PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 4º CURSO EDUCACIÓN PRIMARIA · 2020-06-02 · Obxectivos de 4º curso de Educación Primaria. 3.- Desenvolvemento do currículo por ... biblioteca, dous

1

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

4º CURSO

EDUCACIÓN PRIMARIA

CPI BEMBIBRE

(CURSO 2019/2020)

2

ÍNDICE

1.- Introdución e contextualización.

- Características evolutivas do alumnado.

2.- Obxectivos de 4º curso de Educación Primaria.

3.- Desenvolvemento do currículo por áreas.

4.- Competencias clave. Mínimos esixibles.

5.- Elementos transversais.

6.- Avaliación. Criterios da avaliación. Promoción do alumnado.

7.- Atención á diversidade.

8.- A metodoloxía didáctica considerando as competencias clave como elemento

organizador.

9.- Plan lector.

10.- Actividades complementarias e extraescolares.

11.- Plan de convivencia.

12.- Plan das tecnoloxías da información e comunicación (TIC).

13.- P.A.T. Programación de actividades e tarefas.

3

1.- NTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

O C.P.I de Bembibre sitúase na vila de Bembibre (Rúa Socortes, s/n) E en Val do Dubra.

Segundo consta no seu Proxecto Educativo do centro, recibe alumnos do Concello de Val do

Dubra e algúns do concello de Tordoia, estes últimos agora xa están en Educación

Secundaria. A meirande parte deles fan uso do transporte e comedor escolar.

Economicamente as familias son de clase social media e media baixa.

O grao de uso dos dous idiomas oficiais da Comunidade Autónoma de Galicia é do 50%. Como

lingua materna, a maioría usa a lingua galega.

O Centro consta de 3 unidades de E.I. e 7 de E.P.

O cadro de profesores está formado por catro especialistas de E.I., sete xeralistas de E.P., unha

especialista de F.F., unha de F.I., unha de P.T.un de A.L., unha de E. Artística e Musical e un

especialista de E.F.

As instalacións das que dispón o centro son: Unha zona para E.I. que comprende: catro aulas, unha aula de inglés para E.I., zona de recreo

interior e parque infantil exterior para os recreos. A zona para E.P. que abarca: sete aulas de

E.P., unha aula de Inglés, unha aula de E. Artística, unha aula de P.T., unha aula de AL, unha

aula música e unha aula de Relixión.

Áreas comúns: comedor, ximnasio, aula de informática, biblioteca, dous patios cubertos, parque

infantil e patio exterior con campos de fútbol, baloncesto e voleibol.

En cuarto curso hai trece alumnos (nove nenas e catro nenos). Superaron o nivel de terceiro;

pero tres alumn@s non superaron a competencia matemática.

Unha alumna acude á aula de PT tres sesións semanais para recibir reforzo en matemáticas,

lingua galega e lingua castelá. Dúas alumnas acuden á aula de AL dúas sesións á semana.

Neste curso incorporouse unha alumna procedente do Brasil. Foi valorada pola Orientadora que a

propuxo para recibir apoio en PT. De momento non acude porque é capaz de seguir o ritmo da

clase. Está ben integrada no grupo.

Un alumno está pendente de valoración por parte da Orientadora.

4

Características evolutivas do alumnado:

No período de idade comprendido entre os nove e dez anos, que se corresponde co cuarto

curso de primaria, o alumnado está caracterizado por uns trazos evolutivos que afectan ao seu

desenvolvemento motor, socio-afectivo e cognitivo.

Desenvolvemento motor.

O alumnado ten cada vez máis relacións co mundo que os rodea. Ademais, neste período,

amosa unha maior forza e unha gran progresión na coordinación motora.

Desenvolvemento socio-afectivo.

Encóntranse nunha idade aberta a persoas e costumes diferentes das súas e na que actúan

dun xeito cada vez máis autónomo; marcan eles mesmos os seus fins e organizan as súas

accións en por eles en función dos seus proxectos. Tamén, nesta idade se advirte unha

segregación entre sexos producíndose unha clara diverxencia entre os xogos dos nenos e os

das nenas. Non obstante, neste período, o grupo organízase para converterse no verdadeiro

centro da vida escolar.

Desenvolvemento intelectual.

Os nen@s encóntranse en plena etapa do período das operacións concretas, o que supón que

razoan loxicamente, xa non emiten xuízos intuitivos propios do período anterior. Agora ben, o seu

razoamento está vinculado á manipulación dos obxectos aos que este se refire.

DESENVOLVEMENTO MOTOR, SOCIO- AFECTIVO E COGNITIVO

5

CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE.

Enténdese por competencia as capacidades para aplicar de xeito integrado os contidos propios

de cada ensinanza e etapa educativa, co fin de lograr a realización axeitada de actividades e a

resolución eficaz de problemas complexos. Segundo a Lei Orgánica 8/2013 para a mellora da

calidade educativa, establécense as seguintes:

1º Comunicación lingüística (CCL).

2º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).

3º Competencia dixital (CD).

4º Aprender a aprender (CAA).

5º Competencias sociais e cívicas (CSC).

6º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).

7º Conciencia e expresións culturais (CCEE).

Debemos destacar que se potenciará o desenvolvemento da competencia de comunicación

lingüística e da competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, e que

tamén se deseñarán actividades integradas que permitan traballar máis dunha competencia ao

mesmotempo.

6

2.- OBXECTIVOS DE 4º CURSO DE EDUCACIÓN PRIMARIA

Os obxectivos estarán encamiñados ao logro da adquisición, por parte de todo o alumnado, das

capacidades que permitan:

• Coñecer e apreciar os valores e as normas de convivencia, aprender a obrar de acordo con elas,

prepararse para o exercicio activo da cidadanía e respectar os dereitos humanos, así como o

pluralismo propio dunha sociedade democrática.

• Desenvolver hábitos de traballo individual e de equipo, de esforzo e de responsabilidade no estudo,

así como actitudes de confianza en si mesmo, sentido crítico, iniciativa persoal, curiosidade, interese

e creatividade na aprendizaxe.

• Adquirir habilidades para a prevención e para a resolución pacífica de conflitos que lle permitan

desenvolverse con autonomía no ámbito familiar e doméstico, así como nos grupos sociais con que

se relaciona.

• Coñecer, comprender e respectar as diferentes culturas e as diferenzas entre as persoas, a igualdade

de dereitos e oportunidades de homes e de mulleres e a non-discriminación de persoas con

discapacidade.

• Coñecer e utilizar de xeito apropiado a lingua galega, a lingua castelá e desenvolver hábitos de

lectura.

• Adquirir en, polo menos, unha lingua estranxeira a competencia comunicativa básica que lle permita

expresar e comprender mensaxes sinxelas e desenvolverse en situacións cotiás.

• Desenvolver as competencias matemáticas básicas e iniciarse na resolución de problemas que

requiran a realización de operacións elementais de cálculo, coñecementos xeométricos e estimacións,

así como ser capaz de aplicalos a situacións da súa vida cotiá.

• Coñecer e valorar o seu contorno natural, social e cultural, así como as posibilidades de acción e de

coidado deste, con especial atención á singularidade de Galicia. Coñecer mulleres e homes que

realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galegas.

• Iniciarse na utilización, para a aprendizaxe, das tecnoloxías da información e da comunicación,

desenvolvendo un espírito crítico ante as mensaxes que recibe e elabora.

OBXECTIVOS XERAIS DE 4º CURSO.

7

• Utilizar diferentes representacións e expresións artísticas e iniciarse na construción de propostas

visuais.

• Valorar a hixiene e a saúde, aceptar e aprender a coidar o propio corpo e o dos outros, respectar as

diferenzas e utilizar a educación física e o deporte como medios para favorecer o desenvolvemento

persoal e social.

• Coñecer e valorar a flora e a fauna, en especial a presente na Comunidade Autónoma de Galicia, e

adoptar modos de comportamento que favorezan o seu coidado.

• Desenvolver as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións

coas demais persoas, o valor da corresponsabilidade no traballo doméstico e no coidado das outras

persoas, así como unha actitude contraria á violencia, aos prexuízos de calquera tipo e aos

estereotipos sexistas.

• Fomentar a educación viaria e actitudes de respecto que incidan na prevención dos accidentes de

tráfico.

8

3. DESENVOLVEMENTO DO CURRÍCULO POR ÁREAS.

CIENCIAS NATURAIS 4º PRIMARIA

• Identificar e localizar os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo

humano (anatomía, fisioloxía, localización, forma, estrutura, funcións, coidados, etc.).

• Identificar e explicar as consecuencias para a saúde e o desenvolvemento persoal de

determinados hábitos de alimentación, hixiene, exercicio físico e descanso.

• Desenvolver hábitos saudables de alimentación, hixiene e exercicio físico, así como discriminar

as actividades nocivas para a saúde.

• Coñecer os diferentes niveis de clasificación dos seres vivos, atendendo ás súas características e

tipos, e diferenciando os reinos.

• Clasificar plantas por especies segundo criterios científicos como a súa reprodución ou

morfoloxía, e recoñecer especies utilizando claves ou pautas sinxelas.

• Desenvolver actitudes de respecto e coidado cara ás diferentes formas de vida.

• Coñecer as características dos animais vertebrados e invertebrados, e clasificalos.

• Identificar e explicar as relacións entre os seres vivos.

• Identificar as principais características e os compoñentes dun ecosistema.

• Recoñecer diferentes hábitats dos seres vivos.

• Discriminar as propiedades dos materiais e dos distintos obxectos que se fabrican grazas a eles.

e clasificar algúns materiais segundo as súas propiedades.

• Coñecer os distintos tipos de enerxía, as súas fontes e as máquinas coas que se obteñen.

• Explicar os beneficios e os riscos relacionados co uso da enerxía, expoñendo posibles actuacións

para un desenvolvemento sostible.

• Coñecer os protocolos de actuación ante accidentes escolares e domésticos.

• Adquirir estratexias de resolución de conflitos e relación social.

• Obter información relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados, facendo

predicións sobre sucesos naturais, integrando datos da observación directa e indirecta a partir

da consulta de diversas fontes e comunicando resultados.

OBXECTIVOS DA ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA 4º EP.

9

• Establecer conxecturas tanto respecto de sucesos que acontecen dunha forma natural coma

sobre os que acontecen cando se provocan, a través dun experimento ou dunha experiencia ou

empregando programas informáticos sinxelos de simulación científica.

• Utilizar diferentes técnicas de exposición oral e escrita dos resultados obtidos tras a realización

de diversas experiencias, presentándoos con apoios gráficos.

• Facer predicións a partir da análise de información sobre feitos ou fenómenos e comunicar os

seus resultados a través da xeración de supostos ou hipóteses.

• Expresar oralmente os resultados obtidos en proxectos ou investigacións, apoiando o discurso

en datos gráficos.

• Desenvolver o traballo cooperativo en actividades grupais, fomentando os principios e os

valores da interacción social.

• Desenvolver as capacidades de resolución de conflitos e autonomía como factores de

desenvolvemento e crecemento persoal.

• Realizar un proxecto e presentar un informe.

2 COMPETENCIA 3 INDICADORES 4 DESCRITORES

Competencia matemática e

competencias básicas en

ciencia e tecnoloxía

Coidado

ambiental

vivos

do

e

dos

ámbito

seres

• Interactuar co ámbito natural de xeito

respectuoso.

• Comprometerse co uso responsable

dos recursos naturais para promover

un desenvolvemento sustentable.

• Respectar e preservar a vida dos

seres vivos do seu ámbito.

• Tomar conciencia dos cambios

producidos polo ser humano no ámbito

natural e as repercusións para a vida

futura.

1 DESCRITORES

10

Vida saudable

• Desenvolver e promover hábitos de

vida saudable en canto á alimentación

e ao exercicio físico.

• Xerar criterios persoais sobre a visión

social da estética do corpo humano

fronte ao seu coidado saudable.

11

A ciencia no día a día

• Recoñecer a importancia da ciencia na

nosa vida cotiá.

• Aplicar métodos científicos rigorosos

para mellorar a comprensión da

realidade circundante.

• Manexar os coñecementos sobre

ciencia e tecnoloxía para solucionar

problemas e comprender o que

acontece ao noso arredor.

Manexo de elementos

matemáticos

• Manexar a linguaxe matemática con

precisión en calquera contexto.

• Identificar e manipular con precisión

elementos matemáticos (números,

datos, elementos xeométricos...) en

situacións cotiás.

Razoamento lóxico e

resolución de problemas

• Aplicar os coñecementos matemáticos

para a resolución de situacións

problemáticas en contextos reais e en

calquera materia.

• Realizar argumentacións en calquera

contexto con esquemas lóxico-

matemáticos.

• Aplicar as estratexias de resolución de

problemas a calquera situación

problemática.

Comunicación lingüística Comprensión: oral e escrita • Comprender o sentido dos textos

escritos.

• Captar o sentido das expresións orais:

ordes, explicacións, indicacións,

relatos...

• Gozar coa lectura.

10

Expresión: oral e escrita

• Expresar oralmente, de xeito ordenado

e claro, calquera tipo de información.

• Utilizar o coñecemento das estruturas

lingüísticas e as normas ortográficas e

gramaticais para elaborar textos

escritos.

• Compoñer distintos tipos de textos

creativamente e con sentido literario.

Normas de comunicación

• Respectar as normas de comunicación

en calquera contexto: quenda de

palabra, escoita atenta do

interlocutor...

• Manexar elementos de comunicación

non verbal, ou en diferentes rexistros

nas diversas situacións comunicativas.

Comunicación noutras

linguas

• Entender o contexto sociocultural da

lingua, así como a súa historia para un

mellor uso desta.

• Manter conversas noutras linguas

sobre temas cotiáns en distintos

contextos.

• Utilizar os coñecementos sobre a

lingua para buscar información e ler

textos en calquera situación.

• Producir textos escritos de diversa

complexidade para o seu uso en

situacións cotiás ou de materias

diversas.

Competencia dixital Tecnoloxías da información • Empregar distintas fontes para a busca

de información.

• Seleccionar o uso das distintas fontes

segundo a súa fiabilidade.

• Elaborar e publicitar información propia

derivada de información obtida a

través de medios tecnolóxicos.

11

Comunicación audiovisual

• Utilizar as

• distintas canles de comunicación

audiovisual para transmitir

informacións diversas.

• Comprender as mensaxes que veñen

dos medios de comunicación.

Utilización de ferramentas

dixitais

• Manexar ferramentas dixitais para a

construción de coñecemento.

• Actualizar o uso das novas tecnoloxías

para mellorar o traballo e facilitar a

vida diaria.

• Aplicar criterios éticos no uso das

tecnoloxías.

Conciencia

culturais

e

expresións

Respecto polas

manifestacións culturais

propias e alleas

• Mostrar respecto cara ás obras máis

importantes do patrimonio cultural a

nivel mundial.

• Valorar a interculturalidade como unha

fonte de riqueza persoal e cultural.

• Apreciar os valores culturais do

patrimonio natural e da evolución do

pensamento científico.

Expresión

artística

cultural

e

• Expresar sentimentos e emocións

desde códigos artísticos.

• Apreciar a beleza das expresións

artísticas e no cotián.

• Elaborar traballos e presentacións con

sentido estético.

Competencias

cívicas

sociais e Educación

constitucional

cívica e • Coñecer e aplicar dereitos e deberes

da convivencia cidadá no contexto da

escola.

• Identificar as implicacións que ten vivir

nun Estado social e democrático de

dereito referendado por unha norma

suprema chamada Constitución

española.

12

Relación cos demais

• Desenvolver capacidade de diálogo

cos demais en situacións de

convivencia e traballo, e para a

resolución de conflitos.

• Mostrar dispoñibilidade para a

participación activa en ámbitos de

participación establecidos.

• Recoñecer riqueza na diversidade de

opinións e ideas.

Compromiso social

• Aprender a comportarse desde o

coñecemento dos distintos valores.

• Concibir unha escala de valores propia

e actuar conforme a ela.

• Evidenciar preocupación polos máis

desfavorecidos e respecto aos

distintos ritmos e potencialidades.

• Involucrarse ou promover accións cun

fin social.

Sentido de iniciativa e espírito

emprendedor

Autonomía persoal

• Optimizar recursos persoais

apoiándose nas fortalezas propias.

• Asumir as responsabilidades

encomendadas e dar conta delas.

• Ser constante no traballo superando

as dificultades.

• Dirimir a necesidade de axuda en

función da dificultade da tarefa.

Liderado • Xestionar o traballo do grupo

coordinando tarefas e tempos.

• Contaxiar entusiasmo pola tarefa e

confianza nas posibilidades de acadar

obxectivos.

• Priorizar a consecución de obxectivos

grupais a intereses persoais.

13

Creatividade

• Xerar novas e diverxentes

posibilidades desde coñecementos

previos do tema.

• Configurar unha visión de futuro

realista e ambiciosa.

• Atopar posibilidades no ámbito que

outros non aprecian.

Emprendemento

• Optimizar o uso de recursos materiais

e persoais para a consecución de

obxectivos.

• Mostrar iniciativa persoal para iniciar

ou promover accións novas.

• Asumir riscos no desenvolvemento das

tarefas ou dos proxectos.

• Actuar con responsabilidade social e

sentido ético no traballo.

Aprender a aprender

Perfil de aprendiz

• Identificar potencialidades persoais

como aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións

executivas...

• Desenvolver as distintas intelixencias

múltiples.

• Xestionar os recursos e as motivacións

persoais a prol da aprendizaxe.

Ferramentas para

estimular o pensamento

• Aplicar estratexias para a mellora do

pensamento creativo, crítico,

emocional, interdependente...

• Desenvolver estratexias que favorezan

a comprensión rigorosa dos contidos.

14

Planificación e avaliación

da aprendizaxe

• Planificar os recursos necesarios e os

pasos que hai que realizar no proceso

de aprendizaxe.

• Seguir os pasos establecidos e tomar

decisións sobre os pasos seguintes en

función dos resultados intermedios.

• Avaliar a consecución de obxectivos

de aprendizaxe.

• Tomar conciencia dos procesos de

aprendizaxe.

15

Descrición do modelo competencial.

Traballar por competencias na aula supón unha reflexión e unha reconfiguración dos contidos

desde un enfoque de aplicación que permita o adestramento destas. As competencias non se

estudan, nin se ensinan, adéstranse. Para iso, xeraremos tarefas de aprendizaxe onde favorezamos

nos alumnos e nas alumnas a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas.

Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é inabarcable, polo que cada

unha se estrutura en indicadores, grandes piares que permiten describila dunha forma máis

precisa. Podemos atopar entre tres e seis indicadores por competencia.

O indicador segue sendo aínda demasiado xeral, polo que o descompoñemos no que chamamos

descritores da competencia, que «describen» o alumnado competente neste ámbito. Por cada

indicador atoparemos entre tres e seis descritores redactados en infinitivo.

En cada unidade didáctica concretaremos o descritor en desempeños competenciais redactados

na terceira persoa do presente indicativo. O desempeño será o aspecto concreto da competencia

que poderemos adestrar e avaliar de xeito explícito na unidade, será concreto e obxectivable e

indícanos que debemos adestrar e observar nas actividades deseñadas.

Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o

proxecto, aplicable a toda materia e curso.

Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como a

comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, tecnoloxías da

información e da comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional,

traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensinanza-

aprendizaxe dos alumn@s sexa o máis completo posible.

Por outra banda, o desenvolvemento de valores, presentes tamén en todas as áreas, axudará a que os

nosos alumnos e as nosas alumnas aprendan a desenvolverse desde uns determinados valores que

constrúan unha sociedade ben consolidada na que todos poidamos vivir.

.

CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

16

• Na área de Ciencias da Natureza.

Nesta área incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático, facendo

fincapé nos descritores máis afíns á área.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

A área contribúe de forma substancial á competencia básica en ciencia e tecnoloxía, xa que moitas

das aprendizaxes que integra están totalmente centradas na interacción do ser humano co mundo

que o rodea. A competencia vaise construíndo a través da apropiación de conceptos e habilidades

que permiten interpretar o mundo físico próximo, así como do achegamento a determinados trazos

do método co que se constrúe o coñecemento científico: saber definir problemas, estimar solucións

posibles, elaborar estratexias, deseñar pequenas investigacións, analizar resultados e comunicalos.

A área, por outra parte, axúdalle ao alumnado a construír un coñecemento da realidade que,

partindo das súas propias vivencias, percepcións e representacións, sexa progresivamente máis

obxectivo e compartido, ademais de proporcionarlle os instrumentos necesarios para comprender,

explicar e actuar nesa realidade. Así mesmo, contribúe de xeito significativo á educación para a

sustentabilidade, desenvolvendo habilidades e competencias que fomentan o uso responsable dos

recursos naturais, a conservación da diversidade natural, o consumo racional, a protección da saúde

individual e colectiva, a repartición equitativa da riqueza e a solidariedade global e interxeracional.

A área ofrece a posibilidade de utilizar as ferramentas matemáticas en contextos significativos de

uso, tales como: lectura de mapas; comprensión e realización de escalas; lectura, representación

interpretación e comunicación de gráficas; emprego de unidades de medida, etc., contribuíndo así

ao desenvolvemento da competencia matemática.

CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

17

Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:

- Interactuar co ámbito natural de xeito respectuoso.

- Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un

desenvolvemento sustentable.

- Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.

- Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións

para a vida futura.

- Desenvolver e promover hábitos de vida saudable en canto á alimentación e ao exercicio físico.

Comunicación lingüística

A área contribúe de forma substancial a esta competencia porque a información aparece como

elemento imprescindible dunha boa parte das súas aprendizaxes. A información preséntase en

diferentes códigos, formatos e linguaxes, e require, polo tanto, procedementos diferentes para a súa

comprensión. Ler un mapa, interpretar un gráfico ou observar un fenómeno, esixe procedementos

diferenciados de busca, selección, organización e interpretación que son obxecto prioritario de

aprendizaxe na área.

O alumnado deberá diferenciar progresivamente entre a linguaxe que fai posible a comunicación

entre as persoas e a que utiliza a ciencia para explicar os feitos e os fenómenos. Empregarase tanto a

linguaxe oral coma a escrita, a gráfica ou a simbólica, sendo importante o vocabulario específico

utilizado na área. Ademais da contribución da área ao aumento significativo da riqueza do

vocabulario específico, na medida que nos intercambios comunicativos se valore a claridade, a

exposición, o rigor no emprego dos termos, a estruturación do discurso, a sintaxe, etc..., estarase

desenvolvendo esta competencia.

Os descritores que utilizaremos serán:

- Plan lector: gozar coa lectura.

- Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta do

interlocutor...

18

- Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias

diversas.

- Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información.

- Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para

elaborar textos escritos.

- Captar o sentido de expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...

Competencia dixital

A área inclúe explicitamente os contidos que conducen á alfabetización dixital, coñecemento cuxa

aplicación contribuirá ao desenvolvemento da competencia dixital. A utilización básica do

ordenador, o manexo dun procesador de textos e a busca guiada na internet, contribúen de forma

decisiva ao desenvolvemento desta competencia. As TIC constitúen un acceso rápido e sinxelo á

información sobre o medio. Ademais é unha ferramenta atractiva, motivadora e facilitadora das

aprendizaxes, pois permite aproximar seres vivos, reaccións químicas ou fenómenos físicos á súa

experiencia.

Adestraremos os seguintes descritores:

- Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.

- Empregar distintas fontes para a busca de información.

- Manexar ferramentas dixitais para a construción do coñecemento.

- Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios

tecnolóxicos.

- Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.

Conciencia e expresións culturais

Esta competencia, con respecto á área de Ciencias da Natureza, require os coñecementos que

permitan acceder ás distintas manifestacións da herdanza cultural nos ámbitos tecnolóxicos e

ambientais.

Os descritores que adestraremos nesta competencia son:

• Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.

• Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián.

• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

19

Competencias sociais e cívicas

Desde a área de Ciencias da Natureza contribuiremos a esta competencia na medida na que os

alumnos e as alumnas desenvolverán as súas habilidades de relación social e respecto nos traballos

cooperativos e grupais, así como no uso de novas metodoloxías, como o traballo por proxectos, que

requirirán dunha maior autonomía e capacidade de reacción do alumnado, de modo que se

potencien estas habilidades.

Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que

enunciamos deseguido:

• Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.

• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

• Involucrarse e promover accións cun fin social.

• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

• Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo para

resolver conflitos.

• Coñecer e aplicar dereitos e deberes de convivencia cidadá no contexto da escola.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

A área de Ciencias da Natureza inclúe contidos directamente relacionados co desenvolvemento do

sentido de iniciativa persoal, ao ensinar a tomar decisións desde o coñecemento dun mesmo, tanto

no ámbito escolar coma na planificación de forma autónoma e creativa de actividades de ocio. A

planificación e a xestión de proxectos de traballo, ben de forma individual ou en equipo, contribúen

ao desenvolvemento desta competencia, xa que implican transformar as ideas en accións, afrontar

os problemas e aprender dos erros, calcular e asumir riscos, elixir con criterio propio, ser

perseverante e responsable, ser creativo e emprendedor, manter a motivación, ser crítico e conservar

a autoestima, e tamén obriga a dispoñer de habilidades sociais de relación e liderado de proxectos.

Nesta área as tarefas e as actividades formuladas farán que o alumnado adquira todas estas

destrezas.

Neste caso, os descritores que se van adestrar serán:

• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.

• Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos.

• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

20

• Priorizar a consecución de obxectivos grupais a intereses persoais.

• Amosar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

Aprender a aprender

Para que esta área contribúa ao desenvolvemento da competencia para aprender a aprender, deberá

orientarse de maneira que se favoreza o desenvolvemento de técnicas para aprender, para organizar,

memorizar e recuperar a información, tales como resumos, esquemas ou mapas mentais que

resultan especialmente útiles nos procesos de aprendizaxe desta área. Por outra banda, a reflexión

sobre que se aprendeu, como e o esforzo por contalo oralmente e por escrito, contribuirá ao

desenvolvemento desta competencia.

Os descritores que utilizaremos para adestrar esta competencia serían:

• Intelixencias múltiples: desenvolver as distintas intelixencias múltiples.

• Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados

intermedios.

• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

• Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional,

interdependente...

• Planificar os recursos necesarios e os pasos que se van realizar no proceso de aprendizaxe.

• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

21

PERFIL COMPETENCIAL DA ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA

COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.

CNB1.1.2. Presenta os traballos, en soporte dixital ou papel, de maneira ordenada, clara e limpa.

CNB1.2.2. Emprega axeitadamente o vocabulario que corresponde a cada un dos bloques de contidos.

CNB2.1.2. Recoñece a importancia dos sentidos para a relación co medio e as formas de coidalos.

CNB3.1.4. Identifica hábitats de seres vivos e elabora un protocolo para respectar a biodiversidade.

CNB3.2.2. Planifica, observa, compara, rexistra e comunica, empregando soportes textuais variados, os resultados da observación do ciclo vital previamente planificado.

CNB4.1.2. Explica algunhas características e propiedades do aire e as actuacións necesarias para evitar a súa contaminación.

CNB4.2.1. Investiga e explica o comportamento de certos corpos diante da luz.

CNB5.1.2. Coñece a enerxía que empregan as máquinas de uso habitual e explica a importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida cotiá.

COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.


CNB1.1.3. Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións.

CNB1.1.4. Consulta e utiliza documentos escritos, imaxes e gráficos.

CNB1.1.5. Reflexiona sobre o traballo realizado, saca conclusións sobre como traballa e aprende e elabora

20

estratexias para seguir aprendendo.

CNB1.2.1. Establece conxecturas de sucesos ou problemas do seu contorno, empregando medios propios da observación para obter unha información.

CNB1.2.2. Emprega axeitadamente o vocabulario que corresponde a cada un dos bloques de contidos.

CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos. CNB2.1.1. Localiza os principais órganos vitais e entende a súa importancia no funcionamento do organismo.

CNB2.1.2. Recoñece a importancia dos sentidos para a relación co medio e as formas de coidalos.

CNB2.2.1. Identifica e adopta hábitos de hixiene, de descanso e de alimentación sa e diferencia prácticas e mensaxes que son contraproducentes para a saúde.

CNB2.2.3. Recoñece algúns factores que producen as enfermidades máis habituais (carie, catarros, gripe, obesidade) e aplica actuacións para á súa prevención. CNB2.3.1. Clasifica e diferencia alimentos en función dos nutrientes principais.

CNB2.3.2. Identifica sistemas de conservación alimentaria.

CNB2.3.3. Analiza dietas e elabora un menú equilibrado na escola.

CNB3.1.1. Observa, identifica e recoñece as características básicas e clasifica animais vertebrados e invertebrados do seu contorno, con criterio científico.

CNB3.1.2. Observa, identifica e recoñece as características básicas e clasifica plantas do seu contorno, con criterio científico.

CNB3.1.3. Utiliza claves e guías para a clasificación científica de animais e plantas.

CNB3.1.4. Identifica hábitats de seres vivos e elabora un protocolo para respectar a biodiversidade.

CNB3.2.1. Coñece e explica as funcións de relación, reprodución e alimentación.

CNB3.2.2. Planifica, observa, compara, rexistra e comunica, empregando soportes textuais variados, os resultados da observación do ciclo vital previamente planificado. CNB4.1.1. Identifica e coñece a intervención da enerxía nos cambios da vida cotiá.


CNB4.1.3. Elabora protocolos para mellorar os problemas medioambientais da súa contorna.

CNB4.2.1. Investiga e explica o comportamento de certos corpos diante da luz.

CNB4.2.2. Identifica forzas coñecidas que fan que os obxectos se movan ou se deformen a través de experiencias ou pequenas investigacións.

CNB4.3.1. Compara densidades de diferentes substancias de uso cotián con respecto á auga e presenta conclusións en diferentes soportes.

CNB4.3.2. Identifica e prepara algunhas mesturas de uso doméstico.

CNB4.3.3. Separa compoñentes dalgunhas mesturas de uso cotián presentando conclusións sobre os resultados.

CNB5.1.1. Manipula e identifica algunhas máquinas e aparellos sinxelos e habituais na vida cotiá, analizando o seu funcionamento.

CNB5.1.2. Coñece a enerxía que empregan as máquinas de uso habitual e explica a importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida cotiá. CNB5.2.1. Identifica e describe oficios en función dos materiais, das ferramentas e das máquinas que empregan.

CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...

COMPETENCIA DIXITAL CNB1.1.2. Presenta os traballos, en soporte dixital ou papel, de maneira ordenada, clara e limpa.




COMPETENCIA EN SENTIDO DA INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.




21

CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos.

CNB2.2.2 Identifica e valora as súas habilidades persoais.




COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza a información importante, obtén conclusións e comunica o resultado de forma oral e escrita.



CNB1.1.5. Reflexiona sobre o traballo realizado, saca conclusións sobre como traballa e aprende e elabora estratexias para seguir aprendendo.


CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos.

CNB2.2.4. Planifica, de forma autónoma e creativa, actividades de ocio e tempo libre, individuais e en grupo.

CNB3.1.3. Utiliza claves e guías para a clasificación científica de animais e plantas.


COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS CNB1.3.1. Utiliza estratexias para traballar de forma individual e en equipo amosando habilidades para a resolución pacífica de conflitos.

CNB2.2.1. Identifica e adopta hábitos de hixiene, de descanso e de alimentación sa e diferencia prácticas e mensaxes que son contraproducentes para a saúde.

CNB2.2.2 Identifica e valora as súas habilidades persoais.

CNB2.2.4. Planifica, de forma autónoma e creativa, actividades de ocio e tempo libre, individuais e en grupo.

CNB4.1.1. Identifica e coñece a intervención da enerxía nos cambios da vida cotiá.


CNB4.1.3. Elabora protocolos para mellorar os problemas medioambientais da súa contorna.


CNB5.2.1. Identifica e describe oficios en función dos materiais, das ferramentas e das máquinas que empregan.

22

Bloque 1. Iniciación á actividade científica.

- Iniciación á actividade científica.

- Aproximación experimental a algunhas cuestións relacionadas coas Ciencias da Natureza.

- Utilización de diferentes fontes de información.

- Observación directa e indirecta da natureza empregando instrumentos apropiados a través do uso de

libros, medios audiovisuais e tecnolóxicos.

- Lectura, análise e síntese de textos propios da área

- Utilización das Tecnoloxías da Información e da Comunicación para buscar e seleccionar información,

simular procesos e presentar conclusións.

- Hábitos de prevención de enfermidades e accidentes, na aula, no centro e na utilización de diversos

materiais, tendo en conta as normas de seguridade e o coñecemento dos protocolos de actuación no

caso de necesidade.

- Hábito de prevención e coidado no manexo de redes e materiais dixitais e coñecemento do uso

responsable e seguro das tecnoloxías e da internet.

- Traballo individual e en grupo.

- Técnicas de estudo e traballo. Desenvolvemento de hábitos de traballo. Esforzo e responsabilidade.

- Planificación de proxectos e presentación de informes.

O respecto das normas de uso, de seguridade e de mantemento dos instrumentos de observación e dos materiaisdetraballo.

COMPETENCIA EN CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións

matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...

ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS

COMPETENCIA EN CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS CNB5.2.2. Aplica os coñecementos ao deseño e á construción dalgún obxecto ou aparello sinxelo, empregando operacións

matemáticas no cálculo previo, así como as tecnolóxicas: unir, cortar, pegar...

23

Bloque 2. O ser humano e a saúde

- Funcións vitais no ser humano: función de relación (órganos dos sentidos, sistema nervioso, aparato

locomotor) e función de nutrición (aparatos respiratorio, dixestivo, circulatorio e excretor).

- As enfermidades comúns que lles afectan aos aparatos e aos sistemas do organismo humano.

- Os hábitos saudables para previr enfermidades.

- A conduta responsable.

- Os avances científicos que melloran a vida.

- Protocolos de actuación ante accidentes escolares e domésticos.

- A toma de decisións: criterios e consecuencias. A resolución pacífica de conflitos.

- As estratexias de relación social. Lecer saudable.

Bloque 3. Os seres vivos

• Funcións vitais dos seres vivos: nutrición, relación e reprodución de animais e plantas.

• Os reinos dos seres vivos.

• As relacións entre os seres vivos. Cadeas alimentarias.

• Características, compoñentes e relacións entre os compoñentes dun ecosistema.

• Ecosistemas do seu ámbito: pradería, poza, bosque, litoral e cidade e os seres vivos.

• Hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.

• A conservación do medio. Os factores de contaminación e rexeneración. Figuras de protección.

• As normas de prevención de riscos.

• Uso de medios tecnolóxicos ou mostras reais para o estudo dos seres vivos.

Bloque 4. Materia e enerxía

- Estudo e clasificación dalgúns materiais polas súas propiedades. Utilidade polas súas propiedades.

- Utilidade dalgunhas innovacións en produtos e materiais para o avance da sociedade.

- Diferentes procedementos para a medida da masa dun corpo.

- Comportamento dos corpos ante a luz. Reflexión e refracción. Descomposición da luz branca. A cor.

Identificación das cores básicas.

- Predición de alteracións no movemento e na forma dos corpos por efecto das forzas e os cambios de

estado.

- Fontes de enerxía e materias primas: a súa orixe. Intervención da enerxía na vida cotiá.

- Fontes de enerxía renovables e non-renovables. O desenvolvemento enerxético, sustentable e

equitativo. Uso responsable das fontes de enerxía no planeta.

24

Bloque 5. A tecnoloxía. Obxectos e máquinas

- Máquinas e aparatos.

- A panca: funcionamento, tipos de pancas e os seus diferentes usos e aplicacións na vida cotiá.

- Análise e funcións de operadores e utilización na construción dun aparato.

- Construción de estruturas sinxelas que cumpran unha función ou condición para resolver un problema

a partir de pezas moduladas. Planificación, montaxe e desmontaxe.

- Beneficios e riscos das tecnoloxías e produtos.

- Importantes descubrimentos e inventos.

- Biografías de inventores e científicos.

- Tratamento de textos.

- Busca guiada de información na rede.

- Control do tempo e uso responsable das tecnoloxías da información e da comunicación.

Bloque 1. Iniciación á actividade científica

1. Obter información relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados, facendo

predicións sobre sucesos naturais, integrando datos da observación directa e indirecta a partir da

consulta de diversas fontes e comunicando os resultados.

2. Establecer conxecturas tanto respecto de sucesos que acontecen dunha forma natural coma sobre

os que acontecen cando se provocan, a través dun experimento ou dunha experiencia ou

empregando programas informáticos sinxelos de simulación científica.

3. Utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación, coñecendo e respectando as indicacións

de seguridade na rede.

4. Traballar de forma cooperativa, apreciando o coidado pola seguridade propia e dos seus

compañeiros e compañeiras, coidando as ferramentas e facendo un uso adecuado dos materiais.

5. Utilizar diferentes técnicas de exposición oral e escrita dos resultados obtidos tras a realización de

diversas experiencias, presentándoos con apoios gráficos.

6. Realizar un proxecto e presentar un informe.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

23


1. Identificar e localizar os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo

humano e coñecer a anatomía e fisioloxía, dos aparatos, sistemas: a súa localización, forma,

estrutura, funcións, coidados, etc.

2. Describir as enfermidades máis comúns e como lle afectan ao organismo, así como relacionar

determinadas prácticas de vida co adecuado funcionamento do corpo, adoptando estilos de vida

saudables, sabendo as repercusións para a saúde do seu modo de vida.

3. Sinalar a achega dalgúns avances da ciencia e da investigación que melloran a vida.

4. Coñecer os protocolos de actuación ante accidentes escolares e domésticos.

5. Adquirir estratexias de resolución de conflitos e relación social valorando as consecuencias das

decisións adoptadas en relación cos demais e co aproveitamento do seu tempo de lecer.


1. Identificar e coñecer os principais órganos implicados na realización das funcións vitais dos seres

vivos identificando os aparatos e os sistemas: a súa localización, forma, estrutura, funcións,

coidados, etc.

2. Coñecer diferentes niveis de clasificación dos seres vivos, atendendo ás súas características e tipos

e diferenciando os reinos.

3. Coñecer as características e compoñentes dun ecosistema entendendo a importancia do medio

físico (sol, auga, chan, relevo e aire) e a súa relación cos seres vivos.

4. Usar medios tecnolóxicos, respectando as normas de uso, de seguridade e de mantemento dos

instrumentos de observación e dos materiais de traballo, mostrando interese pola observación e

polo estudo rigoroso de todos os seres vivos, e hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.


1. Identificar e citar exemplos dos principais usos que o ser humano fai dos recursos materiais.

2. Coñecer os procedementos para a medida da masa dun corpo.

3. Realizar pequenas experiencias para estudar o comportamento dos corpos ante a luz, a reflexión e

refracción e a descomposición da luz branca.

4. Planificar e realizar sinxelas investigacións predicindo o comportamento dos corpos seguindo os

pasos do método científico e empregando programas de simulación.

5. Diferenciar as distintas fontes de enerxía e valorar a súa orixe, características e a importancia de

facer un uso responsable destas.

6. Identificar e explicar os beneficios e riscos relacionados coa utilización da enerxía: esgotamento,

chuvia ácida, radioactividade, expoñendo posibles actuacións para un desenvolvemento

sustentable.

24

Bloque 5. A tecnoloxía, obxectos e máquinas

1. Coñecer os compoñentes e os principios básicos que rexen máquinas e aparatos diferenciando e

enunciando exemplos de máquinas simples e compostas de uso frecuente con especial atención á

panca.

2. Planificar co deseño previo de esquemas, simuladores ou debuxos a construción de obxectos e

aparatos cunha finalidade previa, operadores e materiais apropiados, realizando o traballo

individual e en equipo, e proporcionando información sobre que estratexias se empregaron.

3. Coñecer a biografía de investigadores ou científicos que contribuíron a mellorar a calidade de vida

das persoas e fixeron avanzar a humanidade e identifica os beneficios e os riscos destes avances.

4.Empregar estratexias de busca e selección de información na rede.

25

Bloque 1. Iniciación á actividade científica

Estándar de

aprendizaxe avaliable

Mínimo esixible Trimestre Procedemento e

instrumento de

avaliación

1.1.Busca, selecciona

e organiza

información concreta

e relevante, analízaa,

saca conclusións,

comunica a súa

experiencia

reflexionando acerca

do proceso seguido e

comunicándoo

oralmente e por

escrito.

Busca, seleciona e

analiza información.

1º, 2º e 3º P: exercicios

prácticos.

1.2.Utiliza medios

propios de

observación.

Utiliza case sempre

medios propios de

observación.

1º, 2º e 3º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

1.3.Consulta e utiliza

documentos escritos,

imaxes e gráficos.

Consulta algúns

documentos escritos

e imaxes.


sistemática.

I: diario de aula.

1.4.Desenvolve

estratexias

adecuadas para

acceder á información

dos textos de carácter

científico.

Desenvolve case

sempre estratexias

para acceder á

información de textos

científicos.


sistemática.

I: diario de aula.

2.1.Manifesta

autonomía na

planificación e na

Manifesta certa

autonomía na

planificación e


sistemática.

I: diario de aula.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

26

execución de accións execución das

e tarefas, e ten tarefas.

iniciativa na toma de

decisións.

3.1. Coñece e utiliza Coñece e utiliza case 1º, 2º e 3º P: observación

as medidas de sempre as medidas e sistemática.

protección e protección que debe I: diario de aula.

seguridade persoal utilizar no usa das

que debe utilizar no TIC.

uso das tecnoloxías

da información e da

comunicación.

3.2.Fai un uso Fai, case sempre, un 1º, 2º e 3º P: observación

adecuado das uso adecuado das sistemática.

tecnoloxías da TIC como recurso de I: diario de aula.

información e da lecer.

comunicación como

recurso de lecer.

3.3.Usa de forma Usa con pouca axuda 1º, 2º e 3º P: observación

autónoma o o tratamento de sistemática.

tratamento de textos textos. I: diario de aula.

(axuste de páxina,

inserción de

ilustracións ou notas,

etc.).

4.1. Coñece e Coñece e respecta 1º, 2º e 3º P: observación

respecta as normas case sempre as sistemática.

de uso e de normas de uso e I: diario de aula.

seguridade dos seguridade dos

instrumentos e dos intrumentos e

materiais de traballo. materiais de traballo.

4.2.Utiliza estratexias Utiliza case sempre 1º, 2º e 3º P: observación

para realizar traballos estratexias para sistemática.

de forma individual e realizar traballos de I: diario de aula,

en equipo, mostrando forma individual e en rexistro anecdótico.

habilidades para a equipo.

resolución pacífica de

27

conflitos. 5.1.Utiliza, de xeito

adecuado, o

vocabulario

correspondente a

cada un dos bloques

de contidos.

Utiliza o vocabulario

de cada bloque de

contidos.

1º, 2º e 3º P: situacións orais de

avaliación, probas

escritas.

I: exposicións orais,

controis temáticos,

mapas conceptuais. 5.2.Expón oralmente

de forma clara e

ordenada contidos

relacionados coa área

manifestando a

comprensión de

textos orais e

escritos.

Expón oralmente

contidos relacionados

coa área

manifestando a

comprensión de

textos orais e

escritos.

1º, 2º e 3º P: situación oral de

avaliación.

I: exposición oral,

rexistro anecdótico.

5.3.Presenta os

traballos de xeito

ordenado, claro e

limpo, en soporte

papel e dixital.

Presenta case

sempre os traballos

de xeito ordenado.


prácticos, probas

escritas.

I: cadernos, controis.

6.1.Realiza Realiza pequenas 1º, 2º e 3º P: exercicios

experiencias sinxelas investigacións e prácticos.

e pequenas experiencias

investigacións, extraendo

achegando conclusións e

problemas, comunicando os

enunciando resultados.

hipóteses,

seleccionando o

material necesario,

realizando, extraendo

conclusións e

comunicando os

resultados.

6.2.Realiza un Realiza un proxecto 1º, 2º e 3º P: exercicios

proxecto, traballando de forma individual ou prácticos.

de forma individual ou en equipo e presenta I: proxectos.

en equipo, e presenta un informe recollendo

28

un informe, utilizando

soporte papel ou

dixital, recollendo

información de

diferentes fontes

(directas, libros ou

internet), con

diferentes medios e

comunicando de

forma oral a

experiencia realizada,

apoiándose en

imaxes e textos

escritos.

información relevante.


Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1.Identifica e

localiza os principais

órganos implicados

na realización das

funcións vitais do

corpo humano.

Identifica e localiza

algúns dos principais

órganos implicados

na realización das

funcións vitais.

2º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


1.2.Identifica e

describe as principais

características das

funcións vitais do ser

humano.

Identifica as principais


funcións vitais do ser

humano.

2º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.

I: cadernos, controis,

mapas conceptuais.

29

1.3.Identifica as

principais

características dos

aparatos respiratorio,

dixestivo, locomotor,

circulatorio e excretor,

e explica as principais

funcións.

Identifica algunhas

características dos

aparatos respiratorio,

dixestivo, locomotor,

circulatorio e excretor.

2º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais.

30

2.1. Coñece e Coñece algúns dos 2º P: exercicios

explica os principios principios das prácticos, probas

das enfermidades enfermidades que lle escritas, probas orais.

que lle afectan ao ser afectan ao ser I: cadernos, controis,

humano, identificando humano. mapas conceptuais,

as prácticas debates.

saudables e as

medidas de

prevención e cura.

2.2.Recoñece estilos Recoñece algúns 2º P: exercicios

de vida saudables e estilos de vida prácticos, probas

os seus efectos sobre saudables e os seus escritas, probas orais.

o coidado e o efectos sobre o I: cadernos, controis,

mantemento dos coidado e o mapas conceptuais,

diferentes órganos e mantemento dalgúns debates.

aparatos. órganos e aparatos.

2.3. Identifica e valora Identifica algúns 2º P: exercicios

hábitos saudables hábitos saudables prácticos, probas

para previr para previr escritas, probas orais.

enfermidades e enfermidades. I: cadernos, controis,

mantén unha conduta mapas conceptuais,

responsable. debates.

2.4.Identifica e adopta Identifica e adopta 2º P: exercicios

hábitos de hixiene, case sempre hábitos prácticos, probas

coidado e descanso. de hixiene, coidado e escritas, probas orais,

descanso. observación

sistemática.


mapas conceptuais,

debates, diario de

aula.

3.1.Observa, Identifica algúns 2º P: exercicios

identifica e describe avances da ciencia e prácticos, probas

algúns avances da da investigación que escritas.

ciencia e da melloren a vida. I: cadernos, controis.

investigación que

melloran a vida.

4.1. Coñece e Coñece e utiliza 2º P: exercicios

31

utiliza técnicas de algunha técnica de prácticos.

primeiros auxilios, en primeiros auxilios. I: rúbrica.

situacións simuladas

e reais.

4.2. Identifica Identifica case 2º P: situacións orais de

emocións e sempre emocións e avaliación.

sentimentos propios, sentimentos propios e I: diario de aula,

dos seus doutras persoas da diálogos.

compañeiros e contorna.

compañeiras, e das

persoas adultas,

manifestando

condutas empáticas.

5.2.Manifesta unha Manifesta case 2º P: probas orais.

actitude crítica ante sempre unha actitude I: debates.

as prácticas sociais crítica ante as

prexudiciais para a principais prácticas

saúde física, sociais prexudiciais

intelectual e para a saúde.

emocional.

5.3.Planifica de forma Planifica con certa 2º P: exercicios

autónoma e creativa, autonomía prácticos, probas

actividades de ocio, actividades de ocio. orais, observación

individuais e en sistemática.

grupo. I: cadernos, diálogo,

diario de aula.


Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1. Identifica e

describe a estrutura

dos seres vivos

recoñecendo

aparatos e sistemas.

Identifica a estrutura

principal dos seres

vivos.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais.

32

1.2.Coñece e explica

as principais


Coñece as principais


funcións vitais.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.

33

funcións vitais. I: cadernos, controis,

mapas conceptuais.

2.1.Identifica as

características e

clasifica os seres

vivos: reino animal,

reino das plantas,

reino dos fungos e

outros reinos.

Clasifica algúns seres

vivos e indentifica as

súas principais

características.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais.

2.2.Coñece as

características,

recoñece e clasifica

os animais

vertebrados.

Clasifica algúns

animais vertebrados e

coñece as suas

principais

características.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais. 2.3.Distingue as

características,

recoñece e clasifica

os animais

invertebrados.

Clasifica algúns

animais invertebrados

e coñece as suas

principais

características.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais. 2.4.Identifica as

características e

clasifica as plantas.

Clasifica algúnhas

plantas e coñece as

suas principais

características.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais. 3.1.Identifica e

explica as relacións

entre os seres vivos

(cadeas alimentarias).


relacións entre os

seres vivos.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais.

3.2. Identifica e

explica algunhas das

causas da extinción

de especies.

Identifica algunhas

das causas da

extinción de especies.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas, probas orais.


mapas conceptuais,

debates. 3.3.Observa e

identifica as principais

características e

compoñentes dun

Observa e identifica

algunhas das

principais

características e

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


34

ecosistema. compoñentes dun

ecosistema.

mapas conceptuais.

3.4. Recoñece e

explica algúns

ecosistemas do seu

ámbito.

Recoñece algúns

ecosistemas do seu

ámbito.

1º P: exercicios

prácticos, situacións

de avaliación orais.

I: presentacións orais. 3.5.Observa e

identifica diferentes

hábitats dos seres

vivos.

Observa e identifica

algúns hábitats dos

seres vivos.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


mapas conceptuais.

4.1. Mostra

condutas de respecto

e coidado cara aos

seres vivos.

Mostra case sempre

condutas de respeto

e coidado cara os

seres vivos.

1º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

4.2.Usa a lupa e

outros medios

tecnolóxicos nos

diferentes traballos

que realiza.

Usa con certa

autonomía a lupa e

outros medios

tecnolóxicos.

1º P: exercicios

prácticos.

I: diario de aula.

4.3.Manifesta certa

precisión e rigor na

observación e na

elaboración dos

traballos.

Manifesta certo rigor

na observación e

elaboración dos

traballos.

1º P: exercicios

prácticos.

I: caderno.

4.4.Observa e rexistra

algún proceso

asociado á vida dos

seres vivos, utilizando

os instrumentos e os

medios audiovisuais e

tecnolóxicos

apropiados,

comunicando de xeito

oral e escrito, os

resultados.

Observa e comunica

brevemente algún

proceso da vida dos

seres vivos.

1º P: situación oral de

avaliación.

I: presentación oral.

4.5.Respecta as

normas de uso, de

seguridade e de

Respecta case

sempre as normas de

uso, seguridade e

1º P: exercicios práticos.

I: diario de aula,

rexistro anecdótico.

35

mantemento dos

instrumentos de

observación e dos

materiais de traballo.

mantemento dos

instrumentos de

observación e dos

materiais de traballo.

4.6.Identifica as Identifica algunhas 1º P: exercicios

figuras de protección figuras de protección prácticos, probas

do medio natural. do medio natural. escritas, probas orais.


debates.


Estándar de

aprendizaxe

avaliable


instrumento de

avaliación

1.1. Comprende,

identifica, describe e

clasifica algúns

materiais pola

función e

importancia que

teñen para o

progreso da

sociedade.

Comprende e

identifica algúns

materiais pola

función e

importancia que

teñen para o

progreso da

sociedade.

3º P: exercicios

prácticos, probas

orais.

I: traballos,

exposición oral.

2.1.Utiliza diferentes

procedementos para

a medida da masa

dun corpo.

Utiliza algúns

procedementos

para a medida da

masa dun corpo.

3º P: exercicios

prácticos.

I: estudo de casos.

3.1.Planifica e Realiza con certa 3º P: exercicios

realiza sinxelas autonomía sinxelas prácticos,

experiencias para experiencias para observación

observar e estudar a observar e estudar sistemática.

reflexión e a a reflexión e a I: estudo de casos,

refracción, e a refracción, e a rúbrica, diario de

descomposición da descomposición da aula.

luz branca, facendo luz branca,

predicións comunicando

explicativas sobre brevemente os seus

os seus resultados e resultados.

36

o seu

funcionamento en

aplicacións da vida

diaria, e

comunicando

oralmente e por

escrito os seus

resultados.

3.2.Coñece e

explica as

características da

cor e identifica as

cores básicas.

Coñece as

principais

características da

cor e as cores

básicas.

3º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.

I: estudo de casos,

controis.

4.1.Identifica forzas

coñecidas que fan

que os obxectos se

movan ou se

deformen (forzas de

atracción ou

repulsión e

gravidade).

Identifica algunha

forza coñecida que

fai que os obxectos

se movan ou

deformen.

3º P: exercicios

prácticos.

I: estudo de casos.

4.2.Planifica e Realiza con certa 3º P: exercicios

realiza sinxelas autonomía sinxelas prácticos, probas

experiencias e predí experiencias sobre orais.

cambios no o cambio no I: estudo de casos,

movemento, na movemento, na exposicións orais.

forma ou no estado forma ou no estado

dos corpos por dos corpos,

efecto das forzas ou comunicando

das achegas de brevemente o

enerxía, resultado.

comunicando o

proceso seguido e o

resultado obtido.

5.1.Identifica e Identifica algunhas 3º P: exercicios

explica algunhas das principais prácticos, proba

das principais características escritas.

características das dalgunhas formas I: estudo de casos,

37

diferentes formas de

enerxía: mecánica,

lumínica, sonora,

eléctrica, térmica e

química..

de enerxía. controis.

5.2.Diferencia as

enerxías renovables

e non-renovables,

identificando as

diferentes fontes de

enerxía e as

materias primas das

que proveñen.

Diferencia case

sempre as enerxías

renovables e non-

renovables.

3º P: probas escritas,

exercicios

prácticos.

