PROGRAMA PËR ZHVILLIM DHE PËRKRAHJE TË SEKTORIT … · Qendrat për rajonet planore dhe programet e tyre për zhvillim i përgadisin me konsultime me Ministritë, me qëllim të

1

PROGRAMA PËR ZHVILLIM DHE PËRKRAHJE TË SEKTORIT TË

BIZNESIT NË RAJONIN PLANOR TË POLLOGUT (2015-2020)

ME PLAN AKCIONAL (2015-2016)

Tetovë, Qershor 2015

2

PËRMBAJTJA

А. PROGRAMA PËR ZHVILLIM DHE PËRKRAHJE TË SEKTORIT TË BIZNESIT NË

RAJONIN PLANOR TË POLLOGUT (2015-2020)....................................................... 05

I. Hyrje ………………………………………………………………………………………………………………… 06

II. Metodologjia e përgaditjes së programës ……………………………………….………………. 08

III. Qëllimi, grupet qëllimore dhe shfrytëzuesit e funadit të programës…….…………….. 09

IV. Analiza sektoriale të të dhënave të rajonit të Pollogut………….……………………………. 10

V. Mapimi (listimi) i palëve relevante të interesuara në rajonin e Pollogut……………... 20

V.1. Korniza institucionale për përkrahje të sipërmarrësisë dhe sektorit

privat nga institucione të sektorit publik ………………………………………..………… 20

V.2. Palët relevante të interesuara në nivel rajonal ……….………………………………. 24

VI. Mapa/Karta e furnitorve privat dhe jofitimprurës të shërbimeve për bizneset..… 26

VII. Burimet financiare potencijale për sipërmarrësin dhe NVM-të në rajonin

e Pollogut…………..………………………………………………………………………………………………… 31

VII.1. Masat active për punësim ………….……………………………………………………………. 31

VII.2. Programe për përkrahje të NMVM në nivel nacional përmes ministrive,

agjencive dhe institucioneve tjera ………………………………………..…………………. 32

VII.3. Programe/projekte donator rrjedhëse ……..…….……………………………………….. 33

VII.4. Banka komercijale, fonde, projekte dhe tj. ……………….……………………………. 34

VIII. Pritjet dhe nevojat e palëve të interesuara ……………………………………….……………………. 45

IX. Sistem i monitorimit dhe evaluimit …………………………………………………………………………. 48

Б. PLANI AKCIONAL PËR IMPLEMENTIM TË PROGRAMËS PËR ZHVILLIM DHE

PËRKRAHJE TË SEKTORIT TË BIZNESIT NË RAJON PLANOR

TË POLLOGUT (2015 - 2016).................................................................................. 50

X. SHTOJCAT

X.1. Shtojca 1: Lista e palëve të ineteresuara të intervistuar……..……………………………….. 61

X.2. Shtojca 2: Pyetësori për intervistë të palëve të intereesuara ……………………............ 62

X.3. Shtojca 3: Lista e palëve të interesuara në rajonin e Pollogut

(institucione / organizata për përkrahje të ndërmarrjeve mikro, të vogla

dhe të mesme) ………………………………………………………………………………………. 63

X.4. Shtojca 4: Qëllimet, prioritetet, masat dhe aktivitetet 2015-2020 ………………………… 74

3

Shkurtesat

APSRM Agjencia për Përkrahjen e Sipërmarrësisë e RM-së APRM Agjencia për Punësim e RM-së AFPBZHR Agjencia për Financim dhe Përkrahje të Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural APZHB Agjencia për Përkrahje dhe Zhvillim të Bujqësisë BDC Business Development Center (Qendra për zhvillim të bizneseve) QMLB Qendra për Mardhënie dhe Lidhje me Biznesin (në USHT) QZHRPP Qendra për Zhvillim të Rajonit Planor të Pollogut QZHRP Qendra për Zhvillim të Rajonit Planor QP Qendra për Punësim QZHB Qendra për Zhvillim të Bizneseve QAR Qendra për Arsim të të Rriturve USHT Univerziteti Shtetëror i Tetovës ESA Entrerprise Support Agency (Agjencia për përkrahjen e ndërmarrjeve) BEI Banka Europiane e Investimeve FIZHT Fondi për Inovacione dhe Zhvillim teknologjik GV Gostivar OEMVP Oda Ekonomike e Maqedonisë Veri-Perendimor ZHEL Zhvillim Ekonomik Lokal NMVM Ndërmarrje Mikro të Vogla dhe të Mesme BMPZH Banka Maqedonase për Përkrahje dhe Zhvillim МЕ Ministria e Ekonomisë ORZ Oda Rajonale e Zanatetëçive OEP Oda ekonomike rajonale SHMPK Shkollate Mesme Profesionale Komunale SEEU South East European University (Unverziteti e Evropës Jug-Lindore) SEBP Small expansion business project (Projekti për Ekspanzion të Biznese të Vogla) ZZHTI Zona Zhvillimore Teknologjiko Industriale (zonat e lira ekonomike) ТЕ Тetova UNDP Programa për Zhvullim e Kombeve të Bashkuara (United Nations Development

Programe) UEJL Unverziteti e Evropës Jug-Lindore

4

TABELAT

Тabela 1. Numri i banorëve nga regjistrimi i fundit në vitin 2002 dhe vlerësimi i populates për vitin

2013

Тabela 2. Numri i përgjthëshëm i populates ndër vite

Тabela 3. Popullata në rajonin e Pollogut sipas strukturës etnike-Regjisitrimi i vitit 2002

Тabela 4. Populata e Pollogut në mjediset urbane dhe rurale 31.12.2013

Тabela 5. PBV në rajonin e Pollogut në periudhën 2008-2012

Тabela 6. Pjesëmarrja e Investimeve në PBV në vitin 2012

Тabela 7. Klasifikimi i rajoneve planore sipas shkallës së zhvillimit 2013-2017

Тabela 8. Pasqyrë e subjekteve afariste në rajonin e Pollogut sipas komunave

Тabela 9. Subjekte afariste aktive sipas sektorëve të veprimtarisë sipas KNV rev.2, në komuna, në vite, gjendja 31 Dhjetor

Тabela 10. Subjekte aktive afariste sipas madhësisë së tyre në rajonin e Pollogut 2009-2013

Тabela 11. Rëndësia e faktorëve të cilat ndikojnë në realizimin e qëllimeve të subjekteve afariste

Тabela 12. Shkalla e aktivitetit të Popullatës në moshë pre 15 vite e më tepër në rajonin e Pollogut 2009-2012

Тabela 13. Popullata e aftë për punë sipas aktivitetit ekonomik në vitin 2012.

Тabela 14. Shkalla e papunësisë në rajonin e Pollogut në mjedise urbane dhe rurale (Dhjetor 2012)

Тabela 15. Të papunësuarit në komuna në rajonin e Pollogut sipas strukturës gjinore, Dhjetor 2012

Тabela 16. Të papunësuarit në komuna në rajonin e Pollogut sipas etnicitetit, , Dhjetor 2012

Тabela 17. Të papunësuarit në komuna në rajonin e Pollogut sipas structures së moshave

Тabela 18. Të papunësuarit në rajonin e Pollogut, sipas arsimit, Dhjetor 2012

Тabela 19. Nxënësit në shkollat e mesme, sipas gjinisë dhe vitit shkollor në komuna dhe rajonin e Pollogut

Тabela 20. Nxënësit në shkollat e filoore, sipas gjinisë dhe vitit shkollor në komuna dhe rajonin e Pollogut

Тabela 21. Struktura e institucioneve për përkrahje të sektorit të biznesit nga sektori publik

Тabela 22. Struktura e institucioneve për përkrahje të sektorit të biznesit në rajonin e Pollogut

Тabela 23. Struktura furnitorve privat dhe jofitimprurës të shërbimeve për sektorin e biznesit në rajonin e Pollogut

5

А. PROGRAMA PËR ZHVILLIM DHE PËRKRAHJE TË SEKTORIT TË

BIZNESIT NË RAJONIN PLANOR TË POLLOGUT (2015-2020)

6

I. HYRJE

Në bazë të Ligjin për Zhvillimi të barabartë rajonal ( "Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonis" No. 63 /20.07, 187/2013 dhe 43/2014), si dhe në bazë të Programit të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë për Zhvillimin të barabartë rajonal 2014 ( "Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonis" nr 8/2014 dhe 22/2014), me qëllim të rritjes së konkurencës në rajonet planore nëpërmjet përkrahjes së ndërmarjeve të vogla dhe të mesme dhe të sipërmarësisë, formimin e Qendrave të Biznis për përkrahje dhe shërbime konsulente për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme në kuadër të qendrave egzistuese për zhvillim të rajoneve planore. Qendër e tillë është themeluar edhe në rajonin planor të Pollogut në kuadër të Qendrës për zhvillim të rajonit planor të Pollogut - Tetovë, i cili duhet ti plotësojë shërbimet ekzistuese të drejtuar nga sektori i biznesit në cilësi - përshtatshmërisë, zbatueshmërinë dhe vlerën e shtuar dhe kualitetin – rritjen menysë së shërbimeve dhe mbulimin e përdoruesve. Formimi i Qendrës së Biznesit për përkrahje dhe shërbime konsulente për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme në rajonin e Pollogut është teknikisht dhe financiarisht i mbështetur nga Ministria e Pushtetit Lokal dhe Programit për Zhvillim të Kombeve të Bashkuara (UNDP) Shqyritmi dhe analiza e situatës aktuale tregon se nevojat e sektorit privat në nivel lokal dhe rajonal nuk janë plotësisht të kënaqura në aspektin e koordinimit të duhur të aktiviteteve të mbështetura me mjete /fonde publike, qasje deri në informacione, burime për finansim, pjesëmarrja e sektorit privat në marjen e vendime të duhura në nivel lokal dhe rajonal me çka do të krijohej një ambient institucional efikas dhe efektiv në nivel të rajonit planor për mbështetjen e sektorin privat dhe tërheqjen e investimeve të vendit dhe të huaja. Në drejtim të realizimit të këtij qëllimi, aktivitet i rëndësishëm në kuadër të projektit "Programi Rajonal me propozim – planin aksional dhe strategjinë e komunikimit për zhvillim dhe përkrahjen e sektorit privat në koordinim me etnitetet tjera në rajonin planor të Pollogut". Me rëndësi është të theksohet se në momentin në përgatitjen e programit rajonal të qendrës së biznesit të QZHRPP, periudha për të cilën i referohet Strategjia Kombëtare për Zhvillimin e Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme është e skaduar dhe është e qartë nevoja urgjente për përgatitjen e këtij dokumenti strategjik për periudhën e ardhëshme nga ana e ministrisë së ekonomisë, sektorit për NVM. Por në çdo rast ajo do të paraqes mundësi për planifikimin e prioriteteve strategjike, masat dhe aktivitetet konkrete për të sinkronizuar rolet dhe mandatet e institucioneve / organizatave të involvuara ku përfshihen edhe qendrat e biznesit QZHRP për përkrahjen e NVM-ve. Për momentin nuk egziston strategji / program shumëvjeçar i miratuar për përkrahjen ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. Përkrahja e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme aktualisht realizohet nëpërmjet implementimit të programeve vjetore të Ministrisë së Ekonomisë, të përgatitura nga sektori për sipërmarësi dhe konkurrencë në ndërmarrjet e vogla dhe të mesme dhe nëpërmes programit vjetor të Agjencisë për përkrahjen e sipërmarësisë. Zhvillimi rajonal realizohet nëpërmjet nëpërmjet disa institucione, respektivisht Këshillit Nacional për Zhvillim Rajonal të barabart, Ministria e vetqeverisjes lokale, Këshilli për zhvillimin e rajonit planor, Byroja për Zhvillim Rajonal dhe Qendrat për zhvillim rajonal. Roli i Qendrave për zhvillim të rajoneve planor parasëgjithash është në kryerjen e punëve profesionale për zhvillim të rajonit planor, i cili përfshin edhe implementimin e programit pesëvjeçar për zhvillim të rajoneve planor, që janë me përfshirje ëçr periudhën e viteve 2009-2014 dhe strategjitë më të reja të miratuara në dhjetor 2014 janë për periudhën e viteve 2015-2019.

7

Të gjitha programet ekzistuese për zhvillimin e rajoneve planore përfshinë disa fusha të ndryshme, mes së cilave janë edhe masat ekonomike dhe qëllmet strategjike për përkrahjen e sipërmarrsisë, industrinë, punësimin dhe përkrahjen e inovacionit. Qendrat për rajonet planore dhe programet e tyre për zhvillim i përgadisin me konsultime me Ministritë, me qëllim të përputhjes me Strategjisë nacionale dhe programet e theksuara në nivel rajonal, të theksohet se gjatë përgatitjes së programeve të ardhshme për zhvillimin rajonal duhet që të meret parasysh dhe nivelin e realizimit të masave, indikatorët dhe qëllimet në zhvillimin ekonomik dhe përkrahjen e konkurrentshmërisë me qëllim që projektet e planifikuara / aktivitetetet të jenë reale dhe të veprojnë me kapacitetet reale të QZHRPP (financiare, njerëzore. Kufizimet më të rendësishme dhe rreziqet në procesin e zhvillimit rajonal që janë paraparë në strategjitë, programet, por dhe raportet të finansuar nga agjencitë donatore janë1:

Resurset e pamjaftueshme financiare nga buxheti nacional dedikuar për zhvillimin rajonal, të

cilët në mënyrë plotësuese zvogëlohen.

Resurset e pamjaftueshme njerëzore dhe kapacitete/aftësi për ta menaxhuar procesin e

zhvillimit në nivelin rajonal por dhe ate lokal dhe publik.

Vendosje e një qasje sistematike nga lart-poshtë, nëvend qasjes nga poshtë-lart, me qëllim që

të arrihet efikasitetet dhe efektivitet.

Mungesa e partneriteteve të forta mes palëve të interesuara në procesin e implementimit, por

edhe në procesin e identifikimit të prioriteteve strategjike dhe projekte inovative që i

integrojnë të gjitha palët e interesuara.

Mungesa e stabilitetit financiar dhe qëndrueshmëria e institucioneve përgjegjëse për zhvillim të

barabartë rajonal.

Gjatë përgatitjes së programit rajonal janë marrë në konsideratë kufizimet e lartëpërmendura dhe rreziqeve, me qëllim që të përcaktohen qëllimet reale dhe praktike, prioritetet dhe masat me të cilat do të mbështes dhe zhvilloj sipërmarsinë dhe sektorin e ndërmarjrjeve mikro, të vogla dhe të mesme. Ajo do të implementohet edhe përmes ndërtimit të bashkëpunimit e aktorëve kyç në rajon, përforcimin e infrastrukturës institucionale ekzistuese, përmirësimin e klimës së biznesit dhe sigurimin e shërbimeve jo-financiare dhe financiare.

II. METODOLLOGJIA E PËRPUNIMIT TË PROGRAMËS

Metodologjia e përgatitjes së programës përbëhet nga disa faza, forma dhe metoda e mbledhjes, përpunimit dhe analizës e të dhënave relevante ekzistuese të situates/gjendjes ekonomike në rajon, Në Qendrën për zhvillim të rajonit planor të Pollogut dhe palët e interesuara në rajonin e Pollogut, analiza e kornizës ekzistuese institucionale dhe programet për përkrahjen e sektorin privat. Vetë Metodologjia e përgatitjes së dokumentit përfshirë hapat e mëposhtëm:

Analiza e të dhënave sasiore dhe cilësore,

Analiza e dokumenteve ekzistuese strategjike në nivel kombëtar, rajonal dhe lokal (Ministria e

Ekonomisë sektorët, APE, Byroja për rajonin e Planifikimit të Zhvillimit, zyra LED, etj).

Informacion dhe takime sovetodavni (me të gjitha palët e interesuara)

takimeve të drejtpërdrejta / e intervistimit / palët e interesuara në Pollog

Përgatitja e një projekt-version të programit dhe strategjisë komunikacisata MS

1Studimi i mundësive për dhënie të shërbimeve ndaj sektorit privat nga anda e QZRPP, UNDP, 2014, fq.4

8

Dhënia komentet, sugjerimet dhe propozimet nga të gjitha palët e interesuara me qëllim për të

kompletuar dhe finalizuar dokumentet

Aktivitetert e lartëpërmendura janë realizuar nga konsulentët e ESA Tetovo në bashkëpunim të ngushtë dhe koordinim me përfaqësuesit e Qendrës pë zhvillim të rajonit planor të Pollogut gjegjësishtë Biznis qendrën e QZHRPP. Për të arritur këto qëllimet e angazhmanit të ESA Tetovë për përgaditjen e programës, planit akcional dhe strategjisë së komunikkimit, konsulentët i realizuan detyrat punuese dhe aktivitetet vijuese:

Përgaditja e listës së palëve të interesuara relevante në nivel rajonal dhe lokal, duke i përfshirë

edhe institucionet publike dhetë tjera të cilat ofrojnë shërbime për sektorin privat.

Pasqyrim i shërbimeve për sektorin privat në nivel nacional, rajonal dhe lokal të cilat

janërealizuar nga palët e interesuara relevante,

Përgaditje të pyetësorit për palët e interesuara rdhe realizimi i intervistës,

Përgaditje të modelit për profil për palët e interesuara dhe subjekteve të cilat ofrojnë shërbime

për sektorin privat në rajonin e Pollogut

Përcaktimi i qëllimeve, prioriteteve, masave dhe aktiviteteve të programës rajonale për zhvillimin të sektorit privat në rajonin e Pollogut.

Definimi i aktiviteteve të qarta të palëve të interesuara në bashkëpunim të ngushtë me Biznis qendrën në kuadër të QZHRP gjegjësisht përgaditjen e planit akcional vjetor të aktiviteteve dhe strategjisë së komunikimit.

Lista e intervistave të realizuara me palët e interesuara relevante u bë gjatë muajit maj dhe fillim të muajit qershor dhe e njëjta është prezentuart në Shtojcën 2: Lista e palëve të interesuara të intervistuara.

9

III. QËLLIMI, GRUPET QËLLIMORE DHE SHFRYTËZUESIT E FUNDIT TË PROGRAMËS Gjatë përcaktimit të qëllimeve të programës rajonale për zhvillim dhe përkrahje të sektorit privat në rajonin e Pollogut për vitet 2015-2020 u morr parasysh që ato të jenë të definuar dhe të propozuara në frymën e bashkëpunimit të ngushtë të QZHRP deh palët e interesuara kyçe në rajonin e Pollogut dhe në interes të nxitjes dhe zhvillimit të sipërmarësisë dhe rritjes dhe zhvillimit të NMVM. Qëllimi i përgjithëshëm i programës për zhvillim dhe përkrahje të sektorit të bizneset është: Që përmes bashkëpunimit të ngushtë të palëve të interesuara në rajon në mënyrë kontinuale të kontribohet për rritjen dhe zhvillimin ekonomik të rajonit të Pollogut përmes implementimit të programeve të ndryshme për zhvillim të njohurive dhe aftësive sipërmarrësore dhe rritjen e konkurentëshmërisë dhe inovacioneve tek NMVM ekzistuese dhe ato të ardhëshme.

Arritja e qëllimit të përgjithëshëm do të mund të arihet përmes qëllimeve konkrete/prioritetet e caktuara të programës për zhvillim dhe përkrahje të sektorit të binzesit në rajonin e Pollogut. Qëllimet konkrete/prioritetet do të jenë:

QËLLIMI/ Prioriteti 1: Nxitja dhe zhvillimi i sipërmarrësisë dhe rritja e konkurentshmërisë dhe

inovacionit të NMVM në rajonin e Pollogut

QËLLIMI/ Prioriteti 2: Rrjetëzimi i palëve të interesuara për ofrim/sigurim të shërbimeve kualitative dhe kuantitative për NMVM dhe për zhvillim të sipërmarrësisë

Implementimi i të dy qëllimeve do të realizohet përmes zbatimit të masave dhe aktiviteteve të planifikuara dhe të implementuara praktikisht të cilat janë propozuar në planin akcional për pjesën e dytë të vitit 2015 (Korrik-Dhjetor) dhe për vitin 2016. Në Shtojcën 4 janë dhënë masat dhe aktivitetet konkrete për secilin qëllim veçmas me të cilat planifikohet të realizohet një pjesë e programës pesëvjeçare të Biznis qendrës në bashkëpunim të ngushtë me palët e interesuara kyçe në rajonin e Pollogut. Roli i i Qendrës së biznesit të QZGRPP është që të kontribon në plotësimin e shërbimeve aktuale të drejtuara kah biznes sektori në përputhëshmëri me kualitetitn, implementimin praktik dhe vlerën e shtuar, dhe kuntitetit- rritjes së asortimanit të shërbimeve dhe përfshirjen e shfrytëzuesve. Grupet qëllimore gjatë implementimit praktik të programës për zhvillim dhe përkrahje të sektorit privat në rajonin ePollogut do të jenë:

Të regjistruar kërkues aktiv dhe pasiv për punësim nga qendra për punësim dhe persona të papunë dhe të paregjistruar në entin për punësim

Menaxher dhe të punësuar në NMVM në rajonin e Pollogut Fillestar të mikro bizneseve, start ap Afaristë anëtarë të dhomave ekonomike (OEMVP, OERM, LOE) Investitor potencijal të intersuar vendor dhe të huaj Të punësuar në palët e interesuara nga rajoni i Pollogut Studentë nga univerzitetet dhe fakultetet nga sfera e ekonomisë dhe sektor tjerë Shoqatat e qytetarëve dhe fondacionet (të cilat mbulojnë sferat e ekonomisë dhe socijales) Institucionet financiare nga rajoni i Pollogut Të punësuar në ZHEL zyrat në komunat në rajonine Pollogut

10

IV.ANALIZA SEKTORIALE E TË DHËNAVE PËR RAJONIN E POLLOGUT

ZHVILLIMI DEMOGRAFIK Numri i Popullatës Nomenklatura e njësive teritoriale statistikore (NTUS) në Maqedoni është sjellë në vitin 2001. Në përputhje me ate, i tërë teritori i Maqedonisë është një njësi e NTUS nivelet 1 dhe 2 kurse në NTUS nivelin 3 ka tetë rajone statistikore: Rajoni i Pelagonisë, Rajoni i Vardarit, Rajoni i Veriperendimor, Rajoni i Jugperendimor, Rajoni i Shkupit, Rajoni i Juglindor, Rajoni i Pollogut, Rajoni i Lindor. Rajoni i Pollogut ka 9 komuna dhe gjithësejtë 184 vendbanime. Sipërfaqja përsecilën komunë dhe banorët, si dhe dendësia e popullatës në komuna (numri i banorëve për km2), nga regjistrimi i fundit dhe parashikimi i popullatës në vitin 2013 është dhënë në tabelën vijuese: Тabela 1. Numri i banorëve nga regjistrimi i fundit në vitin 2002 dhe vlerësimi i populates për vitin 2013

Komuna Sipërfaqja

km2

Vendbanime Popullata

Regjistrimi 2002

Dendësia e popullatës Banor/km

2

Regjistrimi 2002

Banor Vlerësimi

2013

Dendësia e popullatës Banor/km

2

Vlerësimi 2013

Tetovo 261,89 20 86.580 331 90.948 347

Tearcë 136,54 13 22.454 164 22.836 167

Brvenicë 164,3 10 15.855 97 16.519 101

Bogovinë 141,65 14 28.997 205 30.579 216

Zhelinë 201,04 18 24.390 121 27.441 137

Jegunovcë 176,93 17 10.790 61 10.723 61

Gostivar 513,39 35 81.042 158 83.239 162

Vrapçishtë 157,98 15 25.399 161 27.266 173

Mavrova dhe Rostusha

663,19 42 8.618 13.0 8.907 13

Gjithësejtë Pollogu

2.416,91 184 304.125 126 318.458 132

Gjithësejtë R. Maqedonisë

25.713,00 1.767 2.022.547 79 2.065.769 80

Burimi: Enti Shtetëror Statistikor

Nga tabela mund të shihet se komuna e Mavrovës dhe Rastusha është më e madhe për nga sipërfaqja, kurse komuna e Tetovës është më e madhe për nga numri i banorëve dhe me dentësi më të lart në rajonin e Pollogut.

DINAMIKA E POPULLATËS

Numri i banorëve në rajonin e Pollogut në vitin 2013 (31.12.2013) sipas të dhënave nga Enti shtetëror i statiskikave, ka qenë 318.458, nga të cilat 160.258 janë meshkuj dhe 158.200 janë femra. Në periudhën e viteve 2010-2013, numri i banorëve ka një rritje të lehtë mesatare prej rreth 0,34 % në tre vitet e fundit.

