PROJECT P4

Εργάστηκαν:

ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΔΙΑΛΕΧΤΗ

ΓΚΑΝΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

ΓΚΟΤΣΗ ΑΘΗΝΑ

ΓΚΟΥΤΖΙΟΥΛΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΗΛΙΑΔΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

ΛΕΟΝΤΙΔΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ

ΛΙΑΚΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ

ΜΠΟΖΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΜΠΟΖΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΝΤΩΝΕΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΠΕΤΡΙΔΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΠΙΠΛΙΔΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΔΑΝΑΗ

ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΝΝΑ

ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΣΙΣΜΑΝΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ

ΣΛΑΤΟΥΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΤΣΑΚΛΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΤΣΑΠΑΡΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

Αρχαία Ρώμη

Ο Θρύλος για την Αρχαία Ρώμη και το Βασίλειό της.

Σύμφωνα με το θρύλο, η Ρώμη ιδρύθηκε το 753 π.Χ. από το Ρωμύλο και το Ρέμο,

δύο δίδυμα αδέρφια, απογόνους του Τρώα πρίγκιπα Αινεία,[8] που ανατράφηκαν

από μια λύκαινα. Η παράδοση θέλει την ίδρυση της Ρώμης να λαμβάνει χώρα στις

21 Απριλίου 753 π.Χ.

Οι Ρωμύλος και Ρέμος ήταν εγγονοί του βασιλιά του Λατίου, που είναι γνωστός με

το όνομα Νουμίτωρ. Τον μονάρχη αυτό εκθρόνισε ο μοχθηρός αδερφός του

Αμούλιος, θανατώνοντας τους αρσενικούς του απογόνους. Τη δε κόρη του, Ρέα

Συλβία, την ανάγκασε να γίνει μια από τις Εστιάδες Παρθένες, οι οποίες ορκίζονταν

αγνότητα για τριάντα χρόνια. Ως αποτέλεσμα η γραμμή του Νουμίτορος δεν θα

αποκτούσε άλλους απογόνους.

Η Ρέα Συλβία τελικά έφερε στον κόσμο δίδυμα αγόρια, τα οποία υποστήριξε πως

της χάρισε ο θεός Μαρς. Ο νέος βασιλιάς, που φοβήθηκε πως οι δύο ημίθεοι θα του

έκλεβαν το θρόνο διέταξε να θανατωθούν. Η ευσπλαχνία ενός υπηρέτη οδήγησε

στην εγκατάλειψή τους στον Τίβερη, όπου τα βρήκε και τα θήλασε μια λύκαινα.

Όταν μεγάλωσαν τα δίδυμα αποκατέστησαν την αδικία επιστρέφοντας το θρόνο

στον παππού τους.

Τα δίδυμα ίδρυσαν τότε τη δική τους πόλη. Ωστόσο ο Ρωμύλος θανάτωσε τον

αδερφό του, Ρέμο, έπειτα από σφοδρή διαφωνία. Κατά μία εκδοχή για το ποιος θα

κυβερνήσει τη νέα πόλη, κατά μία άλλη για το ποιος θα χαρίσει το όνομά του στην

πόλη. Από τον Ρωμύλο τελικά πήρε το όνομά της η Ρώμη. Καθώς ο γυναικείος

πληθυσμός της ήταν ιδιαίτερα χαμηλός, οι Λατίνοι κάλεσαν τους Σαβίνους σε μια

γιορτή και έκλεψαν τα νεαρά τους κορίτσια, γεγονός που οδήγησε τελικά στην

ένωση και αφομοίωση των δύο λαών.

Οι κοινωνικές τάξεις στην Αρχαία Ρώμη

Οι κοινωνικές τάξεις στην αρχαία ρωμαϊκή αυτοκρατορία αποτελούνται: από τον

αυτοκράτορα, τους συγκλήτους, τη βουλευτική τάξη. Επίσης από τους ιππείς, τους

πληβείους, τους δούλους, τους απελεύθερους και τη πληθυσμιακή σύνθεση των

Ελλήνων .

