PROGRAMACIÓN DA DISCIPLINA DE LATÍN DE 4º E.S.O. I.E.S. D'O CASTRO 2015-16

1. OBSERVACIÓNS XERAIS Esta programación corresponde a unha materia opcional do segundo

ciclo do E.S.O. A pretensión fundamental é posibilitar aos discentes un achegamento específico a

nosa herdanza clásica, fundamentalmente a partir de contidos lingüísticos, manifestación por

excelencia da cultura da que procedemos, que han axudalos a comprender mellor o mundo no que

viven e tamén a si mesmos. Desde esta perspectiva, é unha materia imprescindible para os discentes

que van cursar a opción do bacharelato humanístico, xa que aporta os rudimentos dunha materia na

que profondizarán; de igual modo, axudará aos que sigan outros vieiros a clarificar as raíces da súa

propia identidade e a obter unha formación lingüística e cultural que lles facilite a mellora no

coñecemento e uso das propias linguas como instrumentos primordiais de aprendizaxe e

comunicación. Por outra banda, a práctica da tradución ofrece unha experiencia de investigación

que axuda a desenvolver as capacidades de razoamento lóxico e de memoria, co que se potencia a

aprendizaxe significativa, así como os hábitos de disciplina no estudio –nada máis clásico que o

horaciano nulla dies sine linea-e de constancia no traballo, na línea do gutta cauat lapidem non ui,

sed saepe cadendo, tan necesario para a súa vida.

2. CONTRIBUCIÓN Á ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS

a) Competencia lingüística: o Latín é o mellor instrumento para a adquisición de vocabulario,

incluídos os seus compoñentes e as regras de combinación. A introdución noestudio das evolucións

fonéticas, morfolóxicas e semánticas e o coñecemento da estrutura da lingua latina contribuirán a

unha percepción máis matizada do que é un sistema lingüístico e, sobre todo, das linguas que

derivan do latín ou recibiron unha achega importante del. Os procedementos etimolóxicos e de

formación de palabras potencian, á súa vez, o emprego da linguaxe como instrumento de

comunicación.

b) Competencia na percepción do entorno físico: o Latín posibilita unha mellor comprensión dos

espacios xeográfico, social e político que conforman Europa, da cultura común e da influencia de

outras que seguen a estar presentes no mundo actual.

c) Competencia na expresión cultural e artística: esta materia aporta un sustento teórico mínimo da

literatura e as artes en xeral que potencia que o alumno comece a apreciar e gozar coas

manifestacións estéticas como producto da creación humana e como testemuña da historia; así

mesmo, o discente poderá valorar criticamente as manifestacións literarias e artísticas posteriores

inspiradas na cultura grecolatina. O coñecemento dos restos arqueolóxicos do entorno favorecerá a

valoración da nosa herdanza e dos esforzos pola súa conservación.

d) Competencia social e cidadá: o coñecemento das institucións e do modo de vida dos romanos

axudará a entender os valores políticos, sociais e espirituais dunha Europa diversa que afonda as

súas raíces na cultura grecolatina. A comparación entre as formas de vida do mundo clásico e as

actuais favorecerá unha actitude critica para valorar o bo que debemos conservar e no que

melloramos e debemos seguir avanzando, v.g., na participación cidadá ou na negociación e na

aplicación dos dereitos humáns en condicións de igualdade para todos. De igual modo, fomentarase

o traballo cooperativo e o respecto pola diferencia de criterios e pola liberdade de expresión.

e) Competencia no tratamento da información e nos medios dixitais: mediante a busca de

información na rede aprenderán a facer un uso crítico dos contidos que atopen; empregando as

aplicacións informáticas aprenderán a elaborar traballos de investigación e como presentalos,

familiarizándose así co uso das TICs.

f) Competencia na formación persoal: a aplicación de técnicas de recollida, selección e síntese da

información que manexan, a identificación de palabras clave e a distinción das ideas principais

favorecen o desenvolvemento cognitivo.

g) Competencia de aprender a aprender: o estudio dos elementos básicos do latín, na medida en que

propicia a habilidade para organizar a aprendizaxe, favorece as destrezas de autonomía, disciplina e

reflexión e proporciona un rigor lóxico no proceso formativo.

h) Competencia de autonomía persoal: a busca, a selección e a interpretación da información, por

unha banda, e, por outra, o traballo cooperativo, a posta en común dos resultados, coa

correspondente valoración das achegas dos compañeiros e a corrección dos propios erros, propician

o afán de superación.

3. OBXECTIVOS

a) Comprender textos latinos en contextos onde o sentido sexa facilmente deducible. Este obxectivo

contribúe a desenvolver os obxectivos e), h) do E.S.O.

b) Identificar e relacionar elementos morfolóxicos, sintácticos e léxicos da lingua latina que

permitan a análise e a tradución de textos sinxelos. Este obxectivo contribúe a desenvolver os

obxectivos f), h) do E.S.O.

c) Desenvolver os hábitos de organización, traballo e disciplina no estudio a partir dos mecanismos

de estruturación mental que implica o proceso de análise e tradución de textos latinos. Este

obxectivo contribúe a desenvolver os obxectivos b), e), g) do E.S.O.

d) Mellorar a lectura comprensiva e a expresión oral e escrita mediante o ceñecemento do

vocabulario e as estruturas gramaticais latinas. Este obxectivo contribúe a desenvolver os

obxectivos g), h), i), m), n) do E.S.O.

e) Coñecer a orixe e evolución das linguas romances para valorar os trazos comúns e a diversidade

lingüística como mostra da riqueza cultural dos pobos de Europa. Este obxectivo contribúe a

desenvolver os obxectivos a), g), i), j), m), n) do E.S.O.

f) Utilizar as regras fundamentais de evolución fonética do latín ás linguas romances e identificar

palabras patrimoniais, cultismos e expresións latinas en diferentes contextos lingüísticos. Este

obxectivo contribúe a desenvolver os obxectivos f), h), i), m), n) do E.S.O. g) Entender o

significado do léxico común de orixe grecolatina da propia lingua e comprender vocabulario culto,

científico e técnico a partir dos seus compoñentes etimolóxicos. Este obxectivo contribúe a

desenvolver os obxectivos f), h), m), n) do E.S.O. h) Reflexionar sobre os elementos formais e as

estruturas lingüísticas das linguas romances coñecidas polo alumno, a través da comparación co

latín, modelo de lingua flexiva. Este obxectivo contribúe a desenvolver o obxectivo f), g), h), i), j),

m), n) do E.S.O

i) Coñecer os aspectos relevantes da cultura e da civilización romanas, utilizando diversas fontes de

información e diferentes soportes, para identificar e valorar a súa continuidade no noso patrimonio

cultural, artístico e institucional. Este obxectivo contribúe a desenvolver os obxectivos a), c), d), g),

j), k), l), m), n) do E.S.O.

j) Coñecer os xéneros literarios grecolatinos máis importantes. Este obxectivo contribúe a

desenvolver os obxectivos e), g), j), m) da E.S.O.

4. SECUENCIACIÓN DOS CONTIDOS A adquisición dos contidos será de progresiva

complexidade e cada aprendizaxe consolidará á anterior respecto do mesmo contido, sobre todo nos

referentes aos bloques lingüístico e textual. Respóndese así á organización lóxica da propia materia

-trátase dunha lingua- e á teoría da aprendizaxe significativa, que propón que cada novo contido

teña un carácter globalizador. A distribución dos contidos en catro bloques implica un tratamento

específico e equilibrado dentro dun contexto xeral no que os diversos elementos atopen unha

explicación relacionada e coherente. O plantexamento sería diferente no caso de que todos os

alumnos do grupo tivesen cursado –ou estivesen a facelo- Cultura Clásica, mais neste ano

académico non hai ningún alumno que a teña cursado; iso implica a necesidade de comezar desde

abaixo e incidir por igual nos catro bloques

5. TEMPORALIZACIÓN As horas lectivas son unhas vinte e catro por trimestre. A programación

divídese en cinco unidades didácticas. O promedio de cada unha é de 20 horas. A práctica do ensino

amosa que, polo xeral, as primeiras unidades do curso seguen un ritmo máis lento, sobre todo cando

é o primeiro ano que se cursa unha materia. Cada grupo de alumnos -mesmo cada discente- require

unha especificación da programación e polo tanto unha constante revisión da temporalización. Por

outra banda, como as explicacións, sobre todo gramaticais e léxicas, mais tamén, en certa medida,

do legado latino, veñen en parte esixidas polos textos que se traducen, será bastante frecuente que

algúns contidos de unidades didácticas posteriores teñan que ser explicados antes, polo que non me

parece adecuado dar unha temporalización exacta de cada unidade didáctica, xa que restrinxiría a

adaptación ás necesidades e ó ritmo de cada grupo concreto. Como a aprendizaxe nesta disciplina é

progresiva e circular, os obxectivos e contidos dunha unidade supóñense parte da seguinte.

6. CONTIDOS MÍNIMOS

6.1. O sistema da lingua latina -Ler en latín. O abecedario. -Categorías gramaticais; concepto e

valores dos casos; características dos verbos. -Morfosintaxe do sustantivo: as declinacións.

-Morfosintaxe do adxectivo: tipos. 8 -Flexión verbal dos verbos regulares e de sum no infectum da

voz activa1 . -Palabras invariables: morfosintaxe das preposicións; formación de adverbios de modo

a partir dos adxectivos. -Estruturas clausulares básicas. -Tradución de textos latinos sinxelos ao

galego e ao castelán. -Comparación da estrutura morfosintáctica latina coa da lingua na que se

traduce. -Valoración da lingua latina como principal vía de transmisión e continuidade do mundo

clásico e instrumento privilegiado para comprender o sistema das linguas romances.

6.2. A historia e evolución da lingua latina -Orixe do latín: clasificación das linguas indoeuropeas.

As linguas derivadas do latín. -Xeiras na historia da lingua latina. -Niveis de uso do latín. O latín,

lingua de cultura. -Pervivencia das linguas clásicas. Latinismo, cultismo, semicultismo e palabra

patrimonial. 1 Incorporamos a modificación proposta na memoria do final do curso pasado. -A

achega léxica do latín ás linguas modernas non derivadas del.

6.3. A formación das palabras -Principais lexemas, prefixos e sufixos de orixe latina nas linguas nais

do discente. -Definición etimológica das palabras. Precisión no uso dos termos. O vocabulario

científico e técnico. -Latinismos de uso máis frecuente.

6.4. Vías non lingüísticas de transmisión do mundo clásico -Roma antiga: as orixes mitolóxicas.

Marco xeográfico e cronolóxico. -Sistemas políticos en Roma. -O urbanismo e as vías de

comunicación en Hispania e Gallaecia. -A vida familiar: a familia, a infancia, o matrimonio, o culto

ós mortos, a educación, o vestido... Comparación entre a vida familiar romana e a actual.

-Romanización de Hispania e Gallaecia. -Restos arqueolóxicos clásicos máis importantes do noso

entorno. -Mitoloxía: concepto. Panteón clásico. Estructura piramidal da sociedade divina. Algúns 9

mitos. -A relixiosidade clásica: pervivencia actual dos ritos. -A organización e o cómputo do tempo.

Relación entre o calendario e a mitoloxía. Recoñecemento dos elementos do calendario que

perviven entre nós. Identificación dos fenómenos astronómicos nos que se fundamenta o calendario.

-Lectura de textos adaptados da literatura latina e outros sobre os distintos aspectos non lingüísticos

estudiados.

7. SECUENCIACIÓN DAS UNIDADES DIDÁCTICAS

7.1. Unidade didáctica I: "Os fundamentos da nosa lingua e da nosa cultura”

7.1.1. Obxectivos didácticos -Coñecer os antecedentes remotos do concepto “Europa” e o marco

lingüístico no que comezou o latín. -Coñecer o marco xeográfico e a circunstancia histórica na que

comezou o mundo clásico. -Recoñecer o parentesco entre o latín e as linguas románicas coñecidas.

-Reflexionar sobre os medios empregados polas distintas linguas para transmitir os mesmos

contidos e respectar as diferencias lingüísticas como sinal de identidade dos pobos. -Ler en latín.

-Analizar en textos latinos sinxelos as consecuencias do mecanismo da flexión.

7.1.2. Contidos

7.1.2.1. O sistema da lingua latina -O alfabeto latino. Comparación co galego e o castelán. A

pronuncia do latín. Cantidade e acento. -Categorías gramaticais: o nome. O latín, lingua flexiva.

Restos de declinación en romance. Concepto e valores fundamentais dos casos. Tema e enunciado

das cinco declinacións. -Categorías gramaticais: o verbo. Temas verbais. Tema e enunciado das

catro conxugacións regulares. -Reflexión sobre as linguas vernáculas do discente ao comparar as

súas estructuras coas do latín. -A interpretación dos textos latinos. Inicio nas técnicas de tradución.