I: controis, mapas

conceptuais.

6.1.Identifica e Identifica algúns 3º P: probas orais,

explica os beneficios beneficios e riscos probas escritas.

e riscos relacionads coa I: debates, controis.

(esgotamento, utilización da

chuvia ácida, enerxía.

radioactividade,

efecto

invernadoiro...)

relacionados coa

utilización da

enerxía expoñendo

posibles actuacións

para un

desenvolvemento

sustentable.

Bloque 5. A tecnoloxía. obxectos e máquinas

Estándar de



instrumento de

avaliación 1.1.Identifica Identifica e clasifica 3º P: exercicios

diferentes tipos de algúns tipos de prácticos.

máquinas e máquinas. I: estudo de casos.

clasifícaas segundo o

38

número de pezas, o

xeito de accionalas e

a acción que realizan.

1.2.Observa,

identifica e describe o

funcionamento e os

tipos de panca.

Identifica e describe

brevemente o

funcionamento e

algúns tipos de

panca.

3º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.

I: estudo de casos,

controis. 1.3.Observa e

identifica algunha das

aplicacións das

máquinas e aparatos,

e a súa utilidade para

facilitar as actividades

humanas.

Identifica algunha

aplicación das

máquinas e aparellos.

3º P: exercicios

prácticos.

I: estudo de casos.

2.1.Constrúe unha

panca que cumpra

unha función ou

condición para

resolver un problema

a partir de pezas

moduladas.

Constrúe con certa

autonomía unha

panca sinxela.

3º P: exercicios

prácticos.

I: traballo, diario de

aula.

2.2.Identifica e aplica

comportamentos para

mellorar as

habilidades manuais

implicadas no

manexo de

ferramentas, aparatos

e máquinas.

Identifica algúns

comportamentos para

mellorar as

habilidades manuais.

3º P: exercicios

prácticos.

I: traballo, diario de

aula.

3.1.Elabora un

informe co rexistro do

plan de traballo,

comunicando, de

forma oral e escrita,

as estratexias

empregadas.

Elabora un informe

sinxelo co rexistro do

plan de traballo.

3º P: exercicios

prácticos, probas

orais.

I: estudo de casos,

exposicións orais.

3.2. Valora a Valora a importancia 3º P: exercicios

39

importancia dos

avances e recoñece

os posibles riscos dos

novos materiais e

produtos.

dos principais

avances e recoñece

os posibles riscos dos

novos materiais e

produtos.

prácticos, probas

orais.

I: traballo, debate.

4.1.Efectúa buscas

guiadas de

información na rede.

Efectúa con pouca

axuda buscas de

información na rede.

3º P: exercicios

prácticos.

I: traballos.

4.2.Coñece e aplica

estratexias de acceso

e traballo na internet.

Coñece e aplica con

certa autonomía

estratexias de acceso

e traballo na internet.

3º P: exercicios

prácticos.

I: traballos.

4.3.Utiliza algúns

recursos ao seu

alcance,

proporcionados polas

tecnoloxías da

información, para

comunicarse e

colaborar.

Utiliza algúns

recursos,

3º P: exercicios

prácticos.

I: traballos.

CIENCIAS SOCIAIS 4º PRIMARIA

1. Utilizar diferentes fontes de información para a análise de feitos ou fenómenos e expresar e

aprender os contidos de Ciencias Sociais.

2. Utilizar e ver o traballo en grupo como fonte de crecemento persoal e social fomentando valores de

tolerancia e respecto de ideas e opinións, e resolvendo conflitos por si sós.

3. Ter capacidade de creatividade para afrontar os problemas da vida propoñendo solucións

emprendedoras.

OBXECTIVOS DA ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS 4.º EP

40

4. Coñecer a hidrosfera e a distribución da auga no Planeta.

5. Discriminar distintos tipos de rochas e minerais atendendo á súa composición, propiedades e usos.

6. Comprender e interpretar os principais conceptos demográficos calculados a partir dos datos de

poboación.

7. Analizar a importancia que teñen os dereitos, deberes e liberdades, recollidos na Constitución para

o exercicio dunha cidadanía activa e unha convivencia pacífica.

8. Interiorizar os conceptos e as normas básicas de educación viaria, que lles permitan interactuar

nese ámbito de forma responsable.

9. Situar os distintos períodos históricos no tempo atendendo ás características principais de cada un e

reflexionando sobre a evolución do ser humano.

10. Valorar o legado histórico como parte fundamental do que hoxe é a nosa cultura.

11. Identificar e localizar no tempo os procesos e acontecementos históricos e culturais máis relevantes

da historia de España e de Galicia para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.

41

COMPETENCIA INDICADORES DESCRITORES




Coidado do medio e dos

seres vivos

• Interactuar co medio natural de xeito

respectuoso.



un desenvolvemento sostible.


seres vivos do seu contorno.


producidos polo home no medio


futura.

Vida saudable


vida saudable en canto á alimentación

e ao exercicio físico.

• Xerar criterios persoais sobre a visión

social da estética do corpo humano

fronte ao seu coidado saudable.


• Recoñecer a importancia da ciencia na

nosa vida cotiá.








11 DESCRITORES

42

Manexo de elementos

matemáticos







43



• Aplicar os coñecementos matemáticos

para a resolución de situacións

problemáticas en contextos reais e en

calquera materia.

• Realizar argumentacións en calquera

contexto con esquemas lóxico-

matemáticos.

• Aplicar as estratexias de resolución de

problemas a calquera situación

problemática.


Comprensión: oral e escrita

• Comprender o sentido dos textos

escritos.

• Captar o sentido das expresións orais:

ordes, explicacións, indicacións,

relatos...



• Expresar oralmente, de xeito ordenado

e claro, calquera tipo de información.

• Utilizar o coñecemento das estruturas

lingüísticas, normas ortográficas e

gramaticais para elaborar textos

escritos.


creativamente con sentido literario.

Normas de comunicación • Respectar as normas de comunicación

en calquera contexto: quenda de

palabra, escoita atenta ao

interlocutor...

• Manexar elementos de comunicación

non verbal, ou en diferentes rexistros

nas diversas situacións comunicativas.

44

Comunicación noutras

linguas


lingua, así como a súa historia para un

mellor uso.

• Manter conversacións noutras linguas

sobre temas cotiáns en distintos

contextos.







diversas. Competencia dixital

Tecnoloxías da información

• Empregar distintas fontes para a busca

de información.

• Seleccionar o uso das distintas fontes

segundo a súa fiabilidade.

• Elaborar e publicitar información propia

derivada da información obtida a

través de medios tecnolóxicos.


• Utilizar as distintas canles de

comunicación audiovisual para

transmitir informacións diversas.

• Comprender as mensaxes que veñen

dos medios de comunicación.


dixitais



• Actualizar o uso das novas tecnoloxías

para mellorar o traballo e facilitar a

vida diaria.


tecnoloxías.

45

Conciencia

culturais

e

expresións

Respecto polas


propias e alleas



nivel mundial.

• Valorar a interculturalidade como unha

fonte de riqueza persoal e cultural.




Expresión

artística

cultural

e





• Elaborar traballos e presentacións con

sentido estético.

Competencias

cívicas

sociais e

Educación

constitucional

cívica

e

• Coñecer e aplicar dereitos e deberes

da convivencia cidadá no contexto da

escola.

• Identificar as implicacións que ten vivir

nun Estado social e democrático de

dereito referendado por unha norma

suprema chamada Constitución

española.

Relación cos demais • Desenvolver capacidade de diálogo


convivencia e traballo e para a





• Recoñecer riqueza na diversidade de

opinións e ideas.

46

Compromiso social



• Concibir unha escala de valores propia

e actuar conforme a ela.




• Involucrarse ou promover accións cun

fin social.

Sentido da iniciativa e espírito

emprendedor

Autonomía persoal






as dificultades.



Liderado

• Xestionar o traballo do grupo



confianza nas posibilidades de

alcanzar obxectivos.

• Dar prioridade á consecución de

obxectivos de grupo a intereses

persoais.

Creatividade • Xerar novas e diverxentes


previos do tema.



• Encontrar posibilidades no contorno

que outros non aprecian.

47

Emprendemento

• Optimizar o uso de recursos materiais

e persoais para a consecución de

obxectivos.



• Asumir riscos no desenvolvemento das

tarefas ou os proxectos.



Aprender a aprender

Perfil de aprendiz


como aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións

executivas...

• Desenvolver as distintas intelixencias

múltiples.

• Xestionar os recursos e as motivacións

persoais en favor da aprendizaxe.

Ferramentas para

estimular o pensamento




• Desenvolver estratexias que favorezan

a comprensión rigorosa dos contidos.

Planificación e avaliación

da aprendizaxe

• Planificar os recursos necesarios e os

pasos a realizar no proceso de

aprendizaxe.

• Seguir os pasos establecidos e tomar

decisións sobre os pasos seguintes en

función dos resultados intermedios.


de aprendizaxe.


aprendizaxe.

48

Na área de Ciencias Sociais

Nesta área incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeito sistemático facendo

fincapé nos descritores máis afíns á área.


A área contribúe de forma substancial á competencia matemática e competencias básicas en ciencia

e tecnoloxía. Así mesmo, ofrece o uso de ferramentas matemáticas, tales como medidas, escalas,

táboas ou representacións gráficas, contribuíndo así ao desenvolvemento da competencia

matemática para a resolución de tarefas e problemas da vida cotiá. Así se vai desenvolvendo a

competencia que permite interpretar o mundo físico, o achegamento ao método científico e

tecnolóxico: saber definir problemas, estimar solucións posibles, elaborar estratexias, deseñar

pequenas investigacións, analizar resultados e comunicalos.


• Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao coidado saudable.

• Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante.

• Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos

reais e en calquera materia.

• Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos.

• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que



A área de Ciencias Sociais contribúe significativamente a fomentar e mellorar a comunicación e o

diálogo no alumnado, a estruturación do discurso, a capacidade de síntese e polo tanto o

desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística.


• Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información.

• Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...

12 CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

49

• Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros nas diversas situacións

comunicativas.

• Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias

diversas.

Competencia dixital

Contribúe tamén de forma relevante, á competencia dixital. En primeiro lugar, a información

aparece como elemento imprescindible dunha boa parte das aprendizaxes da área. Ler un mapa,

interpretar un gráfico, observar un fenómeno ou utilizar unha fonte histórica, esixe o uso de

procedementos diferenciados de busca, selección, organización e interpretación, que son obxecto de

aprendizaxe, nesta área.

Adestraremos os seguintes descritores:

• Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.

• Comprender as mensaxes que veñan dos medios de comunicación.

• Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.


A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais céntrase no coñecemento

das manifestacións culturais, a valoración da súa diversidade e o recoñecemento daquelas que

forman parte do patrimonio.


• Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial.

• Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos.

• Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.


Respecto das competencias sociais e cívicas hai que considerar dous ámbitos. Por un lado, as

relacións próximas (a familia, os amigos, os compañeiros, etc.), que requiren favorecer a toma de

conciencia persoal de emocións e sentimentos e o desenvolvemento de actitudes de comunicación,

diálogo, de resolución de conflitos con asertividade. Un segundo ámbito é aquel que transcende as

relacións próximas ao alumnado, abordar o barrio, o municipio, a comunidade, o Estado, a Unión

Europea, etc. Comprender a súa organización, as súas funcións e os

50

mecanismos de participación da cidadanía, vai máis alá dos aspectos conceptuais e require da

aprendizaxe de destrezas sociais e actitudes.

Esta área convértese así nun espazo privilexiado para reflexionar sobre os conflitos, asumir

responsabilidades respecto ao grupo, aceptar e elaborar normas de convivencia, tanto en situacións

reais que hai que resolver diariamente, coma nas propias do ámbito social en que se vive.

Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que

enunciamos a continuación:

• Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.

• Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por

unha norma suprema chamada Constitución española.

• Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a


• Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.




• Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades.

• Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Sentido da iniciativa e espírito emprendedor

Inclúense contidos directamente relacionados co desenvolvemento desta competencia ao ensinar a

tomar decisións e iniciativas de forma autónoma e creativa de actividades de ocio.

Neste caso, os descritores a adestrar serían:

• Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias.

• Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa.


• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema.

• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

51

Aprender a aprender

A aprendizaxe das Ciencias Sociais contribuirá ao desenvolvemento da competencia aprender a

aprender, mediante o desenvolvemento de técnicas para tratar a información: a realización de

resumos, esquemas ou mapas conceptuais que resultan especialmente útiles nos procesos de

aprendizaxe. Por outra banda, a reflexión e expresión oral e escrita sobre o que se aprendeu, como e

para que, contribuirá ao desenvolvemento desta competencia.

Os descritores que utilizaremos para adestrar esta competencia serían:

• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples,

funcións executivas...

• Desenvolver as distintas intelixencias múltiples.

• Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe.

• Planificar os recursos necesarios e os pasos a realizar no proceso de aprendizaxe.


• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

PERFIL COMPETENCIAL DA ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS

COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.

CSB1.1.3.Realiza as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira ordenada, clara e limpa.

CSB1 3.1.Emprega de maneira axeitada o vocabulario adquirido para ser capaz de ler, escribir e falar sobre Ciencias sociais.

CCB1.3.2.Expón oralmente de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área, que manifestan a comprensión de textos orais e /ou escritos de carácter xeográfico, social e histórico.

CSB1.3.3.Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resumos e as tecnoloxías da información e a comunicación.

CSB2.1..1 Coñece e define a formación da litosfera e a dinámica de placas tectónicas e as súas consecuencias.

CSB2.2.1.Explica e compara as distintas formas de representación da Terra, planos, mapas, planisferios e globos terráqueos identificando polos, eixe e hemisferios.

CSB2.5.1.Define tempo atmosférico, identifica os distintos instrumentos de medida que se utilizan para a recollida de datos atmosféricos clasificándoos segundo a función e información que proporcionan e fai medicións, interpretacións de datos e predicións do tempo atmosférico.

CSB2.5.2.Describe unha estación meteorolóxica, explica a súa función e confecciona e interpreta gráficos sinxelos de temperaturas e precipitacións.

CSB2.6.1.Define hidrosfera, e identifica e nomea as grandes masas e cursos de auga, explicando como se forman as augas subterráneas, como afloran e como se accede a elas.

CSB2.6.2.Diferencia cuncas e vertentes hidrográficas.

CSB2.6.3.Identifica e nomea os tramos dun río e as características de cada un deles.

CSB2.7.1.Observa, identifica e explica a composición das rochas nomeando algúns dos seus tipos.

CSB2.7.2.Identifica e explica as diferenzas entre rochas e minerais, describe os seus usos e utilidades clasificando algúns minerais segundo as súas propiedades.

CSB2.9.1.Explica a importancia do coidado do medio, así como as consecuencias da acción humana neste.

CSB2.9.2. Propón algunhas medidas para o desenvolvemento sostible e o consumo responsable.

CSB3.1.1.Identifica, respecta e valora os principios democráticos máis importantes establecidos na Constitución para o exercicio da cidadanía activa e convivencia pacífica.

52

CSB3.2.1.Identifica as principais institucións de Galicia e do Estado español e describe as súas funcións.

CSB3.2.2.Identifica a división de poderes do Estado e cales son as atribucións recollidas na Constitución para cada un deles.

CSB3 3.1 Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en

mapas políticos as distintas comunidades autónomas que forman España.

CSB3.4.1.Recoñece, partindo da realidade do estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmo territorio como fonte de enriquecemento cultural.

CSB3.5.1.Define demografía e comprende os principais conceptos demográficos.

CSB3 6.1.Explica normas básicas de circulación e as consecuencias derivadas do descoñecemento ou incumprimento destas.

CSB3 6.2.Coñece o significado dalgunhas sinais de tráfico, recoñece a importancia de respectalas e as utiliza tanto como peón ou peoa e como persoa usuaria de medios de transporte (abrocharse o cinto, non molestar a persoa condutora...)

CSB4.1.1.Define o concepto de prehistoria e historia, asociándoa as distintas idades aos feitos que marcan o seu inicio e final.

CSB4.1.2.Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandería, como descubrimentos que cambiaron profundamente as sociedades humanas.

CSB4.4.1.Sitúa nunha liña do tempo os feitos fundamentais da prehistoria e historia de España e describe as principais características de cada unha delas.

CSB4.4.2.Explica aspectos relacionados coa forma de vida, organización social e cultura das distintas épocas históricas estudadas.

CSB4.4.3.Explica a diferenza dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria e describe as características básicas das formas de vida nestas dúas épocas.

50

COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.







CSB2.3.1. Localiza diferentes puntos da Terra empregando os paralelos e meridianos e as coordenadas xeográficas.

CSB2.4.1.Identifica e clasifica distintos tipos de mapas, define que é a escala nun mapa, o seu uso e emprega e interpreta os signos convencionais básicos que poden aparecer nel.



CSB2.5.3.Interpreta e elabora sinxelos mapas meteorolóxicos distinguindo os seus elementos principais.


CSB2.6.2.Diferencia cuncas e vertentes hidrográficas.


CSB2.7.1.Observa, identifica e explica a composición das rochas nomeando algúns dos seus tipos.

CSB2.7.2.Identifica e explica as diferenzas entre rochas e minerais, describe os seus usos e utilidades clasificando algúns minerais segundo as súas propiedades.

CSB3.5.2.Elabora gráficos sinxelos a partires de datos demográficos de obtidos en diversas fontes de información.


CSB4.2.1.Recoñece a importancia dos restos arqueolóxicos e materiais que produce unha sociedade como fontes para coñecer o noso pasado, con especial relevancia da escritura.

CSB4.3.1.Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza feitos situándoos como sucesivos a.C o d.C

CSB4.3.2.Usa diferentes técnicas para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado, percibindo a duración, a simultaneidade e as relacións entre os acontecementos.


CSB4.4.4.Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas á romanización.

51

COMPETENCIA DIXITAL CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.



COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.

CSB1.1.2.Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas, ten iniciativa na toma de decisións e asume responsabilidades.


CSB1.2.1.Participa en actividades individuais e de grupo, e emprega estratexias de traballo cooperativo valorando o esforzo e o coidado do material.

CSB1.2.2.Adoita un comportamento responsable, construtivo e solidario respectando diferentes ideas e achegas nos debates, recoñecendo a cooperación e o diálogo como principios básicos do funcionamento democrático.





CSB2.3.1. Localiza diferentes puntos da Terra empregando os paralelos e meridianos e as coordenadas xeográficas.

CSB2.4.1.Identifica e clasifica distintos tipos de mapas, define que é a escala nun mapa, o seu uso e emprega e interpreta os signos convencionais básicos que poden aparecer nel.




CSB2.8.1.Localiza nun mapa as principais unidades de relevo en Galicia e as súas vertentes hidrográficas.

CSB2. 8.2 Sitúa nun mapa os mares, océanos e os grandes ríos de Galicia.

CSB3.5.2.Elabora gráficos sinxelos a partires de datos demográficos de obtidos en diversas fontes de información.



COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS CSB1.2.1.Participa en actividades individuais e de grupo, e emprega estratexias de traballo cooperativo valorando o esforzo e o coidado do material.

CSB1.2.2.Adoita un comportamento responsable, construtivo e solidario respectando diferentes ideas e achegas nos debates, recoñecendo a cooperación e o diálogo como principios básicos do funcionamento democrático.





COMPETENCIA EN SENTIDO DA INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR CSB1.1.2.Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas, ten iniciativa na toma de decisións e asume

responsabilidades.

52

CSB2.8.1.Localiza nun mapa as principais unidades de relevo en Galicia e as súas vertentes hidrográficas.

CSB2. 8.2 Sitúa nun mapa os mares, océanos e os grandes ríos de Galicia.

CSB2.9.1.Explica a importancia do coidado do medio, así como as consecuencias da acción humana neste.

CSB2.9.2. Propón algunhas medidas para o desenvolvemento sostible e o consumo responsable.

CSB3.1.1.Identifica, respecta e valora os principios democráticos máis importantes establecidos na Constitución para o exercicio da cidadanía activa e convivencia pacífica. CSB3.2.1.Identifica as principais institucións de Galicia e do Estado español e describe as súas funcións.

CSB3.2.2.Identifica a división de poderes do Estado e cales son as atribucións recollidas na Constitución para cada un deles. CSB3 3.1 Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas CSB3 3.1 Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en mapas políticos as distintas comunidades autónomas que forman España.

CSB3.4.1.Recoñece, partindo da realidade do estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmo territorio como fonte de enriquecemento cultural. CSB3.5.1.Define demografía e comprende os principais conceptos demográficos.

CSB3 6.1.Explica normas básicas de circulación e as consecuencias derivadas do descoñecemento ou incumprimento destas.

CSB3 6.2.Coñece o significado dalgunhas sinais de tráfico, recoñece a importancia de respectalas e as utiliza tanto como peón ou peoa e como persoa usuaria de medios de transporte (abrocharse o cinto, non molestar a persoa condutora...)


CSB4.1.2.Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandería, como descubrimentos que cambiaron profundamente as sociedades humanas.


CSB4.3.1.Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza feitos situándoos como sucesivos a.C o d.C






CSB4.5.1.Identifica, valora e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico e asume as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.

CSB4.6.1.Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo.

COMPETENCIA EN CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS CSB4.1.2.Explica e valora a importancia da escritura, a agricultura e a gandería, como descubrimentos que cambiaron profundamente as sociedades humanas.





CSB4.5.1.Identifica, valora e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico e asume as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.

CSB4.6.1.Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo.

53

Bloque 1. Contidos comúns

• Iniciación ao coñecemento científico e a súa aplicación nas Ciencias Sociais.

• Recollida de información do tema que se vai tratar, utilizando diferentes fontes (directas e indirectas).

• Utilización das tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) para buscar e seleccionar

información e presentar conclusións.

• Desenvolvemento de estratexias para organizar, memorizar e recuperar a información obtida

mediante diferentes métodos e fontes.

• Utilización e lectura de diferentes linguaxes textuais e gráficas.

• Técnicas de traballo intelectual.

• Estratexias para desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no estudo.

• Fomento de técnicas de animación á lectura de textos de divulgación das Ciencias Sociais (de carácter

social, xeográfico e histórico).

• Utilización de estratexias para potenciar a cohesión do grupo e o traballo cooperativo.

• Uso e utilización correcto de diversos materiais cos que se traballa.

• Planificación e xestión de proxectos co fin de alcanzar obxectivos. Iniciativa emprendedora.

• Estratexias para a resolución de conflitos, utilización das normas de convivencia e valoración da

convivencia pacífica e tolerante.

Bloque 2. O mundo que nos rodea

• A litosfera.

• As rochas da Terra.

• Os minerais.

• A utilización dos minerais terrestres.

• A hidrosfera.

• A hidrosfera terrestre.

• As augas superficiais.

• As augas subterráneas.

• A atmosfera e o clima.

• O impacto das actividades humanas.

• O cambio climático.

• Os factores climáticos.

13 ORGANIZACIÓN E SECUENCIACIÓN DE CONTIDOS

54

• Os mapas meteorolóxicos.

• A representación do tempo atmosférico.

Bloque 3. Vivir en sociedade

• A poboación.

• Os cambios na poboación.

• A poboación en España e en Galicia.

• A constitución.

• Educación viaria.

Bloque 4. As pegadas do tempo

• A historia e as fontes históricas.

• A Prehistoria e as súas etapas.

• A Prehistoria na península ibérica (I).

• A Prehistoria na península ibérica (II).

• A Prehistoria en Galicia.

• Os pobos prerromanos: celtas e iberos.

• Os pobos colonizadores do Mediterráneo.

• Os romanos na península ibérica (I).

• Os romanos na península ibérica (II).

• A Idade Antiga en Galicia.


1. Obter información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados,

utilizando diferentes fontes (directas e indirectas).

2. Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) para obter información aprender e

expresar contidos sobre Ciencias Sociais.

3. Desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no estudo.

14 CRITERIOS DE AVALIACIÓN

55

4. Realizar traballos e presentacións a nivel individual e de grupo que supoñan a busca, selección e

organización de textos de carácter social, xeográfico ou histórico, mostrando habilidade para

traballar tanto individualmente como de xeito colaborador dentro dun equipo.

5. Valorar o traballo en grupo, mostrando actitudes de cooperación e participación responsable,

aceptando as diferenzas con respecto e tolerancia cara ás ideas e achegas alleas nos diálogos e

debates.

6. Respectar a variedade dos diferentes grupos humanos e valorar a importancia dunha convivencia

pacífica e tolerante entre todos eles sobre a base dos valores democráticos e os dereitos humanos

universalmente compartidos.

7. Participar dun xeito eficaz e construtivo na vida social creando estratexias para resolver conflitos.

8. Valorar a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos, fomentando os valores

democráticos.

9. Desenvolver a creatividade e o espírito emprendedor, aumentando as capacidades para aproveitar

a información, as ideas e presentar conclusións innovadoras.

10. Desenvolver actitudes de cooperación e de traballo en equipo, así como o hábito de asumir novos

roles nunha sociedade en continuo cambio.


1. Adquirir o concepto de rocha e de mineral, coñecer algúns tipos de rochas e a súa composición

identificando distintos minerais, describindo as súas propiedades e como se encontran na natureza.

Adquirindo unha idea básica dos seus usos e utilidades.

2. Explicar a hidrosfera, describindo como se distribúe a auga no planeta e identificando as diferentes

masas e cursos de auga.

3. Describir tempo atmosférico, coñecer os fenómenos atmosféricos que nos permiten caracterizalo,

iniciándose nos rexistros e representacións gráficas do tempo atmosférico.

4. Explicar a diferenza entre clima e tempo atmosférico, analizando a importancia das predicións ante

catástrofes meteorolóxicas.

5. Recoñecer os principais fenómenos meteorolóxicos identificando as súas manifestacións máis

relevantes e identificando as características das estacións do ano.

6. Identificar os aparatos que utilizan os meteorólogos para obter medicións concretas e exactas

sobre as condicións atmosféricas, valorando a importancia das predicións do tempo meteorolóxico

nas vidas das persoas e nas actividades económicas dalgúns sectores.

56

7. Interpretar mapas do tempo e coñecer as informacións que se usan para describilo e predicilo.

8. Identificar a atmosfera como escenario dos fenómenos meteorolóxicos e relacionar as capas que a

forman con cada unha das súas funcións.

9. Identificar as actividades humanas que orixinan os desequilibrios no medio, adquirindo pautas de

consumo e comportamento responsable para reducir o impacto das nosas actividades e utilizando

medidas para evitar a deterioración do medio natural.


1. Explicar o concepto de poboación identificando os factores da súa evolución e os métodos para

estudala.

2. Describir e caracterizar os grupos de poboación en relación coas actividades económicas

identificando os sectores nos que se agrupan.

3. Fomentar a seguridade viaria en todos os seus aspectos: como peóns, como pasaxeiros, como

condutores de bicicletas, recoñecendo os sinais de tráfico e desenvolvendo hábitos de

comportamento correcto en relación co tráfico.


1. Utilizar as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade para ordenar temporalmente

algúns feitos históricos e outros feitos relevantes.

2. Adquirir a idea de idade da historia e datar as cinco idades da historia, asociadas aos feitos que

marcan os seus inicios e os seus finais.

3. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos máis

relevantes da Prehistoria e da Idade Antiga na península ibérica para adquirir unha perspectiva

global da súa evolución.

4. Datar a Prehistoria e coñecer as características da vida humana correspondentes aos dous períodos

en que se divide: Paleolítico e Neolítico.

5. Datar a Idade Antiga e coñecer as características da vida humana neste período, especialmente

durante a civilización romana.

6. Valorar a importancia dos museos, sitios e monumentos históricos como espazos onde se ensina e

se aprende mostrando unha actitude de respecto polo seu contorno e a súa cultura, apreciando a

herdanza cultural e entendendo a cultura propia como un elemento de identidade.

57


Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1.Busca, selecciona

e organiza

información concreta

e relevante, analízaa,

obtén conclusións,

reflexiona acerca do

proceso seguido e

comunícao oralmente

e por escrito.

Busca e selecciona

información relevante

sobre a área.


prácticos.

I: traballos.

2.1. Utiliza

tecnoloxías da

información e a

comunicación

(Internet, blogs, redes

sociais...) para

elaborar traballos coa

terminoloxía

adecuada aos temas

tratados.

Utiliza as TIC con

certa autonomía para

elaborar traballos.


sistemática.

I: diario de aula.

2.2.Analiza

informacións

relacionadas coa área

e manexa imaxes,

táboas, gráficos,

esquemas, resumos e

as tecnoloxías da

información e da

comunicación (TIC).

Analiza con pouca

axuda informacións

relacionadas coa

área.


prácticos.

I: traballos.

3.1.Realiza as tarefas

encomendadas e

Realiza as tarefas

case sempre de xeito


sistemática,

15 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

58

presenta os traballos

de xeito ordenado,

claro e limpo.

ordenado e limpo. exercicios prácticos.

I: traballos, diario de

aula.

3.2.Utiliza con rigor e

precisión o

vocabulario adquirido

para elaborar

traballos coa

terminoloxía

adecuada aos temas

tratados.

Utiliza case sempre

con rigor o

vocabulario da área.


prácticos.

I: traballos.

3.3. Expón

oralmente, de forma

clara e ordenada,

contidos relacionados

coa área, que

manifesten a

comprensión de

textos orais e

escritos.

Expón oralmente

contidos da área de

forma clara.

1º, 2º e 3º P: probas orais.

I: exposicións orais.

4.1.Realiza traballos

e presentacións a

nivel individual e de

grupo que supoñen a

busca, selección e

organización de

textos de carácter

xeográfico, social e

histórico.

Realiza traballos

individuais e en grupo

nos que busca e

selecciona textos

xeográficos, sociais e

históricos.


prácticos.

I: traballos.

5.1.Utiliza estratexias

para realizar traballos

de forma individual e

en equipo, e mostra

habilidades para a

resolución pacífica de

conflitos.

Utiliza estratexias

para realizar con

certa autonomía

traballos individuais e

en equipo.


sistemática.

I: rúbrica, diario de

aula.

5.2. Participa en

actividades de grupo

Participa case

sempre en


sistemática.

59

adoptando un

comportamento

responsable,

construtivo e solidario

e respecta os

principios básicos do

funcionamento

democrático.

actividades de grupo

cun comportamento

responsable e

solidario.

I: rúbrica, diario de

aula.

6.1.Valora a Valora a importancia 1º, 2º e 3º P: situacións orais de

importancia dunha dunha convivencia avaliación.

convivencia pacífica e pacífica e tolerante I: debate.

tolerante entre os entre os diferentes

diferentes grupos grupos humanos.

humanos sobre a

base dos valores

democráticos e os

dereitos humanos

universalmente

compartidos.

7.1.Participa dun Participa case 1º, 2º e 3º P: observación

xeito eficaz e sempre na vida social sistemática.

construtivo na vida dun xeito construtivo. I: diario de aula.

social e crea

estratexias para

resolver conflitos.

7.2.Identifica e utiliza Identifica e utiliza 1º, 2º e 3º P: observación

os códigos de case sempre os sistemática.

conduta e os usos principais códigos de I: diario de aula.

xeralmente aceptados conduta nos

nas distintas diferentes ámbitos.

sociedades e ámbitos

(escola, familia,

barrio, etc.).

8.1.Valora a Valora case sempre a 1º, 2º e 3º P: observación

cooperación e o cooperación e o sistemática.

diálogo como forma diálogo como forma I: diario de aula.

de evitar e resolver de evitar e resolver

conflitos e fomenta os conflitos.

60

valores democráticos. 9.1.Mostra actitudes Mostra case sempre 1º, 2º e 3º P: observación

de confianza en si actitudes de sistemática.

mesmo, sentido confianza en si I: rúbrica, diario de

crítico, iniciativa mesmo, sentido aula.

persoal, curiosidade, crítico, iniciativa

interese, creatividade persoal, curiosidade,

na aprendizaxe e interese, creatividade

espírito emprendedor na aprendizaxe e

que o fan activo ante espírito emprendedor.

as circunstancias que

o rodean.

9.2.Manifesta Manifesta case 1º, 2º e 3º P: observación

autonomía na sempre autonomía na sistemática.

planificación e planificación das I: diario de aula.

execución de accións tarefas.

e tarefas, e ten

iniciativa na toma de

decisións.

9.2.Explica a Explica de forma 1º, 2º e 3º P: situacións orais de

necesidade de sinxela a necesidade avaliación, probas

conservar os recursos de conservar os escritas.

naturais básicos para recursos naturais. I: debates, controis.

garantir un

desenvolvemento

sostible.

10.1.Desenvolve Desenvolve case 1º, 2º e 3º P: observación

actitudes de sempre actitudes de sistemática,

cooperación e de cooperación e de autoavaliación.

traballo en equipo, traballo en equipo. I: diario de aula,

valora as ideas alleas rúbrica, cuestionario.

e reacciona con

intuición, apertura e

flexibilidade ante elas.

10.2.Planifica Planifica con certa 1º, 2º e 3º P: observación

traballos en grupo, autonomía traballos sistemática.

coordina equipos, en grupo. I: diario de aula.

toma decisións e

61

acepta

responsabilidades.


Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1.Define hidrosfera

e identifica e nomea

masas e cursos de

augas continentais e

os movementos das

augas oceánicas e

explica como se

distribúen no planeta.

Define brevemente

hidrosfera e nomea

algunhas masas e

cursos de augas

continentais.


exercicios prácticos.

I: controis, traballos.

1.2.Nomea e localiza

os océanos nun

mapa.

Nomea e localiza os

principais océanos.




1.3.Coñece as

principais

acumulacións e

cursos de auga do

seu contorno

próximo.

Coñece algunhas das

principais

acumulacións e

cursos de auga da

contorna.


exercicios prácticos,

probas orais.

I: controis, traballos,

exposicións orais.

2.1.Observa,

identifica e explica a

composición das

rochas nomeando

algúns dos seus

tipos.

Identifica e explica

brevemente a

composición das

rochas.


exercicios prácticos,

probas orais.

I: controis, traballos,

exposicións orais.

62

2.2. Identifica e

explica as diferenzas

entre rochas e

minerais, clasifica

algúns minerais polas

súas propiedades e

describe os usos e

utilidades de rochas e

minerais


diferenzas entre

rochas e minerais e

clasifica algún

mineral.




63

3.1.Define tempo

atmosférico e coñece

a súa variabilidade.

Define brevemente

tempo atmosférico.




3.2.Identifica o tempo

que vai en función

das nubes, o vento, a

temperatura e as

precipitacións.

Identifica case

sempre o tempo que

vai.



I: traballos.

3.3.Describe como as

nubes nos informan

do estado da

atmosfera, identifica

algúns tipos sinxelos

de nubes segundo a

súa forma, cor e

altura, e asóciaas cos

seus nomes.

Describe de forma

sinxela como as

nubes nos informan

do estado da

atmosfera.




3.4.Identifica a

dirección e

velocidade do vento

como dous

importantes

elementos do tempo

atmosférico e nomea

os aparatos que

serven para medilos.

Identifica a dirección

ou a velocidade como

dous elementos

importantes do tempo

atmosférico.




3.5.Confecciona e

interpretar gráficos

sinxelos de

temperaturas e

precipitacións da súa

zona a partir dos

datos obtidos nun

período de tempo.

Confecciona e

interpreta con pouca

axuda gráficos

sinxeos de

temperatura e

precipitacións da

zona.



I: controis, estudos de

casos.

4.1.Explica cal é a

diferenza entre tempo

atmosférico e clima.

Explica brevemente a

diferenza entre tempo

atmosférico e clima.



I: controis, traballos. 4.2.Analiza a

importancia das

Analiza sen axuda a

importancia das



64

predicións ante

catástrofes

meteorolóxicas.

predicións ante

catástrofes

meteorolóxicas.


5.1.Describe de xeito Describe de maneira 2º P: exercicios

sinxelo como adoita autónoma como prácticos.

ser o tempo na zona adoita ser o tempo na I: traballos, estudos

na que vive ao longo contorna ao longo de casos.

das estacións. das estacións.

5.2.Identifica as Identifica as estacións 2º P: probas escritas,

estacións do ano e as do ano e algunhas exercicios prácticos.

súas características. das súas I: controis, traballos.

características.

6.1.Explica para que Explica brevemente 2º P: probas orais,

son necesarias as para que son exercicios prácticos.

predicións do tempo e necesarias as I: exposicions orais,

que aparatos utilizan predicións do tempo e traballos.

os meteorólogos para algúns aparatos

realizalas. utilizados polos

meteorólogos.

6.2. Describe unha Describe brevemente 2º P: probas escritas,

estación unha estación exercicios prácticos.

meteorolóxica e meteorolóxica. I: controis, traballos.

explica a súa función.

6.3.Identifica os Identifica algúns 2º P: probas escritas,

distintos aparatos de aparatos de medida exercicios prácticos.

medida que se que se utilizan para a I: controis, traballos,

utilizan para a recollida de datos mapas conceptuais.

recollida de datos atmosférticos.

atmosféricos e

clasifica cada aparato

meteorolóxico coa

información que nos

ofrece.

6.4.Explica e valora a Explica brevemente a 2º P: probas orais,

importancia das importancia das exercicios prácticos.

predicións predicións I: debates, traballos.

meteorolóxicas na meteorolóxicas.

vida das persoas e

nalgunhas

65

actividades

económicas.

7.1.Interpreta un

sinxelo mapa

meteorolóxico

distinguindo os seus

elementos principais.

Interpreta con pouca

axuda un sinxelo

mapa meteorolóxico.

2º P: exercicios

prácticos.

I: estudo de casos.

8.1.Define atmosfera,

coñece como varía

esta en altura e

describe feitos e


capas que se

aprecian nelas.

Define brevemente

atmosfera e describe

alguns feits e

caracteristicas das

súas capas.




8.2.Explica a

importancia de coidar

a atmosfera e as

consecuencias de

non facelo.

Explica brevemente a

importancia de coidar

a atmosfera.

2º P: probas orais.

I: debates,

exposicións orais.

9.1.Identifica e

describe as

alteracións e

desequilibrios que os

seres humanos

producimos no medio

natural e as causas

que os provocan.

Identifica algunas

alteracións que os

seres humanos

producimos no medio

natural.


I: debates,

exposicións orais.

9.3.Mostra

sensibilidade ante os

problemas ambientais

e realiza un consumo

responsable.

Mostra case sempre

sensibilidade ante os

problemas ambientais

e realiza un consumo

responsable.

2º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

9.4.Propón e asume

accións no seu

contorno próximo

para reducir o

impacto das nosas

actividades.

Propón e asume

agunhas accións na

contorna para reducir

o impacto das nosas

actividades.

2º P: exercicios

prácticos.

I: tarefas.

66


Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1.Define poboación

dun territorio e

identifica os principais

factores que inciden

nela e defíneos

correctamente.

Define brevemente

poboación dun

territorio.




1.2.Explica por que a

poboación se reparte

de forma desigual en

España, pois hai

comunidades

autónomas

densamente

poboadas e outras

con menor

densidade.

Explica de forma

sinxela por que a

poboación se reparte

de forma desigual en

España.



I: controis, estudo de

casos.

1.3. Interpreta

pirámides de

poboación sinxelas e

explica que

representan.

Interpreta con pouca

axuda pirámides de

poboación sinxelas.

2º P: exercicios

prácticos.

I: estudo de casos.

1.4.Describe as

diferenzas entre

censo de poboación e

padrón municipal e

coñece os

organismos

encargados de

realizalos.

Describe as

diferenzas principais

entre censo de

poboación e padrón

municipal.

2º P: exercicios

prácticos.

I:estudo de casos.

1.5. Define

poboación activa e

poboación non activa

e clasifica a

poboación en relación

Define brevemente

poboación activa e

non activa.

2º P: exercicios

prácticos.

I: estudo de casos.

67

co traballo. 2.1.Respecta a Respecta case 2º P: observación

seguridade viaria en sempre a seguridade sistemática.

todos os seus viaria. I: diario de aula,

aspectos. rexistro anecdótico.

2.2. Valora a Valora case sempre 2º P: observación

importancia que ten o a importancia do sistemática.

respecto das normas respecto das normas I: diario de aula,

e sinais de tráfico e e sinais de tráfico e rexistro anecdótico.

coñece o seu coñece o significado

significado. das principais.

2.3.Identifica Identifica algunha 2º P: proba oral.

diferentes situacións situación na que o I: diálogo, debate.

e circunstancias nas peón pode ver

que o peón pode ver comprometida a súa

comprometida a súa seguridade.

seguridade a causa

dun comportamento

indebido.


Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1. Relata feitos

da súa vida utilizando

aspectos básicos de

tempo: pasado,

presente, futuro,

anterior, posterior,

simultáneo partindo

da súa historia

familiar.

Relata brevemente

feitos da súa vida

utilizando algúns

aspectos básicos de

tempo.


I: exposicións.

68

1.2.Usa diferentes

técnicas para localizar

no tempo e no espazo

feitos do pasado, para

percibir a duración, a

simultaneidade e as

Usa algunha técnica

para localizar no

tempo e no espazo

feitos do pasado.

3º P: exercicios

prácticos.

I: traballos.

69

relacións entre os

acontecementos.

1.3.Recoñece o Recoñece o século 3º P: probas escritas.

século como unidade como unidade de I: traballos, controis.

de medida do tempo medida do tempo

histórico e localiza histórico.

feitos situándoos

como sucesivos a. C.

ou d. C.

2.1.Define o concepto Define de forma 3º P: exercicios

de Prehistoria sinxela o concepto de prácticos, probas

enumera as idades da Prehistoria e enumera escritas.

historia e ordénaas as idades da historia. I: caderno, controis.

cronoloxicamente.

2.2.Recoñece as Recoñece as idades 3º P: exercicios

distintas idades da da historia e describe prácticos.

historia e describe as algunha das súas I: estudo de casos.

formas de vida máis formas de vida.

características delas.

3.1.Describe as Describe algunhas 3º P: exercicios

principais das principais prácticos.

características da características da I: estudo de casos.

Prehistoria e da Idade Prehistoria e da Idade

Antiga na península Antiga na península

ibérica. ibérica.

4.1. Explica a Explica de forma 3º P: exercicios

diferenza dos dous sinxela a diferenza prácticos.

períodos nos que se dos dous periodos I: estudo de casos.

divide a Prehistoria nos que se divide a

(Paleolítico e Prehistoria.

Neolítico) e describe

as características

básicas da vida

nestas dúas épocas.

4.2. Explica e Explica de forma 3º P: exercicios

valora a importancia sinxela a importancia prácticos.

da escritura, a da escritura, a I: estudo de casos.

agricultura e a agricultura e a

gandería como gandería como

70

descubrimentos que descubrimentos que

cambiaron cambiaron as

profundamente as sociedades humanas.

sociedades humanas.

4.3. Relaciona o Relaciona con pouca 3º P: exercicios

desenvolvemento dos axuda o prácticos.

transportes durante o desenvolvemento dos I: estudo de casos.

Neolítico co transportes durante o

desenvolvemento do Neolítico co

comercio. desenvolvemento do

comercio.

5.1. Data a Idade Data a Idade Antiga e 3º P: exercicios

Antiga e describe as describe algunha prácticos.

características característica da vida I: estudo de casos.

básicas da vida naquel tempo.

naquel tempo, en

especial as referidas

á civilización romana.

5.2. Explica a Explica de forma 3º P: exercicios

conquista romana da sinxela a conquista prácticos.

Península e coñece a romana da Península. I: estudo de casos.

organización territorial

da Hispania romana.

5.3.Recoñece os Recoñece algún tipo 3º P: exercicios

diferentes tipos de de vivenda e prácticos, probas

vivendas e construción orais.

construcións máis representativo na I: estudo de casos,

significativas na época dos romanos exposicións.

época dos romanos en España e Galicia.

en España e en

Galicia.

5.4.Explica aspectos Explica algún aspecto 3º P: exercicios

relacionados coa relacionado coa forma prácticos.

forma de vida e de vida e a I: estudo de casos.

organización social da organización social da

época dos romanos época dos romanos

en España e en en España e Galicia.

Galicia.

71

5.5.Describe Describe de forma 3º P: exercicios

algunhas sinxela algunha prácticos, probas

manifestacións manifestación cultural orais.

culturais e artísticas e artística dalgunha I: estudo de casos,

das distintas etapas etapa histórica presentacións orais.

da historia estudadas. estudada.

6.1. Respecta e Respecta case 3º P: observación

asume o sempre o sistemática.

comportamento que comportamento que I: diario de aula.

debe cumprirse cando debe cumprirse cando

visita un museo ou un visita un museo ou un

edificio antigo. edificio antigo.

6.2. Explica para Explica brevemente 3º P: exercicios

que se poden utilizar para que se pode prácticos, probas

nos nosos días os utilizar na actualidade orais.

edificios do pasado. os edificios do I: estudo de casos,

pasado. presentacións orais.

LINGUA GALEGA 4º PRIMARIA

1. Comprender textos orais e escritos para obter, procesar e compartir información, mantendo a

atención e unha actitude crítica.

2. Escoitar, reproducir e representar expresións da linguaxe oral tradicional (adiviñas, cancións, contos,

trabalinguas, etc.) e valorar estas expresións como un feito cultural enriquecedor.

3. Expresarse oralmente e por escrito axeitadamente en diferentes ámbitos, adecuando a forma de

expresión á situación e á intención comunicativa.

4. Escoitar e relatar experiencias presentes e pasadas, respectando os aspectos normativos da lingua.

5. Expresar con claridade, ordenadamente e mediante os mecanismos de cohesión necesarios: vivencias,

ideas, observacións, sentimentos, etc.

6. Valorar e aceptar as achegas propias e as dos demais, respectando as normas do intercambio

comunicativo.

7. Utilizar unha linguaxe non sexista e respectuosa coas diferenzas.

8. Representar e recitar textos orais coa articulación, a entoación e o ritmo axeitados, de forma

comprensiva e expresiva, coa pronuncia propia da lingua galega e coa xesticulación adecuada.

OBXECTIVOS DA ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA 4.º EP

70

9. Utilizar, de maneira xeral, estratexias para mellorar a lectura.

10. Desenvolver o hábito e o gusto pola lectura, como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación, e

amosar certa autonomía lectora.

11. Analizar os aspectos sinxelos do texto (estrutura do discurso, vocabulario, intención, etc.).

12. Usar o dicionario, en formato papel ou dixital, con certa autonomía.

13. Utilizar terminoloxía lingüística básica e aplicar o seu coñecemento no uso da lingua.

14. Valorar a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e de Europa.

15. Identificar e evitar as interferencias entre as linguas que está a aprender.

16. Identificar, de maneira global, as variedades xeográficas da lingua galega e recoñecer a estándar como

variante unificadora.

17. Mostrar interese polo coidado na presentación dos textos escritos e respecto pola norma ortográfica.

18. Comprender textos do ámbito escolar producidos con finalidade didáctica (definicións, instrucións,

explicacións…) ou de uso social (debates, correos electróncios, páxinas web…), para aprender e para

informarse.

19. Producir textos escritos propios da vida social da aula, como modelo de comunicar coñecementos,

experiencias e necesidades (normas, cuestionarios, anotacións na axenda...), de acordo coas

características propias destes textos.

20. Interpretar a información dos textos procedente de esquemas, gráficos e ilustracións, e utilizar este

tipo de recursos paratextuais nas creacións propias.

21. Utilizar, de xeito dirixido, as Tecnoloxías da Información e a Comunicación TIC e os diferentes

tipos de bibliotecas (de aula, de centro, de localidade e virtuais), mostrando respecto polas súas

normas de funcionamento, coa finalidade de obter información e modelos para a composición escrita.

22. Compoñer textos propios dos medios de comunicación social, utilizando soportes do ámbito escolar:

rede WIFI, Notebook e páx. WEB do colexio e da localidade.

23. Subliñar, esquematizar e resumir a información relevante de textos sinxelos.

24. Comprender textos literarios de xéneros diversos, axeitados en canto a temática e complexidade, e

iniciarse no coñecemento da linguaxe literaria.

25. Valorar a literatura como fonte de coñecemento da cultura propia e da doutros países.


DESCRITORES

71




Coidado do contorno

ambiental e dos seres vivos

• Interactuar co contorno natural de

maneira respectuosa.


dos recursos naturais para

promover un desenvolvemento

sostible.


seres vivos do seu contorno.


producidos polo home no contorno

natural e as repercusións para a

vida futura.

Vida saudable


vida saudable en canto á

alimentación e ao exercicio físico.

• Xerar criterios persoais sobre a

visión social da estética do corpo

humano fronte ao coidado saudable

do mesmo.


• Recoñecer a importancia da ciencia

na nosa vida cotiá.

• Aplicar métodos científicos

rigorosos para mellorar a

comprensión da realidade

circundante.




ocorre ao noso redor.

Manexo de elementos

matemáticos





datos, elementos xeométricos…) en


72



• Aplicar os coñecementos

matemáticos para a resolución de

situacións problemáticas en

contextos reais e en calquera

materia.

• Realizar argumentacións en

calquera contexto con esquemas

lóxico-matemáticos.

• Aplicar as estratexias de resolución

de problemas a calquera situación

problemática.


Comprensión: oral e escrita

• Comprender o sentido dos textos

escritos.

• Captar o sentido das expresións

orais: ordes, explicacións,

indicacións, relatos…



• Expresar oralmente, de maneira

ordenada e clara, calquera tipo de

información.

• Utilizar o coñecemento das

estruturas lingüísticas, normas

ortográficas e gramaticais para




Normas de comunicación • Respectar as normas de

comunicación en calquera contexto:

quenda de palabra, escoita atenta

ao interlocutor…

• Manexar elementos de

comunicación non verbal, ou en

diferentes rexistros, nas diversas

situacións comunicativas.

73

Comunicación noutras linguas

• Entender o contexto sociocultural

da lingua, así como a súa historia,

para un mellor uso da mesma.







diversas.

Competencia dixital

Tecnoloxías da información

• Empregar distintas fontes para a

busca de información.

• Seleccionar o uso das distintas

fontes segundo a súa fiabilidade.

• Elaborar e publicar información

propia derivada de información

obtida a través de medios

tecnolóxicos.





• Comprender as mensaxes que

veñen dos medios de

comunicación.


dixitais



• Actualizar o uso das novas

tecnoloxías para mellorar o traballo

e facilitar a vida diaria.


tecnoloxías.

74

Conciencia

culturais

e

expresións

Respecto polas


propias e alleas

• Mostrar respecto cara ás obras

máis importantes do patrimonio

cultural a nivel mundial.

• Valorar a interculturalidade como

unha fonte de riqueza persoal e

cultural.


patrimonio natural e da evolución

do pensamento científico.

Expresión cultural e artística





• Elaborar traballos e presentacións

con sentido estético.

Competencias

cívicas

sociais e

Educación

constitucional

cívica

e

• Coñecer e aplicar dereitos e

deberes da convivencia cidadá no

contexto da escola.

• Identificar as implicacións que ten

vivir nun Estado social e

democrático de dereito referendado

por unha norma suprema chamada

Constitución Española.

Relación cos demais • Desenvolver capacidade de diálogo


convivencia e traballo e para a





• Recoñecer riqueza na diversidade

de opinións e ideas.

75

Compromiso social



• Concibir unha escala de valores

propia e actuar conforme a ela.




• Involucrarse ou promover accións

cun fin social.


emprendedor

Autonomía persoal





• Ser constante no traballo

superando as dificultades.



Liderado






• Priorizar a consecución de

obxectivos grupais a intereses

persoais.



previos do tema.



• Encontrar posibilidades no contorno


76

Emprendemento

• Optimizar o uso de recursos

materiais e persoais para a

consecución de obxectivos.

• Mostrar iniciativa persoal para

iniciar ou promover accións novas.

• Asumir riscos no desenvolvemento

das tarefas ou os proxectos.

• Actuar con responsabilidade social

e sentido ético no traballo.

Aprender a aprender

Perfil de aprendiz


como aprendiz: estilos de

aprendizaxe, intelixencias múltiples,

funcións executivas…

• Desenvolver as distintas

intelixencias múltiples.

• Xestionar os recursos e as

motivacións persoais en favor da

aprendizaxe.

• Xerar estratexias para aprender en

distintos contextos de aprendizaxe.

Ferramentas para estimular o

pensamento

• Aplicar estratexias para a mellora

do pensamento creativo, crítico,

emocional, interdependente…

• Desenvolver estratexias que

favorezan a comprensión rigorosa

dos contidos.

77

Planificación e avaliación da

aprendizaxe

• Planificar os recursos necesarios e

os pasos a realizar no proceso de

aprendizaxe.

• Seguir os pasos establecidos e

tomar decisións sobre os pasos

seguintes en función dos resultados

intermedios.


de aprendizaxe.


aprendizaxe.

Na área de Lingua Galega e Literatura.

Na área de Lingua Galega e Literatura incidiremos no adestramento de todas as competencias de

xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afíns á área.


O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular permítenos utilizar, interpretar e

expresar con claridade situacións cotiás contendo elementos matemáticos. Así mesmo, ofrece a

posibilidade real de utilizar a actividade matemática en contextos variados para poder desenvolver

así a utilización da linguaxe como instrumento para poder comunicarse e expresarse a diferentes

niveis.


• Interactuar co contorno natural de xeito respectuoso.

• Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.

• Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no contorno natural e as repercusións para a vida

futura.

• Desenvolver e promover hábitos de vida saudable en canto á alimentación e ao exercicio físico.

• Xerar criterios persoais acerca da visión social sobre a estética do corpo humano fronte ao coidado

saudable deste.


78

• Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá.

• Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos

xeométricos...) en situacións cotiás.

• Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.


A expresión oral e a expresión escrita requiren dun adestramento en cada unha das áreas. De forma

sistemática procuraremos adestrar polo menos un descritor en cada unha das unidades didácticas.