11

Тabela 2.Numri i përgjthëshëm i populates ndër vite

2010 2011 2012 2013

Numri i banorëve 315.413 316.517 317.490 318.458

Ndryshimi - 0,35 0,31 0,30 Burimi: Enti Shtetëror Statistikor, Vlerësime të popullatës me 30.06.2013 sipas gjinisë dhe moshës, në komuna dhe në rajonet statistikore (NTUS 3 – viti 2007 ) 2013

Тabela 3. Popullata në rajonin e Pollogut sipas strukturës etnike-Regjisitrimi i vitit 2002

Komuna Etniciteti

Maqedon Shqipëtar Turqë Romë Vlleh Sërb Boshnjak Tjerë Gjithësejë

Tetovo 20.053 60.886 1.882 2.357 15 604 156 627 86.580

Tearcë 2.739 18.950 516 67 - 14 1 167 22.454

Brvenicë 5.949 9.770 2 - - 78 1 55 15.855

Bogovinë 37 27.614 1.183 5 - 1 9 148 28.997

Zhelinë 71 24.195 2 - - 1 5 116 24.390

Jegunovcë 5.963 4.642 4 41 - 109 1 30 10.790

Gostivar 15.877 54.038 7.991 2.237 15 160 39 685 81.042

Vrapçishtë 1.041 21.101 3.134 - - 4 8 111 25.399

Mavrova dhe Rostusha 4.349 1.483 2.680 10 - 6 31 59 8.618

Rajoni i Pollogut 56.079 222.679 17.394 4.717 30 977 251 1.998 304.125

Në % Rajoni i Pollogut 18,4 73,2 5,7 1,6 0,01 0,32 0,08 0,66 100 %

R. Maqedonisë në % 64,2 25,2 3,9 2,7 0,5 1,8 0,9 1,1 2.022.547

PLANIFIKIMI HAPSINOR (popullata urbane, rurale)

Rajoni planor i Pollogut e përfshinë fushëgropën e Pollogut, rrafshnalëtn e Mavrovës, msivin malor Bistra, dhe luginën e lumit Radika. Sipërfaqja e përgjithëshme e rajoni është 2.416 km2 ose 9,7% nga territori i Republikpës së Maqedonisë. Rajoni ka 9 komuna dhe 184 vendbanime nga të cilat 182 janë vndbanime rurale. Dendësia e popullatës është 126 banor/km2 që është dukshëm mbi mesataren e vendit, por në kornizë të rajonit ka ndryshime të dukshme që lëvizin nga 348 banor/km2 (Tetova) deri te 13 banor/km2 (Mavrova dhe Rostusha). Më tepër se gjysma (54,7%) e popullatës së përgjithëshme është e koncentruar në komunat Tetovë dhe Gostivarë, kurse rajoni karakterizohet me popullat dominante në vendbanimet rurale (71%). Prandaj nga nëntë komuna, shtatë janë komuna rurale.

POLLOGUT

SHKUPIT

VERILINDOR

LINDOR

JUGLINDOR

VARDARIT

PELAGONISË

JUGPERENDIMOR

12

Тabela 4. Populata e Pollogut në mjediset urbane dhe rurale 31.12.2013

Popullata Në %

Rajoni i Pollogut 318.458 100,0

Rrethina Urbane 92.353 29,0

Rrerhina Rurale 226.105 71,0

KARAKTERISTIKAT EKONOMIKE Bruto produkti vendor/ shkalla e rritjes Ekonomija e Maqedonisë në dekadën e fundit ka një rritje të theksueshme të bruto produktit vendor dhe një aktivitet të përforcuar ekonomik. Por si pasoj e krizës finiaciare botërore të vitit 2009 është regjistruar rritje negative prej -0,9%. Shkalla reale e rritjes së PBV në vitin 2010 tregon rritje prej 2,8% kurse parashikime/vlerësimet për vitin 2011 tregojnë rritje të PBV prej 2,8 %, kurse vlerësimi për vitin 2012 është me një rritje prej 1,5%.2 Pjesmarrja e rajonit të Pollogut, në të cilin janë komunat e tetovës dhe Gostivarit, në PBV të përgjithëshëm të RM, në periudhën e viteve 2008-2010 ka rritje konstante prej 7,2%, por ka rritje të butë në vitin 2011 prej 7,8% kurse në vitin 2012 ajo është 7,3%. Por kjo nuk paraqet ndonjë lëvizje në rritje krahasuar me rajonet tjera ( Në vitin 2012 rajonet: Shkupit 42,8%, Pellagonisë 10,(%, Juglindor 9,4%, Lindor 8,3%, Jugperendimor 8,1%, Vardarit 7,8%, Pollogut 7,3% dhe Verilindori 5,5%) Тabela 5. PBV në rajonin e Pollogut në periudhën 2008-2012

Viti Teritori PBV,

në milion denar

Struktura e PBV,

РМ =100%

PBV, për banor, në denar

PBV për banor,

MK

2012 Rajoni i Pollogut 34.044,00 7,3 107.394,00 47,4





2012 R. e Maqedonisë 466.703,00 100% 226.440,00 100%

Burimi:ESHS- MakStat baza

Тabela 6. Pjesëmarrja e Investimeve në PBV në vitin 2012

Përshkrim Rajoni i Pollogut R. e Maqedonisë

PBV 34.044 100% 466.703 100%

Bruto TVSH 29.447 86,49% 100 403.684 86,49% 100

Investime në Mjete themelore

9.059 26,61% 30,76% 109.071 23,37% 27,02%


2Të dhëna paraprake të parashikuara për vitet 2011 dhe 2012. Sipas ESHS, t[ marra prej BPRM (www.nbrm.mk)

http://www.nbrm.mk/

13

Dy trende mund të vërehen: pjesmarrja e rajonit tëPollogut në PBV nga PBV i përgjithëshëm i R. Maqedonisë ka një konstant stabile, kurse pjesmarrja e investimeve në mjete themelore në PBV është pak më i lartë se ai i nivelit të R. Maqedonisë.

Dinamika e rritjes ekonomike Në bazë të nenit 30 alinea 4 e Ligjit për zhvillim të barabart të rajoneve planore (@Gazetra zyrtare e RM@ nr. 63/07), Qeveria e Republikës së Maqedonisë solli vendim për klasifikim të rajoneve planore sipas shkallës së zhvillimit për periudhën e viteve 2013 deri 2017 edhe ate: Тabela 7. Klasifikimi i rajoneve planore sipas shkallës së zhvillimit 2013-2017

Rajoni Planor Indeksi zhvillimor në

raport me mesataren e RM-së

Ideksi Ekonomiko

Socijal

Indeksi Demografik

Pjesëmarrja e ndihëmës shtetërore për zhvillim të

barabart rajonal (në %)

Shkupit 151,0 147,7 153,5 7,2

Juglindor 97,1 129,5 72,4 11,1

Lindor 96,1 136,4 65,5 11,3

Pelagonisë 91,2 109,1 79,6 11,9

Pollogut 82,4 50,0 106,9 13,2

Jugperendimor 81,4 97,7 69,0 13,3

Vardarit 73,5 70,5 75,9 14,7

Verilindor 62,7 27,3 89,7 17,3

Klasifikimi i rajoneve planore sipas nenit 2 nga ky vendim është realizuar sipas indeksit zhvillimor. Indeksi ekonomiko socijal dhe indeksi demografik shfrytëzohen për përcaktimin e prioriteteve të rajoneve planore të cilat kualifikohen për të fituar mjete për nxitje të zhvillimit të barabart rajonal sipas indeksit zhvillimor. Pjesëmarrja e rajonit të Pollogut në shpërndarjen e mjeteve për financim të projekteve për zhvillim të rajoneve planore për periudhën nga viti 2013 deri 2017, në përputhje me klasifikimin e realizuar është 13,2% nga mjetet e përcaktuara nga programa vjetore për zhvillim të barabart rajonal, të implementuar përmes byrosë për zhvillim të barabart rajonal në republikën e Maqedonisë. Ekonomija lokale e rajonit të Pollogut gjendet në ciklin e post privatizimit dhe i përcjell trendet e ekonomis nacionale. Këto ndodhi rezultuan me joprofitabilitet dhe likuiditet të ndërmarrjeve të mëdhaja, gjegjësishtë ish ndërmarrjet shoqërore ose privatizimin e tyre dhe një rritje të ndërmarrjeve të reja gjegjësishtë NMVM në pronësi private të cilat bëhen bartës themelor të ekonomisë lokale. Siç mund të shihet nga tabela më poshtë (tab. Nr.8), numri më i madhë i ndërmarrjeve në rajonin e Pollogut janë të koncentruar në dy komunat më të mëdhaja, Tetovë (3.007) dhe Gostivar (2.369) nga numri i përgjithshëm i subjekteve afariste në rajonin e Pollogut për vitin 2013 është 7.236, çka paraqet 10,15% nga numri i përgjithshëm i subjekteve afariste në nivel të Republikës së Maqedonisë.

14

Тabela 8. Pasqyrë e subjekteve afariste në rajonin e Pollogut sipas komunave

Subjekte afariste në komuna dhe rajone Viti

2009 2010 2011 2012 2013

Republika e Maqedonisë 70.710 75.497 73.118 74.424 71.290

Rajoni i Pollogut 6.532 7.280 7.098 7.285 7.236

Bogovinë 363 375 377 360 338

Brvenicë 259 290 291 298 288

Zhelinë 262 293 294 301 282

Jegunovcë 154 160 157 165 155

Tearcë 249 276 285 284 290

Tetovë 2.738 3.011 2.921 3.017 3.007

Vrapçishtë 332 356 350 347 352

Gostivar 2.038 2.354 2.265 2.350 2.369

Mavrova dhe Rostusha 137 165 158 163 155

Gjithësejt rajoni i Tetovës 4.025 4.405 4.325 4.425 4.360

Gjithësejt rajoni i Gostivarit 2.507 2.875 2.773 2.860 2.876

Burimi: Enti Shtetëror i Statistikës së RM

Тabela 9. Subjekte afariste aktive sipas sektorëve të veprimtarisë sipas KNV rev.2, në komuna, në vite, gjendja 31 Dhjetor


SEKTORI

2010 2011 2012 2013

Subjek. Në % Subjek. Në % Subjek. Në % Subjek. Në %

Bujqësi, Pylltari, peshkatari 149 2,05 140 1,97 159 2,18 149 2,06

Miniera dhe nxjerrje të gurit 19 0,26 20 0,28 23 0,32 17 0,23

Industria përpunuese 867 11,91 849 11,96 890 12,22 911 12,59

Furnizim me energji elektrike, gas, avull dhe klimatizim 1 0,01 5 0,07 6 0,08 6 0,08 Furnizim me ujë; bartje të ujrave të zeza; menaxhim me mbeturina; sanim të ambijentit 28 0,38 31 0,44 33 0,45 37 0,51

Ndërtimtari 637 8,75 664 9,35 681 9,35 650 8,98 Tregëti me shumicë dhe tregëti me pakicë; servisim të mjeteve motorike dhe motociklave 3.064 42,09 3.004 42,32 3.010 41,32 2.933 40,53

Transport dhe deponim 514 7,06 500 7,04 503 6,90 507 7,01 Objektet për vendojse dhe veprimatari shërbimi me ushqim 621 8,53 579 8,16 583 8,00 600 8,29

Informata dhe komunikim 67 0,92 67 0,94 78 1,07 81 1,12

Veprimtari financiare dhe veprimtari sigurimi 22 0,30 23 0,32 29 0,40 28 0,39

Veprimtari në lidhje me pasuri të patundëshme 15 0,21 13 0,18 16 0,22 13 0,18

Veprimtari profesionale, shkencore dhe teknike 299 4,11 299 4,21 342 4,69 382 5,28 Veprimtari administrative dhe veprimtari shërbimi ndihmës 124 1,70 90 1,27 95 1,30 100 1,38

Drejtori publike dhe mbrojtje; sigurim i obliguar socijal 19 0,26 12 0,17 18 0,25 19 0,26

Arsimimi 89 1,22 89 1,25 94 1,29 93 1,29

Veprimtari nga mbrojtja shëndetësore dhe socijale 347 4,77 364 5,13 361 4,96 371 5,13

Art, zbavitje dhe rekreacion 76 1,04 70 0,99 78 1,07 75 1,04

Veprimtari tjera shërbyese 322 4,42 279 3,93 286 3,93 264 3,65

Veprimtari të amvisërive si punëdhënës 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00

Veprimtari i organizatave dhe trupave eksteritoriale 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00

Gjithësejt: 7.280 100,0% 7.098 100,0% 7.285 100,0% 7.236 100,0%

15

Si në nivelin shtetëror edhe në ate rajonal gjegjësisht në rajonin e Pollogut pozitë dominante kanë ndërmarrrjet mikro dhe të vogla, të cilat nga numri i përgjithshëm i subjekteve afariste aktive në vitin 2013 në rajonin e Pollogut 99,3% janë ndërmarrje mikro dhe të vogla (78,37 % mikro dhe 20,92 % të vogëla). Тabela 10. Subjekte aktive afariste sipas madhësisë së tyre në rajonin e Pollogut 2009-2013


Тabela 11. Rëndësia e faktorëve të cilat ndikojnë në realizimin e qëllimeve të subjekteve afariste

2010-2012

I Madhë I Mesëm I Vogël Nuk është relevant

Konkurencë e madhe në çmime 1.791 1.428 565 1.034

Konkurencë e madhe në raport me brendin, reputacionin ose kualitetin e produktit

884 1.083 1.294 1.557

Kërkesë e dobët 1.117 1.605 1.053 1.043

Inovacione nga ana e konkurentëve 266 811 1.664 2.077

Pjesë dominante e konkurentit në treg 652 1.302 1.287 1.578

Mungesë e personelit të kualifikuar 608 1.335 1.355 1.520

Mungesë të financave 1.242 1.440 933 1.202

Shpenzime të mëdhaja për qasje në tregje të reja 1.101 1.150 1.023 1.544

Shpenzime të mëdhaja për ppërmbushjen e rregullave qeveritare ose kushtev ligjore

1.178 1.106 1.131 1.403


TREGU I PUNËS

Aktiviteti i popullatës

Shkalla e aktivitetit ekonomik paraqet pjesëmarrje e fuqisë punëtore të popullatës së aftë për punë, në moshë nga 15 vjetë e më tepër. Aktiviteti ekonomik në nivel të Republikës së Maqedonisë për vitin 2012 është 56,5% kurse në rajonin planor të Pollogut për vitin e njëjtë është 44,5% që donë të thot se është nën nivelin mesatar vjetor të shtetit. Тabela 12. Shkalla e aktivitetit të Popullatës në moshë 15 vite e më tepër në rajonin e Pollogut 2009-

2012

Shkalla e akivitetit Shkalla e punësimit Shkalla e papunësimit

2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012

Republika e Maqedonisë

56,7 56,9 56,8 56,5 38,4 38,7 38,9 39,0 32,2 32 31,4 31,0

Rajoni i Pollogut

46,1 46,7 43,9 44,5 33,5 32,3 30,0 29,3 27,3 30,8 31,8 34,2

Madhësia 2009 2010 2011 2012 2013 2013-RM

Subj. Në % Subj. Në % Subj. Në % Subj. Në % Subj. Në % Subj. Në %

mikro 3.855 59,02 4.283 58,83 4.910 69,17 5.710 78,38 5.671 78,37 49.935 70,04

Të vogëla 2.639 40,40 2.955 40,59 2.148 30,26 1.529 20,99 1.514 20,92 20.629 28,94

Të mesme 35 0,54 37 0,51 38 0,54 36 0,49 38 0,53 683 0,96

Të mëdhaja 3 0,00 5 0,00 2 0,00 10 0,00 13 0,00 43 0,00

Rajoni i Pollogut 6.532 100% 7.280 100% 7.098 100% 7.285 100% 7.236 100% 71.290 100%

16

Sipas të dhënave të nxjeruna nga llogaritë e prezentuara nga enti shtetëror statisitkor numri i të punësuarve në rajonin e Pollogut për vitin 2012 është më i ulët nga ani në nivel të shtetit, pasi që është në bazë të shkallës së punësimit në nivel të Republikës së Maqedonisë, e cila në vitin 2012 ka qenë 39,0% kurse në rajonin e Pollogut për të njëjtin vitë është 29,3%. Sipas kësaj mund të parashikojmë se numri i të punësuarve në rajonin e Pollogut për vitin 2012 pas kalkulimeve matematikore të bëra do të ishte rrethë 74.828. Тabela 13. Popullata e aftë për punë sipas aktivitetit ekonomik në vitin 2012.

Aktive Të punësuar Të papunësuar

Popullata joaktive

Gjithësejtë


943.055 650.554 292.502 726.910 1.669.965

Rajoni i Pollogut 113.872 74.828 38.944 142.219 255.891

Burimi:Enti Shtetëror i Statistikës

Papunësia Papunësia paraqet një nga problemet më të mëdhaja në Maqedoni3. Tregu i punës në Maqedoni karakterizohet me shkallë të lartë të papunësisë e cila arriti në 37,3% në vitin 2005. Prej atëherë e këndej vërehet ulje e shkallës së papunësisë ndër vite ashtu që në vitin 2010 është 32,9%, në vitin 2011 është 31,4% dhe në fund të vitit 2012 është 31,0%. Numri më i madhë i personave të papunësuar janë të ri dhe punëtor me kualifikime të ulta. Shkalla e papunësisë në rajonin e Pollogut në vitin 2012 është 34,2% dhe është pak më e lartë se ajo në nivel të shtetit e cila është 31,0%. Sipas të dhënave dhe llogaritë e nxjera nga ESHS, numri i të papunëve në rajonin e Pollogut në vitin 2012 ka qenë rrethë 31.630. Numri i popullatës ekonomikisht joaktive në rajonin e Pollogut sipas vlerësimeve të nxjera nga të dhënat e mara nga ESHS do të ishte rreth 142219 persona në moshë 15 e më tepër vite.

Тabela 14. Shkalla e papunësisë në rajonin e Pollogut në mjedise urbane dhe rurale (Dhjetor 2012)

Burimi:APRM

Тabela 15. Të papunësuarit në komuna në rajonin e Pollogut sipas strukturës gjinore, Dhjetor 2012

Gostivar Në % Tetovë Në % Pologu Në %

Gjithësejt 10.383

21.247 31.630

Meshkuj 7.052 67,9 14.294 67,3 21.346 67,5

Femra 3.331 32,1 6.953 32,7 10.284 32,5 Burimi:APRM

3Të dhënat për papunësin janë marrë nga veb faqja a Agjencisë për punësim të Republikës së Maqedonisë

(www.аvrm.gov.mk)

Total në %

2011 (Dhjetor) Total në %

2012 (Dhjetor)

R. e Maqedonisë 281.144 Total Qytet Në %

Fshat Në %

243.403 Total Qytet Në %

Fshat Në %

Tetova 8,7 24.381 11.364 46,6 13.017 53,39 8,7 21.247 9.825 46,2 11.422 53,8

Gostivar 4,5 12.781 7.730 60,5 5.051 39,52 4,3 10.383 6.707 64,6 3.676 35,4

Rajoni i Pollogut 6,6 37.162 19.094 53,5 18.068 46,5 13,0 31.630 16.532 55,4 15.098 44,6

17

Sipas përkatësisë etnike, shpërndarje e të papunësuarve në rajoine Pollogut është si vijon :

Тabela 16. Të papunësuarit në komuna në rajonin e Pollogut sipas etnicitetit, , Dhjetor 2012

Burimi:APRM

Тabela 17. Të papunësuarit në komuna në rajonin e Pollogut sipas structures së moshave

Mosha GJITHËSEJT FEMRA Në %

15-19 518 230 1,6

20-24 4.212 1.863 13,3

25-29 4.575 1.956 14,5

30-34 3.844 1.376 12,2

35-39 3.501 1.157 11,1

40-44 3.684 1.119 11,6

45-49 3.706 987 11,7

50-54 3.336 789 10,5

55-59 2.711 600 8,6

60 + 1.543 207 4,9

GJITHËSEJT 31.630 10.284 100,0 Burimi:APRM

Тabela 18. Të papunësuarit në rajonin e Pollogut, sipas arsimit, Dhjetor 2012

PËRGADITJA PROFESIONALE GJITHËSEJT FEMRA Në %

KVU 17.523 5.396 55,4

GJKU dhe APU 1.465 257 4,6

KU 2.594 412 8,2

KUL 1 0 0,0

SHMP 7.724 2.867 24,4

SHKOLLË LARTË 218 79 0,7

ARSIM I LARTË 2.062 1.246 6,5

MAGISTRATUR 41 27 0,1

DOKTOR 2 0 0.0

GJITHËSEJT 31.630 10.284 100,0 Burimi:APRM

Qendra për punësim Gjithësejtë Maqedon Shqipëtar Turqë Romë Sërb Boshnjak Tjerë

Tetova 21.247 4.571 16.029 132 367 38 3 107

Në % Tetova 21,5 75,4 0,6 1,7 0,2 0,01 0,5

Gostivari 10.383 3.092 5.292 787 537 15 1 659

Në % Gostivari 29,8 51,0 7,6 5,2 0,1 0,01 6,3

Rajojni i Pollogut 31.630 7.663 21.321 919 904 53 4 766

Në % Rajoni i Pollogut 24,2 67,4 2,9 2,9 0,2 0,01 2,4

18

Problemi me papunësin është më i theksuar në grupëmoshat 25-29 vjet (4.575 persona) dhe te ajo 20-

24 vjetë (4.212 persona). Prqindja më e madhe e të papunësuarve janë të pakualifikuar (55,4), pastaj

janë ato me shkollë tp mesme profesionale (24,4%), të kualifikuar 8,2% dhe ma arsim të lartë 6,5%.

E dhëna shqetësuese për rajonin e Pollogut është ajo se nga numri ipërgjithëshëm i të papunësuarve 18.988 gjegjësisht 60 % janë të pakualifikuar, gjysëm të kualifikuar dhe me shkallë të ulët të arsimit.

ARSIMI Sipas ligjit për vetëqeverisje lokale nga viti 2005, kompetenca për organizimin e arsimit në shkollat e fillore dhe të mesme dhe arsimit parashkollor për përkujdesje të fëmijëve është pjesë e ingerencave të vetëqeverisjes lokale. Komuna e Tetovës karakterizohet me rrjetë të zhvilluar të arsimit. Në komunë veprojnë 12 shkolla fillore qendrore, 9 shkolla fillore rajonale, 1 shkollë fillore shtetërore e muzikës, 5 shkolla të mesme dhe 2 univerzitete. Shkollat e mesme janë nga profile të ndryshme: gjimnazi, medicina, ekonomija, bujqësia, tekstili dhe muzika. Në Tetovë veprojnë dy Univerzitete: Univerziteti shtetëror i Tetovës dhe Univerziteti i Evropës Jug Lindore. Univerziteti i tetovës është një ndër univerzitetet shtetërore në republikën e Maqedonisë. Momentalishtë pran univerzitetit funkcionojnë më tepër fakultete4: Fakulteti shkencave matematiko-natyrore; Fakulteti i shkencave të aplikuara; Fakulteti ekonomik; Fakulteti Jurudik; Fakulteti filologjik; Fakulteti i kulturës Fizike; Fakulteti filozofik; Fakulteti i arteve; Fakulteti i biznis administratës (Kumanovë); Fakulteti i teknologjisë ushqimore (në Gostivar). Univerziteti i Evropës Juglindore është hapur në vitin 2002 dhe përfshinë pesë fakultete5: Fakulteti ishkencave dhe teknologjive bashkëkohore; Fakulteti i shkencave të drejtësisë; Fakulteti i biznesit dhe ekonomisë; Fakulteti i gjuhëve, kulturës dhe kominikimit dhe Fakulteti i administratës publike dhe shkencave politike Тabela 19. Nxënësit në shkollat e mesme, sipas gjinisë dhe vitit shkollor në komuna, rajonin e Pollogut

2011/2012 2012/2013 Krahasim

2013/2012 në %

Gjithësejt Nxënëse Nxënës Gjithësejt Nxënëse Nxënës


93.064 44.884 48.180 89.884 42.975 46.909 -3,42

Rajoni i Pollogut

15.977 7.771 8.206 15.084 6.961 8.123 -5,59

Vrapçishtë 276 176 100 280 138 142 1,45

Gostivar 5.292 2.620 2.672 4.844 2.215 2.629 -8,47 Mavrova dhe

Rostusha

175 89 86 165 81 84 -5,71

Tetova 10.234 4.886 5.348 9.795 4.527 5.268 -4,29


4Veb faqja e USHT (http://www.unite.edu.mk/) 5Veb faqja e UEJL (http://www.seeu.edu.mk/)

19

Тabela 20.Nxënësit në shkollat e filoore, sipas gjinisë dhe vitit shkollor në komuna, rajonin e Pollogut

2011/2012 2012/2013 Krahasim 2013/2012

në % Gjithësejt Nxënëse Nxënës Gjithësejt Nxënëse Nxënës


198.856 96.433 102.423 195.311 94.695 100.616 -1,78

Rajoni i Pollogut

32.517 15.566 16.951 31.427 15.034 16.393 -3,35

Bogovinë 3.405 1.610 1.795 3.261 1.587 1.674 -4,23

Brvenicë 1.728 836 892 1.677 799 878 -2,95

Vrapçishtë 2.903 1.381 1.522 2.822 1.323 1.499 -2,79

Gostivar 7.437 3.566 3.871 7.083 3.356 3.727 -4,76

Zhelinë 3.258 1.558 1.700 3.149 1.496 1.653 -3,35

Jegunovcë 959 489 470 954 478 476 -0,52 Mavrova dhe Rostusha

636 299 337 637 290 347 0,16

Tearca 1.795 856 939 1.730 819 911 -3,62

Tetova 10.396 4.971 5.425 10.114 4.886 522 -2,71


Komuna e Gostivarit karakterizohet me rrjetë të zhvilluar të arsimit. Në komunën e Gostivarit veprojnë 10 shkolla fillore qendrore, 20 shkolla fillore rajonale, 3 shkolla të mesme dhe 1 kolexh privat (Jahja Kemal). Shkollat e mesme janë të profileve të ndryshme: gjimnazi, medicina, ekonomija, arsim profesional (makineri, elektroteknik, kimiko-teknologjik dhe shërbime personale). Për sa i përket arsimit të lartë në Gostivar vepron Fakulteti i industrisë ushqimore i Univerzitetit të Shtetëror të Tetovës6 (mundësi për regjistrim të 99 studentëve sipas shpalljes për vitin 2013/2014 në teknologjinë ushqimore-21 student; ushqimore – 48 student; dhe menaxhim me kualitetin dhe sigurin e ushqimit – 30 student) dhe univerzitetet private FON dhe Univerziteti ndërkombëtar i Strugës – dega Gostivar (fakultetet: ekonomi, drejtësi, shkenca politike dhe IT teknologji7).