A orde das palabras en 10 latín. A concordancia. -Tradución ao galego e ao castelán de textos moi

breves (cláusulas simples), con palabras trans- parentes e de dificultade acorde coa evolución da

explicación conceptual. -Valoración do latín, orixe das linguas nai do discente e doutras do seu

contorno, e afán por coñecer como pervive.

7.1.2.2. A historia e evolución da lingua latina -Orixe da lingua latina. Pervivencia do latín.

-Concepto de latinismo, cultismo, semicultismo e palabra patrimonial.

7.1.2.3. A formación das palabras -Léxico. Nocións básicas. -Interpretación dun 20% dos latinismos

do curso. -Identificación de palabras latinas con outras en romance empregadas polo alumno.

7.1.2.4. Vías non lingüísticas de transmisión do mundo clásico -Marco xeográfico e cronolóxico.

-As orixes mitolóxicas de Roma. -A organización política europea.

7.1.3. Actividades -Situar no mapa as diferentes linguas indoeuropeas. -Dado un texto sinxelo, con

palabras transparentes, analizar razoadamente a cantidade das penúltimas sílabas e logo lelo.

-Clasificar as palabras dunha lista dada en sustantivos e verbos; decir a declinación de aqueles e a

conxugación e temas destes. -Construir cláusulas en lingua vernácula variando as funcións dun

sustantivo dado, e logo, coa axuda da profesora, expresar esas funcións en latín. -Analizar os

elementos de cláusulas breves latinas cun vocabulario transparente e traducilas ao galego ou

castelán. -Nunha lista de palabras, emparellar a latina coas derivadas en vernácula e clasificalas

como cultismos, semicultismos ou palabras patrimoniais. -Visión de películas sobre a orixe de

Roma -v.g., "A lenda de Eneas" ou "Rómulo e Remo". -Para o tema das orixes de Roma leremos

Cuentos y leyendas del nacimiento de Roma, de F. 11 Sauterau (Madrid, Anaya 2002).

7.1.4. Recursos -O material de exercicios buscarémolo nos libros de gramática e de exercicios ou

ben no libro de texto. -Para a organización política europea precisamos do mapa.

7.2. Unidade didáctica II: "A organización político-social de Roma. Os sistemas políticos" 7.2.1.

Obxectivos didácticos -Reflexionar sobre os elementos sustanciais que conforman as linguas,

recoñecendo as relacións entre as estructuras latinas e as das linguas derivadas. -Valorar a herdanza

latina como riqueza lingüística e cultural no galego e no castelán. -Identificar as características das

institucións políticas romanas, recoñecéndoas nas nosas. 7.2.2. Contidos

7.2.2.1. O sistema da lingua latina -Morfosintaxe nominal: primeira declinación. -Morfoloxía

verbal: o presente de indicativo na voz activa dos verbos regulares e de sum. -Palabras invariables:

as preposicións. Circunstancias de lugar no espacio e no tempo. A expre- sión do instrumento.

-Estructura da cláusula simple. -Observación e avaliación, en textos moi breves e sinxelos, dos

elementos da morfosintaxe. -Comparación da estructura morfosintáctica dos textos latinos coa das

linguas nai do alumno. Tradución.

7.2.2.2. A historia e evolución da lengua latina -Concepto de evolución fonética, morfolóxica e

semántica. -Nocións básicas de evolución do latín ao galego e ao castelán: as vogais.

7.2.2.3. A formación das palabras -Recoñecemento da etimoloxía das palabras de orixe latina nas

linguas coñecidas polo alumno, en especial nas vulgares, a partir da lectura de textos latinos.

-Interpretación dun 20% de latinismos.

7.2.2.4. Vías non lingüísticas de transmisión do mundo clásico -Organización social e institucións

políticas romanas (continuación).

7.2.3. Actividades -Analizar textos latinos moi sinxelos que conteñan a estructura elemental da

cláusula simple, traducilos e analizar sintácticamente a tradución. -Presentar unha lista de vocábulos

latinos transparentes e deducir os derivados cultos e patrimoniais no galego e no castelán. -Como

lectura para traballo, Julio César y la guerra de las Galias, colección “Para descubrir a los clásicos”

(Madrid, Akal 2002) ou Guárdate de los Idus, de Lola Gándara (Madrid, SM 2000).

7.2.4. Recursos -Como bibliografía auxiliar para a historia de Roma pódese sugerir a consulta

dalgún manual, como o de Kovaliov, ou dicionarios de institucións -v.g., Dicionario de la

civilización romana, de J. CL. Fredouille (Barcelona, Larousse-Planeta 1996) ou Guía romana

antigua, de G. Hacquard & al. (Madrid, Palas Atenea 1993)-. Para o que teña un interese especial no

tema dos sistemas políticos, pódeselle indicar a lectura de Guárdate de los Idus, de Lola Gándara

(Madrid, SM 2000) ou a visión das películas "Xulio César" ou "O asasinato de Xulio César", que

tratan, desde cadanseu punto de vista, a conversión da república no imperio; a película "A caída do

Imperio Romano" e o opúsculo En la Roma de Augusto, de F. McDonald y M. Bergin (Madrid,

Anaya 1990), sobre o imperio. Igualmente, pódeselles recomendar a búsqueda de información

filtrada en internet.

7.3. Unidade didáctica III: "Iniciación na mitoloxía e relixión romanas"

7.3.1. Obxectivos didácticos -Analizar diversos textos, traducidos e orixinais, distinguindo as súas

características. -Ordenar os conceptos lingüísticos propios, establecendo categorías, xerarquías,

oposicións e relacións entre ámbitos lingüísticos diversos. -Inferir que moitos feitos da vernácula só

se explican a partir da lingua nai. -Identificar e recoñecer o valor da mitoloxía no mundo antigo e a

súa influencia ata os nosos días como elemento integrador de actitudes diferentes.

7.3.2. Contidos

7.3.2.1. O sistema da lingua latina -Morfosintaxe do sustantivo: segunda e terceira declinacións.

-Morfosintaxe do adxectivo: tipos. -Morfoloxía verbal: o tema de infectum no indicativo da voz

activa dos verbos regulares e de sum. -Contexto histórico, social e cultural dos textos que se

traducen.

7.3.2.2. A historia e evolución da lingua latina -Evolución das consoantes iniciais e en sílaba

interior.

7.3.2.3. A formación das palabras -Interpretación dun 20% de latinismos.

7.3.2.4. Vías non lingüísticas de transmisión do mundo clásico -Mitoloxía: sistema de deuses e

heroes. Funcións a través do tempo. Función e interpretación de mitos e personaxes míticos. Os

deuses e os mitos clásicos nas artes. -Relixión: religio versus superstitio. Os cultos romanos.

Cristianización do pagano. -Distinción entre os feitos relixiosos e os supersticiosos. -Reflexión

sobre os costumes galegos relacionados coa relixión e a súa orixe latina.

7.3.3. Actividades -Descompoñer os nomes e verbos nos seus elementos morfolóxicos constitutivos.

-Analizar textos latinos moi sinxelos que conteñan a morfosintaxe explicada nesta unidade, tradu-

cilos e comparar a estructura sintáctica da tradución coa latina. -Inventar contextos onde se usen os

novos latinismos aprendidos. -Identificación dos atributos e funcións dos deuses do panteón clásico.

-Participación nalgunha representación relacionada coa mitoloxía. -Elaboración, por parte dos

discentes, dunha lista con feitos e actitudes relixiosas e contrapoñela a outra con feitos e actitudes

supersticiosas, sacadas da vida cotiá do seu contorno. -Como lectura para traballo, Ana y la Sibila,

de Antonio Sánchez-Escalonilla (Barcelona, Bambú 2007) na metade do camiño entre o tema social

e histórico e a relixión e de lectura agradable para os discentes.

7.3.4. Recursos -Para o contido mitolóxico, a parte dos dicionarios clásicos imprecindibles, como o

Grimal ou Ruiz de Elvira, poderáselles mandar a lectura de libros axeitados á súa idade: v.g., Mitos

clá- sicos2 , La mirada de los dioses, de J. Martínez Isla (Alicante, Dísgrafos 1990); agradable, mais

un tanto ad libitum do seu autor, Los mitos de los dioses, de L. de Crescenzo (Barcelona, Seix

Barral 1994); unha mitoloxía amena e en clave de humor, Los dioses no eran tan divinos, de J.

Gómez Molero (Lucena, Merial 2000) e moitos outros que sería longo enumerar. Para o estudio dos

heroes, os de J. Martínez Isla e de Crescenzo -continuación dos referidos ós deuses- ou

Emperadores, deuses e heroes da mitoloxía romana, de K.Usher (Vigo, Xerais 1988). Para calquera

tema da mitología en xeral hai moita información en internet, non sempre científica, que han

aprender a discriminar, comparando entre a que obteñen uns e outros. Igualmente poden disfrutar

xogando co material que se nos presenta ad hoc, sobre todo nas páxinas específicas de cultura

clásica. -Pódese acudir á colección de postais ou diapositivas dalguhna pinacoteca ou que se

conqueriran nalgunha viaxe. Así mesmo, a rede é un bo recurso para obter fotografías. -Para a

relixión romana: Dicionario de las religiones (Madrid, Espasa Calpe 1998), El mundo de las

religiones (Estella, Verbo Divino-Paulinas 1985), Historia de las religiones (Madrid, Siglo XXI

1981, v. II); Diosas y adivinas. Mujer y adivinación en la Roma antigua, de S. Montero Herrrero

(Madrid, Trotta 1994). -Sobre os costumes relixiosos e supersticiosos e sobre as festas galegas:

Galicia mágica, de S. Lorenzo Sacco (Barcelona, Martínez Roca 1991); Creencias del

costumbrismo religioso en Galicia, de H. de Sá (Excma. Diputación provincial de Pontevedra

1991); La Galicia insólita. Tradiciones gallegas, de A. Fraguas (A Coruña, Ed. do Castro 1990);

Romeiros do alén, de M. Gondar, (Vigo, Xerais 1989); sobre os costumes galego-romanos, De

correptione rusticorum, de S. Martiño Dumiense. O texto base para a comparación cos ritos e cultos

romanos é o ovidiense Fasti. De utilidade é o Dicionario dos nomes galegos, de Ferro Ruibal.

Outros textos que se poden poñer en paralelo coas festas e ritos hainos espallados por toda a

literatura latina.

7.4. Unidade didáctica IV: "A vida cotiá" 2. Con este título hai cando menos dous asequibles ós

discentes: de J.V. Rodríguez Adrados (Estella, Salvat 1992), e de R. Higueras (Zaragoza, Edelvives

1994).

7.4.1. Obxectivos didácticos -Establecer relacións entre as estructuras sintácticas do latín e as das

linguas derivadas. -Valorar o modo de vida romano como indicador da psicoloxía a da cultura

latinas. -Recoñecer a raíz romana de moitos feitos e costumes da nosa propia vida cotiá.

7.4.2. Contidos

7.4.2.1. O sistema da lingua latina -Morfosintaxe do sustantivo: cuarta e quinta declinacións.

-Morfoloxía verbal: o tema de infectum no subxuntivo da voz activa dos verbos regulares e de sum.

-Avaliación, en textos latinos breves, dos novos elementos morfosintácticos. Tradución ao romance.

7.4.2.2. A historia e evolución da lingua latina -Evolución das consonantes en sílaba final e grupos

consonánticos.

7.4.2.3. A formación das palabras -Formación de palabras en latín: a prefixación. -Interpretación

doutro 20% de latinismos novos.

7.4.2.4. Vías non lingüísticas de transmisión do mundo clásico -A vida cotiá: a infancia, o

matrimonio, o nome, o calendario... -Avaliación da forma de ser romana a partir da observación de

datos sobre a vida cotiá. -Identificación da permanencia de costumes romanas no noso propio

sistema de vida.

7.4.3. Actividades -Elaborar unha lista de palabras que sufriron a evolución das consonantes finais e

dos grupos consonánticos. -Dar unha lista de prefixos latinos e os seus valores correspondentes e

outra con vocábulos pre- fixados -a ser posible, de raíces transparentes ou coñecidas polos

alumnos-, precisar o signifi- cado desas palabras e os valores que aportan os prefixos ó vocábulo

simple. -Facer un traballo de investigación da etimoloxía e significado dos nomes do alumno e dos

seus familiares e amigos. -Designar un orde para que cada día un rapaz distinto se encargue de ter

posta nun recuncho do 16 encerado a data en latín. -Lectura dalgún libro sobre a vida cotiá dos

romanos. -Visión dalgún vídeo sobre o tema da unidade. -Visitas á parte romana de museos

(Pontevedra, Castrelos, Lugo, Ourense e A Coruña). -Excursións didácticas, nas que se lles dá un

cuestionario que devolverán coas respostas e que, á vez, serviralles de guía para fixárense nos

aspectos máis relevantes do que visiten. Suxírense: -Museu de Pontevedra - Castro de Sta. Trega -

Museu de Castrelos. -Lugo (murallas-mosaico-museu) - Castro de Viladonga. -Ourense (Museu

arqueolóxico, Burgas) - Ponte Bibei - Médulas de Carucedo. -Como libro de lectura, Así vivían los

romanos, de varios autores (Madrid, Anaya 1990).

