Prof. Dr. Nüket YetişBaşkan

27 Ekim 2008, Ankara

Akıl ve İlmin Rehberliğinde Atatürk’ün Manevi Mirasını

Hak Etme Yolunda Yapılanlar ve Yapılacaklar....

Amaç

Atatürk ilkeleri ve Atatürk ilkeleri ve Cumhuriyetimizin kuruluşunun Cumhuriyetimizin kuruluşunun

temel politikaları doğrultusunda, temel politikaları doğrultusunda, 2004 ve sonrasında 2004 ve sonrasında

“Türkiye Araştırma Alanı”ndaki “Türkiye Araştırma Alanı”ndaki gelişmelergelişmeler

“Bir milleti kurtarmak için hüsnüniyet de kâfi değildir.

İlim ve maarif lâzımdır. Düşmanı mağlup eden ordularımızın sevk ve idaresinde

fenni ve ilmi düsturlar rehberimiz olmuştur. Mektep

sayesinde, ilim ve fen sayesinde Türk milleti, Türk san’atı,

Türk edebiyatı bütün mükemmelliği ile kendini

gösterecektir. Ülkemiz içinde uygar düşüncelerin, çağdaş

ileriliklerin, vakit geçirmeden yayılması ve gelişmesi

gereklidir. Bunun için bütün bilim insanları bu uğurda çalışmayı bir namus borcu bilmelidir.”

Atatürk’ün 18 numaralı not defteri;Metin Özata, “Atatürk, Bilim ve Üniversite,TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ocak 2007.

Bilim ve teknolojinin ülkelerin ekonomik büyümesine son 50

yıldaki etkisi

– ABD %50– Fransa %76– Almanya %78– İngiltere %73– Japonya %55

G.R. Mitchell, “The Global Context for U.S. Technology Policy”, 1997

Milletlerin Kurtuluşu

Kamu Kurumları

Sivil ToplumÖrgütleri

Üniversiteler Özel Sektör

Türkiye Araştırma Alanı (TARAL)*

*10. BTYK, 2004

“Başarılı olmak için aydın sınıfla halkın zihniyet ve hedefi

arasında doğal bir uyum sağlamak lazımdır.

Yani aydın sınıfın halka telkin edeceği idealler, halkın ruh

ve vicdanından alınmış olmalıdır.

Halka yaklaşmak ve halkla kaynaşmak daha çok aydınlara

yöneltilen bir vazifedir.

Gençlerimiz ve aydınlarımız niçin yürüdüklerini ve ne yapacaklarını önce kendi beyinlerinde iyice

kararlaştırmalı, onları halk tarafından iyice benimsenip kabul edilebilecek bir hale getirmeli, onları ancak

ondan sonra ortaya atmalıdır.” 1923

“Toplumda bilim ve teknoloji kültürünün benimsenmesini sağlayan, bilim ve

teknolojiyi ürüne dönüştürerek ulusal yaşam düzeyini yükselten ve

sürdürülebilir kılan, lider bir Türkiye’’

Ulusal Bilim ve Teknoloji Vizyonu

*11.BTYK, Karar 2005/2

• Ülkemiz insanının yaşam kalitesini yükseltmek

• Toplumsal sorunlara çözüm bulmak

• Ülkemizin rekabet gücünü artırmak

• Bilim-Teknoloji kültürünü topluma mal etmek ve yaygınlaştırmak

Temel Amaçlar*

*10.BTYK, Karar 2004/1-3a

• Ar-Ge’ye olan talebi artırmak

• Bilim insanı, mesleki ve teknik eleman sayısını ve niteliğini artırmak

• Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payını artırmak

Ana Hedefler*

*10.BTYK, Karar 2004/1-3c

10

BTY Politikasının Hazırlanması -1

• Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları: 2003-2023 Strateji Belgesi - Vizyon 2023– Ulusal Öncelikli Bilim ve Teknoloji Alanlarını

belirleyen öngörü çalışması

– 2002-04 arasında farklı disiplinlerden 1000’den fazla bilim insanından oluşan odak gruplarınca hazırlandı

– Mart 2005’de 11. BTYK da onaylandı

11

• 2005-2010 Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı (BTP-UP)– Uluslararası BTY Stratejisi ve Eylem Planı

(2007-2010)

– Ulusal Yenilik Stratejisi (2008-2010)

– Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi ve Eylem Planı (hazırlanıyor)

– Ulusal BTY Altyapısı Stratejisi ve Eylem Planı

BTY Politikasının Hazırlanması -2

• Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) Sn. Başbakan’ın başkanlığında düzenli olarak toplanmaya başladı.