Debido ao carácter da área, trataremos de que adquiran as destrezas comunicativas no uso da lingua.

Será unha prioridade dotar o alumnado de estratexias que favorezan unha correcta aprendizaxe e

que lle aseguren un manexo efectivo nas situacións cotiás e en diferentes contextos nos que se

encontre.


• Comprender o sentido dos textos escritos.

• Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos…



• Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar

textos escritos.

• Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario.

• Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao

interlocutor...

• Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas diversas situacións

comunicativas.

• Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás.

Competencia dixital

Ser competente na utilización das Tecnoloxías da Información e a Comunicación como instrumento

de traballo intelectual inclúe utilizalas na súa dobre función de transmisoras e xeradoras de

información e coñecemento. Dende esta área faise necesario o manexo de ferramentas dixitais para

a adquisición de información transformándoa en coñecemento.

79

Na área de Lingua Galega e Literatura adestraremos os seguintes descritores:

• Empregar distintas fontes para a busca de información.


• Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.

• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas

• Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos.

• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.


• Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.


A través da lingua, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o ámbito que nos rodea e os seus

cambios, polo que esta competencia nos pode dar unha visión diferente dende a perspectiva das

diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística.




• Expresar sentimentos e emocións dende códigos artísticos.

• Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián.



A área de Lingua Galega e Literatura pídenos desenvolver unha serie de actitudes e valores que nos

van levar a saber desenvolvernos na sociedade na que vivimos. Os indicadores desta competencia

poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación:


• Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a




• Aprender a comportarse dende o coñecemento dos distintos valores.



80


Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

A área de Lingua Galega e Literatura esixe un proceso de ensino-aprendizaxe activo. O enfoque

comunicativo radica na necesidade de utilizar a lingua. Será necesario iniciar o alumnado en

adestrar diferentes habilidades de emprendemento como unha forma de consolidar as diferentes

ferramentas para comunicarse.

Neste caso, os descritores que cómpre adestrar son:

• Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.



• Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos.

• Priorizar a consecución de obxectivos grupais a intereses persoais.

• Encontrar posibilidades no ámbito que outros non ven.

• Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.


Aprender a aprender

A competencia de aprender a aprender supón dispoñer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe

e ser capaz de continuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autónomo de acordo a aquilo

que nos formulamos. Nesta área vese a necesidade de traballar de forma explícita a confianza nun

mesmo para poder traballar cos outros e o gusto por aprender.

Os descritores que utilizaremos para adestrar esta competencia son:


funcións executivas…


• Planificar recursos necesarios e pasos a realizar no proceso de aprendizaxe.

• Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente…

• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

• Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados

intermedios.


81

COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA LGB1.1.1. Comprende as ideas principais dun texto xornalístico oral informativo dos medios de comunicación audiovisual, emitido de xeito claro, directo e sinxelo.

LGB1.1.2. Elabora un breve resumo dun texto oral.

LGB1.2.1. Accede de xeito guiado a documentos, audio-visuais e dixitais para obter a información necesaria para realizar traballos ou comple-tar información.

LGB1.3.1. Participa nunha conversa entre iguais, com-prendendo o que di o interlo-cutor e intervindo coas propostas propias.

LGB1.3.2. Sigue unha expo-sición da clase e extrae o sentido global.

LGB1.3.3. Elabora e produce textos orais (explicacións sin-xelas, exposicións, narra-cións...) presentando coherentemente a secuencia de ideas, feitos, vivencias e as súas opinións e preferencias, utilizando o dicionario se é preciso.

LGB1.3.4. Participa no traba-llo en grupo, así como nos debates.

LGB1.4.1. Atende as inter-vencións dos e das demais en actos de fala orais, sen inTerromper.

LGB1.4.2. Respecta as opi-nións da persoa que fala.

LGB1.5.1. Respecta as quendas de palabra nos in-tercambios orais.

LGB1.5.2. Respecta as opi-nións das persoas participan-tes nos intercambios orais e é consciente da posibilidade de empregar a lingua galega en calquera intercambio oral dentro da escola ou fóra dela.

LGB1.5.3. Emprega unha postura e xestualidade adap-tada ao discurso, para refor-zalo e facilitar a súa com- prensión.

LGB1.5.4. Exprésase cunha pronuncia e dicción correc-tas: articulación e volume.

LGB1.5.5. Participa na con-versa formulando e contes-tando preguntas.

LGB1.6.1. Planifica e elabora un discurso oral coherente, na secuencia de ideas ou fei-tos utilizando un vocabulario adecuado á súa idade.

LGB1.6.2. Elabora un discur-so oral cohesivo, utilizando algúns nexos básicos.

LGB1.6.3. Amosa un discur-so oral claro, cunha pronun-cia e entoación axeitada e propia da lingua galega.

LGB1.7.1. Elabora textos sinxelos propios dos medios de comunicación mediante simulación.

LGB1.8.1. Utiliza a expresividade corporal para reforzar o sentido das súas producións orais.

LGB1.9.1. Amosa respecto ás ideas dos e das demais e contribúe ao traballo en grupo.

LGB1.10.1. Interésase por expresarse oralmente coa pronuncia e entoación ade-cuada a cada acto comunica-tivo.

LGB1.11.1. Usa, dunha for-ma xeral, unha linguaxe non sexista.

LGB1.11.2. Usa, de maneira xeral, unha linguaxe respec-tuosa coas diferenzas.

LGB1.12.1. Identifica diferen-zas fonéticas e morfolóxicas moi evidentes en textos orais caracterizados pola súa orixe xeográfica.

LGB1.12.2. Valora por igual as distintas variedades xeo-gráficas da lingua galega e o estándar como variante unificadora.

LGB1.13.1. Identifica o uso oral da lingua galega con di-versos contextos profesio-nais: sanidade, educación, medios de comunicación, to-do tipo de comercios.

LGB1.13.2. Recoñece a validez da lingua galega para conversas con persoas coñe-cidas ou descoñecidas.

LGB2.1.1. Comprende a información relevante en tex-tos propios de situacións co-tiás e dos medios de comuni- cación social nos que esta se amose de forma evidente.

LGB2.1.2. Identifica as ideas principais dun texto (narrati-vo, descritivo, expositivo) adecuado á súa idade.

LGB2.1.3. Busca, localiza e selecciona información con-creta dun texto sinxelo, ade-cuado á súa idade.

LGB2.1.4. Interpreta, personi-ficacións, hipérboles e ironías evidentes, en textos de difi-cultade adecuada á súa idade.

LGB2.1.5. Identifica a estru-tura xeral dun texto e recoñe-ce algúns mecanismos de cohesión (repeticións, sinó- nimos, anáforas pronominais sinxelas).

LGB2.1.6. Emprega o dicio-nario para resolver as dúbi-das de vocabulario que atopa nos textos.

LGB2.1.7. Fai unha lectura rápida, selectiva ou integral en función das necesidades de cada momento.

LGB2.2.1. Interpreta e com-prende, de maneira xeral, a información de gráficos, es-quemas sinxelos e ilustra- cións, relacionando esta co contido do texto que acom-pañan.

LGB2.3.1. Realiza o subliña-do das ideas principais dun texto sinxelo.

LGB2.3.2. Esquematiza as ideas dun texto sinxelo, indi-cando as ideas principais.

LGB2.3.3. Realiza o resumo dun texto sinxelo.

LGB2.4.1. Deduce, de manei-ra xeral, o posible contido dun texto antes de lelo, axu-dándose do título e as ilus- tracións.

LGB2.4.2. Relé un texto e marca as palabras clave para acadar a comprensión, cando é preciso.

LGB2.5.1. Utiliza, de forma guiada, as tecnoloxías da in-formación para obter infor-mación.

LGB2.5.2. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a in-formación dun texto.

LGB2.6.1. Descodifica sen dificultade as palabras.

LGB2.6.2. Le textos en voz alta, sen dificultade e coa ve-locidade adecuada.

82

LGB2.6.3. Le textos, adapta-dos á súa idade e aos seus intereses, en silencio e sen dificultade.

LGB2.6.4. Fai lecturas dra-matizadas de textos.

LGB2.7.1. Usa a biblioteca de aula con certa autonomía, para obter datos e informa-cións, e colabora no seu coi- o e mellora.

LGB2.7.2. Identifica o funcio-namento da biblioteca de au-la, de centro, así como as vir-tuais e colabora no seu coi-dado e mellora. LGB2.7.3. Participa en activi-dades literarias do centro.

LGB2.8.1. Amosa interese pola conservación e organi-zación dos seus libros.

LGB2.9.1. Amosa interese pola lectura como fonte de aprendizaxe e medio de co-municación.

LGB2.10.1. Amosa certa autonomía lectora e capaci-dade de seleccionar textos do seu interese.

LGB2.10.2. Expresa, de maneira sinxela, opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.

LGB3.1.1. Planifica a elabo-ración do texto, antes de co-mezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e estruturando a información.

LGB3.1.2. Elabora o texto cunha estrutura definida, con coherencia xeral e de xeito creativo.

LGB3.1.3. Aplica, de forma xeral, os signos de puntua-ción (punto, coma, punto e coma, dous puntos, puntos suspensivos, signos de ex-clamación e interrogación). LGB3.1.4. Aplica, de maneira xeral, a norma lingüística: or-tografía, acentuación, léxico, morfosintaxe.

LGB3.1.5. Escribe textos propios seguindo o proceso de planificación, redacción, revisión e elabora borrado-res.

LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de tex-tos.

LGB3.2.1. Elabora, en dife-rentes soportes, textos pro-pios da vida cotiá e académi-ca, imitando modelos: cartas e correos electrónicos, men-saxes curtas, normas de convivencia,avisos, instru-cións… LGB3.2.2. Redacta textos sinxelos xornalísticos (noti-cias) e publicitarios (anuncios e carteis).

LGB3.2.3. Elabora diferentes tipos de textos (narrativos, expositivos, descritivos) se-guindo un guión establecido.

LGB3.2.4. Escribe textos coherentes empregando al-gúns elementos de cohesión.

LGB3.2.5. Resume o contido de textos sinxelos propios do ámbito da vida persoal ou familiar ou dos medios de comunicación.

LGB3.3.1. Elabora por escrito textos moi sinxelos do ámbito académico (cuestionarios, resumos, informes sinxelos, descricións, explicacións...) para obter, organizar e co-municar información.

LGB3.4.1. Elabora textos sinxelos que combinan a lin-guaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios, anun-cios, cómic.

LGB3.5.1. Usa, de xeito guiado, programas informáti-cos de procesamento de tex-to.

LGB3.6.1. Usa recursos sinxelos gráficos e paratex-tuais (ilustracións, subliña-dos, gráficos e tipografía) pa-ra facilitar a comprensión dos textos e ilustrar o seu conti-do.

LGB3.7.1. Coida a presenta-ción dos textos seguindo as normas básicas de presenta-ción establecidas: marxes, disposición no papel, limpe-za, calidade caligráfica, inter-liñado… en calquera soporte. LGB3.7.2. Valora a lingua escrita como medio de co-municación e como medio de obtención e coñecemento.

LGB4.1.1. Sinala a denomi-nación dos textos traballados e recoñece nestes enuncia-dos, palabras e sílabas.

LGB4.1.2. Identifica o tempo verbal (presente, pasado e futuro) en formas verbais da-das.

LGB4.1.3. Diferencia as síla-bas que conforman cada pa-labra, diferenciando a sílaba tónica das átonas.

LGB4.1.4. Identifica nun texto substantivos, adxectivos de-terminantes e cuantificado-res.

LGB4.1.5. Sinala o xénero e número de palabras dadas e cámbiao.

LGB4.2.1. Aplica xeralmente as normas de acentuación.

LGB4.2.2. Coñece e utiliza as normas ortográficas básicas, aplicándoas nas súas produ-cións escritas.

LGB4.2.3. Valora a importan-cia do dominio da ortografía para asegurar unha correcta comunicación escrita entre as persoas falantes dunha mesma lingua e para garantir unha adecuada interpretación dos textos escritos.

LGB4.3.1. Emprega con correccións os signos de puntuación.

LGB4.3.2. Usa unha sintaxe elemental adecuada nas sú-as producións.

LGB4.3.3. Respecta, de xeito xeral, as normas morfosintác-ticas de colocación do pro-nome átono.

LGB4.4.1. Usa diversos co-nectores básicos entre ora-cións: adición, causa, oposi-ción, contradición...

LGB4.5.1. Identifica intuiti-vamente, en oracións sinxe-las, o papel semántico do su-xeito.

LGB4.5.2. Sinala intuitiva-mente o verbo e os seus complementos, especialmen-te o suxeito, en oracións.

LGB4.6.1. Usa, con certa autonomía, o dicionario en papel ou dixital.

LGB4.7.1. Recoñece pala-bras derivadas e compostas, identificando e formando fa-milias de palabras.

LGB4.7.2. Recoñece e usa sinónimos, antónimos, pala-bras polisémicas de uso habi-tual.

LGB4.8.1. Identifica e valora a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluri-cultural de España e de Eu- ropa. LGB4.9.1. Recoñece, de forma xeral, e evita as interfe-rencias entre as linguas que está a aprender.

LGB4.9.2. Identifica diferen-zas, regularidades e seme-llanzas elementais sintácti-cas, ortográficas, morfolóxi-cas e léxicas entre todas as linguas que coñece e/ou está a aprender, como punto de apoio para a súa aprendiza-xe.

LGB5.1.1. Escoita, memoriza e reproduce textos proceden-tes da literatura popular oral galega (adiviñas, lendas, contos, poemas, cancións, di-tos) e da literatura galega en xeral.

83

LGB5.1.2. Valora os textos da literatura galega (oral ou non) como fonte de coñece-mento da nosa cultura e co-mo recurso de gozo persoal.

LGB5.2.1. Le en silencio obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e literatura actual, en diferentes soportes.

LGB5.2.2. Le en voz alta obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e literatura actual e en diferen-tes soportes. LGB5.3.1. Identifica o xénero literario ao que pertencen uns textos dados: narrativa, poe-sía e teatro.

LGB5.4.1. Recrea e compón poemas e relatos, a partir de modelos sinxelos, para co-municar sentimentos, emo- cións, preocupacións, dese-xos, estados de ánimo ou lembranzas.

LGB5.5.1. Participa activa-mente en dramatizacións de situacións e de textos litera-rios adaptados á súa idade.

LGB5.6.1. Valora a literatura en calquera lingua, como ve-hículo de comunicación, fonte de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas, e como recurso de gozo perso-al.

COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA

LGB2.2.1. Interpreta e comprende, de maneira xeral, a información de gráficos, esquemas sinxelos e ilustracións,

relacionando esta co contido do texto que acompañan.

COMPETENCIA DIXITAL

LGB1.2.1. Accede de xeito guiado a documentos, audiovisuais e dixitais para obter a información necesaria para realizar

traballos ou completar información.


LGB2.1.1. Comprende a información relevante en textos propios de situacións cotiás e dos medios de comunicación social

nos que esta se amose de forma evidente.

LGB2.5.1. Utiliza, de forma guiada, as tecnoloxías da información para obter información.

LGB2.5.2. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a información dun texto.

LGB3.2.1. Elabora, en diferentes soportes, textos propios da vida cotiá e académica, imitando modelos: cartas e correos

electrónicos, mensaxes curtas, normas de convivencia,avisos, instrucións…

LGB3.5.1. Usa, de xeito guiado, programas informáticos de procesamento de texto.

LGB3.6.1. Usa recursos sinxelos gráficos e paratextuais (ilustracións, subliñados, gráficos e tipografía) para facilitar a

comprensión dos textos e ilustrar o seu contido.

LGB3.7.1. Coida a presentación dos textos seguindo as normas básicas de presentación establecidas: marxes, disposición no

papel, limpeza, calidade caligráfica, interliñado… en calquera soporte.


LGB5.2.1. Le en silencio obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e literatura

actual, en diferentes soportes.

LGB5.2.2. Le en voz alta obras e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e literatura

actual e en diferentes soportes.

84

COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER (CAA)

LGB1.1.1. Comprende as ideas principais dun texto xornalístico oral informativo dos medios de comunicación audiovisual,

emitido de xeito claro, directo e sinxelo.

LGB1.2.1. Accede de xeito guiado a documentos, audiovisuais e dixitais para obter a información necesaria para realizar

traballos ou completar información.

LGB1.3.1. Participa nunha conversa entre iguais, comprendendo o que di o interlocutor e intervindo coas propostas propias.

LGB1.3.2. Sigue unha exposición da clase e extrae o sentido global.

LGB1.3.3. Elabora e produce textos orais (explicacións sinxelas, exposicións, narracións...) presentando coherentemente a

secuencia de ideas, feitos, vivencias e as súas opinións e preferencias, utilizando o dicionario se é preciso.

LGB1.3.4. Participa no traballo en grupo, así como nos debates.

LGB1.5.1. Respecta as quendas de palabra nos intercambios orais.

LGB1.5.5. Participa na conversa formulando e contestando preguntas.

LGB1.6.1. Planifica e elabora un discurso oral coherente, na secuencia de ideas ou feitos utilizando un vocabulario adecuado

á súa idade.


LGB1.8.1. Utiliza a expresividade corporal para reforzar o sentido das súas producións orais.


LGB1.10.1. Interésase por expresarse oralmente coa pronuncia e entoación adecuada a cada acto comunicativo.

LGB2.1.3. Busca, localiza e selecciona información concreta dun texto sinxelo, adecuado á súa idade.

LGB2.1.4. Interpreta, personificacións, hipérboles e ironías evidentes, en textos de dificultade adecuada á súa idade.

LGB2.1.6. Emprega o dicionario para resolver as dúbidas de vocabulario que atopa nos textos.




LGB2.3.1. Realiza o subliñado das ideas principais dun texto sinxelo.

LGB2.3.2. Esquematiza as ideas dun texto sinxelo, indicando as ideas principais.

LGB2.3.3. Realiza o resumo dun texto sinxelo.

LGB2.4.1. Deduce, de maneira xeral, o posible contido dun texto antes de lelo, axudándose do título e as ilustracións.


LGB2.5.1. Utiliza, de forma guiada, as tecnoloxías da información para obter información.


LGB2.6.1. Descodifica sen dificultade as palabras.

LGB2.7.1. Usa a biblioteca de aula con certa autonomía, para obter datos e informacións, e colabora no seu coidado e

mellora.

LGB2.7.2. Identifica o funcionamento da biblioteca de aula, de centro, así como as virtuais e colabora no seu coidado e

mellora.

LGB2.8.1. Amosa interese pola conservación e organización dos seus libros.

LGB2.9.1. Amosa interese pola lectura como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación

LGB2.10.2 . Expresa, de maneira sinxela, opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.

LGB3.1.1. Planifica a elaboración do texto, antes de comezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e estruturando a

información.


LGB3.1.5. Escribe textos propios seguindo o proceso de planificación, redacción, revisión e elabora borradores.

LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de textos.

LGB3.2.1. Elabora, en diferentes soportes, textos propios da vida cotiá e académica, imitando modelos: cartas e correos

electrónicos, mensaxes curtas, normas de convivencia,avisos, instrucións…

LGB3.2.2. Redacta textos sinxelos xornalísticos (noticias) e publicitarios (anuncios e carteis).

LGB3.2.3. Elabora diferentes tipos de textos (narrativos, expositivos, descritivos) seguindo un guión establecido.

LGB3.2.5. Resume o contido de textos sinxelos propios do ámbito da vida persoal ou familiar ou dos medios de

comunicación.

LGB3.3.1. Elabora por escrito textos moi sinxelos do ámbito académico (cuestionarios, resumos, informes sinxelos,

descricións, explicacións...) para obter, organizar e comunicar información.

85

LGB3.4.1. Elabora textos sinxelos que combinan a linguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios, anuncios, cómic.


LGB3.7.1. Coida a presentación dos textos seguindo as normas básicas de presentación establecidas: marxes, disposición no

papel, limpeza, calidade caligráfica, interliñado… en calquera soporte.

LGB4.1.1. Sinala a denominación dos textos traballados e recoñece nestes enunciados, palabras e sílabas.

LGB4.1.2. Identifica o tempo verbal (presente, pasado e futuro) en formas verbais dadas.

LGB4.1.3. Diferencia as sílabas que conforman cada palabra, diferenciando a sílaba tónica das átonas.

LGB4.1.4. Identifica nun texto substantivos, adxectivos determinantes e cuantificadores.

LGB4.1.5. Sinala o xénero e número de palabras dadas e cámbiao.

LGB4.4.1. Usa diversos conectores básicos entre oracións: adición, causa, oposición, contradición...

LGB4.5.1. Identifica intuitivamente, en oracións sinxelas, o papel semántico do suxeito.

LGB4.5.2. Sinala intuitivamente o verbo e os seus complementos, especialmente o suxeito, en oracións.


LGB4.7.1. Recoñece palabras derivadas e compostas, identificando e formando familias de palabras.

LGB4.7.2. Recoñece e usa sinónimos, antónimos, palabras polisémicas de uso habitual.

LGB5.1.1. Escoita, memoriza e reproduce textos procedentes da literatura popular oral galega (adiviñas, lendas, contos,

poemas, cancións, ditos) e da literatura galega en xeral.

COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS (CSC)

SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR (CSIEE).

LGB1.3.1. Participa nunha conversa entre iguais, comprendendo o que di o interlocutor e intervindo coas propostas propias.

LGB1.3.3. Elabora e produce textos orais (explicacións sinxelas, exposicións, narracións...) presentando coherentemente a

secuencia de ideas, feitos, vivencias e as súas opinións e preferencias, utilizando o dicionario se é preciso.

LGB1.3.4. Participa no traballo en grupo, así como nos debates.



LGB1.10.1. Interésase por expresarse oralmente coa pronuncia e entoación adecuada a cada acto comunicativo.

LGB2.1.3. Busca, localiza e selecciona información concreta dun texto sinxelo, adecuado á súa idade.

LGB2.1.4. Interpreta, personificacións, hipérboles e ironías evidentes, en textos de dificultade adecuada á súa idade.

LGB2.1.6. Emprega o dicionario para resolver as dúbidas de vocabulario que atopa nos textos.




LGB2.4.1. Deduce, de maneira xeral, o posible contido dun texto antes de lelo, axudándose do título e as ilustracións.



86

LGB2.10.2. Expresa, de maneira sinxela, opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.

LGB3.1.1. Planifica a elaboración do texto, antes de comezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e estruturando a

información.


LGB3.1.5. Escribe textos propios seguindo o proceso de planificación, redacción, revisión e elabora borradores.

LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de textos.

LGB3.3.1. Elabora por escrito textos moi sinxelos do ámbito académico (cuestionarios, resumos, informes sinxelos,

descricións, explicacións...) para obter, organizar e comunicar información.

LGB3.4.1. Elabora textos sinxelos que combinan a linguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios, anuncios, cómic.


LGB3.6.1. Usa recursos sinxelos gráficos e paratextuais (ilustracións, subliñados, gráficos e tipografía) para facilitar a

comprensión dos textos e ilustrar o seu contido.

Bloque 1: Comunicación oral: falar e escoitar

• Comprensión de textos orais procedentes da radio, da televisión ou da internet, con especial

incidencia na noticia, para obter información xe-ral sobre feitos e acontecementos que

resulten significativos e elabora-ción dun resumo.

• Uso guiado de documentos audiovisuais para obter e relacionar informacións relevantes

para apren-der.

• Comprensión e produción de textos orais breves para aprender e para informarse, tanto os

producidos con finalidade didáctica como os de uso cotián, de carácter informal (con-versas

entre iguais e no equipo de traballo) e dun maior grao de formali-zación (exposicións da

clase ou de-bates).

• Actitude de escoita adecuada e respecto das de quen fala sen inte-rrupcións inadecuadas

• Participación e cooperación nas situacións comunicativas habituais (informacións,

conversas reguladoras da convivencia, debates, discusións ou instrucións) con valoración e

res pecto das normas que rexen a inte-racción oral (petición e quendas de palabra,

mantemento do tema, res-pecto ás opinións das demais perso-as, papeis diversos no

intercambio comunicativo, ton de voz, posturas e xestos adecuados).

• Uso de estratexias elementais para comprender e facer comprender as mensaxes orais: ton

de voz, ento-ación, xestualidade e uso de nexos básicos.


87

• Produción de textos orais pro-pios dos medios de comunicación so-cial mediante simulación

para ofrecer e compartir información e opinión.

• Utilización de estratexias para potenciar a expresividade das men-saxes orais.

• Actitude de cooperación e de respecto en situacións de aprendiza-xe compartida.

• Interese por expresarse oral-mente coa pronuncia e coa entoación adecuadas.

• Uso, dunha forma xeral, dunha linguaxe non discriminatoria e respec-tuosa coas diferenzas.

• Recoñecemento das varieda-des lingüísticas de carácter xeográfi-co en textos orais,

sinalando as dife-renzas fonéticas e morfolóxicas e lé-xicas máis evidentes.

• Identificación da lingua galega con diversos contextos de uso oral da lingua: en diferentes

ámbitos profe-sionais e públicos (sanidade, educa-ción, medios de comunicación, co-

mercios...) e en conversas con per-soas coñecidas ou descoñecidas.

Bloque 2: Comunicación escrita: ler

• Comprensión da información relevante en textos das situacións co-tiás de relación social:

corresponden-cia escolar, normas da clase, normas do comedor, normas do transporte e

regras de xogos.

• Comprensión de información xeral en textos procedentes dos me-dios de comunicación

social (incluí-das web infantís) con especial inci-dencia na noticia e nas cartas á di-rección

do xornal, localizando infor-macións destacadas en portadas, titu-lares, subtítulos, entradas.

• Comprensión de información relevante en textos para aprender e para informarse, tanto os

producidos con finalidade didáctica como os de uso cotián (folletos descricións, ins-trucións

e explicacións).

• Interpretación de esquemas, gráficos e ilustracións relacionadas co contido principal do

texto que acom-pañan.

• Subliñado, esquematización e resumo da información relevante dun texto sinxelo.

• Introdución ás estratexias de control do proceso lector (anticipa-ción, formulación de

hipóteses, relec-tura...).

• Uso dirixido das tecnoloxías da información e das bibliotecas para ob-ter informacións

relevantes para rea-lizar as súas tarefas.

• Lectura persoal, silenciosa e en voz alta, de textos en galego adapta-dos aos seus

intereses.

• Dramatización e lectura drama-tizada de textos literarios e non litera-rios.

• Coñecemento do funciona-mento da biblioteca da aula e do cen-tro, así como as virtuais e

participa-ción en actividades literarias.

• Mantemento adecuado e am-pliación da biblioteca persoal.

88

• Interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e como medio de comunicación de

experien-cias.

• Desenvolvemento da autono-mía lectora, da capacidade de elec-ción de temas e de textos

e de expre-sión das preferencias persoais.

Bloque 3: Comunicación escrita: escribir

• Uso, de maneira xeral, das estratexias de planificación, de tex-tualización e revisión como

partes do proceso escritor.

• Composición de textos propios de situacións cotiás de relación social (correspondencia

básica, mensaxes curtas, normas de convivencia, avi-sos, solicitudes, instrucións) de acor-

do coas características propias des-tes xéneros.

• Composición de textos de in-formación e de opinión moi sinxelos, característicos dos

medios de comu-nicación social, sobre acontecemen-tos significativos, con especial inci-

dencia na noticia e nas cartas á di-rección do xornal, en situacións reais ou simuladas.

• Produción de textos relaciona-dos co ámbito académico para obter, organizar e comunicar

información (cuestionarios, resumos, informes sinxelos, descricións, explicacións).

• Creación de textos sinxelos utilizando a linguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios,

anuncios, cómic.

• Uso guiado de programas in-formáticos de procesamento de tex-tos.

• Utilización de elementos gráfi-cos e paratextuais, con grao crecente de dificultade, para

facilitar a com-prensión (ilustracións,subliñados, grá-ficos, tipografía) e ilustrar o seu conti-

do.

• Interese polo coidado e a pre-sentación dos textos escritos e res-pecto pola norma

ortográfica.

• Valoración da escritura como instrumento de relación social, de ob-tención e de

reelaboración da infor-mación e dos coñecementos.

Bloque 4: Coñecemento da lingua

• Uso e identificación intuitiva da terminoloxía seguinte nas actividades de produción e

interpretación: deno-minación dos textos traballados; enunciado, palabra e sílaba, xénero e

número, determinantes, cuantificado-res, tempos verbais (pasado, presen-te e futuro).

• Aplicación xeral das normas ortográficas, apreciando o seu valor social.

89

• Comparación e transformación de enunciados, mediante inserción, supresión, cambio de

orde, segmen-tación e recomposición, para xulgar sobre a gramaticalidade dos resulta-dos

e facilitar o desenvolvemento dos conceptos lingüísticos e da metalin-guaxe.

• Comparación de estruturas sintácticas elementais para observar a súa equivalencia

semántica ou po-sibles alteracións do significado.

• Inserción e coordinación de oracións como instrumento na mello-ra da composición escrita.

• Exploración das posibilidades do uso de diversos enlaces entre ora-cións (adición, causa,

oposición, con-tradición...), en relación coa composi-ción de textos.

• Identificación intuitiva do verbo e os seus complementos, especial-mente o suxeito, así

como dalgúns papeis semánticos do suxeito.

• Uso do dicionario, en papel ou dixital, con certa autonomía.

• Identificación de palabras com-postas e derivadas, de sinónimos de antónimos e palabras

polisémicas de uso habitual, en relación coa compre-sión e coa produción de textos.

• Valoración da lingua galega dentro da realidade plurilingüe e plu-ricultural de España e de

Europa.

• Comparación entre aspectos das linguas que coñece e/ou está a aprender para mellorar os

procesos comunicativos e recoñecer as interfe-rencias.

Bloque 5: Educación literaria

• Escoita, memorización e repro-dución de textos procedentes da lite-ratura popular oral

galega (adiviñas, lendas, contos, poemas, cancións, di-tos), así como da literatura galega en

xeral.

• Valoración e aprecio do texto literario galego (oral ou non) como fonte de coñecemento da

nosa cultu-ra e como recurso de gozo persoal.

• Lectura persoal, silenciosa e en voz alta de obras en galego adecua-das á idade e aos

intereses.

• Lectura guiada e expresiva de textos narrativos da literatura infantil, adaptacións breves de

obras literarias clásicas e literatura actual en diversos soportes.

• Lectura guiada de poemas, de relatos e de obras teatrais sinxelas recoñecendo as

características dal-gúns modelos.

• Recreación e composición de poemas e relatos para comunicar sentimentos, emocións,

preocupa-cións, desexos, estados de ánimo ou lembranzas, recoñecendo as caracte-

rísticas dalgúns modelos.

• Dramatización e lectura drama-tizada de situacións de textos litera-rios adaptados á súa

idade.

90

• Valoración da literatura en cal-quera lingua (maioritaria, minoritaria ou minorizada), como

vehículo de comunicación, fonte de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas, e

como recurso de gozo persoal.

• Interese por coñecer os mode-los narrativos e poéticos que se utili-zan noutras culturas.

• Comparación de imaxes, sím-bolos e mitos facilmente interpreta-bles que noutras culturas

serven para entender o mundo e axudan a coñe-cer outras maneiras de relacións sociais.

Bloque 1: Comunicación oral: falar e escoitar

1. Comprender o senti-do global de textos orais informativos dos medios de comunicación

audiovi-suais emitidos con claridade, de xeito directo e estilo sinxelo.

2. Utilizar de xeito guiado documentos audio-visuais valorándoos como instrumento de

aprendizaxe.

3. Comprender e pro-ducir textos orais propios do uso cotián ou do ámbito académico.

4. Manter unha actitude de escoita activa, deixando falar os demais, sen antici-parse ao que

van dicir e respectando as súas opi-nións.

5. Participar nas diver-sas situacións de inter-cambio oral que se produ-cen na aula amosando

va-loración e respecto polas normas que rexen a inte-racción oral.

6. Amosar interese por expresarse en público co-herentemente, usando ne-xos básicos

adecuados e presentando estratexias elementais para facer comprender a mensaxe.

7. Elaborar textos sin-xelos propios dos medios de comunicación mediante simulación.

8. Reforzar a eficacia comunicativa das súas mensaxes orais, coa utili-zación de elementos

pro-pios da linguaxe xestual.

9. Amosar respecto e cooperación nas situacións de aprendizaxe en grupo.

10. Interesarse por amosar unha pronuncia e entoación adecuadas.

11. Usar, dunha forma xeral, unha linguaxe non discriminatoria e respec-tuosa coas diferenzas.

12. Identificar varieda-des lingüísticas de carácter xeográfico en textos orais, sinalando as

diferenzas fonéticas, morfolóxicas e léxicas máis evidentes.

13. Identificar a lingua galega con diversos con-textos de uso oral.

Bloque 2: Comunicación escrita: ler

1. Comprender, locali-zar e seleccionar informa-ción explícita en textos es-critos de soportes

variados (web infantís, libros, car-teis).


91

2. Interpretar e com-prender, de maneira xeral, a información procedente de gráficos,

esquemas sin-xelos e ilustracións en tex-tos.

3. Realizar o subliñado das ideas principais dun texto sinxelo e esquemati-zar e resumir o seu

conti-do.

4. Utilizar, de maneira xeral, estratexias para me-llorar a lectura.

5. Utilizar as tecnoloxí-as da información para ob-ter información necesaria para a realización

das sú-as tarefas.

6. Ler, en silencio ou en voz alta, textos en galego adaptados aos seus inte-reses.

7. Coñecer o funciona-mento da bibliotecas de aula, centro, así como as virtuais, colaborando

no seu coidado e mellora, e participar en actividades li-terarias.

8. Ter interese por ter unha biblioteca propia.

9. Amosar interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación.

10. Amosar certa auto-nomía lectora e capacida-de de selección de textos do seu interese, así

como ser quen de expresar pre-ferencias.

Bloque 3: Comunicación escrita: escribir

1. Usar, de maneira xeral, as estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.

2. Crear textos sinxelos de diferente tipoloxía que permitan narrar, describir e resumir

emocións e infor-macións relacionadas con situacións cotiás e aqueles que sexan

característicos dos medios de comunica-ción.

3. Elaborar textos do ámbito académico para ob-ter, organizar e comunicar información.

4. Elaborar textos sin-xelos que combinen a lin-guaxe verbal e a non ver-bal.

5. Usar, de xeito guia-do, programas informáticos de procesamento de texto.

6. Utilizar recursos gráficos e paratextuais que faciliten a comprensión dos textos.

7. Coidar a presenta-ción dos traballos escritos en calquera soporte e valo-rar a lingua escrita

como medio de comunicación.

Bloque 4: Coñecemento da lingua

1. Utilizar terminoloxía lingüística e gramatical bá-sica, como apoio á com-prensión e á

produción de textos, así como aplicar o seu coñecemento no uso da lingua.

2. Aplicar, de forma xeral, as normas ortográfi-cas xerais e as de acen-tuación en particular,

apre ciando o seu valor social e a necesidade de cinguirse a elas.

3. Utilizar correctamen-te as regras de puntuación, así como construír correc-tamente as

oracións desde o punto de vista sintáctico, nas producións orais e es-critas.

4. Recoñecer e empre-gar os conectores básicos.

92

5. Identificar intuitiva-mente o suxeito e o predi-cado, así como o papel semántico do suxeito,

para mellorar a comprensión e a produción de textos.

6. Usar o dicionario en papel ou dixital, con certa autonomía.

7. Identificar palabras compostas e derivadas, así como sinónimos, antó-nimos e palabras

polisémi-cas de uso habitual, para comprender e producir tex-tos.

8. Valorar a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e de

Europa.

9. Establecer relacións elementais entre as diver-sas linguas que utiliza ou está a aprender o

alumna-do. para reflexionar sobre como mellorar os seus procesos comunicativos na lingua

galega.

Bloque 5: Educación literaria

1. Escoitar, memorizar, reproducir e valorar textos procedentes da literatura popular galega,

así como da literatura galega en xe-ral.

2. Ler textos e obras en galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e

literatura actual, en diferentes sopor-tes.

3. Identificar o xénero literario ao que pertence uns textos dados

4. Recrear e compoñer poemas e relatos a partir de modelos sinxelos.

5. Participar activamen-te en dramatizacións de si-tuacións e de textos litera-rios adaptados á

súa ida-de.

6. Valorar a literatura en calquera lingua, como vehículo de comunicación, fonte de

coñecemento doutros mundos, tempos e culturas, e como recurso de gozo persoal.

7. Amosar interese, respecto e tolerancia ante as diferenzas persoais, so-ciais e culturais.

1.1.Comprende as

ideas principais dun

texto xornalístico oral

informativo dos

medios de

comunicación

audiovisual, emitido

de xeito claro, directo

e sinxelo.

Comprende algunhas

das ideas principais

dun texto xornalístico

oral informativo de

comunicación

audiovisual, emitido

de xeito claro, directo

e sinxelo.

1º, 2º e 3º P: probas orais,


I:debates,

exposicións, estudo

de casos.

21 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

93

1.2. Elabora un

breve resumo dun

texto oral.

Elabora un resumo

sinxelo dun texto

oral.

1º, 2º e 3º P: probas orais,


I: debate, caderno.

2.1.Accede de xeito

guiado a

documentos,

audiovisuais e dixitais

para obter a

información

necesaria para

realizar traballos ou

completar

información.

Accede de xeito

guiado a algún

documento

audiovisual e dixital

para obter a

información

necesaria para

realizar traballos ou

completar

información.


sistemática.

I: diario de aula.

3.1. Participa

nunha conversa entre

iguais,

comprendendo o que

di o interlocutor e

intervindo coas

propostas propias.

Participa nunha

nunha conversa

entre iguais,

comprendendo o que

di o interlocutor e

intervindo coas

propostas propias

sinxelas.


I: diálogos, debates.

3.2. Segue unha

exposición da clase e

extrae o sentido

global.

Case sempre segue

unha exposición da

clase e extrae o

sentido global.


I: exposicións.

3.3. Elabora e

produce textos orais

(explicacións

sinxelas, exposicións, narracións...)

presentando

coherentemente a

secuencia de ideas,

feitos, vivencias e as

súas opinións e

preferencias,

utilizando o dicionario

se é preciso.

Elabora e produce

textos orais

coerentes e sinxelos.


I: exposicións.

94

3.4. Participa no

traballo en grupo, así

como nos debates.

Case sempre

participa no traballo

en grupo, así como

nos debates.


I: diálogo, debates.

4.1. Atende as

intervencións dos e

das demais en actos

de fala orais, sen

interromper.

Case sempre atende

as intervencións dos

e das demais en

actos de fala orais,

sen interromper.


I:diálogo,

exposicións, debates.

4.2. Respecta as

opinións da persoa

que fala.

Case sempre

respecta as opinións

da persoa que fala.


I:diálogo,


5.1. Respecta as

quendas de palabra

nos intercambios

orais.

Case sempre

respecta as quendas

de palabra nos

intercambios orais.


I:diálogo,


5.2. Respecta as

opinións das persoas

participantes nos

intercambios orais e

é consciente da

posibilidade de

empregar a lingua

galega en calquera

intercambio oral

dentro da escola ou

fóra dela.

Case sempre

respecta as opinións

das persoas

participantes nos

intercambios orais e

é consciente da

posibilidade de

empregar a lingua

galega en calquera

intercambio oral

dentro da escola ou

fóra dela.


I:diálogo,


5.3. Emprega

unha postura e

xestualidade

adaptada ao

Case sempre

emprega unha

postura e

xestualidade


I:diálogo, exposicións, debates.

discurso, para adaptada ao

reforzalo e facilitar a discurso, para

súa comprensión. reforzalo e facilitar a

súa comprensión.

5.4. Exprésase Case sempre se 1º, 2º e 3º P: probas orais.

cunha pronuncia e expresa cunha I:diálogo,

95

dicción correctas: pronuncia e dicción exposicións, debates.

articulación e volume. correctas:

articulación e

volume.

5.5. Participa na Case sempre 1º, 2º e 3º P: probas orais.

conversa formulando participa na conversa I:diálogo,

e contestando formulando e exposicións, debates.

preguntas. contestando

preguntas.

6.1. Planifica e Case sempre 1º, 2º e 3º P: probas orais.

elabora un discurso planifica e elabora un I:diálogo,

oral coherente, na discurso oral exposicións, debates.

secuencia de ideas

coherente, na

ou feitos utilizando un secuencia de ideas

vocabulario ou feitos utilizando

adecuado á súa un vocabulario

idade. adecuado á súa

idade.

6.2. Elabora un Case sempre elabora 1º, 2º e 3º P: probas orais.

discurso oral un discurso oral I:diálogo,

cohesivo, utilizando cohesivo, utilizando exposicións, debates.

algúns nexos algúns nexos

básicos. básicos.

6.3. Amosa un Case sempre amosa 1º, 2º e 3º P: probas orais.

discurso oral claro, un discurso oral I:diálogo,

cunha pronuncia e claro, cunha exposicións, debates.

entoación axeitada e pronuncia e

propia da lingua entoación axeitada e

galega. propia da lingua

galega.

96

7.1. Elabora textos sinxelos propios dos

medios de

comunicación

mediante simulación.

Elabora de forma case autónoma

textos sinxelos

propios dos medios

de comunicación

mediante simulación.

1º, 2º e 3º P: probas orais. I:diálogo,


8.1. Utiliza a

expresividade

corporal para reforzar

o sentido das súas

producións orais.

Case sempre utiliza a

expresividade

corporal para reforzar

o sentido das súas

producións orais.


I:diálogo,


9.1.Amosa respecto

ás ideas dos e das

demais e contribúe

ao traballo en grupo.

Case sempre amosa

respecto ás ideas

dos e das demais e

contribúe ao traballo

en grupo.


I:diálogo,


10.1.Interésase por

expresarse oralmente

coa pronuncia e

entoación adecuada

a cada acto

comunicativo.

Case sempre se

interesa por

expresarse

oralmente coa

pronuncia e

entoación adecuada

a cada acto

comunicativo.


I:diálogo,


11.1.Usa, dunha

forma xeral, unha

linguaxe non sexista.

Case sempre usa

unha linguaxe non

sexista.


I:diálogo,


11.2. Usa, de

maneira xeral, unha

linguaxe respectuosa

coas diferenzas.

Case sempre usa

unha linguaxe

respectuosa coas

diferenzas.


I:diálogo,


97

12.1. Identifica

diferenzas fonéticas e

morfolóxicas moi

evidentes en textos

orais caracterizados

pola súa orixe

xeográfica.

Identifica algunha

diferenza fonética e

morfolóxica moi

evidente en textos

orais caracterizados

pola súa orixe

xeográfica.


I:diálogo,


12.2. Valora por igual

as distintas

variedades

xeográficas da lingua

galega e o estándar

como variante

unificadora.

Case sempre valora

por igual as

distintas variedades

xeográficas da lingua

galega e o estándar

como variante

unificadora.

1º, 2º e 3º P: probas orais. I:diálogo, exposicións, debates.

13.1. Identifica o uso

oral da lingua

galega con diversos

contextos

profesionais:

sanidade, educación,

medios de

comunicación, todo

tipo de comercios.

Case sempre

identifica o uso oral

da lingua galega con

diversos contextos

professionais.


13.2.Recoñece a

validez da

lingua galega para

conversas con

persoas coñecidas ou

descoñecidas.

Case sempre

recoñece a validez

da lingua galega para

conversas con

persoas coñecidas

ou descoñecidas.


98

Bloque 2: Comunicación escrita: ler.

Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1.Comprende a

información

relevante en textos

propios de

situacións cotiás e

dos medios de

comunicación social

nos que esta se

amose de forma

evidente.

Case sempre

comprende a

información

relevante en textos

propios de

situacións cotiás e

dos medios de

comunicación social

nos que esta se

amose de forma

evidente.

1º, 2º e 3º P:exercicios

prácticos.

I: estudo de casos.

1.2. Identifica as Case sempre 1º, 2º e 3º P:exercicios

ideas principais dun identifica as ideas prácticos, probas

texto (narrativo, principais dun texto escritas.

descritivo, adecuado á súa I:cadernos,

expositivo) idade. controis.

adecuado á súa

idade.

1.3. Busca, Case sempre busca, 1º, 2º e 3º P:exercicios

localiza e selecciona localiza e selecciona prácticos, probas

información información escritas.

concreta dun texto concreta dun texto I:cadernos,

sinxelo, adecuado á sinxelo, adecuado á controis.

súa idade. súa idade.

1.4. Interpreta Case sempre 1º, 2º e 3º P:exercicios

personificacións, interpreta prácticos, probas

hipérboles e ironías personificacións, escritas.

evidentes, en textos hipérboles e ironías I:cadernos,

de dificultade evidentes, en textos controis.

adecuada á súa de dificultade

99

idade. adecuada á súa

idade.

1.5. Identifica a Case sempre 1º, 2º e 3º P:exercicios

estrutura xeral dun identifica a estrutura prácticos, probas

texto e recoñece xeral dun texto e escritas.

algúns mecanismos recoñece algún I:cadernos,

de cohesión mecanismo de controis.

(repeticións, cohesión.

sinónimos, anáforas

pronominais

sinxelas).

1.6. Emprega o Case sempre 1º, 2º e 3º P:observación

dicionario para emprega o sistemática.

resolver as dúbidas dicionario para I: diario de aula.

de vocabulario que resolver as dúbidas

atopa nos textos. de vocabulario que

atopa nos textos.

1.7. Fai unha

lectura rápida,

selectiva ou integral en

función das necesidades

de cada momento.

Case sempre fai un

tipo de lectura

segundo as

necesidades de

cada momento.

1º, 2º e 3º P:observación

sistemática.

I: diario de aula.

2.1. Interpreta e comprende,

de maneira xeral, a

información de

gráficos, esquemas sinxelose

ilustracións, relacionando esta

co contido do texto que

acompañan.

Case sempre

interpreta e

comprende

información de

gráficos, esquemas e

ilustracións

sinxelos.

1º, 2º e 3º P:exercicios prácticos,

probas escritas.


3.1. Realiza o subliñado das

ideas principais dun texto

sinxelo.

Case sempre realiza o

subliñado das ideas

principais dun

texto sinxelo.


sistemática.

I: diario de aula.

100

3.2. Esquematiza as ideas

dun texto sinxelo, indicando

as ideas principais.

Case sempre

esquematiza as ideas

dun texto sinxelo,

indicando

as ideas principais.


probas escritas.

I:cadernos,

controis.

3.3. Realiza o resumo dun

texto sinxelo.

Realiza un breve

resumo dun texto

sinxelo con certa

autonomía.


probas escritas.

I:cadernos,

controis.

4.1. Deduce, de maneira xeral,

o posible contido dun texto

antes de lelo, axudándose

do

título e as ilustracións.

Case sempre

deduce, de maneira

xeral, o posible

contido dun texto

antes de lelo,

axudándose do

título e as ilustracións.


I: diálogo, debates.

4.2. Relé un texto

e marca as palabras

clave para acadar a

comprensión, cando é preciso.

Case sempre relé

un texto e marca as

palabras clave para

acadar a

comprensión, cando

é preciso.


sistemática.

I: diario de aula.

5.1. Utiliza, de forma guiada,

as tecnoloxías da

información para

obter información.

Utiliza en varias

ocasións de forma

guiada as TIC para

obter información.


sistemática.

I: diario de aula.

5.2. Utiliza dicionarios

dixitais para

interpretar a

información dun

texto.

Utiliza diccionarios

dixitais con certa

autonomía.


sistemática.

I: diario de aula.

101

6.1. Descodifica sen

dificultade as

palabras.

Case sempre

descodifica sen

dificultade as

palabras.


sistemática.

I: diario de aula.

6.2. Le textos en voz alta, sen

dificultade e coa velocidade

adecuada.

Case sempre le textos

en voz alta, sen

dificultade e coa

velocidade

adecuada.

1º, 2º e 3º P: probas orais. I:

exposicións.

6.3. Le textos, adaptados á súa

idade e aos seus intereses,

en

silencio e sen

dificultade.

Case sempre le textos,

adaptados á súa idade

e aos seus intereses,

en silencio e sen

dificultade.


sistemática.

I: diario de aula.

6.4. Fai lecturas

dramatizadas de

textos.

Fai lecturas

dramatizas de textos

sinxelos.

1º, 2º e 3º P: probas orais. I:

exposicións.

7.1. Usa a

biblioteca de aula con certa

autonomía, para obter

datos e

informacións, e

colabora no seu

coidado e mellora.

Case sempre usa a

biblioteca de aula con

certa

autonomía, para obter

datos e

informacións, e

colabora no seu

coidado e mellora.


sistemática.

I: diario de aula.

7.2. Identifica o

funcionamento da biblioteca

de aula, de centro, así como

as virtuais e colabora no seu

coidado e mellora.

Case sempre

identifica o

funcionamento da

biblioteca de aula, de

centro, así como as

virtuais e colabora

no seu

coidado e mellora.


sistemática.

I: diario de aula.

7.3. Participa en

actividades literarias

do centro.

Participa nalgunha

actividade literaria

do centro.


sistemática.

I: diario de aula.

102

8.1. Amosa interese

pola conservación

e

organización dos

seus libros.

Case sempre amosa

interese pola

conservación e

organización dos

seus libros.


sistemática.

I: diario de aula.

9.1. Amosa interese pola

lectura como fonte

de aprendizaxe

e

medio de

comunicación.

Case sempre amosa

interese pola lectura

como fonte de

aprendizaxe e

medio de

comunicación.


sistemática.

I: diario de aula.

10.1. Amosa certa autonomía

lectora e capacidade de

seleccionar textos do seu

interese.

Case sempre amosa

certa autonomía

lectora e capacidade

de seleccionar

textos do seu

interese.


sistemática.

I: diario de aula.

10.2. Expresa, de

maneira sinxela,

opinión e

valoracións sobre as lecturas

feitas.

Case sempre

expresa, de maneira

sinxela, opinión e

valoracións sobre as

lecturas feitas.


I:exposicións, debates,

diálogos.

Bloque 3. Comunicación escrita: escribir.

Estándar de Aprendizaxe avaliable


instrumento de avaliación

1.1. Planifica a Case sempre 1º, 2º e 3º P: observación

elaboración do texto, planifica a sistemática.

antes de comezar a elaboración do texto, I: diario de aula.

escribir, xerando antes de comezar a

ideas, seleccionando escribir, xerando

103

e estruturando a ideas, seleccionando

información e estruturando a

información

1.2. Elabora o Case sempre elabora 1º, 2º e 3º P: exercicios

texto cunha estrutura o texto cunha prácticos, probas

definida, con estrutura definida. escritas.

coherencia xeral e de I: cadernos, controis.

xeito creativo.

1.3. Aplica, de Case sempre aplica 1º, 2º e 3º P: exercicios

forma xeral, os os signos de prácticos, probas

signos de puntuación. puntuación. escritas.


1.4. Aplica, de Case sempre aplica a 1º, 2º e 3º P: exercicios

maneira xeral, a norma lingüística. prácticos, probas

norma lingüística: escritas.

ortografía, I: cadernos, controis.

acentuación, léxico,

morfosintaxe.

1.5. Escribe textos Case sempre escribe 1º, 2º e 3º P: observación

propios seguindo o textos propios sistemática.

proceso de seguindo o proceso I: diario de aula.

planificación, de planificación,

redacción, revisión e redacción, revisión e

elabora borradores. elabora borradores.

1.6. Usa o Usa nalgunha 1º, 2º e 3º P: observación

dicionario durante a ocasión o diccionario sistemática.

elaboración de durante a elaboración I: diario de aula.

textos. de textos.

2.1. Elabora, en Elabora, en 1º, 2º e 3º P: exercicios

diferentes soportes, diferentes soportes, prácticos, probas

textos propios da vida textos propios da vida escritas.

cotiá e académica, cotiá e académica I: traballos, controis.

imitando modelos: sinxelos, imitando

correos electrónicos, modelos: correos

cuestionarios, electrónicos,

normas, avisos, cuestionarios,

instrucións… normas, avisos,

instrucións… 2.2. Redacta Redacta con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios

104

textos sinxelos autonomía textos prácticos.

xornalísticos e sinxelos xornalísticos I: traballos.

publicitarios. e publicitarios.

2.3. Elabora Elabora con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios

diferentes tipos de autonomía diferentes prácticos, probas

textos (narrativos, tipos de textos escritas.

expositivos, sinxelos. I: traballos, controis.

descritivos) seguindo

un guión establecido.

2.4. Escribe textos Escribe case sempre 1º, 2º e 3º P: exercicios

coherentes textos coherentes prácticos, probas

empregando algúns empregando algúns escritas.

elementos de elementos de I: traballos, controis.

cohesión. cohesión.

2.5. Resume o Resume con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios

contido de textos autonomía o contido prácticos, probas

sinxelos propios do de textos sinxelos escritas.

ámbito da vida propios do ámbito da I: traballos, controis.

persoal ou familiar ou vida persoal ou

dos medios de familia ou dos medios

comunicación. de comunicación.

3.1. Elabora por Elabora con certa 1º, 2º e 3º P: exercicios

escrito textos moi autonomía e prácticos, probas

sinxelos do ámbito corrección, textos moi escritas.

académico sinxelos do ámbito I: traballos, controis.

(cuestionarios, académico.

resumos, informes

sinxelos, descricións,

explicacións...) para

obter, organizar e

comunicar

información.

4.1. Elabora textos sinxelos que

combinan a linguaxe

verbal e non verbal.

Elabora con certa autonomía textos

sinxelos que combian

a linguaxe verbal e a

non verbal.

1º, 2º e 3º P: exercicios prácticos, probas

escritas.

I: traballos, controis.

