12 3
Grsel Programlama Dilinin Kurulumu ve alma OrtamDeikenler
(Variables), leler (Operators) ve Deyimler (Statements) Yntemler
Yazmak ve Kapsam Belirlemek Karar fadeleri Yineleme (Iteration)
fadeleri ve Dngler Hatalar ve zel Durumlar Ynetmek Snflar (Class)
ve Nesneler (Object) Oluturup Ynetmek Deerleri ve Bavurular Anlamak
Numaralandrma ve Yaplarla Deer Trleri Oluturmak Diziler (Arrays)
Parametre Dizileri Kaltm (Inheritance) p Toplaycs (Garbage
Collector) ve Bellek Ynetimi
PROGRAMLAMA
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
NTE 1. Grsel Programlama Dilinin Kurulumu ve alma Ortam nitede
Ele Alnan Konular 1. 2. 3. 4. Sistem Gereksinimleri ve Grsel
Programlama Dilinin Kurulumu IDE Kavram Visual Studio.NET Ortamn
Kullanarak Programlamaya Balamak Windows Form Uygulamas
Oluturmak
nite Hakknda C# Programlama Dili, Microsoftun gelitirmi olduu
yeni nesil bir nesne ynelimli programlama dilidir. Birok alanda C,
C++ ve Javay kendisine rnek alr. Javay kendisine rnek ald
alanlardan birisi de derlenen deil yorumlanan bir dil olmasdr.
Javay rnek alm olmasna karn baz zelliklerinden dolay Javadan daha
fazla kolaylk salamaktadr. zellikle nesne ynelimli programlama
kavramnn gelimesine katkda bulunan en etkin programlama dillerinden
biridir. .NET ktphanelerini kullanmak amacyla yazlan programlarn
alt bilgisayarlarda uyumlu bir ktphanenin bulunmas gereklidir Bu,
Microsoftun .Net Framework olabilecei gibi ECMA standartlarna uygun
herhangi bir ktphane de olabilir. Yaygn dier ktphanelere rnek
olarak Portable.Net ve Mono verilebilir. renme Hedefleri Bu nite
tamamlandnda; 1. Grsel bir programlama dili ne demektir renmi
olacaksnz. 2. IDE kavramn reneceksiniz. 3. Konsol uygulamas
gelitirmeyi reneceksiniz. niteyi alrken niteyi dikkatli ekilde
okuyun program kurmak iin gerekli admlar izleyerek program kurunuz
ve nitede verilen uygulamalar dnda uygulamalar yaparak becerinizi
gelitiriniz. Unutmayn farkl uygulamalar gelitirmek; renmenize
yardmc olacaktr. Ve asla denemekten vazgemeyin.
Sistem Gereksinimleri ve Grsel Programlama Dilinin Kurulumu
Sistem Gereksinimleri Programlama I ve Programlama II adnda iki
dnemde alacanz bu ders iin ncelikle Microsoft Visual Studio 2008
programn kurarak balayalm. Visual Studio 2008i bilgisayarlarnza
kurmanz ve problemsiz bir ekilde almalarnz yrtebilmeniz iin
ncelikle aada belirtilen sistem zelliklerine sahip bir bilgisayar
edinmeniz gerekiyor. Donanm Gereksinimleri: En az 1.6 GHz ilemci En
az 2.2 GB kullanlabilir disk alan (3GB ve fazlas nerilir) En az 512
MB RAM kapasitesi (2 GB nerilir) En az 5400 RPM Hard Disk Src En az
1024*768 znrl destekleyen bir monitor.
Visual Studio 2008 aadaki iletim sistemleri zerine kurulabilir:
Windows Vista (x86 & x64) Balang srm (Starter Edition ) hari
Windows XP Service Pack 3 Balang Srm (Starter Edition) hari
Visual Studio 2008 Kurulumu
Install Visual Studio 2008 seeneine tklayarak kurulum ilemine
balyoruz.
Daha sonra kan bu ekranda; eer programda kurulum esnasnda oluan
hatalarn tespit edilip Microsofta gnderilmesini istiyorsanz
ekrandaki kutucuu iaretlemeniz gerekir. Bu bir zorunluluk deildir
istemiyorsanz bo brakp Next butonuna tklayarak devam
edebilirsiniz.
Gelen bu ekranda I have read and accept the license terms.
(Lisans szlemesini okudum ve kabul ediyorum.) seeneini iaretleyip
gerekli yere ismi girdikten sonra Next tuuna basarak kuruluma devam
ediyoruz. Gerekli ifre, kurulum DVDsinin zerinde olacaktr. Deneme
srmn kuruyorsanz bu alan bo brakabilirsiniz.
Bu ekranda Default, Full, Custom gibi seenekler ile
karlaacaksnz. Eer kurulumu Default seerek yaparsanz nerilen
zellikler kurulacaktr. Herhangi bir alan skntnz yoksa ve btn
zellikleri kullanacanz dnyorsanz Full seenei iaretlenebilir. Custom
ise sadece kullanacanz zellikleri kendiniz belirlemeniz iin
oluturulmu bir alandr. Default ya da Full kurmanz neririm.
Bu ekranda semi olduunuz kurulum tipine gre btn seenekler
srasyla yklenecektir. Bilgisayarnzn hzna bal olarak 20 ile 40
dakika arasnda bir sre ierisinde kurulum tamamlanacaktr.
Gelen bu son ekranda Finish diyerek kurulum ilemini
tamamlyoruz.
Bilgisayar yazlm alannda kabul grm olan en gl grsel programlama
platformlarndan birini kurmu bulunmaktasnz. Burada
yapabilecekleriniz hayal gcnzle ve azminiz ile snrl. Grsel
programcln heyecan verici dnyasna ho geldiniz. Giri Kurmu olduunuz
Microsoft Visual Studio platformunda Viusal C++, Visual Basic ve
Visual C# gibi programlarda uygulamalar gelitirebilirsiniz. Bu ders
ieriinde C# program anlatlacaktr. Daha nce C, C++ gibi ortamlarda
uygulamalar gelitirmemi bile olsanz ders ierii en temelden
balayarak ele alnacaktr. Bu sizler iin iyi deerlendirildiinde bir
avantaj olarak grlebilir. Microsoft Visual C#.Net ncelikle
Microsoft.Net platformunda alacak uygulamalar gelitirmek isteyen
programclar hedef alan gl ve basit bir dildir. Microsoft Visual
C#.Net, C++ ve Visual Basicin birok zelliini iinde barndrmakla
beraber bu dillerdeki baz tutarszlklar ve hatalar dzelterek daha
temiz ve mantkl bir dil ortaya kmtr. Bu ders ieriinde C# dilinin
zelliklerini reneceksiniz ve bunlar kullanarak Windows ve Web
uygulamalar gelitirebileceksiniz. IDE KAVRAMI
Integrated Development Environment (Tmleik Gelitirme Ortam)
bilgisayarprogramclarnn hzl ve rahat bir ekilde yazlm
gelitirebilmesini amalayan, gelitirme srecini organize edebilen
birok arala birlikte gelitirme srecinin verimli kullanlmasna katkda
bulunan aralarn tamamn ierisinde barndran bir yazlm trdr. Tmleik
gelitirme ortamlarnda olmas gerekli en temel zellikler: Programlama
diline gre szdizimi(syntax) renklendirmesi yapabilen kod yazm
editr. Kod dosyalarnn hiyerarik olarak grlebilmesi amacyla hazrlanm
gerek zamanl bir dizelge. Tmleik bir derleyici (compiler),
yorumlayc (interpreter) ve hata ayklayc (debugger). Yazlmn
derlenmesi, balanmas, almaya tmyle hazr hale gelmesi ve daha birok
ek ii otomatik olarak yapabilmek amacyla kk ina aralar.
Visual Studio.NET Ortamn Kullanarak Programlamaya Balamak Bir
konsol uygulamas gelitirmek iin Visual Studio 2008i aalm (Bundan
sonra program olarak bahsedilecektir.). Alan ekranda File mensnden
Newi seelim karmza kacak alt menlerden Project seeneine tklayalm.
Yeni bir uygulama amak iin Ctrl+Shift+N klavye ksa yoluda
kullanabilirsiniz.
New Project iletiim kutusu alacaktr. Bu iletiim kutusu
kullanlarak Windows Form Application, ASP.NET Web Application,
Console Application gibi oluturmak istediiniz uygulamann trn
belirleyen bir ablon seebilirsiniz. Bizim ilk uygulamamz bir konsol
uygulamas olacaktr. Uygulamay yaratmak iin aadaki admlar takip
ediniz:
Project Types blmesinden Visual C# Projects simgesini sein
Templates blmesinden Console Application simgesini sein. Location
alanna projelerinizi kaydedeceiniz src ve klasrn adresini yaznz (Bu
derste yapacanz tm uygulamalar iin ortak bir klasr kullanmaya zen
gsterin. Bu alanda belirttiiniz klasr yoksa Visual Studio.NET sizin
iin bu klasr oluturacaktr). Name alanna projenize vermek istediiniz
ismi yaznz (rnek: MerhabaDunya), Son olarak OK butonuna bastnzda
yeni bir proje ekran alacaktr.
Kodlama ilemine gemeden nce ekran biraz inceleyelim. Menler ve
Ara ubuklar: Tm Windows programlarnda olduu gibi menlerin ve ara
ubuklarnn bulunduu bir blm var. Bu men ve ara ubuklar komutlara
ulamanz salayacaktr. Kodlama Alan: Ekrann orta ksm yani kod blmesi
kaynak dosyalar grntler ( Bizim oluturduumuz uygulamada Program.cs
sekmesini ve bu uygulamaya ait kodlar gryoruz.). Eer programmz
birden fazla dosyadan meydana geliyorsa her kaynak dosyas kendisine
ait etiketlenmi bir sekme ile gsterilecektir. Bu durumda seili olan
sekmeye ait kodlama ekrannda alabilirsiniz. Solution Explorer:
Proje ile ilgili dosyalarn adlarn grntler. Bir projeye ait birden
fazla dosya oluturulur. Projeyi oluturduunuz klasr atnzda proje
ismi ile oluturulmu bir klasr greceksiniz. Her proje kendine ait
bir klasr de tutulur. Solution Explorerda grdnz dosya isimlerini bu
projeye ait klasr iinde de grebilir gerekirse buradan
ulaabilirsiniz. Bu ekrandaki dosyalar iaretlediinizde bu blmn hemen
altnda Properties ekrannda dosyalara ait zellikleri grebilir ve
gerektiinde dzenlemeler yapabilirsiniz. Bu blmdeki baz dosyalarn ne
ie yaradn aklayalm. MerhabaDunya: Koyu olarak yazlan dosyann zerine
tklayn (MerhabaDunya). Properties ekrannda Project File ksmnda
MerhabaDunya.csproj ismini greceksiniz. Bu
dosya bir C# proje dosyasdr. Her proje dosyasna ait bir ya da
daha fazla sayda kaynak dosyaolabilir. Bir projedeki kaynak
dosyalar ayn programlama dili kullanlarak oluturulmaldr. Yani
programn bir ksm C# baka bir ksm ise Visual Basic ile hazrlanamaz.