7.4.4. Recursos -Para a onomástica é un bo auxiliar o Dicionario dos nomes galegos, de X. Ferro

Ruibal & alii (Vigo, Ir Indo 1992). Hai outros manuais nas librerías e biblioteca do centro, que se

comparten con outras materias, como as de Lingua Castelá e Lingua Galega. Así mesmo, pódese

atopar información en internet, que ha de ser seleccionada e contrastada, pois non sempre é exacta.

-No resto dos aspectos culturais pódese usar calquera libro sobre a vida cotiá, v.g., o de Guillén,

Urbs Roma (Salamanca, Sígueme 1981), Carcopino, J., La vida cotidiana en Roma en el apogeo del

imperio (Madrid, Temas de hoy 1994), Grimal, P., La civilización romana (Barcelona, Juventud

1965) ou os dicionarios de institucións supra dictos. Máis axeitados ao nivel de desenvolvemento

cognitivo dos rapaces, Así vivían los romanos, de varios autores (Madrid, Anaya 1990), La vida

diaria de los romanos, de J. Carballude (Madrid, SM), Griegos y romanos, de varios autores,

(Madrid, Alhambra 1983) ou Vida cotidiana en Roma (Cuadernos de historia 16, 2v.). De igual

modo, se poden ilustrar os aspectos cotiáns coas películas "Os derradeiros días de Pompeia" e

“Golfus de Roma”. 7.5. Unidade didáctica V: "A romanización de Hispania e de Gallaecia"

7.5.1. Obxectivos didácticos -Utilización dos coñecementos gramaticais e léxicos para interpretar e

traducir textos sinxelos. -Enriquecer as linguas propias e outras que manexa o discente a partir do

estudio da latina. -Recoñecer o papel integrador do mundo greco-romano ao longo da historia de

Occidente nas distintas áreas da ciencia, do pensamento, da historia e das artes. -Buscar e indagar

nas fontes de información, relacionando elementos dispersos e analizando criticamente as súas

interpretacións. -Coñecer os rudimentos da arte, a ciencia e o deporte en Roma.

7.5.2. Contidos

7.5.2.1. O sistema da lingua latina -Aplicación dos conceptos gramaticais e léxicos á analise

morfosintáctica e á interpretación e tradución de textos latinos.

7.5.2.2. A historia e evolución da lingua latina -A achega léxica do latín ás linguas modernas non

derivadas del.

7.5.2.3. O léxico latino e a súa evolución -Formación de palabras en latín e grego: a prefixación e a

sufixación. -Estudio doutro 20% de latinismos novos.

7.5.2.4. Vías non lingüísticas de transmisión do mundo clásico -O urbanismo e as vías de

comunicación. -Introdución á arte e a ciencia en Roma. -O ocio e o deporte en Roma. -¿Por qué

somos latinos? A conquista e romanización de Hispania e de Gallaecia. -Restos arqueolóxicos

clásicos máis importantes do noso entorno.

7.5.3. Actividades -Presentar en forma de xogo oposicións de distintas palabras da mesma

etimoloxía e de orixe verbal e deducir as diferencias a partir dos valores dos vocábulos latinos dos

que proceden. -Dar unha lista de sufixos latinos e os seus valores correspondentes e outra con

vocábulos sufixa- dos -a ser posible, de raíces transparentes ou coñecidas polos alumnos-, precisar o

significado desas palabras e os valores que aportan os sufixos ó vocábulo simple.

7.5.4. Recursos -É un bo momento para fomentar o contacto con outras institucións do pobo, como

a biblioteca pública, na que poden consultar nalgunha enciclopedia o referente ao tema. Igualmente,

pódense mergullar na rede para atopar información pertinente.

8. METODOLOXÍA A elección dependerá dos contidos que se vaian ensinar e das características

do grupo que reciba o ensino. A clase, formada por persoas, precisa de estratexias distintas, segundo

as características psicolóxicas, o grao de coñecementos previos, os intereses e motivacións e o grao

e forma de integración social entre os membros do grupo. Mais o docente non esgota con isto a

experimentación metodolóxica: atento á marcha do curso, estará en constante tensión na busca dos

métodos máis axeitados para os contidos que se han aprender e para o nivel de evolución

cognitivoafectiva que ao longo do ano van acadando os discentes, suxeitos, en razón da idade, a

cambios variados e veloces. Como métodos concretos a seguir na disciplina de Latín, destacaremos,

en primeiro lugar, os exercicios prácticos sobre a materia que se explica, matizados tanto a nivel

individual como colectivo, dentro ou fóra da aula, mais sempre correxidos publicamente entre

todos. Aquí pódese seguir o método tradicional de sacar a un alumno concreto ó encerado, para que

plasme por escrito diante de todos o seu traballo e sexa o resto do grupo o que o avalíe. Mais este

método ten o inconveniente de que a meirande parte dos alumnos se poden sentir pouco ou nada

implicados na tarefa de faceren de xuíces, o que ademais non lles gusta. Hai unha variante que logra

manter abondo a atención, segundo a miña experiencia: o propio docente ou un alumno actúa como

secretario no encerado, e baixo a guía do profesor, en forma de preguntas, os alumnos van

respostando e facendo o exercicio, correxíndose entre eles cando discrepan. Esta forma tómase

como unha especie de xogo por parte dos alumnos: o docente participa como un membro máis en

tanto que ten dereito a dicir que está ou non dacordo. Outro método rendible -sobre todo cando o

profesor esgota as posibilidades de sacar do bloqueo intelectivo a un alumno- é pedirlle a un dos

rapaces que explique ó seu compañeiro ou ó grupo enteiro o contido que se está a tratar. Mesmo se a

facilidade para se expresar non é perfecta, servirá para desbloquear ós seus compañeiros, que

adoitan aceptar ben as explicacións dun igual. Esta estratexia pódese ver favorecida pola

disposición grupal dos pupitres. A técnica dos debates na aula serve para que os discentes aprendan

a expresarse e a escoitar ós demais, desenvolvendo un clima de respecto e tolerancia, por unha

banda, e, por outra, unha apertura ideolóxica ao confrontaren puntos de vista diferentes. Pero esta

estratexia, evidentemente, só se pode seguir no bloque referido á cultura. Os traballos só serán

recomendables para os contados alumnos cun meirande desenvolvemento das estructuras lóxicas,

capaces de elaborar traballos organizados e utis. Débese potenciar a creatividade. Para iso é un

método inmellorable a técnica de tradución e comentario de textos. Non se trata de traducir dun

xeito automático, senón de atopar o "que" e o 19 "como" da mensaxe e verquelo na lingua na que se

traduce, e iso implica o desenvolvemento da imaxinación e da creatividade. Outro método será a

busca, dirixida polo docente, de materiais na rede. Resulta ben rendible, xa que, ademais da enorme

cantidade de información que se pode atopar e que teñen que aprender a filtrar, sírvelles para a

práctica dos resumes e os esquemas e para desenvolver a capacidade de expresión crítica, oral e

escrita; e se potencia igualmente a familiaridade coas TICs. Para rematar, insistir en que a

metodoloxía debe estar encamiñada a desenvolver a creatividade e a capacidade crítica do discente

e a que non queden preguntas sen resposta.

9. MATERIAIS E RECURSOS Tendo en conta as posibilidades do centro de ensino, mencionamos

os materiais que se poden usar na aula: -encerado e xiz -libro de texto: Navarro González, J.L. &

Rodríguez Jiménez, J.M., Latín 4º ESO (Madrid, Anaya 2008) -libros de lectura con cuestións e

xogos sobre os textos que se len -libros de consulta; dicionarios; textos traducidos; revistas

-fotocopias e apuntes de clase -vídeo e DVD -ordenador con acceso a internet. Por máis que cada

unidade didáctica vai acompañada de recursos específicos que se poden utilizar, haberá a lectura

obrigatoria de algún libro, que se determinará dacordo cos intereses dos discentes, preferiblemente

de tema cultural ou literario, nos que se inclúe a mitoloxía. Esta actividade, ademais de servir para

completar o bloque do “Roma e o seu legado”, incitará ao desenvolvemento do pracer pola lectura.

Á vez, pódense aproveitar as lecturas para facer un traballo de comparación co tratamento do

mesmo tema en medios audiovisuais ou nas variopintas informacións que aparecen en internet, co

que se se favorecerá a familiaridade coas TICs. Mandaráselles recurrir a internet para buscar

informacións concretas de xeito crítico e realizar traballos que elaboren esa información. Así

mesmo, terán que utilizar a informática para a presentación dos documentos. Igualmente, poderán

participar nalgunha webquest de cultura clásica. Deberase inculcar no alumno a importancia de

preparar e conservar con coidado os seus materiais de traballo, que son medios para aprender e

algunha vez obxecto de avaliación. Mais tamén urxe que se responsabilicen dos bens comúns e se

fagan solidarios. É importante que o discente se acostume a realizar actividades fóra da aula, na

compaña do profesor ou sen el. Débeselle incitar á participación na vida cultural do entorno exterior

á escola: frecuentar as bibliotecas, asistir a conferencias axeitadas ao seu nivel, visitar librerías ou

feiras do 20 libro, asistir ao cine ou ao teatro...

10. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS I EXTRAESCOLARES Entre as actividades

extraescolares previstas está a asistencia á representación dunha obra de teatro grega e outra

romana, probablemente no marco das sesións que organiza en Lugo a Sección Galega da SEEC para

os alumnos que cursan as materias dos departamentos de Clásicas de Ensino Medio. Unha

interesante actividade complementaria será a participación na webquest do concurso “Odisea”,

organizado pola antedita sección da SEEC. Este apartado queda aberto a posibles conferencias,

exposicións, excursións didácticas e outras actividades que xordan ao longo do curso tanto no

centro de ensino como fóra.

11. CRITERIOS DE AVALIACIÓN E CUALIFICACIÓN EN RELACIÓN COAS

COMPETENCIAS BÁSICAS a. Identificar en textos traducidos de autores clásicos e modernos,

despois de resumilos, aspectos históricos ou culturais. Con este criterio preténdese comprobar a

capacidade de identificar en textos e situar no espacio e no tempo feitos e personaxes relevantes da

civilización romana e relacionalos con referentes actuais. Este criterio contribúe a avaliación das

competencias básicas b), c) e d). Constituirá un 10% da avaliación final. b. Distinguir nas diversas

manifestacións literarias e artísticas de todos os tempos a mitoloxía clásica como fonte de

inspiración e recoñecer no patrimonio arqueolóxico as pegadas da 21 romanización. Téntase de

comprobar se os alumnos son quen de identificar os mitos traballados na aula en manifestacións

literarias e doutro tipo e de recoñecer as pegadas do mundo clásico nos distintos restos

arqueolóxicos e manifestacións artísticas, ben explicando as características distintivas, ben

diferenciándoas a través dos medios audiovisuais. Con este criterio avaliamos as competencias

básicas c), e) e h). Será un 5% da nota final. c. Aplicar as reglas básicas de evolución fonética a

étimos latinos que dean orixe a termos romances do vocabulario habitual e establecer a relación

semántica entre un termo patrimonial e un cultismo. Preténdese avaliar a capacidade para usar os

mecanismos de evolución fonética e analizar as diferencias de significado entre palabras da mesma

orixe. Perante este criterio avalíanse as competencias básicas a) e g). Será criterio de avaliación dun

10% da puntuación final. d. Identificar compoñentes de orixe grecolatina en palabras da linguaxe

cotiá e no vocabulario específico das ciencias e da técnica e explicar o seu sentido etimológico.