105

5.1. Usa, de xeito

guiado, programas

informáticos de

procesamento de

texto.

Usa correctamente,

de xeito guiado,

programas

informáticos de

procesamento de

texto.


sistemática.

I: diario de aula.

6.1. Usa recursos

sinxelos gráficos e

paratextuais

(ilustracións,

subliñados, gráficos e

tipografía) para

facilitar a

comprensión dos

textos e ilustrar o seu

contido.

Usa en varias

ocasións recursos

sinxelos gráficos e

paratextuais para

facilitar a

comprensión dos

textos e ilustrar o seu

contido.


prácticos.

I: traballos.

7.1. Coida a Case sempre coida a 1º, 2º e 3º P: exercicios

presentación dos presentación dos prácticos, probas

textos seguindo as textos seguindo as escritas.

normas básicas de normas básicas de I: traballos, controis.

presentación presentación

establecidas: marxes, establecidas: marxes,

disposición no papel, disposición no papel,

limpeza, calidade limpeza, calidade

caligráfica, caligráfica,

interliñado… en interliñado… en

calquera soporte. calquera soporte.

7.2. Valora a Case sempre valora 1º, 2º e 3º P: observación

lingua escrita como a lingua escrita como sistemática.

medio de medio de I: diario de aula.

comunicación e como comunicación e como

medio de obtención e medio de obtención e

coñecemento. coñecemento.

106

Bloque 4. Coñecemento da lingua.

Estándar de

aprendizaxe

avaliable


instrumento de

avaliación

1.1. Sinala a

denominación dos

textos traballados e

recoñece nestes

enunciados, palabras

e sílabas.

Case sempre sinala

correctamente a

denominación dos

textos traballados e

recoñece nestes

enunciados, palabras

e sílabas.


prácticos, probas

escritas.

I: caderno, controis.

1.2. Identifica o

tempo verbal

(presente, pasado e

futuro) en formas

verbais dadas.

Identifica case

sempre o tempo

verbal en formas

verbais dadas.

3º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


1.3. Diferencia as

sílabas que

conforman cada

palabra,

diferenciando a

sílaba tónica das

átonas.

Diferencia case

sempre as sílabas

que conforman cada

palabra,

diferenciando a

sílaba tónica das

átonas.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


1.4. Identifica

diferentes clases de

palabras nun texto.

Identifica case

sempre diferentes

clases de palabras

dun texto.


prácticos, probas

escritas.

I: caderno, controis. 1.5. Sinala o

xénero e número de

palabras dadas e

cámbiao.

Sinala case sempre o

xénero e número de

palabras dadas e

cámbiao.

2º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.

I: caderno, controis. 2.1. Aplica

xeralmente as

normas de

acentuación.

Case sempre aplica

as normas de

acentuación.

1º P: exercicios

prácticos, probas

escritas.


107

2.2. Coñece e

utiliza as normas

ortográficas básicas,

Coñece e utiliza case

sempre as normas

ortográficas básicas,


prácticos, probas

escritas.

108

aplicándoas nas súas

producións escritas.

aplicándoas nas súas

producións escritas.


2.3. Valora a Valora case sempre a 1º, 2º e 3º P: observación

importancia do importancia do sistemática.

dominio da ortografía domino da ortografía. I: diario de aula.

para asegurar unha .

correcta

comunicación escrita

entre as persoas

falantes dunha

mesma lingua e para

garantir unha

adecuada

interpretación dos

textos escritos.

3.1. Emprega con Case sempre 2º P: exercicios

correccións os signos emprega con prácticos, probas

de puntuación. correccións os signos escritas.

de puntuación. I: caderno, controis.

3.2. Usa unha Case sempre usa 1º, 2º e 3º P: exercicios

sintaxe elemental unha sintaxe prácticos, probas

adecuada nas súas elemental adecuada escritas.

producións. nas súas producións. I: caderno, controis.

3.3. Respecta, de Case sempre 3º P: exercicios

xeito xeral, as respecta as normas prácticos, probas

normas morfosintácticas de escritas.

morfosintácticas de colocación do I: caderno, controis.

colocación do pronome átono.

pronome átono.

4.1. Usa diversos Case sempre usa 1º, 2º e 3º P: exercicios

conectores básicos conectores básicos prácticos, probas

entre oracións: entre oracións. escritas.

adición, causa, I: caderno, controis.

oposición,

contradición...

5.1. Identifica Case sempre 1º P: exercicios

intuitivamente, en identifica prácticos, probas

oracións sinxelas, o intuitvamente o papel escritas.

109

papel semántico do semántico do suxeito I: caderno, controis.

110

suxeito. en oracións sinxelas. 5.2. Sinala Case sempre sinala 1º P: exercicios

intuitivamente o intuituvamente o prácticos, probas

verbo e os seus verbos e os seus escritas.

complementos, complementos, I: caderno, controis.

especialmente o especialmente o

suxeito, en oracións. suxeito.

6.1. Usa, con certa Usa nalgunhas 1º P: exercicios

autonomía, o ocasións e con certa prácticos, probas

dicionario en papel autonomía o escritas.

ou dixital. diccionario en papel I: caderno, controis.

ou dixital.

7.1. Recoñece Case sempre 2º P: exercicios

palabras derivadas e recoñece palabras prácticos, probas

compostas, derivadas e escritas.

identificando e compostas. I: caderno, controis.

formando familias de

palabras.

7.2. Recoñece e Recoñece e usa case 1º P: exercicios

usa sinónimos, sempre sinónimos, prácticos, probas

antónimos, palabras antónimos e palabras escritas.

polisémicas de uso polisémicas. I: caderno, controis.

habitual.

8.1. Identifica e Identifica a lingua 1º P: exercicios

valora a lingua galega dentro da prácticos, probas

galega dentro da realidade plurilingüe escritas.

realidade plurilingüe de España. I: caderno, controis.

e pluricultural de

España e de Europa.

9.1. Recoñece, de Recoñece e evita 1º, 2º e 3º P: exercicios

forma xeral, e evita case sempre as prácticos, probas

as interferencias interferencias entre escritas.

entre as linguas que as linguas que está a I: caderno, controis.

está a aprender. aprender.

9.2. Identifica Identifica algunhas 1º, 2º e 3º P: exercicios

diferenzas, diferenzas, prácticos, probas

regularidades e regularidades e escritas.

semellanzas semellanzas I: caderno, controis.

elementais elementais

111

sintácticas, sintácticas,

ortográficas, ortográficas,

morfolóxicas e morfolóxicas e

léxicas entre todas as léxicas entre todas as

linguas que coñece linguas que coñece

e/ou está a aprender, e/ou está a aprender,

como punto de apoio como punto de apoio

para a súa para a súa

aprendizaxe. aprendizaxe.

Bloque 5. Educación literaria.

Estándar de

aprendizaxe

avaliable


instrumento de

avaliación 1.1. Escoita, Escoita e reproduce 1º, 2º e 3º P: probas orais.

memoriza e textos procedentes I: exposicións.

reproduce textos da literatura popular

procedentes da oral galega e da

literatura popular oral literatura galega en

galega (adiviñas, xeral.

lendas, contos,

poemas, cancións,

ditos) e da literatura

galega en xeral.

1.2 Valora os Case sempre valora 1º, 2º e 3º P: observación

textos da literatura os textos da literatura sistemática.

galega (oral ou non) galega. I: diario de aula.

como fonte de

coñecemento da

nosa cultura e como

recurso de gozo

persoal.

2.1. Le en silencio Case sempre le en 1º, 2º e 3º P: observación

obras e textos en silencio obras e sistemática.

galego da literatura textos en galego da I: diario de aula.

infantil, adaptacións literatura infantil,

112

breves de obras adaptacións breves

clásicas e literatura de obras clásicas e

113

actual, en diferentes

soportes.

literatura actual, en

diferentes soportes.

2.2. Le en voz alta

obras e textos en

galego da literatura

infantil, adaptacións

breves de obras

clásicas e literatura

actual e en diferentes

soportes.

Case sempre le em

voz alta

correctamente obras

e textos en galego da

literatura infantil,

adaptacións breves

de obras clásicas e

literatura actual e en

diferentes soportes.


sistemática.

I: diario de aula.

3.1. Identifica o

xénero literario ao

que pertencen uns

textos dados:

narrativa, poesía e

teatro.

Case sempre

identifica o xénero

literario ao que

pertencen uns textos

dados: narrativa,

poesía e teatro.


I: diálogo, debate.

4.1. Recrea e Recrea e compón 1º, 2º, 3º P: exercícios

compón poemas e poemas e relatos prácticos.

relatos, a partir de sinxelos, a partir de I: traballos.

modelos sinxelos, modelos, para

para comunicar comunicar

sentimentos, sentimentos,

emocións, emocións,

preocupacións, preocupacións,

desexos, estados de desexos, estados de

ánimo ou ánimo ou

lembranzas. lembranzas.

5.1. Participa Participa en 1º, 2º e 3º P: observación

activamente en dramatizacións sistemática, probas

dramatizacións de sinxelas de orais.

situacións e de textos situacións e de textos I: diário de aula,

literarios adaptados á literários adaptados á rubrica, exposicións.

súa idade. súa idade.

6.1. Valora a Case sempre valora 1º, 2º e 3º P: observación

literatura en calquera a literatura en sistemática.

lingua, como vehículo calquera lingua, I: diario de aula.

de comunicación, como vehículo de

114

fonte de

coñecemento doutros

mundos, tempos e

culturas, e como

recurso de gozo

persoal.

comunicación, fonte

de coñecemento

doutros mundos,

tempos e culturas, e

como recurso de

gozo persoal.

7.1.Amosa curiosidade Case sempre amosa 1º, 2º e 3º P: observación

por coñecer outros curiosidade por sistemática, probas

costumes e formas de coñecer outros orais.

relación social, costumes e formas de I: diario de aula,

respectando e relación social, debates, exposicións.

valorando a respectando e

diversidade cultural. valorando a

diversidade cultural.

LENGUA CASTELLANA Y LITERATURA 4º DE PRIMARIA

1. Participar en situaciones de comunicación dirigidas y espontáneas.

2. Expresarse de forma oral satisfaciendo las necesidades de comunicación en diferentes situaciones.

3. Comprender los mensajes orales.

4. Ampliar el vocabulario para la mejora de la expresión y la comunicación.

5. Comprender y memorizar diferentes tipos de textos.

6. Producir textos orales y sencillos relacionados con el ámbito cotidiano del alumno.

7. Utilizar el lenguaje oral para comunicarse.

8. Valorar los medios de comunicación social como instrumento de aprendizaje.

9. Leer y comprender distintos tipos de textos acordes a su edad.

10. Utilizar estrategias para la comprensión de textos.

11. Utilizar las TIC como medio para la lectura y comprensión de textos y para la realización de ejercicios.

12. Trabajar el Plan Lector para fomentar el gusto por la lectura.

13. Producir textos escritos de acuerdo con modelos sencillos.

14. Utilizar la lengua de forma oral y escrita.

15. Utilizar el diccionario como recurso.

OBJETIVOS DEL ÁREA DE LENGUA CASTELLANA Y LITERATURA 4.º EP

115

16. Elaborar proyectos individuales o colectivos sobre diferentes temas del área.

17. Favorecer el pensamiento crítico.

18. Trabajar el plan de escritura para la mejora de la eficacia escritora y fomentar la creatividad.

19. Utilizar las TIC para presentar sus producciones.

20. Identificar los componentes básicos de una situación comunicativa.

21. Aplicar los conocimientos sobre la lengua para resolver problemas de comprensión de textos orales y

escritos.

22. Conocer y aplicar las normas ortográficas y utilizarlas con corrección en los textos.

23. Reconocer e identificar los elementos de la frase: sujeto-predicado y su relación.

24. Reconocer la realidad plurilingüe de España.

25. Utilizar los textos literarios como fuente de disfrute y enriquecimiento.

26. Integrar la lectura expresiva y la comprensión de textos.

27. Utilizar las bibliotecas de aula y de centro para obtener información y disfrutar de la lectura.

28. Elaborar textos sencillos siguiendo patrones.

29. Identificar y corregir en textos orales y sencillos rasgos y expresiones que manifiesten discriminación.

30. Participar en dramatizaciones de textos literarios adaptados a la edad.

116

COMPETENCIAS

CLAVE

INDICADORES

DESCRIPTORES

Competencia matemática y


ciencia y tecnología

Cuidado del entorno

medioambiental y de los seres

vivos

- Interactuar con el entorno natural de

manera respetuosa.

- Comprometerse con el uso

responsable de los recursos

naturales para promover un

desarrollo sostenible.

- Respetar y preservar la vida de los

seres vivos de su entorno.

- Tomar conciencia de los cambios

producidos por el ser humano en el

entorno natural y las repercusiones

para la vida futura.

Vida saludable

- Desarrollar y promover hábitos de

vida saludable en cuanto a la

alimentación y al ejercicio físico.

- Generar criterios personales sobre

la visión social de la estética del

cuerpo humano frente a su cuidado

saludable.

DESCRIPTORES

117

La ciencia en el día a día

- Reconocer la importancia de la

ciencia en nuestra vida cotidiana.

- Aplicar métodos científicos

rigurosos para mejorar la

comprensión de la realidad

circundante en distintos ámbitos

(biológico, geológico, físico,

químico, tecnológico, geográfico...).

- Manejar los conocimientos sobre

ciencia y tecnología para solucionar

problemas, comprender lo que

ocurre a nuestro alrededor y

responder preguntas.

Manejo de elementos

matemáticos

- Conocer y utilizar los elementos

matemáticos básicos: operaciones,

magnitudes, porcentajes,

proporciones, formas geométricas,

criterios de medición y codificación

numérica, etc.

- Comprender e interpretar la

información presentada en formato

gráfico.

- Expresarse con propiedad en el

lenguaje matemático.

Razonamiento lógico y


- Organizar la información utilizando

procedimientos matemáticos.

- Resolver problemas seleccionando

los datos y las estrategias

apropiadas.

- Aplicar estrategias de resolución de

problemas a situaciones de la vida

cotidiana.


Comprensión: oral y escrita

- Comprender el sentido de los textos

escritos y orales.

- Mantener una actitud favorable

hacia la lectura.

118

Expresión: oral y escrita

- Expresarse oralmente con

corrección, adecuación y

coherencia.

- Utilizar el vocabulario adecuado, las

estructuras lingüísticas y las

normas ortográficas y gramaticales

para elaborar textos escritos y

orales.

- Componer distintos tipos de textos



- Respetar las normas de

comunicación en cualquier

contexto: turno de palabra, escucha

atenta al interlocutor…

- Manejar elementos de

comunicación no verbal, o en

diferentes registros, en las diversas

situaciones comunicativas.

Comunicación en otras

lenguas

- Entender el contexto sociocultural

de la lengua, así como su historia

para un mejor uso de la misma.

- Mantener conversaciones en otras

lenguas sobre temas cotidianos en

distintos contextos.

- Utilizar los conocimientos sobre la

lengua para buscar información y

leer textos en cualquier situación.

- Producir textos escritos de diversa

complejidad para su uso en

situaciones cotidianas o en

asignaturas diversas.

119

Competencia digital

Tecnologías de la información

- Emplear distintas fuentes para la

búsqueda de información.

- Seleccionar el uso de las distintas

fuentes según su fiabilidad.

- Elaborar y publicitar información


obtenida a través de medios

tecnológicos.


- Utilizar los distintos canales de


transmitir informaciones diversas.

- Comprender los mensajes que

vienen de los medios de

comunicación.

Utilización de herramientas

digitales

- Manejar herramientas digitales para

la construcción de conocimiento.

- Actualizar el uso de las nuevas

tecnologías para mejorar el trabajo

y facilitar la vida diaria.

- Aplicar criterios éticos en el uso de

las tecnologías.

Conciencia y expresiones

culturales

Respeto por las

manifestaciones culturales

propias y ajenas

- Mostrar respeto hacia el patrimonio

cultural mundial en sus distintas

vertientes (artístico-literaria,

etnográfica, científico-técnica…), y

hacia las personas que han

contribuido a su desarrollo.

- Valorar la interculturalidad como

una fuente de riqueza personal y

cultural.

- Apreciar los valores culturales del

patrimonio natural y de la evolución

del pensamiento científico.

120

Expresión cultural y artística

- Expresar sentimientos y emociones

mediante códigos artísticos.

- Apreciar la belleza de las

expresiones artísticas y las

manifestaciones de creatividad y

gusto por la estética en el ámbito

cotidiano.

- Elaborar trabajos y presentaciones


Competencias

cívicas

sociales y

Educación

constitucional

cívica

y

- Conocer las actividades humanas,

adquirir una idea de la realidad

histórica a partir de distintas

fuentes, e identificar las

implicaciones que tiene vivir en un

Estado social y democrático de

derecho refrendado por una

constitución.

- Aplicar derechos y deberes de la

convivencia ciudadana en el

contexto de la escuela.

Relación con los demás - Desarrollar capacidad de diálogo

con los demás en situaciones de

convivencia y trabajo y para la

resolución de conflictos.

- Mostrar disponibilidad para la



- Reconocer riqueza en la diversidad

de opiniones e ideas.

121

Compromiso social

- Aprender a comportarse desde el

conocimiento de los distintos

valores.

- Concebir una escala de valores

propia y actuar conforme a ella.

- Evidenciar preocupación por los

más desfavorecidos y respeto a los

distintos ritmos y potencialidades.

- Involucrarse o promover acciones

con un fin social.

Sentido de iniciativa y espíritu

emprendedor

Autonomía personal

- Optimizar recursos personales

apoyándose en las fortalezas

propias.

- Asumir las responsabilidades

encomendadas y dar cuenta de

ellas.

- Ser constante en el trabajo,

superando las dificultades.

- Dirimir la necesidad de ayuda en

función de la dificultad de la tarea.

Liderazgo

- Gestionar el trabajo del grupo

coordinando tareas y tiempos.

- Contagiar entusiasmo por la tarea y

tener confianza en las posibilidades

de alcanzar objetivos.

- Priorizar la consecución de

objetivos grupales sobre los

intereses personales.

Creatividad - Generar nuevas y divergentes

posibilidades desde conocimientos

previos de un tema.

- Configurar una visión de futuro

realista y ambiciosa.

- Encontrar posibilidades en

el entorno que otros no aprecian.

122

Emprendimiento

- Optimizar el uso de recursos

materiales y personales para la

consecución de objetivos.

- Mostrar iniciativa personal para

iniciar o promover acciones nuevas.

- Asumir riesgos en el desarrollo de

las tareas o los proyectos.

- Actuar con responsabilidad social y

sentido ético en el trabajo.

Aprender a aprender

Perfil de aprendiz

- Identificar potencialidades

personales como aprendiz: estilos

de aprendizaje, inteligencias

múltiples, funciones ejecutivas…

- Gestionar los recursos y las

motivaciones personales en favor

del aprendizaje.

- Generar estrategias para aprender

en distintos contextos de

aprendizaje.

Herramientas para estimular

el pensamiento

- Aplicar estrategias para la mejora

del pensamiento creativo, crítico,

emocional, interdependiente…

- Desarrollar estrategias que

favorezcan la comprensión rigurosa

de los contenidos.

Planificación y evaluación del

aprendizaje

- Planificar los recursos necesarios y

los pasos que se han de realizar en

el proceso de aprendizaje.

- Seguir los pasos establecidos y

tomar decisiones sobre los pasos

siguientes en función de los

resultados intermedios.

- Evaluar la consecución de objetivos

123

de aprendizaje.

- Tomar conciencia

de aprendizaje.

de

los

procesos

En el área de Lengua Castellana y Literatura:

En el área de Lengua Castellana y Literatura incidiremos en el entrenamiento de todas las

competencias de manera sistemática, haciendo hincapié en los descriptores más afines al área.

Competencia matemática y competencias básicas en ciencia y tecnología

El desarrollo de esta competencia en esta área curricular posibilita la familiarización con el

lenguaje propio haciendo un uso adecuado de términos, expresiones y comunicación del proceso

seguido en la resolución de problemas.

Los descriptores que trabajaremos fundamentalmente serán:

• Tomar conciencia de los cambios producidos por el hombre en el entorno natural y las repercusiones

para la vida futura.

• Manejar los conocimientos sobre el funcionamiento de los objetos y los aparatos para solucionar

problemas y comprender lo que ocurre a nuestro alrededor.

• Identificar y manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos geométricos)

en situaciones cotidianas.

• Aplicar las estrategias de resolución de problemas a cualquier situación problemática.

• Manejar el lenguaje matemático con precisión en cualquier contexto.

• Realizar argumentaciones en cualquier contexto con esquemas lógico-matemáticos.


La lectura y escritura son instrumentos fundamentales para la adquisición del conocimiento. Los

alumnos deben dominar las destrezas orales y escritas, por lo que se les debe dotar de herramientas

para la mejora en el aprendizaje y en los resultados.

CONTRIBUCIÓN DEL ÁREA AL DESARROLLO DE LAS COMPETENCIAS CLAVE

124

Los descriptores que utilizaremos serán:

• Captar el sentido de las expresiones orales: órdenes, explicaciones, indicaciones, relatos…

• Manejar elementos de comunicación no verbal, normas ortográficas y gramaticales para elaborar

textos.

• Respetar las normas de comunicación en cualquier contexto: turno de palabra, escucha atenta al

interlocutor…

• Mantener conversaciones en otras lenguas sobre temas cotidianos en distintos contextos.

• Disfrutar con la lectura.

• Producir textos escritos de diversa complejidad para su uso en situaciones cotidianas o de asignaturas

diversas.

Competencia digital

La competencia digital ayuda al alumno a desenvolverse de forma autónoma, ya que la utilización

de recursos digitales conlleva una ventaja por parte del alumno porque conoce y utiliza

habitualmente dichas herramientas. En esta área se hace necesario el manejo de estas herramientas

para la adquisición del conocimiento.

En el área de Lengua Castellana y Literatura entrenaremos los siguientes descriptores:

• Emplear distintas fuentes para la búsqueda de información.

• Seleccionar el uso de las distintas fuentes según su fiabilidad.

• Elaborar información propia derivada de información obtenida a través de medios tecnológicos.

• Utilizar los distintos canales de comunicación audiovisual para transmitir informaciones diversas.

• Comprender los mensajes elaborados en códigos diversos.

• Manejar herramientas digitales para la construcción de conocimiento.

• Actualizar el uso de las nuevas tecnologías para mejorar el trabajo y facilitar la vida diaria.

• Aplicar criterios éticos en el uso de las tecnologías.

Conciencia y expresiones culturales

La pluralidad en la que vivimos nos obliga a conocer a fondo nuestro mundo. La perspectiva es

diferente dependiendo desde dónde observemos nuestro entorno. Esta competencia nos posibilita el

entendimiento de las diferentes manifestaciones culturales.

Los descriptores que entrenaremos en esta competencia son:

• Mostrar respeto hacia las obras más importantes del patrimonio cultural a nivel mundial.

• Valorar la interculturalidad como una fuente de riqueza personal y cultural.

125

• Expresar sentimientos y emociones desde códigos artísticos.

• Apreciar la belleza de las expresiones artísticas y en lo cotidiano.

• Elaborar trabajos y presentaciones con sentido estético. Competencias sociales y cívicas

El área de Lengua Castellana y Literatura incide en la práctica de un marco de actitudes y valores

tales como: el respeto a las normas de convivencia, el ejercicio activo de la ciudadanía, el desarrollo

del espíritu crítico, el respeto a los derechos humanos y el pluralismo...

Los descriptores de esta competencia pueden ayudar a conseguir lo expuesto:

• Conocer y aplicar derechos y deberes de la convivencia ciudadana en el contexto de la escuela.

• Desarrollar capacidad de diálogo con los demás en situaciones de convivencia y trabajo y para la


• Mostrar disponibilidad para la participación activa en ámbitos de participación establecidos.

• Reconocer riqueza en la diversidad de opiniones e ideas.

• Aprender a comportarse desde el conocimiento de los distintos valores.

• Concebir una escala de valores propia y actuar conforme a ella.

• Evidenciar preocupación por los más desfavorecidos y respeto a los distintos ritmos y potencialidades.

• Involucrarse o promover acciones con un fin social.

Sentido de iniciativa y espíritu emprendedor

La expresión oral y la expresión escrita son dos herramientas que no pueden faltar para entrenar

diferentes habilidades de esta competencia.

En este caso, los descriptores son:

• Asumir las responsabilidades encomendadas y dar cuenta de ellas.

• Asumir riesgos en el desarrollo de las tareas o proyectos.

• Optimizar el uso de recursos materiales y personales para la consecución de objetivos.

• Mostrar iniciativa personal para iniciar o promover acciones nuevas.

• Ser constante en el trabajo superando las dificultades.

• Contagiar el entusiasmo por la tarea y confianza en las posibilidades de alcanzar objetivos.

126

Aprender a aprender

La metodología es un pilar importante en esta área ya que va a posibilitar todos aquellos aspectos

que supongan una adquisición de vocabulario, conocimiento de la literatura, acercamiento al hábito

lector…

Los descriptores que utilizaremos para entrenar esta competencia son:

• Identificar potencialidades personales como aprendiz: estilos de aprendizaje, inteligencias múltiples,

funciones ejecutivas…

• Generar estrategias para aprender en distintos contextos de aprendizaje.

• Aplicar estrategias para la mejora del pensamiento crítico, creativo, emocional, interdependiente.

• Seguir los pasos establecidos y tomar decisiones sobre los pasos siguientes en función de resultados

intermedios.

• Tomar conciencia de los procesos de aprendizaje.

• Evaluar la consecución de objetivos de aprendizaje.

PERFIL COMPETENCIAL DEL ÁREA DE LENGUA CASTELLANA Y LITERATURA

COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA LCB1.1.1. Expresa ideas, pensamentos, opinións, sentimentos con certa claridade.

LCB1.1.2. Aplica as normas sociocomunicativas: escoita atenta, espera de quendas, participación respectuosa.

LCB1.2.1. Integra recursos verbais e non verbais para comunicarse nas interaccións orais, dándolle valor complementario a estes.

LCB1.2.2. Exprésase cunha pronunciación e unha dicción correctas: articulación, ritmo, entoación.

LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.

LCB1.3.2. Participa activamente nas tarefas de aula, cooperando en situación de aprendizaxe compartida.

LCB1.4.1. Utiliza o vocabulario axeitado a súa idade para expresarse con progresiva precisión nos diferentes contextos de comunicación.

LCB1.4 2. Diferencia polo contexto o significado de correspondencias fonema-grafía idénticas en textos significativos.

LCB1.5.1. Comprende de forma global a información xeral de textos orais de uso habitual,do ámbito escolar e social, identifica o tema e selecciona as ideas principais.

LCB1.5.2. Recoñece a tipoloxía de textos orais sinxelos de diversa tipoloxía atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).

LCB1.5.3. Responde preguntas correspondentes á comprensión literal.

LCB1.5.4. Utiliza a información recollida para levar a cabo diversas actividades en situación de aprendizaxe individual ou colectiva.

LCB1.6.1. Reproduce de memoria breves textos literarios ou non literarios axeitados aos seus gustos e intereses.

LCB1.7.1. Elabora, imitando modelos, textos orais breves e sinxelos atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).

LCB1.7.2. Organiza o discurso axeitándose aos diferentes modos discursivos (narrar, expoñer, describir e dialogar)

LCB1.8.1. Emprega de xeito efectivo a linguaxe oral para comunicarse e aprender: escoita, recollida de datos, pregunta e repregunta.

LCB1.9.1. Utiliza de xeito guiado os medios audiovisuais e dixitais para recoller información.

127

LCB1.9.2. Transforma en noticias feitos cotiás próximos á súa realidade, imitando modelos.

LCB1.9.3. Resume de forma global entrevistas, noticias e debates infantís procedentes dos medios de comunicación.

LCB2.1.1. Le en silencio e en voz alta, sen dificultade e con certa expresividade, diferentes tipos de textos apropiados á súa idade

LCB2.2. 1. Distingue, de forma xeral, entre as diversas tipoloxías textuais en textos do ámbito escolar e social.

LCB2.2.2. Resume textos lidos, de diferente tipoloxía, adecuados a súa idade e reflectindo a estrutura e destacando as ideas principais.

LCB2.3.1. Formula hipóteses sobre o contido do texto a partir do título e das ilustracións redundantes.

LCB2.3.2. Identifica as palabras clave dun texto.

LCB2.3.3. Activa coñecementos previos axudándose deles para comprender un texto.

LCB2.3.4. Relaciona de xeito global, a información contida nos gráficos e ilustracións coa información que aparece no texto.

LCB2.3.5. Interpreta mapas conceptuais sinxelos.

LCB2.3.6. Iníciase na utilización autónoma do dicionario en distintos soportes, no seu traballo escolar.

LCB2.4.1. Dedica un tempo semanal para a lectura voluntaria de diferentes textos.

LCB2.5.1. Consulta biblioteca, de xeito guiado, de diferentes fontes bibliográficas e textos en soporte informático para obter información para realizar traballos individuais ou en grupo.

LCB2.5.2. Localiza na biblioteca de aula e centro lecturas axeitadas ao seu gusto persoal e intereses, aplicando as normas básicas de funcionamento da mesma.

LCB2.5.3. Identifica o argumento de lecturas realizadas dando conta dalgunhas referencias bibliográficas: autor ou autora e xénero.

LCB2.6.1. Coida, conserva e organiza os seus libros.

128

LCB2.7.1. Diferenza entre información e publicidade.

LCB2.7.2. Formula hipótese sobre a finalidade de textos de tipoloxía evidente a partir da súa estrutura e dos elementos lingüísticos e non lingüísticos.

LCB2.10.1. Utiliza as Tecnoloxías da Información e Comunicación para a procura e tratamento guiado da información.

LCB3.1.1. Escribe, en diferentes soportes, textos sinxelo do ámbito escolar e social: atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos) diarios, cartas, correos electrónicos, noticias, contos, folletos informativos, narracións, textos científicos, anuncios publicitarios, receitas, instrucións, normas….

LCB3.1.2. Escribe textos, organizando as ideas utilizando elementos de cohesión básicos e respectando as normas gramaticais e ortográficas básicas.

LCB3.1.3. Elabora e presenta, de forma guiada, un informe sinxelo, utilizando soporte papel e informático sobre tarefas ou proxectos realizados.

LCB3.1.4. Presenta os seus textos con caligrafía clara e limpeza: evitando riscos, inclinación de liñas etc.

LCB3.2.1. Valora a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.

LCB3.3.1. Pon interese e esfórzase por escribir correctamente

LCB3.3.2. Reproduce textos ditados.

LCB3.4.1. Emprega, de xeito guiado e segundo modelos, estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.

LCB3.4.2. Utiliza, para escribir textos sinxelos, borradores que amosan: a xeración e selección de ideas, a revisión ortográfica e a secuencia coherente do escrito.

LCB3.5.1. Elabora gráficas sinxelas a partir de datos obtidos de forma guiada.

LCB3.5.2. Elabora con creatividade textos breves do seu interese: contos, anuncios, rimas, cancións, cómics, carteis, ilustrándoos para facilitar a súa compresión ou mellorar a súa presentación.

LCB3.6.1. Exprésase por escrito, utilizando de xeito habitual, unha linguaxe non sexista e respectuosa coas diferenzas.

LCB3.7.1. Usa con axuda Internet e as Tecnoloxías da Información e da Comunicación para escribir, presentar os textos e buscar información, buscar imaxes, crear táboas e gráficas etc.

LCB3.8.1. Produce os textos establecidos no plan de escritura axeitados á súa idade e nivel.

LCB4.1.1. Coñece e recoñece as categorías gramaticais pola súa función na lingua: presentar ao nome, substituír ao nome, expresar características do nome, expresar accións ou estados.

LCB4.1.2. Utiliza con corrección os tempos simples e compostos nas formas persoais e non persoais do modo indicativo e subxuntivo dos verbos ao producir textos orais e escritos. LCB4.1.3. Diferenza familias de palabras.

LCB4.2.1. Coñece, recoñece e usa sinónimos, antónimos, polisémicos ou frases feitas na expresión oral e escrita.

LCB4.2.2. Recoñece prefixos e sufixos e é capaz de crear palabras derivadas.

LCB4.2.3. Identifica e clasifica os diferentes tipos de palabras nun texto.

LCB4.2.4. Utiliza diversos conectores básicos entre oracións ao producir textos orais e escritos.

LCB4.2.5. Recoñece a oración simple, distingue suxeito e predicado.

LCB4.3.1. Iníciase no coñecemento da estrutura do dicionario e no seu uso para buscar o significado de diferentes tipos palabras. LCB4.3.2. Selecciona a acepción correcta segundo o contexto de entre as varias que lle ofrece o dicionario.

LCB4.3.3. Utiliza as normas ortográficas básicas nas súas producións escritas.

LCB4.4.1. Utiliza as diferentes clases de palabras para elaborar o discurso.

LCB4.4.2. Utiliza correctamente as normas de concordancia de xénero e de número na expresión oral e escrita.

LCB4.4.3. Aplica as normas de acentuación e clasifica as palabras dun texto.

LCB4.4.4. Usa os signos de puntuación ao producir textos escritos.

LCB4.4.5. Aplica as normas de uso da til nos seus textos escritos.

LCB4.4.6. Utiliza unha sintaxe básica nas producións escritas propias.

LCB4.5.1. Utiliza distintos programas educativos dixitais e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade como apoio e reforzo da aprendizaxe. LCB4.6.1. Valora a variedade lingüística de España.

LCB4.7.1. Compara aspectos (gráficos, sintácticos e léxicos) das linguas que coñece.

LCB 5.1.1. Valora de forma global, as características fundamentais de textos literarios narrativos, poéticos e dramáticos.

LCB 5.2.1. Realiza lecturas guiadas e comentadas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptacións de obras clásicas e literatura actual. LCB 5.2.2. Interpreta, intuitivamente, a linguaxe figurada en textos literarios.

LCB 5.3.1. Distingue algúns recursos retóricos básicos propios dos poemas .

LCB 5.3.1. Utiliza, de xeito guiado, comparacións, aumentativos, diminutivos e sinónimos en textos literarios.

LCB 5.4.1. Crea, con axuda, sinxelos textos literarios (contos, poemas, cancións e sinxelas obras teatrais) a partir de pautas ou modelos dados.

LCB 5.5.1. Memoriza e reproduce sinxelos textos orais adecuados á súa idade: contos, poemas, cancións.

LCB 5.6.1. Realiza dramatizacións individualmente e en grupo de textos literarios axeitados á súa idade.

LCB 5.7.1. Valora a literatura en calquera lingua, especialmente en lingua galega, como vehículo de comunicación

129

e como recurso de gozo persoal.

s

COMPETENCIA MATEMÁTICA Y COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA Y

TECNOLOGÍA LCB2.3.4. Relaciona de xeito global, a información contida nos gráficos e ilustracións coa información que aparece no texto.

COMPETENCIA DIGITAL LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.




LCB2.5.2. Localiza na biblioteca de aula e centro lecturas axeitadas ao seu gusto persoal e intereses, aplicando a normas básicas de funcionamento da mesma.






LCB4.5.1. Utiliza distintos programas educativos dixitais e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade como apoio e reforzo da aprendizaxe.

COMPETENCIA EN SENTIDO DE LA INICIATIVA Y ESPÍRITU EMPRENDEDOR LCB1.3.1. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situación de comunicación: diálogos, exposicións orais segundo modelo e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.






LCB3.1.2. Escribe textos, organizando as ideas utilizando elementos de cohesión básicos e respectando as normas gramaticais e ortográficas básicas.







130

COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER LCB1.1.1. Expresa ideas, pensamentos, opinións, sentimentos con certa claridade.




LCB1.5.1. Comprende de forma global a información xeral de textos orais de uso habitual,do ámbito escolar e social, identifica o tema e selecciona as ideas principais.

LCB1.5.2. Recoñece a tipoloxía de textos orais sinxelos de diversa tipoloxía atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios e prescritivos).


LCB1.6.1. Reproduce de memoria breves textos literarios ou non literarios axeitados aos seus gustos e intereses.






LCB2.2. 1. Distingue, de forma xeral, entre as diversas tipoloxías textuais en textos do ámbito escolar e social.

LCB2.2.2. Resume textos lidos, de diferente tipoloxía, adecuados a súa idade e reflectindo a estrutura e destacando as ideas principais.

LCB2.3.1. Formula hipóteses sobre o contido do texto a partir do título e das ilustracións redundantes.

LCB2.3.2. Identifica as palabras clave dun texto.

LCB2.3.3. Activa coñecementos previos axudándose deles para comprender un texto.

LCB2.3.4. Relaciona de xeito global, a información contida nos gráficos e ilustracións coa información que aparece no texto.

LCB2.3.5. Interpreta mapas conceptuais sinxelos.

LCB2.3.6. Iníciase na utilización autónoma do dicionario en distintos soportes, no seu traballo escolar.


LCB2.5.2. Localiza na biblioteca de aula e centro lecturas axeitadas ao seu gusto persoal e intereses, aplicando as normas básicas de funcionamento da mesma.

LCB2.5.3. Identifica o argumento de lecturas realizadas dando conta dalgunhas referencias bibliográficas: autor ou autora e xénero.





LCB3.1.2. Escribe textos, organizando as ideas utilizando elementos de cohesión básicos e respectando as normas gramaticais e ortográficas básicas


LCB3.1.4. Presenta os seus textos con caligrafía clara e limpeza: evitando riscos, inclinación de liñas etc.

LCB3.3.1. Pon interese e esfórzase por escribir correctamente



LCB3.5.1. Elabora gráficas sinxelas a partir de datos obtidos de forma guiada.

LCB3.5.2. Elabora con creatividade textos breves do seu interese: contos, anuncios, rimas, cancións, cómics,

131

carteis, ilustrándoos para facilitar a súa compresión ou mellorar a súa presentación.



LCB4.3.1. Iníciase no coñecemento da estrutura do dicionario e no seu uso para buscar o significado de diferentes tipos palabras.

LCB4.3.2. Selecciona a acepción correcta segundo o contexto de entre as varias que lle ofrece o dicionario.

LCB4.4.1. Utiliza as diferentes clases de palabras para elaborar o discurso.

LCB4.5.1. Utiliza distintos programas educativos dixitais e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade como apoio e reforzo da aprendizaxe.

LCB 5.2.2. Interpreta, intuitivamente, a linguaxe figurada en textos literarios.




COMPETENCIAS SOCIALES Y CÍVICAS

LCB1.1.1. Expresa ideas, pensamentos, opinións, sentimentos con certa claridade.






LCB1.9.2. Transforma en noticias feitos cotiás próximos á súa realidade, imitando modelos.


LCB2.6.1. Coida, conserva e organiza os seus libros.



LCB3.2.1. Valora a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.

LCB3.6.1. Exprésase por escrito, utilizando de xeito habitual, unha linguaxe non sexista e respectuosa coas diferenzas.

LCB4.6.1. Valora a variedade lingüística de España.

LCB4.7.1. Compara aspectos (gráficos, sintácticos e léxicos) das linguas que coñece.

LCB 5.7.1. Valora a literatura en calquera lingua, especialmente en lingua galega, como vehículo de comunicación e como recurso de gozo persoal.

COMPETENCIA EN CONCIENCIA Y EXPRESIONES CULTURALES LCB1.6.1. Reproduce de memoria breves textos literarios ou non literarios axeitados aos seus gustos e intereses.

LCB 5.1.1. Valora de forma global, as características fundamentais de textos literarios narrativos, poéticos e dramáticos.

LCB 5.2.1. Realiza lecturas guiadas e comentadas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptacións de obras clásicas e literatura actual.

LCB 5.3.1. Distingue algúns recursos retóricos básicos propios dos poemas

LCB 5.3.1. Utiliza, de xeito guiado, comparacións, aumentativos, diminutivos e sinónimos en textos literarios.




132

Bloque 1. Comunicación oral: hablar y escuchar.

1. Situaciones de la comunicación, con distinta intención, respetando un orden espacial, cronológico o

lógico en el discurso.

2. Habilidades y estrategias de comunicación: encuestas y entrevistas.

3. Comentario y opinión personal empleando expresiones adecuadas para pedir turno de palabra,

formular, hacer peticiones, agradecer una colaboración...

4. Mensajes verbales y no verbales.

5. Reproducción de textos orales según su tipología: narrativos, descriptivos, argumentativos,

expositivos e instructivos.

6. Comprensión de textos orales según su tipología: narrativos, informativos, persuasivos y

argumentativos.

7. Escucha, creación, memorización, dramatización y reproducción de textos breves y sencillos que

estimulen el interés y la curiosidad del alumno.

Bloque 2. Comunicación escrita: leer.

1. Consolidación del sistema de lecto-escritura.

2. Comprensión de textos leídos en voz alta y en silencio.

3. Audición de diferentes tipos de textos.

4. Conocimiento y uso progresivo de estrategias que faciliten la comprensión global de un texto en

todas las fases del proceso lector: antes de la lectura (identificando el objetivo, activando el

conocimiento previo...), durante la lectura (recurriendo al contexto de palabras o frases para

solucionar problemas de comprensión, usando diccionarios...) y después de la lectura (extrayendo

la idea principal, resumiendo, interpretando y valorando el sentido de palabras, frases y texto).

5. Lectura, comprensión, interpretación y valoración de textos escritos en relación con el ámbito de

uso: ámbito personal y familiar (diarios, notas, cartas, invitaciones, etc.), ámbito escolar

(resúmenes, esquemas, murales, etc.) y ámbito social (noticias procedentes de los medios de

comunicación y de Internet); y en relación con la finalidad que persiguen: narraciones (cuentos,

relatos tradicionales, chistes, canciones, etc.), descripciones e instrucciones de la vida cotidiana.

ORGANIZACIÓN Y SECUENCIACIÓN DE CONTENIDOS

133

6. Comprensión global: reconocimiento de la intención comunicativa del hablante, determinación del

tema del texto, diferenciación de ideas principales y secundarias y obtención de información

concreta.

7. Interpretación del sentido del texto: determinación de la actitud del hablante.

8. Gusto por la lectura. Hábito lector. Lectura de diferentes textos como fuente de información, de

deleite y de diversión.

9. Selección de libros según el gusto personal.

10. Plan lector.


1. Interés creciente por la composición escrita como fuente de información y aprendizaje y como

forma de comunicar sentimientos, experiencias, conocimientos y emociones. El texto escrito como

fuente de información, de aprendizaje y de diversión.

2. Producción de textos para comunicar conocimientos, experiencias y necesidades: narraciones,

descripciones, textos expositivos, argumentativos y persuasivos, poemas, diálogos, entrevistas y

encuestas.

3. Cohesión del texto: enlaces, sustituciones léxicas, mantenimiento del tiempo verbal, puntuación.

4. Creación de textos utilizando el lenguaje verbal y no verbal con intención informativa: carteles

publicitarios. Anuncios. Tebeos.

5. Normas y estrategias para la producción de textos: planificación (función, destinatario,

estructura...).

6. Revisión y mejora del texto.

7. Aplicación de las normas ortográficas y signos de puntuación (punto, coma, punto y coma, guion,

dos puntos, raya, signos de entonación, paréntesis, comillas). Acentuación.

8. Caligrafía. Orden y presentación.

9. Dictados.

10. Plan de escritura.

134

Bloque 4. Conocimiento de la lengua.

1. Elementos de la comunicación: emisor, receptor, canal, código, mensaje y contexto.

2. Reconocimiento, uso y explicación de las categorías gramaticales: sustantivo, adjetivo,

determinantes, pronombres, adverbio, verbo, preposición, conjunción e interjección.

3. Conocimiento y aplicación progresiva de las normas ortográficas que se integran en las situaciones

de comunicación escrita regulando y asegurando la fluidez en el intercambio comunicativo.

4. Observación, reflexión y explicación de las relaciones semánticas de las palabras (sinonimia,

antonimia y polisemia) y de sus modificaciones y asociaciones significativas.

5. Reconocimiento y explicación de las funciones oracionales: sujeto y predicado.

6. Reconocimiento de la realidad plurilingüe de España.


1. El texto literario como fuente de comunicación, de placer, de juego, de entretenimiento, de

conocimiento de otros mundos, tiempos y culturas, de aprendizaje, y como medio de organizarse y

resolver problemas de la vida cotidiana.

2. Textos literarios y textos no literarios. Prosa y verso. El cuento: la estructura. Los cuentos populares.

El teatro: actos y escenas. Poesía: la rima. Las fábulas. Las leyendas. El cómic.

3. Textos propios de la tradición literaria: textos de tradición oral (fábulas, leyendas, canciones

populares, cuentos...), textos de género narrativo (cuentos, biografías, autobiografías, novela

realista, de aventuras, de misterio, de ciencia ficción, de fantasía) y textos de otros géneros (teatro

o poesía).

4. Identificación de recursos literarios.

5. Dramatización y lectura dramatizada de textos literarios.

135


1. Expresarse oralmente en situaciones comunicativas propias de la vida escolar, participando en

conversaciones que traten temas cotidianos.

2. Participar en encuestas o entrevistas, utilizando estrategias y expresiones adecuadas, expresando

su opinión personal.

3. Producir y presentar mensajes verbales y no verbales utilizando estrategias, habilidades y normas

adecuadas a diferentes situaciones de comunicación.

4. Expresar y producir textos orales sencillos según su tipología: narrativos, descriptivos, informativos,

instructivos y argumentativos.

5. Comprender el sentido y las características de los textos orales según su tipología, reconociendo las

ideas principales, deduciendo el significado de las palabras por su contexto y ampliando su

vocabulario.

6. Memorizar, crear y reproducir cuentos, historias, textos sencillos cercanos a sus gustos e intereses,

representando pequeñas obras de teatro con ayuda de los recursos expresivos lingüísticos y no

lingüísticos de su cuerpo.

Bloque 2. Comunicación escrita: leer.

1. Leer en voz alta diferentes textos, con fluidez y entonación adecuada.

2. Comprender distintos tipos de textos adaptados a la edad y utilizando la lectura como medio para

ampliar el vocabulario y fijar la ortografía correcta.

3. Leer en silencio diferentes textos valorando el progreso en la velocidad y la comprensión.

4. Aplicar estrategias de lectura para la comprensión interpretación de textos escritos integrando los

tres momentos del proceso lector: antes de la lectura, durante la lectura y después de la lectura.

5. Leer, comprender, interpretar y valorar textos orales propios del ámbito personal y familiar, ámbito

escolar y ámbito social, captando su sentido global, identificando la información relevante,

extrayendo informaciones concretas, realizando inferencias, determinando la actitud del hablante y

valorando algunos aspectos de su forma y su contenido.

CRITERIOS DE EVALUACIÓN

136

6. Manifestar una actitud crítica ante la lectura de cualquier tipo de textos u obras literarias a través

de una lectura reflexiva que permita identificar posturas de acuerdo o desacuerdo respetando en

todo momento las opiniones de los demás.

7. Utilizar los diccionarios, la biblioteca del centro y las Tecnologías de la Información y Comunicación

como fuente de obtención de información.

8. Leer por propia iniciativa diferentes tipos de textos.

9. Llevar a cabo el plan lector que dé respuesta a una planificación sistemática de mejora de la

eficacia lectora y fomente el gusto por la lectura.


1. Utilizar la lengua, de forma oral y escrita, para formular y responder a preguntas, narrar historias y

expresar sentimientos, experiencias y opiniones.

2. Producir textos con diferentes intenciones comunicativas con coherencia, respetando su estructura

y aplicando las reglas ortográficas, cuidando la caligrafía, el orden y la presentación.

3. Aplicar todas las fases del proceso de escritura en la producción de textos escritos de distinta

índole: planificación, textualización, revisión y reescritura, utilizando esquemas y mapas

conceptuales, aplicando estrategias de tratamiento de la información, redactando

sus textos con claridad, precisión y corrección, revisándolos para mejorarlos y evaluando,

con la ayuda de guías, las producciones propias y ajenas.

4. Utilizar el diccionario como recurso para resolver dudas sobre la lengua, el uso o la ortografía de las

palabras.

5. Elaborar proyectos individuales o colectivos sobre diferentes temas del área.

6. Buscar una mejora progresiva en el uso de la lengua, explorando cauces que desarrollen la

sensibilidad, la creatividad y la estética.

7. Favorecer a través del lenguaje la formación de un pensamiento crítico que impida

discriminaciones y prejuicios.

8. Llevar a cabo el plan de escritura que dé respuesta a una planificación sistemática de mejora de la

eficacia escritora y fomente la creatividad.

9. Utilizar las TIC de modo eficiente y responsable para presentar sus producciones.

137


1. Identificar los componentes básicos de cualquier situación comunicativa.

2. Aplicar los conocimientos sobre la lengua para resolver problemas de comprensión de textos orales

y escritos y para la composición y revisión progresivamente autónoma de los textos propios y

ajenos, utilizando la terminología gramatical necesaria para la explicación de los diversos usos de la

lengua.

3. Conocer y aplicar las normas ortográficas y utilizarlas con corrección en los textos escritos

ajustando progresivamente su producción en situaciones reales de comunicación escrita a las

convenciones establecidas.

4. Comprender, explicar y valorar las relaciones semánticas que se establecen entre las palabras.

5. Reconocer e identificar los elementos de la frase, sujeto y predicado, y su relación.

6. Reconocer la realidad plurilingüe de España valorándola como una riqueza de nuestro patrimonio

histórico y cultural.


1. Apreciar el valor de los textos literarios y utilizar la lectura como fuente de disfrute e información y

considerarla como un medio de aprendizaje y enriquecimiento personal de máxima importancia.

2. Integrar la lectura expresiva y la comprensión e interpretación de textos literarios narrativos, líricos

y dramáticos en la práctica escolar, diferenciando las principales convenciones formales de los

géneros.

3. Utilizar las bibliotecas de aula y de centro para obtener información y disfrutar de la lectura de

obras literarias apropiadas.

4. Elaborar textos sencillos, siguiendo patrones característicos, empleando de forma coherente la

lengua escrita y la imagen.

5. Identificar y corregir, en textos orales y escritos, los rasgos y expresiones que manifiesten

discriminación social, cultural, étnica y de género.

6. Participar con interés en dramatizaciones de textos literarios, orales y escritos, adaptados a la edad

y de producciones propias o de los compañeros, utilizando adecuadamente los recursos básicos de

los intercambios orales y de la técnica teatral.

138


Estándar de

aprendizaje

evaluable

Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e

instrumento de

evaluación

1.1. Expresa y Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

plantea opiniones expresa y plantea I: debates, diálogos.

propias en opiniones propias en

discusiones o temas discusiones o temas

propuestos. propuestos.

1.2. Participa en Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

conversaciones sobre participa en I: debates, diálogos.

temas cotidianos conversaciones

dando explicaciones sobre temas

y argumentos. cotidianos dando

explicaciones y

argumentos.

2.1. Participa en Participa en alguna 1º P: pruebas orales.

encuestas encuesta I: exposiciones

escuchando, escuchando, orales, diálogos.

preguntado y preguntando y

anotando datos. anotando datos.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAJE

139

2.2. Expresa Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

opiniones personales expresa opiniones I: detates.

respetando las personales

aportaciones de los respetando las

demás y haciendo aportaciones de los

uso de expresiones demás y haciendo

adecuadas como: uso de expresiones

formular deseos, adecuadas como:

pedir turno de formular deseos,

palabra, peticiones, pedir turno de

agradecer una palabra, peticiones,

colaboración... agradecer una

colaboración...

3.1. Utiliza el Utilizan el lenguaje 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

lenguaje oral para oral para I: detates, diálogos.

comunicarse, usando comunicarse, usando

las normas básicas casi siempre normas

de cortesía (saludar, básicas de cortesía.

pedir permiso,

disculpas,

sugerencias,

dudas...).

3.2. Expresa en las Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

intervenciones orales expresa en las I: exposiciones.

habituales hechos, intervenciones orales

sensaciones, hechos, sensaciones,

anécdotas, sucesos o anécdotas, sucesos

experiencias con o experiencias con

pronunciación, pronunciación,

entonación; ritmo y entonación; ritmo y

vocabulario vocabulario

adecuados a la adecuados a la

situación y tipo de situación y tipo de

texto. texto.

140

3.3. Identifica e Identifica e interpreta 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

interpreta elementos los principales I: exposiciones,

extralingüísticos que elementos debates, diálogos.

intervienen en el extralingüísticos que

discurso oral: gestos, intervienen en el

sonidos, miradas, discurso oral.

imágenes y recursos

para controlar los

procesos

comunicativos.

4.1. Produce Produce oralmente 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

oralmente textos con cierta autonomía I: exposiciones.

sencillos de la vida textos sencillos de la

cotidiana, explica vida cotidiana.

procesos: recetas de

cocina, instrucciones

de juegos,

experimentos...

4.2. Narra Narra experiencias 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

experiencias personales, I: exposiciones.

personales, sensaciones,

sensaciones, cuentos, noticias y

cuentos, noticias y diálogos sencillos.

diálogos.

4.3. Describe Describe brevemente 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

objetiva y personas, animales,, I: exposiciones.

subjetivamente objetos y lugrares

personas, animales, usando el

objetos y lugares vocabulario

usando el vocabulario trabajado.

trabajado.

4.4. Participa en Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

debates y participa en debates I: debates.

discusiones sobre y discusiones sobre

temas propuestos. temas propuestos.

141

4.5. Utiliza en la Casi siempre utiliza 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

comunicación oral en la comunicación I: exposiciones,

pausas, oral pausas, debates, diálogo.

pronunciación clara y pronunciación clara y

tono adecuado, para tono adecuado, para

resaltar aquello que resaltar aquello que

sea de interés. sea de interés.