6Veb faqja e USHT (http://www.unite.edu.mk/) 7www.eust.edu.mk

20

V. MAPIMI (LISTIMI) I PALËVE TË INTERESUARA RELEVANTE NË NIVEL RAJONAL

V.1. Korniza institucionale për përkrahjen e sipërmarrësisë dhe sektorit privat nga institucione nga sektori publik

Përkrahja e sektorit privat është nën kompetencë të Ministrisë së ekonomisë së Republikës së Maqedonisë. Përgjegjësi plotësuese për zhvillim ekonomik dhe përkrahjene e sektorit privat kanë edhe Ministria pë punë dhe politik sociale dhe Ministria për qeverisje lokale. Gjithashtu me rëndësi të posaçme është edhe implementimi i programeve për zhvillim ekonomik kanë edhe Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Ministria për Bujqësi, Pylltari dhe ekonomizim të ujrave. Koordinimi për realizimin e prioriteteve për zhvillim ekonomik realizohet nga Zavendës kryetari i Qeverisë së RM përgjegjës për çështjet ekonomike dhe kabinetit e tij. Struktura e institucioneve për përkrahje të biznes sektorit nga sektori publik drejtpërsëdrejti ose në mënyrë indirekte përmes implementimit praktik të strategjive të tyre dhe programeve vjetore të aktiviteteve kontribon në përkrahjene e sipërmarrësisë dhe zhvillimi e rritjen e NMVM në rajonin e Pollogut. Kjo mund lehtë mund të vërehet edhe nga raportet e tyre vjetore ku janë të prezentuara aktivitetet e zbatuara në rajonin e Pollogut nga institucioni përkatës (APSPM, ZZHTI Tetovë, ME sektori për sipërmarrësi dhe NVM etj.). Strukturae e institucioneve për përkrahje të bizinses sektorit nga sekoti publik është prezentuar në tabelën vijuese.

Тabela 21. Struktura e institucioneve për përkrahje të sektorit të biznesit nga sektori publik

Burimi: „Studimi i mundësive për ofrim të shërbimeve për sektorin privat nga Qendra për zhvillim të rajoneve planore” UNDP fqaqe 11.

Ministria e Qeverisjes Lokale

Ministria e Ekonomisë

Ministria për

Punë dhe politik Socijale

Ministria Arsimit dhe shkencës

MBPEU

Këshhilli nacional për zhvillim të barabart

Byroja për

zhvill. barabart

Agjencia për

turizëm

APSRM

Invest Macedonia

Investime të huaja dhe promovim të

eksportit

APRM Agjencia për

përkrahje financiare të

bujqësisë dhe zhvillimit rural

Agjencia për nxitje të

zhvillimit të

Programe direkte të Ministrisë

Inkubatori

Klasteri

Zanaetçitë

Këshillat rajoneve

Qendrat për zhvillim të

barabartë të rajoneve

ZHEL Zyrat

Komunat

Nuka ka buxhet për shpenzime

operative të “rrjetit”

Inkubatori

Qendrat rajonale

Qendrat

tjera (komunat)

Promotorët ekonomik (në

amabasada)

Kampanja mediale

ndërkombëtare

ZZHTI Drejtoria

(përkrahja e investimeve të

huaja)

Fondi për inovacione i

RM

3 Acelerator Inovativ

Qendra

lokale/rajonale të APRM

21

Ministria e qeverisjes lokale: Përkrahja e sipërmarrësisë dhe NMVM në kuadër të aktiviteteve të Ministrisë së qeverisjes lokale si palë e interesuar në nivel nacional/qendror është e përfshirë në implementimin praktik të strategjisë për zhvillim rajonal të Republikës së Maqedonisë 2009-2019, veçmas në fushat e ekonomisë, socijalës, infrastrukturës, arsimit etj. Gjegjësishtë implemenitmin e programës vjetore për zhvillim të barabartë të rajoneve. Implementimi praktik i programës vjetore realizohet përmes Byrosë për zhvillim të barabart rajonal e cila përmes thirjeve publike mbledhë aplikacione nga rajonet planore të cilat komisioni i posaçëm i vlerëson dhe klasifikon dhe pasi të njëjtat të aprovohen nga këshilli nacional për zhvillim të barabart të rajoneve të njëjtat financohen gjat vitit rrjedhës. Gjithashtu është e rëndësishme që të përmendet se në kompetencat e Ministrisë së qeverisjes lokale implementimi i komponentës së IPA programës për bashkëpunim ndërkufitar me vendet fqinje të Maqedonisë. Kjo paraqet potencijal për zbatimin e projekteve ndërkufitate nga fusha të ndryshme të cilat në mënyrë direkte ose indirekte kontribojnë në zhvillimin dhe rritjen e bizneseve dhe të bashkëpunimit të institucioneve vendore dhe publike të ndryshme me të njënjtit nga vendet fqinje (Shqipëria, Bullgaria, Greqia dhe Kosova). Ministria e Ekonomisë: Sektorët më të rëndësishmë për përkrahjen e sektorit privat janë: sektori për politika industriale, sektori për sipërmarësi, konkurencë dhe inovacione të NVM dhe sektori për turizëm dhe gostitje. Gjithashtu i rëndësishme është edhe veprimi i Agjencisë për përkrahje të sipërmarrësisë eRepublikës së Maqedonisë –APSRM dhe agjencisë për investime të huaja dhe përkrahje të eksportit 0 Invest in Macedonia. Në mënyrë plotësuese Ministria e ekonomisë përveç aktiviteteve programore, drejtëpërsëdrejti realizon programe për përkrahje të sektorit privat, siç është Gara për Biznis plan, përkrahja e zanaetçive, përkrahja e sipërmarrësisë te femrat, turizmëm, klaster, inkubator etj. Përmes implementimit të programeve sektoriale ofrohen shërbime dhe subvencione të cilat kontribojnë në nxitjen dhe promocionin e sipërmarrësisë dhe zhvillimit dhe rritjes së NMVM. Kjo zbatohet përmes prokrameve dhe aktiviteteve vijuese: Programa për konkurencë, inovacione dhe sipërmarrësi (kofinancim të projekteve për përkrahje jofinanciare të NVM dhe pomovim të sipërmarrësisë dhe zanaetëçive të Republikës së Maqedonisë, Organizimi i garës “Bëhu perspektiv fillo biznesin tënd”, Subvencionim të ndërmarrjeve për vendosje dhe certifikim të sistemit HALLALL, Përkrahja e artizanateve në republikën e Maqedonisë, Subvencionim të ndërmarrjeve private për trajnim për HACCP ekipin për vendosje dhe certifikim të sistemeve për kualitet sipas ISO standardeve etj.), programa për përkrahje të klasterëve dhe shoqatave të klasterëve, përkrahja e prodhimtarisë industriale, turizmit, energjetikës etj. Agjencia për përkrahjen e sipërmarrësisë së RM - APSRM. Është themeluar në vitin 2003 si pasardhëse e NEPA (National Enterprise Promotion Agency) me qëllim të përkrahjes së sipërmarrësisë dhe zhvillimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme në Republikën e Maqedonisë. Në shtatë vitet e fundit programet që APSRM i ka implementuar në rajonin e Pollogut janë bërë përmes Fondacionit për përkrahje të ndërmarrjeve (ESA Tetovë) e ato janë shërbime konsulente përmes sistemit të shërbimit vauçer për firmat, përmes të cilit mundësohet zhvillim t firmave ekzistuese duke mbuluar 50 % të vlerave për angazhman të konsulentit dhe 100% mbules të shërbimeve konsulente për biznese fillestare. Aktiviteti i dytë i programës është programa e vetëpunësimit e cila realizohet së bashku nga MPPS, APRM dhe UNDP. Aktiviteti i tretë është projekti Info-Pult ku biznese fillestare dhe ekzistuese u jepen informata, këshilla dhe shërbime konsulente në shkallë të ulët. Shërbimet tjera përfshinë trajnime të kohëpaskohëshme për sipërmarrësi, konferenca, seminare dhe informata në interes të nxitjes së sipërmarrësis dhe rritjes dhe zhvillimit të NMVM në rajonin e Pollogut.

22

APSRM i realizon aktivitetet e saja përmes të ashtu quajturës rrjeti i ESA Agjencive dhe qendrat rajonale për përkrahje të ndërmarrjeve të vofla dhe të mesme, inkubatorëve etj. Zbatimi i aktiviteteve përmes partnerëve të APSRM realizohet përmes procesit të tenderimit vjetor për përzgjedhje të fondacioneve/qendrave/agjencive implementues, gjë që ndonjëher e përzgjat procesin e implementimit të aktiviteteve të APSRM. Qendra e autorizuar e APSRM në rajonin e Pollogut është Fondacioni për përkrahjen e sipërmarrësisë (ESA Tetovë) e cila në të gjitha shpalljet e deritanishme i ka fituar tenderat për për programën e vauçerit, info-pult projektin dhe programa e vetëpunësim (faza e tretë). Byroja për zhvillim rajonal të barabart. Si trashigimtar i byrosë për zhvillim të zonave ekonomikisht jo mjaft të zhvilluara nga 01.01.2008 Byroja për zhvillim rajonal, organ në kuadër të Ministrisë së vetëqeverisje lokale, si subjekt i posaçëm juridik u formua sipas ligjit për zhvillim të barabart të rajoneve. Byroja i kryen këto punë themelore: Përgadit dokumentacion bazë analitik për përgaditje të dokumenteve planore strategjike dhe operative për zhvillim rajonal; E përpunon propozim metodologjin për përgaditje të dokumente planore; Përgaditë raporte vjetore për implementim të planit Akcional të Strategjisë; E përgaditë propozim vendimin për kriteriumet dhe indikatorët ppër identifikim të zonave me nevoja specifike të zhvillimit; E përgaditë propozim listën e zonave me nevoja specifike të zhvillimit; I përpunon propozim kriteriumet për shkallën e zhvillimit të njësive të vetëqeverisjes lokale dhe rajoneve; E përpunon propozim aktin për klasimifikim të njësive të vetëqeverisjes lokale dhe rajonet planore sipas shkallës së zhvillimit; U jepë ndihmë profesionale qendrave për zhvillim të rajoneve planore gjatë përgaditjes së programeve për zhvillim të rajoneve planore dhe kryerja e aktiviteteve tjera të ndërlidhura me zhvillimin rajonal; I informon palët e interesuara për llojet dhe vëllimin e mjeteve dhe instrumenteve për nxitje të zhvillimit rajonal; E vedosë dhe kujdesewt për sistemin informativ për zhvillim rajonal në bashkëpunim me Entin shtetëror të statistikës.

Burimet financiare për zhvillimin rajonal Byroja i siguron: Buxheti i Republikës së Maqedonisë (1% prej BPV), Buxhetet e njësive të vetëqeverisjes lokale, Fondet e Bashkimit Europian, burime tjera ndërkombëtare dhe Donacione dhe sponzorizime na persona fizik dhe juridik. Në shpalljet publike në byro mund të aplikojnë: Njësit e vetëqeverisjes lokale dhe persona publik të cilër do të realizojnë projekte rajonale; Projektet me të cilat mund të aplikohet: Për projekte infrastrukturore dhe teknike ( rrugë rajonale dhe lokale , ujësjellës etj.); Infrastruktur socijale (shkolla dhe instritucione shëndetësore) dhe për Projekte për zhvillim të turizmit ne rajone. Shpërdarja e mjeteve për nxitje të zhvillimit të barabartë rajonal:

70% për financim të projekteve nga rajonet planore, të cilat shpërndahen sipas shkallës së tyre

të zhvillimit

20% për finiancim të projekteve për zhvillim të zonave me nevoja zhvillimore specifike

10% për finianicim të projekteve për zhvillim të fshatrave

Mjetet u ndahen njësive të vetëqeverisjes lokale ku janë përcaktuar zonat me nevoja specifike për zhvillim, pasi paraprakisht të njëjtat të fitohen në përputhshmëri me këshillat rajonale. Agjencija për punësim e Republikës së Maqedonisë - APRM: Në programën e qeverisë së Republikës së Maqedonisë 2011-2015 janë përcaktuar edhe politikat aktive për punësim, si dhe llojet e masave dhe përfaqësimi i personave nga grupe qëllimore të ndryshme të cilat do të përfshihen me implementiin e Programës. Për implementim të sukseshëm të politikave/masave për punësim, rregullisht çdo vitë përgaditet plani Operativ për politika aktive për punësim për vitin 2015. Në te janë definuar llojet e masave aktive për punësim, grupet qëllimore, mjetet e nevojshme dhe burimet e mjeteve dhe janë të parashikuar aktivitetet konkrete dhe afatet për subjektet kompetente për realizim të të njëjtave dhe korniza ligjore. Për realizim të Programës e autorizuar është Ministria për punë dhe politik socijale (MPPS), kurse partner aktiv janë: APRM, APSRM dhe Programa për zhvillim të Kombeve të Bashuara (UNDP) e cila e menaxhon programën e vetëpunësimit dhe disa masa tjera.Masat aktive për punësim në Rajonin planor të Pollogut implementohen nga Qendrat për punësim në Tetovë dhe Gostivar.

23

Agjencia për investime të huaja dhe përkrahje të eksportit - InvestInMacedonia. E themeluar në vitin 2005, është agjenci përgjegjëse për investimet e huaja, e cila në vitin 2012 fiton mandatin për promovim të eksportit. Përveç të të punësuarve në agjenci, janë edhe 30 promotor ekonomik në ambasadat e RM. Drejtorija për Zonat Zhillimore Teknologjiko Industriale- ZZHTI: Qeveria e RM përkujedset për lirimin nga tatimet, doganave dhe lehtësimet tjera për investitorët në ZZHTI. Në rajonin e Pollogut gjejgjësisht në komunën e Tetovës është e vendosur njëra nga 4 zonat e lira ekonomike në Maqedoni. Zona e lirë ekonomike në Tetovë shtrihet në një sipërfaqe prej 94 hektar. Zona është me rëndësi të veçant për rajonin e Tetovës gjegjgësisht të Pollogut, pasi që do të mundëson hapjen e vendeve të reja të punës dhe hyrje të teknologjive të reja. Në zonë në fazën e parë planifikohen të ndërtohen rreth 25-30 objekte industriale në të cilat parashikohen të hapen rreth 700 vende pune. Pas shpalljes së tenderit ndërkombëtar, Normak Investment Grup u zgjodhë që të ekonomizon/menaxhon me zonën ekonomike në Tetovë nën principin e Pertneritetit Publiko Privat. Agjencia për përkrahje financiare të bujqësisë dhe zhvillimit rural -APFZHR: Аktive prej vitit 2009, formuar sipas ligjit për themelim në vitin 2007, me qëllim të realizmit më të sukseshëm të masave për politikat bujqësore dhe politikat e zhvillimit rural. Agjencia duhet të mundëson menaxhim efikas me mjetet financiare si nga ato të Buxhetit të republikës së Maqedonisë ashtu edhe me mjetet nga ndihma e para aderimit të Bashkimit europian të dedikuara për zhvillim rural. Agjencija për nxitje të zhvillimit të bujqësisë –ANZHB: E themeluar në vitin 1998 me qëllim të jepë shërbime këshilluese për ekonomitë bujqësore, transferim të njohurive, përmirësim të prodhimtarisë bujqësore, realizim të politikës agrare dhe mirëmbajtja e bazës së të dhënave. Shërbimet këshillëdhënëse jepen në 30 qendret rajonale dhe njësit e punës në ANZHB, të shpërndarë në tërë teritorin e RM-së. Qendrat në rajonin e Pollogut janë të vendosura në mjediset urbane gjegjësisht në Tetovë dhe Gostivar. Fondi për inovacione dhe zhvillim teknologjik – FIZHT. I themeluar në vitin 2014, me qëllim të nxitë dhe përkrah veprimtarit inovative tek ndërmarrjet mikro, të vogla dhe të mesme dhe atp tp reja për një zhvillim teknologjik të shpejtë i cili bazohet në transfer të njohurive, hulumtime zhvillimore dhe inovacione të cilat kontribojnë në rritjen dhe zhvillimin ekonomik, por edhe në përmirësimin e klimës ekonomike për zhvillim të aftësive konkuruese të ndërmarrjeve. FIZHT i nxitë inovacionet përmes sigurimit të burimeve finaiciare plotësuese për financim të inovaacione, pasi që besohet se është e nevojshme të ndërtohet ekonomi konkurente bazuar në dituri dhe e cila do të krijoj vende të reja të punës. FIZHT i realizon qëllimet përmes instrumenteve vijuese: grante të kofinancuara të start ap, spin of shoqatave tregëtare dhe inovacione, grante të kofinancuara për hua të kushtëzuara për komercijalizim të inovacioneve, grante të kofinancuara për transfer të teknologjive, ndihmë teknike përmes akceleratorve teknologjiko-afarist, ndihmë teknike për kompanitë, investime ekciti dhe mezanin. FIZHT do të punon edhe në zhvillimin e instumenteve financiare të përshtatëshme për përkrahje të invovacioneve dhe zhvillimit teknologjik.

24

V.2. Palët e interesuara relevante në nivel rajonal – Rajoni i Pollogut

Qendra për zhvillim të rajonit planor të Pollogut -QZHRPP. Qendrat për zhvillim të rajoneve planore janë të themeluara sipas ligjit pët zhvillim të barabart rajonal dhe janë funkcional në të gjtha tetë rajonet planore. Këshilli për zhvillim të rajonit planor është i përbër nga kryetarët e komunave të rajonit (9 komuna: Tetova, Gostivari, Bogovina, Brvenica, Zhleina, Tearca, Jegunovca, Vrapçishte dhe Mavrova dhe Rostusha). QZHRPP ka rol që të implementon vendimet e këshillit dhe ti implementon programet dhe projektetpër zhvillim të barabart rajonal. Në mënyrë primare QZHRPP është e financuar nga buxheti i komunave dhe nga Miistria e qeverisjes lokale. Buxheti i dedikuar për qendrat është 10 denar për banor në rajon, gjegjësisht 5 denar për rajonin e Shkupit. Financimi i projekteve bëhet përmes byrosë pë zhvillim të barabartë, në bazë të aplikimeve vjetore të QZHRP. Në kuadër të qendrës është formuar qendra e Biznesit për shërbime dhe përkrahje të sektorit privat në rajonin e Pollogut dhe do të jetë përgjegjës për implementimin e kësaj programe të përgaditur me planin akcional.

ZHEL zyrat (Zhvillimi ekonomik lokal) e komunave në rajonin e Pollogut: Në kuadër të procesit të decentralizimit, nga viti 2004 kompetencë e komunave është planifikimi dhe zbatimi i programeve dhe projekteve për zhvillim ekonomik lokal. Në rajonin e Pollogut të gjitha 9 komunat kanë të formuara ZHEL zyra . Në varshmëri nga organizimi struktural i komunave duku ZHEL paraqet sektor të posaçëm ose është së bashku me sektorin e financave ose si njësi të posaçme të ndonjë sektori. ZHEL zyrat kanë të punësuar përgjejgjës për funksionin përkatës në përkrahjen e planifikimit të programeve dhe projekteve për zhvillim ekonomik lokal dhe implementimin e tyre. Aktivitetet më të shpeshta të ZHEL zyrave janë formulimi istrategjive dhe programve për zhvillim ekonomik, përgaditje dhe udhëheqje të projekteve të komunës (ekonomi, turizëm, infrastrukturë, socijal etj.) si dhe komunikim kontinual me palët e interesuara nga sektori privat dhe publik, duke përfshirë edhe QZHRPP.

Тabela 22. Struktura e institucioneve për përkrahje të sektorit të biznesit në rajonin e Pollogut

BIZNIS QENDRA E QZHRPP

SEEU TECH PARK

Ministria e Ekonomisë Sektori për sipërmarrësi dhe NMVM

Odat ekonomike

BDC SEEU Qendrat e karierës në

USHT dhe UEJL

Konsulentët privat

APSRM

Qendra për Zhvillim të Rajonit Planor të Pollogut

KR

IJIM

I I P

OLI

TIK

AV

E

PËR

ZH

VIL

LIM

TË

NM

VM

IMP

LEM

ENTI

MI I

PO

LITI

KA

VE

PËR

ZH

VIL

LIM

TË S

IPËR

MA

RR

ËSIS

Ë D

HE

NM

VM

SIPËRMARRËS FILLESTAR DHE NMVM EKZISTUESE

Ministria e Vetë Qeverisjes lokale dhe

Byroja ZHBR

Odat rajonale të zanaetçive

ESA Tetovë

Univerzitetet, shkollat e mesme profesionale, Qendrat për arsim të

të rriturve

Burimi: ESA Tetovë

25

Agjencia për Punësim e RM – APRM. Agjencia për punësim e Republikës së Maqedonisë është institucion publik që kryen punë profesionale, organizative, administrative dhe tjera të cilat kanë të bëjnë me punësimin dhe sigurimin në rastë të papunësisë dhe siguron përkrahje, ndihmë dhe shërbime për pjesëmarrësit në tregun e punës. Fokusi primar i APRM është të kontribon në zvogëlimin e papunësisë. Nga viti 2007 në mënyrë aktive implementohet plani operativ për punësim i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë në kuadër tët të cilit zbatohen një numër i madh i masave aktive për punësim në programe të ndryshme: Vetëpunësimi-formalizimi i bizneseve, punësim i subvencionuar, trajnime për aftësi deficitare në tregun e punës, tranime për IT aftësi, praktika etj. APSRM aktivitetet e veta i realizon përmes 30 qendrave lokale (mikro-rajonale). Rajonin e Pollogut e mbulojnë Qendra në Tetovë dhe qendra në Gostivar.

26

VI. MAPA/KARTA E FURNITORËVE PRIVAT DHE JOFITIMPRURËS TË SHËRBIMEVE PËR BIZNESET

Në tregun e rajonit të Pollogut përveç prezencës së shërbimeve të mbështetura nga institucionet publike për bizneset fillestare dhe ato ekzistuese, ekzistojnë edhe institucione//organizata profitabile dhe joprofitabile të cilat ofrojnë shërbime për zhvillim të sipërmarrësisë dhe shërbimeve për ndërmarrjet mikro, të vogla dhe të mesme. Lista e institucioneve/organizatave ekzistuese të cilat ofrojnë shërbime për sektorin privat në rajonin e Pollogut me të dhënat e tyre detale, profil dhe shërbimet të cilat i ofrojnë ato janë dhënë në Shtojcën 3: Lista e institucioneve me shërbime për sektorin privat në rajonin e Pollogut. Kontroll më të thjeshtë të aktorëve të cilët ofrojnë shërbime për sektorin privat në rajonin e Pollogut janë prezentuar në tabelën 23. Që të kemi kontroll të ofruesve ekzistues dhe atyre të ardhëshëm për shërbime ndaj sektorit privat duhet që të përgaditet data bazë e të gjitha institucioneve të cilat japin/ofrojnë shërbime për sektorin privat dhe e cila do të duhet të azhurohet rregullisht nga ana e Qendrës së Biznesit të QZHRPP. Si hapë fillestar mund të merret data baza ekzistuese për institucionet publike, private dhe joqeveritare të cilat ofrojnë shërbime për sektorin privat e përgaditur nga ESA Tetovë për nevojat e GIZ RED projektin në rajonin e Pollogut dhe të dhënat e institucioneve nga përpunimi i këtij dokumenti strategjik. Më poshtë do ti prezentojmë institucionet/organizatat private dhe jofitimprurëse furnitor të shërbimeve për bizneset në rajonin e Pollogut. Odat ekonomike - OE. Të gjitha tre odat ekonomike aktuale kanë aktivitete të pjesërishme në nivel rajonal, por është paraljamëruar prezenca e tyre rritja e aktiviteteve të tyre në periudhën e ardhëshme edhe në rajonet planore. Të gjitha odat e përmendura aktivitetet e tyre i finiacojn[ përmes antarësis dhe projekteve, kurse Oda ekonomike edhe përmes kompetencave publike (dhënien e certifikateve për prejadhrdhjen, ATA e të ngjajshme). Pjesë nga aktivitetet e tyre programore odat i realizojnë përmes implementimit të projekteve të fituara në IPA shpalljet për bashkëpunim ndërkufitarë. Gjatë vitin 2014 të tri odat ekonomike kishin IPA projekt për bashkëpunim ndërkufitar me Shqipërinë gjatë të cilave një pjesë e aktiviteteve janë implementuar në rajonin e Pollogut. Oda ekonomike e Maqedonisë ka më shumë Oda ekonomike Rajonale, të cilat kanë kryetar të dhomave rajonale – përfaqësues nga sektori i biznesit, kurse një pjesë e vogël e tyre kanë edhe të punësuar. Në rajonin e tetovës zyra ka në Gostivar dhe Tetovë. Oda ekonomike punon në përforcimin e prezencës dhe aktiviteteve të odave rajonale, të cilat do të mundësojnë ofrim të shërbimeve të cilat tani me eksluzivitet i ofron Oda ekonomike nacionale (certifikate dhe kompetenca publike, edukim, analiza dhe lobim). Lidhja e Odave ekonomike e Maqedonisë në mënyrë primare është e fokusuar në zhvillimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme. Në rajon është prezent përmes biznes klubeve lokale, të udhëhequr nga ndërmarrje aktive anëtarë në rajon, me zyrë për informata dhe takime. Në rajonin e Pollogut qendër të tillë ka në komunën e Tetovës. Oda ekonomike e Maqedonisë Perendimore edhe pse u formua dhe kishte zyrë në Tetovë, ajo tani ka zyra vetëm në Shkup, por është prezente me antarësin veçanërisht në Maqedoninë Veri-Perendimore dhe Perendimore, ashtu që numri më i madhë i aktiviteteve janë të realizuara atje. Në 2-3 vitet e fundit kanë përvoj pozitive me projekte nga bashkëpunimi ndërkufitat me R.e Shqipërisë dhe R. e Kosovës

27

Тabela 23. Struktura furnitorve privat dhe jofitimprurës të shërbimeve për sektorin e biznesit në rajonin e Pollogut

Momentalishtë anë e dobët e të tri odave është mosekzitenca e zyrave të përherëshme në rajonin e Pollogut dhe mosangazhimi i kuadrit të përhershëm që të promovojnë dhe ofrojnë shërbimet e tyre për ndërmarrjet mikro, të vogla dhe të mesme. Odat rajonale të zanaetçive-ORZ. Në rajonin e Pollogut prezente janë 2 zyra edhe ate zyra nË Gostiver për rajonin e Gostivarit (3 komuna) dhe në Tetovë dhe rajonin e Tetovës (6 komuna). Odat rajonale ofrojnë shërbime për anëtarësin e saj. Pjesë e shërbimeve dalin nga kopentencat publike gjejgjësishtë udhëheqjen e Regjistrit të zanaetçive. Në pjeësn e shërbimeve falas të cilat i ofrojnë odat rajonale janë: këshilla juridike (kërkesa, ankesa, padi); shërbime kontabiliteti (përgaditje të MPIN formularit për rroga, formularin M-4, regjistrimi-çregjistrimi nga SPI; këshilla financiare (tatime, kontribute); informata për rregulativën ligjore etj. Gjithashtu odat rajonale ofrojnë edhe shërbime me pagesë siç janë: vendim për regjistrim në regjistrin e zanaetçive, ndryshim dhe çregjistrim nga regjistri i zanaetçive, regjistrim dhe çregjistrim nga Agjencia për punësim, seminare, trajnime, provime për mjeshtër. Agjencia ESA Tetovë – Agjencia për përkrahjene ndërmarrjeve (ESA Tetovë) është pjesë e rrjetit të qendrave rajonale për përkrahje të bizneseve të thmeluara në vitin 1998 nga qeveria e Britanisë së Madhe dhe Bashkimit Europian. Misioni i Esa Tetovë është të asiston në formimin dhe zhvillimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (NVM), të rrisë prosperitetin ekonomik të rajonit të Tetovës gjegjësisht Pollogut. Agjencia është e përkushtuar në plotësimin e nevojave dhe kërkesave të sipërmarrësve përmes shërbimeve praktike dhe kualitative.