Ο αυτοκράτορας είχε το ρόλο του βασικού ενσάρκωση της ρωμαϊκής

εξουσίας. Είχε ιδιαίτερες σχέσεις και δεσμούς με τις κοινωνικές τάξεις της

Ρώμης, της Ελλάδας και της Μ. Ασίας. Βοηθούσε τις κοινωνικές ομάδες με

τρόφιμα, διοργάνωση εκδηλώσεων και αγώνων.

Η συγκλητική τάξη κατείχε τα σημαντικότερα αξιώματα πιο συγκεκριμένα

στην πολιτική στο στρατό και στη δικαιοσύνη. Ορισμένες από τις

συγκλητικές οικογένειες που είχαν μεγάλη περιουσία έκαναν δωρεές για τα

δημοσιά έργα.

Στην βουλευτική τάξη ανήκαν τα μελή της βουλής και οι άρχοντες. Κάθε

εύπορος πολίτης όταν συμπλήρωνε το 25ο και το 30ο έτος

αναλάμβανε δημοσιά αξιώματα. Παράγοντες που έπαιζαν ρόλο στο

χαρακτήρα της τάξης η περιουσία, η οικονομική δραστηριότητα, η μόρφωση

και η καταγωγή.

Οι ιππείς αποτελούσαν από 20.000 μέλη. Βασικό ρόλο στην κατάταξη αυτή

έπαιζε η οικονομική τους κατάσταση και οι σχέσεις που είχαν με τους

Ρωμαίους και οι προσωπικές τους υπηρεσίες στο στρατό.

Οι πληβείοι διασκέδαζαν με ποικίλες ψυχαγωγικές δραστηριότητες που

οργανώνονταν στις πόλεις και χρηματοδοτούνταν είτε από τον αυτοκράτορα

είτε από εύπορους πολίτες.

Δούλους είχαν όσοι άντεχαν οικονομικά το βάρος οι τιμές πολιώσεων ήταν

από 800 έως 2.500 σηστερτίων. Την εποχή του Αύγουστου πολλοί δούλοι

απελευθερώνονταν.

Οι οικονομικά ευκατάστατοι απελεύθεροι ανήκαν στα ανώτερα στρώματα

της ρωμαϊκής κοινωνίας. Η πηγή του πλούτου τους πρέπει να αναζητηθεί

στη βιοτεχνία, το εμπόριο, τις τραπεζικές συναλλαγές. Το κύρος τους

εξασφαλιζόταν από τις υπηρεσίες που πρόσφεραν στον αυτοκράτορα και

στην αυλή του.

Στις πόλεις των επαρχιών της Ελλάδας και της Ασίας εκτός από Έλληνες και

Ρωμαίους βρίσκονταν εγκατεστημένες και διάφορες άλλες εθνότητες. Αυτή

η έντονη ανάμειξη των πληθυσμών συνιστούσε χαρακτηριστικό φαινόμενο

των πόλεων ήδη από την Ελληνιστική περίοδο. Οι μεικτοί γάμοι Ελλήνων και

Ρωμαίων δεν αποτελούσαν ασυνήθιστο φαινόμενο.

Στρατός

Ο πρώιμος ρωμαϊκός στρατός (περ. 500 π.Χ.) επηρεάστηκε, όπως και εκείνοι

των άλλων πόλεων-κρατών της εποχής, από τις ελληνικές πρακτικές.

Επρόκειτο για ένα είδος πολιτοφυλακής που εφάρμοζε τις τακτικές των

οπλιτών.

Ήταν μικρός σε μέγεθος (ο πληθυσμός των ελεύθερων ανδρών σε ηλικία

στράτευσης ήταν εκείνη την εποχή γύρω στους 9.000) και χωριζόταν σε

πέντε τάξεις (εν παραλλήλω με τη Λοχίτιδα Εκκλησία, την πολιτική

οργάνωση των πολιτών). Τρεις από αυτές παρείχαν τους οπλίτες και δύο το

ελαφρύ πεζικό. Αρχικά ο ρωμαϊκός στρατός δεν εφάρμοζε περίπλοκες

τακτικές και δρούσε κυρίως αμυντικά. Μέχρι τον 3ο αιώνα π.Χ. οι Ρωμαίοι

είχαν εγκαταλείψει την οργάνωση αυτή στρεφόμενοι σε ένα πιο ευέλικτο

σύστημα το οποίο περιελάμβανε μικρότερα σώματα των 120 ανδρών (ή

καμιά φορά των 60), τα οποία ονομάζονταν «maniples» και μπορούσαν να

κινούνται ευκολότερα στο πεδίο της μάχης. Τριάντα maniples στοιχισμένες

σε τρεις γραμμές, μαζί με βοηθητικούς, συγκροτούσαν μια «λεγεώνα»