• Sistemin performans ölçüleri ve 2010 hedefleri BTYK tarafından onaylandı ve izleniyor.

• İlave mâli kaynak tahsisi

• İdari ve kurumsal kapasite geliştirilip, güçlendiriliyor

• Gerekli yasal değişiklikler yapılıyor, mevzuat geliştiriliyor

• Sn. Başbakan’ın himayeleri altındaki alanlar– Bilim İnsanı Yetiştirme ve Geliştirme Programı

– Savunma Araştırmaları Programı

– Uzay Araştırmaları Programı

– Bilim Toplum Programı

Siyasi Destek ve Stratejik Yaklaşım

Türkiye Araştırma Alanı Hedeflerinin Revizyonu

• 2004

– BTYK’nın 2010 yılı için kabul ettiği hedefler

• Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payının %2’ ye yükseltilmesi.

• Ülkemizdeki tam zaman eşdeğer bilim insanı sayısının 40.000’e ulaşması

• 2008

– BTYK’nın 2013 yılı için kabul ettiği revize hedefler

• Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payının %2’ ye yükseltilmesi.

• Ülkemizdeki tam zaman eşdeğer bilim insanı sayısının 150.000’e ulaşması

Hedeflerin Revize Edilme Nedenleri

• GSYİH’nın hesaplanmasında AB yönteminin kullanılmaya başlanması

• GSYİH’nın hızlı artışı

• Ar-Ge harcamalarında özel sektörün payının artması

• Ar-Ge faaliyetlerine sağlanan yeni teşvikler

• Ar-Ge personeli sayısının hızlı artışı

Yeni GSYİH ve Ar-Ge Harcamaları

2006 Ar-Ge Harcamaları 2002 değerinin 2 katını aştı.

Ar-Ge Harcamalarının Sektörlere Göre Dağılımı*

Özel sektör Ar-Ge harcamaları4 yılda 3 katına çıktı.

529

1629

*Cari fiyatlarlaKaynak: TÜİK

Sektör 2002 2006 ABD AB27 TR 2013 Hedefi

Yüksek Öğretim 64 51 14 23 26

Özel Sektör 29 37 69 62 60Kamu 7 12 12 14 14

Sektörler Bazında Ar-Ge Harcamaları Oranı (%)

Kaynak: TÜİK, OECD

Özel sektörün Ar-Ge harcamaları içindeki payı artıyor.

Ancak, hala AB ortalamasının yarısı civarında.

“Sanayileşmek, en büyük milli davalarımız arasında yer

almaktadır. Çalışması ve yaşaması için ekonomik elemanları

memleketimizde mevcut olan büyük, küçük her çeşit sanayii

kuracağız ve işleteceğiz. En başta vatan savunması olmak

üzere, ürünlerimizi değerlendirmek ve en kısa yoldan en ileri

ve mutlu Türkiye idealine ulaşabilmek için, bu bir

zorunluluktur. İtiraf ederim ki, düşmanlarımız çok çalışıyor.

Biz de onlardan daha çok çalışmaya mecburuz. Çalışmak

demek, boşuna yorulmak, terlemek değildir. Zamanın gereklerine göre bilim, teknik ve her türlü buluşlardan

azami derecede yararlanmak zorunludur.”1923

Ar-Ge Teşvik Yasası• 12 Mart 2008 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.• Kurumlar ve Gelir vergisinde Ar-Ge harcamaları indirimi %100, ayrıca

Ar-Ge harcamalarının tamamı 5 yılda amorti edilebilecek• 500'den fazla Ar-Ge personeli çalıştıran Ar-Ge Merkezlerine ek indirim• Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden gelir vergisi indirimi

– Doktoralı ise %90, diğerleri• Ar-Ge personeli sigorta primi işveren hissesinin yarısı, 5 yıl süreyle

bütçeden karşılanacak• Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunan işletmelerin kamu kurum ve

kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları destekler Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.

• Söz konusu faaliyetlerle ilgili düzenlenen kağıtlara damga vergisi istisnası sağlanacaktır.

• ......

20

Sıra Gösterge 2002 2006 02-06 Değişime Değişim Göre

Sıra 19 Ar-Ge Harcaması1 3 4,9 % 62 < 7

17 Araştırmacı2 24 43 % 78 1

*Kaynak: OECD, TUIK, ISI, WIPO

Türkiye’nin Ar-Ge göstergeleri*

1Milyar Cari SGP $2TZE, bin3 Bilimsel, bin

Sıra Gösterge 2002 2006 02-06 Değişime Değişim Göre Sıra

19 Yayınlar3 10 21 % 104 3 26 PCT Patent Başvuru 85 355 % 318 2

Türkiye’nin Bilimsel Yayın Sayısı

“Üniversitelerde birinci elden araştırma yapan profesör görmek istiyorum.”