Odat ekonomike

Oda ekonomike e MVP

Lidhja e odave ekonomike

Oda ekonomike e RM-së

Oda rajonale e zanaetçiv TЕ dhe GV

Odat dhe asocijacionet

Bilaterale (AHK, AMCHam etj.)

Shërbimet: -Anëtarësi -Lobim, -Informata -B2B takime -Panaire -Misione tregëtare

Institucione Post Projekte

ESA TETOVË

CEED Maqedonia

MRFP

ТАМ-BAS EBRD

Rrjeta e biznes Engjujve

Shërbime: - Trajnime për sipërmarrës - Rrjetëzim - Konsulencë - B2B trajnime -Mentorim - Rrjeta e biznes engjujve

- Kreditim

Klaster dhe asocijacion sektorijal

Klaster për turizëm

Organizata tjera nga fusha të ndryshme

Shërbime: - Rrjetëzim - Lobim - Analiza dhe rekomandime

Shërbime private

Konsulent biznesi

Agjenci private për punësime

Komapni për trajnime

Revizor dhe kontabilist

Univerziteti popullor

Shërbime: - Biznes shërbime - Trajn. për punësim - Ndërmjetësim në tregune punës - Hapsirë me qira

ZZHTI Tetovë

Qendrat Univerzitare

QZHB -UEJL

SEEU TECHPARK

Qendra për mardhënie dhe lidhje

me bizneset -USHT

Qendra e karierës në USHT

Qendra e karierës në UEJL

Shërbimet: -Informatat -Transferi i teknologjisë -konsulencë -trajnime --B2B trajnime -Praktika

-panair kariere

28

Paleta e shërbimeve të cilat i ofron ESA Tetovë janë si vijojnë:

Informata afariste Këshilla dhe konsulencë për fillestar biznesi dhe NMVM ekzistuese Biznes planifikim dhe fizibiliti studime Trajnime agfariste për fillestar biznesi dhe NMVM ekzistuese (gjenerimi i idesë së biznesit, biznes plani,

financat, marketing, menaxhment i përgjithëshëm, menaxhment për drejtora ekzekutiv, planifikim strategjik, zhvillim të resurseve njerëzore etj.)

Qendër e autorizuar për implementim programës Vauçer për rajonin e Pollogut Qendrër e autorizuar e APSRM për rajonin e Pollogut për programë vauçer (2007 – momentalisht) Konsulecë për NMVM në: Financa, Marketing, IT, Planifikim strategjik, Menaxhemnt, Zhvillim ekonomik

lokal/rajonal

Analiza socio ekonomike, hulumtime dhe plane strategjike për zhvillim në nivel lokal dhe rajonal Misione tregëtare dhe panaire ekonomike (9-herë organizim i panairit rajonal ESA EXPO)

ESA diponon me aftësi për dizajnim dhe implementim të projekteve sipas nevojave dhe kërkesave të posaçme të klientëve ose donatorëve të saj. ESA Tetovë ka dy etnitete juridike edhe ate Fondacionin për përkrahje të ndërmarrjeve e cila implementon aktiviteteve jofitimprurëse nga fusha e sopërmarrësisë dhe përkrahjes së NMVM, si dhe Agjencin ESA-TE, e cila punon në bazë komercijale përmes ofrimit të shërbimeve konsulente për bizneset fillestare dhe bizneset ekzistuese, si dhe për institucione dhe organizata vendore dhe të juaja.

Qendra për zhvillim të biznesit e UEJL (QZHB UEJL): QZHB ka rol që të ndërlidh komunitetine biznesit nga rajoni i Pollogut me Univerzitetin e Evropës Jug Lindore. Kjo qendër ofron trajnime afariste dhe biznes konulencë për individ, ndërmarrje dhe institucioneve tjera private dhe publike. QZHB është partner i bizneseve për trajnime, nga këndvështimi profesional dhe organizativ. QZHB në mënyrë kontinuale përcjell biznes trendet bashkëhore dhe fal kësaj shërbimet e tyre sigurojnë zgjidhje optimale për nevojat dhe kërkesat e komunitetit biznesit.

Shërbimet që i odron QZHB janë: trajnime të hapura dhe të mbyllura në tema dhe problematika të ndryshme ekonomike (Menaxhment bazik, marketing menaxhment, menaxhment financiar, kontabilitet), Lidership dhe komunikim, menaxhment i resurseve njerëzore, zhvillim i aftësive personale, IT aftësi, Kurse të gjuhëve (anglisht, shqip, maqedonisht), organizim të evenimenteve, shërbime marketingu, studime të kombinuara integruese, shërbime konsulente për ndërmarrjet nga rajoni i Pollogut dhe më gjërë në Maqedoni.

Qendra për mardhënie dhe lidhje me biznseset - USHT (QMLB -USHT): Qendra për mardhënie dhe lidhje me bizneset pranë USHT u formua në fillim të vitit 2015. Qëllimi i QMLB është aktualizimi i mëtutjeshëm i USHT-së tek komuniteti i biznesit dhe realizimi i bashkëpunimit me NMVM të cilat punojnë në rajonin e Pollogut dhe në Maqedoni. Qëllimi kryesor është që të sigurohet ndihmë profesionale, për zhvillim të ndërmarrjeve dhe të rritet kapaciteti për menaxhim, inovacione dhe zhvillim të teknologjisë. Është me rëndësi të përmendet se organizimi i evenimeteve dhe trajnimeve nga ana e qendrës, do të siguron qasje më të madhe të USHT-së deri te subjektet afariste. Qendra paraqet ndërlidhje të aftësive intelektuale dhe sipërmarrësisë. Aktivitete me të cilat merret qendra janë: Përkrahje në hapjen e NMVM, përkrahja e qasjes deri te burimet e kapitalit në vend dhe jashtë dhe Informim të menaxherëve të ndërmarrjeve për ekzistencën dhe mënyrën e funkcionimit të fondeve ndërkombëtare për financim të aktiviteteve të tyre afariste.

29

Zona zhillimore Teknologjo Industiale Tetovë – (ZZHTI): Në komunën e Tetovës është e vendosur njëra nga 4 zonat e lira ekonomike në Maqedoni. Zona e lirë ekonomike në Tetovë shtrihet në një sipërfaqe prej 94 hektar. Zona është me rëndësi të veçant për rajonin e Tetovës gjegjgësisht të Pollogut, pasi që do të mundëson hapjen e vendeve të reja të punës dhe hyrje të teknologjive të reja. Në zonë në fazën e parë planifikohen të ndërtohen rreth 25-30 objekte industriale në të cilat parashikohen të hapen rreth 700 vende pune. Pas shpalljes së tenderit ndërkombëtar, Normak Investment Grup u zgjodhë që të ekonomizon/menaxhon me zonën ekonomike në Tetovë nën principin e Pertneritetit Publiko Privat. SEEUTechPark: Parku shkencor/teknologjik është organizatë e menaxhuar nga profesionist të specijalizuar, qëllimi kryesor i të cilëve është të rrisin pasurin e shoqërisë së tyre përmes zhvillimit dhe implementimit të inovacioneve, testimit për certifikim, promocionit dhe komercijalizimit të rezultateve nga veprimtaritë inovative, si dhe aprovii dhe aplikimi i trendeve globale teknologjike. Parku teknologjik është i bazuar në inicijativë e cila është dizajnuar që të kurajon industritë të bazuara në dituri, të lehtëson procesin e trasferimit të teknologjive dhe zhvillimit të biznes aftësive dhe të paraqet lidhje në mes Univerzitetit dhe komunitetit të biznesit. Qendrat për karier tek UEJL dhe USHT: Qendrat për karier pran UEJL dhe USHT janë urë lidhëse mes studentëve të univerziteteve dhe komunitetit të biznesit në rajonn e Pollogut dhe më gjërë në Maqedoni. Studentëve të diplomuar u jepet ndihmë në krijimin e karierës së tyre duke u gjetur punë në disa nga institucionet private dhe publike në varshmëri nga shkollimi dhe aftësit që ato i disponjnë. Studentëve ekzistues u ndihmohet gjatë realizimit të arsimit praktik (Internship). Gjithashtu qendrat ofrojnë shërbim për menaxhim të kërkesave nga kompanitë për praktikant dhe interesin e studentëve për mbarim të arsimit praktik. Qëllimi themelor i qendrave për karierë është ti tajnon dhe tu ndihmon studentët në kalimin nga jeta akademike në punësim profesional. Qendra Fluent: Qendra Fluent klientëve të saj u ofron kurse të gjuhëve të huaja, kurse përgaditore për IT, trajnime në fusha profesionale dhe shërbime tjera. Qendra momentalisht vepron në katër qytete në Maqedoni: Tetovë, Shkup, Kumanovë dhe Kërçovë me mundësi të zgjerimit edhe në qytete tjera. Qendra posedon hapësirë të përshtatëshme dhe mjete të avancuara audio vizuele për realizim të kurseve dhe trajnimeve sipas rrjedhave të kërkesave, standardeve dhe kushteve bashkëkohore për kësi lloj shërbimi. Neting School: Neting është e themeluar në vitin 2008 në Tetovë. Tani ka filijal në Gostivar dhe Strugë, gjithashtu një pjesë edhe në Parkun teknologjik pran UEJL. Neting kryesisht merret me ofrimin e kurseve dhe trajnimeve profesionale nga fusha e arsimit joformal, dha gjat një viti kanë rreth 500 kursist. Momentalisht Neting ka akreditim nga Qendra për arsim të të rriturve e ministris së Arsimit; CERTIPORT – akreditim për trajnime të firmave IT të njohura Microsoft , HP, ADOBE , IC3 etj.; BRAINOBRAIN – pjesë e akademisë për zhvillim të fëmijëve nga moshat 4-14 vjetë; MAQS – qendër për arsim kualitativ të gjuhëve të huaja si pjesë e EQUALS – qendër ndërkombëtare për arsim kualitativ të gjuhëve të huaja. Neting është anëtare e OEMVP dhe të British Council. Qendra posedon hapësirë të përshtatëshme dhe mjete të avancuara audio vizuele për realizim të kurseve dhe trajnimeve sipas rrjedhave të kërkesave, standardeve dhe kushteve bashkëkohore për kësi lloj shërbimi.

30

Forumi gruas - OJQ: Forumi i gruas është organizat joqeveritare, e themeluar në Janar 2001 në Tetovë. Vendëndodhja e organizatës është në Tetovë, por aktivitetet e saja i realizon në një rajon më të gjërë np veri dhe perendim të Maqedonisë. Organizata numëron rreth 40 anëtar të cilët në mënyrë aktive janë të kyçur në aktivitetet e organizatës. Anëtarët kanë përvoj në punë me femra dhe fëmijë. Ato kanë implementuar një numër të madhë të projekteve dhe seminareve për edukim të femrës dhe fëmijëve. Misioni i organizatës është të punon në pjesën veri perendimore të Maqedonisë për rritjen e vetëdijes së femrës dhe pamvarësimin e saj, përforcimin e vetëbesimit të saj dhe integim pa pengesa në rrjedhat shoqërore. Qëllimi kryesor është promovimi i gruas si partner i barabart në marrjen e vendimeve, drejt përforcimit të femrës në marrjen e rolit të rëndësishëm në zhvbillimin e shoqërisë civile në Maqedoni. Në përputhje me planin strategjik 2013-2016, qëllimet dhe programet strategjike të shoqatës janë implementimi i projekteve, masave dhe aktiviteteve në fushat vijuese: Zhvillimi institucional i Forumit (përforcimi i kapaciteteve vetanake), Zhvillimi ekonomik, përforcimi i femrës dhe mbojtjen e saj dhe Avancimi i të drejtave njerëzore Univerziteti i punëtorëve Tetovë: Univerziteti i punëtorëve –Tetovë ështç themeluar në vitin 1995 dhe funkcionon me këtë emër deri në vitin 2000 kur u ndrua në Univerziteti Polpullor dhe si i till funkcionon edhe sot e kësaj dite. Gjatë veprimit shumëvjeçar të saj Univeriziteti popullor dukshëm kontribon në trajnimin dhe rikualifikimin në profesione dhe verpimtari të ndryshme të qindra qytetarëve në Tetovë dhe rajon. Me anë të organizimit të kurseve të ndryshme për profesione të ndryshe dhe kurse për gjuhë të huaja për fëmijë, të rinjët dhe të rriturit, univerziteti popullor shkon në hapë me interesat dhe kërkesat e reja të qytetearëve, si dhe me tregun e fuqisë punëtore në rajonin e Pollogut. Univerziteti vepron si institucion për arsim të përjetëshëm dhe zhvillim kulturor të të punësuarve dhe qytetarëve – veçanërisht të të rriturve dhe rinisë. Lënda e aktiviteteve të univerzitetit përbëhet nga një diapazon i gjërë i arsimit të të rriturve, arsim kompleks dhe kontinual profesionale socio-politik dhe ekonomik, kulturor-estetik me akcent të veçant në trajnimin e njerëzve të punësuar, të rriturve dhe rrinisë, dhe me qëllim të zbatimit të sukseshëm të funkcioneve të tyre në organizatat punuese të tyre, institucionet shoqërore dhe sektorin privat.

Klasteri për turizëm: Në rajonin e Pollogut vepron klasteri për turizëm “Sharri”, i formuar si pjesë e përkrahjes teknike nga GIZ në vitin 2013. Aktivitetet të cilat i ka realizuar klasteri është koordinim dhe bashkëpunim i ndërsjell me anëtarët në realizimin e aktiviteteve konkrete për promovim dhe zhvillim të turizmit në rajonin e Pollogut. Aktivitetet kryesisht janë të subvecionuara nga donator ose përmes aplikimit për kofinacim të aktiviteteve nga ministria e ekonomisë sektori për zhvillim industrial-klasterët. Ndërmarrje konsulente dhe kontabiliste: Në rajonin e Pollogut numri i ndërmarrjeve konsulente dhe konsuletnt si persona individual nuk është aq i madhë dhe shumë fusha ngalin të pa plotësuara si formë e ofrertës së shërbimit. Ajo zbrastirë momentalisht plotësohet përmes shfrytëzimit të rrjetit të kosuletëve të APSRM dhe shoqata ose kosulent individual nga rajoni i Shkupit dhe më gjërë. Për sa i përket shërbimeve për kontabilitet, ka ndërmarrje të mjaftueshme në numër por duhet që në mënyrë kontinuale të bëhet rritja e njohurive dhe aftësive të të punësuarve të tyre me qëllim që të mund tu përgjigjen kërkesave dhe nevojave bashkëkohore të komunitetit të biznesit në rajonin e Pollogut.

31

VII. BURIME FINANCIARE POTENCIJALE TË SIPËRMARRËSISË DHE NVM-VE NË RAJONIN E POLLOGUT

VII.1. Masat aktive për punësim

Plani operativ i udhëhequr nga Ministria për punë dhe politik socijale dhe e koordinuar në implementin nga drejtori i Agjencisë për punësim, në partneritet me me institucionet tjera shtetërore – Ministria për arsim dhe shkenc (MASH), Ministria për shoqëri informative dhe administrate publike (MSHIAP), Qendra për edukim dhe trajnim profesional (QETP), Qendra për Arsim të të Riturve (QAR), Agjancia për përkrahjen e Sipërarrësisë e RM-së (APSRM), institucione arsimore, Qendrat për punë Socijale (QPS), si dhe organizata tjera – Programa për Zhvillim e Kombeve të Bashkuara (UNDP), Banka Botërore (BB), USAID, Qendrat informative të Romëve (QIR), qendra të certifikuara për IT-trajnime dhe mekanizmat lokale për barabarësi gjinore (koordinator për mundësi të barabarta në njësit e vetëqeverisjes lokale). Në planin Operativ për shërbime në tregun e punës dhe programeve aktive dhe masave për punësim për vitn 2015 janë përfshirë kategoritë vijuese kryesore të aktiviteteve në të cilat ka burime potencijale të financimit të aktiviteteve afariste:

Programa për vetëpunësim/formalizim të bizneseve

Punësim me subvencionim

o Përkrahja a rritje së ndërmarrjeve mikro dhe të vogla për hapje të vendeve të reja të

punës

o Programa për kompenzim të kushtëzuar në para për subvencionim të punësimit të

personave në rrezik socijal

o Punësim të subvencionuar të të rinjëve të papunë deri 29 vite përmes lirimit nga

kontributet

o Subvencionimi i punësimit të personave me invaliditet

Trajnimi o Trajnim te punëdhënësi i njohur o Trajnim në vendin e punës me punësim të subvencionuar o Trajnim për të kënaqur profesionet e kërkuara nga tregu i punës o Trajnim për të kënaqur profesionet e kërkuara nga tregu i punës tek implementues

privat të trajnimeve o Trajnime për TI aftësi të avancuara o Praktika o Trajnim për aftësi bazë për punësim (gjuhë të huaja dhe kompjutor)

Të gjithë persona të papunësuar- kërkues aktiv për punësim të evidentuar në Agjencinë për punësim kanë të drejtë të qasjes deri te shërbimet dhe programet për punësim të përcaktuara me planin operativ për vitin 2015. Prioritet për pjesëmarrje janë dhënë në bazë të kërkesave të përcaktuara në secilin shërbim/ program të veçant. Si rregull e përgjithshëme, te të gjitha shërbimet dhe programet e punësimit të listuara në Planin Operativ, do të ketë përpjektje për të arritur përfaqësim të barabartë të meshkujve dhe femrave, dhe shkallë e pjesëmarrjes së të rinjve (nën 29 vjet) të paktën të jetë 30 për qind. Më shumë informata dhe detaje rreth masave specifike aktive dhe subvencioneve dhe mbështetjen që ata ofrojnë për personat aktivë të papunë mund të merren nga faqja zyrtare e agjencisë së punësimit (www.avrm.gov.mk).

32

VII.2. Progame për përkrahje të sipërmarrësisë përmes ministrive, agjencive dhe

institucioneve tjera

Programet dhe projektet për të mbështetur sipërmarrësin dhe NMVM nga nivel nacional përmes ministrive, agjencive dhe institucioneve të tjera kanë ndikim të rëndësishëm dhe rritjen ekonomike dhe zhvillimin e rajoneve në Maqedoni. Zbatimi i programeve të tilla realizohet duke implementuar ato në mënyrë direkte nëpërmjet organeve të caktuara dhe të punësuarëve në ato institucioneve të tilla ose në bazë të një njoftimi publik ku aplikojnë kompani dhe institucionet që mbulojnë fushën e dhënë në shpalljen publike. Programet relevante për përkrahjene sipërmarëësis dhe NMVM janë: programa e ministrisë së ekonomisë (sektori për NMVM, politikës industriale dhe për turizëm), programa e agjencisë për përkrsahje të sipërmarrësisë etj. Sektori për sipërmarrësi, konkurencë dhe inovacione: Në rpgramin vjetor për vitin 2015 (12.070.000 denar) janë të planifikuara aktivitetet vijuese: А. Përkrahja dhe zhvillimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (8.890.000,00 denar)

Masa 1: Përkrahja e artizanateve

Мasa 2: Përkrahje financiare të sipërmarësisë tek femrat

Мasa 3: Kompensim të një pjese të shpenzimeve të subjekteve afariste për certifikim të sistemeve për kualitet sipas ISO standardeve

Мasa 4: Financim për përkrahje të trajnimit për HACCP ekipit për vendosje, mirëmbajtje dhe modifikim të HACCP sistemit

Мasa 5: përkrahje financiare për vendosje dhe certifikim të HALLALL sistemit

Мasa 6: Kofinancim të projekteve për përkrahje të NVM dhe promovim të sipërmarrësisë dhe zanateve në RM

Мasa 7: organizimi i biznes garës- „Bëhu perspektiv, fillo biznesin tënd“

Мasa 8: Aktivitete promovuese Б. Implementimi i politikës industriale (1.560.000,00 denar)

Мasa 1: Përkrahje dhe rritje të konkurentshmërisë të industrisë në Maqedoni

Мasa 2: Përkrahja e patentëve

Ц. Përkrahje dhe zhvillimi i shoqatave klaster (1.620.000,00 denar)

Мasa 1: Përkrahja e projekteve nga shoqatat klaste Agjencia për përkrahjen e sipërmarrësisë e RM-së (APSRM): Në programën vjetore të vitit 2015 janë planifikuar aktivitetet vijuese:

Sistemi vauçer i këshillimeve

Info-Pult- projekt për bashkëpunim me qendrat rajonale

Arsimim sipërmarrërsor

Organizimi i trajnimeve për përgaditje të biznes planit

Organizim të trajnimeve për arsimtar/profesor të cilët ligjërojnë lëndën sipërmarrësia dhe buznesi

Organizimi i trajnimeve për student për përgaditje të aplikacioneve për konukrim për punësim

Kofinancim e të Dielës Europiane për NVM-të

Organizimi i mentorimit në mes sipërmarrësve të sukseshëm she ndërmarrjeve start ap

33

Organizimi i trajnimeve për konsulent lokal

Organizimi i trajnimeve për rritjen e konkurentëshmërisë të NVM-ve

Përgaditja e raportit vjetor – Opsevatorija e NVM-ve (kuartali i tretë)

Kofinacim i projekteve donatore- të gjitha kuartalet

Përkrahja e sipërmarrësisët te femrat Buxheti i programës është në vlerë të përgjithëshme prej 3.900.000,00 denar i përcakton mjetet financiare për përkrahje të sipërmarrësisë, kokurencës dhe inovacionet të ndërmarjeve të vogla dhe të mesme. Mjetet financiare janë të siguruara nga Buxheti i Republikës së Maqedonisë për vitin 2015.

VII.3. Programe/projekte rrjedhëse donatore

Në vitet e kaluara numri i projekteve na EU programet dhe IPA është rritur në krahasim me programet tjera donatore bilaterale të cilat e përkrahin sektorin privat dhe zhvillim rajonal. Programe donatore aktuale të theksuara momentalisht janë këto vijuese: Thirrjet publike në kuadër të Programës së BE “ Konkurentshmëria e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (KOSME) 2014-2020” – ë kuadër të kësaj programe jepet mundësia për aplikim dhe shfrytëzim të mjeteve financiare për përmirësim të konkurentëshmërisë së NVM-ve për shfaqje më të mirë të tyre në tregjet ku ato veprojnë. Programet për bashkëpunim ndërkufitar në kuadër të IPA. Në drejtim të përkrahjes së aktiviteteve të QZHRP në rajonet planpre në Maqedoni, deri në këtë moment më të theksuara janë programet për bashkëpunim ndërkufitar në kuadër të IPA- Komponenta 2, përmes së cilës rajonet dhe komunat kanë mundësi që ti financojnë aktivitetet e tyre dhe të kontribojnë drejt zhvillimit ekonomik. Programa për zhvillim e kombeve të bashkuara-UNDP. E përkrah Republikën e Maqedonisë në rrugën drejt Bashkimit Europian., në ndërtimin e shoqërisë inkluzive, shoqëri ku secili do të ketë qasje deri te shërbimet dhe të mund të marrë pjesë në proçesin e marrjes së vendimeve të cilat ndikojnë në jetën e tij. UNDP i ndihmon Maqedonisë që të arrijë zhvillim të qëndrueshëm, si dhe luftën kundër sfidave ekologjike. Përkrahje e UNDP për Republikën e Maqedonisë përfshinë: zhvillim të kapaciteteve njerëzore dhe institucionale, sigurim të njohurive, ofrim të solucioneve për problemet, ndërtim të partneriteteve dhe sigurim të fondeve për zhvillim. USAID. Më shumë vite e përkrahin zhvillimin ekonomik përmes realizimit të pogrameve dhe projekteve të ndryshme ekonomike. Projektet relevante kyçe për shërbimet ndaj sektorit privat janë këto vijuese:

Projekti për ndërmarrjet mikro dhe të vogëla – Impelentuarr nga CEED maqedoni. Bizneseve pjesëmarrëse të projektit të cilët kanë potencijal për rritje u ofrohet investime financiar prej 80.000 – 100.000 doller. Projekti do të zgjasë deriv vitn 2016.