(legio), η οποία συνολικά συγκροτούταν από 4.000 έως 5.000 άνδρες. Κατά

την πρώτη δημοκρατική περίοδο η λεγεώνα χωριζόταν σε πέντε ομάδες,

καθεμία από τις οποίες είχε συγκεκριμένη θέση και διαφορετικό εξοπλισμό:

τρεις γραμμές βαριά οπλισμένου πεζικού (hastati, principes και triarii), μια

δύναμη ελαφριού πεζικού (velites) και το ιππικό (equites). Η νέα οργάνωση

έφερε και τον προσανατολισμό στην επίθεση, αλλά και μια επιθετικότερη

στάση απέναντι στις γειτονικές πόλεις-κράτη.

Το πλήρες δυναμικό μιας λεγεώνας κατά τη δημοκρατική περίοδο

περιελάμβανε 3.600 με 4.800 πεζικάριους με βαρύ οπλισμό, αρκετές

εκατοντάδες ελαφρούς οπλίτες και αρκετές εκατοντάδες ιππείς, σύνολο

4.000 με 5.000 άνδρες. Οι λεγεώνες συχνές υπέφεραν από έλλειψη ανδρών

εξαιτίας αποτυχιών του συστήματος στρατολόγησης ή μετά από περιόδους

ενεργής υπηρεσίας εξαιτίας ατυχημάτων, θανάτων στη μάχη, ασθενειών και

λιποταξιών. Κατά τη διάρκεια των Εμφυλίων Πολέμων οι λεγεώνες του

Πομπήιου στην ανατολή ήταν πλήρεις γιατί είχαν στρατολογηθεί πρόσφατα,

ενώ αυτές του Καίσαρα αντιμετώπιζαν σοβαρές ελλείψεις καθώς είχαν μόλις

επιστρέψει από τον πόλεμο στη Γαλατία. Πάνω κάτω τα ίδια ίσχυαν με τα

βοηθητικά στρατεύματα.

Μέχρι το τέλος της δημοκρατικής περιόδου, ο τυπικός λεγεωνάριος ήταν

μικροκαλλιεργητής με δική του γη, καταγόμενος από αγροτική περιοχή

(adsiduus), ο οποίος συμμετείχε σε συγκεκριμένες (συχνά ετήσιες)

εκστρατείες παρέχοντας ο ίδιος τον εξοπλισμό του. Οι ιππείς παρείχαν τα

άλογά τους. Μια εκτίμηση θέλει το μέσο αγρότη του 200 π.Χ. να συμμετέχει

συνολικά σε έξι με επτά εκστρατείες, με την προϋπόθεση βέβαια να

επιβίωνε. Οι απελεύθεροι και οι σκλάβοι (όπου κι αν διέμεναν), αλλά και οι

κάτοικοι των πόλεων, δεν υπηρετούσαν, εκτός κι αν το απαιτούσε μεγάλη

ανάγκη.[86] Μετά το 200 π.Χ. η οικονομική κατάσταση των αγροτικών

περιοχών χειροτέρευσε ενώ αυξανόταν η ανάγκη για άνδρες. Για το λόγο

αυτό τα κριτήρια κατοχής περιουσίας παραμερίστηκαν σταδιακά.

Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα

Η καταγωγή των αγώνων

Οι αθλητικοί αγώνες αποτέλεσαν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες και

πολυσύνθετους θεσμούς στην αρχαία Ελλάδα. Η σύγχρονη έρευνα δεν έχει λύσει

ακόμα το πρόβλημα των ιστορικών απαρχών τους. Παραδίδονται πολλοί αρχαίοι

μύθοι για τη δημιουργία τους από θεούς και ήρωες, γεγονός που υποδηλώνει ότι

και για τους αρχαίους Έλληνες η καταγωγή τους ήταν μάλλον ασαφής.