Program.cs: Bir C# kaynak dosyasdr. Kodlama ilemi bu dosya zerinde
gerekletirilir. Bu blm ierisinde daha sonra bahsedeceimiz ve Visual
Studio.NET tarafndan oluturulmu program kodlar mevcuttur.
AssemblyInfo.cs: Bu ds bir baka C# kaynak dosyasdr. Bu dosyay,
programa ait z nitelikleri belirtmek iin kullanrsnz. Yazar ad,
programn yazld tarih vs. Bu bilgilerden sonra Visual Studio
tarafndan oluturulan kod bloklarn inceleyelim. Program.cs dosyas
Main adl bir yntemi aran Program adndaki bir snf (class) tanmlar.
Btn yntemler bir snfn ierisinde tanmlanmaldr. Main yntemi zel bir
yntemdir ve programn balang noktasn belirler. Burada kullanlan Main
yntemi duraan (statik) bir yntem olmaldr. nemli Not: Yntemler
konusu ilerleyen blmlerde ele alnacaktr (Main yntemi, Duraan
Yntemler vb.). nemli Not: C# byk kk harf duyarl bir dildir (Case
Sensitive). Maini byk M ile yazmalsnz. Bu uygulamada konsolda
Merhaba Dnya metnini gsteren kodu yazacaz. Daha sonra bu kodu altrp
kod elerini blmlemek iin namespacein (ad alanlarnn) nasl kullanldn
reneceiz. Kodlama ilemini gerekletirirken IDEnin bize sunmu olduu
teknolojilerden biri olan IntelliSense teknolojisinden
faydalanacaz. IntelliSense teknolojisi kod tamamlama teknolojisi
olarak adlandrlabilir. Bir program gelitirici olarak daha hzl ve
doru kodlar yazmanz salar. Bir IntelliSense nerisini kabul etmek
iin alan listeden ok tular yardm ile kullanacanz komutu setikten
sonra klavyeden TAB, ENTER ya da BOLUK (SPACE) tularna basmanz
gerekir. Seim ilemi fare yardmyla da gerekletirilebilir.using
System; using System.Collections.Generic; using System.Linq; using
System.Text; namespace MerhabaDunya { class Program { static void
Main(string[] args) { } } }
Kodlama alannda Visual Studio tarafndan oluturulan yukardaki
kodlar inceleyelim. Using ile tanmlanan alanlar otomatik olarak
koda include (dhil) edilmi olan librarylerdir. Program, bloklar
halinde oluturulmutur. Bloklarn oluturulduu alanlardaki iaretine
tkladnzda o blok kapatlarak + iaretine dnr. Bu iaret zerine yeniden
tkladnzda ise blok alr ve bu blok iindeki kodlar grebilirsiniz.
Library (Ktphane) programn ihtiya duyduu bir takm zelliklerin
almasn salar. rnein Input, Output ilemleri gibi. Buradan sonraki
blmler kodlamaya aittir. Bu noktada bizi asl ilgilendiren ksm ise
aadaki kod parasdr.static void Main(string[] args) { }
Konsolda Merhaba Dnya metnini grntlemek iin gerekli olan kodu
kme parantezleri arasnda oluturacaz. Bu parantezler arasna Console
yazmaya baladmz anda IntelliSense listesi ekranda grntlenecek ve
yazmaya altnz kod paras karnza kacaktr. Burada class, struct, enum,
interface, delegate ve namespaceleri temsil eden semboller karnza
kacaktr. Her bir sembol yeri geldiinde detayl bir ekilde
aklanacaktr. Bizim bu programda kullandmz Console bir snf (class)
temsil etmektedir. Console yazdktan sonra bir nokta koyun bu
durumda Console snfnn btn yntemlerini ve zelliklerini ieren yeni
bir liste karnza kacaktr. Noktadan Sonra WriteLine yazacaz. Daha
ilk karakteri yazdmz anda W ile balayan tm yntemler ve snflar
listede belirecektir. Buradan WriteLine yntemini OK tular ile
seerseniz sonrasnda klavyeden Tab, Enter ya da Boluk (Space)
tularna basarak bu yntemi programnza ekleyebilirsiniz. Bu ilemi
fare ile yntem zerine ift tklayarak da gerekletirebilirsiniz.
Sonrasnda normal bir parantez anz. Parantez ald anda bir
IntelliSense ipucu ekranda belirecektir. Bu ipucu ekran bu blok
ierisinde nasl bir kodlama yapmanz gerektii hakknda size bilgi
verecektir. Parantez ierisinde ift trnak ierisinde ( ) konsolda
grntlenmesini istediiniz metni yaznz. Parantezi kapadktan sonra
noktal virgl (;) koyarak satr sonlandrnz. Biz rneimizde programcla
balangta klasik hale gelmi olan Merhaba Dnya metnini kullandk. Bu
noktadan sonra kodumuz aadaki ekilde grntlenmelidir.static void
Main(string[] args) { Console.WriteLine("Merhaba Dnya"); }
nemli Not: Parantezler ierisinde ifadeler olutururken ya da
bloklar tanmlarken am olduunuz parantezi nce kapatn ve sonrasnda
iine kodu yazmaya balayn. Bylece parantezi kapatmay unutmayacak ve
programnzda syntax hatalar ile karlama olasln azaltm olacaksnz.
Programmz u anda hazr durumda. View mensnden Output seeneine tklayn
ekrana Output adnda bir blm oluturulacaktr.
Sonrasnda Build mensnden Build MerhabaDunya yazan sekmeye
tklayn. (Bu ilemin klavye ksa yolunun Shift+F6 olduuna dikkat
edin).
Programmz baarl bir ekilde oluturulduunda Output ekrannda aadaki
kty greceksiniz. Burada koyu olarak belirtilen blmler sizin
ekrannzda ayn ekilde grnyorsa oluturma ilemi baaryla tamamlanm
demektir. Yazm olduunuz programlarda kimi zaman Warningler ile
karlaabilirsiniz. Warning bir uyardr ve program bu haliyle de
alabilir.------ Build started: Project: MerhabaDunya,
Configuration: Debug Any CPU
-----C:\WINDOWS\Microsoft.NET\Framework\v3.5\Csc.exe /noconfig
/nowarn:1701,1702 /errorreport:prompt /warn:4 /define:DEBUG;TRACE
/reference:"C:\Program Files\Reference
Assemblies\Microsoft\Framework\v3.5\System.Core.dll"
/reference:"C:\Program Files\Reference
Assemblies\Microsoft\Framework\v3.5\System.Data.DataSetExtensions.dll"
/reference:"C:\WINDOWS\Microsoft.NET\Framework\v2.0.50727\System.Data.dll"
/reference:"C:\WINDOWS\Microsoft.NET\Framework\v2.0.50727\System.dll"
/reference:"C:\WINDOWS\Microsoft.NET\Framework\v2.0.50727\System.Xml.dll"
/reference:"C:\Program Files\Reference
Assemblies\Microsoft\Framework\v3.5\System.Xml.Linq.dll" /debug+
/debug:full /filealign:512 /optimize-
/out:obj\Debug\MerhabaDunya.exe /target:exe Program.cs
"Properties\AssemblyInfo.cs"
Compile complete -- 0 errors, 0 warningsMerhabaDunya ->
C:\Documents and
Settings\ayhanaydn\Desktop\uzaktanegitim\MerhabaDunya\MerhabaDunya\bin\Debug\MerhabaDunya.exe
========== Build: 1 succeeded or up-to-date, 0 failed, 0 skipped
==========
imdi Debug mensnden Start Without Debuggingi tklayn (Ctrl+F5).
Programnz Command penceresinde alr ve aadaki gibi bir ekran grnts
elde edersiniz. Bu ekrandan kmak iin klavyeden herhangi bir tua
basabilirsiniz.
nemli Not: Start Without Debugging yerine Start tklarsanz
programnz yine alr fakat ok ksa bir sreliine ekranda grnr ve
kaybolur. Ad Alanlarn Kullanmak (NameSpace) Yazm olduumuz
programlar bydke iki sorunla karlaabilirsiniz. Bunlardan birincisi,
uzun kod ksa koddan daha zor anlalr ve bakm zordur. kincisi ise
daha uzun kod daha ok ad, adlandrlm veri, adlandrlm ilev ve
adlandrlm snf demektir. Adlarn says arttka projenin oluturulamama
olasl artar ve ad akmalar meydana gelebilir. Bu adlar belli
kurallar dhilinde uzatmak mmkndr fakat bu iyi bir zm deildir. Ad
alanlar tanmlayclar iin adlandrlm bir container (tayc ya da kap)
yaratarak bu sorunu zmeye yardmc olur. Aadaki rnei
inceleyelim:namespace SampiyonlarLigi { class Fenerbahce { ... }
class RealMadrid { ... } }
Burada SampiyonlarLigiFenerbahce adnda bir snf yaratmak yerine
SampiyonlarLigi adnda bir ad alan iinde Fenerbahce, RealMadrid gibi
snflar yaratmak daha kullanldr. Bu ilem yapldnda istediginiz snfa
SampiyonlarLigi.Fenerbahce yani namespace.classad yazarak
bavurabilirsiniz. Bu namespace alanna yeni snflar eklemek
istediinizde snf yapsn oluturmanz yeterli olacaktr. .NET Framework
yazlm gelitirme paketi (Software Development Kit, SDK) tm snf
yaplarn ad alanlar iinde oluturmanz nerir ve Visual Studio.NET
ortam da projenizin adn en st dzey ad alan olarak alr ( Projeyi
olutururken vermi olduumuz isim bizim en st dzey alan admzdr.).
nemli Not: Alan ad ile ayn ismi tayan snflar (class) oluturmamaya
zen gsterin. Bizim rneimizde kullandmz Console snf System ad
alannda yer alr. Yani biz Console snfn kullanmak istediimizde
System.Console yazarak kullanabiliriz. Kodumuzu yeniden inceleyerek
using System; satrna dikkat edin. Burada using bir ynergedir ve
using ynergelerini bir kaynak dosyann en stne veya bir ad alannda
ilk ifade olarak ekleyebilirsiniz. nemli Not: Kodunuzda aklama
satrlar oluturmak istediinizde (Bu ksm derleyici tarafndan elenir.)
// ile tek satrlk aklamalar ekleyebilirsiniz. Eer kodun birka
satrnda aklama bloklar oluturmak istiyorsanz /* ile balayp */ ile
bu aklama blounu sonlandrabilirsiniz.