Téntase de comprobar a capacidade de recoñecer os formantes grecolatinos e definir

etimolóxicamente os termos tanto cotiáns coma científicos e técnicos. Avaliamos con este criterio as

competencias básicas a) e g). Será criterio de avaliación dun 10% da puntuación final. e. Recoñecer

latinismos e locucións usuais de orixe latina incorporadas ás linguas coñecidas polo alumno e

explicar o seu significado en expresións orais e escritas. Este criterio pretende verificar se o

alumnado identifica e comprende as expresións latinas integradas nas linguas modernas e se é capaz

de utilizalas de xeito coherente. Avaliamos con este criterio as competencias básicas a) e g). Suporá

un 10% da avaliación final. f. Recoñecer os elementos morfolóxicos e as estruturas sintácticas

elementais da lingua latina e comparalos cos da propia lingua. Trátase de constatar a compresión do

funcionamento básico da lingua latina e a capacidade de establecer analoxías e diferencias con

elementos e estruturas da súa propia lingua. Perante este criterio avaliamos as competencias básicas

a) e g). Contará un 30% da nota final. g. Traducir textos breves e sinxelos e producir, mediante

retroversión, oracións simples utilizando as estruturas propias da lingua latina. Tenta de comprobar

se as alumnas e os alumnos asimilaron as estruturas morfolóxicas e sintácticas elementais da lingua

latina e se son capaces de recoñecelas para realizaren traducións directas ou inversas de textos

elaborados de escasa dificultade. Avalíanse as competencias básicas a) e g). Este criterio avaliará o

20% da nota. h. Manexar recursos que lle permitan ao alumnado elaborar, guiado polo profesorado,

un traballo temático sinxelo sobre calquera aspecto da produción artística e técnica, a historia, as

institucións, ou a vida cotiá en Roma. Téntase de comprobar se os alumnos son capaces a buscar

información e a elaborar un traballo sobre algúns dos aspectos de legado clásico e a capacidade de

exposición posterior na aula. Avalíanse con este criterio todas as competencias básicas da E.S.O.,

con menor incidencia na lingüística. Avaliará o 5% da nota final.

12. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Procedementos Instrumentos

Definición de conceptos fundamentais da cultura latina Cuestións específicas das probas obxectivas

Lectura de textos axeitados ao nivel cognoscitivo Resumes e esquemas Cuestións sobre a lectura

Actividades relacionadas co léxico Cuestións específicas das probas obxectivas Invención de

contextos nos que usar con propiedade os latinismos estudiados Cuestións específicas das probas

obxectivas Traballos de investigación de campo Actividades gramaticais e de tradución Cuestións

específicas das probas obxectivas Corrección na expresión oral e escrita Traballos Exposicións orais

Utilizacións das TICs Traballos

13. PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS NOS

CONTIDOS PROGRESIVOS a. Proba de avaliación inicial: realizarase ó comezo do curso para ver

o grao de coñecemento dos discentes sobre o sistema da lingua, a súa historia e evolución, o léxico

e a cultura, temas que nalgún caso poden ter vistos en materias de cursos anteriores, como as de

Lingua Castelá ou Galega, Ciencias Sociais ou Relixión, entre outras. Serviranos para saber en que

aspectos deberemos incidir máis. b. Probas de avaliación formativa: A base estará nas probas

obxectivas de avaliación, unha ou dúas por trimestre, que aportarán unha porcentaxe da nota

segundo os criterios que tenten avaliar: unhas veces incluíran preguntas sobre os libros lidos e os

traballos realizados e noutras ocasións estes aspectos serán avaliados en probas específicas ou

oralmente. c. Proba de avaliación sumativa: comprensiva de toda a materia estudiada durante o

curso. No seu momento decidirase a conveniencia ou non de volver a avaliar a lectura dos libros e a

presentación dos traballos xa cualificados positivamente en trimestres anteriores. d. A cualificación

final da proba obxectiva, tanto formativa coma sumativa, virá matizada pola actitude do discente

diante da materia, valorada mediante a asistencia a clase, o traballo na aula e na casa e o

comportamento.

14. PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL Constará dunha

proba obxectiva avaliable e non calificada, que incluirá: a. Definición de conceptos da cultura latina

a partir dos coñecementos que poidan ter visto en cursos anteriores en materias como Ciencias

Sociais, Relixión ou Literaturas. b. Ítemes relacionados co léxico: cultismos, semicultismos,

palabras patrimoniais, prefixos, sufixos e raíces… c. Invención de contextos nos que usar con

propiedade os latinismos estudiados. d. Análise sintáctico ou morfosintáctico de cláusulas sinxelas

nas linguas nais dos discentes.

15. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN Non haberá probas obxectivas de recuperación durante

a avaliación formativa, xa que por ser o Latín unha materia de contidos de progresiva

complexidade, os anteriores son obxectos de avaliación nas probas seguintes. Só haberá alomenos

unha segunda proba de avaliación sumativa, para non deixar ao azar o resultado da materia: neste

caso, contabilizarase para obter a 24 cualificación final a nota media das acadadas nas probas

obxectivas de avaliación sumativa.

16. PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES A práctica

da materia non recuperada, dado que se trata de contidos de progresiva complexidade, vaise

realizando á vez que se fan os exercicios das novas explicacións. A aqueles alumnos que estean

dispostos, daráselles exercicios para que poidan traballar máis polo miúdo os contidos que teñen

menos craros e solucionen as súas dúbidas coa corrección personalizada por parte da profesora. Só

cando a docente perciba que as dúbidas ou incomprensións son xeralizadas, volverá a repasar ese

tema concreto con todo o grupo.

17. PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACIÓN DE MATERIAS PENDENTES Nesta materia,

a nivel do E.S.O. non existen materias pendentes, xa que a Cultura Clásica non é chave para o Latín

de 4º, ao seren ambas materias optativas independentes. De igual modo, os alumnos de 4º non

asisten a programas de reforzo con atribución horaria. 18. PROGRAMAS ESPECÍFICOS

PERSONALIZADOS PARA OS DISCENTES REPETIDORES Os alumnos repetidores seguirán o

mesmo programa que os seus compañeiros que cursan a materia por vez primeira, pudendo

beneficiarse do mesmo plan de superación da materia pendente que o resto dos alumnos do curso.

Sen embargo, daráselles a posibilidade de que preparen a proba de acceso a Ciclo Medio nas horas

de clase da materia, baixo a supervisión da profesora, sempre segundo o criterio e directrices da

orientadora do centro.

19. CRITERIOS DE PROMOCIÓN Na cualificación final, matizada pola actitude, o discente

deberá acadar o 50% dos contidos mínimos, tanto en xuño coma en setembro.

20. AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINANZA E DA PRÁCTICA DOCENTE Dado que a

avaliación é única en tres procesos –inicial, formativa e sumativa-, o plan de avaliación do proceso

de ensinanza e da práctica docente vai incluído no proceso de seguimento do grao de consecución

dos obxectivos, do que forman parte, así mesmo, as actividades de avaliación.

21. MEDIDAS PARA A ATENCIÓN Á DIVERSIDADE En prol da individualización do ensino

hanse programar medidas xerais de adaptación curricular: actividades que sirvan de reforzo na

aprendizaxe ós máis lentos e outras que amplíen o coñecemento de quen sobrepase o grao de

desenvolvemento cognitivo propio do grupo. Moi motivador é implicalos na realización dun

traballo que lles interese, elexido por eles mesmos. Outro xeito de reforzo da aprendizaxe é repetir

os controis, explicando de cada vez os erros. Así mesmo, poderanse dar exercicios de reforzo dos

materiais explicados, sobre todo no que atinxe á gramática, con textos simples, que sirvan para

afondar na comprensión dos contidos. Pode darse o caso de que o discente non domine as

estructuras gramaticais dos seus idiomas nais: nese caso haberá que proporcionarlle exercicios en

galego ou castelán antes de chegar ao latín. Aos alumnos máis avantaxados pódeselles proporcionar

exercicios de maior dificultade, reforzadores dos motivos de logro.

22. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES Hai catro tipos de circunstancias nas

que incorporar os temas transversais: facelos coincidir coas datas nas que a sociedade os

commemora -día dos dereitos humanos, da muller traballadora...- ; coas campañas de

sensibilización -o racismo...-; optar por un tratamento interdisciplinar, dacordo coas áreas

implicadas para tocar o tema todos á vez; aproveitar as situacións espontáneas para provocar a

reflexión, mandándolles aos propios alumnos que requiran máis información, se cadra, doutros

profesores. Moitas veces xurdirán os temas a partir dos textos e temas que se analizan; outras serán

enunciados como manifestación das propias inquedanzas dos discentes. Nas tres primeiras

circunstancias apuntadas partirase de textos e material audiovisual buscados ad hoc polo docente.

Así, v.g., na educación para a saúde, usaremos os que teñan que ver co exercicio físico e os

deportes, a alimentación, as comidas, o uso das drogas, etc. Na educación para o consumo,

perícopas sobre as clases sociais, a vivenda, etc. Para a igualdade de sexos, autores que traten o

tema do machismo, da familia ou da dignidade da persoa, ou mitos sobre a diferente forma de

entender os roles masculino e feminino. Na educación para a paz, textos sobre guerras, a

romanización, etc. Para a educación ambiental nada mellor que unha perícopa co tópico do locus

amoenus, anque tamén utilizaremos Bucólicas e Xeórxicas, de Virxilio. Para o lecer, un texto sobre

as termas, entre outros. Para a educación vial, textos sobre as calzadas e os miliarios e topónimos

que fagan referencia a eles. Porque o motivo máis importante, quizais, da pertenza do Latín ó

currículum do ESO e do Bacharelato de Humanidades é que chegemos a coñecer mellor as nosas

sinais de identidade persoal e cultural, nesta materia teñen cabida case que tódolos temas

transversais do currículum, xa que homo sum. Nil humani a me alienum puto.

23. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Tentaremos ler un libro cada mes

ou cada dous, dependendo da velocidade e da comprensión lectora dos discentes. Para o

desenvolvemento da competencia lectora traballaremos con textos de distinto tipo: narracións

novelísticas de tema romano, lendas mitolóxicas, textos informativos, cancións, poemas, imaxes de

representacións artísticas en fotografía ou buscadas na rede, noticias xornalísticas… Os libros de

lectura fixa negociaranse cos discentes segundo as súas preferencias e a temática que tratemos na

aula. Para os outros textos, estaremos abertos á marcha do grupo, ás súas inquedanzas e ás

circunstancias que poidan xurdir oportunamente. Buscarase como unha estratexia de comprensión

lectora que o texto, na medida do posible, conecte cos intereses dos discentes. Para o

desenvolvemento da competencia literaria utilizaremos a lectura alomenos dalgún capítulo da

Eneida en versión adaptada. Segundo as características do grupo e o tipo de texto, verase a

conveniencia da lectura individual ou en conxunto na aula. Estes textos serán obxecto de cuestións

nas probas obxectivas 27 ou por medio de traballos guiados por preguntas. Como estratexia para

coñecer a comprensión dos discentes e para mellorala, será conveniente, de cando en vez, a lectura

en voz alta, ben útil para percibir onde dubidan e facer as aclaracións pertinentes, así como para

explicar e ampliar o vocabulario, poñer en común ideas e axudalos a distinguir cales destas son as

principais. De igual modo, poderanse facer exercicios de comprensión: v.g., textos con erros ou

lagoas ou que deban seren completados, xogos e pasatempos que teñan que ver coa comprensión

dos textos xogos de léxico…

24. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC •Traballarán exercicios de páxinas escollidas

da rede ou elaborados pola docente mediante programas informáticos ad hoc (v.g., Ardora ou Java

Clic) para resolver no ordenador. •Empregarán as aplicacións informáticas para elaborar e presentar

traballos de investigación. •Buscarán información na rede e aprenderán a facer un uso crítico dos

contidos que atopen. •Aproveitarán algunhas lecturas para facer un traballo de comparación co

tratamento do mesmo tema en medios audiovisuais ou nas variopintas informacións que aparecen

en internet. E para respostar ás cuestións sobre os libros de lectura ou os filmes que visionen, ás

veces terán que recurrir á rede. •Participarán nalgunha webquest de Cultura Clásica, como o

concurso “Odisea”, organizado pola Sección Galega da SEEC.

25. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA Dacordo co Plan de

Convivencia do Centro, este departamento considera a convivencia nel cunha visión construtiva e

positiva, en tanto que considera que as actuacións han ir encamiñadas ao desenvolvemento de

comportamentos adecuados para convivir mellor e á resolución dos conflitos, entendidos estes

como manifestacións de que a interacción humana é complexa e cargada de valoracións. A

resolución dos conflitos levarannos a desenvolver as capacidades de resistencia á frustración; de

escoita e valoración das persoas e os seus xeitos de ver o mundo, distintos do noso; de apertura

perceptiva ás mesmas realidades desde outras perspectivas; de reflexión crítica sobre o universo, os

demais e nós mesmos e da nosa forma de estarmos no mundo, dos nosos pensamentos, afectos e

crencias. As actuacións na aula diante dos conflitos levaranse a cabo, en principio, no primeiro

nivel, de busca da solución positiva, sen sancións: falarase co alumno ou alumnos directamente

implicados –individual ou colectivamente, segundo o tipo de conflito-, e, de ser o caso, farase un

proceso de mediación dentro da aula. Se non se atopa solución ou o conflito implica directamente á

docente, recurrirase a un mediador do centro, externo ao grupo de clase. Se o conflito ou actitude

negativa é reiterado, remitirase, para a súa corrección, ao titor ou xefe de estudios, e, de verse a

conveniencia, chamarase aos pais ou titores para reflexionar con eles a actuación conxunta máis

adecuada. De verse a necesidade, realizaranse dentro da aula xogos de habilidades sociais, para

fomentar a empatía, o autoconcepto, a autoestima, o locus de control interno e a asertividade.