Οι ρίζες του ελληνικού αθλητισμού μπορούν να αναζητηθούν στην Εποχή του

Χαλκού. Οι πρώτες δραστηριότητες που πιθανώς συνδέονται με την έννοια της

αθλητικής άμιλλας είναι τα περίφημα «ταυροκαθάψια», καθώς και σκηνές

πυγμαχίας και πάλης που συναντούμε σε τοιχογραφίες, σφραγιδόλιθους και λίθινα

αγγεία της μινωικής Κρήτης και της Θήρας. Όσον αφορά στη μυκηναϊκή Ελλάδα, οι

αρχαιολογικές ενδείξεις για την τέλεση αγώνων είναι ελάχιστες. Ωστόσο, οι

περιγραφές «άθλων» και παιχνιδιών που συναντούμε στα ομηρικά έπη θεωρείται

ότι αντικατοπτρίζουν μυκηναϊκές παραδόσεις. Η πρώτη πραγματική περιγραφή

αγώνων απαντά στη Ιλιάδα (Ψ 256 – Ω 6) και αφορά στα «επιτάφια άθλα» που

οργάνωσε ο Αχιλλέας προς τιμήν του νεκρού Πατρόκλου. Αλλά και στην Οδύσσεια

(θ 97-253), ο βασιλιάς των Φαιάκων Αλκίνοος οργανώνει αγώνες προς τιμήν του

Οδυσσέα. Και στις δύο περιγραφές, το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται είναι πλούσιο

και λεπτομερές, στοιχείο που ενδεχομένως υποδηλώνει μια μακρά παράδοση

αγώνων στο μυκηναϊκό κόσμο.

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ «ΟΛΥΜΠΙΑ», ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Οι ονομασίες «Ολυμπιακοί αγώνες» και «Τα Ολύμπια» (ήταν κάτι όπως και: «Τα

ίσθμια», «Τα Νέμεα» κ.α.) προήλθαν από το ότι οι εν λόγω αγώνες και

ιεροτελεστίες τελούνταν στην Ολυμπία, το μέρος που ανήκε, είχε αφιερωθεί στον

Ολύμπιο Δία, καθώς και από το ότι οι συμμετέχοντες ήταν πιστοί του Ολύμπιου Δία

και γενικά των Ολύμπιων θεών.

Πιο απλά, γιορτή «τα Ολύμπια» και αγώνες «οι Ολυμπιακοί» = γιορτή και αγώνες

των πιστών και αθλητών των Ολύμπιων θεών ή του Ολύμπιου Δία.

Ετυμολογία από το επίθετο «ολύμπιος,α,ο», απ΄όπου και το ουσιαστικό «η

Ολύμπια - Ολυμπία», κάτι ως και: τα άξια - η άξια > η αξία, τα άγια - η άγια > Αγία…

Υπενθυμίζεται ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες δεν ήταν τοπικής εμβέλεια ( κάτι όπως

ήταν π.χ. τα: Παναθήναια, Ίσθμια, Παγκρήτια κ.τ.λ.), αλλά θρησκευτικής εμβέλειας,

για όλους όσους πίστευαν στους Ολύμπιους θεούς και συνεπώς για όλους τους

Έλληνες.

Υπενθυμίζεται επίσης η περιοχή «Ολυμπία» δεν ανήκε στην κοσμική εξουσία

καμιάς πόλη - κράτους, αλλά στη θρησκευτική εξουσία, στους Ολύμπιους στο εκεί

ιερό του Ολύμπιου Δία. Δηλαδή η Ολυμπία ήταν κάτι ως το Άγιο Όρος σήμερα.

Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ

Σύμφωνα με το κατάλογο των Ολυμπιακών Αγώνων, το πρώτο έτος έναρξης των εν

λόγω αγώνων είναι το έτος 776 π.Χ και από το έτος αυτό οι εν λόγω αγώνες

γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Οι Ολυμπιακοί αγώνες μετά το 777 π.Χ. θεωρήθηκαν

πανελλήνια χρονολογική μονάδα μέτρησης και το στάδιο η μετρική μονάδα μήκους.

