. Ako je od domaćeg suda u

toku krivični postupak protiv stranca čije se izručenje traži, Ministar može donije rješenje o

odlaganju izručenja. Ako država koja traži izručenje nije potpisnica Evropske konvencije o

ekstradiciji, Ministar može odbiti izručenje ako se radi o djelima za koja je u domaćem

zakonu predviđena kazna zatvora do tri godine ili ako je strani sud izrekao kaznu lišenja

slobode do jedne godine.

Naime, pod opisanim okolnostima, države potpisnice Konvencije ne mogu tražiti

izručenje, obzirom da je u samoj Konvenciji propisano da će države potpisnice vršiti izručenja

35

samo za djela za koja je po zakonu moliteljice i zamoljene države propisana kazna lišenja

slobode najmanje godinu dana zatvora, odnosno ako je sud izrekao kaznu lišenja sloobode,

trajanje izrečene kazne mora biti najmanje četiri mjeseca.

Rješenje Ministra o dopuštenosti ekstradicije, obavezno mora sadržavati izvjesna

ograničenja, koja se odnose na poštivanje načela specijaliteta. Međutim, ovo se ograničenje

neće primijeniti, ako stranac dobrovoljno pristane da mu se sudi i za druga djela. Takođe,

mogu se postaviti i drugi uslovi ovisno od konkretnog slučaja koji nisu taksativno navedeni.

Tako se npr. može tražiti da se lice, nakon okončanja postupka, vrati radi izdržavanja kazne.

Mogu se postaviti i ograničenja u pogledu vrste ili visine kazne koja se ne može primjeniti ili

izvršiti. Ukoliko država moliteljica ne prihvati ograničenja navedena u rješenju, ekstradicija

se neće izvršiti.

Ako donese rješenje kojim se dopušta ekstradicija, a više država je podnijelo molbu za

ekstradiciju istog lica, Ministar pravde Bosne i Hercegovine odlučuje kojoj državi će se

ekstradirati lice. Pri tome, vodiće se računa o više kritierija, kao što su državljanstvo lica,

mjesto izvršenja krivičnog djela, težina krivičnog djela, te redoslijed podnošenja molbe.

Nakon odlučivanja o ekstradiciji lica državi moliteljici, rješenje o dopuštenosti

ekstradicije zajedno sa svim prilozima Ministarstvo pravde Bosne i Hercegovine dostavlja, s

jedne strane, putem Ministarstva vanjskih poslova BiH, državi koja je tražila ekstradiciju, a s

druge strane, nadležnom sudu, Graničnoj policiji Bosne i Hercegovine i Interpolu Sarajevo.

Sam čin predaje lica vrši se u koordinaciji Interpola Sarajevo, Granične policije BiH i

Sudske policije. Nakon dogovora Interpola Sarajevo i Interpola odnosne države o načinu,

mjestu i vremenu predaje lica, nadležna sudska policija sprovodi lice pripadnicima Granične

policije BiH na predviđenom graničnom prelazu, gdje se lice predaje policijskim organima

države koja je tražila ekstradiciju. Ako se lice predaje u državi koja je tražila ekstradiciju ili

drugoj državi, pripadnici Granične policije transportuju lice do predviđenog mjesta, a obično

se radi o međunarodnom graničnom prelazu, gdje se vrši predaja policijskim organima države

koja je tražila ekstradiciju.

O izvršenoj ekstradiciji Interpol Sarajevo obavještava Ministarstvo pravde BiH.

36

6.3. Postupak ekstradicije druge države u Bosnu i Hercegovinu

Ako je poznato da se u drugoj državi nalazi lice protiv koga se pred domaćim sudom

vodi krivični postupak za djelo za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora od najmanje

dvanaest mjeseci ili je ovo lice domaći sud kaznio kaznom zatvora u trajanju od najmanje

četiri mjeseca, Ministarstvo pravde Bosne i Hercegovine može posredstvom Ministarstva

vanjskih poslova BiH podnijeti molbu za ekstradiciju lica u Bosnu i Hercegovinu. Postupak

prema Ministarstvu pravde BiH pokreće Tužilaštvo Bosne i Hercegovine, ako se radi o

ekstradiciji radi vođenja krivičnog postupka, a Sud BiH, ako je u pitanju ekstradicija radi

izvršenja kazne. Ako se ne zna prebivalište ili boravište osumnjičenog, optuženog odnosno

osuđenog lica za kojim je izdata potjernica, a postoji vjerovatnoća da se nalazi u inostranstvu,

Ministarstvo pravde može od Interpola tražiti raspisivanje međunarodne potjernice.