Potenciaranse: a actitude de respecto e bo trato entre a docente e os compañeiros; a escoita activa; o

valor de que cada un de nós contribúe á boa ou mala marcha do grupo como tal e de cadanseu dos

seus membros; o traballo en equipo; a concienciación de que todos temos capacidades que podemos

pór ao servicio de todos.

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA.LATÍN 1º BACHARELATO.

IES d'O CASTRO. CURSO 2015-16

1– Introdución e contextualización.

2– Contribución ao desenvolvemento das competencias clave.

3– Concreción dos estándares de aprendizaxe avaliables.

4– Concreción dos obxectivos para o curso.

5– Concreción dos contidos.

6– Concreción para cada estándar de aprendizaxe avaliable do grao mínimo de consecución para

superar a materia.

7– Actividades

8– Temporalización.

9– Metodoloxía.

10– Procedementos e instrumentos de avaliación.

11– Materiais e recursos didácticos incluídos libros de texto.

12– Criterios de avaliación, cualificación e promoción do alumnado.

13– Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes.

14– Instrumentos de avaliación e criterios de cualificación das materias pendentes.

15– Organización dos procedementos que lle permitan ao alumnado acreditar os

coñecementos necesarios en determinadas materias, non caso do bacharelato.

16– Deseño da avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como

consecuencia dos seus resultados.

17– Medidas de atención á diversidade.

18– Concreción dos elementos transversais que se traballarán non curso que corresponda.

19– Educación en valores.

20– Accións de contribución ao proxecto lector, ao plan TIC e ao plan de convivencia.

21– Actividades complementarias e extraescolares programadas.

22– Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a práctica docente.

23– Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das propias programacións didácticas en

relación cos resultados académicos e procesos de mellora

LATÍN I bacharelato :

OBXECTIVOS

O ensino do Latín no bacharelato terá como finalidade o desenvolvemento das seguintes

capacidades:

1. Situar a lingua latina na familia das indoeuropeas, dentro das restantes do mundo, e coñecer de

maneira sucinta o seu paso ás linguas románicas.

2. Coñecer e utilizar correctamente a fonoloxía, morfosintaxe e o léxico da lingua latina necesarios

para a tradución e interpretación de textos latinos de complexidade progresiva.

3. Reflexionar sobre os elementos fundamentais que conforman as linguas e relacionar

compoñentes significativos da lingua latina (flexión nominal, pronominal e verbal) cos das linguas

modernas derivadas do latín ou influídas por ele.

4. Dominar un vocabulario básico da lingua latina, para usar con precisión os termos usuais que

derivan dela nas linguas modernas e interpretar correctamente o léxico científico e técnico de uso

nesta etapa.

5. Adestrarse en técnicas sinxelas de análise filolóxica, a través da tradución e interpretación de

textos latinos diversos, orixinais e adaptados, que lle permitan establecer relacións entre diferentes

ámbitos linguísticos.

6. Conseguir un coñecimento xeral dos distintos xéneros literarios latinos a través da lectura e

comentario de obras e fragmentos traducidos dos autores máis representativos.

7. Asimilar, a través dos textos e das manifestacións artísticas, aspectos básicos do mundo cultural,

relixioso, político, xurídico, filosófico, científico, etc. da antiga civilización romana.

8. Identificar, con espíritu crítico, exemplos e probas da pervivencia de elementos léxicos da

civilización romana que evoluiron ou permanecen nas nosas linguas e aprecialos como clave para a

súa interpretación.

9. Identificar e valorar as principais aportacións da civilización romana na nosa contorna e apreciar

a lingua latina como instrumento transmisor de cultura.

10. Procurar información sobre aspectos relevantes da civilización romana, pesquisando en

documentos e en fontes variadas, analizalos críticamente e constatar a súa presenza ao longo da

historia.

CONTIDOS

Bloque 1. O latín, orixe das linguas romances

Marco xeográfico da lingua. O indoeuropeo. As linguas de España: linguas romances e non

romances. Pervivencia de elementos linguísticos latinos: termos patrimoniais e cultismos.

Identificación de lexemas, sufixos e prefixos latinos usados na propria lingua.

Bloque 2. Sistema da lingua latina: elementos básicos

Diferentes sistemas de escrita: as orixs da escrita. Orixes do abecedario latino. a pronuncia.

Cantidade e acentuación.

Bloque 3. Morfoloxía

Formantes das palabras. Tipos de palabras: variábeis e invariábeis. Concepto de declinación: as

declinacións. Flexión de substantivos, adxectivos, pronomes e verbos. Os verbos: formas persoais e

non persoais do verbo.

Bloque 4. Sintaxe

Os casos latinos: concepto e funcións.

A concordancia. Os elementos da oración. A oración simple: oracións atributivas e predicativas. A

coordinación. as oracións compostas. Construcións de infinitivo, participio.

Bloque 5. Roma: historia, cultura, arte e civilización

Períodos da historia de Roma. A romanización. Organización política e social de Roma. A vida

cotidiana. Mitoloxía e relixión. Arte romano. Obras públicas e urbanismo.

Bloque 6. Textos

Iniciación ás técnicas de tradución, retroversión e comentario de textos. Análise morfolóxica e

sintáctica. Comparación de estruturas latinas coas da lingua propria. Lectura comprensiva de textos

clásicos orixinais en latín ou traducidos. Lectura comparada e comentario de textos en lingua latina

e lingua propria.

Bloque 7. Léxico

Vocabulario básico latino: léxico transparente, palabras de maior frecuencia e principais prefixos e

sufixos. Nocións básicas de evolución fonética, morfolóxica e semántica do latín ás linguas

romances. Palabras patrimoniais e cultismos. Latinismos máis frecuentes do vocabulario común e

do léxico especializado. Expresións latinas incorporadas á lingua coloquial e á literaria.

CRITERIOS DE EVALUACIÓN

Bloque 1. O latín, orixe das linguas romances

1. Coñecer e localizar en mapas o marco xeográfico da lingua latina e das linguas romances de

Europa.

2. Coñecer as oríxes das linguas faladas en España, clasificalas e localizalas nun mapa.

3. Relacionar étimos latinos cos seus derivados en linguas romances e definir palabras galegas e

españolas a partir dos seus étimos latinos.

4. Coñecer e distinguir termos patrimoniais e cultismos.

5. Coñecer, identificar e distinguir os distintos formantes das palabras.

Bloque 2. Sistema da lingua latina: elementos básicos

1. Coñecer diferentes sistemas de escria e distinguilos do abecedario latino.

2. Coñecer a orixe do alfabeto nas linguas modernas.

3. Coñecer os diferentes tipos de pronuncia e a acentuación correcta do latín.

Bloque 3. Morfoloxía

1. Coñecer, identificar e distinguir os distintos formantes das palabras.

2. Distinguir os diferentes tipos de palabras a partir do seu enunciado.

3. Comprender o concepto de declinación nominal/flexión verbal.

4. Coñecer as declinacións, encadrar as palabras dentro da súa declinación e declinalas

correctamente.

5. Conxugar correctamente as formas verbais estudadas e coñecer a tradución equivalente en galego

e español.

6. Identificar e relacionar elementos morfolóxicos da lingua latina que permitan a análise e

tradución de textos sinxelois.

Bloque 4. Sintaxe

1. Coñecer e analisar as funcións das palabras na oración.

2. Coñecer os nomes dos casos latinos, identificalos, explicar as funcións que realizan na oración,

saber traducir ao galego e ao español os casos segundo a función que desenvolven.

3. Recoñecer e clasificar os tipos de oración simple.

4. Distinguir as oracións simples das compostas.

5. Coñecer as funcións das formas non persoais: infinitivo e participio nas oracións.

6. Identificar, distinguir e traducir de forma correcta as construccións de infinitivo e participio máis

frecuentes.

7. Identificar en latín e relacionar co galego e máis o español elementos sintácticos que permitan a

análise e tradución

de textos sencillos.

Bloque 5. Roma: historia, cultura, arte e civilización

1. Coñecer os feitos históricos dos periodos da historia de Roma, encadralos no seu periodo

correspondente e realizar eixos cronolóxicos.

2. Coñecer a organización política e social de Roma e os aspectos máis relevantes da vida cotiá en

Roma, comparándoos cos actuais.

3. Coñecer os principais deuses e héroes da mitoloxía grecolatina.

4. Identificar a pervivencia de deses, mitos e herois latinos nas literaturas e culturas galega e

española.

5. Coñecer os principais trazos da relixión romana.

6. Coñecer as características fundamentais da arte romana e descreber algunhas das súas

manifestacións máis importantes. 7. Identificar os trazos máis destacados das edificacións públicas

e do urbanismo romano e asinalar a súa presenza dentro do patrimonio histórico do noso país.

Bloque 6. Textos

1. Coñecer e aplicar os coñecementos fonolóxicos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos da lingua

latina para a interpretación e tradución de textos de dificultade progresiva.

2. Realizar a través dunha lectura comprensiva análise e comentario do contido e estrutura de

textos clásicos orixinais en latín ou traducidos.

Bloque 7. Léxico

1. Coñecer, identificar e traducir o léxico latino transparente, as palabras de maior frecuencia e os

principais prefixos e sufixos.

2. Identificar a etimoloxía latina de palabras galegas e españolas usuais e coñecer o significado dos

principais latinismos e expresións latinas utilizados no galego e no español falados.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE EVALUÁBEIS

Bloque 1. O latín, orixe das linguas romances

1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico da lingua latina e da súa expansión delimitando os seus

ámbitos de influencia e ubicando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos

coñecidos pola súa relevancia histórica.

2.1. Identifica as linguas que se falan en España, diferenciando pola súa orixe romances e non

romances e delimitando nun mapa as zonas nas que se utilizan.

3.1. Deduce o significado das palabras das linguas de España a partir dos étimos latinos.

4.1. Explica e ilustra con exemplos a diferencia entre palabra patrimonial e cultismo.

4.2. Coñece exemplos de termos latinos que deron orixe tanto a unha palabra patrimonial como a un

cultismo e asinala as diferencias de uso e significado que existen entre ambos.

5.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, asinalando e diferenciando

lexemas e afixos e procurando exemplos doutros termos nos que estean presentes.

Bloque 2. Sistema da lingua latina: elementos básicos

1.1. Recoñece diferentes tipos de escrita, clasificándoos conforme á súa natureza e a súa función, e

descriiendo os trazos que distinguen uns de outros.

2.1. Explica a orixe do abecedario latino explicando a evolución e adaptación dos signos do alfabeto

grego.

2.2. Explica a orixe dos alfabetos de diferentes linguas partindo do abecedario latino, explicando a

súa evolución e asinalando as adaptacións que se producen en cada unha delas.

3.1. Le coa pronuncia e acentuación correcta textos latinos identificando e reproducindo exemplos

de diferentes tipos de pronuncia.

Bloque 3. Morfoloxía

1.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, asinalando e diferenciando

lexemas e afixos e buscando exemplos doutros termos nos que estean presentes.

2.1. Identifica polo seu enunciado diferentes tipos de palabras en latín, diferenciando unhas doutras

e clasificándoas segundo a súa categoría e declinación.

3.1. Declina e/ou conxuga de forma correcta palabras propostas segundo a súa categoría, explicando

e ilustrando con exemplos as características que diferencian os conceptos de conxugación e

declinación.

3.2. Enuncia correctamente distintos tipos de palabras en latín, distinguíndoos a partir do seu

enunciado e clasificándoos segundo a súa categoría e declinación.

4.1. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra ou

paradigma de flexión correspondente.

5.1. Clasifica verbos segundo a súa conxugación partindo do seu enunciado e describindo os trazos

polos que se recoñecen os distintos modelos de flexión verbal.

5.2. Explica o enunciado dos verbos de paradigmas regulares identificando as formas que se utilizan

para formalo.

5.3. Explica o uso dos temas verbais latinos identificando correctamente as formas derivadas de

cada un deles.

5.4. Conxuga os tempos verbais máis frecuentes en voz activa e pasiva aplicando correctamente os

paradigmas correspondentes.