5.1. Identifica las Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

ideas principales y Identifica las ideas I: diálogos.

secundarias, principales y

respondiendo a secundarias,

preguntas sobre respondiendo a

datos e ideas preguntas sobre

planteadas en un datos e ideas

texto. planteadas en un

texto.

5.2. Analiza y expone Analiza y expone de 1º, 2º y 3º P: prueba oral.

oralmente los forma sencilla y oral I: exposición oral.

mensajes los mensajes

transmitidos en un transmitidos en un

texto narrativo, texto narrativo,

descriptivo, descriptivo,

argumentativo, argumentativo,

expositivo e expositivo e

instructivo. instructivo.

5.3. Interpreta el Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

sentido figurado de Interpreta el sentido I: diálogo.

un texto publicitario. figurado de un texto

publicitario.

5.4. Deduce el Casi siempre deduce 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

significado de las el significado de las I: diálogo.

palabras por el palabras por el

contexto. contexto.

142

5.5. Reconoce

elementos no

verbales que

favorecen la

comprensión: gestos,

ilustraciones...

Casi siempre

reconoce elementos

no verbales que

favorecen la

comprensión: gestos,

ilustraciones...

1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

I: exposiciones,

diálogo, debates.

5.6. Presenta un

resumen oral tras la

audición de un relato

o exposición.

Presenta un breve

resumen oral tras la

audición de un relato

o exposición.


I: exposición, diálogo.

6.1. Escucha y

reproduce oralmente

diferentes tipos de

texto.

Escucha y reproduce

diferentes de textos

sencillos.


I: exposiciones,

diálogo.

6.2. Memoriza textos

orales con diferente

finalidad.

Memoriza textos

orales sencillos con

diferente finalidad.


I: exposiciones.

6.3. Utiliza

documentos gráficos

(imágenes,

esquemas...), o

escritos para guiarse

en sus

presentaciones

orales.

Utliza casi siempre

documentos gráficos

o escritos para

guiarse en sus

presentaciones

orales.


I: exposiciones.

6.4. Crea y

reproduce oralmente

textos sencillos

(narrativos,

descriptivos,

expositivos e

instructivos),

respetando

entonación, pausas,

tono de voz, ritmo...

Crea y reproduce

textos sencillos con

cierta autonomía,

respetando

entonación, pausas,

ritmo…


I: exposiciones.

143

6.5.Utiliza las

posibilidades

expresivas del cuerpo

en las

Utiliza casi siempre

las posibilidades

expresivas del

cuerpo en las


I: exposiciones.

representaciones

teatrales (voz,

cuerpo, movimiento).

representaciones

teatrales.

144

Bloque 2: Comunicación escrita: leer.

Estándar de

aprendizaje

evaluable


instrumento de

evaluación 1.1.Lee en voz alta Casi siempre lee en 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

diferentes tipos de voz alta diferentes I: exposiciones.

textos apropiados a tipos de textos

su edad con apropiados a su edad

velocidad, fluidez, con velocidad,

entonación y fluidez, entonación y

expresividad expresividad

adecuadas. adecuadas.

1.2. Descodifica con Casi siempre 1º, 2º y 3º P: observación

precisión y rapidez descodifica con sistemática.

todo tipo de palabras. precisión y rapidez I: diario de aula.

todo tipo de palabras.

2.1. Entiende el Casi siempre 1º. 2º y 3º P: observación

mensaje, de manera entiende el mensaje, sistemática.

global, e identifica las de manera global, e I: diario de aula.

ideas principales y las identifica las ideas

secundarias de los principales y las

textos leídos a partir secundarias de los

de la lectura de un textos leídos a partir

texto en voz alta. de la lectura de un

texto en voz alta.

2.2. Muestra Casi siempre 1º, 2º y 3º P: observación

comprensión, con muestra sistemática.

cierto grado de comprensión, con I: diario de aula.

detalle, de diferentes cierto grado de

tipos de textos no detalle, de diferentes

literarios (expositivos, tipos de textos no

narrativos, literarios (expositivos,

descriptivos y narrativos,

argumentativos) y de descriptivos y

145

textos de la vida

cotidiana.

argumentativos) y de

textos de la vida

cotidiana.

3.1. Lee en silencio

con la velocidad

adecuada textos de

diferente complejidad.

Casi siempre lee en

silencio con la

velocidad adecuada

textos de diferente

complejidad.

1º, 2º y 3º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

3.2. Realiza lecturas

en silencio

resumiendo

brevemente los textos

leídos.

Casi siempre Realiza

lecturas en silencio

resumiendo

brevemente los

textos leídos.


sistemática.

I: diario de aula.

4.1. Pone en práctica

diferentes estrategias

de lectura en función

del objetivo y el tipo

de texto, actualizando

conocimientos

previos y trabajando

los errores de

comprensión.

Casi siempre pone

en práctica diferentes

estrategias de lectura

en función del

objetivo y el tipo de

texto, actualizando

conocimientos

previos y trabajando

los errores de

comprensión.


sistemática.

I: diario de aula.

4.2. Realiza lectura

expresiva de textos

de diversa índole.

Realiza lectura

expresiva de textos

sencillos.


sistemática.

I: diario de aula.

4.3. Anticipa ideas e

infiere datos del

emisor y del

contenido del texto

valorando fuentes

gráficas (imágenes,

diagramas...),

tipográficas, etc.

Casi siempre anticipa

ideas e infiere datos

del emisor y del

contenido del texto

valorando fuentes

gráficas (imágenes,

diagramas...),

tipográficas, etc.


sistemática.

I: diario de aula.

146

4.4. Utiliza diferentes

instrumentos de

aprendizaje para la

comprensión de

palabras o

Utiliza algús

instrumento de

aprendizaje para la

comprensión de

palabras o


sistemática.

I: diario de aula.

147

enunciados

desconocidos

(contexto,

diccionario...) y los

incorpora a su

repertorio léxico.

enunciados

desconocidos.

4.5. Usa los Casi siempre usa los 1º, 2º y 3º P: observación

conocimientos conocimientos sistemática.

adquiridos, a través adquiridos a través I: diario de aula.

de la lectura y a de la lectura para

través de su propia valorar el texto.

experiencia personal,

para valorar el texto

de forma global o en

aspectos concretos,

fundamentando sus

opiniones personales

con argumentos

coherentes.

5.1. Reconoce y Reconoce y expresa 1º, 2º y 3º P: observación

expresa el tema y la el tema de textos sistemática.

intención escritos sencillos I: diario de aula.

comunicativa de propios del ámbito

textos escritos personal, familiar,

propios del ámbito escolar y social.

personal y familiar,

ámbito escolar y

ámbito social (textos

periodísticos…)

identificando

características de los

mismos.

5.2. Localiza Casi siempre localiza 1º, 2º y 3º P: ejercicios

informaciones informaciones prácticos.

explícitas en un texto explícitas en un texto I: cuaderno.

relacionándolas entre relacionándolas entre

sí y secuenciándolas. sí y secuenciándolas.

5.3. Relaciona la Casi siempre 1º, 2º y 3º P: ejercicios

148

información explícita relaciona la prácticos.

e implícita de un texto información explícita I: cuaderno.

poniéndola en e implícita de un

relación con el texto poniéndola en

contexto. relación con el

contexto.

5.4. Retiene Casi siempre retiene 1º, 2º y 3º P: observación

información relevante información relevante sistemática.

seleccionando ideas seleccionando ideas I: diario de aula.

principales, principales,

desechando ideas desechando ideas

poco significativas y poco significativas y

reorganizando los reorganizando los

datos recibidos. datos recibidos.

5.5. Reconoce la Casi siempre 1º, 2º y 3º P: ejercicios

idea principal y las reconoce la idea prácticos, pruebas

ideas secundarias principal y las ideas escritas.

comprendiendo secundarias I: cuaderno,

relaciones entre ellas. comprendiendo controles.

relaciones entre

ellas.

5.6. Comprende y Comprende y sigue 1º, 2º y 3º P: observación

sigue instrucciones algunas instrucciones sistemática.

de cierta complejidad de cierta complejidad I: diario de aula.

que le permiten que le permiten

desenvolverse en desenvolverse en

situaciones de la vida situaciones de la vida

cotidiana y en cotidiana y en

procesos de procesos de

aprendizaje. aprendizaje.

6.1. Identifica y Casi siempre 1º, 2º y 3º P: pruebas orales,

expresa las posturas identifica y expresa pruebas escritas,

de acuerdo y las posturas de ejercicios prácticos.

desacuerdo sobre acuerdo y I: debate, controles,

aspectos parciales, o desacuerdo sobre cuaderno.

globales, de un texto. aspectos parciales, o

globales, de un texto.

6.2. Elabora su Elabora una 1º, 2º y 3º P: pruebas orales,

149

propia interpretación

sobre el significado

de un texto.

interpretación propia

sencilla sobre el

significado del texto.

pruebas escritas,

ejercicios prácticos.

I: exposiciones,

controles, cuaderno. 6.3. Respeta las

opiniones de los

demás.

Casi siempre respeta

las opiniones de los

demás.


sistemática.

I: diario de aula.

7.1. Utiliza, de forma

progresiva y

autónoma, diversas

fuentes de

información

integrando los

conocimientos

adquiridos.

Utiliza con cierta

autonomía algunas

fuentes de

información.


sistemática.

I: diario de aula.

7.2. Conoce y

maneja diccionarios

escolares, impresos o

en versión digital.

Conoce y maneja a

veces diccionarios

escolares, impresos

o en versión digital.


sistemática.

I: diario de aula.

7.3. Conoce el

funcionamiento de la

biblioteca de su

centro y de su

localidad.

Conoce los aspectos

principales del

funcionamiento de la

biblioteca de su

centro y de su

localidad.


sistemática.

I: diario de aula.

8.1. Tiene

programado un

tiempo semanal para

leer diferentes textos.

Tiene programado un

tiempo semanal para

leer diferentes textos

y casi siempre lo

cumple.


sistemática.

I: diario de aula.

8.2. Lee

voluntariamente

textos propuestos por

el maestro o maestra.

Lee en alguna

ocasión

voluntariamente

textos propuestos por

el maestro o

maestra.


sistemática.

I: diario de aula.

9.1. Selecciona

lecturas con criterio

personal y expresa el

Casi siempre

selecciona lecturas

con criterio personal


sistemática.

I: diario de aula.

150

gusto por la lectura

de diversos géneros

literarios como fuente

de entretenimiento

manifestando su

opinión sobre los

textos leídos.

y expresa el gusto

por la lectura de

diversos géneros

literarios como fuente

de entretenimiento

manifestando su

opinión sobre los

textos leídos.

9.2. Expone los Expone brevemente 1º, 2º y 3º P: prueba oral.

argumentos de los argumentos de I: exposición.

lecturas realizadas lecturas realizadas

dando cuenta de dando cuenta de

algunas referencias alguna referencia.

bibliográficas: autor,

editorial, género,

ilustraciones.


Estándar de

aprendizaje

evaluable


instrumento de

evaluación

1.1.Escribe, en Escribe en diversos 1º, 2º y 3º P: ejercicios

diferentes soportes, soportes textos prácticos.

textos propios del propios sencillos del I: trabajos.

ámbito de la vida ámbito de la vida

cotidiana: diarios, cotidiana.

cartas y correos

electrónicos, imitando

textos modelo.

1.2.Escribe textos del Escribe textos 1º, 2º y 3º P: ejercicios

ámbito académico, coherentes y prácticos, pruebas

cotidiano o social sencillos del ámbito escritas.

usando el registro académico, cotidiano I: trabajos,

adecuado, o social usando el cuadernos, controles.

organizando las ideas registro adecuado.

con claridad,

151

enlazando

enunciados en

152

secuencias lineales

cohesionadas y

respetando las

normas gramaticales

y ortográficas.

1.3. Escribe Escribe diferentes 1º, 2º y 3º P: ejercicios

diferentes tipos de tipos de textos prácticos, pruebas

textos adecuando el sencillos adecuando escritas.

lenguaje a las el lenguaje a las I: trabajos,

características del características del cuadernos, controles.

género, siguiendo género, siguiendo

modelos, modelos,

encaminados a encaminados a

desarrollar su desarrollar su

capacidad creativa en capacidad creativa

la escritura. en la escritura.

1.4. Cumplimenta Cumplimenta con 1º, 2º y 3º P: ejercicios

correctamente cierta autonomía prácticos.

formularios e formularios e I: trabajos.

impresos de la vida impresos de la vida

cotidiana: cotidiana, recogiendo

inscripciones, las ideas

solicitudes... fundamentales,

evitando parafrasear

el texto y utilizando

una expresión

personal.

2.1. Resume el Resume el contenido 1º, 2º y 3º P: ejercicios

contenido de textos de textos sencillos prácticos, pruebas

propios del ámbito de propios del ámbito de escritas.

la vida personal y del la vida personal y del I: trabajos,

ámbito escolar, ámbito escolar. cuadernos, controles.

recogiendo las ideas

fundamentales,

evitando parafrasear

el texto y utilizando

una expresión

153

personal.

154

2.2. Aplica Casi siempre aplica 1º, 2º y 3º P: ejercicios

correctamente los correctamente los prácticos, pruebas

signos de puntuación, signos de escritas.

las reglas de puntuación, las I: trabajos,

acentuación y reglas de cuadernos, controles.

ortográficas. acentuación y

ortográficas.

2.3. Reproduce Casi siempre 1º, 2º y 3º P: ejercicios

textos dictados con reproduce textos prácticos, pruebas

corrección. dictados con escritas.

corrección. I: cuadernos,

controles.

3.1. Emplea Casi siempre emplea 1º, 2º y 3º P: ejercicios

estrategias de estrategias de prácticos, pruebas

búsqueda y selección búsqueda y selección escritas.

de la información: de la información. I: cuadernos,

tomar notas, elaborar controles.

esquemas, guiones,

mapas conceptuales.

4.1. Utiliza Utiliza en algunas 1º, 2º y 3º P: observación

habitualmente el ocasiones el sistemática.

diccionario en el diccionario en el I: diario de aula.

proceso de escritura. proceso de escritura.

4.2. Escribe dictados Escribe dictados 1º, 2º y 3º P: ejercicios

sistemáticamente sencillos para prácticos, pruebas

para mejorar en la mejorar en la escritas.

corrección ortográfica corrección ortográfica I: cuadernos,

y gramatical. y gramatical. controles.

5.1. Elabora gráficas Elabora gráficas 1º, 2º y 3º P: ejercicios

a partir de datos sencillas a partir de prácticos.

seleccionados y datos seleccionados I: cuadernos,

organizados y organizados. trabajos.

procedentes de

diferentes textos

(libros de consulta,

periódicos, revistas,

etc.)

155

5.2. Presenta un

informe de forma

Presenta un breve

informe de forma

1º, 2º y 3º P: ejercicios

prácticos.

156

ordenada y clara, ordenada y clara, I: trabajos.

utilizando soporte utilizando soporte

papel y digital, sobre papel y digital, sobre

problemas o problemas o

situaciones sencillas, situaciones sencillas,

recogiendo recogiendo

información de información de

diferentes fuentes diferentes fuentes

(directas, libros, (directas, libros,

Internet), siguiendo Internet), siguiendo

un plan de trabajo y un plan de trabajo y

expresando expresando

conclusiones. conclusiones.

6.1. Pone interés y Casi siempre pone 1º, 2º y 3º P: observación

se esfuerza por interés y se esfuerza sistemática.

escribir por escribir I: diario de aula.

correctamente de correctamente de

forma personal y forma personal y

creativa. creativa.

7.1. Expresa, por Expresa, por escrito, 1º, 2º y 3º P: ejercicios

escrito, opiniones, opiniones, prácticos, pruebas

reflexiones y reflexiones y escritas.

valoraciones valoraciones I: cuadernos,

argumentadas. argumentadas controles, trabajos.

sencillas.

7.2. Valora su propia Valora casi siempre 1º, 2º y 3º P: autoevaluación,

producción escrita, de manera objetiva coevaluación.

así como la de sus su propia producción I: cuadernos,

compañeros. escrita y la de sus cuestionarios.

compañeros..

8.1.Planifica y Casi siempre 1º, 2º y 3º P: observación

redacta textos planifica y redadacta sistemática.

siguiendo unos textos siguiendo unos I: diario de aula.

pasos: pasos.

-Planificación,

redacción, revisión y

mejora.

-Determina con

157

antelación cómo será

el texto, su extensión,

el tratamiento autor-

lector, la

presentación, etc.

-Adapta la expresión

a la intención,

teniendo en cuenta al

interlocutor y el

asunto de que se

trata.

-Presenta con

limpieza, claridad,

precisión y orden los

escritos.

- Reescribe el texto.

9.1. Usa con eficacia

las Tecnologías de la

Información y la

Comunicación para

escribir, presentar los

textos y buscar

información.

Casi siempre usa las

TIC con eficacia para

escribir, presentar

textos y buscar

información.


prácticos.

I: trabajos.

9.2. Utiliza Internet y

las TIC: reproductor

de vídeo, reproductor

de DVD, ordenador,

reproductor de CD-

audio, cámara de

fotos digital y

grabadora de audio

como recursos para

la realización de

tareas diversas:

escribir y modificar un

texto, crear tablas y

gráficas, etc.

Casi siempre utiliza

Internet y las TIC de

manera adecuada,

como recursos para

la realización de

tareas.


sistemátia.

I: diario de aula.

158


Estándar de

aprendizaje

evaluable


instrumento de

evaluación

1.1. Identifica y

reconoce los

componentes básicos

de la comunicación

en las diferentes

situaciones

comunicativas:

emisor, receptor,

canal, código,

mensaje y contexto.

Identifica os

principais

componentes da

comunicación.

1º P:

prácticos,

escritas.

I:

controles.

ejercicios

pruebas

cuaderno,

2.1. Reconoce e Reconoce 1º, 2º y 3º P: ejercicios

identifica sustantivos, correctamente casi prácticos, pruebas

adjetivos, siempre sustantivos, escritas.

determinantes y adjetivos, I: cuaderno,

pronombres, determinantes y controles.

artículos, verbos, pronombres,

adverbios, artículos, verbos,

preposiciones, adverbios,

conjunciones e preposiciones,

interjecciones. conjunciones e

interjecciones.

2.2. Reconoce y Reconoce y corrige 1º, 2º y 3º P: ejercicios

corrige errores de con objetividad prácticos, pruebas

concordancia en algunos errores de escritas.

textos propios y concordancia en I: cuaderno,

ajenos aplicando los textos propios y controles.

conocimientos ajenos.

adquiridos sobre las

categorías

gramaticales y sus

normas de uso.

159

2.3. Conoce y utiliza

adecuadamente las

formas verbales en

Conoce y utiliza

adecuadamente casi

siempre las formas

2º P:

prácticos,

escritas.

ejercicios

pruebas

160

sus producciones

orales o escritas.

verbales en sus

producciones orales

y escritas.

I:

controles.

cuaderno,

2.4. Reconoce las Reconoce casi 1º P: ejercicios

relaciones siempre las prácticos, pruebas

gramaticales que se relaciones escritas.

establecen entre el gramaticales que se I: cuaderno,

sustantivo y el resto establecen entre el controles.

de los componentes sustantivo y el resto

del grupo nominal de los componentes

observando las del grupo nominal

reglas de observando las

concordancia. reglas de

concordancia.

3.1. Reconoce y Reconoce y corrige 1º, 2º y 3º P: ejercicios

corrige con objetividad prácticos, pruebas

progresivamente algunos errores escritas.

errores ortográficos ortográficos en textos I: cuaderno,

en textos propios y propios y ajenos controles.

ajenos aplicando los aplicando los

conocimientos conocimientos

adquiridos en la adquiridos en la

mejora progresiva de mejora progresiva de

su producción escrita. su producción

escrita.

4.1. Reconoce, Reconoce y usa 1º P: ejercicios

explica y usa sinónimos y prácticos, pruebas

sinónimos y antónimos de escritas.

antónimos de una algunas palabras. I: cuaderno,

palabra explicando su controles.

uso concreto en una

frase o en un texto

oral o escrito.

4.2. Reconoce y Reconoce las 1º P: ejercicios

explica las relaciones relaciones prácticos, pruebas

polisémicas que se polisémicas que se escritas.

establecen en establecen en I: cuaderno,

algunas palabras algunas palabras. controles.

161

aclarando su uso

concreto en una frase

o en un texto oral o

escrito.

5.1. Identifica el Identifica casi 1º P: ejercicios

núcleo en un grupo siempre el núcleo en prácticos, pruebas

nominal y explica la un grupo nominal y escritas.

relación que explica la relación I: cuaderno,

mantienen el resto de que mantienen el controles.

palabras del grupo resto de palabras del

con el núcleo: artículo grupo con el núcleo.

que determina,

adjetivo que describe

o precisa al nombre...

5.2. Identifica el Identifica casi 1º P: ejercicios

sujeto y el predicado siempre e sujeto y el prácticos, pruebas

de frases, explicando predicado de frases. escritas.

la presencia o I: cuaderno,

ausencia del sujeto controles.

en función de la

intención

comunicativa del

texto.

5.3. Identifica, define Identifica y escribe 1º P: ejercicios

y escribe oraciones algunas oraciones prácticos, pruebas

enunciativas, enunciativas, escritas.

interrogativas y interrogativas y I: cuaderno,

exclamativas. exclamativas. controles.

6.1. Localiza en un Localiza en un mapa 1º P: ejercicios

mapa las distintas casi todas las prácticos, pruebas

lenguas de España lenguas de España escritas.

en la actualidad. en la actualidad. I: cuaderno,

controles.

6.2. Identifica las Identifica casi 1º P: ejercicios

lenguas y dialectos siempre las lenguas y prácticos, pruebas

de España como dialectos de España escritas.

riqueza cultural. como riqueza I: cuaderno,

cultural. controles.

162


Estándar de

aprendizaje

evaluable


instrumento de

evaluación

1.1. Lee y comenta Lee y comenta 1º, 2º y 3º P: Observación

textos propios de la algunos textos sistemática.

literatura infantil propios de la I: diario de aula.

(poesía, cómics, literatura infantil

cuentos, etc.), utilizando, entre

utilizando, entre otras otras, fuentes, webs

fuentes, webs infantiles.

infantiles.

1.2. Lee pequeñas Lee alguna obra 1º, 2º y 3º P: ejercicios

obras literarias, literaria completando prácticos.

completando las actividades sencillas I: cuaderno.

actividades propuestas y

propuestas, exponiendo sus

exponiendo sus opiniones.

opiniones.

2.1. Maneja Maneja con cierta 1º, 2º y 3º P: Observación

procedimientos para autonomía algún sistemática.

la interpretación de procedimiento para la I: diario de aula.

textos, como el interpretación de

subrayado de ideas textos, como el

esenciales, la subrayado de ideas

relectura y la consulta esenciales, la

en el diccionario. relectura y la consulta

en el diccionario.

2.2. Diferencia las Diferencia alguna de 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

principales las principales I: diálogo.

convenciones convenciones

formales de los textos formales de los textos

literarios. literarios.

163

3.1. Elabora, de Elabora, de forma 1º, 2º y 3º P: ejercicios

forma escrita o escrita o digital, prácticos.

digital, cuentos y cuentos y poemas I: trabajos.

poemas, utilizando la sencillos, utilizando la

imagen para expresar imagen para expresar

situaciones situaciones

comunicativas comunicativas

concretas. concretas.

3.2. Utiliza un Utiliza casi siempre 1º, 2º y 3º P: Observación

vocabulario un vocabulario sistemática.

adecuado según las adecuado según las I: diario de aula.

diferentes situaciones diferentes situaciones

comunicativas comunicativas

adquirido a través de adquirido a través de

la lectura de textos la lectura de textos

literarios y no literarios y no


3.3. Interpreta y Interpreta casi 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

analiza el lenguaje siempre el lenguaje I: diálogo,

figurado, metáforas, figurado, metáforas, exposiciones.

personificaciones, personificaciones,

descripciones descripciones

subjetivas, diálogos subjetivas, diálogos

directos e indirectos, directos e indirectos,

hipérboles y juegos hipérboles y juegos

de palabras en textos de palabras en textos


3.4. Distingue Distingue con cierta 1º, 2º y 3º P: ejercicios

algunos recursos autonomía algún prácticos, pruebas

literarios y los utiliza recurso literario y lo escritas.

(comparaciones, utiliza en sus I: controles, trabajos.

rimas, metáforas, composiciones.

aumentativos,

diminutivos y

sinónimos) en sus

composiciones.

164

4.1. Crea textos

(cuentos, poemas,

canciones y

pequeñas obras

teatrales) a partir de

pautas o modelos

dados utilizando

recursos sintácticos,

fónicos y rítmicos en

dichas producciones.

Crea textos sencillos

a partir de pautas o

modelos dados

utilizando recursos

sintácticos, fónicos y

rítmicos en dichas

producciones.


prácticos.

I: trabajos.

5.1. Selecciona Selecciona con cierta 1º, 2º y 3º P: observación

textos orales y autonomía textos sistemática.

escritos de los orales y escritos de I: diario de aula.

medios de los medios de

comunicación comunicación

impresa, audiovisual impresa, audiovisual

y digital, identificando y digital, identificando

rasgos y expresiones rasgos y expresiones

que manifiesten que manifiesten

discriminación social, discriminación social,

cultural, étnica y de cultural, étnica y de

género. género.

6.1. Realiza Realiza 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

dramatizaciones dramatizaciones I: exposiciones.

individualmente y en sencillas

grupo de textos individualmente y en

literarios apropiados grupo de textos

o adecuados a su literarios apropiados

edad y de textos de o adecuados a su

producción propia. edad y de textos de

producción propia.

6.2.Valora, memoriza y Valora y memoriza 1º, 2º y 3º P: pruebas orales.

reproduce textos algún texto oral breve I: exposiciones.

orales breves y y sencillo.

sencillos, cuentos,

poemas, canciones,

refranes, frases

hechas, adivinanzas y

165

trabalenguas.

MATEMÁTICAS EN 4º DE PRIMARIA

(Nota: A materia de libre configuración escollida polo centro, que se impartirá durante unha sesión semanal

é REFORZO nas MATEMÁTICAS, polo que a programación para esta sesión responde á plantexada

para a área).

1. Utilizar la resolución de problemas de forma eficaz tanto en procesos matemáticos como en

situaciones de la vida diaria, reflexionando sobre los distintos pasos a seguir, realizando los cálculos

necesarios y aplicándolo como estrategia para afrontar cualquier tipo de situación.

2. Hacer predicciones basándose en procedimientos matemáticos a través de la descripción, análisis y

elaboración de conclusiones en contextos matemáticos aplicando el método científico.

3. Desarrollar habilidades personales para afrontar las tareas matemáticas evitando los bloqueos e

inseguridades y reflexionando sobre las decisiones que se deben tomar.

4. Manejar los recursos tecnológicos para afrontar los diferentes retos matemáticos que se planteen en

cuanto al tratamiento de la información o al apoyo al proceso de adquisición de los conocimientos.

5. Dominar la lectura, escritura y ordenación de los números naturales en su uso en los distintos

procedimientos matemáticos.

6. Utilizar fracciones en la interpretación y resolución de problemas en contextos reales.

7. Manejar las habilidades básicas de cálculo en la aplicación de los conocimientos trabajados.

8. Utilizar el cálculo mental en la resolución de problemas.

9. Usar distintos instrumentos y unidades de medidas en la medición de ángulos.

10. Resolver problemas de la vida real con las magnitudes y medidas trabajadas.

11. Interpretar y elaborar información a través de la representación espacial valorando las expresiones

artísticas basadas en las nociones geométricas básicas trabajadas.

12. Conocer y clasificar los distintos cuerpos geométricos a través de la manipulación y la

observación.

13. Dominar el trazo de rectas y circunferencias en el entorno reconociendo sus diferentes formas de

representación.

14. Expresar de forma compleja o incompleja las medidas de longitud, capacidad o peso.

15. Reconocer la simetría axial en algunas figuras y trazar su eje de simetría.

28 OBJETIVOS DEL ÁREA DE MATEMÁTICAS 4º EP

166

16. Dibujar el círculo y la circunferencia e identificar sus elementos.

17. Utilizar y elaborar gráficos y pictogramas para representar los datos dados en un problema.

18. Interpretar un croquis o plano y situar los puntos dados en un plano.

19. Operar, comparar y ordenar fracciones de igual denominador.

20. Usar las unidades de medida de la longitud, capacidad y peso apropiadamente.

21. Conocer y usar apropiadamente el sistema sexagesimal y los instrumentos de medida del tiempo.

22. Leer y escribir cantidades de dinero utilizando el símbolo € y la abreviatura cént.

23. Identificar los símbolos básicos en el sistema de numeración romano.

24. Leer, usar y escribir números ordinales en contextos reales para indicar la posición de un elemento en

una serie o una relación de orden entre varios elementos.

COMPETENCIA INDICADORES DESCRIPTORES

Competencia matemática y


ciencia y tecnología

Cuidado del entorno

medioambiental y de los

seres vivos

• Interactuar con el entorno natural de

manera respetuosa.

• Comprometerse con el uso responsable

de los recursos naturales para

promover un desarrollo sostenible.

• Respetar y preservar la vida de los

seres vivos de su entorno.

• Tomar conciencia de los cambios

producidos por el hombre en el entorno

natural y las repercusiones para la vida

futura.

Vida saludable • Desarrollar y promover hábitos de vida

saludable en cuanto a la alimentación y

al ejercicio físico.

• Generar criterios personales sobre la

visión social de la estética del cuerpo

humano frente al cuidado saludable del

mismo.

29 DESCRIPTORES

167

La ciencia en el día a día • Reconocer la importancia de la ciencia

en nuestra vida cotidiana.

168

• Aplicar métodos científicos rigurosos

para mejorar la comprensión de la

realidad circundante.

• Manejar los conocimientos sobre

ciencia y tecnología para solucionar

problemas y comprender lo que ocurre

a nuestro alrededor.

Manejo de elementos

matemáticos

• Manejar el lenguaje matemático con

precisión en cualquier contexto.

• Identificar y manipular con precisión


datos, elementos geométricos…) en

situaciones cotidianas.

Razonamiento lógico y


• Aplicar los conocimientos matemáticos

para la resolución de situaciones

problemáticas en contextos reales y en

cualquier asignatura.

• Realizar argumentaciones en cualquier

contexto con esquemas lógico-

matemáticos.

• Aplicar las estrategias de resolución de

problemas a cualquier situación

problemática.


Comprensión: oral y escrita

• Comprender el sentido de los textos

escritos.

• Captar el sentido de las expresiones

orales: órdenes, explicaciones,

indicaciones, relatos…

• Disfrutar con la lectura.

Expresión: oral y escrita • Expresar oralmente, de manera

ordenada y clara, cualquier tipo de

información.

• Utilizar el conocimiento de las

estructuras lingüísticas, normas

ortográficas y gramaticales para


• Componer distintos tipos de textos

169



• Respetar las normas de comunicación

en cualquier contexto: turno de palabra,

escucha atenta al interlocutor…

• Manejar elementos de comunicación no

verbal, o en diferentes registros en las

diversas situaciones comunicativas.

Comunicación

lenguas

en

otras

• Entender el contexto sociocultural de la

lengua, así como su historia para un

mejor uso de la misma.

• Mantener conversaciones en otras

lenguas sobre temas cotidianos en


• Utilizar los conocimientos sobre la

lengua para buscar información y leer

textos en cualquier situación.


complejidad para su uso en situaciones

cotidianas o de asignaturas diversas.

Competencia digital

Tecnologías

información

de

la

• Emplear distintas fuentes para la

búsqueda de información.

• Seleccionar el uso de las distintas

fuentes según su fiabilidad.

• Elaborar y publicitar información propia

derivada de información obtenida a

través de medios tecnológicos.


• Utilizar los distintos canales de


transmitir informaciones diversas.

• Comprender los mensajes que vienen

de los medios de comunicación.

Utilización de herramientas

digitales

• Manejar herramientas digitales para la

construcción de conocimiento.

• Actualizar el uso de las nuevas

tecnologías para mejorar el trabajo y

facilitar la vida diaria.

• Aplicar criterios éticos en el uso de las

170

tecnologías.

Conciencia

culturales

y

expresiones

Respeto por las

manifestaciones culturales

propias y ajenas

• Mostrar respeto hacia las obras más

importantes del patrimonio cultural a

nivel mundial.

• Valorar la interculturalidad como una

fuente de riqueza personal y cultural.

• Apreciar los valores culturales del

patrimonio natural y de la evolución del

pensamiento científico.

Expresión cultural y artística

• Expresar sentimientos y emociones


• Apreciar la belleza de las expresiones

artísticas y en lo cotidiano.

• Elaborar trabajos y presentaciones con

sentido estético.

Competencias

cívicas

sociales y

Educación

constitucional

cívica

y

• Conocer y aplicar derechos y deberes

de la convivencia ciudadana en el

contexto de la escuela.

• Identificar las implicaciones que tiene

vivir en un Estado social y democrático

de derecho refrendado por una norma

suprema llamada Constitución

Española.

Relación con los demás

• Desarrollar capacidad de diálogo con

los demás en situaciones de

convivencia y trabajo y para la


• Mostrar disponibilidad para la



• Reconocer riqueza en la diversidad de

opiniones e ideas.

Compromiso social • Aprender a comportarse desde el

conocimiento de los distintos valores.

• Concebir una escala de valores propia

y actuar conforme a ella.

• Evidenciar preocupación por los más

171

desfavorecidos y respeto a los distintos

ritmos y potencialidades.

• Involucrarse o promover acciones con

un fin social.

Sentido de iniciativa y espíritu

emprendedor

Autonomía personal

• Optimizar recursos personales

apoyándose en las fortalezas propias.

• Asumir las responsabilidades

encomendadas y dar cuenta de ellas.

• Ser constante en el trabajo superando

las dificultades.

• Dirimir la necesidad de ayuda en

función de la dificultad de la tarea.

Liderazgo

• Gestionar el trabajo del grupo

coordinando tareas y tiempos.

• Contagiar entusiasmo por la tarea y

confianza en las posibilidades de

alcanzar objetivos.

• Priorizar la consecución de objetivos

grupales a intereses personales.

Creatividad

• Generar nuevas y divergentes

posibilidades desde conocimientos

previos del tema.

• Configurar una visión de futuro realista

y ambiciosa.

• Encontrar posibilidades en el entorno

que otros no aprecian.

Emprendimiento

• Optimizar el uso de recursos materiales

y personales para la consecución de

objetivos.

• Mostrar iniciativa personal para iniciar o

promover acciones nuevas.

• Asumir riesgos en el desarrollo de las

tareas o los proyectos.

• Actuar con responsabilidad social y

sentido ético en el trabajo.

Aprender a aprender Perfil de aprendiz • Identificar potencialidades personales

como aprendiz: estilos de aprendizaje,

172

inteligencias múltiples, funciones

ejecutivas…

• Desarrollar las distintas inteligencias

múltiples.

• Gestionar los recursos y las

motivaciones personales en favor del

aprendizaje.

Herramientas para

estimular el pensamiento

• Aplicar estrategias para la mejora del

pensamiento creativo, crítico,

emocional, interdependiente…

• Desarrollar estrategias que favorezcan

la comprensión rigurosa de los

contenidos.

Planificación y evaluación

del aprendizaje

• Planificar los recursos necesarios y los

pasos a realizar en el proceso de

aprendizaje.

• Seguir los pasos establecidos y tomar

decisiones sobre los pasos siguientes

en función de los resultados

intermedios.

• Evaluar la consecución de objetivos de

aprendizaje.

• Tomar conciencia de los procesos de

aprendizaje.

En el área de Matemáticas.

En esta área incidiremos en el entrenamiento de todas las competencias de manera sistemática

haciendo hincapié en los descriptores más afines al área.

Competencia matemática y competencias básicas en ciencia y tecnología

Los contenidos del área de Matemáticas se orientan de manera prioritaria a garantizar el desarrollo

de la competencia matemática en todos y cada uno de sus aspectos. Esta competencia está presente

30 CONTRIBUCIÓN DEL ÁREA AL DESARROLLO DE LAS COMPETENCIAS

173

en la comprensión de los diferentes tipos de números y sus operaciones, así como en la utilización

de diversos contextos para la construcción de nuevos conocimientos matemáticos; en la facultad de

desarrollar razonamientos, construyendo conceptos y evaluando la veracidad de las ideas

expresadas; en la habilidad para identificar los distintos elementos matemáticos que se esconden

tras un problema; también cuando empleamos los medios para comunicar los resultados de la

actividad matemática o cuando utilizamos los conocimientos y las destrezas propias del área en las

situaciones que lo requieran, tanto para obtener conclusiones como para tomar decisiones con

confianza. Es necesario remarcar, sin embargo, que la contribución a la competencia matemática se

logra en la medida en que el aprendizaje de dichos contenidos va dirigido precisamente a su utilidad

para enfrentarse a las múltiples ocasiones en las que niños y niñas emplean las matemáticas fuera

delaula.

El desarrollo del pensamiento matemático contribuye a las competencias básicas en ciencia y

tecnología porque hace posible una mejor comprensión y una descripción más ajustada del entorno.

En primer lugar, con el desarrollo de la visualización (concepción espacial), los niños y las niñas

mejoran su capacidad para hacer construcciones y manipular mentalmente figuras en el plano y en

el espacio, lo que les será de gran utilidad en el empleo de mapas, planificación de rutas, diseño de

planos, elaboración de dibujos, etc. En segundo lugar, a través de la medida se logra un mejor

conocimiento de la realidad y se aumentan las posibilidades de interactuar con ella y de transmitir

informaciones cada vez más precisas sobre aspectos cuantificables del entorno.

Por último, la destreza en la utilización de representaciones gráficas para interpretar la información

aporta una herramienta muy valiosa para conocer y analizar mejor la realidad.

174

Los descriptores que trabajaremos fundamentalmente serán:

• Reconocer la importancia de la ciencia en nuestra vida cotidiana.

• Aplicar métodos científicos rigurosos para mejorar la comprensión de la realidad circundante.

• Manejar los conocimientos sobre ciencia y tecnología para solucionar problemas y comprender lo que

ocurre a nuestro alrededor.

• Manejar el lenguaje matemático con precisión en cualquier contexto.

• Identificar y manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos

geométricos…) en situaciones cotidianas.

• Aplicar los conocimientos matemáticos para la resolución de situaciones problemáticas en contextos

reales y en cualquier asignatura.

• Realizar argumentaciones en cualquier contexto con esquemas lógico-matemáticos.

• Aplicar las estrategias de resolución de problemas a cualquier situación problemática.

175



Para fomentar el desarrollo de la competencia en comunicación lingüística desde el área de

Matemáticas se debe insistir en dos aspectos. Por una parte la incorporación de lo esencial del

lenguaje matemático a la expresión habitual, la adecuada precisión en su uso y la utilización de los

lenguajes gráfico y estadístico, esenciales para interpretar la información sobre la realidad. Por otra

parte, es necesario incidir en los contenidos asociados a la descripción verbal de los razonamientos

y de los procesos. Se trata tanto de facilitar la expresión como de propiciar la escucha de las

explicaciones de los demás, lo que desarrolla la propia comprensión, el espíritu crítico y la mejora

de las destrezas comunicativas.

Los descriptores que utilizaremos serán:

• Comprender el sentido de los textos escritos.

• Manejar elementos de comunicación no verbal, o en diferentes registros en las diversas situaciones

comunicativas.

• Utilizar los conocimientos sobre la lengua para buscar información y leer textos en cualquier situación.

• Producir textos escritos de diversa complejidad para su uso en situaciones cotidianas o de asignaturas

diversas.

Competencia digital

Las Matemáticas contribuyen a la adquisición de la competencia digital en varios sentidos. Por una

parte porque proporcionan destrezas asociadas al uso de los números, tales como la comparación, la

aproximación o las relaciones entre las diferentes formas de expresarlos, facilitando así la

comprensión de informaciones que incorporan cantidades o medidas. Por otra parte, a través de los

contenidos del bloque cuyo nombre es precisamente tratamiento de la información se contribuye a

la utilización de los lenguajes gráfico y estadístico, esenciales para interpretar la información sobre

la realidad. La iniciación al uso de calculadoras y de herramientas tecnológicas para facilitar la

comprensión de contenidos matemáticos está también unida al desarrollo de la competencia digital.

Entrenaremos los siguientes descriptores:

• Emplear distintas fuentes para la búsqueda de información.

• Utilizar los distintos canales de comunicación audiovisual para transmitir informaciones diversas.

• Manejar herramientas digitales para la construcción de conocimiento.

176

Conciencia y expresiones culturales

Las Matemáticas contribuyen a la competencia Conciencia y expresiones culturales desde la

consideración del conocimiento matemático como contribución al desarrollo cultural de la

humanidad. Así mismo, el reconocimiento de las relaciones y formas geométricas ayuda en el

análisis de determinadas producciones artísticas, siendo capaz de utilizar sus conocimientos

matemáticos en la creación de sus propias obras.

Los descriptores que entrenaremos en esta competencia son:

• Mostrar respeto hacia las obras más importantes del patrimonio cultural a nivel mundial.

• Expresar sentimientos y emociones desde códigos artísticos

Competencias sociales y cívicas

Los contenidos de las Ciencias sociales (economía, climatología, geografía, población, producción,

etc.) se expresan en términos numéricos, gráficos, etc.. Por ejemplo, la interpretación de pirámides

de población, de gráficos económicos sobre el valor de las cosas y climogramas se abordan desde el

área de Matemáticas para desarrollar aspectos vinculados con la competencia social y cívica. La

aportación a la competencia social y cívica adquiere una dimensión singular, a través del trabajo en

equipo si se aprende a aceptar otros puntos de vista distintos al propio, en particular a la hora de

utilizar estrategias personales de resolución de problemas.

Los indicadores de esta competencia pueden facilitar el entrenamiento de cada uno de los

descriptores que enunciamos a continuación:

• Conocer y aplicar derechos y deberes de la convivencia ciudadana en el contexto de la escuela.

• Mostrar disponibilidad para la participación activa en ámbitos de participación establecidos.

• Concebir una escala de valores propia y actuar conforme a ella.

177

Sentido de iniciativa y espíritu emprendedor

La resolución de problemas tiene, al menos, tres vertientes complementarias asociadas al desarrollo

de esta competencia: la planificación, la gestión de los recursos y la valoración de los resultados. La

planificación está aquí asociada a la comprensión en detalle de la situación planteada para trazar un

plan, buscar estrategias y para tomar decisiones; la gestión de los recursos incluye la optimización

de los procesos de resolución; por último, la evaluación periódica del proceso y la valoración de los

resultados permiten hacer frente a otros problemas o situaciones con mayores posibilidades de

éxito. En la medida en que la enseñanza de las matemáticas incida en estos procesos y se planteen

situaciones abiertas, verdaderos problemas, se mejorará la contribución del área a esta competencia.

Actitudes asociadas a la confianza en la propia capacidad para enfrentarse con éxito a situaciones

inciertas están incorporadas a través de diferentes contenidos del currículo.

178

En este caso, los descriptores a entrenar serían:

• Asumir las responsabilidades encomendadas y dar cuenta de ellas.

• Priorizar la consecución de objetivos grupales a intereses personales.

• Encontrar posibilidades en el entorno que otros no aprecian.

• Optimizar el uso de recursos materiales y personales para la consecución de objetivos.

• Actuar con responsabilidad social y sentido ético en el trabajo.

Aprender a aprender

El carácter instrumental de una parte importante de los contenidos del área proporciona valor para

el desarrollo de la competencia Aprender a aprender. A menudo es un requisito para el aprendizaje la

posibilidad de utilizar las herramientas matemáticas básicas o comprender informaciones que

utilizan soportes matemáticos. Para el desarrollo de esta competencia es necesario incidir desde el

área en los contenidos relacionados con la autonomía, la perseverancia y el esfuerzo al abordar

situaciones de creciente complejidad, la sistematización, la mirada crítica y la habilidad para

comunicar con eficacia los resultados del propio trabajo. Por último, la verbalización del proceso

seguido en el aprendizaje, contenido que aparece con frecuencia en este currículo, ayuda a la

reflexión sobre qué se ha aprendido, qué falta por aprender, cómo y para qué, lo que potencia el

desarrollo de estrategias que facilitan el aprender a aprender.

Los descriptores que utilizaremos para entrenar esta competencia serían:

• Identificar potencialidades personales como aprendiz: estilos de aprendizaje, inteligencias múltiples,

funciones ejecutivas…

• Desarrollar las distintas inteligencias múltiples.

• Gestionar los recursos y las motivaciones personales en favor del aprendizaje.

• Desarrollar estrategias que favorezcan la comprensión rigurosa de los contenidos.

• Evaluar la consecución de objetivos de aprendizaje.

• Tomar conciencia de los procesos de aprendizaje.

179

PERFIL COMPETENCIAL DEL ÁREA DE MATEMÁTICAS

COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA MTB1.1.1. Comunica verbalmente de forma razoada o proceso seguido na resolución dun problema de matemáticas ou en contextos da realidade.

MTB1.2.4. Identifica e interpreta datos e mensaxes de textos numéricos sinxelos da vida cotiá (facturas, folletos publicitarios, rebaixas...).

MTB2.1.1. Identifica os números romanos aplicando o coñecemento á comprensión de datacións.

MTB2.1.2. Le, escribe e ordena en textos numéricos e da vida cotiá, números (naturais, fraccións e decimais ata as centésimas), utilizando razoamentos apropiados e interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.

MTB3.1.1. Estima lonxitudes, capacidades e masas de obxectos e espazos coñecidos elixindo a unidade e os instrumentos máis axeitados para medir e expresar unha medida, explicando de forma oral o proceso seguido e a estratexia utilizada.

COMPETENCIA MATEMÁTICA Y COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA Y TECNOLOGÍA MTB1.1.1. Comunica verbalmente de forma razoada o proceso seguido na resolución dun problema de matemáticas ou en contextos da realidade.

MTB1.2.1. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas:revisa as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comproba e interpreta as solucións no contexto da situación, busca outras formas de resolución etc.

MTB1.2.2. Utiliza estratexias heurísticas e procesos de razoamento na resolución de problemas.

MTB1.2.3. Realiza estimacións e elabora conxecturas sobre os resultados dos problemas a resolver, contrastando a súa validez e valorando a súa utilidade e eficacia.


MTB1.3.1. Profunda en problemas unha vez resoltos, analizando a coherencia da solución e buscando outras formas de resolvelos.

MTB1.3.2. Formula novos problemas, a partir dun resolto: variando os datos, propoñendo novas preguntas, conectando coa realidade, buscando outros contextos etc.

MTB1.4.1. Practica o método científico sendo ordenado, organizado e sistemático.

MTB1.5.1. Desenvolve e amosa actitudes axeitadas para o traballo en matemáticas: esforzo, perseveranza, flexibilidade e aceptación da crítica razoada.

MTB1.6.1. Utiliza ferramentas tecnolóxicas para a realización de cálculos numéricos, para aprender e resolver problemas.

MTB2.1.1. Identifica os números romanos aplicando o coñecemento á comprensión de datacións.


MTB2.2.1. Descompón, compón e redondea números naturais e decimais, interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.

MTB2.3.1. Aplica as propiedades das operacións e as relacións entre elas.

MTB2.3.2. Realiza sumas e restas de fraccións co mesmo denominador na resolución de problemas contextualizados.

MTB2.3.3. Realiza operacións con números decimais na resolución de problemas contextualizados.

MTB2.4.1. Emprega e automatiza algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división (de ata dúas cifras) con distintos tipos de números, en comprobación de resultados en contextos de resolución de problemas e en situacións cotiás.

MTB2.4.2. Constrúe series numéricas, ascendentes e descendentes, de cadencias 2, 10, 100 a partir calquera número e de cadencias 5, 25 e 50 a partir de múltiplos de 5, 25 e 50.

MTB2.4.3. Elabora e emprega estratexias de cálculo mental.

MTB2.4.4. Estima e redondea o resultado dun cálculo valorando a resposta.

MTB2.4.5. Emprega a calculadora aplicando as regras dos eu funcionamento para investigar e resolver problemas.

MTB2.5.1. Resolve problemas que impliquen o dominio dos contidos traballados, empregando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións.

180

MTB2.5.2. Reflexiona sobre o procedemento aplicado á resolución de problemas revisando as operacións empregadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e buscando outras formas de resolvelo.


MTB3.1.2. Mide con instrumentos, utilizando estratexias e unidades convencionais e non convencionais, elixindo a unidade máis axeitada para a expresión dunha medida.

MTB3.2.1. Suma e resta medidas de lonxitude, capacidade e masa en forma simple dando o resultado na unidade determinada de antemán.

MTB3.2.2. Expresa en forma simple a medición da lonxitude, capacidade ou masa dada en forma complexa e viceversa. MTB3.2.3. Compara e ordena medidas dunha mesma magnitude.

MTB3.3.1. Resolve problemas da vida diaria utilizando as medidas temporais e as súas relacións.

MTB3.4.1. Coñece a función, o valor e as equivalencias entre as diferentes moedas e billetes do sistema monetario da Unión Europea utilizándoas tanto para resolver problemas en situación reais coma figuradas.

MTB4.1.1. Clasifica triángulos atendendo aos seus lados e aos seus ángulos, identificando as relacións entre os seus lados e entre ángulos.

MTB4.1.2. Utiliza instrumentos de debuxo e ferramentas tecnolóxicas para a construción e exploración de formas xeométricas.

MTB4.2.1. Clasifica cuadriláteros atendendo ao paralelismo dos seus lados.

MTB4.2.2. Identifica e diferencia os elementos básicos da circunferencia e círculo: centro, raio e diámetro.

MTB4.3.1. Identifica e nomea polígonos atendendo o número de lados.

MTB4.3.2. Recoñece e identifica poliedros, prismas, pirámides e os seus elementos básicos: vértices, caras e arestas. MTB4.3.3. Recoñece e identifica corpos redondos: cono, cilindro e esfera e os seus elementos básicos.

MTB4.4.1. Representa a escola, o barrio ou a aldea mediante un plano ou esbozo.

MTB4.5.1. Resolve problemas xeométricos que impliquen dominio dos contidos traballados, utilizando estratexias heurísticas de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisión.

MTB4.5.2. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas: revisando as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto, propoñendo outras formas de resolvelo. MTB5.1.1. Identifica datos cualitativos e cuantitativos en situacións familiares.

MTB5.2.1. Realiza análise crítica e argumentada sobre as informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas.

COMPETENCIA DIGITAL MTB1.6.1. Utiliza ferramentas tecnolóxicas para a realización de cálculos numéricos, para aprender e resolver problemas.


MTB4.1.2. Utiliza instrumentos de debuxo e ferramentas tecnolóxicas para a construción e exploración de formas xeométricas.

COMPETENCIA EN SENTIDO DE LA INICITATIVA Y ESPÍRITU EMPRENDEDOR MTB1.2.1. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas:revisa as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comproba e interpreta as solucións no contexto da situación, busca outras formas de resolución etc.

MTB1.2.2. Utiliza estratexias heurísticas e procesos de razoamento na resolución de problemas.



MTB1.3.2. Formula novos problemas, a partir dun resolto: variando os datos, propoñendo novas preguntas, conectando coa realidade, buscando outros contextos etc.

MTB1.5.1. Desenvolve e amosa actitudes axeitadas para o traballo en matemáticas: esforzo, perseveranza, flexibilidade e aceptación da crítica razoada.


181


182

COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER MTB1.2.1. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas:revisa as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comproba e interpreta as solucións no contexto da situación, busca outras formas de resolución etc. MTB1.2.2. Utiliza estratexias heurísticas e procesos de razoamento na resolución de problemas.




MTB1.3.2. Formula novos problemas, a partir dun resolto: variando os datos, propoñendo novas preguntas, conectando coa realidade, buscando outros contextos etc. MTB1.4.1. Practica o método científico sendo ordenado, organizado e sistemático.

MTB1.6.1. Utiliza ferramentas tecnolóxicas para a realización de cálculos numéricos, para aprender e resolver problemas.


MTB2.2.1. Descompón, compón e redondea números naturais e decimais, interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.

MTB2.3.1. Aplica as propiedades das operacións e as relacións entre elas.

MTB2.3.2. Realiza sumas e restas de fraccións co mesmo denominador na resolución de problemas contextualizados. MTB2.3.3. Realiza operacións con números decimais na resolución de problemas contextualizados.

MTB2.4.1. Emprega e automatiza algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división (de ata dúas cifras) con distintos tipos de números, en comprobación de resultados en contextos de resolución de problemas e en situacións cotiás. MTB2.4.3. Elabora e emprega estratexias de cálculo mental.

MTB2.4.4. Estima e redondea o resultado dun cálculo valorando a resposta.


MTB2.5.1. Resolve problemas que impliquen o dominio dos contidos traballados, empregando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións



MTB3.1.2. Mide con instrumentos, utilizando estratexias e unidades convencionais e non convencionais, elixindo a unidade máis axeitada para a expresión dunha medida. MTB3.3.1. Resolve problemas da vida diaria utilizando as medidas temporais e as súas relacións.

MTB3.4.1. Coñece a función, o valor e as equivalencias entre as diferentes moedas e billetes do sistema monetario da Unión Europea utilizándoas tanto para resolver problemas en situación reais coma figuradas.

MTB4.1.1. Clasifica triángulos atendendo aos seus lados e aos seus ángulos, identificando as relacións entre os seus lados e entre ángulos. MTB4.2.1. Clasifica cuadriláteros atendendo ao paralelismo dos seus lados.

MTB4.2.2. Identifica e diferencia os elementos básicos da circunferencia e círculo: centro, raio e diámetro.

MTB4.3.1. Identifica e nomea polígonos atendendo o número de lados.