Projekti për ekspanzion të bizneseve të vogla, i fokusuar në rajonet e Pollogut dhe Pellagonisë, e para do kohe edhe në rajonin planor Veri-Lindor. Projekti punën në përkrahje direkte për ekspanzionin e ndërmarrjeve të vogëla, dhe do të zgjasë deri vitin 2016;

Rrjeti për aftësimin e të rinjëve për punësim (YES Network): i orientuar kah forcimin e aftësive për punësim, në nashkëpunim me APRM, shkollat e mesme..

GIZ RED (Regional economic development). Një ndër projektet e rëndësishme që GIZ i implementon në Maqedoni është projekti “Zhvillimi Ekonomik Lokal”, i cili ka filluar në vitin 2008 dhe pritet të mbarroj në fund të vitit 2015. Përmes këtij projekti janë të definuar dhe përkrahur kapacitetet në nivel nacional, aktivitetet në nivel rajonal dhe punën e Qendrave për Zhvillim të rajoneve planore në Republikën e Maqedonisë. Pjesa më e madhe e përkrahjes ishte e koncentruar në përforcimin e kapaciteteve të

34

QZHRP, por kishte edhe komponent ku përkraheshim projekte për përkrahjen e sipërmarësisë dhe zhvillim të konkurenntëshmëris të NVM-ve përmes institucioneve publike, private dhe joqeveritare. Agjencia Zvicerane për zhvillim - SDC / Sekretarijati për çeshtje ekonomike -SECO. Momentalishtë e përkrahin zhvillimin rajonal përmes projektit të cilin e implementon GIZ. Projekt tjetër rrjedhës e i rëndësishëm i Agjencisë Zvicerane për zhvillim është “Rritja e punësimit në tregun e punës” i cili ka filluar më vitin 2014 dhe do të zgjasë pesë vitet e ardhëshme, dhe përkrah tre sektor:turizëm, industri kreative dhe biznese të gjelbërta. Agjencia gjithashtu e subvencionen projektin për ekspanzion të bizneseve të vogla dhe projektine e CEED Maqedoni, që të ketë mundësi aktivitet e tyre për përfshinë të gjitha 8 rajonet palnore të Maqedonisë. Ambasada e Britanisë së Madhe – projekt i SDC-së „Krijimi i bizneseve në rrethine multietnike “. Përkrahje e start ap bizneseve në mjediset rurale në 6 komuna në eajonin e Pollogut (Tetovë, Gostivar;, Vrapçisht, Brvenicë, Tearcë dhe Jegunovcë). Përkrahja ka të bëjnë me trajnime, përgaditje të biznes planeve, regjistrim të bizneseve, subvencionim në furnizim me pajisje, repromaterijale etj. në vlerë të përgjithëshme prej 90.000-100.000 denar dhe shërbime konsulente për marketing dhe menaxhim të biznesit.

VII.4. Bankat komercijale, fondet, projektet etj.

Bizneset potencijale të reja dhe ato ekzistuese në rajonin e Pollogut në punën e përditëshme të tyre kanë mundësi të shfrytëzojnën mjete financiare nga bankat dhe fondet për të filluar biznesin ose për nevojat e rritjes dhe zhvillimit të tyre. Më poshtë do të prezentohet lista e burimeve të mundëshme financiare nga institucione të cilat përkrahin sektorin e biznesit, fonde për investime, donator të firmave etj.

EMRI I INSTITUCIONIT BMPZH - Banka Maqedonase për Përkrahje të Zhvillimit

ADRESA rr. Dimitrie Çuposki” nr. 26, 1000 Shkup

KONTAKT INFORMATA Теl: 023115844; 023114840 Email: [email protected]

Fax: 023239688 www.mbdp.com.mk

Llojet e produkteve/shërbimeve

Themelimi Banka Maqedonase për përkrahje të zhvillimit në shkup është e vtmje bankë zhvillimore në Maqedoni e themeluar me ligjë të posaçëm për themelim të bankës me 21 Maj 1998 (Gaz. Zyr. E RM. 24/98, 6/2000, 109/2005 dhe 130/2008). Në vitin 2009 është sjlell ligji për BMPZH 9Gaz. Zyr. E RM nr. 105/2009), me qëllim të përmirësimit të pozicionit të saj dhe rolin specifik të të saj si bankë zhvillimore e sektorit bankar dhe ekonomisë në RM. Qëllimi strategjik BMPZH është bankë zhvillimore dhe eksportuese qëllimi strategjik i së cilës është që të përkrah dhe nxitë zhvillimin e ekonomisë në Maqedoni përmes kreditimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme dhe ndërmarrjeve eksportuese. Banka punon në përputhëshmëri me politikat strategjike, qëllimet dhe prioritetet e RM nën mbykqyrje të Ministrisë së Financave dhe në përputhje me regulativat bankare nën supervizion të bankës Popullore të RM. Për obligimet e saja BMPZH përgjigjet me gjithë pasurin e saj, kurse RM garanton obligimet e bankës.

35

Aktivitetet e BMPZH

Fianncimi i zhvillimit të ekonomisë së Maqedonisë

Financimi i infrastrukturës

Oprkrahja e zhvillimitçt NVM-ve në RM

Nxitje të eksportit

Nxitje të mbrojtjes së ambientit jetësor

Sigurim të eksportit të produkteve dhe shërbimeve të maqedonisë rreziqeve komercijale dhe politika

Përkrahje e zhvillimit rajonal

Pronësia BMPZH është shoqatë akcionare themelues i së cilës 100 % është Republika e Maqedonisë.

BMPZH i ofron produktet finaciare vijuese:

1. KREDITIMI

kredi për përkrahje të eksportit – mjete qarkulluese për përgaditje të prodhimit të dedikuar eksportit dhe mjete qarkulluese për tejkalim të periudhës nga realizimi e eksportit deri te pagesa e mjeteve nga blerësi i huaj;

kredi për ndërmarrje të vogla dhe të mesme – mjete qarkulluese të përherëshme dhe investime nga burime të ndryshme: LKE –revolving, BMPZH, BEI, BEI-revolving;

kredi për përkrahje të bujqësisë dhe agroindustrisë-prodhimtaria primare, përpunim dhe eksport –përmes bankave komercijale ose drejtpërdrejt përmes BMPZH;

kredi për mikro kompani –shoqata tregëtare mikro dhe të vogla, sipërmarrës individual, dyqane artizanati, tregëtar privat, tezga në treg dhe subjekte tjera ekonomike mikro dhe të vogla;

kredi për energjetik – efikasitet energjetik dhe burime energjetike ripërtritëse;

kredi për zvogëlim të papunësisë-krijimi dhe mirëmbajtja e vendeve të punës dhe vetëpunësim me kreditim;

kredi me skemë garantuese –shoqata tregëtare mikro, të vogla dhe të mesme të cilat nuk kanë sigurim të mjaftueshëm gjatë aplikimit te bankat afariste.

kredi për kapacitete vendosëse – investime për ndërmarrje mikro, të vogla dhe të mesme me vendndodhje në RM për blerje, ndërtim dhe adaptim të kapaciteteve vendosësse deri 70 shtretër me standard jo më të lartë se tri yje;

kredi për çerdhe dhe shtëpi pleqësh - për ndërmarrje mikro, të vogla dhe të mesme me vendndodhje në RM për ndërtim dhe furnizim të institucioneve për persona në moshë dhe çerdhe për fëmijë;

kredi për komunat në RM – për realizim të projekteve nga IPA komponenta për bashkëpunim ndërkufitar.

2. SIGURIMI I KREDISË të:

kërkesa vendore (para dhe pas distribuimit) dhe

kërkesa eksporti (para dhe pas distribuimit)

nga rreziqe komercijale dhe politike. 3. FAKTORING – është produkt i cili është unik në tregun financiar në RM.

36

EMRI I INSTITUCIONIT FONDI PËR INOVACIONE DHE ZHVILLIM TEKNOLOGJIK

KONTAKT INFORMATA Тel: 02 3145258 Email: [email protected]

Fax: 02 3145258 www.fondzainovacii.mk


Prioritetet dhe qëllimet e FIZHT janë: - qasje e përmirësuar deri te shërbimet financiare për inovacion dhe zhvillim teknologjik, dhe - promovim dhe nxitje të veprimtarisë. FIZHT i nxitë inovacionet përmes sigurimit të burimeve plotësuese për financim të inovacioneve, pasi që besohet se duhet të ndërtohet ekonomi konkurente bazuar në njohuri e cila do të mundësoj krijimin e vendeve të punës. FIZHT i realizon qëllimet përmes intrumenteve vijuese siç janë përmes granteve për start-ap, sipnof shoqata tregëtare dhe inovacione, grante kofinancimi dhe hua të kushtëzuara për komercijalizim të inovacioneve, grante për kofinancim për transfer të teknologjisë, përkrahje teknike përmes akceleratorëve afaristo-teknologjik, përkrahje teknike të kompanive, investime ekuiti dhe mezanin. FIZHT do të ndërton parteritet me palët tjera të interesuara për realizim të qëllimeve të përbashkëta. Instrumenti për grante kofinancuese për start-ap, spin-of kompanive dhe inovacioneve do të siguron fianancim deri maksimum 85% nga buxheti i përgjithëshëm i projektit, deri në vlerë maksimale prej 30.000 Euro. Pjesa e ngelur prej 15 % nga buxheti i përgjithëshëm duhet të sigurohet nga aplikuesi i kërkesës për financim. Projektet në kornizë të Instrumentit për grante kofinancuese për start-ap, spin-of kompanive dhe inovacioneve do të zgjasin 12 muaj, me mundësi të vazhdimit për më së shumti 6 muaj. Programet për kofinancim përfshijnë:

Grante kofinancimi për start-ap, sipnof shoqata tregëtare dhe inovacione,

Grante kofinancimi dhe hua të kushtëzuara për komercijalizim të

inovacioneve,

Grante për kofinancim për transfer të teknologjisë,

Përkrahje teknike përmes akceleratorëve afaristo-teknologjik,

37

EMRI I INSTITUCIONIT STOPANSKA BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA TETOVË STOPANSKA BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA Gostivar

KONTAKT INFORMATA

Тel: (044) 334 655; 332 664 Тel: (042) 213 527; 215 404

Fax: (044) 331 646 Fax: (042) 213 172

Email:[email protected] [email protected]

Email:[email protected] [email protected]

www.stb.com.mk www.stb.com.mk


Linja kreditore nga mjetet vetanake të Bankës

Vlera e kredisë varet nga aftësia për kreditim dhe boniteti i komintentit,

kualitetit dhe vlerës së koleteralit të ofruar, si dhe nevojat e kërkuesit për

kredi.

Kredi për ndërmarrrje mikro dhe të vogla Kredi investuese Kredi për mjete qarkulluese Kredi për biznes me automobila Garanca dhe Akreditiva Kredi për sigurim Tejkalim i lejuar Kredi, garanca dhe akreditime për kompani të mesme dhe të mëdhaja Kredi afatshkurtë Garanca Akreditive Limit Kornizë Kredi afatgjatë ose invenstiv

EMRI I INSTITUCIONIT PRO KREDIT BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA TETOVË PRO KREDIT BANKA SHA SHKUP


KONTAKT INFORMATA

Тel: (02) 244 60 00 Тel: (02) 244 60 00

Fax: (02) 321 99 01 Faxс: (02) 321 99 01

Email:[email protected] Email:[email protected]

www.procreditbank.com.mk www.procreditbank.com.mk




kualitetit dhe vlerës së koleteralit të ofruar, si dhe nevojat e kërkuesit për kredi.

Kredit janë të dedikuar për investim në mjete themelore qarkulluese, mjete

qarkulluese dhe likuide, eko kredi

Kredi nga burime tjera Linjë kreditore për kreditim të zhvillimit të ndërmarrjeve mikro, të vogla dhe të mesme përmes BMPZH Linjë kreditoe për përkrahje të shoqatave tregëtare mikro, të vogla dhe të mesme me skemë garantuese me mjete nga fondi i posaçëm përmes BMPZH Linjë kreditore nga Banka Europiane e Investimeve për finacim të projekteve të marra prej ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme përmes BMPZH Linja kreditore për përkrahje të eksportit përmes BMPZH

EMRI I INSTITUCIONIT STOPANSKA BANKA SHA MANASTIR

EKSPOZITURA TETOVË Nuk ka në Gostivar

38

KONTAKT INFORMATA

Тel: (044) 335 531 Тel:

Fax: (044) 335 531 fax:

Email:[email protected] Email:

www.stbbt.com.mk www.




kualitetit dhe vlerës së koleteralit të ofruar, si dhe nevojat e kërkuesit për kredi.

Linja Afatshkurta dhe Afatgjata Kredi në denar dhe deviza Linjat kreditore që realizohen përmes Bankës Linja kreditore nga BMPZH për pjesëmarrje në programën për fianacim të eksportit Linja kreditore për ndërmarrje të vogla dhe të mesme për mjete qarkulluese të përherëshme Programa për kreditim të zhvillimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme Linja kreditore nga Banka otërore (revolving fondi) Mjete kreditore nga FDKB Linja kreditore e BEI Kredi për likuiditet Banka aprovon kredi për likuiditetin për mbajtjen e likuiditetit rrjedhës të klientëve nën kushte të caktuara

EMRI I INSTITUCIONIT OHRIDSKA BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA TETOVË OHRIDKA BANKA SHA SHKUP


KONTAKT INFORMATA

Тal: (044) 353 430 Тel: (042) 221 551

Fax: Fax:


www.ohridskabanka.mk www.ohridskabanka.mk




kualitetit dhe vlerës së koleteralit të ofruar, si dhe nevojat e kërkuesit për

kredi.

Kredi në denar dhe deviza për afat pagese afatshkurt, afatmesëm dhe afatgjatë Linja kreditore të huaja Fondi revolving i Huasë për krijimin e vendeve të reja të punës të bankës për zhvillim të Këshillit të Europës Linja kreditore Italiane – Revolving fond Kredi për mjete qarkullueshme të përherëshme nga LKE –revolving Fondi Projekt i BMPZH për shoqata të vogla dhe të mesme Fond i revolving i formuar nga mjetet e linjës kreditore për zhvillim sektorit privat nga Banka Botërore Linja kreditore nga këshilli i Europës përmes BMPZH Kredi për përkrahje të konkurencës së ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme Kredi për efikasitet energjetik Linja kreditore e BEU përmes BEI

http://www.stbbt.com.mk/korporativno-kreditiranje-inner-ns_article-kreditna-linija-za-kreditiranje-mali-i-sredni-prtprijatija-za-trajni-obrtni-sredstva.nspx

39

EMRI I INSTITUCIONIT TUTUNSKA BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA TETOVË TUTUNSKA BANKA SHA SHKUP


KONTAKT INFORMATA

Тel: 044 356 700 Тel: 042 221 330

Fax: 044 356 702 Fax:042 221 331

Email: [email protected] Email: [email protected]

www.nlbtb.com.mk www.nlbtb.com.mk


Kredi për biznese mikro dhe të vogla Kredi e limituar revolving kornizë BMPZH –PKF linja kreditore MRF Linja kreditore BMPZH – kredi nga fondi diskont për bujqësi AGRO Biznis Kredi për hapësira biznesi BIZNIS PLUS – kredi në denar Kredi afatëgjata për biznese mikro dhe të vogla Kredi të siguruara me depozit Kredi afatëshkurta në denar Revolving kredi Kredi për furnizim për PAJISJE Kredi i SHPEJTË për biznes BMPZH – linja kreditore e BEI për financim për NVM projekte Kredi afatshkurta 6+6 O2 limit- kredi revolving Kredi pë biznese të mesme dhe të mëdhaja Kresi nga Korporata ndërkombëtare Finiaciare (IFC) Program kreditor p[r zhvillim të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme përmes BMPZH Linjë kreditore nga fondi diskont për bujqësi Linja kreditore nga BMPZH për financim të eksportit Linja kreditore Italiane përmes BMPZH Linja kreditore përmes Fondit Europian për Evropën Jug-Lindore (EFSE) Linja kreditore përmes MRFP Programi kredior nga BEI i realizuar përmes BMPZH – për mjete qarkulluese të përherëshme Programi kredior nga BEI i realizuar përmes BMPZH – kredi investuese Programi kredior nga BEI i realizuar përmes BMPZH – projekte prioritare

40

EMRI I INSTITUCIONIT KOMERCIJALNA BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA TETOVË

KOMERCIJALNA BANKA SHA SHKUP EKSPOZITURA Gostivar

KONTAKT INFORMATA

Тel:(044) 344-210 Тel:042) 212-883

Fax: (044) 352-061 fax:(042) 212-879


www.kb.com.mk www.kb.com.mk



Kredi në denarë dhe kredi në denarë me klauzolë në deviza

Kredi devizore

Linja kreditore nga burime tjera Linjë programore për përkrahje të shoqatave tregëtare mikro, të vogla dhe të mesme me mjete nga fondi i posaçëm përmes BMPZH

Linja e BMPZH për financim të eksportit Linjë kreditore nga fondi diskont për bujqësi

Programa për zhvillim të NMV-të përmes BMPZH

Linja kreditore e BEI realizuar përmes BMPZH për pjesmarrje në programën për kreditim të NVM-ve dhe projekteve prioritare në vlerë deri 100.000.000,00 euro

Programa për kreditim të zhvillimit nga linja kreditore Italiane e realizuar përmes BMPZH

Projekt për kreditom të subjekteve juridike (NVM) për hapje të vendeve të reja të punës, nga mjetet e Agjencisë për Punësim të RM, me ndërmjetësim të BMPZH

EMRI I INSTITUCIONIT HALK BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA TETOVË HALK BANKA SHA SHKUP EKSPOZITURA Gostivar

KONTAKT INFORMATA

Тel: 044 350 141 Tel: 042 221 620

Fax: 044 350 170 Fax: 042 221 621


www.halkbank.mk www.halkbank.mk



Kredi për mjete qarkulluese Kredi për mjete fikse Faktoring kredit Kredi kontokorent Kredi për mjete fikse dhe qerkulluese nga linja kredituese Garanca në denarë Garanca në Deviza Akreditiv Inkaso Kredi nga burime tjera

BMPZH o BEI për: Mjete qarkulluese, mjete për investime/fikse , projekte

prioritare o KFW

EFSE (Fondi europian për Europën Jug-Lindore)

ЕКО Kredit

41

EMRI I INSTITUCIONIT SPARKASE BANKA SHA SHKUP

EKSPOZITURA TETOVË SPARKASE BANKA SHA SHKUP


KONTAKT INFORMATA

Тel:044 353 700 Тel: 042 221 613

Fax:044 353 700 Fax: 042 221 614


www.sparkasse.mk www.sparkasse.mk



Kredi afatëshkurta Kredi afatëshkurët për likuiditet Kredi afatëshkurët për mjete qarkulluese Kredi afatëshkurët i siguruar me 100% depozit, garanci bankare dhe letra me vlerë të emetuara nga R. Maqedonisë Blerje të kërkesave Kredi afatëshkurët revolving Kredi afatëshkurët i shumëqëllimëshëm me limit të obligueshëm Kredi afatëgjata Kredi për mjete të përhershme qarkulluese Kredi afatëgjatë i shumëqëllimëshëm me limit të obligueshëm Kredi për investime Kredi për financim të ndëritim të objekteve me qëllim për shitje Kredi për financim të ndëritim të objekteve me qëllim për dhënie me qira Finiancimi i projekteve për prodhim të energjisë elektrike nga burime ripërtirëse Kredi për investime të dedikuar për blerje së pasurisë së patundëshme në proces të ekzekutimit so pasuri e marrë me qëllim të pagesës së kërkesave/obligimeve ndaj Bankës Linja kreditore në bashkëpunim me institucione tjera financiare: Linja kreditore nga BMPZH: Linja kreditore Italiane revolving Financim e aranzhmaneve eksportuese Linjë kreditore për mjete qarkulluese nga BMPZH Linjë kreditore për mjete qarkulluese nga bei Kredi për investime nga BMPZH Kredi për investime për NVM nga BEI - revolving Kredi për investime për NVM nga BEI 2 Kredi për prodhimtari primare Kredi për përpunim të produkteve bujqësore Kredi për ndërmarrje të drejtuara kah eksporti – tregëti Linja kreditore nga EBRD: Projekt për përkrahjen e konkurentëshmërisë

EMRI I INSTITUCIONIT CEED MAQEDONIA – PROJEKT I USAID

KONTAKT INFORMATA Тel: 02 3079 611; 2 3079 191 Email: [email protected]

Fax: 02 3079 612 www.ceed-macedonia.org

Llojet e produkteve/shërbimeve/ përkrahjeve

- Trajnime - B2B takime - Zhvilimi i rrjetit përmes mentorime - Venture capital deri 100.000 dolarë për pjesëmarrës të projektit NVM nga rajoni i Pollogut

42

EMRI I INSTITUCIONIT KURSIMORJA MOZHNOSTI

EKSPOZITURA TETOVË KURSIMORJA MOZHNOSTI


KONTAKT INFORMATA

Тel: 044 334 757 Тel: 042 221 232

Fax: 044 350 077 Fax: 042 221 233

Email: [email protected] Email: [email protected]

www.moznosti.com.mk www.moznosti.com.mk


Kredi për bujqësi

Kredi Pendël

Kredi Detelinë

Kredi për Amvisëri

Kredi Luledielli Kredi për bujqësi grupi qëllimor i të cilit janë bujqit individual të cilët merren me kopshtari të herëshme, kopshtari, drithëra, pemëtari, vreshtari, shpezëtari, blegëtori etj. Kredi biznesi

Lokum kredi

Kredi për pajisje dhe mjete transportuese

Lager kredit

Mundësi + Kredi

Kredi për hapsira banimi dhe biznesi

Kredit + Kredit

Biznes kreditë të cilat i përkrahin bizneset e vogëla nga lëmija e tregëtisë, prodhimit, ndërtimtarisë, shërbimit, turizëm etj. SME Kredi

Kredi AFATËSHKURTA

Kredi AFATËGJATA

Kredi për blerje dh endërtim të hapsirave banesore dhe biznesi

Kredi për të gjitha dedikimet

EMRI I INSTITUCIONIT PËRKRAHJA E BIZNESE TË VOGËLA, EBRD (Small Business Support, EBRD)

KONTAKT INFORMATA Тel: 02 3296 868 Email: [email protected]

Fax: 02 3231 238 www.ebrd.com/knowhow


Oferta për përkrahje të biznese përmes: Përkrahje këshilluese, shfrytëzim të këshillave për biznes (know-how) dhe ndërlidhje me konsulentët dhe ekspertët industrial Grante për përkrahje të shërbimeve këshilluese/konsulente në fusha të ndryshme: strategji, marketing, organizim, TIK, zgjidhje inxhinjerike, menaxhmet të kualitetit, raportim financiare, efektivitet të resurseve dhe menaxhment të ambijentit/rrethinës Grantet janë nga 50-75% nga vlera e shërbimeve konsulente në varshmëri nga fushe e veprimit

http://moznosti.com.mk/dolgorocni-kredit-za-zemjodelstvo.nspx

43

EMRI I INSTITUCIONIT KONSALTINGU PËR ZHVILLIM STRATEGJIK

KONTAKT INFORMATA Тel: 02 3119 107 Email: [email protected]

Mob: 075 341 551 www.sdc.com.mk


Në kuadër të projektit “Krijimi i bizneseve në mjediset multietnike “, të përkrahur nha Ambasada e Britanisë së madhe - Trajnime për biznis planifikim - Shërbime Konsulente - Subvencion për të filluar biznesin deri 100.000 denar

EMRI I INSTITUCIONIT VETËPUNËSIM ME KREDITIM - APRM

KONTAKT INFORMATA QP Tetovë dhe QP Gostivar

Тel: 044 333 507;

042 218 015

Email: [email protected]

[email protected] Fax: 044 333 507;