Napominjemo da će se izdavanje potjernice narediti i u slučaju bjegstva osuđenog iz ustanove

u kojoj izdržava kaznu, bez obzira na visinu kazne. Naredbu u tom slučaju izdaje upravnik

ustanove.

Dakle, za građenje ekstradicije, potrebno je da je protiv lica donijeta naredba o

sprovođenju istrage ili podignuta optužnica, odnosno da postoji pravosnažna i izvršna

presuda. Ovi akti se dostavljaju uz molbu za ekstradiciju, zajedno sa podacima o okrivljenom,

kao što su tačan opis, fotodaktiloskopski materijal, podaci o državljanstvu i sl. U većini

slučajeva, radi se o domaćem državljaninu ili licu koje ne posjeduje državljanstvo države od

koje se traži ekstradicija. Iznimno, može se tražiti izručenje apatrida ili lica koja posjeduju

državljanstvo države od koje se traži ekstradicija, pod uslovom da ta država izručuje vlastite

državljane.

Dalji postupak ekstradicije u ovom slučaju odvija se shodno odredbama važećeg

ugovora o ekstradiciji, odnosno po zakonu zamoljene države. Naime, nakon prijema molbe za

ekstradiciju, organi strane države postupaju po međunarodnim ugovorima o ekstradiciji, ako

su zaključeni između naše i strane države, te prema svojim zakonima o ekstradiciji, ako

pomenutim međunarodnim ugovorima nije šta drugo predviđeno.

U hitnim slučajevima, kada postoji opasnost da će lice čije se izručenje traži, pobjeći ili

sakriti, Ministar pravde BiH može podnijeti stranoj državi molbu za privremeno pritvaranjem

posredstvom Ministarstva vanjskih poslova, odnosno preko Interpola Sarajevo. Uz molbu za

37

privremeno pritvaranje dostavljaju se isti podaci kao kada strana država, u hitnim

slučajevima, traži privremeno pritvaranje (Ćlan 58, stav 1 i 2).

Ako nadležni organi strane države dopuste ekstradiciju, Ministarstvo pravde BiH se o

tome obavještava diplomatskim kanalima ili kanalima Interpola. Ministarstvo pravde Bosne i

Hercegovine prosljeđuje ovu informaciju Sudu, odnosno tužilaštvu Bosne i Hercegovine,

ovisno od toga ko je pokrenuo postupak ekstradicije.

Na isti način, posredstvom Ministarstva pravde Bosne i Hercegovine, Sud, odnosno

Tužilaštvo Bosne i Hercegovine, traži od interpola Sarajevo da u dogovoru sa Interpolom

odnosne države utvrdi način, mjesto i vrijeme predaje traženog lica. Kao i kod ekstradicije

lica u stranu državu, preuzimanje lica iz strane države, takođe se vrši u koordinaciji Interpola

Sarajevo, Granične policije Bosne i Hercegovine i Sudske policije.

Ako se preuzimanje lica vrši na granici Bosne i Hercegovine, pripadnici Granične

policije BiH preuzimaju lice od policijskih organa strane države i predaju je pripadnicima

Sudske policije, koji je sprovode u pritvor nadležnog suda.

Ako se preuzimanje lica vrši u inostranstvu, pripadnici Granične policije BiH

preuzimaju lice na predviđenom mjestu, a obično se radi o međunarodnom graničnom

prelazu, da bi po dolasku na teritoriju Bosne i Hercegovine, predali lice pripadnicima Sudske

policije, koji su nadležni za dalje sprovođenje lica u nadležni pritvor.

O izvršenoj ekstradiciji, Interpol Sarajevo obavještava Ministarstvo pravde Bosne i

Hercegovine.