MTB4.3.2. Recoñece e identifica poliedros, prismas, pirámides e os seus elementos básicos: vértices, caras e arestas.

MTB4.3.3. Recoñece e identifica corpos redondos: cono, cilindro e esfera e os seus elementos básicos.

MTB4.4.1. Representa a escola, o barrio ou a aldea mediante un plano ou esbozo.


MTB4.5.2. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas: revisando as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto, propoñendo outras formas de resolvelo. MTB5.1.1. Identifica datos cualitativos e cuantitativos en situacións familiares.

MTB5.2.1. Realiza análise crítica e argumentada sobre as informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas.

183

COMPETENCIAS SOCIALES Y CÍVICAS MTB1.5.1. Desenvolve e amosa actitudes axeitadas para o traballo en matemáticas: esforzo, perseveranza, flexibilidade e aceptación da crítica razoada.

MTB3.4.1. Coñece a función, o valor e as equivalencias entre as diferentes moedas e billetes do sistema monetario da Unión Europea MTB4.4.1. Representa a escola, o barrio ou a aldea mediante un plano ou esbozo.

Bloque 1. Procesos, métodos y actitudes en Matemáticas.

• Planificación del proceso de resolución de problemas: Análisis y comprensión del enunciado.

• Estrategias y procedimientos puestos en práctica: hacer un dibujo, una tabla, un esquema de la

situación, ensayo y error razonado, operaciones matemáticas adecuadas, etc.

• Resultados obtenidos.

• Planteamiento de pequeñas investigaciones en contextos numéricos, geométricos y funcionales.

• Acercamiento al método de trabajo científico mediante el estudio de algunas de sus características y

su práctica en situaciones sencillas.

• Confianza en las propias capacidades para desarrollar actitudes adecuadas y afrontar las dificultades

propias del trabajo científico.

• Utilización de medios tecnológicos en el proceso de aprendizaje para obtener información, realizar

cálculos numéricos, resolver problemas y presentar resultados.

• Integración de las Tecnologías de la Información y la Comunicación en el proceso de aprendizaje.

Bloque 2. Números

• Números enteros, decimales y fracciones: Nombre y grafía de los números de hasta siete cifras.

• El sistema de numeración Decimal: valor posicional de las cifras.

• La centena de millar.

• El número decimal.

• Los números decimales: valor de posición.

COMPETENCIA EN CONCIENCIA Y EXPRESIONES CULTURALES MTB2.1.1. Identifica os números romanos aplicando o coñecemento á comprensión de datacións.

ORGANIZACIÓN Y SECUENCIACIÓN DE CONTENIDOS

184

• Redondeo de números decimales a las unidades y a las décimas.

• Los números romanos.

• Los números ordinales.

• Número fraccionario.

• Relación entre fracción y número decimal.

• Estimación de resultados.

• Comprobación de resultados mediante estrategias aritméticas.

• Ordenación de conjuntos de números de distinto tipo.

• El sistema sexagesimal y la lectura de relojes analógicos y digitales.

• El uso de las monedas y billetes del sistema euro.

Operaciones:

• Relación entre suma y resta, propiedad conmutativa y asociativa.

• Multiplicación por un número de tres cifras.

• Propiedad conmutativa, asociativa y distributiva.

• La prueba de la división.

• División con ceros en el cociente.

• Descomposición polinómica.

• Resuelve problemas con cantidades de dinero. Suma y resta cantidades de dinero.

• Operaciones con números decimales.

• La división.

• Uso del paréntesis.

• Jerarquía de operaciones.

• Operaciones con el sistema sexagesimal.

Cálculo:

• Utilización de los algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación y división de números decimales.

• Automatización de los algoritmos.

• Descomposición, de forma aditiva y de forma aditivo-multiplicativa.

• Calcula el tiempo que falta o el tiempo transcurrido desde una hora determinada.

185

• Resuelve problemas con cantidades de dinero. Suma y resta cantidades de dinero.

• Uso de los gráficos y tablas de registro para calcular la solución a problemas dados.

• Utilización del sistema sexagesimal para medir el tiempo en situaciones de la vida real.

• Elaboración y uso de estrategias de cálculo mental.

• Operaciones con cantidades de dinero.

Bloque 3. Medidas.

• Unidades del Sistema Métrico Decimal.

• Longitud, capacidad, peso.

• Expresión de una medida de longitud, capacidad o masa, en forma compleja e incompleja.

• Comparación y Ordenación de medidas de una misma magnitud.

• Sumar y restar medidas de longitud, capacidad, masa.

• Explicación oral y escrita del proceso seguido y de la estrategia utilizada en cualquiera de los

procedimientos utilizados.

• Resolución de problemas de medida referidas a situaciones de la vida real.

• Medida de ángulos.

• El ángulo como medida de un giro o abertura.

• Unidades del Sistema Sexagesimal.

• Comparación y Ordenación de medidas de tiempo.

• Usar medidas de tiempo complejas e incomplejas para resolver problemas.

• Unidades del Sistema Monetario Euro.

Bloque 4. Geometría.

• La situación en el espacio, distancias, ángulos y giros: Descripción de posiciones y movimientos en un

contexto topográfico.

• Ejes de coordenadas.

• Las líneas como recorrido: rectas y curvas, intersección de rectas y rectas paralelas.

• Formas planas y espaciales: Identificación de figuras espaciales en la vida cotidiana.

• Los cuerpos geométricos: cubos, esferas, prismas, pirámides y cilindros.

• Los polígonos y sus elementos.

• Descripción de la forma de objetos utilizando el vocabulario geométrico básico.

186

• Construcción de figuras geométricas de cuerpos geométricos a partir de un desarrollo.

• Exploración de formas geométricas elementales.

• Comparación y clasificación de cuerpos geométricos utilizando diversos criterios.

• Regularidades y simetrías.

• Transformaciones métricas: traslaciones y simetrías.

Bloque 5. Estadística y probabilidad.

• Tablas de frecuencia y gráficos.

• Recogida y registro de datos.

• Lectura e interpretación de tablas de datos Representación en diagramas de barras y pictogramas.

187

Trabajar de manera competencial en el aula supone un cambio metodológico importante; el docente

pasa a ser un gestor de conocimiento de los alumnos y el alumno adquiere un mayor grado de

protagonismo.

En concreto en el área de Matemáticas:

Las matemáticas tienen un carácter instrumental, por tanto, son indispensables para adquirir

conocimientos posteriores, especialmente los del área tecnológica y científica. Por ello, será muy

importante que los alumnos se acostumbren a presentar y razonar sus trabajos de forma clara y

estructurada.

La resolución de problemas debe contribuir a introducir y aplicar los contenidos de forma

contextualizada, a conectarlos con otras áreas de conocimiento contribuyendo a su afianzamiento, a

la educación en valores y al desarrollo de destrezas en el ámbito lingüístico, ya que previamente al

planteamiento y resolución de cualquier problema se requiere la traducción del lenguaje verbal al

matemático y, más tarde, será necesaria la expresión oral o escrita del procedimiento empleado en la

resolución y el análisis de los resultados. Por todo ello resulta fundamental en todo el proceso la

precisión en los lenguajes y el desarrollo de competencias de expresión oral y escrita. Tanto en el

estudio de situaciones problemáticas como, en general, en todo proceso de construcción del

aprendizaje matemático deberán utilizarse como recursos habituales juegos matemáticos y

materiales manipulativos e informáticos. En este sentido, se potenciará el uso del taller y/o

laboratorio de matemáticas.

Los estudiantes de esta etapa educativa deben pasar de situaciones problemáticas concretas y

sencillas, al principio en los dos primeros ciclos, relacionadas con el entorno inmediato, a

situaciones algo más complejas, en el último ciclo, para facilitar la adquisición del pensamiento

abstracto. En todas las situaciones problemáticas, incluyendo los problemas aritméticos escolares, se

graduarán los mismos, pasando de situaciones que se resuelvan en una etapa a aquellas de dos o tres

etapas. En los problemas aritméticos se deberán tener en cuenta las diferentes categorías semánticas

y graduarlos en función de su dificultad.

CRITERIOS METODOLÓGICOS Y ESTRATEGIAS DIDÁCTICAS GENERALES

188

El desarrollo del sentido numérico será entendido como el dominio reflexivo de las relaciones

numéricas que se pueden expresar en capacidades como: habilidad para descomponer números de

forma natural, comprender y utilizar las estructura del sistema de numeración decimal, utilizar las

propiedades de las operaciones y las relaciones entre ellas para realizar cálculos mentales y

razonados. Interesa principalmente la habilidad para el cálculo con diferentes procedimientos y la

decisión en cada caso del más adecuado.

A lo largo de la etapa se pretende que el alumnado calcule con fluidez y haga estimaciones

razonables, fundamentalmente cuando se cuantifican magnitudes y se informa sobre situaciones

reales que niñas y niños deben llegar a interpretar correctamente. La realización de mediciones de

diferentes magnitudes y en diferentes contextos llevará al manejo de un número progresivamente

mayor de unidades, a la elección de unidad y a la idea de aproximación.

Más importante que el ejercicio de destrezas basadas en cálculos descontextualizados es relacionar

las distintas formas de representación numérica con sus aplicaciones, especialmente en lo que

concierne a la medida de magnitudes, y comprender las propiedades de los números para poder

realizar un uso razonable de las mismas.

La construcción de los distintos tipos de números a lo largo de las tres etapas y del sistema decimal

como base de nuestro sistema de numeración, debe ser desarrollada de forma contextualizada

buscando preferentemente situaciones cercanas a las niñas y niños, usando materiales manipulables

específicos: regletas de Cuisenaire, bloques multibase, multicubos, etc. Dentro de este proceso de

construcción se irán desarrollando, de forma paralela e interrelacionada, las operaciones aritméticas.

Es conveniente que los alumnos y alumnas manejen con soltura las operaciones básicas con los

diferentes tipos de números, tanto a través de algoritmos de lápiz y papel como con la calculadora.

Asimismo, es importante que el alumnado utilice de manera racional estos procedimientos de

cálculo, decidiendo cuál de ellos es el más adecuado a cada situación y desarrollando paralelamente

el cálculo mental y razonado y la capacidad de estimación, lo que facilitará el control sobre los

resultados y sobre los posibles errores en la resolución de problemas.

189

Los números han de ser usados en diferentes contextos: juegos, situaciones familiares y personales,

situaciones públicas, operando con ellos reiteradamente, sabiendo que la comprensión de los

procesos desarrollados y del significado de los resultados es contenido previo y prioritario respecto

a la propia destreza en el cálculo y la automatización operatoria.

Entendemos que, de forma especial, el número ha de ser usado en la construcción de la idea de

magnitud: longitud, peso-masa, tiempo y sistema monetario. En el proceso de construcción es

fundamental el uso de materiales manipulables específicos para la realización de mediciones y la

experimentación. En este sentido, se hará uso de magnitudes y aparatos de medida que se emplean

en el contexto familiar (cinta métrica, balanza de cocina, termómetro clínico, vasos medidores,

etc.).

La geometría se centra sobre todo en la clasificación, descripción y análisis de relaciones y

propiedades de las figuras en el plano y en el espacio. El aprendizaje de la geometría debe ofrecer

continuas oportunidades para conectar a niños y niñas con su entorno y para construir, dibujar,

hacer modelos, medir o clasificar de acuerdo con criterios previamente elegidos.

Para el estudio de la geometría es conveniente conjugar la experimentación a través de la

manipulación con las posibilidades que ofrece el uso de la tecnología. Es recomendable el uso de

materiales manipulables: geoplanos, mecanos, puzles, libros de espejos, materiales para formar

poliedros, etc., así como la incorporación de programas de geometría dinámica para construir,

investigar y deducir propiedades geométricas. En este sentido, se potenciará el uso del taller y/o

laboratorio de matemáticas.

Además, los conocimientos geométricos deben relacionarse con la resolución de problemas a través

de planteamientos que requieran la construcción de modelos o situaciones susceptibles de ser

representadas a través de figuras o formas geométricas.

La observación y manipulación de formas y relaciones en el plano y en el espacio presentes en la

vida cotidiana (juegos, hogar, colegio, etc.) y en nuestro patrimonio cultural, artístico y natural

servirán para desarrollar las capacidades geométricas, siguiendo el modelo de Van Hiele para el

reconocimiento de formas, propiedades y relaciones geométricas, invirtiendo el proceso que parte

de las definiciones y fórmulas para determinar otras características o elementos.

190

Educar a través del entorno facilitará la observación y búsqueda de elementos susceptibles de

estudio geométrico, de los que se establecerán clasificaciones, determinarán características,

deducirán analogías y diferencias con otros objetos y figuras.

El reconocimiento, representación y clasificación de figuras y cuerpos geométricos se debe abordar

a través de la observación y de la manipulación física o virtual. El estudio de formas algo más

complejas debe abordarse a través del proceso de descomposición en figuras elementales,

fomentando el sentido estético y el gusto por el orden.

El cálculo de áreas y volúmenes de figuras geométricas debe iniciarse por medio de

descomposiciones, desarrollos, etc. para finalmente obtener las fórmulas correspondientes. El

proceso de obtención de la medida es lo que dará significado a esas fórmulas.

El aprendizaje del bloque de estadística y probabilidad adquiere su pleno significado cuando se

presenta en conexión con actividades que implican a otras materias. Igualmente el trabajo ha de

incidir de forma significativa en la comprensión de las informaciones de los medios de

comunicación, para suscitar el interés por los temas y ayudar a valorar el beneficio que los

conocimientos estadísticos proporcionan ante la toma de decisiones, normalmente sobre cuestiones

que estudian otras materias. Las tablas y gráficos presentes en los medios de comunicación, Internet

o en la publicidad facilitarán ejemplos suficientes para analizar y agrupar datos y, sobre todo, para

valorar la necesidad y la importancia de establecer relaciones entre ellos. Además de obtener

conclusiones de los datos expuestos en un gráfico o en una tabla es necesario conocer los procesos

previos a su representación. Abordar tareas como la planificación para la recogida de la

información, utilizar técnicas de recuento y de manipulación de los datos, así como la forma para

agruparlos, son tan importantes como los cálculos que con ellos puedan realizarse.

191

Por otro lado, el alumnado del siglo XXI no puede estar alejado del conocimiento de las tecnologías

propias de este siglo; así pues, tendrá la posibilidad de aprender a utilizar, de forma responsable, las

posibilidades que las tecnologías de la información y la comunicación ofrecen para el desarrollo de

sus capacidades artísticas.

Es fundamental la incorporación a la dinámica habitual de trabajo en el aula de las alternativas

metodológicas existentes para el uso educativo de internet. Los alumnos y alumnas deben

profundizar gradualmente en el conocimiento, manejo y aprovechamiento didáctico de alguna

aplicación básica de geometría dinámica, familiarizarse con el uso racional de la calculadora y

utilizar simuladores y recursos interactivos como elementos habituales de sus aprendizajes. Es

conveniente que la elección y el uso de las aplicaciones didácticas sean consensuados y

programados por los equipos docentes de cada centro. El mismo criterio debe tenerse en cuenta

respecto a las calculadoras.

Debemos de tener en cuenta que cada alumno parte de unas fortalezas individuales, por lo que habrá

que poner en juego diferentes habilidades para que el propio alumno conozca dónde residen sus

fortalezas. Estas fortalezas individuales del alumnado nos ayudará a definir la predominancia de

cada una de sus inteligencias, por lo que las tareas a realizar estarán pensadas desde la Teoría de las

Inteligencias Múltiples como posibilidad para que todo el alumnado llegue a adquirir todos

aquellos aspectos que necesitan para poder desarrollar un aprendizaje permanente a lo largo de la

vida.

Con el trabajo en grupo colaborativo se entrenarán las diferentes habilidades y destrezas para

fomentar el desarrollo social integral de todos los alumnos.

192

La manipulación de materiales debe ser una constante en la actividad matemática, así como, el

acceso a las nuevas tecnologías. Permitiendo que el alumno establezca vínculos reales entre los

conocimientos matemáticos y su día a día.

Los contenidos del área están organizados alrededor de unos conceptos fundamentales vinculados a

un contexto real. Será importante trabajar la parte competencial de forma que el conocimiento se

transforme en acción y aplicarlo a proyectos reales cercanos al alumnado.


1. Expresar verbalmente de forma razonada el proceso seguido en la resolución de un problema.

2. Utilizar procesos de razonamiento y estrategias de resolución de problemas, realizando los cálculos

necesarios y comprobando las soluciones obtenidas.

3. Describir y analizar situaciones de cambio, para encontrar patrones, regularidades y leyes

matemáticas, en contextos numéricos, geométricos y funcionales, valorando su utilidad para hacer

predicciones.

4. Profundizar en problemas resueltos, planteando pequeñas variaciones en los datos, otras

preguntas, etc.

5. Elaborar y presentar pequeños informes sobre el desarrollo, resultados y conclusiones obtenidas en

el proceso de investigación.

6. Identificar y resolver problemas de la vida cotidiana, adecuados a su nivel, estableciendo

conexiones entre la realidad y las Matemáticas y valorando la utilidad de los conocimientos

matemáticos adecuados para la resolución de problemas.

7. Conocer algunas características del método de trabajo científico en contextos de situaciones

problemáticas a resolver.

8. Planificar y controlar las fases de método de trabajo científico en situaciones adecuadas al nivel.

9. Desarrollar y cultivar las actitudes personales inherentes al quehacer matemático.

10. Superar bloqueos e inseguridades ante la resolución de situaciones desconocidas.

CRITERIOS DE EVALUACIÓN

193

11. Reflexionar sobre las decisiones tomadas, aprendiendo para situaciones similares futuras.

12. Utilizar los medios tecnológicos de modo habitual en el proceso de aprendizaje, buscando,

analizando y seleccionando información relevante en Internet o en otras fuentes, elaborando

documentos propios, haciendo exposiciones y argumentaciones de los mismos.

13. Seleccionar y utilizar las herramientas tecnológicas y estrategias para el cálculo, para conocer los

principios matemáticos y resolver problemas.

Bloque 2. Números

1. Leer, escribir y ordenar, los números naturales de hasta siete cifras, interpretando el valor

posicional de cada una de ellas, comparando y ordenándolos por el valor posicional y en la recta

numérica, utilizándolos en la interpretación y la resolución de problemas en contextos reales.

2. Leer, escribir y ordenar números romanos, utilizándolos en la interpretación y la resolución de

problemas en contextos reales.

3. Leer, escribir y ordenar fracciones y números decimales, utilizándolos en la interpretación y la

resolución de problemas en contextos reales.

4. Realizar cálculos numéricos básicos con las operaciones de suma, resta, multiplicación utilizando

diferentes estrategias y procedimientos.

5. Conocer, elaborar y utilizar estrategias básicas de cálculo mental y aplicarlas a la resolución de

problemas.

6. Identificar y diferenciar las divisiones exactas y las inexactas y reconocer las relaciones existentes

entre sus términos para aplicarlas a la realización de cálculos y a la comprobación de resultados

(prueba de la división).

Bloque 3. Medidas.

1. Interpretar textos numéricos, resolver problemas relacionados con la medida en contextos de la

vida cotidiana, utilizando las unidades de medida, explicando el proceso seguido, escogiendo los

instrumentos de medida más adecuadas en cada caso, estimando la medida de magnitudes de

longitud, capacidad, peso y tiempo haciendo previsiones razonables.

2. Identificar y escoger las unidades e instrumentos de medida más adecuados para medir ángulos.

2. Interpretar con sentido textos numéricos y resolver problemas de la vida cotidiana relacionados

con las medidas y sus magnitudes.

3. Aplicar las equivalencias y realizar transformaciones de unas unidades a otras.

4. Saber expresar una unidad de forma compleja e incompleja.

194


1. Describir una representación espacial (croquis, callejeros, planos sencillos…), interpretar y elaborar

informaciones referidas a situaciones y movimientos (seguir un recorrido dado, indicar una

dirección) y valorar expresiones artísticas, utilizando como elementos de referencia las nociones

geométricas básicas (situación, alineamiento, movimientos).

2. Reconocer y describir formas y cuerpos geométricos del espacio (cubos, prismas, cilindros, esferas),

a través de la manipulación y la observación, y realizar clasificaciones según diferentes criterios.

3. Reconocer y representar las posibles posiciones de rectas en el entorno.

4. Reconocer y representar posiciones relativas de rectas y circunferencias.

5. Construir cuerpos geométricos a partir del dibujo que representa el desarrollo de un cuerpo

geométrico sencillo.


1. Interpretar textos numéricos, resolver problemas. Recoger datos utilizando técnicas de recuento,

registrar ordenando los datos atendiendo a criterios de clasificación y expresando el resultado en

forma de tabla o gráfica.

2. Formular y resolver problemas que impliquen recogida, representación y análisis de datos.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAJE

195


Estándar de

aprendizaje evaluable


instrumento de

evaluación

1.1. Progresa en la

comunicación verbal

de forma razonada

del proceso seguido

en la resolución de un

problema de

Matemáticas o en

contextos de la

realidad.

Progresa con cierta

autonomía en la

comunicación verbal

de forma razonada

del proceso seguido

en la resolución de un

problema.

1º, 2º y 3º P: pruebas escritas,


I: controles,

cuadernos.

2.1. Progresa en el

análisis y

comprensión del

enunciado de los

problemas (datos,

relaciones entre los

datos, contexto del

problema).

Progresa con cierta

autonomía en el

análisis y

comprensión del

enunciado de los

problemas.



I: controles,

cuadernos.

2.2. Progresa en la

utilización de

estrategias

heurísticas y

procesos de

razonamiento en la

resolución de

problemas.

Progresa con cierta

autonomía en la

utilización de

estrategias

heurísticas y

procesos de

razonamiento en la

resolución de

problemas.



I: controles,

cuadernos.

2.3. Progresa en la

reflexión sobre el

proceso de resolución

de problemas: revisa

las operaciones

utilizadas, las

unidades de los

resultados,

Progresa con cierta

autonomía en la

reflexión sobre el

proceso de resolución

de problemas.



I: controles,

cuadernos.

196

comprueba e

interpreta las

soluciones en el

contexto de la

situación, busca otras

formas de resolución,

etc.

2.4. Progresa en la

realización de

estimaciones y

elabora conjeturas

sobre los resultados

de los problemas a

resolver, contrastando

su validez y

valorando su utilidad

y eficacia.

Progresa con cierta

autonomía en la

realización de

estimaciones y

elabora conjeturas

sencillas sobre los

resultados de los

problemas a resolver.


prácticos.

I: estudio de casos.

2.5. Progresa en la

identificación e

interpretación de

datos y mensajes de

textos numéricos

sencillos de la vida

cotidiana (facturas,

folletos publicitarios,

rebajas…).

Progresa con cierta

autonomía en la

identificación e

interpretación de

datos y mensajes de

textos numéros.



I: controles,

cuadernos, estudios

de casos.

3.1. Progresa en la

identificación de

patrones,

regularidades y leyes

matemáticas en

situaciones de

cambio, en contextos

numéricos,

geométricos y

funcionales.

Progresa con cierta

autonomía en la

identificación de

patrones,

regularidades y leyes

matemáticas.



I: controles,

cuadernos, estudios

de casos.

3.2. Progresa en la

realización de

Progresa con cierta

autonomía en la



197

predicciones sobre

los resultados

esperados, utilizando

los patrones y leyes

encontrados,

analizando su

idoneidad y los

errores que se

producen.

realización

prediccioes sobre los

resultados esperados

utilizando los

patrones y leyes

encontrados.

I: controles,

cuadernos, estudios

de casos.

4.1. Progresa en la

profundización en

problemas una vez

resueltos, analizando

la coherencia de la

solución y buscando

otras formas de

resolverlos.

Progresa con cierta

autonomía en la

profundización en

problemas una vez

resueltos.


prácticos.

I: cuadernos, estudios

de casos.

4.2. Progresa en el

planteamiento de

nuevos problemas, a

partir de uno resuelto:

variando los datos,

proponiendo nuevas

preguntas,

conectándolo con la

realidad, buscando

otros contextos, etc.

Progresa con cierta

autonomía en el

planteamiento de

nuevos problemas, a

partir de uno resuelto.


prácticos.


de casos.

5.1. Progresa en la Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: ejercicios

elaboración de autonomía en la prácticos.

informes sobre el elaboración de I: estudios de casos.

proceso de informes sobre el

investigación proceso de

realizado, exponiendo investigación.

las fases del mismo,

valorando los

resultados y las

conclusiones

obtenidas.

198

6.1. Progresa en la

práctica del método

científico, siendo

ordenado, organizado

y sistemático.

Progresa con cierta

autonomía en la

práctica del método

científico.


prácticos.

I: estudios de casos.

6.2. Progresa en la

planificación del

proceso de trabajo

con preguntas

adecuadas: ¿qué

quiero averiguar?,

¿qué tengo?, ¿qué

busco?, ¿cómo lo

puedo hacer?, ¿no

me he equivocado al

hacerlo?, ¿la solución

es adecuada?

Progresa con cierta

autonomía en la

planificación del

proceso de trabajo

con alguna pregunta

adecuada.


prácticos.


7.1. Progresa en la

realización de

estimaciones sobre

los resultados

esperados y contrasta

su validez, valorando

los pros y los contras

de su uso.

Progresa con cierta

autonomía en la

realización de

estimaciones sobre

los resultados

esperados.


prácticos.


8.1. Progresa en la

elaboración de

conjeturas y busca

argumentos que las

validen o las refuten,

en situaciones a

resolver, en contextos

numéricos,

geométricos o

funcionales.

Progresa con cierta

autonomía en la

elaboración de

conjeturas y busca

argumentos que las

validen.


prácticos.


9.1. Reconoce,

desarrolla y muestra

actitudes adecuadas

Reconoce ymuestra

casi siempre

actitudes adecuadas


sistemática.

I: diario de aula.

199

para el trabajo en para el trabajo en

Matemáticas: Matemáticas.

esfuerzo,

perseverancia,

flexibilidad y

aceptación de la

crítica razonada.

9.2. Se plantea la Se plantea casi 1º, 2º y 3º P: observación

resolución de retos y siempre la resolución sistemática.

problemas con la de problemas con la I: diario de aula.

precisión, esmero e precisión e interés

interés adecuados a adecuados.

su nivel educativo y a

la dificultad de la

situación.

9.3. Distingue entre Distingue entre 1º, 2º y 3º P: observación

problemas y problemas y sistemática.

ejercicios y aplica las ejercicios. I: diario de aula.

estrategias

adecuadas para cada

caso.

9.4. Se habitúa al Se habitúa con cierta 1º, 2º y 3º P: observación

planteamiento de autonomía al sistemática.

preguntas y a la planteamiento de I: diario de aula.

búsqueda de preguntas y

respuestas respuestas

adecuadas, tanto en adecuadas.

el estudio de los

conceptos como en la

resolución de

problemas.

9.5. Progresa en el Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: ejercicios

desarrollo y autonomía en el prácticos.

aplicación de desarrollo y I: cuadernos, estudios

estrategias de aplicación de de casos.

razonamiento estrategias de

(clasificación, razonamiento.

reconocimiento de las

200

relaciones, uso de

contraejemplos) para

crear e investigar

conjeturas y construir

y defender

argumentos.

10.1.En la toma de

decisiones en los

procesos de

resolución de

problemas valorando

las consecuencias de

las mismas y su

conveniencia por su

sencillez y utilidad.

Progresa con cierta

autonomía en la toma

de decisiones en los

procesos de

resolución de

problemas.


prácticos.


de casos.

11.1.Reflexiona sobre

los problemas

resueltos y los

procesos

desarrollados,

valorando las ideas

claves, aprendiendo

para situaciones

futuras similares, etc.

Reflexiona con cierta

autonomía sobre los

problemas resueltos.


I: diálogo.

12.1.Progresa en la

utilización de

herramientas

tecnológicas para la

realización de

cálculos numéricos,

para aprender y para

resolver problemas.

Progresa con cierta

autonomía en la

utilización de

herramientas

tecnológicas para la

realización de

cálculos numéricos y

para resolver

problemas.


sistemática.

I: diario de aula.

12.2. Progresa en la

utilización de la

calculadora para la

realización de

cálculos numéricos,

Progresa con cierta

autonomía en la

utilización de la

calculadora.


sistemática.

I: diario de aula.

201

para aprender y para

resolver problemas.

13.1.De manera Realiza un proyecto 1º, 2º y 3º P: ejercicios

guiada realiza un de manera guiada y prácticos.

proyecto, elabora y elabora un informe I: proyecto.

presenta un informe sencillo creando

creando documentos documentos digitales

digitales propios propios.

(texto, presentación,

imagen, video,

sonido,…), buscando,

analizando y

seleccionando la

información relevante,

utilizando la

herramienta

tecnológica adecuada

y compartiéndolo con

sus compañeros.

Bloque 2. Números

Estándar de



instrumento de

evaluación

1.1. Lee, escribe y

ordena en textos

numéricos y de la

vida cotidiana,

números (naturales

de hasta siete cifras),

interpretando el valor

de posición de cada

una de sus cifras.

Le, escribe y ordena

números casi siempre

correctamente.

1º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

202

1.2. Lee, escribe,

ordena, compara,

representa en la recta

numérica,

descompone, y

Lee, escribe, ordena,

compara, representa

en la recta numérica,

descompone y

redondena números

1º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

203

redondea números

naturales.

naturales, casi

siempre

correstamente.

2.1. Utiliza los

números decimales y

fraccionarios sencillos

para interpretar e

intercambiar

información en

contextos de la vida

cotidiana.

Utiliza los números

decimales y

fraccionarios para

interpretar

información en la vida

cotidiana con cierta

autonomía.

1º y 2º P: ejercicios

prácticos.


2.2. Redondea

números decimales a

la unidad y a la

décima.

Redondea números

decimales a la unidad

y a la décima casi

siempre

correctamente.

1º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

2.3. Descompone

números decimales

atendiendo al valor

posicional de sus

cifras.

Descompone

números decimales

con cierta autonomía.

1º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

2.4. Lee y escribe

fracciones básicas.

Lee y escribe

fracciones básicas de

forma autónoma.

2º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

2.5. Compara

fracciones de igual

denominador.

Compara fracciones

de igua denominador

de forma autónoma.

2º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

2.6. Interpreta el

significado de

fracciones sencillas

en textos numéricos

de la vida diaria.

Interpreta el

significado de

fracciones sencillas

en textos de la vida

diaria.

2º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles, estudio de

casos. 2.7. Aplica la relación

entre fracción y

Aplica correctamente

casi siempre la

2º P: ejercicios

prácticos, pruebas

204

número decimal, a la

ordenación de

fracciones.

relación entre fracción

y número decima.

escritas.

I: cuadernos,

controles.

2.8. Resuelve

situaciones de la vida

diaria, interpretando

diferentes tipos de

números según su

valor, comparando e

intercalando números

escritos de diferentes

maneras.

Resuelve alguna

situación de la vida

diario, interpretando

diferentes tipos de

números.

2º P: ejercicios

prácticos.


2.9. Lee, escribe,

ordena, compara y

aplica el sistema

sexagesimal en

contextos de la vida

cotidiana.

Lee, escribe, ordena,

compara y aplica el

sistema sexagimal

con autonomía.

2º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

2.10.Lee, escribe y

usa números

romanos en contextos

de la vida real.

Lee, escribe y usa

números romanos

con cierta autonomía.

1º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

2.11. Lee y escribe

números ordinales y

los utiliza en

contextos reales para

indicar la posición de

un elemento en una

serie o una relación

de orden entre varios

elementos.

Lee y escribe

números ordinales

con autonomía.

1º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

Operaciones:

Estándares

aprendizaje

evaluables

de Mínimo esigible Trimestre Procedimiento e

instrumento de

evaluación

205

3.1. Utiliza

automatiza

y Utiliza y automatiza

con autonomía

1º P:

prácticos,

ejercicios

pruebas

206

algoritmos estándar algoritmos estándar escritas.

de suma, resta, de suma, resta, I: cuadernos,

multiplicación y multiplicación y controles.

división con distintos división.

tipos de números,

estimando la

coherencia de los

resultados en

contextos de

resolución de

problemas y en

situaciones

cotidianas

3.2. Realiza sumas Realiza sumas y 1º P: ejercicios

y restas de restas de fracciones prácticos, pruebas

fracciones con el con el mism escritas.

mismo denominador casi I: cuadernos,

denominador. siempre controles.

correctamentel.

3.3. Realiza Realiza operaciones 1º P: ejercicios

operaciones con de forma autónoma prácticos, pruebas

números decimales. con números escritas.

decimales. I: cuadernos,

controles.

3.4. Ordena Ordena con cierta 1º P: ejercicios

elementos usando autonomía prácticos, pruebas

los números elementos usando escritas.

ordinales. los números I: cuadernos,

ordinales. controles.

3.5. Aplica la Aplica casi siempre 1º P: ejercicios

jerarquía de las la jerarquía de las prácticos, pruebas

operaciones y los operaciones y los escritas.

usos del paréntesis. usos del paréntesis. I: cuadernos,

controles.

3.6. Conoce y usa Conoce y usa casi 1º P: ejercicios

la multiplicación de siempre prácticos, pruebas

números naturales y correctamente la escritas.

la suma, resta y multiplicación de I: cuadernos,

207

multiplicación de números naturales y controles.

números decimales, la suma, resta y

así como los multiplicación de

correspondientes números decimales.

algoritmos.

3.7. Conoce las Conoce las 1º P: ejercicios

reglas de la principales reglas prácticos, pruebas

numeración romana de la numeración escritas.

y realiza romana y realiza I: cuadernos,

operaciones de con autonomía controles.

equivalencia con el operaciones de

SMD. equivalencia con el

SMD.

3.8. Realiza Realiza operaciones 2º P: ejercicios

operaciones dentro de forma autónoma prácticos, pruebas

del sistema dentro del sistema escritas.

monetario del euro. monetario del euro. I: cuadernos,

controles.

3.9. Integra el uso Integra de forma 1º P: observación

del paréntesis autónoma el uso del sistemática.

valorando sus paréntesis. I: diario de aula.

posibilidades.

3.10.Respeta la Respeta casi 1º P: ejercicios

jerarquía de siempre la jerarquía prácticos, pruebas

operaciones en de operaciones. escritas.

todos los casos de I: cuadernos,

expresiones controles.

combinadas.

3.11.Utiliza las Utiliza alguna forma 2º P: ejercicios

diferentes formas de de medir el tiempo. prácticos, pruebas

medir el tiempo y escritas.

sus unidades I: cuadernos,

correspondientes controles.

para resolver

problemas.

208

Cálculo:

Estándar de



instrumento de

209

evaluación

3.12.Realiza

operaciones y

cálculos numéricos

mediante diferentes

procedimientos,

incluido el cálculo

mental, en

situaciones de

resolución de

problemas.

Realiza con cierta

autonomía

operaciones y

cálculos numéricos

mediante diferentes

procedimientos.


prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

3.13.Opera con los

números conociendo

la jerarquía de las

operaciones.

Opera con los

números casi siempre

correctamente,

conociendo la

jerarquía de las

operaciones.


prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

3.14.Utiliza las

estrategias

personales y los

diferentes

procedimientos que

se utilizan según la

naturaleza del cálculo

que se ha de realizar

(algoritmos escritos,

cálculo mental,

tanteo, estimación,

calculadora),

decidiendo sobre el

uso más adecuado.

Utiliza de manera

autónoma estrategias

personales y

procedimientos

diferentes según la

naturaleza del

cálculo.


sistemática.

I: diario de aula.

3.15.Elabora y usa

estrategias de cálculo

mental.

Elabora con cierta

autonomía

estrategias de cálculo

mental.


I: diálogo.

3.16.Estima y

comprueba

resultados mediante

Estima y comprueba

resultados de manera

autónoma.


sistemática.

I: diario de aula.

210

diferentes estrategias. 3.17.Estima y Estima y redondea 1º, 2º y 3º P: obseravación

redondea el resultado con cierta autonomía sistemática.

de un cálculo y el resultado de un I: diario de aula.

valorando la cálculo.

respuesta.

3.18.Opera con las Opera casi siempre 2º P: ejercicios

unidades del euro. correctamente con las prácticos, pruebas

unidades del euro. escritas.

I: cuadernos,

controles.

3.19.Opera con las Opera casi siempre 2º P: ejercicios

unidades del sistema correctamente con las prácticos, pruebas

sexagesimal. unidades del sistema escritas.

sexagesimal. I: cuadernos,

controles.

4.1. Resuelve Resuelve problemas 1º, 2º y 3º P: observación

problemas realizando con cierta autonomía sistemática.

dos operaciones con realizando dos I: diario de aula.

números naturales, operaciones con

utilizando diferentes números naturales.

estrategias y

procedimientos,

realizando cálculo

mental, algorítmico o

con calculadora.

4.2. Progresa en la Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: observación

reflexión sobre el autonomía en la sistemática.

proceso aplicado a la reflexión sobre el I: diario de aula.

resolución de proceso aplicado en

problemas: revisando la resolución de

las operaciones problemas.

utilizadas, las

unidades de los

resultados,

comprobando e

interpretando las

soluciones en el

211

contexto, buscando

otras formas de

resolverlos.

4.3. Progresa en el Progresa con cierta 1º, 2º y 3º P: observación

uso de la calculadora autonomía en el uso sistemática.

para resolver de la calculadora para I: diario de aula.

problemas y para resolver problemas y

comprobar resultados comprobar

teniendo en cuenta resultados.

las normas de su

funcionamiento.

Bloque 3. Medidas.

Estándar de



instrumento de

evaluación

1.1. Selecciona el

instrumento y las

unidades en función

del orden de

magnitud, para

realizar mediciones

con instrumentos

sencillos (regla,

metro, balanza,

relojes…).

Selecciona casi

siempre

correctamente el

instrumento y

unidades en función

del orden de

magnitud.

2º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

1.2. Utiliza, en

contextos reales, las

medidas más usuales

de longitud,

peso/masa,

capacidad, tiempo,

monedas y billetes,

eligiendo la más

adecuada a la

situación.

Utiliza en contextos

reales, casi siempre

correctamente las

medidas principales

de longitud,

peso/masa, tiempo,

monedas y billetes.

2º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: cuadernos,

controles.

1.3. Compara y

ordena unidades y

Compara y ordena de

forma autónoma

2º P: ejercicios

prácticos, pruebas

212

cantidades de una unidades y escritas.

misma magnitud, cantidades de una I: cuadernos,

realizando misma magnitud. controles.

conversiones de las

más usuales.

1.4. Interpreta con Interpreta con sentido 2º P: ejercicios

sentido textos y de forma autónoma prácticos, pruebas

numéricos de la vida textos numéricos de escritas.

cotidiana la vida cotidiana. I: cuadernos,

relacionados con las controles.

medidas y sus

magnitudes.

1.5. Estima medidas Estima de forma 2º P: pruebas orales.

de objetos y autónoma medidas I: diálogo.

resultados de de objetos y

medidas (distancias, resultados de

tamaños, pesos, medidas.

capacidades,

tiempos) en


cotidiana.

1.6. Resuelve Resuelve de manera 2º P: ejercicios

problemas de medida autónoma problemas prácticos, pruebas

explicando el de medida explicando escritas.

significado de los el proceso seguido y I: cuadernos,

datos, la situación las soluciones controles.

planteada, el proceso obtenidas.

seguido y las

soluciones obtenidas.

2.1. Reconoce el Reconoce con 2º P: ejercicios

ángulo como medida autonomía el ángulo prácticos, pruebas

de un giro o abertura como medida de un escritas.

giro o abertura. I: cuadernos,

controles.

2.2. Mide ángulos Mide con autonomía 2º P: observación

utilizando ángulos utilizando sistemática.

instrumentos instrumentos I: diario de aula.

convencionales. convencionales.

2.3. Realiza medidas Realiza medidas de 2º P: observación

213

de ángulos con el

goniómetro.

ángulos de forma

autónoma con el

goniómetro.

sistemática.

I: diario de aula.

3.1. Interpreta con Interpreta textos 2º P: ejercicios

sentido textos numéricos y resuelve prácticos.

numéricos y resuelve con autonomía I: estudio de casos.

problemas de la vida problemas de la vida

cotidiana cotidiana.

relacionados con las

medidas y sus

magnitudes.


Estándar de



instrumento de

evaluación

1.1. Observa,

Identifica y describe


cotidiana en las que

es necesario utilizar

nociones de

orientación y

representación

espacial con un

lenguaje adecuado

(derecha-izquierda,

rectas, paralelas,

perpendiculares,

ángulos,

movimientos)

Identifica y describe

de manera autónoma


cotidiana en las que

es necesario utilizar

nociones de

orientación y

representación

espacial.

3º P: pruebas orales.

I: diálogo.

1.2. Localiza puntos

utilizando

coordenadas

cartesianas.

Localiza con cierta

autonomía puntos

utilizando

coordenadas

cartesianas.

3º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

1.3. Interpreta y

describe la posición

Interpreta y describe

con cierta autonomía

3º P: ejercicios

prácticos.

214

de un objeto, calle,

persona… situada en

un espacio real o en

un croquis, un

callejero, un plano…,

utilizando las

propiedades

geométricas como

elementos de

referencia.

la posición de un

objeto.

I: trabajos.

1.4. Interpreta y Interpreta y describe 3º P: pruebas orales.

describe movimientos de forma autónoma I: diálogo.

y recorridos movimientos y

realizados en un recorridos en un

espacio real, un espacio real,

croquis, un callejero, croquis…

un plano…, utilizando

las propiedades

geométricas como

elementos de

referencia.

1.5. Identifica y Identifica y representa 3º P: ejercicios

representa de manera autónoma prácticos, pruebas

posiciones, posiciones y escritas.

movimientos y movimientos sobre un I: cuadernos,

recorridos sobre un espacio real o un controles.

espacio real o un texto geométrico

texto geométrico sencillo.

sencillo (croquis,

plano), a partir de

explicaciones de

otras personas.

1.6. Identifica y Identifica y reproduce 3º P: ejercicios

reproduce de manera autónoma prácticos, pruebas

manifestaciones manifestaciones escritas.

artísticas que artísticas que I: cuadernos,

incluyen simetrías y incluyen simetrías y controles.

traslaciones. traslaciones.

215

2.1. Identifica figuras

espaciales en formas

y objetos de la vida

cotidiana.

Identifica de forma

autónoma figuras

espaciales en la vida

cotidana.

3º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

2.2. Describe Describe brevemente 3º P: ejercicios

cuerpos geométricos cuerpos geométricos prácticos.

a partir de la a partir de la I: estudio de casos.

manipulación y la manipulación y la

observación de sus obseravación.

elementos

característicos,

utilizando un

vocabulario

geométrico

apropiado.

2.3. Compara y Compara y clasifica 3º P: ejercicios

clasifica figuras con cierta autonomía prácticos.

utilizando diversos figuras. I: estudio de casos.

criterios libremente

elegidos.

2.4. Reconoce una Reconoce de manera 3º P: pruebas orales.

figura espacial a partir autónoma una figura I: diálogo.

de la manipulación y espacial a partir de la

de una descripción manipulación y de

verbal. una descripción

verbal.

2.5. Utiliza Utiliza instrumentos 3º P: observación

instrumentos de de dibujo casi sistemática.

dibujo necesarias siempre I: diario de aula.

para la construcción y correctamente.

exploración de formas

geométricas.

2.6. Resuelve Resuelve problemas 3º P: ejercicios

problemas geométricos prácticos, pruebas

geométricos aplicando algún escritas.

aplicando los concepto y I: estudio de casos,

conceptos y procedimiento controles.

procedimientos trabajado.

216

trabajados. 3.1. Reconoce y Reconoce y 3º P: observación

representa las representa con cierta sistemática.

posibles posiciones autonomía las I: diario de aula.

de rectas en el posibes posiciones de

entorno: horizontales, rectas en el entorno.

verticales y oblicuas

3.2. Reconoce y Reconoce y 3º P: observación

representa las representa alguna de sistemática.

posibles posiciones las posibles I: diario de aula.

de rectas en el posiciones de las

entorno, paralelas, rectas del entorno.

concurrentes y

perpendiculares.


Estándar de

aprendizaje

evaluabes


instrumento de

evaluación

1.1. Recopila datos e

informaciones de la

vida diaria y elabora

tablas de doble

entrada y gráficas

sencillas, ordenando

y comunicando de

manera adecuada la

información.

Recopila datos e

informaciones de la

vida diaria y elabora

tablas de doble

entrada y gráficas

muy sencillas.

3º P: ejercicios

prácticos.


1.2. Formula y

resuelve problemas a

partir de la

interpretación de

datos presentados en

forma de tablas de

frecuencia y gráficas

de barras y de líneas.

Formula y resuelve

problemas casi

siempre

correctamente a partir

de la interpretación

de tablas de

frecuencia y gráficas

de barras y de líneas

sencillas.

3º P: ejercicios

prácticos, pruebas

escritas.

I: estudio de casos,

controles.

217

1.3.Aplica los

conocimientos a

Aplica algunos de los

conocimientos a la

3º P: observación

sistemática.

218


cotidiana e identifica

situaciones de su

entorno donde sean

útiles.

vida cotidiana. I: diario de aula.

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS 4º PRIMARIA

1. Fomentar a expresión e a asociación de opinións, emocións e experiencias persoais sobre a propia

imaxe persoal para favorecer a autopercepción, a autoaceptación e a autoconfianza.

2. Adquirir maior autocontrol a través da aprendizaxe de habilidades de autorregulación emocional e

reestruturación cognitiva para controlar os impulsos negativos e resolver problemas cotiáns con

autonomía.

3. Desenvolver o valor do esforzo e da autorresponsabilidade para aprender a asumir consecuencias e

realizar as tarefas escolares e familiares con entusiasmo.

4. Mellorar a autonomía e a iniciativa persoal para propoñer e realizar metas persoais, organizar tarefas

habituais e resolver problemas cotiáns de forma independente.

5. Participar en actos comunicativos diversos utilizando habilidades comunicativas que favorezan o

intercambio ordenado e respectuoso de ideas e pensamentos entre os interlocutores.

6. Recoñecer aqueles aspectos que ten en común coas persoas que o rodean para aproximar intereses e

compartir desexos e propósitos.

7. Desenvolver a empatía a través do emprego de habilidades de escoita activa, tales como a

clarificación, o parafraseo e o resumo.

8. Analizar as causas que producen situacións de inxustiza e desigualdade social para resaltar o respecto

pola dignidade humana, e o rexeitamento activo de toda acción que a vulnere.

9. Expresar interese cara a costumes e modos de vida diferentes ao propio para potenciar a aceptación

positiva e a riqueza das diferenzas.

10. Argumentar respectuosamente o valor que posúen e a función que desempeñan todas as profesións

para a sociedade na que vivimos.

11. Comprender o carácter universal dos dereitos humanos e valorar dereitos básicos como a saúde, a

OBXECTIVOS DA ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS 4.º EP

219

alimentación, o vestido, a vivenda e a asistencia médica, que permiten que gocemos dun estilo de vida

adecuado.

12. Identificar, valorar e actuar de acordo coas normas de convivencia establecidas en diversos

ámbitos que implican a interacción.

13.Mostrar actitudes cooperativas, empregar tácticas de interacción positivas e estratexias de axuda

entre iguais, que potencien o clima positivo do grupo e lle acheguen beneficios a este.

14.Identificar os trazos da amizade e apreciar as relacións de amizade baseadas no afecto e a confianza.

15. Aprender a elaborar xuízos morais que permitan a reflexión sobre os valores persoais e a resolución

de conflitos.

16.Desenvolver actitudes de igualdade e corresponsabilidade entre sexos na realización de tarefas para

previr comportamentos non convenientes no ámbito escolar e familiar.

17.Interactuar coas persoas que o rodean sobre a base dos dereitos básicos da Constitución española.

18.Rexeitar a contaminación e o uso abusivo das fontes de enerxía para favorecer o respecto e a

conservación do medio.

19.Tomar conciencia da importancia da educación vial na nosa sociedade, a través da análise das causas

emedidas de prevención de accidentes de tráfico.

220





Coidado do ámbito ambiental

e dos seres vivos

• Interactuar co ámbito natural de

xeito respectuoso.



un desenvolvemento sostible.


seres vivos do seu ámbito.


producidos polo home no ámbito


futura.

DESCRITORES

221

Vida saudable


vida saudable en canto á

alimentación e ao exercicio físico.

• Xerar criterios persoais sobre a

visión social da estética do corpo

humano fronte ao coidado saudable

deste.


• Recoñecer a importancia da ciencia

na nosa vida cotiá.








Manexo de elementos

matemáticos









• Aplicar os coñecementos

matemáticos para a resolución de

situacións problemáticas en

contextos reais e en calquera

materia.

• Realizar argumentacións en

calquera contexto con esquemas

lóxico-matemáticos.

• Aplicar as estratexias de resolución

de problemas a calquera situación

problemática.

Comunicación lingüística Comprensión: oral e escrita • Comprender o sentido dos textos

escritos.

• Captar o sentido das expresións

orais: ordes, explicacións,

222

indicacións, relatos...



• Expresar oralmente, de xeito

ordenado e clara, calquera tipo de

información.

• Utilizar o coñecemento das

estruturas lingüísticas, as normas

ortográficas e as gramaticais para



de forma creativa e con sentido

literario.


• Respectar as normas de

comunicación en calquera contexto:

quenda de palabra, escoita atenta

ao interlocutor...

• Manexar elementos de

comunicación non verbal, ou

diferentes rexistros, nas diversas

situacións comunicativas.

Comunicación noutras linguas


lingua, así como a súa historia, para

un mellor uso desta.

• Manter conversacións noutras

linguas sobre temas cotiáns en







situacións cotiás ou en materias

diversas.

Competencia dixital Tecnoloxías da información • Empregar distintas fontes para a

busca de información.

• Seleccionar o uso das distintas

fontes segundo a súa fiabilidade.

223

• Elaborar e publicitar información


obtida a través de medios

tecnolóxicos.





• Comprender as mensaxes que

veñen dos medios de comunicación.

Utilización de

dixitais

ferramentas



• Actualizar o uso das novas

tecnoloxías para mellorar o traballo e

facilitar a vida diaria.


tecnoloxías.

Conciencia

culturais

e

expresións

Respecto polas


propias e alleas



nivel mundial.

• Valorar a interculturalidade como

unha fonte de riqueza persoal e

cultural.




Expresión cultural e artística



• Apreciar a beleza nas expresións


• Elaborar traballos e presentacións


Competencias

cívicas

sociais e Educación

constitucional

cívica e • Coñecer e aplicar dereitos e deberes

da convivencia cidadá no contexto

da escola.

• Identificar as implicacións que ten

vivir nun Estado social e

democrático de dereito, referendado

224

por unha norma suprema chamada

Constitución española.

Relación cos demais

• Desenvolver capacidade de diálogo


convivencia e traballo, e para a





• Recoñecer riqueza na diversidade

de opinións e ideas.

Compromiso social



• Concibir unha escala de valores

propia e actuar conforme a ela.




• Involucrarse ou promover accións

cun fin social.


emprendedor

Autonomía persoal






as dificultades.



Liderado






• Priorizar a consecución de

obxectivos grupais a intereses

persoais.


225


previos do tema.



• Encontrar posibilidades no ámbito


Emprendemento

• Optimizar o uso de recursos

materiais e persoais para a

consecución de obxectivos.



• Asumir riscos no desenvolvemento

das tarefas ou os proxectos.



Aprender a aprender Perfil de aprendiz • Identificar potencialidades persoais

como aprendiz: estilos de

aprendizaxe, intelixencias múltiples,


• Desenvolver as distintas

intelixencias múltiples.

• Xestionar os recursos e as

motivacións persoais en favor da

aprendizaxe.

• Xerar estratexias para aprender en

distintos contextos de aprendizaxe.

Ferramentas para estimular o

pensamento




• Desenvolver estratexias que

favorezan a comprensión rigorosa

dos contidos.

Planificación e avaliación da

aprendizaxe

• Planificar os recursos necesarios e

os pasos que hai que realizar no

proceso de aprendizaxe.

• Seguir os pasos establecidos e

226

tomar decisións sobre os pasos

seguintes, en función dos resultados

intermedios.


de aprendizaxe.


aprendizaxe.

Na área de Valores Sociais e Cívicos.

Na área de Valores Sociais e Cívicos incidiremos no adestramento de todas as competencias de

xeito sistemático, facendo fincapé nos descritores máis afíns á área.


O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular permítenos utilizar, interpretar e

expresar con claridade elementos e razoamentos matemáticos para enfrontarse a aquelas situacións

cotiás que os precisan. Así mesmo, esta competencia ofrece a posibilidade de empregar o

razoamento lóxico, analizar e axuizar a partir de conflitos e resolver problemas e xuízos morais, de

diversos problemas sociais e históricos.

Os descritores que podemos traballar serán:

• Interactuar co ámbito natural de forma respectuosa.

• Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.

• Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no ámbito natural e as repercusións para a vida

futura.

• Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao coidado saudable

deste.

• Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante.

• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que


• Manexar a linguaxe matemática con precisión en calquera contexto.


227

• Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos

xeométricos...) en situacións cotiás.

• Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos.

• Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en

calquera materia

• Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.

228


Para o bo desenvolvemento desta competencia nesta área, será decisivo o fomento da lectura a

través de libros e de fragmentos de textos escollidos para comentar na aula con dúas finalidades:

mellorar a comprensión lectora e a adquisición de destrezas para a expresión escrita, e adquirir

identidade sobre o que significa unha sociedade cívica, co fin de favorecer o coñecemento dos

valores, os dereitos e os deberes destacados nos dereitos humanos. Trataremos desde esta área que

adquiran as destrezas comunicativas tanto orais como escritas; para iso, procuraremos adestrar polo

menos un descritor en cada unha das unidades didácticas.