Uygulama: Projenizin ilk satrnda bulunan using System; satrnn
bana // ekleyerek Build mensnden Build komutuna tklayn oluturma
ileminin baarsz olduunu greceksiniz. Output blmesinde oluturma
ileminin baarsz olduunu gsteren aklama satrlarnn son ikisi aadaki
gibi grntlenecektir. Compile complete -- 1 errors, 0 warnings ==
Build: 0 succeeded or up-to-date, 1 failed, 0 skipped ==
Ekrannzdaki Error List blmnde ise hataya neden olan tanmlama
iletisini grrsnz. Bu ileti zerine ift tklayarak hataya neden olan
satra gidin ve bu satr System.Console.WriteLine("Merhaba Dnya");
eklinde deitirin. Kodu yeniden Build edin ve oluturma ileminin
gerekletiini gzlemleyin. Sonrasnda Debug mensnden Start Without
Debuggingi tklayarak programnz yeniden altrn. nemli Not: Bu
programlama dilini renirken kimi zaman bilerek hatalar yapn. Bu
ekilde renmek ileride karlaacanz hata mesajlarnda nasl davranacanz
konusunda sizlere yardmc olacaktr. WINDOWS FORM UYGULAMASI Daha nce
oluturduumuz Merhaba Dnya rneini bu sefer Visual Studio.NET Visual
Designern kullanarak yeniden oluturalm. Visual Studio.NET ortam bu
uygulama iin gerekli olan her eyi kullanclarna salamaktadr. imdi
srasyla aadaki admlar takip ederek uygulamay oluturalm ve kodlama
ilemine balayalm. Birinci uygulamada olduu gibi New sekmesinin
altndan Projecti seerek New Project iletiim kutusunu aalm. Project
Types blmesinde C# n seili olduundan emin olun ve Templates blmnden
Windows Application tklayn. Location alanna alma klasrnz gsterin ve
programnz iin bir isim verip OK tuuna tklatn.
Bo bir Windows formu yaratlp Design Viewde yukardaki gibi
grntlenecektir. Bu ekranda ilk gzmze arpan noktalar sol taraftaki
Toolbox ve oluturulan Form nesnesidir. Uygulamamz oluturmaya
balayalm. Sol taraftaki Toolbox mensnden All Windows Forms
sekmesinin yanndaki + iaretini basn ve bu menye ait tm zellikleri
grntleyin. nemli Not: Semi olduunuz alma dzenine bal olarak ekran
grnm farkllklar gsterebilir. Toolbox yazsnn sanda bulunan simgeleri
inceleyin bu simgeler bu mennn ekranda nerede bulunaca, gizli ya da
grnr olmas; ya da kapatlmasyla ilgili ilemleri gerekletirir.
Buradaki bir adet TextBox ve bir adet Butonu ya srkleyerek ya da
nce Toolbox blmnde iaretleyip sonrada Form zerine tklayarak aadaki
ekilde ekrannza yerletiriniz.
imdi formunuzun zerinde farenin sa tuuna tklayarak View Code
sekmesini tklayn. imdi ekrannzda bir Form1.cs birde
Form1.cs[Design] adnda iki sekme grlecektir (Bu ilemi Solution
Explorer zerinde Form1.cs seip bu blmn stnde bulunan ksa yol
simgeleri ile de gerekletirebilirsiniz). Form1.cs sekmesini tklayn
burada Visual Studio.NET tarafndan otomatik olarak oluturulan
kodlar greceksiniz. Buradaki using ynergelerini dikkatli bir ekilde
inceleyin. imdi Form1.cs[Designer] zerinde oluturduunuz objelerin
zelliklerini grmek iin zerine tklayn sa tarafta Properties alannda
bu objelere ait zellikleri greceksiniz. Buton1 nesnesini seip
Properties ekranndan bu objenin textini(metnini) OK olarak deitirin
ve form zerinde bo bir alana tklayn. Buton ismi OK olarak
deiecektir. Form zerinde butonun zerine ift tklayn kodlama ekranna
dneceksiniz ve aadaki gibi bir yap ile karlaacaksnz.private void
button1_Click(object sender, EventArgs e) {
}
Burada aadaki kodlamay yapn.private void button1_Click(object
sender, EventArgs e) { textBox1 .Text } = ("Merhaba Dunya");
Oluturduumuz formda textbox nesnesinin text alan botu
(Properties alanndan kontrol edin.). Biz yazdmz kod ile bu nesnenin
textinin Merhaba Dnya olmasn istedik. Uygulamamz altrlmaya hazr.
Debug mensnden Start Debugging, klavyeden F5 ya da kodlama alannn
hemen zerinde bulunan Play butonuna tklayarak uygulamay test
ediniz. Bu ilem sonucunda Formunuz ekranda grntlenecek ve OK
butonuna basldnda Merhaba Dnya metni grntlenecektir.
ZET Visual Studio programnn kurulumu ve IDE ortamndan
bahsedilmitir. Bir adet konsol ve bir adet de Windows uygulamas
yaplarak kullanlan platform zelliklerinden sz edilmitir. Visual
Studio.NET ve C# programlama dilinin baz zellikleri anlatlmtr.
DEERLENDRME SORULARI 1. Bir blok halinde aklama yapmak iin
aadaki sembollerden hangileri kullanlr? a. // b. /* */ c. */ d. *
e. / 2. Console snf hangi namespacee (alan ad) aittir? a. Writeline
b. Input/Output c. Program d. System e. Linq 3. C# . .. duyarl bir
dildir. (Byk Kk Harf)
1
Grsel Programlama Dilinin Kurulumu ve alma Ortam
23
Deikenler (Variables), leler (Operators) ve Deyimler
(Statements)Yntemler Yazmak ve Kapsam Belirlemek Karar fadeleri
Yineleme (Iteration) fadeleri ve Dngler Hatalar ve zel Durumlar
Ynetmek Snflar (Class) ve Nesneler (Object) Oluturup Ynetmek
Deerleri ve Bavurular Anlamak Numaralandrma ve Yaplarla Deer Trleri
Oluturmak Diziler (Arrays) Parametre Dizileri Kaltm (Inheritance) p
Toplaycs (Garbage Collector) ve Bellek Ynetimi
PROGRAMLAMA
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
NTE 2. Deikenler (Variables), leler (Operators) ve Deyimler
(Statements) nitede Ele Alnan Konular 1. Anahtar Szckleri
(Keywords) ve Deikenler 2. Temel Veri Trleri ve Aritmetik leler
nite Hakknda Bu nitede ifadeler, anahtar szckler (keywords) ve
tanmlayclar (identifiers) gibi Microsoft Visual C# syntax
(szdizimi) ve dil yapsnn paralarn tanyacaksnz. Ayrca deiken
tanmlamay ve kullanmay greceksiniz. C#n zellii olan aritmetik
operatrleri ve deerleri deitirmek iin operatr kullanmay,iki ya da
daha fazla operatr ieren deyimleri kontrol etmeyi reneceksiniz.
renme Hedefleri Bu nite tamamlandnda; Verileri (bilgileri) saklamak
iin deiken kullanmay reneceksiniz. + ve gibi aritmetik operatrleri
kullanacaksnz. Bir ya da daha fazla operatr birletirmeyi
greceksiniz.
niteyi alrken Mutlaka uygulamalar gelitiriniz ve ilk defa
karlatnz terimleri farkl kaynaklardan da okuyarak bilgi sahibi
olunuz.
fadeleri Anlamak fade, eylemi gerekletiren komuttur. fadeler
yntemlerin iinde bulunurlar. Yntem bir snf iinde adlandrlm ve
sralanm ifadeler olarak dnlebilir. lk blmde Main Ynteminden ksaca
bahsedilmiti. C#taki ifadeler, iyi tanmlanm bir kurallar kmesine
uymaldr. Bu kurallar topluca syntax (szdizimi) olarak bilinirler.
C# syntax kurallarndan en nemlisi her ifadenin bir noktal virgl ile
bitmesidir. Aadaki ifade sonunda noktal virgl olmazsa program
tarafndan derlenmez.Console.WriteLine("Merhaba Dnya");
Herhangi bir dilde program yazmann pf noktas; ncelikle o dilin
syntax yapsn renmek ve o dili deyimsel yolla kullanmaktr.
Tanmlayclar (Identifiers) Kullanmak Tanmlayclar, eleri programlarda
tanmlamak iin kullanlan adlardr. C#da tanmlayclar belirlerken
aadaki syntax kurallarna uymanz gerekir. Yalnzca harfleri (byk ya
da kk) ve rakamlar kullanabilirsiniz. Bir tanmlayc, bir harf ile
balamaldr (Alt izgi bir harf olarak kabul edilebilir.).
RNEK: durum, _durum, ikiKelime, eryaman3 geerli, durum%,
ikiKelime$ ve 3eryaman ise geersiz tanmlamalardr. nemli Not: C# kk
-byk harfe duyarl bir programlama dilidir. Ankara ile ankara zde
tanmlayclar deildir. Anahtar Szckleri Tanmlamak C# dili birok
tanmlaycy kendi kullanm iin ayrmtr. Bunlara, anahtar szck
(keywords) ad verilir. Bunlarn her birinin zel bir anlam vardr.
Kodlama alannda bu tanmlayclar kullandnz anda mavi renkte
gsterilirler. rnein; class, using, namespace anahtar szcklere rnek
olarak verilebilir. Bu anahtar szckler aadaki tabloda gsterilmitir.
Bu anahtar szcklere program gelitirildike yenileri
eklenebilmektedir.abstract as base bool break byte event explicit
extern false finally fixed new null object operator out override
struct switch this throw true try
case catch char checked class const continue decimal default
delegate do double else enum
float for foreach goto if implicit in int interface internal is
lock long namespace
params private protected public readonly ref return sbyte sealed
short sizeof stackalloc static string
typeof uint ulong unchecked unsafe ushort using virtual volatile
void while
Deikenleri Kullanmak Deiken (variables), bir deeri saklayan
depolama alan olarak adlandrlabilir. Deikenleri geici bilgi
saklayan kutular gibi dnebilirsiniz. rnein saysal bir deeri,
programnzn herhangi bir yerinde kullanmak iin bir deikene
atayabilirsiniz x=5; gibi. Programnzda kullandnz deikenler
benzersiz olmaldrlar. Deiken tanmlama iin Framework baz neriler
sunmutur. Bunlar; Deikenleriniz alt izgi ile balamasn. Yalnzca
koula bal olarak deiken tanmlayc yaratmayn. rnein ayn anda
kullanmak iin degisken ve Degisken adnda iki farkl deiken
oluturmayn. Ad kk harfle balasn. Birden ok szckten oluan
tanmlayclarda ikinci ve daha sonraki szckleri byk harfle balatn (
Bu camelCase gsterim biimi olarak bilinir.).
Macar gsterim biimini kullanmayn ( C++ kullanan kiiler bu
gsterime aina olabilirler. Bu gsterimde deikenlerin isimlerinin
balarna trn belirten bir nek getirilmesi veya fonksiyon isimlerinin
yapaca ii belirtecek ekilde seilmesi gibi neriler vardr.).