Οι Πισάτες διοργάνωναν τους αγώνες από το 688 έως το 572 π.Χ. Το 570 π.Χ. οι

Ηλείοι κατέλαβαν την Πίσα και έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη διοργάνωση των

αγώνων. Τον 5ο αι. π.Χ. οι αγώνες έφτασαν στο απόγειο της δόξας τους.

Στην ελληνιστική εποχή οι Ολυμπιακοί αγώνες έχασαν τον αρχικό τους χαρακτήρα

και μετατράπηκαν σε επαγγελματικές αθλητικές εκδηλώσεις. Τα άσχημα ιστορικά

γεγονότα που διαδραματίσθηκαν στην συνέχεια στον ελλαδικό χώρο, είχαν τον

αντίκτυπό τους στα αθλητικά ιδεώδη των Ολυμπιακών αγώνων, με αποτέλεσμα να

επέλθει και σταδιακή πτώση των ηθικών αξιών, κάτι που επιδεινώθηκε αισθητά

από το 146 μ.Χ., όταν η κυρίως Ελλάδα υποτάχθηκε στο ρωμαϊκό κράτος και οι

Ηλείοι έχασαν την ανεξαρτησία τους.

Το 2ο αι. μ.Χ., όταν παραχωρήθηκε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους

κατοίκους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, οι Ρωμαίοι επέβαλαν να συμμετέχουν

στους Ολυμπιακούς αγώνες όλοι όσοι πίστευαν στους Ολύμπιους Θεούς και

συνεπώς όλοι οι Ρωμαίοι

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού ολοκληρωτικά στην Ελλάδα και στην Ιταλία

και το νέο θρησκευτικό-πολιτιστικό πνεύμα που δημιουργήθηκε, οι Ολυμπιακοί και

γενικώς όλοι οι αθλητικοί αγώνες θεωρήθηκαν ως ειδωλολατρικές εκδηλώσεις με

αποτέλεσμα την κατάργησή τους από το Θεοδόσιο Α΄ το 393 μ.Χ. (293η

Ολυμπιάδα).

Ο υπερεθνικός χαρακτήρας τους επιζεί και στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες,

που ύστερα από διακοπή 15 αιώνων οργανώθηκαν στην Αθήνα το 1896 και

τελούνται από τότε κάθε τέσσερα χρόνια.

Θρησκεία, ιερά και αθλητικοί αγώνες

Στους ιστορικούς χρόνους οι αγώνες διεξάγονταν πάντα στα πλαίσια μεγάλων

θρησκευτικών εορτών. Τα στάδια ήταν άμεσα συνδεδεμένα με τα ιερά και οι

αγώνες αποτελούσαν ένα είδος προσφοράς στους θεούς. Για τους περισσότερους

αγώνες υπήρχαν ιδρυτικοί μύθοι που τους συνέδεαν με κάποιον τοπικό ήρωα ή τον

οικιστή της πόλης, με τον καιρό όμως όλοι συνδέθηκαν με το όνομα κάποιου

ολύμπιου θεού. Μεταξύ των πολυάριθμών αγώνων της αρχαιότητας, τέσσερις ήταν

εκείνοι που απέκτησαν πανελλήνιο κύρος: τα Ολύμπια, που διεξάγονταν κάθε

τέσσερα χρόνια στην Αρχαία Ολυμπία προς τιμήν του Διός, τα Πύθια, που

διεξάγονταν επίσης κάθε τέσσερα χρόνια στους Δελφούς προς τιμήν του Απόλλωνα,

τα Ίσθμια, κάθε δύο χρόνια στο Ιερό του Ποσειδώνα στην Ισθμία, και τα Νέμεια,

επίσης κάθε δύο χρόνια στο Ιερό του Διός στη Νεμέα. Οι πανελλήνιοι αγώνες

συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτισμικής,

θρησκευτικής, πολιτικής και ενδεχομένως εθνικής ταυτότητας μεταξύ των κατοίκων

των ελληνικών πόλεων.