042 218 015 www.avrm.gov.mk

Llojet e produkteve/ shërbimeve/ përkrahjeve

Për të interesuarit persona të papunësuar deri 29 vite, kërkues aktiv për punsim, të cilët duan të fillojnë me biznesin e tyre, tu mundësohet kredi e volitëshme me çka do të hapin vende të reja të punës dhe do të vetëpunësohen në fushën e bujqësisë, tregëtisë, industrisë së përpunimit, ndërtimtari, veprimtaritë shëbyese etj. Kushtet nën të cilat mund të merren mjetet kreditor janë: • për kredikërkuesin 7.000 euro, kurse për çdo vend të ri pune të hapur edhe 1.000 euro plus në vlerën bazë prej 3.000 euro, gjatë së cilit do të financohen projekte me më së shumti 5 vende pune, gjejgjësisht 23.000, • Afati i kthimit të mjeteve 7 vite (84 muaj) gjegjësishtë periudha e kthimit 66 muaj (5,5 vite) dhe grejs periudh prej 18 muajve (1,5 vite) Për të interesuarit persona të papunësuar, kërkues aktiv për punsim, të të cilët duan të fillojnë me biznesin e tyre, tu mundësohet kredi e volitëshme me çka do të hapin vende të reja të punës dhe do të vetëpunësohen në fushën e bujqësisë, tregëtisë, industrisë së përpunimit, ndërtimtari, veprimtaritë shëbyese etj. Kushtet për të cilat mund të merren mjetet kreditore janë si vijon: • Për veprimtari me vëllim më të vogël për çdo vend pune të hapur është parashikuar nga 3.000 euro, gjatë së cilit do të financohen më së shumti 3 vende pune, gjejgjësishtë 9.000 euro. • Për veprimtati me vëllim më të madhë kreditkërkuesit i aprovohen nga 5.000 euro, për çdo vend të ri pune do të financohen nga 3.000 euro, gjatë së cilit do të financohen më së shumti 5 vende pune, gjejgjësishtë 17.000 euro. • Mjete stimuluese plotësuese deri 1.000 euro në formë të kredisë aprovohen për persona të cilat janë tepricë teknologjike, falimentim dhe në likuiditet të cilët kanë kompenzim në të holla së paku 6 muaj dhe janë të papunë më tepër se 3 vite. • Afati i kthimit të mjeteve është 3 vite me grejsë periudhë prej 1 viti për kredi deri 9.000 euro, gjegjësisht 5 vite me grejsë periudhë 1 vitë për kredi mbi 9.000 euro. Për të dy kreditë kushtet janë: • Shkalla e kamatës prej 1% në nivel vjetor, • Pjesmarrja vetanake e shfrytëzuesit me më së paku 25% nga vlera e kredisë së kërkuar (në form të pajisjes, veglave dhe/ose para) dhe • Garanca për kthim të mjeteve me hipotekë me proporcion 1:1 me kredinë e aprovuar, ose menicë të avaluar vetanake me më së paku një avalist për të cilin të drejtat dhe obligimit për të njëjtën janë të regulluara me deklaratën e dhënë në formë të aktit noteresk dhe me klauzol ekzekutuese ose kolateral në raport 1:2 për vlerën e kredisë së aprovuar

44

VIII. PRITJET DHE NEVOJAKT E PALËVE TË INTERESUARA

Mënyra e mbledhjes së informatave dhe të dhënave përmes intervistave direkte me përfaqësuesit e palëve kyçe të interesuara u tregan si të arsyeshme dhe rekomandohet që kjo metod të mbahet edhe në të ardhme gjatë përgaditjes së dokumenteve strategjike të biznis qendrës të QZHRPP. Me analiza të këtilla do të mundësohet që të zvogëlohet dallimi në mesë njohurive dhe aftësive ekzistuese dhe njohurit dhe aftësitë e duhura përmes organizimit dhe realizimit të trajnimeve optimale, punëtori për të punësuarit të qendrës së biznesit, palëve të interesuara dhe sektorit të biznesit në rajonin e Pollogut. Gjatë realizimit të intervistave me palët e interesuara nga ana e tyre u shprehën mendime dhe konstatime për situatën ekzistuese të NMVM në rajonin e Pollogut dhe kërkesat dhe nevojat e tyre, institucionet/organizatat të cilat ofrojnë përkrahje të tyre dhe bashkëpunim të përbashkët të tyre me QB të QZHRPP dhe njëherit u propozuan ide, inicijativa dhe propozim projekte të cilat mund të shëndrohen në aktivitete të cilat da të jenë pjesë e planit akcional të propozuar të Qendrës së biznesit të rajonit planor të Poloogut. Disa mednime të shprehura dhe përfundime në lidhje me situatën aktuale nga ana e palëve të interesuara dhe të intervistuara janë dhënë më poshtë:

Nga disa palë të interesuara u theksua pjesmarrja e tyre aktive në punëtoritë gjatë përgaditjes

së dokumenteve strategjike gjegjësishtë përcaktimin e prioriteteve të QZHRP në fushën e

ekonomisë dhe zhvillimit rural.

Në rajonin e Pollogut ekziston potencijal i madhë për rritjen e punsimit në fushën e promovimit,

zhvillimit dhe rritjes së shfrytëzueshmërisë të potencijalit turistik, përcaktimit të zonës

ekonomike/lokale dhenxitje të bashkëpunimit ndërkufitar. Tërhjekja/atraktimi i invesimeve

vendose (emigrant nga rajoni i Pollogut) dhe të huaja dhe investime në infrastrukturë, nxitje të

ndërtimit të kapaciteteve të reja për shfrytëzim të potencijaleve turistike dhe rritje të

bashkëpunimit rajonal dhe ndërkufitar në drejtim të veprimit i cili mund të realizohet/zbatohet

në nivel rajonal/komunal/

Tek menaxhmenti i ndërmarrjeve në rajonin e Pollogut nuk ka të zhvillar mjaftueshëm vetëdije

për beneficionet nga trajnimet, këshillat dhe konsulencës për bizneset/të punësuarit e tyre.

Mungesë e informatave të koordinuara të bollëshme për firmat dhe kapacitetet e trajnimeve

për NMVM të cilat ofrohen në rajonin e Pollogut.

Ndërmarrjet mikro të vogla dhe të mesme të cilat shfrytëzojnë trajnime janë relativishtë të

kënaqur nga trajnuesit dhe kualiteti i trajnimeve të cilat organizohen, por ka edhe raste kur

aspak nuk janë të kënaqur nga trajnuesit,

Jogadishmëri e NMVM të planifikojnë mjete financiare nga buxheti i tyre, të ndajnë mjete të

mjaftueshme për shfrytëzim të shërbimeve konsulente/këshilluese dhe për trajnim të të

punësuarve të tyre.

Nevojë për koncentrim të sistemit për zhvillim të kuadrove për sektorët udhëheqës në zhvillim

të rajonit (psh. Në rajonin e Pollogut: ndërtimtaria dhe materijalet ndërtimore, mobilje dhe

industri të drurit dhe undustria ushqimore) si mundësi për zhvillim më të shpejtë dhe zhvillim të

rajonit.

Vendosje të sistemit për përpunim të të dhënave në sektorin e arsimit për SHMP përmes të cilit

do të përcillet zhvillimi i profileve në sistemin formal dhe joformal të arsimit që të mundet në

çdo moment të bëhen analiza dhe të përcaktohen drejtime për zhvillim të kuadrove sipas

nevojave të tregut të punës në rajonin e Pollogut.

45

Në lidhje me grupet qëllimore të kërkuesve aktiv për punësim posaçërisht do të duhet të

stimulohen punësimi i personave të ri, veçanërishtë të atyre me arsim të lartë, si dhe të

personave të cilët më gjatë presin që të punësohen. Në këtë drejtim, duhet të krijohen mundësi

të volitëshme që të shfrytëzohen të gjitha lehtësimet ligjore të disponueshme për angazhim në

punë të kësaj kategorie të personave të papunësuar, por edhe të vendosen masa të reja aktive

për përfitim të përvojave në vende të punës dhe aftësive që do të mundësonin punësim sa mët

të shpejtë.

Realizim i analizës dyvjeçara për gjendjet rrjedhëse, kërkesave dhe nevojave të NMVM në

rajonin e Pollogut të cilat do të paraqesin bazë për selektimin e aktiviteteve projektuese

përkatëse për planet akcionale të ardhëshme të cilat do të zbatohen.

Përkrahja nga ana e qeverisjes qendrore dhe lokale në form të projekteve dhe aktiviteteve për

përkrahje dhe subvencionim të komunitetit të biznesit në rajonin e Pollogut në kuantitet dhe

kualitet është e limituar gjegjësishtç është me një kapacitet shumë të vogël.

Në të ardhmen duhet të punohet në përmirësimin e anës së kërkesës përmes informimit dhe

edukimit të NMVM për benefitet nga shfrytëzimi i konsulencës/këshillave dhe trajnimeve, por

gjithashtu duhet të punohet edhe në anën e ofertës së të njëjtave në tregun e rajoint të

Pollogut, gjegjësisht, kuantitetin dhe kualitetin e saj, si dhe të ofertës në përputhëshmëri me

kërkesat reale të komunitetit të biznesit.

Shërbimet konsulente/këshilluese për NMVM janë të nevojshme që të analizojnë në mënyrë

efektive kërkesat e tyre si dhe të involvojnë format më të përshtatëshme për nihmë dhe

ekspertizë.

Përfaqësuesit e autorizuat të palëve të interesuara, konulentët, trajnuesit, dhe ligjeruesit duhet

patjetër në mënyrë kontinuale që të ritrajnohen të avancohen që të kuptojnë realitetet e

sektorit të biznesit, shprehit e tyre të punës, proceset dhe zhvillimin dhe të garantojnë se

konsulenca, këshillat dhe trajnimet zhvillohen në atë drejtim.

Identifikimi i shembujve të praktikave të mira dhe shfrytëzimi i tyre me qëllim të zgjerimit të

publicitetit, duke përfshirë edhe mediumet, me qëllim që të stimulohet implementimi i masave

dhe aktiviteteve efektive për përkrahje të NMVM.

Nevoja për formim të institucionit formal dhe fondit për zhvillim të rresurseve njerëzore për

nevojat e komunitetit të biznesit në rajonin e Pollogut. Kjo do të nënkuptonn hapje të dialogut

në mesë palëve të interesuara/provajderëve të trajnimeve me qëllim që të sigurohen trajnime

relevante të krijuara sipas nevojave të NMVM, dhe të cilat do të dallojnë në varshmëri nga

kushtet në sektorët, gjegjësishtë veprimataritë. Rekomandohet që këto trajnime të jenë të

shkurta dhe efektive, të krijuara sipas nevojave të NMVM.

Ekziston nevoja nga ana e ofertës, konsulencës/këshillave dhe trajnimet të zhvillohen,

përmirësohen dhe adaptohen me qëllim që të janë më relevant dhe më të shfrytëzueshëm për

sektorin e biznesit. Fokusi duhet të jetë i vendosur në arsimin sipërmarrësor në ndërmarrje dhe

se si ajo mund të përshpejtohet, lehtësohet dhe përkrahet. Programet nga ana e ofertës mund

të jentë të orientuar në aftësime praktike dhe të orientuara drejt tregut dhe për zhvillim të

bizneseve në përgjithësi.

Sfida kyçe është se si përkrahen inicijativa të tilla të cilat tani më janë të pranuara nga ana e komunitetit të biznesit dhe palëve të interesuara dhe si të stimulohen ato të cilët janë mjaft aktiv në planifikimin dhe realizimin e aktiviteteve, e gjithë kjo me qëllim të përmirësimit të klimës së biznesit, përkrahjes dhe zhvillimit të sipërmarrësisë dhe NMVM dhe sigurim të ritjes kontinuale dhe zhvillim të rajonit të Pollogut.

46

Aktivitetet që janë propozuar në planin akcional përfshinë trajnime dhe rritje të kapaciteteve të të punësuarve, promovim dhe nxitje të sipërmarrësisë në rajon, përkrahje të rritjes dhe zhvillimit të bizneseve ekzistuese, nxitje të inovacionit, efikasitetit energjetik dhe të të menduarit ekologjik në veprimin e bizneseve, ndërtimin e rrjetit të bashkëpunimit me palët interesuara kyçe për ofrim të shërbimeve kuantitetive dhe kualitative për persona fillestar të bizneseve dje bizneseve ekzistuese etj.

Propozim masat/aktivitetet konkrete mund të përcillen në propozim planin akcional të viteve 2015-2016

Të Qendrës së Biznesit të Qendrës për zhvillimt të rajonit planor të Pollogut.

47

IX. SISTEMI PËR MONITORIM DHE EVALUIM Sistemi për monitorim dhe evaluim është i rëndësishëm për vetë procesin e implementimit të sukseshëm të programës. Sistemi i vendosur do të mundëson që në mënyrë kontinuale dhe praktike të përcillet kualiteti dhe kuantiteti i implementimit të projekteve dhe aktiviteteve me qëllim që të arrihen qëllimet përcaktuara të përgjithëshme dhe konkrete të programës për përkrahje të sektorit të biznesit në rajonin e Pollogut.

Sistemi informativ Projekt menaxherët dhe koordinatorët e palëve të interesuara, informatat i përpunojnë dhe i raportojnë tek Qendra e Biznesit të QZHRPP, e kjo i sublimon informatat e fituara dhe e raporton QZHRPP. QZHRPPP i raporton kryatarët e komunave, këshillin rajonal dhe këshillat e komunave, të cilët i vlerësojnë rezultatet e arritura dhe japin drejtime/propozime kthyese për rrjedhjen e vitit të ardhëshm ose periudhën e implementimit të programës për zhvillim të sektorit privat. Gjithashtu mund të praktikohet që Këshilli rajonal dhe kryatarët të komunave një herë branda vitit të përgadisin raport për realizimin e masave dhe qëllimet e arritura nga programa deri te Këshilli nacional për zhvillim të barabart i RM. Këshilli gjithashtu, mund të jepë masa korektuese dhe përmirësime për implementimin e mëtutjeshëm të planit zhvillimor. Indikatorët Parametrat kryesor – indikatorët përmes të cilëve ndiqen qëllimet e programës për zhvillim dhe përkrahje të biznes sektorit dhe nivelit të përgjegjësisë të cilën duhet ta kenë institucionet për implementimin e të njëjtave janë prezentuara në tabelën vijuese.

Niveli i

përgjegjësisë Indikatorët/të dhënat që ndiqen

1

QZHRPP; Këshilli Rajonal; Kryetarët e komunave; Këshillat e komunave

PBV (Bruto produkti vendor) - rajonal

Pëqindja e të papunësuarve

Përqindja e të punësuarve

Numri i bizneseve të reja të krijuara

Të ardhurat nga bujqësia, blegëtoria

Të ardhura nga turizmi

Të ardhura nga industria përpunuese sipas degëve

Investime të reja direkte

Rritje/zvogëlim të punësimeve në degët ekonomike

Rroga mesatare e të punësuarve

Rritja/zvogëlimi i numri të popullatës

2 Qendra e biznesit të QZHRPP

Të gjitha indikatorët nga plani për zhvillim

Kontributi i qëllimeve konkrete dhe programeve nga plani i zhvillimit

Shpenzimet e qëllimeve konkrete dhe programeve nga plani i zhvillimit

Kohëzgjatja e për realizimin e programeve nga plani për zhvillim

3 Qendra e biznesit dhe palët e interesuara

Shembuj/kopje nga të gjitha projektet të cilat realizohen nga Programa për zhvillim dhe përkrahje të sektorit privat

Shpenzime për secilin projekt veçmas

Kohëzgjatja e realizimit të secilit projekt veçmas

Përcjellja/ndjekja e implementimit të Programës për zhvillim dhe përkrahje të sektorit privat

48

Parashikimet dhe rreziqet Parashikimet dhe rreziqet për implementim të sukseshëm të aktiviteteve nga ana e Biznis qendrës në bashkëpunim të ngusht me palët e interesuara, që të fitohen rezultate të cilat do të mund ti përbushim qëllimet dhe prioritetet e përcaktuara nga programa rajonale, planit akcional dhe strategjisë së komunikimit përbëhen nga elementet, gjendjet ose situatat vijuese:

Kushte stabile politike dhe ekonomike

Mungesë e programeve dhe projekteve të mjaftueshme për përkrahjen e sipërmarësisë dhe

NMVM në nivel qendror, ministrive dhe agjencive përkatëse (aktivitete mekapacitet të vogël

financiar dhe të koncentruara në Shkup)

Mungesëe e programeve dhe projekteve të mjaftueshme për përkrahjen e sipërmarësisë dhe

NMVM në nivel rajonal dhe lokal (nuk planifikohen në buxhetet e QZHRPP dhe në buxhetet e

komunave dhe rajonin e Pollogut)

Joekipimi i të punësuarëve në QB dhe QZHRPP ( momentalisht një të punësuar)

Mungesë e mjeteve të mjaftueshme finainciare për plotësim të aktiviteteve të planifikuara

Jo motivim dhe mositeresim i palëve të interesuara që të bashkëpunojnëme QB e QZHRPP

Jokoordinim dhe mospjesëmarrje në mbledhje dhe aktivitetet e përbashkëta të QB e QZHRPP

Përmirësimi rrjedhës i njohurive dhe aftësive të të punësuarve në QB e QZHRPP dhe palëve të

interesuara që të mund tu përgjigjen sfidave dhe zbatimit të aktiviteteve të planifikuara

Biznis qendra në bashkëpunim me palët e interesuara në mënyrë kontinuale do ta përcjell

implementimin e programës dhe planit akcional dhe do të kujdeset që të tejkalohen situatat të cilat

mund të vijnë si pasoj e parashikimeve dhe rreziqeve të latëpërmendura.

Monitoring dhe evaluim Ndjekjen dhe kontollin e planit bëhet rregullisht përmes mbledhjes së raporteve nga projekt menaxherët deri te Biznis qendrës e kjo pastaj e informon QZHRPP. QZHRPP e informon këshillin kryatarëve të komunave. Evaluimi i planit do të bëhet në tre raste, edhe ate dy herë nga komisione të brendëshme, kah fundi i viti 2016, dhe në fund të vitit 2018. Evaluimi i fundit, dhe më i rëndësishëm do të jetë kah fundi i viti 2019 i realizuar nga konsuletnt të jashtëm ekspert për planifikim dhe implementim strategjik. Rekomandimet nga evaluimi i fundit do të shfrytëzohen për përgaditje të programës së ardhëshme për zhvillim dhe përkrahje të sektorit privat dhe planit për zhvillim ekonomike të barabartë.

49

Б. PLANI AKCIONAL PËR IMPLEMENTIM TË PROGRAMËS PËR

ZHVILLIM DHE PËRKRAHJE TË SEKTORIT TË BIZNESIT

NË RAJON PLANOR TË POLLOGUT (2015 - 2016)

50

PLANI AKCIONAL PËR IMPLEMENTIM TË PROGRAMËS PËR ZHVILLIM DHE PËRKRAHJE

TË SEKTORIT TË BIZNESIT NË RAJON PLANOR TË POLLOGUT (2015 - 2016)

Plani akcional për zbatim të Programës rajonale për zhvillim dhe përkrahje të sektorit privat në rajonin e Pollogut paraqet plan detal të aktiviteteve të ndryshme për përkrahje, trajnime dhe rrjetëzim të palëve të interesuara nga rajoni planor i Pollogut dhe nxitje të sipërmarrësisë, inovacionit dhe konkurentëshmërisë të NMVM. Gjatë përcaktimit të aktiviteteve në planin akcional 2015-2016 u morrën parasyshë që të jenë të definuar dhe të propozuar në frymën e bashkëpunimit të ngushtë me QB të QZHRPP me palët e interesuara kyçe në rajonin e Pollogut e në interesë të nxitjes dhe zhvillimit të sipërmarrësisë dhe rritjes dhe zhvillimit të NMVM.

Arritja e qëllimit të përgjithëshëm të përcaktuar do të mund të arrihet përmes dy qëllimeve/prioriteteve konkrete tp programës për zhvillim dhe përkrahje të sektorit të biznesit në rajonine Pollogut. Më poshtë janë dhënë qëllimet konkrete, masat dhe prioritetet dhe aktivitetet për secilin qëllim në veçanti, të cilat janë planifikuar që të realizohen si pjesë e programës pesë vjeçare e qendrës së biznesit e në bashkëpunim të ngushtë me palët e interesuara në rajonin e Pollogut. QËLLIMI KONKRET/PRIORITETI 1.1. – NXITJA DHE ZHVILLIMI I SIPËRMARRËSISË DHE RRITJA E KONKURENTËSHMËRISË DHE INOVACIONEVE TË NMVM NË RAJONIN E POLLOGUT Ekonomija lokale e rajonit të Pollogut gjendet në ciklin e pasprivatizimit dhe i përcjell trendet e ekonomisë nacionale. Ngjarjet e këtilla rezultuan me joprofitabilitet dhe likuidim të ndërmarrjeve të mëdhaja, ndërmarrje të mëherëshme shoqërore ose privatizim e tyre dhe një rritje të lartë të NMVM të formuara në pronësi private të cilat u bënë bartës të ekonomisë rajonale/lokale. Për zvogëlimin e papunësisë është r nevojshme që të krijohen parashikime për nxitje të kërkesës për fuqi punëtore, gjegjësishtë hapje të vendeve të reja të punës përmes përmirësimit të klimës së biznesit. Në periudhën e ardhëshme vëmendje të posaçme duhet ti dedikohet zhvillimit të sipëramarrësisë, NMVM, bizneseve familjare, zanateve, vetëpunësimit, tërhjekjes së investimeve. Numri i lartë i të papunësuarve në zonat rurale patjetër që nxitin neveojnë për një zhvillim më të shpejtë të këtyre zonave dhe krijimin e parashikimeve për punsimin e fuqisë punëtore të disponueshme. Përkrahja e zhvillimit të industrive bartëse në rajonin e Pollogut (ndërtimtari dhe materijale ndërtimore, industria e mobiljeve dhe industria ushqimore) do të mundëson krijimin e vendeve të reja të punës dhe përmirësimin e standardit të jetesës së banorëve.

MASAT DHE AKTIVITETET - Që të përmbushet qëllimi konkret janë të planifikuara masat dhe aktivitetet vijuese: 1.1.1. Përkrahja dhe zhvillimi i sipërmarrësisë në rajonin e Pollogut

Oferta e informatave, këshillave dhe konsulencës për sipërmarrës fillestar në biznes

Përgaditja dhe realizimi i trajnimeve për sipërmarrës fillestar (Gjenerimi i idesë së biznesit, Biznes planifikimi, Njohuri themelore biznesi, Analiza e tregut etj.)

Përkrahja e sipërmarrësisë tek femrat

Përkrahja e sipërmarrësve deri 29 vjeç

Zhvillimi i qendrave të karierës në SHMPK dhe në Univerzitete

51

1.1.2. Zhvillim të ofertave për përkrahje finaciare dhe jofinanciare për NMVM

Ofrimi i informatave/këshillave/shërbimeve konsulente për NMVM

Krijimi i fondit rajonal për përkrahjen e NMVM

Përgaditja e broshurës për burimet financiare rrjedhëse për bizneset fillestare dhe ato ekzistuese

Hapje të start ap qendrës/inkubatorit 1.1.3. Përmirsimi i aftësisë konkuruese dhe inovacioneve të NMVM

Studim për identifikim të veprimtarive/sektorëve në të cilat rajoni i Pologut është konkurent

Zhvillimi i programës për përkrahje të veprimtarive/sektorëve konkurente në rajonin e Pollogut

Promovimi i përparësive konkuruese të rajonit (panaire, promotor, B2B...)

Përgatija e katallogut të NMVM të rajonit të Pollogut

Brendimi i produkteve specifike të rajonit

Përkrahje të implementimit të standardeve teknike ndërkombëtare në NMVM (ISO, HACCP, CE, HALAL…)

Nxitje të përkrahjes së eksportit të NMVM nga rajoni

Hapja e inkubatorit/klasterit/qendrës inovative/perkut teknologjik

Përkrahje e NMVM në procesin e implementimit të teknologjive të reja

1.1.4. Përkrahja dhe zhvillimi i zonave ekonomike rajonale/lokale dhe zonës së lirë ekonomike

Realizimi i studimit për krijimin/hapjen e zonës ekonomike rajonale/lokale të rajonit të Pollogut

Programa e aktiviteteve për përkrahje të investimeve vendore dhe të huaja në zonat ekonomike

Përgaditja e PGJU dhe PDU për zonat ekonomike/investive rajonale/lokale

1.1.5. Nxitja e investimeve vendore dhe tërjhjeka/atraktimi e investimeve të huaja

Hapja e zyrës për ndërmjetësim dhe bashkëpunim me dijasporën

Përgaditja dhe zhvillimi i beneficioneve për investim të dijasporës në rajon

Përgaditja e broshurës për investim në rajon Mbajtja e takimeve me diajsporën/investitorët potencijal

1.1.6. Përmirësimi dhe zhvillimi i resurseve njerëzore sipas nevojave të tregut të punës

Trajnimi i të papunësuarve për zanate specifike sipas nevojave të tregut të punës

Trajnimi i bujqëve/farmerëve për shfrytëzim më të mirë të mjeteve nga subvencionet dhe IPARD

Hapja e qendrave për edukim dhe trajnim të të rriturve (Tetovë dhe Gostivar)

Trajnim dhe edukim për rritje të kualitetit të produkteve konkurente në treg

Përshtatje të programeve arsimore sipas kërkesave dhe nevojave të tregut të punës në rajonin e Pollogut

Formimi i fondit për stipendim të nxënësve/studentëve të talentuar në bashkëpunim me komunitetin e Biznesit

Hapja e drejtimeve në SHMPK sipas nevojave të tregut të punës

52

1.1.7. Përmirësimi i kushteve dhe shfrytëzimi i masave aktive për punësim dhe projekteve donatore

Realizimi i aktivitetve/kampanjave promovuese për informim më të mirë për Masat aktive për punësim për persona të papunësuar dhe projektet donatore rrjedhëse në rajonin e Pollogut

Realizimi i takimeve/forumeve/trajnimeve për personat e papunësuar (motivuese, CV, intervistimi, zhvillimi i planeve akcionale individuale për punësim etj.)