Deiken Bildirimi Deikenleri ilerinde deer tutan kutulara
benzetmitik. C# birok farkl trden deeri ileyebilir. rnein int
(tamsay), float(kayan noktal say) ve char ( karakter dizisi)
bunlardan bazlardr. Bir deiken bildirimi yaplrken bu deikenin iinde
ne tr bilgi tutacan da belirlemek gerekir. Bir deikenin ad ve tr
bir tanmlama ifadesi iinde bildirilir. Aadaki ifade age adnda ve
int (tamsay) deerler tayan bir deikeni bildirmektedir.int age;
Burada int deiken tr anahtar szcklere bir rnektir. Deikeni
bildirdikten sonra ona bir deer atayabilirsiniz aadaki ifade age
deikenine 20 deerini atyor. age=20; nemli Not: = iareti sandaki
deeri solundaki deikene atayan bir atama operatrdr. rnek: Aadaki
kodu Console uygulamasnda yaznz ve sonucu ekranda grntleyiniz.int
age; age = 20; Console.WriteLine(age);
nemli Not: Fare iaretisini kodlama alannda bir deikenin zerinde
tutarsanz deikenin trn gsteren bir ipucu ekran belirir. Temel Veri
Trleriyle almak C# dilinde nceden tanmlanm(C# dilinde var olan
tipler) veri tipleri, deer tipleri ve referans tipleri olmak zere
ikiye ayrlr. Bu iki veri tipi arasndaki fark ok iyi kavramak
gerekir. Daha nce dediimiz gibi deikenler bellekte bulunan
verilerdir. Aslnda bir deikeni kullanrken o deikenin bellekte
bulunduu adresteki veriye ulayoruz. Deer tipleri deikenin deerini
dorudan bellek blgesinden alrlar. Referans tipleri ise baka bir
nesneye referans olarak kullanlrlar. Yani referans tipleri aslnda
bir eit bellek blgesi olan heap alannda yaratlan veri trlerinin
(bunlara ksaca nesne de diyebiliriz) adreslerini saklarlar. Deer
tipleri yaratldklarnda stack dediimiz bellek blgelerinde
oluturulurlar; referans tipleri ise kullanm biraz daha snrl olan
heap dediimiz bellek blgesinde saklanrlar. C ve C++ dillerine aina
olan arkadalarn da tahmin ettii gibi gsterici kavram ile referans
veri tipleri arasnda ok fazla fark yoktur. Fakat C# dilinde
kullancnn dorudan kullanabilecei bir gsterici veri tr tanmlamak
yoktur. Bunun yerine baz deikenler deer tip, bazlar ise referans
tipi olarak ilem grrler. Peki, bunlar nelerdir? Temel veri tipleri
olan int, double, float ve yap nesneleri gibi veri trleri deer
tipler; herhangi bir snf tr ise referans trdr. ki deer tipi
nesnesini birbirine eitlerken deikenlerde saklanan deerler
kopyalanarak eitlenir ve bu durumda iki yeni bamsz nesne elde
edilmi olur; yani
birinin deerini deitirmek dierini etkilemez. Fakat iki referans
tipini birbirlerine eitlediimizde bu nesnelerde tutulan veriler
kopyalanmaz. lem yaplan yer, nesnelerin heap blgesindeki
adresleridir; yani iki nesne de aslnda heap bellek blgesinde ayn
adresi gsterecekleri iin birinde yaplan deiiklik dierini de
etkileyecektir. Referans tiplerini tanmlarken herhangi bir adresi
gstermediini belirtmek iin null deere atanrlar. (rnein: y = null
;)
CTS (Common Type System) Tipleri .NET bir yazlm gelitirme
platformudur. Aslnda btn veri tipleri CTS dediimiz bir sistem ile
tannrlar. Yani C# dilinde ki veri trleri aslnda CTS 'deki veri
trleri iin birer ara yz gibidirler. CTS sayesinde .NET platformu
iin gelitirilen btn diller ayn veri tiplerini kullanrlar; tek
deien, veri trlerini tanmlama yntemi ve sytaxdr. Bu yzden bizim C#
dili ile tanmlayacamz her veri tipinin CTS 'de bir karl mevcuttur.
Bu veri trleri ve CTS karlklar aada tablolar halinde mevcuttur.
C#daki ad sbyte short int long byte ushort uint ulong float
double decimal bool char
CTS Karl System.Byte System.Int16 System.Int32 System.Int64
System.Byte System.UInt16 System.UInt32 System.UInt64 System.Single
Sytem.Double
Aklama 8 bit iaretli tamsay 16 bit iaretli tamsay 32 bit iaretli
tamsay 64 bit iaretli tamsay 8 bit iaretsiz tamsay 16 bit iaretsiz
tamsay 32 bit iaretsiz tamsay 64 bit iaretsiz tamsay 32 bit tek
kayan say 64 bit ift kayan say
Max ve Min Aralk ya da Deeri -128: 127 -32.768: 32.767
-2.147.483.648: 2.147.483.647 -9.223.372.036.854.775.808:
9.223.372.036.854.775.807 0: 255 0: 65.535 0: 4.294.967.295 0:
18.446.744.073.709.551.615 +ya da - 1,5*10-45 : + ya da - 3,4*1038
+ya da - 5*10-324 : + ya da - 1,7*10308 +ya da - 1,5*10-28 : + ya
da - 7,9*1028 true ya da false ( 0 ya da 1) 16 Unicode
karakterleri
System.Decimal 128 bit ondalkl say System.Boolean bit
System.Char Karakterleri temsil eder
Atanmam Yerel Deikenler: Bir deikeni bildirdikten (oluturduktan)
sonra siz o deikene herhangi bir deer atamam olsanz bile bu deiken
rastgele bir deer tar. C ve C++ iin deikene deer atanmam olmas bile
programn derlenmesine engel deildi. Bu aslnda byk bir hatadr. C#
buna izin vermez eer C# da bildirdiiniz deikene deer atamazsanz
programnz derlenmez. Bu gerekliliin ad Kesin Atama Kural (Definite
Assignment Rule )dr. rnein aadaki gibi bir ifade derleme zamannda
hata verecektir
int age; Console.WriteLine(age);
RNEK: Konsol uygulamanzdaki kodu aadaki ekillerde yazarak
yeniden derlemeye aln ve sonular dikkatli bir ekilde inceleyin (
Ksuratl ya olur mu demeyin ben syleyenleri duydum. ).int age; age =
20.5; Console.WriteLine(age); double age Age=20.5;
Console.WriteLine(age);
Aritmetik Operatrleri (leleri) Kullanmak Bildiimiz toplama,
karma, arpma ve blme ilemlerinin simgeleri (+, -, *, /)
aritmetiksel operatrler olarak tanmlanr.int hesap; hesap=3*5;
Burada * operatrmz (ile) 3 ve 5 ise operand (ilenen)
deerlerimizdir. Bir operatr bir deer zerinde kullanabilmek o deerin
trne baldr. Aritmetik operatrlerin tmn char, int, long, float,
double ve decimal trlerdeki deerlerde kullanabilirsiniz. Bir
istisna durum hari string ve bool trndeki deerler iin bu
operatrleri kullanamazsnz. RNEK: Konsol uygulamasnda aadaki kodlar
yazarak programnz derleyiniz.Console.WriteLine(Ankara-Erzurum); //
Derleme zaman hatas Not: operatr + yaparakda deneyin
Console.WriteLine(22 + 3); Program alr ve 223 grntler
Grld gibi + operatrnn stringleri (dize ya da karakter katar)
birletirmek iin kullanlmas bir istisnadr. nemli Not: String olarak
tutulan deerleri aritmetik hesaplamalarda kullanmak isterseniz
Int32.Parse yntemini kullanarak string trndeki deeri tamsayya
evirebilirsiniz. Ayrca C# az kullanlan baka bir operatr daha
destekler. Bu operatr, % semboln kullanan modls (kalan) operatrdr.
Bir rnekle aklamak gerekirse x % y ileminin sonucu xin yye blmnden
kalan deerdir. Uygulama: Aadaki program alma klasrnze indirip
Mathoperators.sln dosyasna ift tklayarak anz. Program altrp aadaki
uygulamalar yapnz ve sonular yorumlaynz.
Blm2/MathOperators klasrne indirme linki KOYUN Sol operand
(ilenen) alanna 48 yazn. Sa operand alanna 14 yazn. Yapmak
istediiniz ilemin yanndaki kutucuu iaretleyip sonular gzlemleyin.
Toplama, karma ve arpma ilemleri sonucunda beklenen sonular grm
olmanz gerekiyor. Peki ya blme ilemi? Evet sonu 3.4285 kmas
gerekiyor ama sonu 3. Evet, buras gerek hayat deil. C# da bir tam
sayy baka bir tamsayya bldnzde sonu tamsaydr. imdi kalan ilemi
(moduls) yapn sonu 48in 14 e blmnden kalan 6 olmal.
Kodlar nceleyelim; Formunuz zerinde farenin sa tuuna tklayp View
Codeu seerseniz kodlama ekran alacaktr. Kodumuzun st ksmlarnda
bulunan;private System.Windows.Forms.TextBox lhsOperand; private
System.Windows.Forms.TextBox rhsOperand;
eklindeki iki ifadeyi bulun. Bu ifadeler, lhsOperand ve
rhsOperand adnda ve TextBox trnde iki deikeni bildirir. Her ikisi
de girdiiniz deerleri Text zelliklerinden dolay string (dize)
olarak tutar. Kod blmesinde multiplyValues yntemini bulun.private
void multiplyValues() { int lhs = int.Parse(lhsOperand.Text); int
rhs = int.Parse(rhsOperand.Text); int outcome; outcome = lhs * rhs;
expression.Text = lhsOperand.Text + " * " + rhsOperand.Text;
result.Text = outcome.ToString(); }
Bu yntemdeki ilk ifade, lhs (left hand side; sol operand) adnda
bir int deikeni bildirir. Bu deikenin ierisine text zellii olan
deer, parse edilerek inte dntrlr ve atlr. kinci satrda da benzer
bir ilem gerekletirilir ve sa operand text kutusuna yazlan deer int
olarak parse edilip rhs (right hand side) deikenine atanr. nc ifade
outcome adnda bir deikeni bildirir. Drdnc ifade lhs deikeni ile rhs
deikenini arplp sonucun outcome deikenine atld ifadedir. Beinci
ifade Gsterim alannn kodlamasdr. Bu alann texti lhsnin text i ve
rhsnin texti arasna * sembol konularak ekrana yazlmtr. Altnc ifade
ise outcome deikenini string bir ifadeye dntrp result.Text (Sonu)
alannda grntler.
Text zellii ve ToString Yntemi Form zerinde grntlenen metin
alanlarnn ieriklerine ulaabilmenizi salayan zelliin ad Text
zelliidir. rnein result.Text zellii form zerindeki Sonu alannn
ieriini ifade eder. Metin alanlarnn, metin alannn form zerindeki
yeri ve boyutu gibi birok zellii vardr. Her snfn bir ToString
yntemi vardr. ToStringin amac, bir nesneyi string (dize) gsterimine
dntrmektir. rneimizde outcome tamsay nesnesini, ToString yntemiyle
string bir ifadeye dntrdk. Bu ilem, deerin Sonu alannda gsterilmesi
iin zorunluydu. nk Text alanlar sadece string ifadeler
ierebilir.
lem ncelii: ncelik bir deyim iindeki operatrlerin gerekletirilme
srasdr. Aadaki rnekte + ve * operatrlerini kullanan deyimi dnn.