5.5. Distingue formas persoais e non personais dos verbos explicando os trazos que permiten

identificalas e definindo criterios para clasificalas.

5.6. Traduce ao galego e ao español diferentes formas verbais latinas comparando o seu uso nas tres

linguas.

5.7. Cambia de voz as formas verbais identificando e manexando con seguridade os formantes que

expresan este accidente verbal.

6.1. Identifica e relaciona elementos morfolóxicos da lingua latina para realizar a análise e

tradución de textos sinxelos.

Bloque 4. Sintaxe

1.1. Analisa morfolóxica e sintácticamente frases e textos das categorías gramaticais ás que

pertencen as diferentes palabras e explicando as funcións que realizan no contexto.

2.1. Enumera os nomes dos casos que existen na flexión nominal latina, explicando as funcións que

realizan dentro da oración e ilustrando con exemplos a forma adecuada de traducilos.

3.1. Compara e clasifica diferentes tipos de oracións simples identificando e explicando en cada

caso as súas características.

4.1. Compara e clasifica diferentes tipos de oracións compostas, diferenciándoas con precisión das

oracións simples e explicando en cada caso as súas características.

5.1. Identifica as distintas funcións que realizan as formas non persoais, infinitivo e participio,

dentro da oración comparando distintos exemplos do seu uso.

6.1. Recoñece, analisa e traduce de forma correcta as construcións de infinitivo e participio máis

frecuentes relacionándoas con construcións análogas existentes noutras linguas que coñece.

7.1. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos proprios da

lingua latina relacionándoos para traducilos cos seus equivalentes en galego e en español.

Bloque 5. Roma: historia, cultura, arte e civilización

1.1. Describe o marco histórico no que surxe e se desenvolve a civilización romana asinalando

distintos períodos dentro do mesmo e identificando para cada un deles as conexións máis

importantes que presentan con outras civilizacións.

1.2. Distingue as diferentes etapas da historia de Roma, explicando os seus trazos esenciais e as

circunstancias que interveñen no paso dunhas a outras.

1.3. Sabe enmarcar determinados feitos históricos na civilización e periodo histórico correspondente

poñéndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

1.4. Pode elaborar eixos cronolóxicos nos que se representan fitos históricos relevantes consultando

ou non diferentes fontes de información.

1.5. Describe os principais fitos históricos e os aspectos máis significativos da civilización latina e

analisa a súa influencia no devir histórico posterior.

1.6. Explica a romanización de Hispania, describindo as súas causas e delimitando as súas distintas

fases.

1.7. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso

da romanización de Hispania, asinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

2.1. Describe e compara as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

2.2. Describe a organización da sociedade romana, explicando as características das distintas clases

sociais e os papeis asignados a cada unha delas, relacionando estes aspectos cos valores cívicos

existentes na época e comparándoos cos actuais.

3.1. Identifica os principais deuses e herois da mitoloxía grecolatina, asinalando os trazos que os

caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia, explicando a súa xenealoxía e

establecendo relacións entre os diferentes deuses.

4.1. Identifica dentro do imaxinario mítico deuses, semideuses e herois, explicando os principais

aspectos que diferencian uns de outros.

4.2. Recoñece e ilustra con exemplos a pervivencia do mítico e da figura do heroi na nosa cultura,

analisando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e asinalando as semellanzas e as

principais diferenzas que se observan entre ambos tratamentos asociándoas a outros trazos culturais

proprios de cada época.

4.3. Asinala semellanzas e diferenzas entre os mitos da antiguidade clásica e os pertencentes a

outras culturas, comparando o seu tratamentoena literatura ou na tradición relixiosa.

5.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, explicando os trazos que lles son

propios.

6.1. Describe as principais manifestacións escultóricas e pictóricas da arte romana identificando a

partir de elementos concretos o seu estilo e cronoloxía aproximada.

7.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas

romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do

Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

7.2. Localiza nun mapa os principais exemplos de edificacións públicas romanas que forman parte

do patrimonio español, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e cronoloxía

aproximada.

Bloque 6. Textos

1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfológica e sintáctica de textos de dificultade graduada para

efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

1.2. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de forma global.

1.3 Utiliza correctamente o dicionario para localizar o significado de palabras que entrañen

dificultade identificando entre varias acepcións o senso máis axeitado para a tradución do texto.

2.1. Realiza comentarios sobre os principais trazos dos textos seleccionados e sobre os aspectos

culturais presentes nos mesmos, aplicando para isto os coñecimentos adquiridos previamente nesta

ou noutras materias.

2.2. Elabora mapas conceptuais e estructurais dos textos propostos, localizando o tema principal e

distinguindo as súas partes.

Bloque 7. Léxico

1.1. Deduce o significado das palabras latinas non estudadas a partir do contexto ou de palabras da

súa lingua ou doutras que coñece.

1.2. Identifica e explica termos transparentes, así como as palabras de maior frecuencia e os

principales prefixos e sufixos, traducíndoos correctamente á propria lingua.

2.1. Identifica a etimoloxía de palabras de léxico común na lingua propria e explica a partir desta o

seu significado.

2.2. Comprende o significado dos principais latinismos e expresións latinas que se teñen

incorporado á lingua falada.

2.3. Realiza evolucións de termos latinos a distintas linguas romances aplicando as regras fonéticas

de evolución.

2.4. Relaciona distintas palabras da mesma familia etimolóxica ou semántica.

TEMPORALIZACIÓN

1ª EVALUACIÓN

A familia linguística indoeuropea. Unha semana.

Historia da lingua latina. Unha semana.

Abecedario e fonética. Unha hora.

Introdución á sintaxe. Valores dos casos. Unha hora.

Primeira declinación. Unha semana.

As conxugacións. O presente de indicativo. Dúas horas.

Segunda declinación. Unha semana.

Pretérito imperfecto de indicativo. Unha hora.

Adxectivos e adverbios. Dúas horas.

Verbo sum. o subxuntivo. Dúas horas.

Terceira declinación. Dúas semanas.

Tema de perfecto. Dúas horas.

Historia de Roma. Unha semana.

A sociedade romana. Dúas horas.

Etimoloxía e derivación. Unha semana.

Adaxios e frases latinas. Unha hora.

2ª EVALUACIÓN

Cuarta e quinta declinacións. Unha semana.

Imperativo. Dúass horas.

Complemento predicativo. Dúas horas.

O participio. Morfoloxía e sintaxe. Unha semana.

O infinitivo. Morfoloxía e sintaxe. Unha semana.

Pronomes persoais e posesivos. Unha semana.

A oración composta. Unha semana.

Relativos. a oración de relativo. Unha semana.

Indefinidos e interrogativos. Dúas horas.

Urbanismo e obras públicas. Unha hora.

A organización familiar. Unha hora.

Etimoloxía e derivación. Unha semana.

Adaxios e frases latinas. Unha hora.

3ª EVALUACIÓN

Demostrativos. Dúas semanas.

Voz pasiva. Unha semana.

Oracións subordinadas. Principais conxuncións e os seus valores. Dúas semanas.

Verbos deponentes. Dúas horas.

Numerais. Dúas horas.

Principais verbos irregulares e defectivos. Unha semana.

A relixión. Unha hora.

O dereito. Unha hora.

O calendario. Unha hora.

Etimoloxía e derivación. Unha semana.

Adaxios e frases latinas. Unha hora.

CALIFICACIÓN

En cada avaliación haberá dous exames entre os que se achará a nota media, que será a que

corresponda a cada evaluación, sumando ou restando ata un punto e medio por comportamento,

actitude, traballos, saídas e intervencións en clase,…

Os exámenes constarán dunha parte teórica e outra práctica. A teórica conterá preguntas que versen

sobre os contidos expostos en cada evaluación ou parte dela, mentres que a práctica consistirá na

análise e tradución de frases que poderán conter elementos vistos en calquer momento do curso ata

ese momento.

Na primeira avaliación a teoría computarase ata seis puntos e a práctica ata catro. Na segunda

daranse cinco puntos a cada parte. Na terceira a teoría valerá un máximo de catro puntos e a

práctica de seis.

NOTA FINAL:

A nota final será a da última avaliación, posto que nela, e máis concretamente na súa parte práctica,

que é a que máis vale, contéñense todos os elementos teóricos e prácticos vistos ao longo de todo o

curso. Portanto, as notas das dúas primeiras avaliacións non contan para a nota final do curso. Así

pois, a nota final será a media das dúas probas que se realicen ao longo da última avaliación.

No caso de suspendelas, o alumno terá opción a realizar unha proba global que constará de catro

preguntas teóricas e seis frases, extraídas de calquer parte do curso.

En setembro o exame será como o global de xuño, con catro puntos para a teoría e seis para a

práctica.

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA CULTURA CLÁSICA 3º/4º ESO.IES d'O CASTRO. Curso 2015-16

01– Introdución e contextualización.02– Contribución ao desenvolvemento das competencias clave.03– Concreción dos estándares de aprendizaxe avaliables.04– Concreción dos obxectivos para o curso.05– Concreción dos contidos.06– Concreción para cada estándar de aprendizaxe avaliable do grao mínimo de consecución para superar a materia.07– Actividades08– Temporalización.09– Metodoloxía.10– Procedementos e instrumentos de avaliación.11– Materiais e recursos didácticos incluídos libros de texto.12– Criterios de avaliación, cualificación e promoción do alumnado.13– Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes.14– Instrumentos de avaliación e criterios de cualificación das materias pendentes.15– Organización dos procedementos que lle permitan ao alumnado acreditar os coñecementos necesarios en determinadas materias, no caso do bacharelato.16– Deseño da avaliación inicial e medidas individuais ou colectivas que se poidan adoptar como consecuencia dos seus resultados.17– Medidas de atención á diversidade.18– Concreción dos elementos transversais.19– Educación en valores.20– Accións de contribución ao proxecto lector, ao plan TIC e ao plan de convivencia.21– Actividades complementarias e extraescolares.22– Indicadores de logro para avaliar o proceso do ensino e a práctica docente.23– Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das propias programacións didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora

A materia de Cultura Clásica ten como obxectivo primordial achegar o alumnado ao estudo dascivilizacións grega e latina nos ámbitos literario, artístico, filosófico, científico, sociopolítico elingüístico, de xeito que poida tomar conciencia da influencia, o mantemento e a presenza destesaspectos na cultura occidental, e comprender a súa identidade cultural, así como as manifestaciónsque a definen.A través de Cultura Clásica preténdese iniciar o alumnado nun exercicio de reflexión e a análisesobre as bases en que descansan realidades moi importantes da nosa cultura, confrontándoas co quecoñecemos como legado clásico: un patrimonio común que debe ser considerado irrenunciable paraos cidadáns e as cidadás de Europa.De acordo con esta formulación, o currículo básico da materia articúlase en bloques temáticospertencentes a dous ámbitos diferentes: o ámbito lingüístico e o non lingüístico.O ámbito lingüístico oriéntase fundamentalmente a analizar a relación de parentesco entre aslinguas clásicas e un bo número das que se falan na actualidade. Para iso, pártese do concepto defamilia lingüística, centrando a atención na familia das linguas indoeuropeas, á que pertencen ogrego e o latín e da que se deriva unha boa parte das linguas modernas. O estudo da orixe e aevolución da familia lingüística indoeuropea acompáñase coa descrición do marco histórico exeográfico onde ten lugar a devandita evolución. En relación con este aspecto, inclúese unpercorrido a través da orixe e a evolución da escritura e a súa diversidade de sistemas e alfabetos.Préstase especial atención ao importantísimo papel que o latín e o grego xogaron na configuracióndas linguas modernas, en especial na composición culta e na formación do léxico. O obxectivoúltimo da materia de Cultura Clásica, neste ámbito será permitir ao alumnado afondar na