Τα Ολύμπια φαίνεται ότι ήταν οι αρχαιότεροι αγώνες αφού η παράδοση τοποθετεί

την έναρξή τους στο 776 π.Χ. Αρχικά είχαν τοπικό χαρακτήρα, αλλά βαθμιαία

άρχισαν να προσελκύουν και κατοίκους γειτονικών περιοχών, ώσπου τελικά

καθιερώθηκαν ως ο σπουδαιότερος αθλητικός θεσμός του αρχαίου κόσμου, που

διάρκεσε χωρίς διακοπή από το 776 π.Χ. έως το 393/4 μ.Χ. Η σημασία των

Ολυμπιακών Αγώνων μαρτυρείται τόσο από το γεγονός ότι κατά τη διάρκειά τους

διακόπτονταν οι πολεμικές δραστηριότητες (ολυμπιακή εκεχειρία) όσο και από το

ότι οι Ολυμπιάδες (τα διαστήματα μεταξύ δύο Ολυμπιακών αγώνων) χρησίμευαν

και ως επίσημη μέθοδος μέτρησης του χρόνου (π.χ. «το δεύτερο έτος της 10ης

Ολυμπιάδας»).

Οι άλλοι τρεις πανελλήνιοι αγώνες ήταν μάλλον μεταγενέστεροι και πάντως δεν

απέκτησαν πανελλήνιο κύρος μέχρι τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. Και οι τέσσερις

αγώνες μαζί αποτελούσαν μια περίοδο και αποτελούσε ιδιαίτερη τιμή για έναν

αθλητή να αναδειχθεί νικητής σε όλους (περιοδονίκης).

Μεταξύ των πολυάριθμων τοπικών αγώνων, οι γνωστότεροι ήταν οι Παναθηναϊκοί,

που ελάμβαναν χώρα στην Αθήνα στη γιορτή των Παναθηναίων, χωρίς όμως να

αποκτήσουν ποτέ πανελλήνιο κύρος. Γενικότερα οι αρχαίοι χώριζαν τους αγώνες σε

«στεφανίτες» ή «ιερούς», στους οποίους οι νικητές έπαιρναν ως έπαθλο μόνον ένα

στεφάνι, και σε «θεματικούς» ή «χρηματίτες», συνήθως τοπικούς αγώνες στους

οποίους τα έπαθλα ήταν υλικά. Οι τέσσερις πανελλήνιοι αγώνες ήταν «στεφανίτες»

ενώ οι Παναθηναϊκοί «χρηματίτες».

Ολυμπία

Η Ολυμπία, υπήρξε το πιο δοξασμένο ιερό της αρχαίας Ελλάδας αφιερωμένο στον

Δία, πατέρα των θεών και των ανθρώπων. Ήταν ο τόπος διεξαγωγής των

Ολυμπιακών Αγώνων οι οποίοι τελούνταν στο πλαίσιο των Ολυμπίων, της πιο

σημαντικής εορτής των Ελλήνων κατά το μεγαλύτερο διάστημα της αρχαιότητας.

Αντίστοιχες γιορτές ήταν τα Πύθια που διοργανώνονταν προς τιμήν του Απόλλωνος

στους Δελφούς, τα Ίσθμια προς τιμήν του Ποσειδώνος στον Ισθμό της Κορίνθου και

τα Νέμεα, επίσης προς τιμήν του Διός στο ιερό του στη Νεμέα.

Στην Ολυμπία, εντός του μεγαλοπρεπούς ναού του θεού, βρισκόταν το

χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός, έργο του Φειδία, το οποίο ήταν γνωστό στην

αρχαιότητα ως ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Η αφετηρία των Ολυμπιακών

Αγώνων τοποθετείται στο 776 π.Χ. και τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια. Το 394 μ.Χ.

ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' απαγόρευσε την τέλεσή τους γιατί

θεωρούνταν παγανιστικοί.