Os descritores que podemos utilizar serán:


• Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...




• Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, as normas ortográficas e as gramaticais para elaborar

textos escritos.

• Manexar elementos de comunicación non verbal, ou diferentes rexistros, nas diversas situacións

comunicativas.

• Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao

interlocutor...

• Compoñer distintos tipos de textos de forma creativa con sentido literario.

• Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou en materias

diversas.

Competencia dixital

Desenvolver a competencia dixital desde esta área axudaranos a manexar ferramentas que

posibiliten o acceso ao coñecemento e á vez, nos ensine o seu uso responsable; a devandita

competencia favorecerá dous tipos de traballo: autónomo e participativo, nos que se fomentará a

identidade persoal e a relación interpersoal, respectivamente, desde unhas bases sólidas nas que

poidan empezar a xerar os seus propios criterios sobre situacións reais da sociedade na que viven.

229

Na área de Valores Sociais e Cívicos podemos adestrar os seguintes descritores:

• Empregar distintas fontes para a busca de información.


• Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.

• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.

• Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos.


• Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.


A través desta competencia e desde esta área, posibilítase a adquisición de pautas sociais e cívicas

persoais, interpersoais e interculturais para participar dunha forma eficaz e construtiva en

sociedades cada vez máis diversificadas.




• Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos.

• Apreciar a beleza nas expresións artísticas e no cotián.



A área de Valores Sociais e Cívicos pídenos que se facilite a construción da identidade individual e

se potencien as relacións interpersoais para favorecer a convivencia de acordo a valores cívicos

socialmente recoñecidos, polo que esta competencia fomentará todos aqueles aspectos que lle

axuden ao alumnado a formarse como persoas e cidadáns participativos na mellora e o

desenvolvemento dunha sociedade democrática. Os indicadores desta competencia poden facilitar

o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación:


230

• Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito, referendado por

unha norma suprema chamada Constitución española.

• Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo, e para a








231

Aprender a aprender

O sentido de iniciativa e espírito emprendedor beneficiará o alumnado, xa que se iniciará no

autocoñecemento a distintos niveis para poder desenvolver habilidades que o leven a tomar

iniciativas emprendedoras. Estes facilitarán a asunción da complexa convivencia social, propiciando

valores de interdependencia positiva e cooperación de acordo cos valores, os dereitos e os deberes

da sociedade na que se desenvolven.

Neste caso, os descritores para adestrar serían:

• Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas.

• Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.

• Ser constante no traballo superando as dificultades.



• Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.


• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución dos obxectivos.

• Encontrar posibilidades no ámbito que outros non ven.

• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema.

Aprender a aprender

A competencia de aprender a aprender favorece a forma en que o proceso de ensino-aprendizaxe se

vai consolidando no alumnado. As metodoloxías empregadas nesta área estarán relacionadas co

traballo de investigación, de forma que a participación e a implicación do alumnado sexan reais, así

como o recoñecemento e a aceptación das normas sociais e de convivencia.

Nesta área insistirase na relación entre o progreso persoal e o académico, xa que iso supoñerá unha

das bases para que se inicien na construción do seu propio proxecto persoal de vida.

Os descritores que poderiamos utilizar para adestrar esta competencia serían:

232




• Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe.

• Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.

• Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente...

• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos

• Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de aprendizaxe.



Bloque 1: A identidade e a dignidade da persoa.

O autoconcepto. As percepcións, ideas e opinións dun mesmo. A asociación das emocións a

experiencias persoais. As manifestacións das emocións. A autoaceptación. A confianza nun mesmo.

O autocontrol. A autorregulación emocional. A regulación de impulsos. A reestruturación

cognitiva.

A responsabilidade. A asunción dos propios actos e das súas consecuencias. O esforzo e a

autorresponsabilidade.

A iniciativa. As metas persoais. A iniciativa creativa. As habilidades de organización para a

realización das tarefas cotiás. A resolución de problemas de forma independente.

Bloque 2: A comprensión e o respecto nas relacións interpersoais.

As habilidades de comunicación. O uso dos elementos de paralinguaxe: fluidez, ritmo e

entoación. A formulación clara de preguntas e respostas adecuadas e coherentes.

O diálogo. A admisión das opinións dos demais. A escoita comprensiva antes da resposta. O

diálogo ordenado.

A empatía. A identificación entre persoas como medio de compartir propósitos e desexos. A

aproximación de intereses. As habilidades da escoita activa: clarificación, parafraseo e resumo.

A tolerancia. O recoñecemento da dignidade de todo ser humano. A aceptación e boa acollida da

diferenza. A exposición respectuosa dos propios argumentos.


233

Os dereitos e deberes das persoas. A universalidade dos dereitos humanos. A Declaración

Universal dos Dereitos Humanos: saúde, benestar, alimentación, vestido, vivenda e asistencia

médica. A igualdade de dereitos e corresponsabilidade de homes e mulleres.

Bloque 3: A convivencia e os valores sociais.

As normas de convivencia. O concepto e a valoración das normas de convivencia.

A cooperación. O benestar e a mellora do clima do grupo. As tácticas de interacción positiva. As

estratexias de axuda a outros. A necesidade da cooperación. As actitudes cooperativas. A toma de

conciencia do tipo de emocións que xorden na relación de amizade.

A resolución do conflito. A defensa respectuosa das propias ideas, opinións e dereitos. A

diversidade de estratexias de resolución dun conflito.

Os valores sociais e a democracia. Os dereitos e deberes na Constitución. A elaboración reflexiva

de xuízos morais. A participación no benestar do ámbito.

O respecto e a conservación do medio. A valoración do uso responsable das fontes de enerxía no

planeta.

A educación vial. A prevención de accidentes de tráfico.

234

En concreto, na área de Valores Sociais e Cívicos:

Os estudantes han de formarse na reflexión e a vivencia dos valores ao longo de toda a Educación

Primaria; para iso, deberán formarse no respecto dos dereitos humanos e as liberdades

fundamentais, e prepararse para asumir unha vida responsable nunha sociedade libre e tolerante

coas diferenzas.

Debemos ter en conta que cada alumnado parte dunhas fortalezas individuais, que axudarán a

construír a súa identidade individual para poder chegar a construír unha sociedade colectiva con

valores cívicos e socialmente recoñecidos.

Cada unha das fortalezas individuais do alumnado axudaranos a definir a predominancia de cada

unha das súas intelixencias, polo que as tarefas que realicen estarán pensadas desde a teoría das

intelixencias múltiples, como posibilidade de que todo o alumnado chegue a adquirir todos aqueles

aspectos que necesita para poder desenvolver unha aprendizaxe permanente ao longo da vida.

Nesta área, os estudantes inícianse no desenvolvemento da estimulación do pensamento crítico, a

asimilación de valores, a toma de decisións desde xuízos morais e a resolución de problemas, polo

que deberán manexar diferentes destrezas que impliquen o traballo en grupo colaborador como unha

forma de adestrar as diferentes habilidades. Estas desenvolverán a capacidade de crear espazos de

convivencia pacífica e democrática cuns valores socialmente recoñecidos.

Os contidos da área de Valores Sociais e Cívicos están organizados arredor duns conceptos

fundamentais vinculados ao contexto real; será importante traballar a parte competencial de forma

que o coñecemento se transforme en acción e aplicalo a proxectos reais próximos ao alumnado.

CRITERIOS METODOLÓXICOS E ESTRATEXIAS DIDÁCTICAS XERAIS PARA UTILIZAR

NA ÁREA

235


1. Comprender a declaración da igualdade de dereitos e non discriminación por razón de nacemento,

raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social,

aplicándoa á análise do ámbito social. Ter percepcións, ideas e opinións dun mesmo asociadas ás

experiencias vividas e acordes coa imaxe que se proxecta nos demais.

2. Resolver problemas con autonomía e regular as propias emocións e impulsos negativos.

3. Afrontar as responsabilidades con interese e asumir as consecuencias dos propios actos.

4.Considerar pequenas metas persoais, afrontalas con ilusión e realizar as tarefas necesarias para

alcanzalas.


1. Comprender a declaración da igualdade de dereitos e non discriminación por razón de nacemento,

raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social,

aplicándoa á análise do ámbito social. Participar no diálogo de modo ordenado, admitir as opinións

dos interlocutores e escoitar comprensivamente antes de responder.

2. Identificarse con outras persoas en aspectos afíns, compartir propósitos e desexos, e aproximar

intereses, utilizando habilidades de escoita activa.

3. Recoñecer a dignidade de todo ser humano, aceptar e realizar unha boa acollida da diferenza e

expoñer respectuosamente os argumentos.

4. Coñecer o carácter universal dos dereitos humanos e comprender a necesidade de garantir os

dereitos básicos de todas as persoas: saúde, benestar, alimentación, vestido, vivenda e asistencia

médica.


1. Analizar criticamente a influencia da publicidade sobre o consumo, utilizando as tecnoloxías da

información e a comunicación. Contribuír á mellora do clima do grupo, mediante actitudes

cooperativas e estratexias de interacción positiva e de axuda entre iguais.

2. Realizar a defensa respectuosa das propias ideas, opinións e dereitos, e expresar diferentes

estratexias de resolución dun mesmo conflito.


236

3. Comprender o concepto e valorar a necesidade das normas de convivencia nos diferentes espazos

de interacción social así como valorar a igualdade de dereitos e a corresponsabilidade de homes e

mulleres.

4. Coñecer e explicar os dereitos e deberes básicos da Constitución e realizar xuízos morais de

diferentes circunstancias sobre a base deles.

5. Valorar o uso responsable das fontes de enerxía no planeta.

6. Investigar sobre a prevención de accidentes de tráfico.

237


Estándar de


Mínimo esixible Trimestre Procedemento

instrumento

avaliación

e

de

1.1. Analiza e avalía

a súa actitude en

diferentes situacións.

1º

1.2. Reflexiona sobre

os seus propios

trazos de

personalidade e

verbaliza as

conclusións.

1º

1.3.

influencia

Percibe a

das

1º

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

238

situacións vividas na

súa personalidade,

coa orientación dun

adulto.

1.4. Aprende das

súas experiencias e

da interpretación que

delas fan as persoas

coas que as

compartiu.

1º

2.1. Identifica e

define problemas.

1º

2.2. Propón

solucións creativas

aos problemas

cotiáns.

1º

2.3. Mostra

seguridade e toma

iniciativas para

resolver de forma

independente os

problemas.

1º

2.4. Emprega

diferentes estratexias

de reestruturación

cognitiva aprendidas

no ámbito escolar e

familiar.

1º

3.1. Mostra

entusiasmo e

esfórzase na

realización das súas

tarefas.

Case sempre mostra

entusiasmo e

esfórzase na

realización das súas

tarefaas.

1º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

3.2. Xera confianza

no ámbito familiar e

escolar.

Case sempre xera

confianza no ámbito

familiar e escolar.

1º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

3.3. Asume as

consecuencias dos

seus actos.

Case sempre asume

as consecuencias dos

seus actos.

1º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

239

4.1. Realiza plans Case sempre realiza 1º P: observación

acordes cos seus plans acordes cos sistemática.

intereses, seus intereses, I: diario de aula.

necesidades e necesidades e

responsabilidades no responsabilidades no

ámbito escolar. ámbito escolar.

4.2. Pensa no modo Case sempre p 1º P: observación

de realizar Pensa no modo de sistemática.

adecuadamente as realizar I: diario de aula.

tarefas coa axuda adecuadamente as

dun adulto. tarefas coa axuda

dun adulto.

4.3. Proponse Case sempre p 1º P: observación

obxectivos de Proponse obxectivos sistemática.

aprendizaxe e toma de aprendizaxe e I: diario de aula.

iniciativas persoais toma iniciativas

para logralos. persoais para

logralos.


Estándar de



instrumento de

avaliación

1.1. Escoita con

atención e

respectuosamente

nas conversacións da

clase.

Case sempre escoita

con atención e

respetuosamente nas

conversacións da

clase.


I: diálogos, debates,

exposicións.

1.2. Formula

preguntas e

respostas claras,

axustadas e

coherentes durante o

diálogo.

Case sempre f

ormula preguntas e

respostas claras,

axustadas e

coherentes durante

o diálogo.


I: diálogo.

1.3. Exprésase con

fluidez, e a entoación

e o ritmo son

Case sempre se

expresa con fluidez, e

a entoación.


I: exposicións,

debates, diálogos.

240

adecuados nas

exposicións orais.

2.1. Observa e pon Case sempre observa 2º P: probas orais.

atención ao seu e pon atención ao seu I: diálogo.

interlocutor no interlocutor no

traballo cooperativo. traballo cooperativo

2.2. Clarifica os Case sempre clarifica 2º P: proas horais.

intereses, os os intereses, I: diálogos,

propósitos e os propósitos e desexos exposicións.

desexos implícitos na implícitos na

expresión de feitos, expresión doutras

ideas e sentimentos persoas.

doutras persoas

durante a

colaboración.

2.3. Parafrasea os Case sempre 2º P: probas orais.

puntos de vista parafrasea os puntos I: diálogos, debates.

explicados por outras de vista explicados

persoas nos debates por outras persoas

e no traballo en nos debates e no

equipo. traballo en equipo.

2.4. Escribe o Escribe brevemente o 2º P: exercicios

resumo de feitos resumo de feitos prácticos.

descritos oralmente descritos oralmente I: estudo de casos.

ou presentados a ou presentados a

través dalgún medio través dalgún medio

de comunicación. de comunicación.

3.1. Mostra Case sempre mostra 2º P: probas orais.

curiosidade, curiosidade, I: exposicións orais,

sensibilidade e sensibilidade e debates.

respecto por respecto por

costumes e modos de costumes e modos de

vida diferentes aos vida diferentes aos

propios. propios.

3.2. Valora os Case sempre valora 2º P: probas orais.

distintos traballos e os distintos traballos I: debates.

profesións, e e profesións, e

comprende a súa comprende a súa

241

función

complementaria na

sociedade.

función

complementaria na

sociedade.

3.3. Analiza e expón Analiza e expón dun 2º P: probas orais.

publicamente as xeito sinxelo as I: debates.

causas que provocan causas que provocan

as situacións de as situacións de

marxinación e marxinación e

inxustiza social por inxustiza social por

diferentes razóns. diferentes razóns.

3.4. Toma iniciativas Case sempre toma 2º P: observación

persoais de iniciativas persoais de sistemática, probas

rexeitamento ante as rexeitamento ante as orais.

desigualdades desigualdades I: diario de aula,

sociais. sociais. debates.

4.1. Valora e expón Valora e expón 2º P: exercicios

por escrito a brevemente por prácticos.

importancia do escrito a importancia I: mapa conceptual.

carácter universal dos do carácter universal

dereitos humanos. dos dereitos

humanos.

4.2. Comprende e Comprende e expón 2º P: probas orais.

expón mediante de forma sinxela I: exposición.

imaxes a importancia mediante imaxes a

de que todas as importancia de que

persoas gocen dos todas as persoas

dereitos á saúde, o gocen dos dereitos á

benestar, a saúde, o benestar, a

alimentación, o alimentación, o

vestido, a vivenda e a vestido, a vivenda e a

asistencia médica. asistencia médica.

4.3. Analiza e Analiza e representa 2º P: probas orais.

representa as de forma sinxela as I: exposición.

circunstancias de circunstancias de

persoas que viven en persoas que viven en

situación de privación situación de privación

destes dereitos. destes dereitos.

242


Estándar de

aprendizaxe

avaliable


instrumento de

avaliación

1.1. Consegue a

aceptación dos

compañeiros e forma

parte activa na

dinámica do seu

grupo.

Case sempre

consegue a

aceptación dos

compañeiros e

forma parte activa

na dinámica do seu

grupo.

2º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

1.2. Identifica e

expón mediante

historias creativas as

características que

definen a relación da

amizade.

Identifica e expón

mediante unha

breve historia

creativa as

características que

definen a relación

da amizade.

2º P: proba oral.

I: exposición.

1.3. Establece e

mantén relacións

emocionais

amigables, baseadas

no intercambio de

afecto e a confianza

mutua.

Case sempre

establece e mantén

relacións

emocionais

amigables,

baseadas no

intercambio de

afecto e a

confianza mutua.

2º P: observación

sistemática.

I: diario de aula.

2.1. Expresa

respectuosamente o

que pensa e o que

sente en debates.

Case sempre

expresa

respectuosamente

o que pensa e o

que sente en

debates.


I: debates.

2.2. Ten en conta ao

interlocutor ao

expresarse en

Case sempre ten

en conta ao

interlocutor ao


I: diálogo, debates,

exposicións.

243

conversacións

informais e formais.

expresarse en

conversacións

informais e formais.

2.3. Toma a palabra Case sempre toma 2º P: probas orais.

e cédea a palabra e cédea I: diálogo, debate.

correctamente cando correctamente

dialoga. cando dialoga.

3.1. Valora e Case sempre 2º P: observación

argumenta a favor da valora e argumenta sistemática.

necesidade das a favor da I: diario de aula.

normas de necesidade das

convivencia nos normas de

diferentes espazos convivencia nos

de interacción social. diferentes espazos

de interacción

social.

3.2. Detecta e pon Case sempre 2º P: observación

de manifesto detecta e pon de sistemática, probas

actitudes de falta de manifesto actitudes orais.

respecto á igualdade de falta de respecto I: diario de aula,

de oportunidades de á igualdade de debates.

homes e mulleres. oportunidades de

homes e mulleres.

3.3. Colabora con Case sempre 2º P: observación

agrado con persoas coolabora con sistemática.

doutro sexo en agrado con persoas I: diario de aula.

diferentes situacións doutro sexo en

escolares. diferentes

situacións

escolares.

3.4. Realiza Case sempre 2º P: observación

diferentes tipos de realiza diferentes sistemática.

actividades tipos de actividades I: diario de aula.

independentemente independentemente

do seu sexo. do seu sexo.

4.1. Explica por Explica de xeito 2º P: exercicios

escrito os dereitos e sinxelo por escrito prácticos.

deberes básicos da os dereitos e I: traballos.

Constitución. deberes básicos da

244

Constitución. 4.2. Verbaliza Verbaliza oralmente 2º P: probas orais.

oralmente sinxelos algún xuízo moral I: exposicións.

xuízos morais sinxelo

fundamentados. fundamentado.

4.3. Participa no Case sempre 2º P: observación

benestar do ámbito participa no sistemática.

próximo sobre a benestar do ámbito I: diario de aula.

base dos dereitos e próximo sobre a

deberes básicos da base dos dereitos e

Constitución. deberes básicos da

Constitución.

5.1. Toma Toma conciencia da 3º P: probas orais.

conciencia da limitación dos I: exposicións,

limitación dos recursos debates.

recursos enerxéticos enerxéticos e

e explica as explica de maneira

consecuencias do sinxela algunha

esgotamento das consecuencia do

fontes de enerxía. esgotamento das

fontes de enerxía.

5.2. Investiga sobre Investiga con certa 3º P: exercicios

os efectos do abuso autonomía sobre os prácticos.

de determinadas efectos do abuso I: traballos.

fontes de enerxía. de determinadas

fontes de enerxía.

5.3. Expón mediante Expón un traballo 3º P: probas orais.

traballos creativos a creativo e sinxelo a I: exposición.

necesidade do aire necesidade do aire

non contaminado non contaminado.

para a saúde e a

calidade de vida.

5.4. Expón Expón 3º P: probas orais.

graficamente graficamente e de I: debate,

argumentos para xeito sinxelo exposición.

rexeitar actividades argumentos para

humanas rexeitar actividades

contaminantes. humanas

contaminantes.

6.1. Selecciona Selecciona 3º P: exercicios

información na información na prácticos.

prensa en relación prensa sobre os I: traballos.

aos accidentes de accidentes de

tráfico. tráfico.

6.2. Analiza as Analiza algunha 3º P: exercicios

principais causas dos das principais prácticos.

accidentes de tráfico causas dos I: traballos.

sobre os que se accidentes de

informa en diferentes tráfico sobre os que

medios de se informa en

comunicación. diferentes medios

de comunicación.

6.3. Reflexiona Reflexiona sobre o 3º P: probas orais.

sobre o modo en que modo en que se I: exposición oral.

se poderían ter poderían ter

evitado algúns evitado algúns

accidentes de tráfico accidentes de

e expón verbalmente tráfico e expón

as súas conclusións. verbalmente as

súas conclusións

dun xeito sinxelo.

6.4. Expón as Expón algunha 3º P: probas orais.

principais medidas medida que se I: exposición.

que se poderían tomar podería tomar para

para previr accidentes previr accidentes de

de tráfico mediante tráfico mediante

carteis e murais. carteis e murais.

EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA)

BLOQUE 1. EDUCACIÓN AUDIOVISUAL

Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe C. clave Mínimos exixibles

B1.1. Aproximarse á lectura,

análise e interpretación da

arte e as imaxes fixas e en

movemento nos seus

contextos culturais e

históricos, comprendendo,

de maneira crítica, o

significado e función social,

sendo capaz de elaborar

imaxes novas a partir dos

coñecementos adquiridos.

EPB1.1.1. Analiza, de maneira

sinxela e utilizando a

terminoloxía axeitada, imaxes

fixas atendendo ao tamaño,

formato, elementos básicos

(puntos, rectas, planos, cores,

luz, función...).

CCEC

CCL

CAA

Analiza, de maneira sinxela e utilizando a

terminoloxía axeitada, imaxes fixas

atendendo ao tamaño,formato,

elementos básicos

(puntos, rectas, planos, cores, luz,

función...).

EPB1.1.2. Elabora carteis con

diversa información

considerando os conceptos de

tamaño, equilibrio,

proporción e cor, e engadindo

textos utilizando a tipografía

máis axeitada á súa función.

CCEC

CCL

CAA

Elabora carteis con diversa información

considerando os conceptos de tamaño,

equilibrio, proporción e cor, e engadindo

textos utilizando a tipografía máis

axeitada á súa función.

EPB1.1.3. Secuencia unha

historia en diferentes viñetas

nas que incorpora imaxes e

textos seguindo o patrón do

cómic.

CCEC

CCL

CAA

Secuencia unha historia en diferentes

viñetas nas que incorpora imaxes e

textos seguindo o patrón do cómic.

EPB1.1.4. Interpreta e

comenta, de forma oral e

escrita, o contido das imaxes

dunha obra artística concreta.

CCL

CCEC

CSC

Interpreta e comenta, de forma oral e

escrita, o contido das imaxes dunha obra

artística concreta.

B1.2. Recoñecer e

identificar as formas

naturais e artificiais, as

texturas, os códigos e as

técnicas básicas das obras

plásticas, e expresar as súas

diferenzas.

EPB1.2.1. Representa formas

naturais e artificiais presentes

no contexto, utilizando

instrumentos, técnicas e

materiais adecuados na súa

obra persoal.

CCEC

CSIEE

Representa formas naturais e artificiais

presentes no contexto, utilizando

instrumentos, técnicas e materiais

adecuados na súa obra persoal.

EPB1.2.2. Clasifica texturas, CCEC Clasifica texturas, formas e cores,

formas e cores, atendendo

adistintos criterios

(similitude,diferenza, tacto,

dureza etc.)

CCL atendendo adistintos criterios.

EPB1.2.3. Identifica a

influencia dos fondos de cor.

CCEC Identifica a influencia dos fondos de cor.

EPB1.2.4. Recoñece e

interpreta

de forma oral e escrita o

contido das imaxes nunha

obra artística.

CCL

CCEC

CSC

Recoñece e interpreta

de forma oral e escrita o contido das

imaxes nunha obra artística.

EPB1.2.5. Identifica as formas

de representar a figura

humana nas obras.

CCL

CMCCT

Identifica as formas de representar a

figura humana nas obras.

B1.3. Identificar

determinados/as artistas e

amosar interese por

coñecer as formas de

expresión das súas obras

máis representativas.

EPB1.3.1. Describe profesións

relacionadas coas artes

plásticas e visuais.

CCL

CCEC

CSC

Describe profesións relacionadas coas

artes plásticas e visuais.

EPB1.3.2. Procura información

sobre artistas plásticos/as da

propia cultura ou alleos, en

relación coas características

da súa obra.

CCL

CCEC

CSC

CD

Procura información

sobre artistas plásticos/as da propia

cultura ou alleos

EPB1.3.3. Expresa as

sensacións e as apreciacións

persoais sobre as obras

plásticas dun autor ou dunha

autora cun criterio artístico.

CCL

CCEC

CSIEE

CD

Expresa as sensacións e as apreciacións

persoais sobre as obras plásticas.

B1.4. Interpretar o contido

das imaxes e das

representacións do espazo

presentes no contexto,

identificando as posicións

dos elementos plásticos no

espazo.

EPB1.4.1. Interpreta e valora a

información obtida de imaxes

no contexto social, e elabora e

comunica informacións

básicas.

CCL

CAA

CCEC

Interpreta e valora a

información obtida de imaxes no

contexto social

EPB1.4.2. Identifica a posición

dos elementos plásticos tendo

en conta técnicas espaciais.

CCEC

CSC

Identifica a posición dos elementos

plásticos tendo en conta técnicas

espaciais.

CMCCT

BLOQUE 2. EXPRESIÓN ARTÍSTICA

Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe C. clave Mínimos exixibles

B2.1. Coñecer e utilizar

materiais, técnicas e

códigos diversos que se

utilizan nas producións

artísticas.

EPB2.1.1. Representa formas

naturais e artificiais con

diferentes formas, cores,

texturas e materiais.

CCEC Representa formas naturais e artificiais

con diferentes formas, cores, texturas e

materiais.

EPB2.1.2. Consegue dar

sensación de profundidade e

volume ás súas creacións.

CCEC

CSIEE

Consegue dar sensación de profundidade

e volume ás súas creacións.

EPB2.1.3. Utiliza as cores, as

mesturas e a tonalidade con

sentido estético, de forma

cada vez máis autónoma.

CCEC

CSIEE

Utiliza as cores, as mesturas e a

tonalidade con sentido estético, de

forma cada vez máis autónoma.

EPB2.1.4. Realiza unha obra

con materiais téxtiles de

refugo.

CCEC

CSIEE

Realiza unha obra con materiais téxtiles

de refugo.

EPB2.1.5. Experimenta con

materiais e texturas para

creacións orixinais,

integrándoos de diferentes

maneiras.

CAA

CCEC

Experimenta con materiais e texturas

para creacións orixinais, integrándoos de

diferentes maneiras.

EPB2.1.6. Utiliza ceras,

rotuladores, tintas, plumas

etc. para os debuxos usando

liñas grosas, finas, sombras,

manchas etc

CCEC

CSIEE

Utiliza ceras, rotuladores, tintas, plumas

etc. para os debuxos usando liñas grosas,

finas, sombras, manchas, etc…

EPB2.1.7. Representa

obxectos coa técnica da

esfumaxe.

CCEC Representa obxectos coa técnica da

esfumaxe.

EPB2.1.8. Utiliza e mestura

técnicas (acuarela, témperas

etc.) con finalidade estética.

CCEC

CSIEE

Utiliza e mestura técnicas (acuarela,

témperas etc.) con finalidade estética.

EPB2.1.9. Identifica as formas

en que está representada a

CCEC Identifica as formas en que está

representada a figura humana nas obras

figura humana nas obras

plásticas.

plásticas.

EPB2.1.10. Representa imaxes

usando diferentes

características da cor.

CCEC Representa imaxes usando diferentes

características da cor.

EPB2.1.11. Utiliza diferentes

materiais e texturas (arxila,

tecidos, papel etc.) para as

súas creacións plásticas.

CSIEE Utiliza diferentes materiais e texturas

(arxila, tecidos, papel etc.) para as súas

creacións plásticas.

EPB2.1.12. Recorta, encarta e

pega con precisión, con

distintos materiais e texturas,

creando formas

tridimensionais.

CCEC Recorta, encarta e pega con precisión,

con distintos materiais e texturas,

creando formas tridimensionais.

B2.2. Realizar composicións

plásticas con figuras

xeométricas, manexando

ferramentas básicas de

precisión e utilizando

escalas e proporcións.

EPB2.2.1. Utiliza a cuadrícula

como un elemento que

estrutura o espazo gráfico.

CCEC

CMCCT

Utiliza a cuadrícula como un elemento

que estrutura o espazo gráfico.

EPB2.2.2. Traza formas

xeométricas con precisión,

coa axuda das ferramentas

básicas (regra, escuadro e

cartabón).

CCEC

CMCCT

Traza formas xeométricas con precisión,

coa axuda das ferramentas básicas

(regra, escuadro e cartabón).

EPB2.2.3. Aplica nocións

métricas e de perspectiva á

construción de estruturas e á

transformación do espazo.

CCEC

CSIEE

Aplica nocións métricas e de perspectiva

á construción de estruturas e á

transformación do espazo.

EPB2.2.4. Realiza trazados con

precisión utilizando

ferramentas básicas.

CCEC

CMCCT

Realiza trazados con precisión utilizando

ferramentas básicas.

EPB2.2.5. Manexa e utiliza

escalas e proporcións

axeitadas para representar

obxectos.

CCEC

CMCCT

Manexa e utiliza escalas e proporcións

axeitadas para representar obxectos.

EPB2.2.6. Realiza

composicións plásticas con

figuras xeométricas,

apreciando o valor expresivo

da cor.

CCEC

CSIEE

Realiza composicións plásticas con

figuras xeométricas, apreciando o valor

expresivo da cor.

EPB2.2.7. Debuxa persoas e

obxectos a través dun eixe de

simetría.

CCEC

CMCCT

Debuxa persoas e obxectos a través dun

eixe de simetría.

B2.3. Utilizar e manexar as

novas tecnoloxías da

información e da

comunicación como medio

de información,

investigación e deseño.

EPB2.3.1. Coñece e utiliza

recursos tecnolóxicos para

obter información sobre o

contexto artístico e cultural

para as súas producións.

CCEC

CD

Coñece e utiliza recursos tecnolóxicos

para obter información sobre o contexto

artístico e cultural para as súas

producións.

EPB2.3.2. Coñece e utiliza

recursos tecnolóxicos básicos

para a elaboración das propias

creacións.

CCEC

CD

CAA

Coñece e utiliza recursos tecnolóxicos

básicos para a elaboración das propias

creacións.

EPB2.3.3. Procura imaxes en

soporte dixital para as

organizar e as transformar

nunha

produción propia (novela,

historieta, cartel, mural,

esquematización dunha

lección da clase etc.).

CD

CAA

Procura imaxes en soporte dixital para as

organizar e as transformar nunha

produción propia (novela, historieta,

cartel, mural, esquematización dunha

lección da clase etc.).

EPB2.3.4. Utiliza as

tecnoloxías da información e

da comunicación para coñecer

expresións artísticas e

culturais dos pobos do

mundo.

CSC

CCEC

CD

Utiliza as tecnoloxías da información e da

comunicación para coñecer expresións

artísticas e culturais dos pobos do

mundo.

B2.4. Utilizar recursos

bibliográficos, dos medios

de comunicación e da

internet para

obter información que lle

sirva para planificar e

organizar os procesos

creativos, así como para

coñecer e intercambiar

informacións con outro

alumnado.

EPB2.4.1. Organiza e planifica

o seu propio proceso creativo

partindo da idea, recollendo

información bibliográfica, dos

medios de comunicación ou

da internet, desenvolvéndoa

en esbozos e elixindo os que

mellor se adecúan aos seus

propósitos na obra final, sen

utilizar elementos

estereotipados, sendo capaz

de compartir cos compañeiros

e compañeiras o proceso e o

produto final obtido.

CSIEE

CAA

CSC

Organiza e planifica o seu propio proceso

creativo partindo dunha idea.

EPB2.4.2. Elabora bosquexos e

deseños para axustar o

proceso de creación individual

ou en grupo, e presenta os

traballos con orde e limpeza.

CSIEE

CAA

CCEC

Elabora bosquexos e deseños para

axustar o proceso de creación individual

ou en grupo, e presenta os traballos con

orde e limpeza.

B2.5. Coidar e usar

correctamente os materiais,

os instrumentos e os

espazos,

EPB2.5.1. Desenvolve hábitos

de orde e limpeza, e usa de

forma responsable e axeitada

os materiais, os instrumentos

e os espazos.

CSC

CSIEE

Desenvolve hábitos de orde e limpeza, e

usa de forma responsable e axeitada os

materiais, os instrumentos e os espazos.

EPB2.5.2. Presenta as tarefas

con orde e limpeza,

respectando as normas e as

indicacións establecidas, e

crea hábitos de traballo.

CSC

CSIEE

CCEC

CAA

Presenta as tarefas con orde e limpeza,

respectando as normas e as indicacións

establecidas.

EPB2.5.3. Selecciona e utiliza

as materias de forma

apropiada e responsable,

segundo as súas posibilidades

plásticas e os resultados

marcados.

CCEC

CSIEE

Selecciona e utiliza as materias de forma

apropiada e responsable, segundo as

súas posibilidades plásticas e os

resultados marcados.

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS COS QUE SE AVALIARÁ O PROCESO DE APRENDIZAXE :

Continua e global tendo en conta o progreso do alumno no conxunto das áreas do currículo.

Avaliación formativa. Concédelle importancia á evolución do alumnado conferindo unha visión das dificultades e dos

progresos de cada un. Pártese da observación directa e sistemática sobre os traballos de Plástica e a comunicación

dentro da aula de comprensión e expresión de oracións sinxelas en lingua inglesa.

Avaliación sumativa. Establece os resultados ao remate do proceso total de aprendizaxe en cada período formativo e

a consecución dos obxectivos.

A avaliación será individualizada, integradora, cualitativa e orientadora.

AVALIACIÓN DO GRAO DE CONSECUCIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS Para establecer o grao de desenvolvemento

analizaremos cada un dos criterios de avaliación e utilizaremos a nomenclatura de INSUFICIENTE se consideramos que

o alumno/a precisa mellorar o seu nivel de competencia Se estimamos que o nivel de competencia é suficiente

utilizaremos a forma de SUFICIENTE, BEN, NOTABLE ou SOBRESALIENTE en función do nivel de competencia

adquirido.

OBSERVACIÓN

SISTEMÁTICA

ALGÚNS DOS PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS COS QUE SE AVALIARÁ O PROCESO DE APRENDIZAXE SON:

ANALISE DA PRODUCIÓN DOS ALUMNOS/AS

-Escala de observación.

Diario de clase

-Traballos plásticos.

- Linguaxe básico de Lingua Inglesa para comunicarse en peticións e ordes de aula e sobre

a temática das unidades.

CRITERIOS DE CALIFICACIÓN

Instrumentos % Observacións

TRABALLO DIARIO

ESFORZO

90

90%

-Observación de traballos nos cadernos de Plástica e outros traballos propostos ou

de creación propia.

- Valoración da creatividade artística.

-Realización correcta dos traballos.

-Organización e boa presentación das tarefas.

ACTITUDE E

CUMPRIMENTO DE

NORMAS

10

10%

Aos alumnos/as teráselle en conta o interese mostrado en cada materia, a atención, a escoita activa

e o respecto mostrado hacia os diferentes elementos (persoais e materiais) que constitúen o proceso

de ensinanza-aprendizaxe.

-Cumprimento de normas.

4.- COMPETENCIAS CLAVE. MÍNIMOS ESIXIBLES.

As competencias clave do currículo serán as seguintes:

1º. Comunicación lingüística (CCL).

2º. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).

3º. Competencia dixital (CD).

4º. Aprender a aprender (CAA).

5º. Competencias sociales e cívicas (CSC).

6º. Sentido de iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE).

7º. Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Potenciaráse o desenvolvemento da competencia de comunicación lingüística e da competencia

matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.Para una adquisición eficaz das

competencias e a súa integración efectiva no currículo, deberán diseñarse actividades de

aprendizaxe integradas que permitan ao alumnado avanzar cara os resultados de aprendizaxe en

máis dunha competencia ao mesmo tempo.

MÍNIMOS ESIXIBLES. 4º CURSO E.P.

1º. Competencia lingüística (CCL)

Mellorar a comprensión lectora e diferenciar as características peculiares de cada tipo de texto.

Describir textos e imaxes oralmente e por escrito.

Elaborar respostas axeitadas á natureza e ao contido das preguntas.

Aplicar as normas e convencións gráficas de uso habitual nos textos escritos.

Coñecer a función dalgunhas palabras e a relación que manteñen no interior da oración.

Adquirir o novo vocabulario e aplicalo de forma axeitada á situación comunicativa.

Realizar audicións e relacionalas cos textos e as imaxes correspondentes.

2º. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. (CMCT)

Posuír habilidades para empregar e relacionar números, as súas operacións básicas e razoamento

matemático.

Interpretar información, ampliar coñecementos e resolver problemas tanto da vida cotiá como do mundo

laboral.

Interpretar de forma combinada textos e imaxes.

254

Saber analizar, interpretar e obter conclusións persoais nun contexto no que os avances científicos e

tecnolóxicos están en continuo desenvolvemento.

3º. Competencia dixital (CD)

Recoñecer a importancia da orde na presentación de calquera tipo de texto.

Desenvolver destrezas para a busca, selección e tratamento da información.

Exercitar a habilidade de transformar a estrutura dun tipo de texto noutra diferente.

Fomentar o uso das novas tecnoloxías no tratamento e a busca de información en internet.

4º .Competencia para aprender a aprender (CAA)

Relacionar as novas aprendizaxes cos coñecementos previos xa adquiridos.

Analizar e interpretar os elementos do contexto para enriquecer a comprensión de textos e imaxes.

Comprender mensaxes de tipoloxía diversa e interpretar as instrucións na realización de procesos.

Memorizar a orde alfabética e aplicalo na análise de palabras e na consulta do dicionario.

Utilizar e valorar o ditado como técnica facilitadora da aprendizaxe.

Coñecer as regularidades no proceso de formación dalgunhas palabras.

Memorizar e aplicar a normativa ortográfica.

Coñecer e aplicar a técnica que permite realizar a análise morfolóxica dunha frase.

Avaliar o resultado das propias produccións.

5º. Competencias sociales e cívicas. (CCS)

Recoñecer as diversas formas que utiliza o ser humano para comunicarse cos demais.

Coñecer e utilizar as fórmulas de cortesía e de relación social que facilitan o intercambio comunicativo.

Manter unha actitude moderada e responsable no papel que xogamos na sociedade como consumidor.

Desenvolver habilidades que faciliten a convivencia, a tolerancia e o respecto entre as persoas.

Participar nas actividades colectivas valorando as achegas realizadas polos demais.

Exercitar as habilidades sociais necesarias para identificar e valorar os puntos de vista dos demais.

Participar de forma activa nas festas tradicionais e celebración.

6º. Sentido de iniciativa e espíritu emprendedor. (CSIEE)

Elaborar plans e emprender procesos de decisión para resolver diversas situacións.

Manifestar opinións ou preferencias persoais, e expresar emocións e sentimentos.

Demostrar interese pola resolución de xogos lingüísticos e gozar cos pasatempos.

Posuír habilidade para desenvovlerse de maneria autónoma nos distintos ámbitos como a saúde, o consumo

ou a ciencia.

7º. Conciencia e expresións culturais (CCEC)

Valorar as obras literarias e outras formas de manifestación cultural expresadas lingüisticamente.

Recitar textos poéticos aplicando no ton e na representación criterios de elegancia expresiva.

Gozar da beleza e descubrir as posibilidades estéticas que encerran determinadas composicións.

Aplicar criterios de creatividade e imaxinación na elaboración de textos escritos.

Coñecer e gozar das diversas manifestacións da cultura popular.

O desenvolvemento das competencias clave.

O traballo nas áreas e materias do currículo para contribuír ao desenvolvemento das competencias clave

debe complementarse con diversas medidas organizativas e funcionais:

A organización e o funcionamento dos centros e a participación do alumnado.

As normas de réxime interno.

O uso de determinadas metodoloxías e recursos didácticos.

A acción titorial permanente.

A planificación das actividades complementarias e extraescolares.

A avaliación das competencias.

A avaliación das competencias realizarase a través de:

Desenvolvemento dos contidos da área.

O recoñecemento da propia competencia.

O nivel de desempeño alcanzado en cada unha das sete competencias:

O dominio da lingua oral e escrita en múltiples contextos

Expresar pensamentos, emocións, vivencias e opinións; dar coherencia e cohesión ao discurso; gozar

escoitando, dialogando, lendo ou expresándose de forma oral e escrita.

O uso espontáneo de razoamentos matemáticos

Coñecer e manexar os elementos matemáticos básicos en situacións reais ou simuladas da vida cotiá, e poñer

en práctica procesos de razoamento que leven á solución dos problemas, á obtención de información ou á

toma de decisións.

O uso responsable do medio e dos recursos naturais

Ser consciente da influencia que ten a presenza humana no espazo e das modificacións que introducen,

adoptando unha actitude crítica na observación da realidade e na análise das mensaxes informativas e

publicitarias, así como uns hábitos de consumo responsable na vida cotiá.

A autonomía e eficacia no tratamento crítico da información

Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para organizar e procesar a información, e resolver

problemas reais de modo eficiente, mostrando unha actitude crítica e reflexiva.

A participación social e valoración da democracia

Exercer activa e responsablemente os dereitos e deberes da cidadanía, valorando as diferenzas e

recoñecendo a igualdade de dereitos entre diferentes colectivos, en particular, entre homes e mulleres.

A capacidade de expresarse artisticamente e gozar con iso

Desenvolver a iniciativa, a imaxinación e a creatividade para realizar creacións propias; coñecer as distintas

manifestacións culturais e artísticas; e interesarse pola conservación do patrimonio.

O control das propias capacidades de aprendizaxe

Ser consciente do que se sabe e do que é necesario aprender; coñecer as propias potencialidades e carencias,

tirando proveito das primeiras e tendo motivación e vontade para superar as segundas A capacidade de elixir

e sacar adiante proxectos individuais ou colectivos

Marcarse obxectivos, planificar, manter a motivación, tomar decisións, actuar, autoavaliarse, extraer

conclusións, aprender dos erros, valorar as posibilidades de mellora, etc.

. A avaliación das competencias

A avaliación das competencias realizarase a través de:

- Desenvolvemento dos contidos da área.

- O recoñecemento da propia competencia.

O nivel de desempeño alcanzado en cada unha das sete competencias:

• O dominio da lingua oral e escrita en múltiples contextos

Expresar pensamentos, emocións, vivencias e opinións; dar coherencia e cohesión ao discurso;

gozar escoitando, dialogando, lendo ou expresándose de forma oral e escrita.

• O uso espontáneo de razoamentos matemáticos

Coñecer e manexar os elementos matemáticos básicos en situacións reais ou simuladas da vida cotiá,

e poñer en práctica procesos de razoamento que leven á solución dos problemas, á obtención de

información ou á toma de decisións.

• O uso responsable do medio e dos recursos naturais

Ser consciente da influencia que ten a presenza humana no espazo e das modificacións que

introducen, adoptando unha actitude crítica na observación da realidade e na análise das

mensaxes informativas e publicitarias, así como uns hábitos de consumo responsable na vida cotiá.

• A autonomía e eficacia no tratamento crítico da información

Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para organizar e procesar a información, e

resolver problemas reais de modo eficiente, mostrando unha actitude crítica e reflexiva.

• A participación social e valoración da democracia

Exercer activa e responsablemente os dereitos e deberes da cidadanía, valorando as diferenzas e

recoñecendo a igualdade de dereitos entre diferentes colectivos, en particular, entre homes e

mulleres. A capacidade de expresarse artisticamente e gozar con iso

Desenvolver a iniciativa, a imaxinación e a creatividade para realizar creacións propias; coñecer as

distintas manifestacións culturais e artísticas; e interesarse pola conservación do patrimonio.

• O control das propias capacidades de aprendizaxe

Ser consciente do que se sabe e do que é necesario aprender; coñecer as propias potencialidades e

carencias, tirando proveito das primeiras e tendo motivación e vontade para superar as segundas.

• A capacidade de elixir e sacar adiante proxectos individuais ou colectivos

Marcarse obxectivos, planificar, manter a motivación, tomar decisións, actuar, autoavaliarse,

extraer conclusións, aprender dos erros, valorar as posibilidades de mellora, etc.

258

5.ELEMENTOS TRANSVERSAIS

Os elementos transversais preséntase como un conxunto de contidos que interactúan en todas as

áreas do currículo escolar, e o seu desenvolvemento afecta á globalidade do mesmo; non se trata

dun conxunto de ensinanzas autónomas, senón máis ben dunha serie de elementos da aprendizaxe

sumamente globalizados, estudados dentro de Lingua, Naturais, Sociais etc. A aprendizaxe

significativa, que se establece sempre desde a realidade inmediata do alumno, propicia ademais esta

forma de abordalos, dado que a mesma situación contextual que introduce os coñecementos dunha

área serve de base para estes contidos. Ademais, a metodoloxía adecuada debe coidar especialmente

a coherencia entre os contidos e a forma de actuar na aula.

Entre os elementos transversais que teñen unha presenza máis relevante neste nivel destacamos os

seguintes:

• Comprensión lectora, expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual e as

tecnoloxías da información e da comunicación.

Tal e como se establece no artigo 11 do Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o

currículo da educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia, sen prexuízo

do seu tratamento específico nalgunhas das disciplinas de cada curso, os devanditos elementos

serán traballados en todas as áreas curriculares debido a que se trata de contidos instrumentais,

útiles para aprender en todas éstas, así como na vida cotiá.

• Emprendemento.

Desenvolverase e afianzarase o espírito emprendedor e a iniciativa persoal a partir de aptitudes

como a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o

sentido crítico.

• Educación cívica e constitucional.

Preséntanse contextos nos que os alumnos e as alumnas se ven obrigados a xulgar e a xerarquizar

valores. En todas as actividades colectivas maniféstase unha valoración positiva da participación, o

intercambio de puntos de vista, o respecto polas opinións e as regras etc.

• Educación para a paz.

O obxectivo é que o neno comprenda que a construción da paz é unha tarefa de todos. Igual que

sucede cos conflitos cotiáns, moitas veces o odio entre os pobos é froito do descoñecemento e da

falta de comunicación, e a mellor maneira de superar estes problemas é o diálogo.

259

As diferenzas culturais entre os distintos pobos son un rico patrimonio que hai que coñecer para

valorar a todas as persoas por igual. O neno debe acercarse ao coñecemento doutras realidades, coa

finalidade de respectar os costumes e as formas de vida que alí se manifestan.

Así mesmo, potenciaranse a prevención e resolución pacífica de conflictos en todos os ámbitos da

vida persoal, familiar e social, así como os valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a

igualdade, a equidade, a inclusión, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respeto polos

dereitos humanos e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respeto polo Estado de

dereito, o respeto e consideración polas vítimas do terrorismo, e a prevención do terrorismo e de

calquera tipo de violencia, racismo ou xenofobia.

• Educación sexual.

Preséntase como esixencia natural da formación integral da persoa. O obxectivo é coñecer os

cambios corporais que aparecen co crecemento e que diferencian fisicamente os dous sexos. Así

mesmo, evitaranse os comportamentos e estereotipos que supoñan discriminación por razón de

orientación sexual ou da identidade de xénero.

• Educación ambiental.

As grandes cuestións do desenvolvemento sostible e a educación ambiental céntranse no

descubrimento do contorno e no desenvolvemento dunha actitude favorable á protección e á

conservación do medio inmediato.

• Educación viaria.

O obxectivo é capacitar o neno na súa faceta de peón autónomo e posible condutor de bicicletas.

Para iso serven como eixes de globalización as unidades referidas ao medio social: a rúa, a

cidade, as vilas... Establécense coñecementos acerca dos elementos e os signos viarios, e

foméntanse outros de tipo conductual que lle permiten a adquisición de hábitos precisos para

desenvolverse en situacións concretas. Ademais aténdese ao coñecemento das redes e das

infraestruturas de transporte, facendo partícipe ao neno das pautas de actuación no uso de

calquera dos medios de transporte, privados ou colectivos.

• Educación non-sexista.

Desenvolveranse valores que fomenten a igualdade efectiva entre homes e mulleres e a

prevención da violencia de xénero, presentando a muller en situacións iguais ás do home, tanto no

ámbito da escola coma no do traballo e noutros contextos cotiáns. Por outra parte, utilízase unha

linguaxe coeducativa.

260

6. AVALIACIÓN. CRITERIOS DE AVALIACIÓN.

Entendemos a avaliación como un proceso integral, no que se contemplan diversas dimensións ou

vertentes: análise do proceso de aprendizaxe dos alumnos; análise do proceso de ensinanza e da

práctica docente; e análise das programacións de aula.

AVALIACIÓN DO PROCESO DE APRENDIZAXE DOS ALUMNOS

A avaliación concíbese e practícase da seguinte maneira:

• Continua e global, xa que atende á aprendizaxe como proceso, contrastando os diversos momentos

ou fases, e ademais, tendo en conta o progreso do alumno no conxunto das áreas do currículo.

Contémplanse tres modalidades:

- Avaliación inicial. Realizarase durante as primeiras semanas do curso académica unha avaliación

inicial do alumnado. Ësta será deseñada a partir dos contidos e estándares das diferentes áreas do

nivel anterior (terceiro neste caso) e, segundo os seus resultados, adoptaranse as medidas que

correspondan en cada caso: reforzo grupal ou individual dos contigos non adquiridos por parte do

mestre/a, adaptación da presente programación, establecemento de reforzo educativo por parte

do mestre/a de Pedagoxía Terapéutica ou de Audición e Linguaxe, realización de adaptacións

curriculares...

Avaliación formativa. Concédelle importancia á evolución ao longo do proceso, conferindo unha

visión das dificultades e dos progresos de cada caso.

- Avaliación sumativa. Establece os resultados ao remate do proceso total de aprendizaxe en cada

período formativo e a consecución dos obxectivos.

• Individualizada, centrándose na evolución de cada alumno e na súa situación inicial e particularidades.

• Integradora, para o cal contempla a existencia de diferentes grupos e situacións e a flexibilidade na

aplicación dos criterios de avaliación que se seleccionan.

• Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden en cada situación particular e

se avalían de forma equilibrada os diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non só os de carácter

cognitivo.

A AVALIACIÓN: UN PROCESO INTEGRAL

261

• Orientadora, dado que lle porporciona ao alumno ou á alumna a información precisa para mellorar a

súa aprendizaxe e adquirir estratexias apropiadas.

Procedementos e instrumentos para avaliar o proceso de aprendizaxe:

• Observación sistemática:

- Escala de observación.

- Rexistro anecdótico persoal.

• Análise das producións dos alumnos:

- Caderno de clase.

- Textos escritos.

- Producións orais.

- Resumos.

- Traballos de aplicación e síntese.

• Intercambios orais cos alumnos:

- Diálogo.

- Entrevista.

- Postas en común.

- Asembleas.

• Probas específicas:

- Obxectivas.

- Abertas.

- Exposición dun tema.

- Resolución de exercicios.

• Autoavaliación.

AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE

Algúns dos aspectos aos que atenderá son os seguintes:

a) Organización e coordinación do equipo. Grao de definición. Distinción de responsabilidades.

b) Planificación das tarefas. Dotación de medios e tempos. Distribución de medios e tempos. Selección do

modo de elaboración.

c) Participación. Ambiente de traballo e participación. Clima de consenso e aprobación de acordos.

262

Implicación dos membros. Proceso de integración no traballo. Relación e implicación dos pais. Relación

entre os alumnos, e entre os alumnos e os profesores.

Procedementos e dos instrumento para avaliar o proceso de ensinanza:

• Cuestionarios:

- Aos alumnos.

- De autoavaliación. Fareime estas preguntas en canto a:

Motivación: Fago interesante a materia e estimulo o traballo do alumnado.

Orientación: Escoito con atención as necesidades dos alumn@s e respondo ás súas preguntas.

Socialización: Fomento o traballo de grupo e evito actitudes sexistas e discriminatorias.

Personalización: Ofrezo axuda e información a nivel individual.

Organización: Organizo as actividades de xeito gradual e coherente.

Control: Avalío os resultados do alumnado.

Innovación: Introduzo materiais e métodos novos participando en proxectos.

• Intercambios orais:

- Entrevista con alumnos.

- Debates.

- Entrevistas con pais.

• Resultados do proceso de aprendizaxe dos alumnos.

263

AVALIACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DE AULA

Co fin de establecer unha avaliación plena de todo o proceso, avaliaranse tamén a presente

programación didáctica atendendo aos seguintes indicadores, co fin de revisar, avaliar e modificar

esta:

AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

Aspecto a avaliar Óptimo/a Bo/a Mellorable Malo/a

Adecuación dos obxectivos ás características e necesidades

do alumnado.

Adecuación dos contidos ás características e necesidades do alumnado.

Medidas ordinarias de atención á diversidade dentro da aula.

Programación didáctica e o seu desenvolvemento.

Organización da aula para desenvolver a programación.

Aproveitamento dos recursos dispoñibles no centro e na contorna para desenvolver a programación.

Procedementos de avaliación do alumnado.

Coordinación do profesorado.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO:

• Controis orais e escritos : 60%. (Para ter en conta os seguintes apartados é preciso acadar neste un

40% da nota máxima. No caso de que a cualificación neste apartado sexa inferior ao establecido,

dito apartado suporá o 100% da cualificación final)

• Tarefas realizadas en clase orais e escritas e participación en actividades comunicativas de

produción oral e comprensión: 20%.

• Interese, actitude, esforzo persoal e traballos de casa :20%

264

Así mesmo, tal e como se establece na Orde de 9 de xuño de 2016 polo que se regula a avaliación

e a promoción do alumnado de educación primaria, un alumno promocionará cando acade os

estándares de aprendizaxe básicos e o grao de adquisición correspondente das competencias clave.