comprensión da propia lingua e no uso desta esma como elemento esencial para a comunicación e aadquisición de coñecementos.No ámbito non lingüístico englóbase o resto dos bloques propostos: xeografía, historia, mitoloxía,relixión, arte, sociedade e vida cotiá, e literatura. Todos eles irán enfocados a iniciar o alumnado nocoñecemento dos aspectos máis característicos da cultura grecorromana, de xeito que a través doseu estudo sexa quen de analizar e comprender os trazos comúns e os que son diversos, valorar aherdanza clásica e respectar o patrimonio cultural da humanidade. Para sentar as bases deste estudopártese da necesidade de coñecer o marco xeográfico e histórico en que se desenvolveron ascivilizacións grega e romana ao longo do tempo, orixe da civilización occidental. O estudo dasrelixións grega e romana presta atención ás manifestacións máis significativas da relixiosidadeoficial, os cultos públicos e privados, as manifestacións deportivas relacionadas, as festividadesrelixiosas e os valores culturais asociados a ela. Dentro deste apartado sitúase o capítulo damitoloxía, no que se aborda a construción do imaxinario colectivo europeo, grazas ás narraciónsmíticas e lendarias, o mundo dos deuses e dos heroes, e o seu mantemento na culturacontemporánea.Especial atención merecen as manifestacións artísticas que nos legaron as civilizacións grega eromana, que serviron e serven de modelo a moitas das producións actuais. Entre elas cómpresalientar, por unha banda, as relativas ás artes plásticas, concretamente á arquitectura, á escultura eás artes decorativas, e, pola outra, á literatura, cuxa configuración en xéneros determina toda a nosatradición literaria, grazas ao acervo de temas, tópicos e recursos estilísticos empregados polos seusautores e polas súas autoras.Dedícase un apartado á sociedade e á vida cotiá, dentro do cal se tratan aspectos como aorganización política e social do mundo grecorromano, as clases sociais, a vida pública e privada, eos valores cívicos que se transmitiron á cultura occidental.En todos os bloques de contidos vai implícito o estudo inescusable do mantemento do legadoclásico na actualidade, co que se pretende analizar todos os elementos desta herdanza clásica quecontinúan a ser referentes na nosa cultura. Debido ao carácter de optatividade da materia de CulturaClásica, é necesario ter en conta a flexibilidade na adecuación dos contidos ás características doscentros docentes e ao alumnado que escolla esta opción, de xeito que o seu currículo debe ter aapertura propia das materias específicas. A comunicación lingüística é a competencia clave con máis presenza no bloque lingüístico, xa quepermite descubrir as raíces grecorromanas do vocabulario das linguas que utiliza. Non obstante, nobloque non lingüístico os propios contidos da materia fomentan, tamén, a expresión a través dacomunicación textual, oral, audiovisual e dixital. A presenza das novas tecnoloxías da información e da comunicación no mundo actual debeaproveitarse como unha vantaxe para o labor cotián na aula, traballando, deste xeito, a competenciadixital. A procura de información guiada polo profesorado facilita o desenvolvemento do espíritocrítico e o achegamento persoal ao coñecemento. Nesta liña, tamén hai que salientar a importanciado traballo da competencia en aprender a aprender, xa que o alumnado está iniciándose naselección, na avaliación, na comprensión e na produción de información cada vez máis complexa. Aperseveranza, os hábitos de estudo, a autonomía e o traballo en equipo son capacidades que sepoden afianzar neste capítulo. A descuberta da historia do mundo grego e do romano a través dos seus fitos máis salientables noámbito da política, a sociedade e a vida cotiá axudarán a potenciar as competencias sociais ecívicas, así como a competencia en sentido da iniciativa e espírito emprendedor, por medio daplanificación de proxectos en equipo, reforzando os conceptos dos valores democráticos, aparticipación cidadá e a toma de decisións responsables. Unha visión global da xeografía e historia de Grecia e Roma impulsará o alumnado a comprenderos procesos de cambio desde o mundo antigo ata a actualidade, traballando, tamén, a competenciamatemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, que capacitan para a análise defenómenos complexos, o razoamento lóxico e o rigor científico.

A aproximación ás manifestacións artísticas e literarias do mundo clásico permite odesenvolvemento da competencia en conciencia e expresión culturais, xa que un dos obxectivosprincipais da materia é a constatación do mantemento das súas pegadas na actualidade. A materia de Cultura Clásica pode significar para o alumnado de educación secundaria unhaexcelente vía de achegamento á posta en valor do noso patrimonio cultural, que se aloxa nos restosarqueolóxicos, nos museos e mesmo no contorno cotián, así como nas manifestacións máisinmateriais da cultura grecorromana, como o pensamento, as crenzas, a mitoloxía, a estética e aética.

Cultura Clásica. 3º

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave

Bloque 1. Xeografía

f

o

B1.1. Marco xeográficodas civilizacións gregae romana.

B1.1. Localizar nun mapafitos xeográficos eenclaves concretosrelevantes para ocoñecemento dascivilizacións grega eromana.

CCB1.1.1. Sinala sobre unmapa o marcoxeográfico en que sesitúan en distintosperíodos ascivilizacións grega eromana, delimitando oseu ámbito deinfluencia, establecendoconexións con outrasculturas próximas esituando con precisiónpuntos xeográficos,cidades ou restosarqueolóxicoscoñecidos pola súarelevancia histórica.

CMCCT

CD

CAA

f

o

B1.1. Marco xeográficodas civilizacións gregae romana.

B1.2. Describir os marcosxeográficos en que sedesenvolven ascivilizacións grega eromana ao longo da súahistoria.

CCB1.2.1. Enumeraaspectos do marcoxeográfico que podenser consideradosdeterminantes nodesenvolvemento dascivilizacións grega elatina, e achegaexemplos para ilustrar exustificar as súasformulacións.

CSC

CD

CAA

Bloque 2. Historia

e

ñ

B2.1. Marco histórico dacivilización grega: dascivilizacións minoica emicénica ao mundohelenístico.

B2.2. Marco histórico dacivilización romana:Monarquía, República eImperio.

B2.1. Identificar, describire explicar o marcohistórico en que sedesenvolven ascivilizacións grega eromana.

CCB2.1.1. Sabe enmarcardeterminados feitoshistóricos nascivilizacións grega eromana e no períodohistóricocorrespondente,póndoos en contexto erelacionándoos conoutras circunstanciascontemporáneas.

CAA

CMCCT

CD

CSC

f

e

g

ñ

B2.1. Marco histórico dacivilización grega: dascivilizacións minoica emicénica ao mundohelenístico.

B2.2. Marco histórico dacivilización romana:Monarquía, República eImperio.

B2.2. Coñecer as principaiscaracterísticas de cadaperíodo da historia deGrecia e Roma, e sabersituar nun eixecronolóxico feitoshistóricos.

CCB2.2.1. Distingue conprecisión as etapas dahistoria de Grecia eRoma, nomeando esituando no tempo osprincipais fitosasociados a cada unhadelas.

CSIEE

CMCCT

CD

CSC

CCB2.2.2. Explica oproceso de transiciónque se produce entre asetapas da historia deGrecia e Roma,describindo ascircunstancias queinterveñen no paso deunhas a outras.

CMCCT

CAA

CSC

CCB2.2.3. Elabora eixescronolóxicos en que serepresenten fitoshistóricos salientables,consultando ou nonfontes de información.

CD

CMCCT

CSC

CCB2.2.4. Sitúa dentro duneixe cronolóxico omarco histórico en quese desenvolven ascivilizacións grega eromana, sinalandoperíodos e identificandoen cada un as conexiónsmáis importantes quepresentan con outrascivilizacións.

CMCCT

CD

CSC

ñ

o

B2.1. Marco histórico dacivilización grega: dascivilizacións minoica emicénica ao mundohelenístico.

B2.2. Marco histórico dacivilización romana:Monarquía, República eImperio.

B2.3. Coñecer ascaracterísticasfundamentais daromanización deHispania e Gallaecia.

CCB2.3.1. Explica aromanización deHispania e Gallaecia,describindo as súascausas e delimitando assúas fases.

CCEC

CAA

CSC

CCL

CCB2.3.2. Enumera,explica e ilustra conexemplos os aspectosfundamentais quecaracterizan o procesoda romanización deHispania e Gallaecia,sinalando a súainfluencia na historiaposterior do noso país.

CSC

CAA

CCEC

CCL

Bloque 3. Mitoloxía

b B3.1. O panteón grego eromano.

B3.1. Coñecer os principaisdeuses da mitoloxíagrecolatina.

CCB3.1.1. Pode nomearcoa súa denominacióngrega e latina osprincipais deuses eheroes da mitoloxíagrecolatina, sinalandoos trazos que oscaracterizan, os seusatributos e o seu ámbitode influencia,explicando a súaxenealoxía eestablecendo asrelacións entre osdiferentes deuses.

CD

CCEC

CCL

e

a

b

ñ

B3.2. Mitos grecolatinos.Os heroes.

B3.2. Coñecer os mitos eos heroes grecolatinos,e establecersemellanzas ediferenzas entre osmitos e os heroesantigos e os actuais.

CCB3.2.1. Identificadentro do imaxinariomítico deuses,semideuses e heroes, eexplica os principaisaspectos que osdiferencian.

CCEC

CD

CCL

CCB3.2.2. Sinalasemellanzas ediferenzas entre osmitos da antigüidadeclásica e ospertencentes a outrasculturas, comparando oseu tratamento naliteratura ou natradición relixiosa.

CAA

CSC

CCEC

CD

CCB3.2.3. Recoñece eilustra con exemplos omantemento do mítico eda figura do heroe nanosa cultura, analizandoa influencia da tradiciónclásica neste fenómenoe sinalando asprincipais semellanzas ediferenzas que seobservan entre ambosos tratamentos,asociándoas a outrostrazos culturais propiosde cada época.

CCEC

CMCCT

CD

CSC

CCB3.2.4. Recoñecereferencias mitolóxicasnas artes plásticas,sempre que sexan clarase sinxelas, describindo,a través do uso que sefai destas, os aspectosbásicos que en cadacaso se asocian á

CCEC

CD

tradición grecolatina.

l

ñ

B3.3. Relixión grega. B3.3. Coñecer e compararas características darelixiosidade e darelixión grega coasactuais.

CCB3.3.1. Enumera eexplica as principaiscaracterísticas darelixión grega, póndoasen relación con outrosaspectos básicos dacultura helénica eestablecendocomparacións conmanifestaciónsrelixiosas propiasdoutras culturas.

CSC

CMCCT

CCEC

b B3.4. Relixión romana:culto público e privado.

B3.4. Explicar osfundamentos darelixiosidade romana edistinguir a relixiónoficial dasmanifestacións do cultoprivado.

CCB3.4.1. Distingue arelixión oficial de Romados cultos privados, eexplica os trazos quelles son propios.

CSC

CMCCT

CCEC

Bloque 4. Arte

l

b

B4.1. Fundamentos da arteclásica.

B4.1. Coñecer ascaracterísticasfundamentais da arteclásica e relacionarmanifestaciónsartísticas actuais cosseus modelos clásicos.

CCB4.1.1. Recoñece ostrazos básicos da arteclásica nasmanifestaciónsartísticas antigas eactuais.

CD

CCEC

CCB4.1.2. Realiza eixescronolóxicos e sitúaneles aspectosrelacionados coa artegrecolatina,asociándoos a outrasmanifestacións culturaisou a fitos históricos.

CMCCT

CD

CCEC

l B4.2. Arquitectura enGrecia e Roma: tipos deedificios e ordesarquitectónicas.

B4.2. Identificar ascaracterísticas máissalientables daarquitecturagrecorromana enrelación cos edificiosmáis singulares.

CCB4.2.1. Recoñece ascaracterísticas esenciaisdas arquitecturas gregae romana, identificandoen imaxes a ordearquitectónica á quepertencen distintosmonumentos, pararazoar a súa resposta.

CCEC

CMCCT

CD

l B4.3. Escultura en Grecia eRoma: etapas, estilos etemáticas.

B4.3. Coñecer asmanifestaciónsescultóricas da artegrega e romana aolongo da Antigüidade eidentificar a súatemática.

CCB4.3.1. Recoñeceesculturas gregas eromanas en imaxes,encádraas nun períodohistórico e identificanelas motivosmitolóxicos, históricosou culturais.

CCEC

CMCCT

CD

l

ñ

B4.4. Enxeñería romana:obras públicas eurbanismo. Víasromanas.

B4.4. Coñecer as creaciónsurbanísticas romanas,así como a súa redeviaria.

CCB4.4.1. Describe ascaracterísticas, osprincipais elementos e afunción das grandesobras públicas romanas,explicando e ilustrandocon exemplos a súaimportancia para odesenvolvemento doImperio e a súainfluencia en modelosurbanísticos posteriores.

CSC

CMCCT

CD

CCEC

e

ñ

B4.5. Herdanza clásica nopatrimonio artístico.

B4.5. Coñecer e saberlocalizar os principaismonumentos clásicosdo patrimonio español eeuropeo.

CCB4.5.1. Localiza nunmapa os principaismonumentos clásicosdo patrimonio español eeuropeo, identificando apartir de elementosconcretos o seu estilo esúa cronoloxíaaproximada.

CAA

CD

CCEC

CMCCT

Bloque 5. Sociedade e vidacotiá

a B5.1. Organización políticaen Grecia e en Roma.

B5.1. Coñecer ascaracterísticas dasprincipais formas deorganización políticapresentes no mundoclásico, e establecersemellanzas ediferenzas entre elas.