“İlim tercüme ile olmaz, tetkik ile olur.”

* 9 Nisan 2007 itibarı ile, Kaynak: ISI

Türkiye’nin Uluslararası Patent Başvuruları

Kaynak: TPE, WIPO

Bilim ve Teknoloji Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi İnsan Kaynağı Stratejisi

ve Eylem Planı ve Eylem Planı HazırlıklarıHazırlıkları

2005-2010 Bilim ve Teknoloji Uygulama PlanıAna Hedef 2:

Bilim İnsanı Sayısını ve Niteliğini (Bilim ve Teknoloji Kapasitesi) Artırmak

“Bu millet ve memleket ilme, irfâna çok muhtaç; tahsil yapmış, diploma almış gelmiş, olanları

korumak kadar doğal ve lüzumlu bir şey olmaktan başka, parti parti eğitim ve öğretim görmek için,

ilim ve fen almak için Avrupa'ya, Amerika'ya ve her tarafa çocuklarımızı göndermeye mecburuz ve

göndereceğiz. İlim ve fen ve ihtisas nerede varsa, sanat nerede varsa gidip, öğrenmeye mecburuz. Bu nedenle artık himâye çok zayıf kalır. Bunun

yerine mecburiyet geçerli olur.” 1923

“Bana yeni bir tesis yapacağınız yerde

cansız maddelerden bahsediyorsunuz;

halbuki bana adamdan bahsetmelisiniz!

Filan yerde Ali Bey var deyin; onu bana tasvîr edin!

Eğer bu Ali Bey istenen adamsa

binayı da, parayı da,

etrafına toplanacak kitleyi de yaratır.

Taşa toprağa değil, insana kıymet verin.”

TZE Ar-Ge İnsan Gücü

2006-2007 öğretim yılı için 1000 öğrencinin gönderilmesi kararı alındı.

– 320 öğrenci dil, 76 öğrenci yüksek lisans, 16 öğrenci doktora olmak üzere toplam 412 öğrenci eğitimlerine başladı.

– 2007-2008 hedefi 1500 kişi

MEB Yurt Dışı Lisansüstü Burs Programı*388 alanda

5 yıl içinde 5 bin öğrenciye burs...

*Kaynak: MEB

“Sizleri birer kıvılcım olarak gönderiyorum, alevler olarak geri

dönmelisiniz.”Yurt dışına eğitime giden öğrencilere gönderdikleri telgraf

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2003 2004 2005 2006 2007 2008

TÜBİTAK Bilim İnsanı DestekleriDesteklerden yararlanan bilim insanı sayısı

Destek Miktarı*

05

1015202530354045

2003 2004 2005 2006 2007 2008

*Milyon TL

TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri

30

Ulusal BT İnsan Kaynağı Stratejisi• 16. BTYK’nın 2007/201 kararı• Strateji ve eylem planı:

• Ar-Ge personeli sayısının artırılması

• Ar-Ge personelinin farklı disiplinler arasında dengeli ve ihtiyaçları karşılayacak şekilde dağılması

• Ar-Ge personelinin farklı sektörler (özel, kamu, Üniversite) arasında dengeli ve ihtiyaçları karşılayacak şekilde dağılması

• Atılması gerekli adımları, alınması gereken önlemleri ve yapılması gerekenleri belirleyecek

• Çalışmalar devam ediyor:– Araştırmacılar, üniversiteler,

özel sektör, kamu araştırma enstitüleri;

– Kariyerlerinin farklı basamaklarında olan araştırmacılar (genç, uzman, aday..);

– Ar-Ge yöneticileri, Rektörler, firmaların Ar-Ge yöneticileri, labaratuvar yöneticileri...

31

Ulusal BT İnsan Kaynağı Stratejisi

“Yükselmiş, ilerlemiş, medeni bir millet olarak medeniyet düzeyinin üzerinde yaşayacağız.”

1922

“Hiçbir şeye muhtaç değiliz, yalnız tek bir şeye çok ihtiyacımız vardır:

Çalışkan olmak!”

Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile

değişiyor. Böyle bir dünyada, asla değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve ilmin

gelişimini inkâr etmek olur. Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra beni benimsemek

isteyenler, bu temel mihver (eksen) üzerinde akıl ve ilmin rehberliğini kabul ederlerse,

manevi mirasçılarım olurlar.” 1923

Teşekkürler...