En cada área, teránse tamén en conta os criterios de cualificación previamente citados, polo que

cando un alumno/a, tras a ponderación de todos estes, obteña unha cualificación igual ou superior

a 5 aprobará, mentres que se obtén unha nota menor que 5 suspenderá.

A decisión sobre a promoción de cada alumno/a correspóndelle ao equipo de nivel, baixo o

criterio do titor/a deste/a, polo que se estudiará cada caso en particular atendendo a diferentes

criterios:

-A integración e o desenvolvemento socioafectivo do neno/a.

-Ter cualificacións negativas en dúas das áreas instrumentais (Lingua Galega e Literatura,

Lingua Castelá e Literatura e Matemáticas).

-Expectativas de recuperación no curso seguinte.

7.- A ATENCIÓN Á DIVERSIDADE E AS MEDIDAS PARA AFRONTAR OS PROBLEMAS

DE APRENDIZAXE.

Co obxecto de nos axustar o máximo posible á realidade dos nosos alumnos, realizaremos unha

valoración das súas características segundo os seguintes parámetros:

• Que valorar:

- Rendemento do alumn@ no curso anterior.

- Personalidade.

- Afeccións e intereses.

- Situación familiar.

• Como obter a información:

- Informes de titores anteriores.

- Cuestionario previo aos alumn@s.

- Entrevista individual.

-Entrevista cos pais e nais.

265

Consideramos adaptacións curriculares cantos cambios se produzan no currículo co fin de atender

as diferenzas individuais dos nosos alumnos. O equipo ou profesor/a, ao establecer cada

adaptación.

ADAPTACIÓNS CURRICULARES NON SIGNIFICATIVAS:

• Programación de contidos e actividades.

Unha medida aplicable pode ser a diferenciación de niveis nos contidos e nas actividades. Esta

diferenciación de niveis responderá tanto ás distintas capacidades e estilos de aprendizaxe

coma aos diverxentes intereses e motivacións dos alumn@s.

- Contidos.

Dentro do conxunto de contidos que lle asignaramos para a súa aprendizaxe por parte dos

alumn@s a cada área e curso, estableceremos unha diferenciación entre información básica

e información complementaria.

- Actividades.

As actividades organizaranse por categorías en función da súa distinta finalidade. Por un lado,

contemplaremos actividades de reforzo, de consolidación daquelas aprendizaxes que

consideramos básicas.

• Metodoloxías diversas.

As adaptacións na metodoloxía didáctica son un recurso que se pode introducir na forma de

enfocar ou presentar determinados contidos ou actividades, como consecuencia de diversas

circunstancias:

- Os distintos graos de coñecementos previos detectados nos alumn@s.

- A existencia de diferentes graos de autonomía e responsabilidade entre os alumn@s.

- A identificación de dificultades en procesos anteriores con determinados alumnos.

Estas modificacións non deberían producirse só como resposta á identificación de dificultades,

senón como prevención das mesmas.

• Material didáctico complementario.

A utilización de materiais didácticos complementarios permite axustar o proceso de ensinanza e

aprendizaxe ás diferenzas individuais dos alumn@s.

Agrupamentos flexibles e ritmos diferentes.

A organización de grupos de traballo flexibles no seo do grupo básico permite o seguinte:

266

- Que os alumn@s poidan situarse en distintas tarefas.

- Propoñer actividades de reforzo ou ampliación segundo as necesidades de cada grupo.

- Adaptar o ritmo de introdución de novos contidos.

Consisten basicamente na adecuación dos obxectivos educativos, na eliminación ou na inclusión

de determinados contidos esenciais e na conseguinte modificación dos criterios de avaliación.

ADAPTACIÓNS CURRICULARES SIGNIFICATIVAS :

• Destinatarios.

Estas adaptacións lévanse a cabo para lles ofrecer un currículo equilibrado e relevante aos

alumn@s con necesidades educativas especiais.

Dentro deste colectivo de alumnos, contémplanse tanto aqueles que presentan limitacións de

natureza física, psíquica ou sensorial, como os que posúen un historial escolar e social que

produciu “lagoas” que impiden a adquisición de novos contidos e, á vez, desmotivación,

desinterese e rexeitamento.

• Finalidade.

Tenderán a que os alumnos alcancen as capacidades xerais da etapa de acordo coas súas

posibilidades.

• Avaliación e diagnóstico previo.

O maior ou menor afastamento do currículo básico dependerá da avaliación e do diagnóstico

previo de cada alumno, que debe realizar o Departamento de Orientación.

CONDICIÓNS PARA UNHA ATENCIÓN EFECTIVA

A integración dos alumnos con necesidades educativas especiais e a concreción das adaptacións

curriculares serán posibles grazas ás seguintes medidas articuladas no centro:

A cualificación do profesorado e a importancia da acción titorial.

O profesorado do centro posúe a predisposición, a sensibilidade e a formación necesarias para

asumir a tarefa de colaborar co Departamento de Orientación e seguir as súas directrices.

A metodoloxía.

O centro parte da constatación de que os alumnos con dificultades de aprendizaxe aprenden,

basicamente, da mesma forma ca o resto. É dicir, os axustes metodolóxicos van responder a uns

principios e unhas consideracións sobre a aprendizaxe que son comúns a todos os alumnos. Non

267

obstante, convén poñer a énfase na planificación máis rigorosa e minuciosa, na flexibilidade, na

metodoloxía activa e na globalización

Espazos.

Para favorecer o proceso de integración-normalización e para crear as condicións óptimas para o

fomento de interaccións ricas e fluídas, prevense as seguintes medidas:

- Salas para as actividades de apoio específico.

- Posibilidade de modificar a aula e de crear máis dun espazo.

- Disposición adecuada do mobiliario e coidado das condicións ambientais (acústica, visibilidade…).

- Supresión de barreiras arquitectónicas.

Tempos.

A xestión do tempo guiarase por dous criterios: a adaptación ás peculiaridades especiais de cada

alumno e a flexibilidade horaria.

A ORIENTACIÓN EDUCATIVA E A FUNCIÓN TITORÍAL

A acción orientadora.

Comprende a actividade incluída no proceso educativo e na que interveñen, polo tanto, todos os

educadores do centro. Os tres momentos de intervención son: ao inicio da etapa educativa, ao

final da etapa e ao longo do proceso educativo. Ten un carácter fundamentalmente preventivo.

A acción de apoio.

Comprende a actividade realizada polos profesores especialistas en problemas de aprendizaxe, e

polos logopedas, dirixida a algúns alumn@s de forma directa e a través do titor/a ou profesor/a.

A acción de asesoramento.

Comprende a actividade realizada polo orientador/a e, ás veces, por outros especialistas cos

órganos colexiados do centro, o profesorado e as familias. Esta actividade pode estar fixada no

seu traballo habitual ou ben cando se lle solicita.

Algunhas das funcións do titor/a dun grupo de alumnos de Educación Primaria son as seguintes:

• Facilitar a integración dos alumnos e alumnas no seu grupo-clase e no conxunto da dinámica escolar.

• Contribuír á personalización dos procesos de ensinanza e aprendizaxe.

FUNCIÓNS DO TITOR/A

268

• Efectuar un seguimento global dos procesos de aprendizaxe do alumnado para detectar as

dificultades e as necesidades especiais, co obxecto de articular as respostas educativas adecuadas e

recadar, no seu caso, os oportunos asesoramentos e apoios.

• Coordinar a información acerca dos alumnos que teñen os distintos profesores, coordinar o proceso

avaliador dos alumnos e asesorar sobre a súa promoción dun ciclo ao outro.

• Fomentar no grupo de alumnos o desenvolvemento de actitudes participativas no seu contorno

sociocultural e natural.

• Favorecer no alumno o coñecemento e a aceptación dun mesmo, así como a autoestima, cando esta

se vexa diminuída por fracasos escolares ou doutro xénero.

• Coordinar cos demais profesores o axuste das programacións ao grupo de alumnos, especialmente no

referente ás respostas educativas ante necesidades especiais e/ou de apoio.

• Contribuír a desenvolver liñas comúns de acción cos demais tiores no marco do Proxecto educativo do

centro.

• Contribuír ao establecemento de relacións fluídas cos pais e coas nais, que faciliten a conexión entre

o centro e as familias.

• Implicar as familias en actividades de apoio á aprendizaxe e orientación dos seus fillos.

• Informar as familias de todos aqueles asuntos que afecten á educación dos seus fillos.

• Mediar con coñecemento de causa en posibles situacións de conflito entre alumnos e profesores e

informar debidamente as familias.

• Canalizar a participación daquelas entidades públicas ou privadas que colaboran nos procesos de

escolarización e de atención educativa a aqueles alumnos que proceden de contextos sociais ou

culturais marxinados.

269

8.- A METODOLOXÍA DIDÁCTICA CONSIDERANDO AS COMPETENCIAS CLAVE

COMO ELEMENTO ORGANIZADOR

O proceso de ensinanza e aprendizaxe debe cumprir os seguintes requisitos:

• Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado e das súas aprendizaxes previas.

• Asegurar a construción de aprendizaxes significativas a través da mobilización dos seus

coñecementos previos e da memorización comprensiva.

• Posibilitar que os alumn@s realicen aprendizaxes significativas en por eles.

• Favorecer situacións nas que os alumn@s deben actualizar os seus coñecementos.

• Proporcionar situacións de aprendizaxe que teñen sentido para os alumnos, coa fin de que resulten

motivadoras.

Os principios que orientan a nosa práctica educativa son os seguintes:

• Metodoloxía activa.

Supón atender dous aspectos intimamente relacionados:

- Integración activa dos alumnos na dinámica xeral da aula..

- Participación no deseño e no desenvolvemento do proceso de ensinanza e aprendizaxe.

• Motivación.

Consideramos fundamental partir dos intereses, demandas, necesidades e expectativas dos

alumn@s. Tamén será importante arbitrar dinámicas que fomenten o traballo en grupo.

A ORIENTACIÓN EDUCATIVA E A FUNCIÓN TITORÍAL

De forma xeral, a orientación educativa ten esta serie de características:

• Orientación como proceso dinámico integrado na actividade educativa, presente en todas as

actividades do centro. O profesor/a non pode prescindir das características psicolóxicas, familiares e

sociais do alumno, dos seus intereses, das necesidades, da relación que establece cos seus alumnos...

• Organizada en forma sistemática ao longo do sistema educativo. Iníciase ao principio do proceso

escolar e non se interrompe ata terminar o neno a súa formación.

• Como obxectivo último está a orientación do alumno. Os orientadores son os profesionais máis

adecuados para coñecer a visión personalizadora do alumno en canto a gustos e inquietudes.

PRINCIPIOS PEDAGÓXICOS XERAIS

PROPOSTA XERAL

270

Para o bo funcionamento da orientación debe haber unha fluída relación entre os profesores do

curso e o titor/a, entre o Departamento de Orientación do centro e entre o equipo interdisciplinar.

O conxunto de actividades, intervencións e programas que comprende a orientación agrúpase en

tres eixes ou funcións básicas:

A acción orientadora.

Comprende a actividade incluída no proceso educativo e na que interveñen, polo tanto, todos os

educadores do centro. Os tres momentos de intervención son: ao inicio da etapa educativa, ao

final da etapa e ao longo do proceso educativo. Ten un carácter fundamentalmente preventivo.

A acción de apoio.

Comprende a actividade realizada polos profesores especialistas en problemas de aprendizaxe, e

polos logopedas, dirixida a algúns alumnos de forma directa e a través do titor/a ou profesor/a.

Pódese concretar en actividades de recuperación ou de reeducación das aprendizaxes dalgúns

alumnos; na preparación de materiais ou instrumentos para as actividades de ensinanza; e na

colaboración no proceso de avaliación a través de técnicas especializadas, así como nas

adaptacións curriculares dos alumnos. Ten un carácter compensador.

A acción de asesoramento.

Comprende a actividade realizada polo orientador/a e, ás veces, por outros especialistas cos

órganos colexiados do centro, o profesorado e as familias. Esta actividade pode estar fixada no

seu traballo habitual ou ben cando se lle solicita.

Ademais, nesta área intégrase o programa de titorías para Primaria, dirixido ao alumnado, ao

profesorado e aos pais e nais, baseado nos seguintes obxectivos:

• Orientación persoal:

Potenciar o autoconcepto e a capacidade de crítica, coñecer e atender problemas en estreita

colaboración coas familias...

• Orientación interpersoal:

Fomentar as relacións, as dinámicas de grupo e o traballo en equipo tanto de alumnos e

alumnas como de pais e nais, promover contactos entre o equipo educativo e o grupo de pais e

nais...

• Orientación académica:

Informar os pais e mais as nais da programación do curso, obxectivos xerais..., ofrecer técnicas

de aprendizaxe, integrar o grupo no proceso de avaliación...

271

Algunhas das funcións do titor/a dun grupo de alumnos de Educación Primaria son as seguintes:

• Facilitar a integración dos alumnos e alumnas no seu grupo-clase e no conxunto da dinámica escolar.

• Contribuír á personalización dos procesos de ensinanza e aprendizaxe.

• Efectuar un seguimento global dos procesos de aprendizaxe do alumnado para detectar as

dificultades e as necesidades especiais, co obxecto de articular as respostas educativas adecuadas e

recadar, no seu caso, os oportunos asesoramentos e apoios.

• Coordinar a información acerca dos alumnos que teñen os distintos profesores, coordinar o proceso

avaliador dos alumnos e asesorar sobre a súa promoción dun ciclo ao outro.

• Fomentar no grupo de alumnos o desenvolvemento de actitudes participativas no seu contorno

sociocultural e natural.

• Favorecer no alumno o coñecemento e a aceptación dun mesmo, así como a autoestima, cando esta

se vexa diminuída por fracasos escolares ou doutro xénero.

• Coordinar cos demais profesores o axuste das programacións ao grupo de alumnos, especialmente no

referente ás respostas educativas ante necesidades especiais e/ou de apoio.

• Contribuír a desenvolver liñas comúns de acción cos demais tiores no marco do Proxecto educativo do

centro.

• Contribuír ao establecemento de relacións fluídas cos pais e coas nais, que faciliten a conexión entre

o centro e as familias.

• Implicar as familias en actividades de apoio á aprendizaxe e orientación dos seus fillos.

• Informar as familias de todos aqueles asuntos que afecten á educación dos seus fillos.

• Mediar con coñecemento de causa en posibles situacións de conflito entre alumnos e profesores e

informar debidamente as familias.

• Canalizar a participación daquelas entidades públicas ou privadas que colaboran nos procesos de

escolarización e de atención educativa a aqueles alumnos que proceden de contextos sociais ou

culturais marxinados.

FUNCIÓNS DO TITOR/A

272

Algunhas das actividades prioritarias do titor/a son as seguintes:

• Ter entrevistas individuais cos alumnos cando estes o necesiten.

• Organizar actividades de “acollida” ao principio do curso para os alumnos que chegan ao centro por

primeira vez.

• Falar ao principio do curso co alumnado sobre os seus dereitos e deberes, sobre as normas de

convivencia e a disciplina do centro, e informalos tamén sobre o funcionamento deste.

• Explicarlles as funcións e as tareas que el mesmo ten como profesor titor do grupo, dándolles a

oportunidade de participar na proposta e na programación de actividades.

• Analizar co resto do profesorado as dificultades escolares dos alumnos debidas a deficiencias

instrumentais, problemas de integración e outros, e buscar, se procede, os asesoramentos e os apoios

necesarios.

• Promover e coordinar actividades que fomenten a convivencia, a integración e a participación dos

alumnos na vida do centro e no contorno: elección de representantes, festas e excursións, actividades

culturais e extraescolares etc.

• Realizar actividades que lle amosen á comunidade a diversidade existente na mesma desde un punto de

vista social, cultural e étnico, e que resalten a importancia de integrar a todos sen excepción na

dinámica escolar.

• Concertar co equipo educativo un plan de acción titorial para todo o curso, tratando de precisar o grao e

o modo de implicación do profesorado e tamén os aspectos que de forma específica e prioritaria

atenderá o titor/a.

• Transmitirlles aos profesores todas aquelas informacións sobre o alumnado que poidan ser útiles para o

desenvolvemento das súas tarefas docentes, avaliadoras e orientadoras.

• Preparar, coordinar e moderar as sesións de avaliación procurando que o seu desenvolvemento se

axuste aos principios da avaliación continua, formativa e orientadora que se propugnan para todas as

fases do proceso avaliador.

• Establecer cauces de colaboración cos demais titores, especialmente cos do mesmo curso ou ciclo, á

hora de marcar e revisar obxectivos, preparar actividades, elaborar materiais de apoio e coordinar o uso

dos medios e dos recursos dispoñibles.

• Procurar a colaboración dos pais e das nais en relación co traballo persoal dos seus fillos: organización

ACTIVIDADES DO TITOR/A

273

do tempo de estudo na casa, lugar apropiado, necesidade de tempo libre e descanso etc.

• Preparar visitas a empresas, servizos, lugares de lecer etc., coa colaboración das familias.

• Coordinar grupos de discusión sobre temas formativos de interese para os pais con miras á educación

dos seus fillos.

• Ter entrevistas individuais cos pais, cando eles as soliciten ou o titor/a as considere necesarias, e

axudarlles a descargar a ansiedade ante os problemas escolares dos seus fillos e a buscar unha

valoración máis global e unha actitude máis activa e responsable ante a situación.

• Ter reunións cos pais ao longo do curso. Os momentos máis oportunos poden ser ao comezo e ao

final do curso, pero tamén contra a metade do mesmo. Estas reunións servirán para intercambiar

información e analizar con eles o proceso educativo dos seus fillos.

Algunhas das funcións do orientador/a en Educación Primaria son as seguintes:

COS ALUMN@S

• Potenciar a orientación a todos os alumnos, de acordo coas súas características e as necesidades

propias.

• Contribuír ao desenvolvemento das capacidades xerais: aprender a pensar, aprender a aprender,

mellora da intelixencia etc.

• Contribuír á dimensión moral e cívica da educación e, en xeral, ao desenvolvemento dos eixes de

contido transversais ao currículo.

• Contribuír ao desenvolvemento nos alumnos de actitudes e comportamentos persoais e sociais

positivos.

• Colaborar co resto do profesorado e coas familias no afrontamento de problemas de conduta cando

cheguen a presentarse.

• Colaborar co resto do profesorado para anticiparse á aparición de problemas xeneralizados de

aprendizaxe.

• Realizar a avaliación psicopedagóxica previa.

FUNCIÓNS DO DEPARTAMENTO DE ORIENTACIÓN

274

CO CENTRO E O PROFESORADO

• Asesorar tecnicamente os órganos directivos en materia de intervención psicopedagóxica

especializada, programas de desenvolvemento individual, reforzos ou apoios necesitados por

determinados alumnos e criterios de avaliación de alumnos.

• Asesorar e apoiar o profesorado no desempeño da función titorial, así como en materia de

organización, agrupamento e dinámica de grupos.

• Facilitarlles aos profesores a utilización de técnicas específicas instrucionais relativas a hábitos de

traballo, técnicas de estudo, programas de ensinar a pensar.

• Asistilos igualmente na posta en práctica de técnicas de relacións humanas, dinámica e xestión de

grupos, entrevista de asesoramento, liderato etc.

• Colaborar co profesorado na prevención e na detección de problemas ou dificultades educativas, de

desenvolvemento e/ou de aprendizaxe.

• Asesorar os profesores para a realización dunha avaliación continua e integradora.

• Autonomía na aprendizaxe.

A metodoloxía favorece a maior participación dos alumnos. Concrétase nos seguintes aspectos:

- A utilización dunha linguaxe sinxela, clara e estruturada na presentación dos novos contidos.

- A gradación das actividades, a xerarquización varía segundo a natureza de cada programa, e

aparecen en último lugar as que requiren un maior grao de habilidade e autonomía.

- A énfase nos procedementos e técnicas de aprendizaxe, que inclúen unha reflexión sobre os

contidos que son obxecto de estudo e unha revisión final.

• Programación cíclica, perfectamente integrada nos obxectivos xerais da etapa; e unha rigorosa

selección dos contidos, que reforzan o aprendido nos cursos precedentes e abren o coñecemento cara a

novos temas.

• Atención á diversidade do alumnado.

A nosa intervención educativa cos alumn@s asume como un dos seus principios básicos ter en

conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, así como os seus distintos intereses e

motivacións.

• Sensibilidade pola educación en valores.

O progresivo acceso a formas de conduta máis autónomas e a crecente socialización dos alumnos

fai obrigada a educación en valores: adopción de actitudes positivas sobre o coidado do propio

corpo, a conservación da natureza, a convivencia…

275

• Avaliación do proceso educativo.

A avaliación concíbese dunha forma holística, é dicir, analiza todos os aspectos do proceso

educativo e permite a retroalimentación, a achega de informacións precisas que permiten

reestruturar a actividade no seu conxunto.

A diversidade de agrupamentos ao longo deste proceso cumpre dous obxectivos:

• Proporciona unha mellor explotación das actividades escolares.

• Constitúe un instrumento de adecuación metodolóxica ás necesidades dos nosos alumn@s.

Tipos de agrupamento dentro da aula:

• Gran grupo.

• Pequeno grupo.

• Comisións de traballo.

• Grupos de actividade.

O ESPAZO DA AULA

Consideramos o problema da disposición das mesas e o lugar ocupado pola profesora na aula. En

principio as mesas están colocadas en forma de U e a profesora no medio. Isto permite unha boa

socialización porque tod@s estamos véndonos. Tamén se pode ver o encerado sen problema e a

profesora pode moverse nas mesas do alumnado con facilidade.

Para a realización de determinadas tarefas en grupos esta situación será flexible.

OS ESPAZOS DE USO ESPECÍFICO

O segundo ámbito de decisións referentes á distribución de espazos refírese a aqueles que teñen

un uso específico no centro, e que en definitiva son de uso común por parte de todos os alumn@s.

Algúns destes espazos son os seguintes:

• Biblioteca.

• Aula de Educación Artística.

• Sala de informática.

AGRUPAMENTO DOS ALUMN@S

ORGANIZACIÓN DOS ESPAZOS

276

Elaboración dun horario de actividade docente, no que se presentan as restantes actividades

organizativas do centro. Teremos en conta a elaboración dun horario por áreas. A hora de libre

configuración ímola adicar a reforzo de matemáticas.. O segundo criterio é a actividade docente:

coordinación de equipos, de atención a pais e de clases de reforzo.

Establécense os seguintes criterios:

• Adecuación ao contexto educativo do centro.

• Correspondencia dos obxectivos promovidos cos enunciados no Proxecto Educativo de Centro.

• A acertada progresión dos contidos e obxectivos, a súa correspondencia co nivel e a fidelidade á lóxica

interna de cada área.

• A variedade das actividades, a diferente tipoloxía e a súa potencialidade para a atención ás diferenzas

individuais.

• A claridade e a amenidade gráfica e expositiva.

As Orientacións Metodolóxicas e as Competencias Clave

Tras as Competencias, os Obxectivos e os Contidos, o seguinte compoñente do currículo vén

determinado polas Orientacións Metodolóxicas. É a metodoloxía, por enriba doutros aspectos, a que se

debe ver afectada por unha forma de entender a práctica educativa baseada na adquisición das

Competencias clave.

Os Contidos concrétanse nunha serie de tarefas e actividades de ensino-aprendizaxe. As devanditas

tarefas organizaranse e formularanse atendendo a unha serie de Orientacións Metodolóxicas. A

metodoloxía, polo tanto, estipula os procedementos a través dos cales vanse acadar as capacidades

contidas nos Obxectivos e vaise conseguir a adquisición das Competencias Básicas

As opcións metodolóxicas a abandonar son as baseadas na transmisión de coñecementos non

aplicados, e centrarase máis nunha aprendizaxe funcional situada en contextos concretos, que

fomente a motivación do alumno/a e asentado nun traballo multidisciplinar. Nesta forma de

ORGANIZACIÓN DO TEMPO

SELECCIÓN DE MATERIAIS E RECURSOS

277

traballo, a implicación do alumno/a na súa propia aprendizaxe levaranos a unha metodoloxía

activa e participativa máis que meramente receptiva.

Agrupará, pois, potencialidades na resolución de tarefas cotiás, prácticas, que se lle formulan e

formularán no día a día. O substantivo "aprendizaxe" deberá ir acompañado do adxectivo

"funcional" para considerar que afronta o desenvolvemento e adquisición das Competencias clave.

A Competencia clave suporá que o paso dun ensino baseado no SABER a outra centrada en

SABER FACER e SABER ACTUAR. A metodoloxía de ensino basearase pois nunha aprendizaxe

situada, é dicir, en tarefas contextualizadas.

9.- PLAN LECTOR

O plan lector intenta crear nos alumn@s a lectores competentes. Este plan servirá de apoio

importante aos diversos proxectos educativos que se desenvolven actualmente no noso centro:

proxecto das TICs, normalización lingüística, deporte escolar, etc...

1.-AVALIACION INICIAL DA SITUACION DOS ALUMNOS/AS E DO CENTRO.

En relación cos alumn@s é necesario coñecer o nivel lector e a súa relación coa lectura e o libro. Para iso,

ademais debemos ter en conta a adecuación do libro ao lector ao que vai dirixido.

2.- OBXECTIVOS DO PLAN LECTOR.

Dende o plan lector debemos ter moi presente a importancia da biblioteca do centro e das

bibliotecas de aula, pois estas son un recurso imprescindible para formar o noso alumnado na

consulta e na selección das diversas informacións, así como na formación do autocoñecemento.

Pretendemos que sexa un espazo para o achegamento da lectura de textos literarios e informativos,

en formato impreso, audiovisual ou multimedia para que adquiran o hábito lector e formar unha

comunidade lectora.

Oxectivos xerais a conseguir a través deste plan:

a. Desenvolver a competencia lectora

b. Favorecer a competencia literaria

c. Educar no uso critico da información

d. Fomentar o hábito da lectura

e. Apoiar a adquisición das competencias clave.

f. Lograr que a maioría do alumnado descubra a lectura como un elemento de desfrute

persoal.

278

g. Fomentar no alumnado, a través da lectura, unha actitude reflexiva e crítica.

h. Incorporar as novas tecnoloxías ao centro escolar, de forma que o alumnado aprendan a

utilizalas e a analizar a información que se obtén delas de forma critica e tendo en conta o

contexto no que se enuncian.

i. Utilizar a biblioteca escolar, integrándoa en practícaa docente, transformándoa nun centro

xerador de actividades que desenvolvan hábitos lectores, competencias escritoras e

habilidades de aprendizaxe.

j. Seleccionar libros infantís e de imaxinación, informativos e documentais para dotar a

biblioteca e facer recomendacións de lecturas.

k. Establecer un sistema para recibir propostas de adquisición de novos fondos para a

biblioteca ou para as aulas por parte de profesores e alumnos.

l. Habituar a comunidade educativa á utilización das bibliotecas con finalidades informativas,

recreativas e de educación permanente.

OBXECTIVOS ESPECIFICOS : Educación Primaria

m. Afondar na relación do neno/a coa biblioteca como lugar que axuda a saciar a súa

curiosidade.

n. Espertar, crear e estender o gusto pola lectura.

o. Desenvolver a imaxinación e a creatividade a través dos recursos que ofrece a biblioteca.

p. Afondar nos hábitos de comportamento na biblioteca.

q. Desenvolver hábitos de coidado e respecto por o libros.

r. Iniciar os nenos na metodoloxía de organización das bibliotecas (libros temáticos, orde

alfabética...)

s. Manexar autonomamente os recursos dispoñibles nas bibliotecas...

t. Ampliar a súa visión do mundo, abrir a súa mente a outras realidades e culturas con actitude

de respecto.

u. Incrementar o interese e o gusto pola literatura como expresión de coñecemento e cultura.

v. Espertar a necesidade de elaborar as súas propias creacións.

OBXECTIVOS DO PLAN LECTOR EN 4 º EDUCACIÓN PRIMARIA:

O plan lector terá como obxectivos os recollidos na Lexislación da Educación Primaria en Galicia:

-Formación de lectores competentes.

-Creación e/ou consolidación do hábito lector.

-Desenvolvemento de actitudes favorables para a lectura.

PAUTAS XERAIS PARA ANIMAR A LER.

Para responder a estes obxectivos e programar as actuacións necesarias para a súa consecución,

debemos seguir os pasos pertinentes:

-Analizaremos o nivel do alumnado para ter un punto de partida. Comprobaremos as competencias

adquiridas en materia de lectura e escritura.

-Estudiaremos os aspectos de comprensión e expresión oral e escrita, a adquisición de vocabulario e

capacidade de análise das lecturas que lle permitan crear os seus propios textos.

Despois de coñecer o punto de partida:

-Programaremos as actividades necesarias para a consecución dos obxectivos que pretendemos

acadar.

¿QUE PRETENDEMOS?

-Formar lectores e lectoras competentes.

-Espertar interese pola lectura como medio de información e de lecer.

-Consolidar os mecanismos lectores.

-Adquirir a responsabilidade no coidado dos libros.

-Aprender a comportarse nunha biblioteca respectando as normas.

-Formar unha biblioteca de aula para acceder en calquera momento da actividade escolar.

¿QUE ACTIVIDADES NOS AXUDARÁN A CONSEGUILO?

-Actividades de ampliación de vocabulario.

-Ler imaxes e ilustracións dos contos.

-Lectura silenciosa dun texto.

-Responder oralmente a preguntas sobre o lido individualmente para comprobar a comprensión do

mesmo e dúbidas plantexadas.

-Aclaración por parte do profesor/a das dúbidas que os alumnos/as atoparan na comprensión do

texto lido.

-Lectura en voz alta do texto para comprobar a adquisición do mecanismo lector con

pronunciación e entoación correctas.

-Realizar actividades escritas sobre a lectura.

-Poñer títulos a textos.

-Ordenar temporalmente oracións do texto como paso previo para chegar ó resume do mesmo.

- Cambiar principios ou finais de textos dados.

-Completar palabras ou oracións por outras de igual significado que non varíen o texto.

-Analizar os parágrafos dun texto e sacar as ideas principais.

-Realizar actividades de lectura en distintos soportes: prensa, cómic, conto...

-Traballar con rimas, poemas, adiviñas cambiando palabras como paso previo á creación persoal.

-Dispoñer dun espacio na aula chamado “A NOSA EDITORIAL” onde estarán as creacións

elaboradas polos alumnos/as para ler todos/as.

-Crear historias imaxinarias a partir de propostas dadas como o binomio fantástico, cambio de

personaxes de contos clásicos ou actuais…

-Elaborar contos con limpeza, orde, ilustracións e presentación motivadora para a súa lectura por

parte dos seus compañeiros/as, e mesmo nenos/as doutros cursos.

-Crear en cómic de forma interdisciplinaria con outras materias como Ciencias Naturais. Por

exemplo: O Ciclo da Auga, transformar as gotas en personaxes e realizar un cómic.

-Realizar escenificacións de lecturas dadas ou creadas na aula.

Animar a ler dende a lectura Hai que ter en conta estes aspectos.

• O neno debe contar cunha oferta variada de libros (temas, xéneros, autores...) e non descoidar os libros

de tipo informativo nos empréstitos, que axudan a conseguir lectores (as nosas bibliotecas deberían ter un

70% destes libros e un 30% de libros propiamente literarios).

• Hai que darlles liberdade para elixir as súas lecturas e distintos tempos para ler, en función das súas

capacidades e intereses.

281

• Comprar e seleccionar libros non en función de ofertas editoriais ou doutro tipo, senón os que ao mestre

lle parezan interesantes pola súa calidade e interese.

• Establecer formas de presentación dos novos libros (expositores en aulas ou Biblioteca do Centro, falar

do autor, tema, ..., ler en voz alta á clase fragmentos ou capítulos, facer comentarios divertidos sobre os

personaxes ou situacións, visitas de autores, ilustradores, animadores..., elaborar guías de lectura con

recensións dos libros que se quere recomendar por temas, xéneros, novidades, …)

Animar a ler dende a escritura

Para que o neno lea é moi beneficioso axudalo a producir os seus propios textos:

• Recompilar, crear e recrear partindo da tradición oral e a poesía.

• Xogos coa linguaxe e técnicas para desenvolver a imaxinación e fantasía (para o que se poden utilizar os

libros de Gianni Rodari).

• Creación de contos, comics, diarios, muráis e libros común como “O conto viaxeiro” que escribimos tódolos

anos dende Infantil pasando por tódolos cursos ata sexto de primaria.

Animar a ler dende a oralidade

Traballar a linguaxe e expresión oral.

• Facer xogos fonéticos coas palabras.

• Traballo oral co folclore infantil.

• Actividades de recitado de poesías e retahílas, cantado de cancións, contar contos, historias, anécdotas,

relatos…

Animar a ler dende outras formas de expresión

• Utilizar a ilustración, historieta gráfica, fotografía, publicidade, cinema, teatro, música, prensa, radio,

espectáculos.

282

ACTUACIÓNS E PROCEDEMENTOS

Actuacións

Procedementos

Dedicación, ao menos, de 30

minutos diarios de lectura.

Potenciar a biblioteca de aula.

Seguemento dun plan de lectura

individual por cada alumno e

outro xeral para a clase.

Implicar ás familias no fomento da

lectura dos seus fill@s

participando en representacións

no Centro con monicreques,

conto viaxeiro…

Organización dunha Semana

dedicada ao Libro ( coincidindo

co día do libro- 23 de abril)

Organizar e informatizar a

biblioteca do Colegio

Lectura en voz alta, en grupo e

encadenada.

Lectura silenciosa.

Explicación do contido da lectura.

A selección da información relevante

e a identificación das ideas

principais.

A elaboración do esquema e do

resume.

A incorporación do vocabulario

básico da área.

O fomento da opinión e do debate.

Traballo de textos narrativos,

descritivos, argumentativos,

literarios, así como textuais: contos,

receitas, poesías, etc.

ESTRATEXIAS PARA VINCULAR ÁS FAMILIAS CO CENTRO E O PLAN LECTOR

As familias son fundamentais para a adquisición por parte do alumno do hábito lector. Recorrendo a

unha campaña lectora recente en televisión:

"Se ti les, eles len ".

Por iso é importante:

- A necesidade de afondar cos pais e nais a importancia da lectura para o desenvolvemento da

competencia comunicativa lingüística, así como a relación que esta mantén coa aprendizaxe escolar.

- Reunir de forma periódica aos pais para mantelos informados das actividades do centro en relación coa

lectura e cos progresos lectores dos seus fillos.

- Elaborase folletos nos que se informe por escrito as familias do plan lector establecido no centro, así

como de distintas actividades que se realicen en relación coa biblioteca (semana do libro, semana do

samain, etc...)

- Implicalos en actividades como a hora do conto,os monicreques na Biblioteca de forma que se

convertan en partícipes das accións ideadas dende o centro.

- Animalos a ter as súas propias rutinas lectoras no fogar cos seus fillos, aínda que sexa a lectura diaria do

xornal, comentando noticias que os seus fillos poidan comprender.

- Orientar á familia na creación por parte dos seus fillos dunha biblioteca propia na casa, neste sentido o

mediador debe ter en conta o gusto do neno e a calidade literaria dos libros co fin de transmitírllelo aos

pais.

TEMPORALIZACIÓN

O tempo de lectura abarca tódalas áreas e toda o tempo da actividade escolar. A lectura está inmersa

no traballo sistemático de aula e nos tempos de lecer con asistencia á Biblioteca en recreos ou en

momentos puntuais de clase. Tamén asignaremos unha hora semanal para acudir co grupo aula e

traballar conxuntamente neste espazo.

Na aula establecemos un horario de media hora ó plan lector de 16:00 a 16:30.

RECURSOS

Os recursos con que contamos son:

-Os libros de texto.

-A biblioteca de aula formada por:

-Libros traídos da Biblioteca de Centro.

284

-Libros aportados temporalmente polos propios alumnos/as.

-Traballos elaborados polos propios nenos/as. (contos viaxeiros, de creación

propia...etc)

-Libros traídos da Biblioteca de Centro.

-Libros aportados temporalmente polos propios alumnos/as.

-Traballos elaborados polos propios nenos/as. (contos viaxeiros, de creación

propia...etc)

10. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.

10. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.

• Outono:

Obxectivo: Achegarse á natureza, observar os seus cambios estacionais

e coñecer os productos propios do outono. Recoñecer as festas tradicionais

desta época.

Exposición de productos propios do outono e manualidades feitas con

productos de outono.

1. Conmemoración do Samaín con murais e traballos de aula. Farase una

exposición – concurso de vasoiras e concurso de relatos de terror.

Teremos un día de talleres polos que irán os alumn@s rotando:

Manualidades de caretas de terror, de películas de medo,

elaboración de contos…

Na biblioteca haberá sesións de contacontos de terror dos

maiores ós máis pequenos.

1. Celebración do Halloween por parte da profesora de Lingua Inglesa

dentro da aula, coa cooperación da axudante de conversa.

• Día da das bibliotecas escolares - 24 de outubro.

Obxectivo: Coñecer a clasificación dos libros da bibiloteca na búsqueda de

información. Actividades propostas desde a biblioteca como a búsqueda

285

de cofres.

• Participación no Proxecto sobre a Idade Antiga en Galicia.

Obxectivo: Coñecer a Historia Antiga dentro do noso entorno.

Ademais de ser un tema de Ciencias Sociais neste curso, elixiremos para

traballar na aula: “A vía XX per Loca Marítima”, xa que nesta vía

podemos estudar Santiago, Portomouro, o río Dubra e localidades do

entorno do colexio.

Toda Primaria estudará monumentos e restos romanos dentro do

Proxecto.

a. Magosto:

Obxectivo: Valoralas tradicións culturais galegas. Fomentala

participación en actividades colectivas, creando espazos de convivencia en

xogos organizados.

Realizaranse xogos tradicionais para toda Educación

Primaria (e Secundaria) Asado e degustación de

castañas.

Participación: Todos.

• Concertos didácticos:

Obxectivo: familiarizarse con instrumentos musicais, distinguir

instrumentos auditivamente e disfrutar da experiencia de asistir a un concerto

nun entorno especialmente preparado para esa finalidade, como é o

Auditorio de Galicia.

Asistencia á obra Rubicundo o 31 de marzo no Teatro Principal,

proposto pola profesora de Música.

• Participación no Proxecto contra a violencia de xénero a través do

teatro. Obxectivo: Toma de conciencia da igualdade entre persoas e

valorar o respecto hacia os demais. Xa elaboramos o Proxecto e

presentaremos as distintas actividades dentro da aula e una obra de teatro

dos alumn@s de cuarto.

• Carreira Solidaria no mes de decembro.

Obxectivo: Valoración da soladierade cos máis desfavorecidos

colaborando cunha ONG a través dunha actividade física con Infantil e

286

Primaria.

• Nadal:

Obxectivo: valoración dunha festa tradicional na nosa cultura e

participación en actividades artísticas colectivas . Festival de Nadal.

Participaremos cunha obra de teatro de elaboración propia dentro da aula e

un baile integrado dentro da mesma.

b. Día da Paz:

Obxectivo: tomar conciencia da necesidade da convivencia pacífica e de

aprender a resolvelos conflitos por medio do diálogo. Nesta semana

promoveranse actividades que xiren en torno ó obxectivo proposto tanto a

nivel de clase, como de centro.

Investigarase sobre personaxes relevantes na Historia que traballaron na

búsqueda dun mundo mellor.

Data: en torno ó 30 de Xaneiro.

• Participación no mes de xaneiro en campo a través.

Obxectivo: valoración da actividade física como fonte de saúde e a

colaboración con outros

centros.

c. Entroido:

Obxectivo: valoración dunha festa tradicional. Participación en

actividades de grupo, aportando ideas novas. Fomento da creatividade

no ámbito lingüístico, musical, plástico…

Participación: Todos. Desfile de disfraces e actuacións no pavillón.

• Apadriñamento lector no mes de abril.

Obxectivo: Valoración da lectura como fonte de placer e comunicación

co receptor da mesma. Os alumn@s da aula sairán ó patio lerlle ós

máis pequenos.

• Participación en actividades en torno ó día da Muller Traballadora

287

(8 de marzo).

Obxectivo: Valorar o papel da muller dentro da sociedade.

Actividades dentro da aula sobre o tema e posta en común co resto de

Primaria.

• Día das Letras Galegas:

Obxectivo: conmemorar a recuperación do noso idioma para a cultura

escrita. Traballar sobre a figura de Ricardo Carballo Calero, o escritor a

quen se adica as Letras Galegas do 2020.

Participaremos cunha obra de teatro que se enviará á Real Academia

Galega e nas actividades propostas polo Equipo de Normalización

Lingüística.

• Excursión de fin de curso á Muralla de Lugo.

Obxectivo: Coñecer un importante resto romano galego e valorar a

importancia do patrimonio cultural e artístico.

• Participación en actividades ofertadas por organismos públicos ou

privados , consideradas de interese para o noso alumnado

11.- PLAN DE CONVIVENCIA.

As diversas

manifestacións da

violencia.

Non é fácil concretar qué entendemos por violencia escolar. En principio

poderiamos facer unha clasificación diferenciando a “ violencia interpersoal” e

aquela dirixida a obxectos , mobles , instalacións , etc- o que chamamos

“ vandalismo”.-

A violencia interpersoal pódese manifestar como agresións físicas, acoso

sexual , falta de civismo, burlas ou insultos , e mesmo , en exclusión social e

indiferencia cara a algún /a compañeiro/a , que , co tempo, pode resultar unha

288

forma de maltrato máis dolorosa que unha peleas física. En caso de agresións

graves, estas constituirían delictos perseguidos e castigados.

A indisciplina poderiamos definila coma o desacato ó regulamento

interior, cando se produce de xeito cotiá.

A falta de civismo refléctese en ataques ás boas maneiras , como faltar ó

respecto de profesor@s ou compañeir@s.

A indiferencia ou “ pasotismo “ cara ó profesorado e ó currículo soe

facerse con onstentación e sempre repercute nun sentimento de malestar no

profesor/a e un entorpecemento do desenvolvemento da clase.

Vemos que a violencia escolar non afedta exclusivamente ó alumnado .

Tamén prexudica e xera graves disfuncións entre @s profesor@s, orientador@s....

que poden padecer desánimo , desconfianza e falta de expectativas en canto ó

desenvolvemento da súa misión educadora .

Para definir un marco teórico acorde co que se plantexa no proxecto

faremos referencias os seguintes aspectos:

AS CLAVES CONCEPTUAIS DO PROGRAMA QUE SE PROPÓN SON AS SEGUINTES:

• O conflito é un feito natural e consubstancias a vida.

• Temos que distinguir entre a agresividade , como tendencia necesaria para encarar a

vida, e agresións , manifestacións violentas desa agresividade.

• En determinadas situacións o conflicto é necesario e positivo para o crecemento das

persoas como das organizacións.

• A disciplina democrática é a que está rexida polos valores e procedementos

democráticos , esencialmente o respecto , o diálogo e a negociación.

• Para comprender un conflicto temos que analizalo globalmente. En concreto os catro

elementos que conforman a súa estructura son :

- Os protagonistas

- As causas

- O proceso

- O contexto.

• Podemos e debemos aprender desde pequenos a resolver os conflictos de xeito non-

289

violento , tal como se está a facer en diversas experiencias de diferentes países.

IMPORTANCIA DAS NORMAS DE CONVIVENCIA.-

-Aprender a vivir xuntos e aprender a convivir cos demais constitúe, hoxe por

hoxe, un reto para a escola do século XXI.

-A convivencia nos centros constitúe un factor de calidade dos procesos de E-A.

-A formación no respeto dos dereitos e libertades fundamentais e no exercicio

da tolerancia constitúe un principio básico de convivencia que a escola debe

perseguir.

-Os problemas de convivencia escolar provocan no profesorado desmotivación ,

preocupación, desilusión , desconcerto, desgaste.

-Nestes momentos os conflitos xa non poden resolverse a través da aplicación

directa do Regulamento de Réximen Interno( RRI) , senón que as intervencións

teñen que ir máis alá . É decir, deben ser valoradas dende un punto de vista

sistémico. Non podemos separar convivencia de conflito.

* Por iso debemos valorar:

• Necesidade de facer un documento de centro para ver o conflito como elemento que

forma parte da nosa existencia. Por conseguinte, debemos aprender a resolvelo de

forma positiva.

• O conflito non ten por qué ser negativo. A nosa valoración do mesmo dependerá en

grande medida da forma en cómo o afrontamos.

• O conflito pode ser un factor de crecemento, tanto individual como colectivo.

• As persoas individualmente e a humanidade no seu conxunto teñen avanzado social e

científicamente , a base de formular determinados conflitos.

• Cantos máis coñecementos e destrezas teñamos na resolución dos conflitos, máis

posibilidades teremos de resolvelos de xeito satisfactorio.

• No ámbito educativo non podemos quedar na ameaza o una expulsión como únicos

recursos para resolver conflitos.

• O uso dos principios, habilidades e técnicas dos programas de resolución de

conflictos axuda a serrar centros cun bo ambiente de apredizaxe.

• Un bo clima de centro e de aula favorece a boa resolución dos conflitos e viceversa.

290

Construír unha comunidade de aprendizaje asentada nas boas relacións humanas é

un obxectivo educativo en si mesmo e , ademais , facilita a aprendizaje.

• O uso de técnicas non – violentas na resolución dos conflitos favorece a autoestima.

• O emprego das estratexias de resolución non- violenta dos conflitos favorece en

xeral a diminución dos comportamentos violentos.

• A utilización habitual das estratexias de resolución non-violenta dos conflitos

favorece a empatía, é decir, saber poñerse no lugar do outro antes de xulgalo.

• O uso das estratexias de resolución non –violenta dos conflitos favorece, en xeral , o

sentido da xustiza en que practica e un maior nivel de madurez do sentido de

cidadanía .

• Participar desde pequeno en programas de resolución favorece, en xeral, o sentido

da responsabilidade e o espírito crítico.

• Resolver conflitos de forma positiva e axudar aos demais a que actúen así fainos

máis felices e danos máis calidade de vida.

6.- FINALIDADES DA CONVIVENCIA:

• Preparar para a vida social adulta.

• Asumir e practicar os valores cívicos e democráticos ( respecto polas demais persoas,

respecto polo mobiliario e polos bens comúns , tolerancia crítica, solidariedade, dereitos

humanos , medio natural, igualdade entre homes e mulleres….)

• Mellorar o clima escolar ( personalización e habitabilidade dos espazos, atmósfera

ordenada, tranquila , relacións dentro das aulas, orde e tranquilidade, actitude de

traballo, satisfacción….)

• Atender á diversidade.

12.- PLAN DAS TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E DA

COMUNICACIÓN (TIC).

O proceso de reforma no que se atopa inmerso o sistema educativo supón

cambios tanto na organización curricular como na práctica docente. Nesta

situación faise necesario contar con materiais que posibiliten unha

intervención escolar con vistas a que os alumnos acaden as capacidades

formuladas nos obxectivos de cada etapa. Entre estes novos materiais

291

cobran unha dimensión educativa moi importante as T.I.C (Tecnoloxías da

infomación e a comunicación).

Decatámonos do imprescindibles que son para a educación e para a

vida cotiá, xa que na actualidade todo o existente depende directa ou

indirectamente dos ordenadores e dol mundo que os rodea.

A implantación de tecnoloxías da información debe realizarse desde o

contorno cercano aos intereses e necesidades dos nenos/as, coa finalidade

de que convirtan o recurso informático nunha ferramenta habitual de

aprendizaxe cando as circunstancias e as tarefas o fixeran necesario.

Partiremosos de que a utilización do ordenador supoña a adaptación dunha

metodoloxía de traballo en grupo, de forma cooperativa, o que non significa

que nalgunhas ocasións sexa aconsellable a súa utilización individual.

Tamén é necesario concienciar aos estudiantes de que na utilización de

recursos informáticos son importantes uns determinados coidados de

mantemento (non expoñelos directamente ao sol, preservalos do pó...) e un

hábito de utilización dos distintos materiais.

OBXECTIVOS.

-Coñecer os elementos básicos do ordenador, así como o seu

funcionamento.

-Utilizar o ordenador e os seus periféricos dunha maneira sinxela para

adaptarse ao seu manexo.

-Estimular o interés deste medio na educación como recurso no proceso de

ensinanza – aprendizaxe.

-Coñecer as diversas aplicacións e proxectos existentes , que están dentro

do currículo no ámbito da Eduación Primaria.

-Desenvolver as distintas capacidades de creación dependendo de cada

idade.

-Fomentar a formación dos nenos por medio de actividades en grupo e

individuais.

-Coñecer as novas innovacións no que se refire ao campo

de Internet.

292

Ensino asistido por ordenador

-Perfeccionamento das aprendizaxes fundamentais:

-Comprensión lectora e interpretación correcta das ordes.

-Creación de textos. Corrección.

-Cálculo e cálculo mental.

-Iniciación no coñecemento do seu medio próximo.

-Realización de actividades de Resolución de Problemas.

-Iniciación no mundo das comunicacións: correo electrónico e contactos con

outros compañeiros e con outros contornos.

-Actividades de apoio, reforzo ou perfeccionamiento para as diferentes

Áreas: Matemáticas, Linguas, Ciencias Naturais e Sociais, Idiomas, Plástica,

Música, E. Física... Reforzar algúns coñecementos conceptuais ou

procedimentais que se están a traballar ó longo da semán ou quincena na

aula.

Todo elo levaráse a cabo a través do traballo periódico con diversas

actividades e programas informáticos: o proxecto interactivo , plan TIC e web

do alumnado e da familia, con paquetes de actividades que reforzan e

facilitan a adquisición das aprendizaxes de linguas, matemáticas, naturais e

sociais…entre outras, así como as destrezas e habilidades e destrezas

informáticas e do tratamento da información.

13. P.A.T. PROGRAMACIÓN DE ACTIVIDADES E TAREFAS.

INTRODUCIÓN E XUSTIFICACIÓN:

Esta programación de actividades e tarefas (PAT) vai dirixida ao alumnado do 4º

curso de Educación Primaria do CPI Bembibre no Concello de Val do Dubra para o

curso académico 2019-2020.

293

Dita programación estará suxeita aos principios metodóxicos que estipula a

LOMCE así coma as características de flexibilidade que ten que cumprir toda

programación, xa que pode sufrir cambios, dependendo de aparición de novos

condicionantes, centros de interese que xurdan ao longo do curso ou as inquedanzas

que o alumnado poida ter ou poidan espertar certos acontecementos.

Esta PAT está concretizada a partires do PE do centro así como das

programacións didácticas elaboradas polas editoriais que se traballan neste nivel

(ANAYA para o presente curso 2019-20, de recente implantación e presente nos

vindeiros catro cursos académicos).

Todas as posibles problemáticas serán tratadas e estudadas en coordinación co

resto do profesorado para detectar e abordar calquera problemática que se

presente no 4ºcurso/nivel : pais e nais do alumnado, departamento de Orientación,

mestras especialistas en Pedagoxía terapéutica e Audición e Linguaxe...

AVALIACIÓN:

A avaliación será continua, formativa e sumativa realizando unha avaliación inicial.

A avaliación tanto a inicial como a do proceso ensino-aprendizaxe realizaráse

mediante observación directa e observación indirecta, a través da revisión do traballo

diario, participación, probas de control...

Os datos acadados serán reflexados nunha listaxe de control e no diario.

ATENCION Á DIVERSIDADE:

A atención á diversidade traballarase en coordinación con todos os mestres-as que

den clases neste nivel, así como a orientadora , a mestra de Pedagoxía Terapéutica e

de Audición e Linguaxe.

Se as características dun nen@ o requiren, realizarase un informe

psicopedagóxico, tras o consentimento paterno, e se fose necesario, recibirá un apoio

na aula co mestra de PT en coordinación coa profesora titora, programando as

actividades e tarefas, organizando os tempos de apoio e posibles saídas á aula de

apoio.

294

Teremos presente aqueles nenos e nenas que teñan un ritmo de aprendizaxe

máis lento que a media ou posúan pequenas carencias, propoñendo actividades de

reforzo e apoio naqueles aspectos que o precisen. Os alumn@s que posúan un

ritmo más elevado propondrémolles actividades de ampliación para que non perdan

o seu ritmo e non cheguen ao aburrimento estimulando aqueles aspectos que

consideremos máis esenciais.

Tanto nas actividades de apoio e reforzo como nas de ampliación teremos

presentes as presentadas polos libros de texto, buscaremos outras ou utilizaremos as

actividades dixitais...etc.

Programaránse tempos de adicación diaria á lectura tal como se indica no plan lector

do centro, (30 min. diarios, de 16:00 a 16:30 horas, de luns a venres) tanto na aula

como na biblioteca, promovendo actividades de dinamización e animación

empregando en todo momento materiais e espazos - tempos para o seu disfrute e

aproveitamento.

Tamén incluiremos a realización de actividades na aula de informática, a pizarra

dixital… Empregaremos medios audiovisuais para complementar/reforzar o

aprendido a través destes recursos: actividades interactivas do libro dixital (Anaya

ou outros recursos…) etc.

Preténdese que as aprendizaxes se adquiran dende a diversidade de técnicas e

recursos que temos á nosa disposición e dun xeito atractivo e interesante para os

rapaces/zas, sen esquecer que é preciso traballar dende unha ampla perspectiva de

medios e recursos que faciliten a adquisición de todas as competencias, propiciando

ao máximo situacións próximas á realidade e entorno do neno, á aplicación na súa

vida cotiá e ás necesidades e posibilidades que a sociedade actual demanda e

plantexa.

295

Documents

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 4º CURSO EDUCACIÓN PRIMARIA · 2020-06-02 · Obxectivos de 4º curso de Educación Primaria. 3.- Desenvolvemento do currículo por ... biblioteca, dous