Troškovi ekstradicije iz druge države u Bosnu i Hercegovinu padaju na teret domaćeg

organa koji zahtijeva ekstradiciju (Član 60). Poseban problem kod esktradicija iz drugih

država u BiH pojavljuje se u momentu odobravanja ekstradicije. Pored obaveze organa koji

traži ekstradiciju da već u trenutku traženja raspolaže potrebnim finansijskim sredstvima za

ekstradiciju, određeni organi BiH uz traženje ekstradicije iz druge države, ne obezbjede

finansijska sredstva za realizaciju predmetne ekstradicije ili ne daju garanciju da će

obezbijediti ta sredstva. Ova sredstva sastoje se u troškovima prevoza ekstradiranog lica i

njegove pratnje, kao i troškove putovanja i drugih troškova koje pratnja osuđenog lica

prouzrokuje na putovaju. Troškovi ponekad mogu da prouzrokuju enormne iznose, posebno u

slučajevima ekstradicije iz prekookeanskih država. U slučaju da organ koji traži ekstradiciju

nije u mogućnosti obezbijediti potrebna sredstva, dužan je o tome obezbijediti resorno

38

ministarstvo, a ako to ministarstvo ne može dati garancije za snošenje troškova ekstradicije,

postupak ekstradicije ne treba ni počinjati do trenutka obezbjeđenja finansijskih sredstava.

Neizvršenje ekstradicije usljed nedostatka finansijskih sredstava doprinosi i obaranju ugleda

države koja traži ekstradiciju. Ovo pitanje bi se trebalo riješiti putem novih zakonskih

rješenja, kojim bi se precizno uredilo obezbjeđenje troškova ekstradicije kroz budžetska

sredstva odgovoarajućeg ministarstva nadležnog za poslove pravosuđa ili eventualno

unutrašnjih poslova.

39

7. ZAKLJUČAK

U ovom radu jasno je iznesena sadržina procesno pravnog instituta ekstradicije. Ovaj

institut koji zalazi i u domen međunarodnog krivičnog prava i svoje postojanje crpi iz njega je

jako bitan kako za nacionalne vlade i njihove organe gonjenja, tako i za razvijanje odnosa i

dobre održivosti pravosudne prakse. Međutim, izvještaji koji se podnose Savjetu bezbjednosti

Ujedinjenih nacija ne govore da je ovaj institut toliko prihvaćen koliko se mislilo da jeste.

Mnoge države (njih oko 20) su zaobišle klauzulu koju nalažu međunarodne konvencije, a koja

zahtijeva bespogovorno izvršavanje naloga Tribunala. Iz tih razloga ove klauzule nisu unijete

ni u nacionalna zakonodavstva. Zatim, jasno su zahtijevale da se pravi jasna razlika između

njihovih državljana i stranih državljana po pitanju esktradicije. Na primjer, Njemačka je

donijela zakon o saradnji sa ad hoc Tribunalom, ali je prilikom njegovog usvajanja u

Bundestagu istaknuto “da se ovim zakonom ne omogućava predaja njemačkih državljana

Tribunalu, jer bi to značilo kršenje zabrane iz člana 16, stav 2. Osnovnog zakona. Predaja

njemačkih državljana Tribunalu bi bila moguća tek kada bi se donio zakon kojim se mijenja

Osnovni zakon.“

Insistiranje da se saradnja sa ad hoc tribunalom svede samo na ekstradiciju vlastitih

državljana više je političko nego pravno pitanje. Ono je utemeljeno u prevlasti politike i

ogoljene sile koja postaje prepoznatljiva u novom međunarodnom poretku, u kojem je sve

manje mjesta za opšteprihvaćena načela međunarodnog krivičnog prava. Tvrdnje da se u

slučajevima kada se ekstradicija vrši ad hoc Međunarodnom krivičnom tribunalu, izručenje

vrši međunarodnoj organizaciji utemeljene su na labavim dokazima. U prilog tome govore

nastojanja SAD da se jurisdikcija Stalnog međunarodnog suda ne odnosi na njene građane

koji bi negdje u svijetu mogli počiniti krivično djelo.

U procesima saradnje sa međunarodnim krivičnim sudovima nezamenjivo mjesto ima

izdavanje okrivljenih i osuđenih lica – ekstradicija. U teoriji krivičnog prava, pitanje

ekstradicije najčešće se određuje kao najvažniji akt međunarodne krivičnopravne pomoći,

iako ona ne obuhvata izvršenje procesnih radnji po molbi stranog suda. Naime, ona se

određuje kao “predaja učinioca krivičnog djela od strane jedne države drugoj državi da mu se

u toj državi sudi ili da u njoj izdrži kaznu, ako mu je već suđeno“'. Ekstradicija, prema tome,

najčešće podrazumjeva da sud sprovede čitav krivični postupak prije nego što donese odluku

40

o ekstradiciji traženog lica. U tom smislu ona ima svoj materijalnopravni i procesnopravni

aspekt, pa su u vezi s njenim regulisanjem prisutna tri sistema: administrativni, sudski i

mešoviti. 