CCB5.1.1. Nomea osprincipais sistemaspolíticos da antigüidadeclásica e describe,dentro de cada un, aforma de distribución eo exercicio do poder, asinstitucións, o papel que

CSC

CCL

estas desempeñan e osmecanismos departicipación política.

g

h

ñ

B5.2. Sociedade en Greciae Roma: clases sociais.

B5.2. Coñecer ascaracterísticas e aevolución das clasessociais en Grecia eRoma.

CCB5.2.1. Describe aorganización dassociedades grega eromana, explicando ascaracterísticas dasclases sociais e ospapeis asignados a cadaunha, relacionandoestes aspectos cosvalores cívicos da épocae comparándoos cosactuais.

CSIEE

CSC

CCL

CCB5.2.2. Describe asprincipaiscaracterísticas e aevolución dos gruposque compoñen associedades grega eromana.

CCL

CSC

CCL

c

ñ

B5.3. A familia en Grecia eRoma.

B5.3. Coñecer acomposición da familiae os papeis asignadosaos seus membros.

CCB5.3.1. Identifica eexplica os papeis quedesempeña dentro dafamilia cada un dosseus membros,identificando eexplicando a travésdeles estereotiposculturais ecomparándoos cosactuais.

CSC

CCL

m B5.4. Vida cotiá en Greciae Roma: vivenda,hixiene, alimentación,vestimenta e traballo.

B5.4. Coñecer os trazosmáis salientables davida cotiá en Grecia eRoma.

CCB5.4.1. Identifica edescribe os tipos devivenda, o modo dealimentación, os hábitosde hixiene e avestimenta en Grecia eRoma.

CD

CAA

CSC

CMCCT

CCL

CCB5.4.2. Identifica edescribe formas detraballo e relaciónaascos coñecementoscientíficos e técnicos daépoca, e explica a súainfluencia no progresoda cultura occidental.

CAA

CMCCT

CSC

CCL

d B5.5. Espectáculospúblicos en Grecia eRoma.

B5.5. Identificar asprincipais formas delecer da antigüidade.

CCB5.5.1. Describe asprincipais formas delecer das sociedadesgrega e romana,analizando a súafinalidade, os gruposaos que van dirixidas ea súa función nodesenvolvemento daidentidade social.

CSIEE

CAA

CSC

CCL

ñ B5.5. Os espectáculospúblicos en Grecia eRoma.

B5.6. Relacionar eestablecer semellanzase diferenzas entre asmanifestaciónsdeportivas da GreciaClásica e as actuais.

CCB5.6.1. Explica a orixee a natureza dos XogosOlímpicos,comparándoos edestacando a súaimportancia conrespecto a outrasfestividades deste tipoexistentes na época, ecomenta o seumantemento no mundomoderno, establecendosemellanzas ediferenzas entre osvalores culturais aosque se asocian en cadacaso.

CD

CAA

CSC

CCL

Bloque 6. Lingua e literatura

e B6.1. Historia da escritura.Signos e materiais.

B6.1. Coñecer a existenciade diversos tipos deescritura, distinguilos ecomprender as súasfuncións.

CCB6.1.1. Recoñece tiposde escritura, clasifícaosconsonte súa natureza ea súa función, edescribe os trazos queos distinguen.

CD

CCEC

CCL

e B6.2. Orixe do alfabeto. O B6.2. Coñecer a orixe do CCB6.2.1. Nomea e CAA

alfabeto grego e oalfabeto romano.

alfabeto e distinguir ostipos de alfabetosusados na actualidade.

describe os trazosprincipais dos alfabetosmáis utilizados nomundo occidental,diferenciándoos doutrostipos de escrituras, eexplica a súa orixe.

CCEC

CCL

f B6.2. Orixe do alfabeto. Oalfabeto grego e oalfabeto romano.

B6.3. Recoñecer a presenzade elementos dosalfabetos grego e latinonos alfabetos actuais.

CCB6.3.1. Explica ainfluencia dos alfabetosgrego e latino naformación dos alfabetosactuais, e sinala nestesúltimos a presenza dedeterminados elementostomados dos primeiros.

CD

CMCCT

CCEC

CCL

f

ñ

o

B6.3. As linguas domundo. O indoeuropeoe as súas familiaslingüísticas.

B6.4. Coñecer a orixecomún das linguasindoeuropeas.

CCB6.4.1. Enumera elocaliza nun mapa asprincipais ramas dafamilia das linguasindoeuropeas, sinalandoos idiomas modernosque se derivan de cadaunha e os aspectoslingüísticos queevidencian o seuparentesco.

CMCCT

CD

CSC

CCB6.4.2.Describe aevolución das linguasromances a partir dolatín como un procesohistórico, explicando eilustrando conexemplos os elementosque evidencian do xeitomáis visible a súa orixecomún e o parentescoexistente entre elas.

CCL

CCEC

l

ñ

o

B6.4. As linguas romances. B6.5. Identificar as linguaseuropeas romances enon romances, elocalizalas nun mapa.

CCB6.5.1. Identifica aslinguas que se falan enEuropa e en España,diferenciando pola súaorixe as romances e asnon romances, edelimita nun mapa aszonas onde se utilizan.

CSC

CD

CCL

CCA

h

ñ

o

B6.5. Composición ederivación culta deorixe grega e latina.

B6.6. Identificar a orixegrecolatina do léxicodas linguas de España edoutras linguasmodernas.

CCB6.6.1. Recoñece eexplica o significadodalgúns dos helenismose latinismos máisfrecuentes utilizados noléxico das linguasfaladas en España edoutras linguasmodernas, e explica oseu significado a partirdo termo de orixe.

CCL

CCA

CCB6.6.2. Explica osignificado de palabrasa partir da súadescomposición e daanálise etimolóxica dassúas partes.

CCL

CCA

e

ñ

o

B6.6. Latinismos, palabraspatrimoniais, cultismose semicultismos.

B6.7. Distinguir eidentificar latinismos,cultismos,semicultismos e termospatrimoniais.

CCB6.7.1. Identifica ediferencia conseguridade cultismos,semicultismos e termospatrimoniais, enrelación co termo deorixe sen, necesidade deconsultar dicionariosnin outras fontes deinformación.

CCA

CCL

CCB6.7.2. Coñece osignificado dasprincipais locuciónslatinas de uso actual.

CD

CCL

f

l

ñ

o

B6.7. Principais regras deevolución fonética dolatín ao galego e aocastelán.

B6.8. Facer evoluciónsdesde o latín ao galegoe ao castelán, tendo enconta os fenómenosfonéticos.

CCB6.8.1. Explica osprocesos de evolucióndalgúns termos desde oétimo latino ata os seusrespectivos derivadosnas linguas romances,describindo algúns dosfenómenos fonéticos

CCL

CCA

producidos eilustrándoos con outrosexemplos.

CCB6.8.2. Realizaevolucións do latín aogalego e ao castelánaplicando as regrasfonéticas de evolución.

CCA

CCL

f B6.8. Léxico grecolatinona linguaxe científica etécnica.

B6.9. Coñecer e utilizarcon propiedadeterminoloxía científico-técnica de orixegrecolatina.

CCB6.9.1. Explica a partirda súa etimoloxíatermos de orixegrecolatina propios dalinguaxe científico-técnica e sabe usaloscon propiedade.

CCL

CCA

h

ñ

o

B6.9. Presenza das linguasclásicas nas linguasmodernas.

B6.10. Constatar o influxodas linguas clásicas enlinguas non derivadasdelas.

CCB6.10.1. Demostra oinfluxo do latín e ogrego sobre as linguasmodernas servíndose deexemplos para ilustrar omantemento nestas deelementos léxicosmorfolóxicos esintácticos herdados dasprimeiras.

CCL

CCA

l B6.10. Xéneros literariosgrecolatinos: autores eobras principais.

B6.11. Coñecer asprincipaiscaracterísticas dosxéneros literariosgrecolatinos e a súainfluencia na literaturaposterior.

CCB6.11.1. Describe ascaracterísticas esenciaisdos xéneros literariosgrecolatinos e recoñecea súa influencia naliteratura posterior.

CCEC

CCL

CCA

l B6.10. Xéneros literariosgrecolatinos: autores eobras principais.

B6.12. Coñecer os fitosesenciais das literaturasgrega e latina comobase literaria da culturaeuropea e occidental.

CCB6.12.1. Nomea aosautores máisrepresentativos daliteratura grecolatina,encádraos no seuperíodo histórico e citaas súas obras máiscoñecidas.

CCEC

CCL

Bloque 7. Pervivencia naactualidade

l

n

ñ

B.7.1. Civilizacióngrecolatina nas artes ena organización social epolítica actual.

B7.1. Recoñecer a presenzada civilización clásicanas artes e naorganización social epolítica.

CCB7.1.1. Sinala edescribe algúnsaspectos básicos dacultura e a civilizacióngrecolatina queperviviron ata aactualidade,demostrando a súavixencia nunha e noutraépoca medianteexemplos.

CCL

CAA

l

n

ñ

B7.2. Mitoloxía e temaslexendarios nasmanifestaciónsartísticas actuais.

B7.2. Coñecer apervivencia damitoloxía e os temaslexendarios nasmanifestaciónsartísticas actuais.

CCB7.2.1. Demostra apervivencia damitoloxía e os temaslexendarios medianteexemplos demanifestaciónsartísticascontemporáneas nasque están presentesestes motivos.

CAA

CCEC

l

ñ

B7.3. Historia de Grecia eRoma e a súa presenzano noso país.

B7.3. Identificar osaspectos máisimportantes da historiade Grecia e Roma e asúa presenza no nosopaís e recoñecer aspegadas da culturaromana en diversosaspectos da civilizaciónactual.

CCB7.3.1. Enumera eexplica algúnsexemplos concretos nosque se pon de manifestoa influencia que omundo clásico tivo nahistoria e as tradiciónsdo noso país.

CCL

CSC

b

e

B7.4. Traballos deinvestigación sobre acivilización clásica nanosa cultura.

B7.4. Realizar traballos deinvestigación sobre apervivencia dacivilización clásica nacontorna, utilizando astecnoloxías dainformación e acomunicación.

B7.4.1. Utiliza astecnoloxías dainformación e acomunicación pararecabar información erealizar traballos deinvestigación acerca dapervivencia dacivilización clásica nanosa cultura.

CD

CAA

PROGRAMACIÓN LATÍN 2º BACHARELATO.

A programación do curso ven dictada pola CIUGA (reproducimos circular).

O Curso, ademáis das explicacións de literatura, versará sobre textos de selectividade e os exames

teran o feitío dos exames de selectividade.

P.A.U - LATÍN II CIRCULAR INFORMATIVA Curso 2015-2016 Estimados profesores/-as: Para o

curso 2015-2016 manteranse o mesmo programa, o mesmo modelo de exame e os mesmos criterios

de avaliación dos últimos cursos. A única novidade é, como vén sendo habitual, a posibilidade de

adaptar a lectura de Plauto (apartado 4.d.e) ao programa previsto no "Festival de teatro grecolatino

de Lugo-Ourense 2016": Asinaria, Cásina, Xemelgos.

1º) PROGRAMA:

1.- TRADUCIÓN: Eutropio e Fedro. (Todo o curso).

2.- GRAMÁTICA: análise morfolóxica e sintáctica (todo o curso) dun fragmento do texto proposto

para tradución.

3.- LITERATURA:

a) Historiografía. Livio (1º trimestre);

b) Oratoria. Cicerón (1º trimestre);

c)Épica. Virxilio (2º trimestre);

d)Lírica. Horacio (2º trimestre);

e) Teatro. Plauto (3º trimestre).

4.- MUNDO CLÁSICO:

a) aforismos e frases; b) topónimos;

c)composición e derivación;

d)lecturas dos seguintes textos:

d) a) Historiografía: Livio, I, 56, 4-60.

b) Oratoria: Tácito, "Agrícola", 29-38.

c) Épica: Ovidio, "Metamorfoses", I, 452-567; IV, 55-166; X, 1-71.

d) Lírica: Catulo, 51, 2, 86, 87, 109, 5, 7, 3, 85, 70, 8, 11.

e) Teatro: calquera comedia de Plauto; esta lectura pode ser substituída pola película "Golfus de

Roma".

2º) ESTRUTURA DO EXAME E SISTEMA DE VALORACIÓN:

1.- Tradución: ata 6 puntos. Opción "A": Eutropio; opción "B": Fedro

2.- Gramática: ata 1 punto.

3.- Literatura: ata 1,5 puntos; haberá que responder a unha das dúas preguntas que se propoñan.

4.- Mundo clásico: ata 1,5 puntos, 0,75 por cada pregunta; haberá unha pregunta relativa a cada un

dos catro apartados desta sección e deberase responder a dúas delas.

Santiago de Compostela, setembro 2015