4+2*5 Bu deyim, sonucu belirsiz olmaya aday bir deyimdir; Burada 2
solundaki 4 deerine + operatr ile mi yoksa sandaki 5 deerine *
operatr ile mi baldr? lemlerin sras nemlidir; nk sonucu etkiler. +
operatr * operatrnden ncelikli ise 2 + operatrne baldr ve toplama
sonucu (4+2) * ileminin sol operand (ilenen) deikenini oluturur. Tm
deyimin sonucu 6*5 =30 olur. * operatr + operatrnden ncelikli ise 2
* operatrne baldr ve arpmann sonucu (2*5) + ileminin sa operand
deikenini oluturur. Tm deyimin sonucu da 4+10=14 olur.
Matematikten bildiimiz gibi *, /, % gibi operatrler +, - gibi
operatrlere gre daha nceliklidir. C# iinde bu durum geerlidir. Yani
sonu ikinci maddede verilen ekildedir. Ayralar kullanarak ilem
nceliini istediiniz bir operatre verebilirsiniz rnein ifadenizi
(4+2)*5 eklinde oluturursanz ilem ncelii + operatrnde olacaktr. Ayn
ncelikli Operatrler in Birleim zellii: Birleim, bir deyimin
operatrlerinin balanacaklar yndr (sol ya da sa). Aadaki rnei
inceleyelim: 3 / 2 * 5 bu deyimde sonuc belirsiz eklinde
tanmlanabilir. Burada 2, solundaki / operatrne mi yoksa sandaki *
operatrne mi baldr? Her iki operatrn de ilem ncelii ayn olmasna
ramen burada ilem hangi srayla yaplacaktr? 2, / operatrne balysa
blme ileminin sonucu (3/2) * operatrnn sol operand deeri olur. Bu
durumda deyimin sonucu 15/2 olur.
2, * operatrne balysa arpma ileminin sonucu (2*5) / operatrnn sa
operand olur ve deyimin sonucu 3/10 olur.
Anlalyor ki ayn ncelie sahip operatrlerin nasl ele alnacana
karar vermek iin baka tanmlar yapmak zorundayz. Bu tanmn ad da
Birleim zelliidir. * ve / operatrlerinin her ikisi de operandlarn
soldan saa ileneceini gsteren sola birleim zellii tar. Buna gre
ileme, deyimin solundan balamamz gerekiyor rneimize bakarsak nce
3/2 sonucu elde edilecek ve bu sonu 5 ile arplacaktr ve sonu, 15/2
olacaktr. lerleyen blmlerde karlaacamz operatrler iin de birleim
zellikleri detayl bir ekilde verilecektir.
ZET Programlama dillerinin temel zellikleri olan keywords,
deiken ve deyim kavramlarndan bahsedilmitir. C ve C++ da karmza kan
baz zorluklarn C# ile nasl giderildii anlatlmtr. Veri trleri ve
aritmetik operatrlerden bahsedilmitir. DEERLENDRME SORULARI S.1.
zel anlam olan tanmlayclar olarak adlandrlrlar. a. Keywords b.
Deiken c. Operatr d. Operand e. fade
S.2. C# da 4*2+3*5 deyiminin sonucu nedir? a. 55 b. 23 c. 100
d.50 e. 32
S.3. 2 / 3 * 4 deyiminin sonucu nedir? a. 2/12 b. 6 c. 8/3 d. 8
e. 3
1 2
Grsel Programlama Dilinin Kurulumu ve alma Ortam Deikenler
(Variables), leler (Operators) ve Deyimler (Statements)
PROGRAMLAMA
34 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Yntemler Yazmak ve Kapsam BelirlemekKarar fadeleri Yineleme
(Iteration) fadeleri ve Dngler Hatalar ve zel Durumlar Ynetmek
Snflar (Class) ve Nesneler (Object) Oluturup Ynetmek Deerleri ve
Bavurular Anlamak Numaralandrma ve Yaplarla Deer Trleri Oluturmak
Diziler (Arrays) Parametre Dizileri Kaltm (Inheritance) p Toplaycs
(Garbage Collector) ve Bellek Ynetimi
NTE 3. Yntemler Yazmak ve Kapsam Belirlemek nitede Ele Alnan
Konular 1. 2. 3. 4. Yntem Oluturmak ve armak Yntemlere Bilgi
Aktarmak Bir yntemden Bilgi Almak Yntemlerle alrken lerine Girmek
ya da kmak in Visual Studio.NET Tmleik Hata Ayklama Aracn
Kullanmak
nite Hakknda Bir nceki blmde deikenleri bildirmeyi, operatrler
kullanarak deyimler yaratmay ve ilem nceliinin birden ok operatr
ieren deyimleri nasl etkilediini grdk. Bu blmde yntemler hakknda
birok eyi greneceksiniz. renme Hedefleri Bu nite tamamlandnda; Bir
ynteme bilgi aktarmak iin bamsz deikenlerin ve parametrelerin
kullanmn ve dn ifadeleriyle yntemlerden bilgi almay reneceksiniz.
Visual Studio.NETin tmleik hata ayklama aracn kullanarak yntemlerin
iine girmeyi ya da kmay reneceksiniz.
niteyi alrken Konuyu tekrar ederek ve farkl uygulamalar
gelitirerek alnz.
Yntemleri (Methods) Bildirmek Yntem, adlandrlm ifadeler
gurubudur. Her yntemin bir ad ve bir gvdesi vardr. Yntem gvdesi,
yntem arldnda gerekletirilecek ifadeleri ierir. Yntemin ad, yntemin
genel amacn belirten anlaml bir tanmlayc olmaldr (rnein:
SnfOrtalamas). Birok yntem, ilemek zere veri alr ve ilemin sonucu
olan verileri dndrr. Yntemler ok temel ve gl yaplardr. Yntem
Bildirme Syntax (Szdizimi) Yaps Visual C# iin yntemlerin syntax
yaps aadaki gibidir: dnTr { // yntem ifadeleri } dnTr: Bir tr addr
ve yntemin hangi trden bilgi dndreceini belirtir. Bu int ya da
string gibi herhangi bir tr ad olabilir. Bir deer dndrmeyen yntem
yazlyorsa, dn tr yerine void yazlr. yntemAd: Yntemi armak iin
kullanlacak addr. Yntem adlar da deiken adlarnn uymas gereken
tanmlayc kurallarna uymaldr. rnein addValues geerli, add$Values
geersiz birer yntem addr. Yani camelCase yntem adlarn kullann;
yntem adlarn aklayc olarak verin ve mmknse bu yapya uymak iin bir
yklem ile balayn; rnein, displayCustomer. parametreListesi: Yntemin
kabul edecei ve seime bal bilgilerin trn ve adn tanmlar.
Parametreleri parantez iinde deiken tanmlamas yapar gibi nce tr ad
sonra da parametre ad olacak biimde bildirebilirsiniz. Yazlan
yntemin iki ya da daha fazla parametresi var ise bunlar virglle
ayrmalsnz. Yntem gvdesi: Yntem arldnda altrlacak satrlardr. Blok
(kme) parantezleri arasna yazlr. yntemAd (parametreListesi )
nemli Not: C, C++ ve Visual Basic ile program gelitirenler, C#n
genel yntemleri desteklemediine dikkat etmelidir. Derlenebilmeleri
iin btn yntemlerinizi bir class iinde yazmalsnz. Aada, lhs ve rhs
(left-hand side ve right-hand side) adl iki parametre alan ve bir
int deer dndren addValues adl bir yntemin tanm gsterilmektedir.int
addValues(int lhs, int rhs) { ... // Yntem ifadeleri }
Sadece answer adnda bir int parametre alan ve bir deer dndrmeyen
showResult ynteminin tanm ise aadaki ekilde yaplabilir. Bu yntemi
sadece sonular gstermek iin kullanabilirsiniz geriye herhangi bir
deer dndrmemektedir.void showResult(int answer) { ... // Yntem
ifadeleri ... }
nemli Not: Visual Basic ile program gelitirenler C#n deer
(function) dndren ve dndrmeyen yntemler (procedure ya da
subroutine) iin farkl keywords (anahtar szck) kullanmadna dikkat
etmelidirler. Burada ya bir dn deeri belirtilmeli ya da void
keywordn kullanmalsnz. Return fadeleri Yazmak Ynteminizin bir bilgi
dndrmesini istiyorsanz, yntemin ierisine bir dn ifadesi yazmak
zorundasnz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta bir ilev
(function) ya da yntem int deer dndryorsa return ifadesi de int
deer dndrmelidir. Aksi takdirde program derlenmez.int addValues(int
lhs, int rhs) { ... // Yntem ifadeleri return lhs + rhs; }
return ifadesi yntemimizin sonunda olmaldr; nk yntemin
sonlanmasna neden olur. Yani bu ifadeden sonraki hibir ifade
altrlmaz.Bu ekilde bir tanmlama yapm olsanz bile derleyici, sizleri
uyaracaktr. Ynteminizin bir deer dndrmesini istemiyorsanz yntemden
kmak iin return ifadesinin sonuna sadece ; noktal virgl
koyabilirsiniz.void showResult(int answer) { .... if (....) return;
....
}
Farkl bir ekilde ise return ifadesini kullanmayabilirsiniz. nk
yntem sondaki kme parantezine ulald anda sonlanacaktr. Bu sklkla
kullanlan bir yol olmasna karn doru bir kullanm ekli deildir.
Uygulama: Aadaki program bilgisayarnza indirin ve burada
tanmlanm yntemleri (Methods) inceleyin. Bu program, bir nceki blmde
oluturulmu uygulamann yntemler ile yeniden ele alnm halidir.