Asisitimi dhe përkrahja e qendrave për punësim (Tetovë dhe Gostivar) për implementim më të mirë të masave aktive për punësim të cilat do të çojnë drejt ndërtimit/ngritjes të aftësive të papunësuarve, rritja e punsimeve dhe vetëpunësimit dhe krijimi i mikrobizniseve/start ap bizneseve të reja

Nxitja dhe rritja e përgjegjësisë shoqërore tek komuniteti i biznesit dhe qeverisje lokale

QËLLIMI KONKRET/PRIORITETI 1.2. - RRJETËZIMI I PALËVE TË INTERESUARA PËR OFRIM/SIGURIM TË SHËRBIMEVE KUALITATIVE DHE KUANTITATIVE PËR NMVM DHE PËR ZHVILLIM TË SIPËRMARRËSISË

Faktë jo i kënaqëshëm paraqesin analizat e të dhënave në raport me përkrahjene e zhvillimit të sipërmarrësis nga ana e Qendrës për zhvillimi të rajonit planor të Pollogut (QZHRPP) dhe vetë veqeverisjet lokale gjegjësishtë komunat të cilat tregojnë se kjo përkrahje është e pamjaftueshme dhe joadekuate e disa raste krejtësishtë minore. Buxhetet vjetore aktuale të QZHRPP dhe vetqeverisjet lokale janë shumë të vogla për zbatim të aktiviteteve të mjaftueshme me kapacitet përkatës që do të kishte impakt në përkrahjen e sipërmarrësisë dhe NMVM, dhe këto nuk i përgjigjen nevojave reale dhe praktike për programe dhe politika zhvillimore për biznese fillestare dhe NMVM-të ekzistuese. Në mungesë të programeve përkatëse rajonale afatëmesme dhe afatëgjata për përkrahje të zhvillimit të bizneseve fillestare dhe ekzistuese nga rajoni i Pollogut shpesh ato janë të lënë që vetëvetiu të merren me zgjidhjen e problemeve dhe kërkesave me të cilat ato ndeshen. Momentalisht në institucionet të cilat janë përgjegjëse ose që pjesërishtë ofrojnë shërbime për përkrahjen e sipërmarrësisë dhe NMVM veprojnë në mënyrë të pakoordinuar në mungesë të një sistemi të definuar të përshtaëshëm për përkrahje të bizneseve fillestare dhe NMVM në rajonin e Pollogut. Institucionet/organizatat të cilat ofrojnë shërbime për përkrahje të aktiviteteve për biznese fillestare dhe NMVM dhe që mund të kyçen në krijimin e sistemit për përkrahje të NMVM np rajonin e Pollogut janë: Biznis qendra pranë QZHRPP, Agjencija për përkrahjen e ndërmarrjeve ESA Tetovë, Qendra për zhvillim të bizneseve pran UEJL, Qendra për karierë pran UEJL dhe USHT, zyrat për zhvillim ekonomik lokal pranë nëntë komunave të rajonit të Pollogut, odat ekonomike rajonale (OEMVP, LOEM dhe OEM) dhe rrjeti i konulentëve privat në rajonin e Pollogut. Krijimi dhe vendojsa e bashkëpunimit të institucioneve të lartëpërmendura në drejtim të zhvillimit të sistemit përkatës për përkrahje dhe zhvillim të sipërmarrësisë, konkurencës dhe inovacioneve të NMVM do të mundëson programe me aktivitete kualitative, të shpejta dhe përmbajtësore për përkrahje dhe zhvillim të sipërmarrësisë dhe NMVM, me çka do të sigurohet zhvillim dhe rritje kontinuale ekonomike dhe socijale në rajonin e Pollogut.

53

MASAT DHE AKTIVITETET – Që të arrihet qëllimi konkret janë të planifikuara masat dhe aktivitetet vijuese:

1.2.1. Përforcimi institucional i Biznis qendrës pran QZHRPP, Qendrave për përkrahje të biznesve, Odave ekonomike, ZHEL zyrave dhe përmirësimi i bashkëpunimit të ndërsjell

Analiza e nevojave për trajnime për të punësuarit në QZHRPP, qendrave për përkrahje të bizneseve, odave ekonomike dhe ZHEL zyrave

Realizimi i trajnimeve për rritjen e kapaciteteve dhe përmirësimi i shërbimeve të Biznis qendrën e QZHRPP, qendrave për përkrahje të bizneseve, odave ekonomike dhe ZHEL zyrave

Shkëmbim të përvojave me qendrat tjera rajonale në Maqedoni dhe në vendet e huaja

Zhvillim i rrjetit të konsulentëve për ofrim të shërbimeve të tyre ndaj bizneseve 1.2.2. Rrjetëzimi dhe përmirësimi i bashkëpunimit të të gjitha palëve të interesuara në rajonin e Pollogut

Harmonizimi i programeve vjetore akcionale të palëve të interesuara në interes të zhvillim të rajonit

Nxitje e Partneritetit Publik Privat për përkrahje të bizneseve në rajon

Ndërtim të sistemit funkcionla/praktik për realizm të arsimit praktik të nxënësve/studentëve (SHMPK, Univerzitetet) në bashkëpunim të ngushtë me komunat, arsimin dhe komunitetin e biznesit

Përkrahja/ stimulimi i mediumeve lokale/rajonale për emitim të programeve dhe përmbajtjeve ekonomiko arsimore

Për realizim praktik të programës përgaditet plani akcional vjetor me aktivitete konkrete për periudhën e vitit 2015 (gjysëmvjetori i dytë) dhe vitin 2016. Aktivitetit/projektet për planin akcional janë propozuar bazuar në gjendjen e mundësive aktuale dhe kapacitetet e QB të QZHRPP dhe rrjetiti të bashkëpunimit të ndërtuar me palët e interesuara dhe komunitetit të biznesit.

Shqyrtimi detal i planit Akcional për realizim të Programës për zhvillim dhe përkrahje të biznes sektorit në rajonin planor të Pollogut për vitet 2015-2016, me përshkrim të propozim aktivitetve, qëllimet e tyre, bartësit dhe pjesëmarrësit e aktiviteteve, buxhet, burimet e financimit dhe korniza kohore për implementimin e tyre është dhënë në tabelat që vijojnë mëposht:

PLANI AKCIONAL I BIZNIS QENDRËS TË QENDRËS TË RAJONIT PLANOR TË POLLOGUT PËR VITET 2015/2016

2015 2016 Lartësia e

shpenzimeve Burime të finacimit

Institucioni përgjejgjës

7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Gjithësejt

Ministrit/Agjencit, Byrroja...

Vetanake Tjera

(EUR) (ЕUR) (EUR)

PROJEKTE / AKTIVITETE

575,700

367,000

89,100

119,600

QËLLIMI 1.1. – Nxitja dhe zhvillimi i sipërmarësisë dhe rritja e konkurentëshmërisë, inovacionit të NMVM në rajonine Pollogut

1.1.1

Përgaditja dhe azhurimi i databazës të subjektve afariste dhe OJQ-ve në rajonin a Pollogut

x x x

5,000 2,000 3,000

QZGRP, MQL;

institucion tjetër

1.1.2

Studim fizibiliteti për themelim të klasterit për ndërtimtari/ mobilje/turizëm në rajonin e Pollogut

х х х х

5,000 2,000 3,000

QB e QZHRPP, operator

ekonomik i zgjedhur

Studim fizibiliti për përparësit konkuruese dhe eksportuese në ndërtimtari/mobileri në rajonin e Pollogut

х х х х

5,000 2,000 3,000


ekonomik i zgjedhur

Projket për hapjen e klubeve të biznesit/inkubatorëve në komunat rurale

х х х х х х х х 10,000 1,000 9,000

QZHRP, ZHEL Zyrat

1.1.4 Studim fizibiliti për inkubator biznesi rajonal

х х х

5,000 1,000 4,000


ekonomik i zgjedhur

55

1.1.5

Aktivitete (punëtori, seminare, trajnime) pëe vendosje të standardeve teknike: ISO, HACCP, CE) dhe vizita studimore tek personar juridik të cilët kanë implementuar standarde të tilla

x x x

5,000 4,500 500

МЕ, QB e QZHRPP

1.1.6 Projekt për organizim të panairit rajonal për NVM-të (psh. ESA, NVM ose POLOG –EKSPO)

x 10,000 3,000 2,000 5,000

ESA Tetovë, QB e QZHRPP, Komuniteti i

biznesit

1.1.7

Përgaditja dhe promovimi i doracakut për investime në rajonin e Pollogut (Investment guide for Polog region)

х х х х 5,000 1,000 4,000


ekonomik i zgjedhur

1.1.8

Projekt për përkrahjene e vetëpunësimit/ formalizimit të biznesit (100 kandidat х 201600 den.)

х х х х х х х х х х х х х х х х х х 330,000 330,000

MPPS, UNDP, APRM, APSRM

1.1.9

Fizibiliti studim për formim të institutit ekonomik në rajonin e Pollogut në kuadër të univerziteteve

х х х х х х 5,000 1,000 4,000

UEJL, USHT, QB e QZHRPP

1.1.10 Organizimi i tribunave seminareve dhe punëtorive për shfrytëzim më të mirë të programës IPARD

х х х

3,000 1,000 2,000

QB e QZHRPP, AFPZHB, MBPEU

1.1.11 Përkrahja e sipërmarrësisë te femrat dhe bizneset e menaxhuara nga femrat

х х х х х х 10,000 5,000 3,000 2,000

QB e QZHRPP, МЕ, donator

1.1.12 Vendosja e masave të reja për IPARD (LEADER dhe shërbime këshilluese)

х х х х х х х х 10,000 10,000

USAID SEBP, QB e QZHRPP,

projektet e BE

56

1.1.13

Përgaditje dhe realizim të trajnimeve në tema të ndryshme ekonomike (Biznis planifikimi, menaxhment, marketing, financa, planifikim strategjik IT etj.)

х х х х х х х х х х х

15,000 3,000 2,000 10,000

ESA Tetovë, QZHB pran UEJL, QBL pran USHT, Qenra Fluent, Neting, BQ e QZHRPP

etj.

1.1.14 Promivimi i programës të APSRm në Tetovë dhe Gostivar

х х 1,000 1,000

BQ e QZHRPP, APARM

1.1.15

Promovimi i programës vjetore i ME – sektori për NMVM në Tetovë dhe Gostivar

х 1,000 500 500

QZHRPP, МЕ

1.1.16 Projekti për infopult х х х х х х х х х х х х

1,000 1,000 ESA Tetovë, APSRM

1.1.17 Projketi për programën e vauçerit për shërbime konsulente

х х х х х х х х х х х х 3,000 3,000

ESA Tetovë, APSRM

1.1.18

Trajnime për aftësi deficitare në tregun e punës(saldues, rrobaqepës etj.) (deri 300 euro/ kandidat)

x x x x x x x

15,000 10,000 5,000

QP TE &GV , ESA Tetovë, USAID YES Rrjeti, IPA projekt,

Projekti Tvining i BE etj.

1.1.19 Trajnime në tema ekonomike për verprimtarine zanateve

х х х х 2,000 2,000

ESA Tetovë, МЕ

1.1.20 Panairi i karierës në UEJL dhe USHT

х х

5,000 5,000 Qendrat e karierës në UEJL dhe USHT

1.1.21 Zyra Dijaspora invest

x x

5,000 5,000

QZHRPP, USAID SEBP,

1.1.22

Realizimi i aktiviteteve/kampanjave promovuese për inform. më të mirë për masat aktive për punësim të personave të papunë dhe projektet donatore rrjedhëse në rajonin e Pollogut

х х х

2,000 1,000 1,000

APRM, QP e TE dh GV, BQ e QZHRPP,

QZHRPP dhe të gjitha palët e interesuara

57

1.1.23 SEEU TECH PARK -aktivitete promovuese

х х х х

3,000 3,000 QB e QZHRPP dhe SEEU TECH Park

1.1.24

Përgaditja e broshurës për burime rrjedhëse të financimit për biznese fillestare dhe ekzistuese

х х х х х 5,000 2,000 3,000

QB e QZHRPP, QZHRPP dhe institucione

financiare/donator

1.1.25

Përkrahje të bizneseve ekzistuese për pjesmarrje të organizuar në panairet rajonale dhe ndërkombëtare

х х х х х х

5,000 2,000 3,000


financiare/donator

1.1.26

Projekt për nxitje të inovacioneve tek NVM dhe personave fizik (thirrje publike)

х х х 10,000 2,000 8,000


financiare/donator

1.1.27

Projekt për promovim të sistemeve bashkohore dhe pajisjeve për bujqësi dhe blegëtori dhe vizita studimore jashtë vendit

х х х х

10,000 2,000 8,000

QB e QZHRPP, QZHRPP , Donator, MBPEU

1.1.26

Fizibiliti studim për zona ekonomike efektive dhe të realizueshme në rajonin e Pollogut

х х х х х х х х 7,000 1,000 2,000 4,000

QB e QZHRPP, operator ekonomik i zgjedhur

58

QËLLIMI 1.2. – Rrjetëzimi i palëve të interesuara për ofrim/sigurim të shërbimeve kualitative dhe kuantitative për NMVM dhe për zhvillim të sipërmarrësisë

1.2.1

Projekt për ndërtim dhe bashkëpunim të BQ e QZHRPP me palët e interesuara (qendra për përkrahje dhe zhvillim të NMVM, agjencitë, OJQ dhe odat ekonomike nga rajoni – rrjetëzim

x x x x x x x x

10,000 3,000 7,000

QB e QZHRPP, QZHRPP dhe të gjitha palët e

interesuara

1.2.2

Promovimi rrjedhës i aktiviteteve të QB të QZGRPP dhe rrjetit të palëve të interesuara

х х х х х х х х х х х х х х х х х х 1,200 600 600


interesuara

1.2.3

Analiza e nevojave për trajnime për të punësuarit e QZHRPP, qendrave për përkrahje të bizneseve , odave ekonomike dhe ZHEL zyrave

х х

500 500


interesuara

1.2.4

Realizimi i trajnimeve për të punësuarit qendrave për përkrahje të bizneseve odave ekonomike dhe ZHEL zyrave dhe palëve të tjera të interesuara

х х

3,000 1,000 1,000 1,000


interesuara

1.2.5 ТОТ për konsulent/ këshilltar personal afaristë për NMVM

x x x

3,000 1,000 2,000 QB e QZHRPP, ESA Tetovë

QZHB pran UEJL

1.2.6

Projekti për përforcim të bashkëpunimit të sektorëve publik-privat në ofertën e shërbimeve efektive për komunitetin e biznesit

х х х х

5,000 1,000 4,000

QB e QZHRPP, Komuniteti i biznesit, Qendrat për përkrahje të NMVM

59

1.2.7 Realizimi i takimeve të regullta të QB dhe palët e interesuara

x x x x x x x x x 1,000 500 500

QB e QZHRPP, QZHRPP dhe të gjitha

palët e interesuara

1.2.8

Inicijativa për themelim dhe hapje të qendrës për arsim të të rriturve në rajonin e Pollogut

х х х 50,000 50,000

Komuna e TV dhe GV dhe QZHRPP

1.2.9

Organizim të cikleve të ndryshme për edukim të komunitetit të biznesit:Planifikim strategjik, Marketing dhe menaxhment bashëkohor х х х х

3,000 1,000 3,000

QB e QZHRPP, QZHRPP dhe të gjitha

palët e interesuara

X. SHTOJCAT

Shtojca 1: Lista e palëve të interesuara të intervistuara

Nr Institucioni Emri dhe Mbiemri Pozicioni

1 Qendra për zhvillim të rajoni planor të Pollogut

Fatmir Saiti Drejtor i QZHRPP

2 ZHEL Tetovë Nial Memeti ZHEL udhëheqës

3 ZHEL Gostivar Pajtim Saiti ZHEL koordinator

4 ZHEL Bogovinë Sahide Bajrami ZHEL koordinator

5 ZHEL Brvenicë Jusuf Shaini ZHEL koordinator

6 ZHEL Zhelinë Buran Sulejmani ZHEL koordinator

7 ZHEL Jegunovcë Vojkan Antovski ZHEL koordinator

8 ZHEL Tearcë Besim Imeri ZHEL koordinator

9 ZHEL Vrapçishtë Bari Ebibi ZHEL koordinator

10 ZHEL Mavrovë dhe Rostusha Kabir Asani ZHEL koordinator

11 Ministria e Ekonomisë Blerim Zlatku U.D. Udhëheqës i sektorit të NVM

12 APSRM Marjan Stojçevski Udhëheqës sektori

13 ESA Tetovë Salajdin Idrizi Drejtror

14 NORMAK INVESTMENT GROUP (zona e lirë ekonomike Tetovë)

Arben Halili Udhëheqës

15 Oda ekonomike e Maqedonisë Veri-Perendimore

Menderes Kuçi Kryetarë

16 GIZ – Ndihma teknike Gjermane Hamsi Behluli Koordinator për zhvillim lokal dhe rajonal

17 USAID projekti për ekspanzion të ndrërmarrjeve të vogla

Berat Limani Koordinator për Pollog

18 CEED Maqedoni Kiril Ristovski Koordinator për Pollog

19 BDC UEJL Lumni Ajvazi Drejtror

20 Qendra për mardhënie dhe bashkëpunim me bizneset - USHT

Vjollca Hasani Udhëheqës

21 Oda rajonale e zanateve Tetovë Ilija Stefkovski Drejtror

22 Oda rajonale e zanateve Gostivar Nazif Mustafa Drejtror

23 Qendra për punësim Tetovë Tomislav Trifunovski Drejtror

24 Qendra për punësim Gostivar Hisan Amzai Drejtror

25 SEEU TECH Azir Aziri Drejtror ekzekutiv

26 Univerziteti popullor Mile Shtakle Drejtror

27 NETTING SCHOOL Taxhedin Selimi Drejtror

28 OJQ - FORUMI I GRUAS Xhane Kreshova Drejtror

29 QENDRA FLUENT Muhamed Jonuzi Drejtror

30 Klastri për turizëm “Sharri” Sadat Halili Член на претседателство

61

Shtojca 2: Pyetësori për intervista të palëve të interesuara relevante np rajonin e Pollogut

Hyrje e konsuletnit:

Takimi është realizuar në kuadër të angazhmanit të ESA Tetovë për përgaditje të programës për zhvillim dhe përkrahje të sektorit privat dhe strategjisë së komunikimit të Biznis qendrës të rajonit të Pollogut.

Arsyeja e intervistimit është që të identifikohen dhe mblidhen informatat dhe të dhënat kyçe për shërbimet aktuale dhe ato potencijale për të ardhmen të cilat i kanë dhe të cilat do të mundë ti zhvillojnë në bashkëpunim të ngushtë me Biznes qendrën për përkrahje të sektorit privat në kuadër të Qendrës për zhvillim të rajonit planor të Pollogut.

Informata të përgjithëshme

Data, koha

Vendi (Qyteti)

Institucioni/Organizata

Emri dhe mbiemri

Pozicioni në institucion

Pjesëmarrës tjerë në takim

Pyetjet për intervisën

1 Jepni një profil të shkurt për institucionin/organizatën tuaj?

2 Shërbimet/aktivitetet të cilat i ofron institucioni/organizata juaj?

3 A dini për ekzistencën e QB pran QZHRPP, dhe cilat shërbime ajo i ofron, veçanërishtë ato të cilat janë të lidhura dhe të drejtuara kah zhvillimi i sektorit privat në rajonin e Pollogut.

62

Si është bashkëpunimi dhe komunikimi aktual me QB të QZHRPP? Si mund të përmirësohet ajo?

4 Cilat institucione tjera sipas Jush ofrojnë shërbime për përkrahje të sektorit privat? Çfarë lloj shërbimesh?

Odat ekonomike

Klester

Asocijacione biznesi

Inkubator

Tjerë_________ Sqarim: bashkëpunimi, komunikimi, probleme dhe arsye, sugjestione për avancim të bashkëpunimit

5 A e keni njohuri për institucionet ekzistuese arsimore, qendra trajnimi, dhe nivelin e tanishën (gjendja ekzistuese) e bashkëpinimit me sektorin privat në nivel rajonal? Cilat janë ato?

6 Si zhvillohet bashkëpunimi me komunat, para së gjithash me ZHEL Zyrat Probleme, arsye, sugjestione për avancim të bashkëpunimit

7 Me cilat institucione tjera bashkëpunoni rrjedhëshëm? Nga niveli nacional, rajonal ose lokal? Probleme, arsye, sugjestione për avancim të bashkëpunimit

63

8 A ekzistojnë gërshetime në lidhje me shërbimet për sektorin privat të cilat i ofrojnë Qendrat dhe instritucionet/organizatet tjera ekzistuese ose institucione të ardhëshme në rajon (duke përfshirë edhe degët e dhomave ekonomike dhe shoqatave të qytetarëve)?

9 Cilat janë programet dhe projetet kyçe rredhëse ( nacionale, lokale internacionale) të cilat e përkrahin sektorin privat në rajonin e Pollogut dhe komunat? Trajnime, informata, shërbime konsulente, subvencione financiare etj.

10 Cilat janë aftësitë dhe kompetencat kyçe praktike të cilat u mungojnë që ti ofroni shërbimet. Për çfarë llojë të trajnimeve keni nevoj për punëtorët tuaj?

11 Planet e institucionit tuaj në drejtim të zhvillimit të sektorit privat në rajonet/komunat për periudhën e ardhëshme

13 Cilat aktivitete do ti realizonit si pjesë e planit të bashkëpunimit me BQ e QZHRPP?

14

Komentime dhe sugjestione tjera?

64

Shtojca 3: Lista e palëve të interesuara në rajonin e Pollogut (institucione/organizata për përkrahje të ndërmarrjeve mikro, të vogla dhe të mesme)

Emri i Institucionit QENDRA PËR ZHVILLIM TË RAJONIT PLANOR TË POLLOGUT

Personi për kontakt Fatmir Saiti

Adresa Njegosheve 2, 1200 Тetovë

Telefon/Mobil 044 332 360; 071 372 493

Faks 044 488 916

Email [email protected]; [email protected]

www www.rdcpolog.mk

Shërbime/aktivitete të cilat i ofron/ekzekuton

Qendra për zhvillim të rajonit planor të Pollogut i kryen aktivitetet vijuese:

- Përgaditet propozim-programa për zhvillim të rajonit planor të Pollogut - Përgaditja e propozim planit akcional për implementim të programës për zhvillim

të rajonit planor të Pollogut - Përgadit propozim-projekte për zhvillim të rajonit të Pollogut - I koordinon aktivitetet të cilat kanë të bëjnë me programën për zhvillim të rajonit

planor të Pollogut - Përgadit raport vjetor për realizm të programës për zhvillim të rajonit planor të

Pollogut, siguron informata deri te palët e interesuara gjatë imlementimit të programës për zhvillim të rajonit planor të Pollogut,

- Siguron përkrahje teknike dhe profesionale për të gjitha njësit e vetëqeverisjes lokale në rajonin planot të Pollogut, gjatë realizimit të programës për zhvillim të rajonit,

- Nxitë bashkëpunim ndërkomunal në kornixza të zhvillimit planor, - Siguron ndihmë profesionale për organizatat e interesuara për përgaditje të

projekteve nga sfera e zhvillimit rajonal - I promovon mundësit zhvillimore të rajonit dhe - Kryen punë profesionale tekniko-administrative për nevojat e këshillit për

zhvillim të rajonit planor të Pollogut -

Bashkëpunimi me institucione

- Njësit e vetëqeverisjes lokale në rajonin e Pollogut - Byroja për zhvillim të barabart rajonal - Komuniteti i biznesit - Organizatat Jo-Qeveritare nga fusha të ndryshme - Agjenci të ndryshme, - Ministritë dhe institucionet tjera shtetërore - Organizatata ndërkombëtare (USAID, UNDP, GIZ, Delegaioni i BE, ....) - Odat ekonomike (OEMVP, OE, LOK) - Bashkëpunimi me investitorë të huaj, vendor etj

65

Emri i Institucionit ZHEL TETOVË ZHEL GOSTIVAR

Personi për kontakt Nial Memeti Pajtim Saiti

Telefon/Mobil 044 332 360; 076 446 011 042 213 511; 070 377 777

Faks 044 332 360 042 213 511

Email [email protected] [email protected]

www www.tetova.gov.mk www.gostivari.gov.mk

Emri i Institucionit ZHEL BOGOVINË ZHEL BRVENICË

Personi për kontakt Sahide Bajrami Jusuf Shaini

Telefon/Mobil 044371500; 070971497 044 456 005; 070 578 573

Faks 044373667 044 456 005


www www.komunabogovine.gov.mk www.brvenica.gov.mk

Emri i Institucionit ZHEL TEARCË ZHEL JEGUNOVË

Personi për kontakt Besim Imeri Vojkan Antoski

Telefon/Mobil 044 381 336; 075 209 163 044 397 766

Faks 044 383 443


www www.tearce.gov.mk www.opstinajegunovce.gov.mk

Emri i Institucionit ZHEL ZHELINË ZHEL VRAPÇISHTË

Personi për kontakt Buran Sulejmani Bari Ebibi

Telefon/Mobil 044 378 030; 071 275 967 042 332 378; 078 305 835

Faks 44 378 040 042 332 378


[email protected] [email protected]

www www.zhelina.gov.mk www.komunavrapcisht.gov.mk

Emri i Institucionit ZHEL MAVROVA DHE ROSTUSHA

Personi për kontakt Kabir Asani; Elvira Ejupi

Telefon/Mobil 042 478 815; 078 271 451

Faks 042 478 815


www www.mavrovoirostusa.gov.mk

Shërbime/aktivitete të cilat i

ofron/ekzekuton

- Përkrahje teknike gjatë përgaditjes së aplikacioneve dhe propozim projeteve të cilat kanë të bëjnë me zhvillimn ekonomik lokal,

- Përkrahje teknike gjatë përgaditjes së aplikacioneve nga fusha tjera, kërkesa etj. - Shërbime konsulente nga fusha e zhvillimit ekonomik lokal - Menaxhim me efikasitetin energjetik - Analiza dhe përfundime për elaboratet për mbrojtje të ambijentit jetësor, - Shërbime ekonomike (teknike) për biznes sektorin - Përgaditja e raporteve dhe dokumenteve tjera për ZHEL, - Përmirësimi i ZHEL përmes vendosjes së partneritetit me sektorit të biznesit dhe publik

- Plotësim të pyetësorëve, anketave etj. - Aktivitete në teren, - Përgaditje ose përkrahje teknike gjatë përgaditjes së dokumenteve strategjike në nivel

lokal, rajonal ose nacional,


- Biznis qendra e QZHRPP - Administrata e QZHRPP - Komuniteti i biznesit - Organizatat Jo-Qeveritare nga fusha të ndryshme - Ministritë dhe institucionet tjera shtetërore, Agjenci dhe asocijacine të nryshme - Organizatata ndërkombëtare (USAID, UNDP, GIZ, Delegaioni i BE, ....) - Odat ekonomike (OEMVP, OE, LOK) - Institucione të arsimit të lartë - Zhvillim dhe bashkim të politikave, në kornizë të veprimit të sektorit/njësisë dhe - Bashkëpunimi me investitorë të huaj, vendor etj

66

Emri i Institucionit APRM – QP Tetovë APRM – QP Gostivar

Personi për kontakt Tomislav Trifunoski Hisan Hamzai

Adresa B. Toska 23, Тetovë Кеј Vardar 1, Gostivar

Telefon/Mobil 044 333 507; 078 487 111 042 218 015; 071 330 228

Faks 044 333 507 042 218 015


www www.avrm.gov.mk www.avrm.gov.mk


ofron/ekzekuton

- Qendrat për punësim janë institucione publikeЦентрите за вработување се јавни установи кои вршат стручни, организациски, административни и други работи што се однесуваат на вработувањето и осигурувањето во случај на невработеност и обезбедува поддршка, помош и услуги за учесниците на пазарот на трудот.