Ovaj vid saradnje među državama najbolja je garancija da nijedan počinilac krivičnog

dela neće izbeći suočavanje sa pravdom bežanjem u drugu zemlju.

Savremeni pojam ekstradicije često obuhvata različite sukobljene zahtjeve. To su:

zahtjev za suzbijanje kriminaliteta; zahtjev za očuvanje ljudskih prava u postupku ekstradicije

i zahtjev za poštovanjem pravno utvrđenog procesa u međunarodnim odnosima. Ekstradicija

se sve više shvata kao sredstvo međunarodne saradnje radi očuvanja zajedničkih društvenih

interesa, koje ima nezamjenjivu ulogu u borbi protiv kriminaliteta i čini kamen temeljac

uspostavljanja miroljubivih odnosa među državama. Ona danas obuhvata opšteprihvaćene

uslove i pravila koji imaju dominantni uticaj u nacionalnom i međunarodnom regulisanju ovih

pitanja. Neki njeni principi su prihvaćeni kao striktna pravila, drugi se tretiraju kao opšti

uslovi, dok su treći svojstveni samo nekim nacionalnim zakonodavstvima.

Ekstradicija omogućava da kroz ukazivanje međunarodne krivičnopravne pomoći,

polazeći od zakonski utvrđene procedure, jedna država izruči drugoj državi učinioca

krivičnog dela van jurisdikcije države koja traži izručenje, a u domenu jurisdikcije države

koja prima izručenje i koja ima legitimnost da mu sudi i na bazi toga zahtjeva njegovo

izručenje. 

Po nekim teoretičarima, ekstradicija ima zadatak da ispuni tri svrhe. Prva je da omogući

da izvršilac krivičnog djela koji je bježanjem u drugu zemlju želeo da izbjegne krivičnu

odgovornost, bude krivično suđen. Druga svrha je uspostavljanje dobrih bilateralnih odnosa

između država koje učestvuju u ekstradiciji i treća – da ekstradicija štiti stanovništvo od

opasnih pojedinaca. Noviji međunarodni ugovori nastoje da ekstradicija obuhvati sva krivična

djela i lica osim onih koja se isključuju po opšteprihvaćenom međunarodnom pravu. 

Prema našim teorijsko – empirijskim nalazima ekstradicija se sve više potvrđuje kao

oblik međunarodne solidarnosti i saradnje u spriječavanju kriminaliteta u međunarodnoj

zajednici. Efikasnost te borbe umnogome zavisi od spremnosti međunarodne zajednice i

svake države pojedinačno da reguliše pitanja ekstradicije.

41

8. LITERATURA

a) Knjige i članci

1. Ilić, M. (1997). Krivično procesno pravo, priredila Sijerčić – Čolić, H. Sarajevo, Studentska štamparija Univerziteta, Sarajevo,

2. Konjić, Z. (2001). Značaj ekstradicije kao temeljnog oblika krivičnopravne pomoći. Zbornik Pravnog fakulteta Sveučilišta u Rijeci,

3. N. Simović, M., Blagojević M. (2007). Međunarodno krivično pravo. Pravni fakultet, Banja Luka,

4. Sijerčić – Čolić, H. et al., (2005). Komentari zakona o krivičnom postupki u Bosni i Hercegovini. Vijeće Evrope/Evropska komisija, Sarajevo,

5. Sijerčić – Čolić, H., (2005). Krivično procesno pravo, Knjiga 2, Tok redovnog postupka i posebni postupci, Pravni fakultet, Sarajevo,

6. Srdanović, B.E., (2002). Međunarodni terorizam politički delikt i ekstradicija, JP Službeni list SRJ, Beograd,

7. Simić – Jekić, Z. Ekstradicija u jugoslovenskom pravu, ”Pravni život”, Beograd, broj 10/83

8. Tokić, G., Ekstradicija (izručenje) okrivljenih i osuđenih lica, ”Sudska praksa”, Beograd, broj 7-8/98

b) Zakoni i ugovori:

9. Zakon o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima („Službeni glasnik Bosne i Hercegovine“,

broj 53/09),

10. Ugovor između Bosne i Hercegovine i R. Slovenije o ekstradiciji. Službeni glasnik BiH – dodatak.

Međunarodni ugovori 12/2005,

11. Ugovor između Bosne i Hercegovine i R. Makedonije o ekstradiciji. Službeni glasnik BiH – dodatak.

Međunarodni ugovori 12/2005.

42