Yntemler Kodlamann yntemlere ait blm aada verilmitir.private int
addValues(int lhs, int rhs) { expression.Text = lhs.ToString() + "
+ " + rhs.ToString(); return lhs + rhs; } private int
subtractValues(int lhs, int rhs) { expression.Text = lhs.ToString()
+ " - " + rhs.ToString(); return lhs - rhs; } private int
multiplyValues(int lhs, int rhs) { expression.Text = lhs.ToString()
+ " * " + rhs.ToString(); return lhs * rhs; } private int
divideValues(int lhs, int rhs) { expression.Text = lhs.ToString() +
" / " + rhs.ToString(); return lhs / rhs; } private int
remainderValues(int lhs, int rhs) { expression.Text =
lhs.ToString() + " % " + rhs.ToString(); return lhs % rhs; }
private void showResult(int answer) { result.Text =
answer.ToString(); } private void quit_Click(object sender,
System.EventArgs e) { Application.Exit(); } }
Kod blmesinden addValues yntemini bulun;private int
addValues(int lhs, int rhs) { expression.Text = lhs.ToString() + "
+ " + rhs.ToString(); (1.ifade) return lhs + rhs; (2. ifade) }
addValues yntemi iki ifade ierir. lk ifade, dizenin
birletirilmesiyle oluan dizeyi expression.Text zelliine atar. kinci
ifade sol operand (lhs) ve sa operand (rhs) deerlerini + operatrn
kullanarak toplar ve bu toplam sonucunu dndrr (return). Burada lhs
ve rhs iki int deerdir. Bu iki int deerin yeni bir int deer
yarattna dikkat edin bu int deer oluturulan addValues yntemidir.
imdi kod blmesinde showResult yntemini bulun;private void
showResult(int answer) { result.Text = answer.ToString(); }
ncelikle void bir yntem olduunu gzlemleyin. Yani herhangi bir
deer dndrmemektedir. Bu yntem, answer parametresini string (dize)e
dntrr ve dntrlm bu deeri result.Text zelliine atar. Yntemleri armak
Bir yntemi grevini gerekletirmesi iin adn kullanarak arabilirsiniz;
yani altrlmasn salayabilirsiniz. Yntem bilgi gerektiriyorsa
(parametreleriyle belirtildii gibi), verileri istendii biimde
sunmalsnz. Yntem bir bilgi dndryorsa, bu bilgiyi bir biimde
yakalamalsnz. Bir Yntemin arl Syntax Yapsn Belirlemek C#da
yntemlerin arl syntax yaps aadaki gibidir: yntemAd
(bamszDeikenListesi) yntemAd: arlacak yntemin ad olmaldr. Bu
noktada C#n byk kk harf duyarl bir programlama dili olduunu gz ard
etmeyiniz. bamszDeikenListesi: Yntemin alaca bilgiyi saklar. Bu blm
istee baldr. Her parametre iin bamsz bir deiken vermeniz gerekir ve
her bamsz deikenin deeri kendine karlk gelen parametrenin trne
uygun olmaldr.
nemli Not: Yntemleri bamsz deikenleri kullanmadan armanz
gerekirse bile parantez kullanmanz gerekir. rnein; yntemAd ( )
eklinde. Yeniden rneimize dnelim;int addValues(int lhs, int rhs) {
//... }
addValues ynteminin iki tane int parametresi vardr ve onu arrken
virglle ayrlm iki bamsz deikenle armanz gerekir. addValues(39, 3)
eklinde yntemi arabiliriz. Bu ilgili yntem iin doru bir arma
eklidir. Bu yntemi baka ekillerde arrsanz baarl olamazsnz. Aada
bununla ilgili birka tane rnek verilmitir. addValues addValues ( )
addValues( 39) addValues (39, 3) //derleme zaman hatas, parantezler
(ayralar) yok //derleme zaman hatas, yetersiz bamsz deiken //
derleme zaman hatas, yetersiz bamsz deiken //derleme zaman hatas,
yanl trler
addValues yntemi, int trnde bir deer dndrr. Bu int deer, int
deerlerin kullanabilecei her yerde kullanlabilir. rnein; result =
addvalues(39, 3); showResult(addValues(39, 3)); olarak. // Bir
atamann sa tarafnda // baka bir yntemin arlmasnda bamsz deiken
Kodu incelerken toString ynteminin bamsz deikeni olmad halde
toString ( ) eklinde parantezler kullanldna dikkat edin. rnein
showResult ynteminde answer.ToString( ) ifadesi ile answer
nesnesine ait ToString yntemi arlyor. Scope (Kapsam) Kavram Bir
yntem iinde bir deikenin oluturulabileceini grdk. Deiken kendini
tanmlayan ifadede oluturulur ve yntem iinde daha sonra gelen
ifadeler bunu kullanabilir. Yntem sona erdiinde ise deiken yok
edilir. Baka bir ekilde ifade edecek olursak deiken grlr biimde
olduu srece belirli yerlerde kullanlabilir. Bir deikenin ne zaman
grlr biimde olduunu ve kullanlabileceini belirleyen bir takm
kurallar vardr ve bunlara scope (kapsam) ad verilir. Herhangi bir
identifier (tanmlayc), program iinde belirli bir yerde
kullanlabiliyorsa identifier orada scope iindedir. Bu scope alan
identifierin program iinde kullanlabilir olduu yerdir. Scope kavram
sadece deikenler iin deil ayn zamanda yntemler iin de geerlidir.
Bir Yntem ile Yerel Kapsam Oluturmak Yntem blounu oluturan sa ve
sol { } kme parantezleri bir kapsama (scope) alann belirler. Bir
yntem blou ierisinde bildirilen btn deikenler o yntemin kapsamna
eklenir. Bu ekilde oluturulan deikenlere yerel deikenler ad
verilir. Yani bu yntem blou ierisinde yereldirler ve baka bir
yntemin kapsamnda deildirler. Baka bir ifaddeyle bu ekilde
oluturulan deikenler, yntemler arasnda kullanlamaz ve bu deikenler
sadece oluturulduu yntem blouna aittir. rnein;
class Ornek { void Yontem() { int degisken; ... } void
baskaYontem() { degisken = 42; //Derleme zaman hatas } }
Bir Snf (Class) ile Snf Kapsam Oluturmak Snf blounu oluturan sa
ve sol { } kme parantezleri de bir kapsam (scope) alan olutururlar.
Bir snf blou ierisinde (yntem ierisinde deil) bildirilen btn
deikenler o snf kapsamna eklenirler. Bu ekilde tanmlanan deikenler
o snf ierisinde tanml tm yntemler tarafndan kullanlabilirler.
rnein;class Ornek { int degisken; void Yontem() { degisken=42; }
void baskaYontem() { } } degisken = 42; //Derleme zaman hatas
Tanmlayclar (Identifiers) Ar Yklemek (Overloaded) ki tanmlayc
ayn ada sahipse ve ayn scope alan iinde bildirilmi ise bu tip
tanmlayclar iin ar ykl (overloaded) olduklar sylenebilir.
Genellikle ar ykl bir tanmlayc, derleme zaman hatas olarak karmza
kar. rnek olarak; ayn yntem blou ierisinde ayn isimde iki yerel
deiken bildirilirse derleme zaman hatas oluur. Benzer ekilde ayn
snf iinde ayn isimde iki alan ya da ayn snf iinde tmyle ayn iki
yntem tanmlanrsa yine derleme zaman hatas ile karlalr. Peki, neden
bu kadar uzun bahsedildi bu konudan? Bir tanmlaycy ar yklemenin hem
faydal hem de nemli bir yntemi vardr. Bir yntemi; ancak iki yntem
farkl parametrelere sahipse farkl sayda parametreleri varsa ya da
parametre trleri farklysa ar ykleyebilirsiniz. Bir yntemi ardnzda,
virglle ayrlm bamsz deikenleri ve bamsz deikenlerin saysn ve
trlerini vererek hangi yntemi seecei belirtilebilir. Buna en gzel
rnek Console snfnn WriteLine yntemidir. WriteLine yntemi ar ykldr.
Konsola bir string (dize) deer yazlmak istenirse, string bamsz
deikeni WriteLine yntemine gnderilir ve WriteLine(string s)
otomatik olarak arlr. Konsola bir
integer deer yazlmak istenirse WriteLine yntemine int bamsz
deikeni gnderilir ve WriteLine(int i) otomatik olarak arlr. Burada
derleyici her eyi dzenler. Derleme zamannda; derleyici, gnderilen
bamsz deikenlere bakar ve parametreleri uyan yntemi arr.
rnein;static void Main() { Console.WriteLine("Cevap");
Console.WriteLine(42); }
Bir yntemin parametreleri ar yklenebilse de dn tr ar yklenemez.
Dier bir deyile, yalnzca dn trleri farkl olan ayn ada sahip iki
yntem bildirilemez. Yntemleri Yazmak ve armak imdi yapacanz
rneklerde, sabit bir gnlk ile alan bir danmana alt gn saysna bal
olarak ne kadar deme yaplacan hesaplayan baz yntemler yazacaksnz.
Daha sonra bu yntemleri bir konsol uygulamasnda altracaksnz ve son
olarak yntemler alrken ilerine girmek ve kmak iin Visual Studio.
NET hata ayklaycsn kullanacaksnz. Aadaki link de verilen projeyi
bilgisayarnza ykleyin ve an. Yntem Oluturma
Yukardaki kodlamay greceksiniz. imdi adm adm kendi yntemlerimizi
oluturalm.
void run ( ) yntem bloundan sonra aadaki readDouble (doubleOku)
yntemini oluturalm.public double readDouble(string vade) {
Console.Write(vade); string line = Console.ReadLine(); return
double.Parse(line); }
Bu yntem, parametre olarak vade adnda string trnde bir deer
alyor. Bu kodu yazdktan sonra Build mensnden Build Solution tklayn
ve oluturulan yntemin hatasz bir ekilde derlendiinden emin olun.
readInt (intOku) adnda bir yntem tanmlayalm.public int
readInt(string vade) { Console.WriteLine(vade); string
line=Console.ReadLine (); return int.Parse(line); }
Burada line adnda string bir deiken oluturuldu ve bu deikene
konsoldan okunan deer atld. Sonrasnda bu deer int deere dntrld
(Integer olarak Parse edildi.). Bu kodlamadan sonra yeniden Build
Solution kullann ve derlemenin hatasz bir ekilde
gerekletirildiinden emin olun. calculateFee (ucretHesapla) adnda
bir yntem oluturalm.public double calculateFee(double dailyRate,
int noOfDays) { return dailyRate * noOfDays; }
Oluturulan yntem bir double trnde birde int trnde iki parametre
iermektedir. Burada danmann gnlk kazan oran ile gn says arplarak
return deerimiz oluyor. Yeniden Build Solution tklayarak hatasz bir
derleme ilemi gerekletiinden emin olun. writeFee (ucretYaz) adnda
bir yntem oluturalm.public void writeFee(double fee) {
Console.WriteLine("Danmann gnlk creti {0}", fee * 1.1); }
creti yazdrmak iin oluturulan bu yntem double bir parametre
iermekte ve ekrana danmann cretini yazdrmaktadr. {0}ifadesinden
daha sonra bahsedilecektir (video dersi izleyin) ama program
tamamladktan sonra bu satr; eklinde deitirin ve sonucu
gzlemleyin.Console.WriteLine("Danmann gnlk creti {0} {0}", fee *
1.1);
Code blmesinde run yntemine dnn ve bloklar arasna aadaki ifadeyi
yazn.public void run() { double dailyRate=readDouble("Gnlk Oran
Giriniz:"); int noOfDays=readInt ("Gn Saysn Giriniz:");
writeFee(calculateFee (dailyRate, noOfDays )); }
Burada dailyRate adnda double bir deiken ve noOfDays adnda int
bir deiken tanmland. Gnlk oran double bir deer, gn says ise int
deer olarak okunup ilgili deikenlere atand. Bu aama tamamlanncance
Build Solution kullanarak hata olmadndan emin olun sonrasnda Debug
mensnden Start Without Debugging ile programnz altrn. Gnlk Oran
Giriniz ksmna 418 yazn ve Enter tuuna basn. Gn Saysn Giriniz ksmna
21 deerini yazn ve Enter tuuna basn program komut penceresinde
aadaki deerleri yazm olmal.