- Agjencia për punësim e Republikës së Maqedonisë (centrali Shkup) - Komuniteti i biznesit - Institucionet arsimore (SHMPK dhe univerzitetet) - Projekte donatore (USAID, UNDP, Fonde të BE etj.)

Emri i Institucionit AGJENCIA PËR PËRKRAHJEN E NDëRMARRJEVE - ESA TETOVË

(FONDACIONI PËR PËRKRAHJEN E NDËRMARRJEVE)

Personi për kontakt Nebi Jusufi, Salajdin Idrizi

Adresa Ilindenit pn, Tetovë

Telefon/Mobil 044 350 960; 070 329 256; 070 224 005

Faks 044 350 960

Email [email protected]

www www.esate.com.mk


- Informata afariste - Këshilla dhe konsulencë për fillestar biznesi dhe NMVM ekzistuese - Trajnime agfariste për fillestar biznesi dhe NMVM ekzistuese (gjenerimi i idesë

së biznesit, biznes plani, financat, marketing, menaxhment i përgjithëshëm, menaxhment për drejtora ekzekutiv, planifikim strategjik, zhvillim të resurseve njerëzore etj.)

- Qendër e autorizuar për implementim programës Vauçer për rajonin e Pollogut - Qendrër e autorizuar e APSRM për rajonin e Pollogut për programë vauçer

(2007 – momentalisht) - Konsulecë për NMVM në: Financa, Marketing, IT, Planifikim strategjik,

Menaxhemnt, Zhvillim ekonomik lokal/rajonal - Analiza socio ekonomike, hulumtime dhe plane strategjike për zhvillim në nivel

lokal dhe rajonal - Misione tregëtare dhe panaire ekonomike (9-herë organizim i panairit rajonal

ESA EXPO)


- Komuniteti i biznesit në rajonin e Pollogut dhe më gjërë në Maqedoni - APSRM - Ministria e Ekonomisë (sektori për NMVM) - QZHRPP - ZHEL zyrat e komunave në rajonin e Pollogut - APRM (QP Tetovë dhe QP Gostivar) - Odat ekonomike (OEMVP, OE, LOK)

- Projekte donatore (USAID, UNDP, GIZ , Ambasadat, Fonde të BE etj.) - Organizatat Jo-Qeveritare që mbulojnë fushën e sipërmarrësisë, ekonomisë, socijalë etj.

- Institucione/organizata tjera të cilat mbulojnë fushën e sipërmarrësisë dhe shërbime/përkrahje të NMVM

67

Emri i Institucionit QENDRA PËR ZHVILLIM TË BIZNESEVE - UEJL

Personi për kontakt Lumni Ajvazi

Adresa Ilindenit pn, Kampusi i UEJL

Telefon/Mobil 044 356 252; 070 248 319

Faks 044 356 251


www www.seeu.edu.mk/bdc


- Përkrahje të sipërmarrësisë, përforcimi i biznes sektorit, Inkubator për biznese të reja, përkrahje e eksportit, Inovacioni, edukimi dhe zhvillimi, shërbime konsulente

- Krijimi i strategjive për zhvillim ekonomik rajonal/lokal, Përkrahje në përpurnimin e biznis planeve dhe studime për zhvillim, Përkrahje për formim të kompanive- këshilla/trajnime, këshilla financiare, Trajnime për zhvillim të sipërmarrësisë dhe aftësi tjera, In hause trajnime për ndërmarrje, trajnime të llojeve tjera,

- Aktivitete/promocione/panaire marketingu për hyrje të përbashkët në tregje të treta, përkrahje për vendosje të standardeve ndërkombëtare dhe certifikimi

- Shkrimi i CV, Udhëheqje e intervistës për punësim, aftësi menaxherike, trajnime specifike për arritje të kualifikimeve për kryerje të profesioneve konkrete, Gjuhë të huaja, Aftësi kompjuterike bazë , Aftësi kompjuterike të avancuara-gjuhë programore, Përgaditje të biznes planeve, Sipërmarrësia


- Zanaetçi të pavarur, NMVM, Biznese të mëdhaja, Start ap biznese, Komunitetit i bizneseve, Odat ekonomike, klasterët, Anëtarë të shoqatave të bizneseve, të odave, të klasterëve, Investitor potencijal të huaj, Inovator, sipërmarrës të ri, Femra sipërmarrëse, Persona të ri të papunë, Student, Nxënës në Shhkollat e mesme profesionale

Emri i Institucionit QENDRA PËR MARDHËNIE DHE LIDHJE

ME BIZNESET – USHT (QMLB-USHT) SEEUTechPark

Personi për kontakt Vjollca Hasani Azir Aziri

Adresa Ilindenit pn, Tetovë Ilindenit 335, Tetovë

Telefon/Mobil 070 394 521 044 356 165

Faks / 044 356 165


www www.unite.edu.mk www.techpark.seeu.edu.mk


- Sigurimi i ndihmës profesionale, për zhvillim të ndërmarrjeve që të rrisin kapacitetet për menaxhim, inovacione dhe zhvillim të teknologjisë

- Përkrahje në hapjen e NMVM - Përkrahja e qasjes deri te burimet e

kapitalit në vend dhe jashtë - Takime afariste - Trajnime për komunitetin e biznesit - Informit të menaxherëve të

ndërmarrjeve për ekzistencën dhe mënyrën e funkcionimit të fondeve ndërkombëtare për finaincim të aktiviteteve afariste

- Ofertë të hapësisrës me qira - Shërbime për anëtarët e inkubatorit

(informata, këshilla, trajnime dhe konsulencë etj.)

- Aktivitete të rrjetit - Ndihmë në marketing - Shpejtësi e lartë e qasjes në internet - Qasje deri te huat bankare dhe

porgramet garantuese - Aftësi prezentuese - Linqe deri resurset e arsimit të lartë - Linqe deri te partnerët strategjik - Qasje deri investitorët ëngjuj - Comprehensive business training

programs

68

- Kuvende këshillëdhënës dhe mentor - Identifikimi i ekipit menaxherial - Ndihmë në komercijalizimin e

teknologjisë - Ndihëm për përshtatje regulatore - Pronësia intelektuale për udhëheqje


- Memorandum i nënshkruar për bashkëpunim me Komunitetin e Biznesit, institucionet dhe organizatat nga fusha e sipërmarrësisë dhe NMVM

- Vetëqeverisjet locale - Ministritë përkatëse - Projekte donatore

- Komuniteti i biznesit - Vetëqeverisjet locale - Ministritë përkatëse (arsimit,

ekonomisë etj) - Asocijacionet/institucionet nga lëmi

i TIK-ut - Projekte donatore

Emri i Institucionit NORMAK INVESTMENT GROUP (ZONA E LIRË EKONOMIKE)

Personi për kontakt Arben Halili

Adresa М.А. Çento 1, 1200 Tetovë

Telefon/Mobil 044 342 282; 070 482 517

Faks 044 342 282


www www.normakinvest.com


- Ofertë të hapësirës me qira për zhvillim të bizneseve - Ofertë të kushteve të volitëshme për tatimet dhe të dhënat në zonë - Shërbime doganore - Shërbime afariste - Shërbime infrastrukturore për objekte afariste (rrymë, ujë, kanalizim,

rrjetë digjitale komunikuese, banka, kafe, restoran etj) - Rrjet të sub-kontraktorëve - Rrikualifikim dhe trajnim për nënkontraktorët dhe dhënësit e

shërbimeve - Mundësi për krijim të klaserit në rrethin të ZZHTI Tetovë


- Drejtoria për ZZHTI - Ministritë përkatëse - Komuniteti i bizneseve të huaja - Kominiteti i bizneseve vendore - Vetëqeverisjet lokale etj.

69

Emri i Institucionit ODA EKONOMIKE E MAQEDONISË VERI PERENDIMORE

Personi për kontakt Agron Asllani

Adresa Dimitrija Çupovski 13, Shkup

Telefon/Mobil 02 3239 252

Faks 02 3226 388


www www.oemvp.org


- Informata dhe këshilla për anëtarët e odës - Takime afariste - Forume afariste, konferenca dhe seminare - Misione tregëtare - Pjesëmarrje në panaire vendore dhe të huaja për sektor të ndryshëm - Trajnime për rregullativat rrjedhëse dhe avancimi i njohurive dhe aftësive - Shërbime tjera


- Oda ekonomike vendore dhe të huaja dhe biznes asocijacionet - Komuniteti i biznesit në Maqedoni - Ministritë përkatëse, agjencitë dhe institucionet në Maqedoni - Projekte donatore (USAID, BE- CBC – IPA, UNDP, GIZ etj.) - Vetëqeverisja lokale - Qendrat për zhvillim të rajoneve planore - Univerzitetet në Maqedoni

Emri i Institucionit KLASTER PËR TURIZËM “SHARRI“

Personi për kontakt Sadat Halili

Telefon/Mobil 070 422 479;


www fc.me/kllastersharri


- Ofertë të shërbimeve kualitative turistike - Avancimi i njohurive dhe aftësive të anëtarëve - Informata për trendet turistike dhe shërbime/produkte të reja në

nivel rajonal


- Kapacitetet turistike (hotele, motele, restorane) - Agjencitë turistike - ME – sektori për klaster - ZHEL zyrat nga Pollogu - Programe/projekte Donatore

70

Emri i Institucionit ODA RAJONALE E ZANAETÇIVE

ТЕТОVË ODA RAJONALE E ZANAETÇIVE

GOSTIVAR

Personi për kontakt Ilija Stefkovski Nazif Mustafa

Telefon/Mobil 044 520 605; 075 488 705 042 520 266; 070 895 032 Faks 044 520 605 042 520 266

Email [email protected] / www / /


ofron/ekzekuton

- Pjesë nga shërbimet dalin nga autorizimet publike gjegjësishtë udhëhjeqjen e Registrit të zanaetçive

- Në pjesën e shërbimeve falas të cilat ofrohen në odë kanë të bëjnë me: këshilla juridike (kërkesa, ankesa, akuza); shërbime kontabiliteti (përgaditje të MPIN formularit për rroga, formularin M-4, regjistrimi-çregjistrimi nga SPI; këshilla financiare (tatime, kontribute); informata për rregulativën ligjore etj.

- Shërbime me pagesë: vendim për regjistrim në regjistrin e zanaetçive, ndryshim dhe çregjistrim nga regjistri i zanaetçive, regjistrim dhe çregjistrim nga Agjencia për punësim, seminare, trajnime, provime për mjeshtër


- Me biznise të regjistruara në veprimtarinë e zanateve - Me institucione publike dhe private vendore - Oda të huaja të zanaetëçive - Projekte donatore të cilat mbulojnë lëminë e zanaetçive

Emri i Institucionit QENDRA E KARIERËS - UEJL QENDRA E KARIERËS - UEJL

Personi për kontakt Burbuqe Kaprolli Shaban Arslani

Adresa Ilindenit pn, Tetovë Ilindenit pn, Tetovë

Telefon/Mobil 044 356 088 044 356 500; 070 354 004

Faks 044 356 189 044 334 222


[email protected] [email protected]

www www.seeu.edu.mk www.unite.edu.mk


ofron/ekzekuton

- Mbështetja e studentëve që ti planifikojnë, identifikojnë dhe implementojnë

qëllimet e tyre të karierës

- Sigurojmë informata për mundësit për punësim dhe realizim të mësimit praktik

- Organizim të evenimenteve të cilat u mundësojnë studentëve të krijojnë

kontakte dhe intervista tek punëdhënësit

- Nxitje dhe realizim të partneritetve me departamentet akademike që tu

mundësoj shërbime kualitative përmes Qendrës për karier paran UEJL,

komunitetit akademik dhe punëdhënësve brenda dhe jashta kufijëve të

Republikës së Maqedonisë.

- Organizim të panaireve për karierë


- Komuniteti i biznesit - Institucione publike dhe private (komunat, ministritë, agjencitë etj.) - Organizatat joqeveritare - Projekte donatore (vendore dhe të huaja)

71

Emri i Institucionit QENDRA FLUENT

Personi për kontakt Muhamed Jonuzi

Adresa Ilindenit , blok 87/48 - kati I


Faks


www www.facebook.com/qendra.fluent


- Kurse për gjuhë të huaja (anglishtë, gjermanisht, turqisht, frengjishtë, italishtë, slovenishtë, maqedonishtë dhe shqip)

- Kurse pregaditore: SPSS и EVIEWS – softuer statistikor, dizajn për enterier dhe eksterier, kontabilitet, informatik, veb dizajnë, JAVA & HTML5

- Trajnime: Lidership, menaxhment dhe menaxhimi me kohën, gazetari dhe mardhënie me publikun, fotografimi profesional, strategjia për mësim të sukseshëm

- Shërbime tjera: Përgaditje për maturë shtetërore, përkthime gjyqësore, lekturime (tema diplome dhe magistratura), kurse të gjuhëve për emigrantët, CV & letra motivuese, praktika, mësimi tandem

Bashkëpunimi me institucione/klient

- Menaxher dhe të punësuar në Komunitetitn e biznesit - Të papunësuarit - Student në Univerzitete - Nxënës në shkolla të mesme - OJQ

Emri i Institucionit NETING SCHOOL

Personi për kontakt Taxhedin Selimi

Adresa Ilindenit pn, Tetovë

Telefon/Mobil 044 331 322; 078 322 444

Faks 044 331 322


www www.neting.mk


Kurse profesionale dhe trajnime nga lëmia e arsimit joformal: - Kurse të gjuhëve të huaja - Kurse afariste - CERTIPORT – akreditim për trajnime të firmave IT të njohura Microsoft , HP,

ADOBE , IC3 etj. - BRAINOBRAIN – pjesë e akademisë për zhvillim të fëmijëve nga moshat 4-14

vjetë - MAQS – qendër për arsim kualitativ të gjuhëve të huaja si pjesë e EQUALS –

qendër ndërkombëtare për arsim kualitativ të gjuhëve të huaja


- Akreditim nga Qendra për arsim të të rriturve nga Ministria e arsimit - Kontrata të realizuara për bashkëpunim me tri qendra Angleze për trajnime

dhe shkëmbim të kursistëve - Neting është anëtare e OEMVP dhe të British Council - OJQ Millenium, Youth for Youth etj. - Programe dhe projekte donatore: USAID, UNDP, GIZ etj. - UEJL dhe SeeuTechPark - Komuna e Tetovës dhe Tearcës - Komuniteti i biznesit dhe institucionet/organizatat tjera

72

Emri i Institucionit UNIVERZITETI POPULLOR TETOVË UNIVERZITETI I PUNËTORËVE GOSTIVAR

Personi për kontakt Mile Shtakle Onçe Miloshoski

Adresa I.L. Ribar 96, Tetovë Çede Filipovski 24, Gostivar

Telefon/Mobil 044 334 320; 078 406 570 042 217 294 ; 071 550 883

Faks 044 334 320 042 217 294


www / /


ofron/ekzekuton

- Trajnime themelore dhe të avancuara për tëë rritur në të gjitha veprimtaritë e zanaetçive dhe profesione të ndryshme

- Trajnime për IT bazë dhe të avancuara - Kurse për gjuhë të huaja


- Bashkëpunimi me institucione publike dhe private vendore dhe të huaja në fushën e arsimit të përjetëshëm dhe përgaditja e kuadrove sipas nevojave të tregut të punës

Emri i Institucionit OJQ – FORUMI I GRUAS

Personi për kontakt Xhane Kreshova

Adresa Ilindenit pn, (ndërtesa e Interprometit)


Faks 044 337 440


www www. Forumi.org.mk


Në përputhje me planin strategjik 2013-2016, qëllimet dhe programet strategjike të shoqatës janë implementimi i projekteve, masave dhe aktiviteteve në fushat vijuese:

- Zhvillimi ekonomik, përforcimi i femrës dhe mbojtjen e saj - Avancimi i të drejtave njerëzore - Zhvillimi institucional i Forumit (përforcimi i kapaciteteve vetanake)


- Ministritë përkatëse - Komunat nga rajoni i Pollogut dhe më gjërë - Qendrat socijale dhe për punësim - Organizata/asocijacione ndërkombëtare - Programe/projekt donatore

SHTOJCA 4: QËLLIMET, PRIORITETET, MASAT DHE AKTIVITETET PËR VITET 2015-2020

QËLLIMET/PRIORITETET STRATEGJIKE TË BIZNES QENDRËS SË RAJONIT PLANOR Të POLLOGUT 2015-2020

QËLLIMI I PËRGJITHËSHËM STRATEGJIK 1 : Që përmes bashkëpunimit të ngushtë të palëve të interesuara në rajon në mënyrë kontinuale të kontribohet për rritjen dhe zhvillimin ekonomik të rajonit të Pollogut përmes implementimit të programeve të ndryshme për zhvillim të njohurive dhe aftësive sipërmarrësore dhe rritjen e konkurentëshmërisë dhe inovacioneve tek NMVM ekzistuese dhe ato të ardhëshme.

QËLLIMI KONKRET/ PRIORITETI MASA /AKTIVITETE

1.1. Nxitja dhe zhvillimi i

sipërmarrësisë dhe rritja e

konkurentshmërisë dhe

inovacionit të NMVM në

rajonin e Pollogut

1.1.1 Përkrahja dhe zhvillimi i sipërmarrësisë në rajonin e Pollogut

Oferta e informatave, këshillave dhe konsulencës për sipërmarrës fillestar në biznes

Përgaditja dhe realizimi i trajnimeve për sipërmarrës fillestar (Gjenerimi i idesë së biznesit, Biznes planifikimi, Njohuri themelore biznesi, Analiza e tregut etj.)

Përkrahja e sipërmarrësisë tek femrat

Përkrahja e sipërmarrësve deri 29 vjeç

Zhvillimi i qendrave të karierës në SHMPK dhe në Univerzitete

1.1.2 Zhvillim të ofertave për përkrahje finaciare dhe jofinanciare për NMVM

Ofrimi i informatave/këshillave/shërbimeve konsulente për NMVM

Krijimi i fondit rajonal për përkrahjen e NMVM

Përgaditja e broshurës për burimet financiare rrjedhëse për bizneset fillestare dhe ato ekzistuese

Hapje të start ap qendrës/inkubatorit

74

1.1.3. Përmirsimi i aftësisë konkuruese dhe inovacioneve të NMVM

Studim për identifikim të veprimtarive/sektorëve në të cilat rajoni i Pologut është konkurent

Zhvillimi i programës për përkrahje të veprimtarive/sektorëve konkurente në rajonin e Pollogut

Promovimi i përparësive konkuruese të rajonit (panaire, promotor, B2B...)

Përgatija e katallogut të NMVM të rajonit të Pollogut

Brendimi i produkteve specifike të rajonit

Përkrahje të implementimit të standardeve teknike ndërkombëtare në NMVM (ISO, HACCP, CE, HALAL…)

Nxitje të përkrahjes së eksportit të NMVM nga rajoni

Hapja e inkubatorit/klasterit/qendrës inovative/perkut teknologjik

Përkrahje e NMVM në procesin e implementimit të teknologjive të reja

1.1.4. Përkrahja dhe zhvillimi i zonave ekonomike rajonale/lokale dhe zonës së lirë ekonomike

Realizimi i studimit për krijimin/hapjen e zonës ekonomike rajonale/lokale të rajonit të Pollogut

Programa e aktiviteteve për përkrahje të investimeve vendore dhe të huaja në zonat ekonomike

Përgaditja e PGJU dhe PDU për zonat ekonomike/investive rajonale/lokale

1.1.5. Nxitja e investimeve vendore dhe tërjhjeka/atraktimi e investimeve të huaja

Hapja e zyrës për ndërmjetësim dhe bashkëpunim me dijasporën

Përgaditja dhe zhvillimi i beneficioneve për investim të dijasporës në rajon

Përgaditja e broshurës për investim në rajon

Mbajtja e takimeve me diajsporën/investitorët potencijal

75

1.1.6. Përmirësimi dhe zhvillimi i resurseve njerëzore sipas nevojave të tregut të punës

Trajnimi i të papunësuarve për zanate specifike sipas nevojave të tregut të punës

Trajnimi i bujqëve/farmerëve për shfrytëzim më të mirë të mjeteve nga subvencionet dhe IPARD

Hapja e qendrave për edukim dhe trajnim të të rriturve (Tetovë dhe Gostivar)

Trajnim dhe edukim për rritje të kualitetit të produkteve konkurente në treg

Përshtatje të programeve arsimore sipas kërkesave dhe nevojave të tregut të punës në rajonin e Pollogut

Formimi i fondit për stipendim të nxënësve/studentëve të talentuar në bashkëpunim me komunitetin e Biznesit

Hapja e drejtimeve në SHMPK sipas nevojave të tregut të punës

1.1.7. Përmirësimi i kushteve dhe shfrytëzimi i masave aktive për punësim dhe projekteve donatore

Realizimi i aktivitetve/kampanjave promovuese për informim më të mirë për Masat aktive për punësim për persona të papunësuar dhe projektet donatore rrjedhëse në rajonin e Pollogut

Realizimi i takimeve/forumeve/trajnimeve për personat e papunësuar (motivuese, CV, intervistimi, zhvillimi i planeve akcionale individuale për punësim etj.)

Asisitimi dhe përkrahja e qendrave për punësim (Tetovë dhe Gostivar) për implementim më të mirë të masave aktive për punësim të cilat do të çojnë drejt ndërtimit/ngritjes të aftësive të papunësuarve, rritja e punsimeve dhe vetëpunësimit dhe krijimi i mikrobizniseve/start ap bizneseve të reja

Nxitja dhe rritja e përgjegjësisë shoqërore tek komuniteti i biznesit dhe qeverisje lokale

76

1.2. Rrjetëzimi i palëve të interesuara për ofrim/sigurim të shërbimeve kualitative dhe kuantitative për NMVM dhe për zhvillim të sipërmarrësisë

1.2.1. Përforcimi institucional i Biznis qendrës pran QZHRPP, Qendrave për përkrahje të biznesve, Odave ekonomike, ZHEL zyrave dhe përmirësimi i bashkëpunimit të ndërsjell

Analiza e nevojave për trajnime për të punësuarit në QZHRPP, qendrave për përkrahje të bizneseve, odave ekonomike dhe ZHEL zyrave

Realizimi i trajnimeve për rritjen e kapaciteteve dhe përmirësimi i shërbimeve të Biznis qendrën e QZHRPP, qendrave për përkrahje të bizneseve, odave ekonomike dhe ZHEL zyrave

Shkëmbim të përvojave me qendrat tjera rajonale në Maqedoni dhe në vendet e huaja

Zhvillim i rrjetit të konsulentëve për ofrim të shërbimeve të tyre ndaj bizneseve

1.2.2. Rrjetëzimi dhe përmirësimi i bashkëpunimit të të gjitha palëve të interesuara në rajonin e Pollogut

Harmonizimi i programeve vjetore akcionale të palëve të interesuara në interes të zhvillim të rajonit

Nxitje e Partneritetit Publik Privat për përkrahje të bizneseve në rajon

Ndërtim të sistemit funkcionla/praktik për realizm të arsimit praktik të nxënësve/studentëve (SHMPK, Univerzitetet) në bashkëpunim të ngushtë me komunat, arsimin dhe komunitetin e biznesit

Përkrahja/ stimulimi i mediumeve lokale/rajonale për emitim të programeve dhe përmbajtjeve ekonomiko arsimore

Documents

PROGRAMA PËR ZHVILLIM DHE PËRKRAHJE TË SEKTORIT … · Qendrat për rajonet planore dhe programet e tyre për zhvillim i përgadisin me konsultime me Ministritë, me qëllim të