Visual Studio.NET Hata Ayklaycsn Kullanmak Bu blmde son olarak
program yava bir biimde altrmak iin Visual Studio.NET Hata
Ayklaycsn kullanalm. Burada yukardaki rneimiz iin yntemlerin ne
zaman arldn ve her return ifadesinin aran ifadeye denetimi nasl
aktardn izleyeceksiniz. Yntemlerin iine girerken ve karken Debug
ara ubuundaki aralar kullanacaksnz. Bu ara ubuu programda bir hata
ayklamaya baladnz anda belirir. Bu ilemi manuel olarak View
mensnden Toolbars oradan da Debug tklayarak gerekletirebilirsiniz.
imdi aadaki admlar srasyla programnz zerinde uygulaynz. Code
blmnden run yntemini bulun. Fare iaretisini bu yntem iindeki ilk
ifadeye gtrn ve bu satrda herhangi bir yerde farenizin sa tuuna
tklayp alan menden Run To Cursor seeneini tklayn. Program, imlecin
olduu satra kadar alr ve code blmesinin sol tarafnda hangi
ifadenin etkin olduunu belirten sar bir ok grnr ve ayn zamanda
bu satrda sar bir zemin rengi ile kaplanr.double
dailyRate=readDouble("Gnlk Oran Giriniz:");
Debug ara ubuunu kendi penceresinde grntlemek iin sol kenarndan
tutup code blmesinin zerine doru srkleyin. Ekrannzda Debug ara
ubuunu ayrt edemiyorsanz nce View mensnden Toolbarsn iinden
gizleyin ve sonra yeniden grnmesini salayarak hangisi olduunu
bulun.
Debug ara ubuundan Step Into (F11 ksayolu) dmesine tklayn ( Btn
bu ilemleri Debug mens altndan da gerekletirebilirsiniz.). Sar imle
readDouble yntem blounun ilk satrna gider. Debug ara ubuunda Step
Out (Shift+F11) dmesine tklayn. Program konsol penceresinde Gnlk
Oran Giriniz satr grntlenir. Konsol penceresinde 418 yazp Enter
tuuna basn. Denetim yeniden Visual Studio.NET programlama ortamna
dner. Sar imle, readDouble ynteminin dna kp run ynteminin ilk
ifadesine gider. Debug ara ubuunda yeniden Step Into dmesini
tklayn. Sar imle, run ynteminin ikinci ifadesine atlar:int
noOfDays=readInt ("Gn Saysn Giriniz:");
Debug ara ubuundan Step Into dmesine tklayn. Sar imle, readInt
ynteminin ilk ifadesine atlar. Debug ara ubuunda Step Out dmesine
tklayn. Program konsol penceresinde Gn Saysn Giriniz satrn grntler;
18 yazp Enter tuuna basnz. Denetim yeniden programlama ortamna
geer. Sar imle, readInt ynteminin dna kp run ynteminin ikinci
ifadesine dnmtr. Debug ara ubuundan Step Into dmesine tklayn. Sar
imle, run ynteminin nc satrna atlar.writeFee(calculateFee
(dailyRate, noOfDays ));
Debug ara ubuundan Step Into dmesine tklayn. Sar imle,
calculateFee ynteminin ilk ifadesine atlar. Debug ara ubuundan Step
Out dmesine tklayn. Sar imle, run ynteminin nc ifadesine atlar.
Debug ara ubuundan Step Into dmesine tklayn. Sar imle, writeFee
ynteminin ilk ifadesine atlar. Debug ara ubuundan Step Out dmesini
tklayn. Sar imle, run ynteminin son ifadesine atlar.
Konsol penceresinde programn hesaplad sonucu grrsnz. Son olarak
Debug ara ubuunda Stop Debugging i tklayarak hata ayklama (debug)
ilemini sona erdirin.
ZET Yntemler C#da olduka nemli bir yer tutmaktadr. Yntemleri
olutururken bir snf ierisinde tanmlayn. Bir yntemin deer dndrmesi
isteniyorsa mutlaka return ifadesine sahip olmaldr. Yntemleri armak
da belirli kurallar erevesinde olmaldr. Bir yntemi armak iin
yntemin adn ve daha sonra da yntemin istedii bamsz deikenleri
tanmlamak zorundasnz. Debug ilemi, yazm olduunuz yntemlerin iine
girmek hatalar varsa tespit etmek iin olduka kullanl bir zelliktir.
DEERLENDRME SORULARI S.1. Bir yntemin iinden deer dndrmek
iinreturn. anahtar szc kullanlr. S.2. Deer dndrmeyen bir yntem
yazarken dn tr yerine void. yazlr. S.3. Yazlan yntemin iki ya da
daha ok parametresi varsa bu parametreler aadakilerden hangisi
kullanlarak ayrlr? a. , b. : c. ; d. . e. Hibiri S.4. Yntem bir
deer dndrmeyecekse return ifadesi kullanlmayabilir. Doru/Yanl S.5.
Console.WriteLine ar ykl bir yntemdir. Doru/Yanl
1 2 3
Grsel Programlama Dilinin Kurulumu ve alma Ortam Deikenler
(Variables), leler (Operators) ve Deyimler (Statements) Yntemler
Yazmak ve Kapsam Belirlemek
PROGRAMLAMA
45 6 7 8 9 10 11 12 13
Karar fadeleriYineleme (Iteration) fadeleri ve Dngler Hatalar ve
zel Durumlar Ynetmek Snflar (Class) ve Nesneler (Object) Oluturup
Ynetmek Deerleri ve Bavurular Anlamak Numaralandrma ve Yaplarla
Deer Trleri Oluturmak Diziler (Arrays) Parametre Dizileri Kaltm
(Inheritance) p Toplaycs (Garbage Collector) ve Bellek Ynetimi
NTE 4. Karar fadeleri nitede Ele Alnan Konular 1. Boolean
Operatrleri 2. Karara fadeleri ve If ifadeleri 3. Karmak Karar
fadeleri in Switch fadeleri nite Hakknda Bir nceki blmde
yntemlerden bilgi alabilmek iin return ifadelerinin kullanmn
rendiniz. Bu yntemler ne kadar yararl olsalar da bir eksiklikleri
vardr. Hep ayn eyi yaparlar. Programlarn karmak ve uzun problemleri
zmesi gerekebilir. Bu karmakl dzenleyebilmek iin koullara bal
olarak farkl zamanlarda farkl eylemler gerekletiren seici yntemler
yazabilmelisiniz. Bu blmde bu ilemin nasl yaplacan greceksiniz.
renme Hedefleri Bu nite tamamlandnda; Boolean deikenlerini
tanmlamay reneceksiniz. Boolean deyimlerinin sonularna gre karar
verme ilemleri iin if ifadeleri yazmay greceksiniz. Daha karmak
karar verme ifadeleri iin switch ifadelerini reneceksiniz. niteyi
alrken Daha nceki bilgileriniz ile burada rendiklerinizi karlatrn.
Farkllklar olup olmadna karar verin.
Bool Deikenlerini Bildirmek Programlamada bir ey ya dorudur ya
da yanltr. Bunu herhangi bir sorunun cevab ya evet ya da hayrdr
eklinde de yorumlayabilirsiniz. Gerek dnyann aksine burada baka bir
olaslk yoktur. rnein x deikenine 20 deeri atayp daha sonra x, 10dan
kk m diye sorarsanz yant kesinlikle hayr olacaktr. Bir Boolean
deyiminin sonucu her zaman doru ya da yanltr. Bu durumdan yola
karak C#n, deerleri doru ya da yanl olan deikenleri bildirmek iin
kulland ve bool olarak adlandrlan temel veri trn ele alalm. Bir
bool deikenine deer atamak iin true ya da false anahtar szcklerini
kullanabilirsiniz. Aadaki rnei inceleyelim;bool havaYagmurlu;
havaYagmurlu = true; Console.WriteLine(havaYagmurlu); // True
yazar
Bu rnekte havaYagmurlu adnda bir deiken tanmladk. Bu deikene
true deerini atadk ve son olarak bu deikenin deerini konsola
yazdrdk. Boolean Operatrlerini Kullanmak Boolean operatrnn sonucu
her zaman doru (true) ya da yanl (false)tr. C# da birok Boolean
operatr vardr. En basit Boolean operatr, ! semboln kullanan NOT
(DEL) operatrdr. NOT (!) operatr bir Boolean deere uygulanrsa sonu
o deerin tersi olur. Baka bir ekilde ifade edilecek olursa yanl
olan sonu doru; doru olan sonu ise yanl olarak elde edilir. nemli
Not: Tek bir operand (ilenen) zerinde ilem gerekletiren operatrlere
tekli (unary) operatrler, iki operand zerinde ilem gerekletiren
operatrlere ise ikili (binary) operatrler ad verilir. Eitlik ve
likisel Operatrleri Anlamak Boolean operatrlerinin uygulamada ok
kullanlan bir baka iki rnei ise eitlik ve eitsizlik operatrleridir.
Bu operatrler ayn trden iki deerin birbirine eit mi yoksa farkl m
olduunu bulmak iin kullanlr. Bu operatrler ile yakndan ilgili dier
operatrlere ise ilikisel (relational) operatrler ad verilir. Bu
operatrler ayn trden iki deikeni karlatrr ve bunlarnn birinin
dierinden byk, kk, kkeit, ya da bykeit gibi ilikilerini gstermek
iin kullanlr. Bu operatrlerin C# daki kullanm aadaki tabloda
verilmitir.
le == != < >= Eittir.
Anlam
rnek not==80 not!= 60 not=30
not 70 ise sonu false true true false false true
Eit deil. Kktr. Kk ya da eittir. Byktr. Byk ya da eittir.
nemli Not: Eitlik operatrn (= =), atama operatr (=) ile
kartrmayn. Eitlik operatr bir deerin baka bir deere eit olup
olmadnn denetimini yapar; eer sonu doru ise true yanl ise false
deeri dndrr. Atama operatr ise bir deikene x=y ya da x=70 gibi
deerleri atamak iin kullanlr. Mantksal Operatrler Boolean
operatrlerine rnek olarak verebileceimiz iki farkl operatr ise
&& semboln kullanan mantksal AND (VE) operatr ve || semboln
kullanan mantksal OR (VEYA) operatrdr. Bu operatrler, Boolean
operatrlerini birletirerek daha byk deyimler oluturmak iin
kullanlrlar. Bu operatrler sonularn true ya da false olmas ynyle
ilikisel operatrlere benzeseler de bu operatrlerin gerekletirecei
ilem deerlerinin kendileri true ya da false olmak zorundadr. Aadaki
rnek bir rencinin bir dersteki ortalamasnn 70 ile 74 arasnda olmas
durumunda CC deikenine true deerini atar.bool CC; CC=(ortalama
>=70) && (ortalama= Byk ya da eittir Eitlik = = Eittir
!= Eit Deil && Mantksal AND Boolean Atama || Mantksal OR =
Sol Sa Sol Sol
if fadelerini Kullanmak (if Statement) if (eer) ifadesi, bir
Boolean deyiminin sonucu true olduunda bir ya da daha ok ifadeyi
oluturmak iin kullanlr. Burada Boolean deyiminin sonucu false
olduunda else anahtar szc ile balayan blmde oluturulan ifadeler ele
alnr. if ifadesinin genel kullanm formu aada gsterildii gibidir;if
(booleanDeyimi) lk ifade // boolenDeyimi sonucu true (Doru) ise
altrlacak blm else kinci ifade //boolenDeyimi sonucu false (Yanl)
ise altrlacak blm
Eer else kullanlmaz ve booleanDeyiminin sonucu yanl olursa
program, hibir ilem gerekletirmez. Aadaki rnei inceleyelim. Bu
rnekte bir saatin saniyelerini artran bir if ifadesi gsteriliyor.
imdilik dakikalar ele alnmad.
int saniye; ... if (saniye==59) saniye=0; else
saniye=saniye+1;
Bir if ifadesindeki deyimler mutlaka parantez iinde yazlmaldr ve
deyim mutlaka Boolean bir deyim olmaldr. C ve C++ if ifadelerinin
iine tamsay deyim yazmanza izin verir ve tamsay deeri derleme
esnasnda true (sfrdan farkl) ya da false (sfr) olarak deitirir. C#
da bu ekilde bir tanmlama yaparsanz program kesinlikle
derlenmeyecek ve bir derleme zaman hatas oluturacaktr. Ayrca bir if
ifadesinin iinde eitlik snamas yerine atama ilemi yapmaya
kalkarsanz C# derleyicisi, hatanz mutlaka yakalar.int saniye; ...
if (saniye==59) // Doru Kullanm ... if (saniye=59) // derleme zama
hatas
fadeleri Gruplamak in Bloklar Kullanmak Baz durumlarda Boolean
deyimi doru olduunda birden ok ifade altrmak istersiniz. Bu
ifadeleri bir yntem iinde gruplayabileceiniz gibi bir blok iinde de
gruplayabilirsiniz. Aadaki rnek bu ekilde kullanm gsterir burada
saniye deeri 59a eit olduunda bu blok alr ve blok ierisindeki iki
atama ilemi gerekletirilir.int saniye; int dakika; ... if
(saniye==59) { saniye=0; dakika=dakika+1; } else
saniye=saniye+1;
nemli Not: Yukardaki if ifadesi kme parantezleri kullanlmadan
yazlrsa C# derleyicisi yalnzca saniye=0 ifadesini if deyimi ile
ilikilendirir. Sonraki ifade bamsz olarak ele alnr ve her zaman
alr. Kimi zaman derleyici else anahtar szcn yakalayp herhangi bir
ilemde yapamayabilir ve bu durumda da bir szdizimi hatasyla
karlarsnz. if fadelerini Basamaklamak if ifadeleri baka if
ifadeleri ile i ie kullanlabilir. Bu ilem yaplarak Boolean
deyimleri true sonucunu verene kadar art arda farkl karlatrmalar
yaplabilir. Aadaki rnekte hafta gnlerinin ad ile ilgili bir program
vardr.
if (gun==0) gunAdi="Pazar"; else if (gun==1) gunAdi="Pazartesi";
else if (gun==2) gunAdi="Sal"; else if (gun==3) gunAdi="aramba";
else if (gun==4) gunAdi="Perembe"; else if (gun==5) gunAdi="Cuma";
else if (gun==6) gunAdi="Cumartesi"; else gunAdi="Bilinmiyor";
Bu rnekte eer gun deeri sfr ise ilk snama true deerini verir ve
gunAdi deikenine Pazar deeri atanr. gunn deeri sfr deilse snama
baarsz olur ve denetim, ikinci if ifadesini altrp gun deerinin 1e
eit olup olmadna bakar. kinci if ifadesine sadece birinci snama
false olduunda baklr. lem, bu ekilde sonuna kadar devam eder. rnek:
Aadaki link de verilen program bilgisayarnza indiriniz. Bu rnekte,
basamakl if ifadelerini kullanan iki tarihi birbiriyle karlatran
bir uygulama yaplacaktr. Seim rnei Program bilgisayarnza ykledikten
sonra Farm1.cs yi an. Sonra Debug mensnden Start Without Debugging
komutunu tklayn (Ctrl+F5). Oluturulan form zerinde birinci tarih ve
ikinci tarih adl iki adet DateTimePicker denetimi vardr. Her ikisi
de bugnn tarihini gsterir. Karlatr dmesini tklayn. Programnz aadaki
ekilde grntlenmelidir.
Sonular inceleyecek olursak bu karlatrma ilemi sonucunda sadece
kktr, byktr ve bykeit operatrleri doru sonucu vermi gibi
grnmektedir. Aslnda ilk seenein yani Birinci Tarih = = kinci Tarih
seeneinin Boolean deyimi true olmaldr. Programdan kn Visual
Studio.NET ortamna dnn ve form zerinde farenin sa tuuna tklayp View
Code seeneini kullanarak kodlama ekranna gein. Code blmesinde
aadaki yntemi bulunuz.private int dateCompare(DateTime lhs,
DateTime rhs) { // TO DO return 42; }
Bu yntemi, tarihleri doru karlatracak ekilde uygulamamz
gerekiyor. DateTimePicker tarihle ilgili yl, ay ve gn bilgilerini
tutmaktadr. Karlatrma ilemi yaparken her bir deeri ayr ayr
karlatrmamz gerekiyor. ncelikle aadaki yntemi inceleyin;if lhs <
rhs, sfrdan kk bir tamsay dndrr. if lhs==rhs, sfr dndrr if
lhs>rhs, sfrdan byk bir tamsay dndrr
Bu bilgilerden sonra dateCompare yntemini aadaki ekilde
kodlayn.int sonuc; if (lhs.Year < rhs.Year) sonuc = -1; else if
(lhs.Year > rhs.Year) sonuc = +1; else if (lhs.Month <
rhs.Month) sonuc = -1; else if (lhs.Month > rhs.Month) sonuc =
+1; else if (lhs.Day < rhs.Day) sonuc = -1; else if (lhs.Day
> rhs.Day) sonuc = +1; else sonuc = 0; return sonuc;
Program ilk olarak yl bilgisine bakacak Birinci Tarih yl kinci
Tarih ylndan kk ise sonu -1 deeri alacak byk ise +1 deeri alacak
eer kk ya da byk deilse ay bilgisini sonra da gn bilgisini kontrol
edecek. Bunlarn hibiri birbirinden farkl deilse yani yl, ay ve gn
bilgileri ayn ise program sonu deikenine 0 deerini alacak ve bunu
return edecektir. Program yeniden altrp karlatr butonuna tkladnzda
aadaki ekran grmelisiniz.
Programmz doru alyor gzkyor. Farkl tarih bilgileri girerek
programnz yeniden altrn ve sonularn doru olup olmadn gzlemleyin.
switch fadeleri Basamaklanm bir if ifadesi yazldnda kimi zaman tm
if ifadelerinin benzer grndn fark edersiniz; hepside benzer
deyimleri karlatrrlar. Tek farklar, her if ifadesinin ayn deyimin
sonucunu farkl bir deerle karlatryor olmasdr. rnein;if (gun==0)
gunAdi="Pazar"; else if (gun==1) gunAdi="Pazartesi"; else if
(gun==2) gunAdi="Sal"; else if (gun==3) ... else
gunAdi="Bilinmiyor";
Bu gibi durumlarda programn daha etkin ve kolay okunur biime
dntrlmesi iin switch ifadeleri kullanlabilir. Switch ifadelerinin
genel kullanm aadaki gibidir.switch (denetimDeyimi) { case
sabitDeyim: ifadeler break; case sabitDeyim: ifadeler break; case
sabitDeyim:
ifadeler break; ... default ifadeler break; }
Yukardaki rnek gsterimde switch, case, default ve break anahtar
szcklerdir. Buradaki gsterimde denetimDeyimi bir kez deerlendirilir
ve sabitDeyimin deeri denetimDeyiminin deerine eit olan casein
altndaki ifadeler break ifadesine kadar altrlr. Sonra switch
ifadesi sonlanr ve program switch ifadesinin bitiini gsteren son
kme parantezinden sonra almaya devam eder. Hibir sabitDeyimin
deeri, denetimDeyiminin deerine eit deilse seime bal olarak default
deerinin altndaki ifadeler altrlr. default deyimi programda
kullanlmak zorunda deildir. Hibir deyimin deeri hibir durumu
karlamazsa ve programda default deyimi oluturulmamsa program hata
vermez kme parantezinden sonraki blmden itibaren almaya devam eder.
Daha nce if ifadesi ile oluturulan rneimizi switch ile yeniden ele
alalm;switch (gun) { case 0: gunAdi="Pazar"; break; case 1:
gunAdi="Pazartesi"; break; case 2: gunAdi="Sal"; break; ... default
gunAdi="Bilinmiyor"; break; }
Switch fadesi Kurallar switch ifadeleri ok kullanl olmasna karn
bir takm kurallara uygun oluturulmak zorundadr. Bu kurallar aada
verilmitir: switch ifadelerini yalnzca temel veri trleriyle (int
gibi) ve string ile kullanabilirsiniz. switchi dier veri trleriyle
kullanmak isterseniz if ifadesini kullanmalsnz. Durum (case)
etiketleri, 12 ya da 12 gibi sabit deyimler olmal. Durum
etiketlerini altrma esnasnda hesaplamak isterseniz, if ifadesini
kullanmalsnz. Durum etiketleriniz benzersiz deyimler olmaldr. Yani
ayn deere sahip iki durum etiketi yaratamazsnz.
Ayn ifadeleri birden ok deer iin altrmak istiyorsanz durum
etiketi syntax(szdizimi)n tekrarlamanz gerekir. Yani durum etiketi
deerlerini gruplamann bir yolu yoktur. rnein:
switch (koz) { case Kalp: case Karo: // Hata renk="Krmz"; break;
case Maca: case Sinek: // Hata renk = "Siyah"; break; }
Baarszlk yok. ( no fall-through) kuralnn anlam, bir switch
ifadesinin anlamn deitirmeden blmlerini istediiniz gibi
deitirebilirsiniz. break ifadesi switch ifadesinin her durumu iin
(default dhil) kullanm zorunlu bir ifadedir. C ve C++da break
ifadesini kullanmazsanz, program bir sonraki duruma geer ve o
ifadeleri altrmaya devam eder. Gnmzde bilinen en byk ve en pahal
bilgisayar hatasnn C programnda unutulan bir break ifadesi
olduudur. C# da ise bu durum bir derleme zaman hatas olarak karmza
gelir. Bu ilem iin default yerine baka yntemler kullanlabilir olsa
da ok fazla nerilmez ve bu ierikte yer verilmeyecektir. rnek:
Aadaki program bilgisayarnza indirin. Bu program bir dizenin
karakterlerini okuyan ve her karakteri XML karln eleyen bir program
olacaktr. rnein =70)&&(ortalama