Ιστορία

Οι απαρχές της Ολυμπίας είναι ελάχιστα γνωστές. Οι παλαιότερες ενδείξεις

ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή, ανάγονται στην 3η χιλιετία π.Χ. Τον 9ο αιώνα

π.Χ. η Ολυμπία ήταν ήδη ένας ιερός τόπος που προσείλκυε πολλούς προσκυνητές.

Αυτό το πυκνό ρεύμα των επισκεπτών μαρτυρείται από το μεγάλο πλήθος

αναθημάτων που έφταναν στη Ολυμπία όχι μόνο από την γύρω περιοχή αλλά και

από τόπους της Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας.

Τον 8ο αιώνα η φήμη της Ολυμπίας μεγάλωσε τόσο ώσπου έφτασε μέχρι την

Ανατολή και Μεσοποταμία και μέχρι την Δύση και κάτω Ιταλία. Σημαντικότατη τομή

στην ιστορία της Ολυμπίας αποτέλεσε το έτος 776 π.Χ. όπου τότε κατά την

παράδοση, ο Σπαρτιάτης Λυκούργος, πρέπει να πραγματοποίησε συμφωνία με τον

βασιλιά της Ήλιδος, Ίφιτο, για την τέλεση λατρευτικών εορτών στην Ολυμπία.

Μέρος της συμφωνίας ήταν ότι κατά τις εορτές θα επικρατούσε εκεχειρία σε

ολόκληρη την Ελλάδα.

Κατά τον 5ο αιώνα, η αίγλη της Ολυμπίας έφτασε σε τέτοιο σημείο, ώστε εκεί να

συγκεντρώνονται πολιτικοί, φιλόσοφοι και καλλιτέχνες διότι εκεί έβρισκαν μεγάλο

κοινό για την διάδοση των ιδεών τους. Κατά τον 4ο αιώνα, δόθηκε σημασία στην

οικοδομική δραστηριότητα για την βελτίωση των εγκαταστάσεων και δημιουργίας

χώρων στέγασης των επισκεπτών.

Το 393 μ.Χ. ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' διέταξε το κλείσιμο όλων των

ελληνικών ιερών χωρίς να υπάρχουν πληροφορίες ποιους συγκεκριμένους χώρους

εννοούσε. Παρ' όλα αυτά, και τα επόμενα χρόνια ο χώρος παρέμεινε ιδιαίτερα

δημοφιλής. Ο χώρος υπέστη αργότερα πολλές καταστροφές από φυσικά αίτια και

κατά τον 9ο αιώνα ο χώρος εγκαταλείφθηκε και ερημώθηκε. Με την πάροδο του

χρόνου καλύφθηκε πολλά μέτρα κάτω από την γη με την βοήθεια του χειμάρρου

Κλαδέου και την διάβρωση του εδάφους του Κρόνιου Λόφου. Η ανακάλυψη του

ιερού οφείλεται στον Άγγλο Ρίτσαρντ Τσάντλερ το 1766.

Αρχαιολογικές ανασκαφές

Σχέδιο του Ιερού χώρου

Αν και η ανακάλυψη του χώρου έγινε το 1766 δεν υπήρξαν ανασκαφές μέχρι τον

Μάιο του 1829. Τότε δύο χρόνια μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, Γάλλοι

αρχαιολόγοι, η ονομαζόμενη «επιστημονική αποστολή του Μωριά», ανέσκαψαν το

χώρο και βρήκαν τμήματα από τις μετόπες του πρόναου και του οπισθόδομου του

ναού του Διός, τα οποία έκλεψαν και μετέφεραν στη Γαλλία[1]. Τα ευρήματα αυτά

εκτίθενται μέχρι σήμερα στο μουσείο του Λούβρου.

1875 - 1881

Η πρώτη μεγάλη ανασκαφή στην Ολυμπία ξεκίνησε το 1875 χρηματοδοτούμενη από

το Γερμανικό Κράτος. Επικεφαλής ήταν ο γερμανός αρχαιολόγος Ερνστ Κούρτιους.

Υπεύθυνοι για τη ανασκαφή ήταν επίσης οι Γκούσταβ Χίρσφελντ, Γκεόργκε Τρόι και

Άντολφ Φουρτβένγκλερ οι οποίοι δούλεψαν μαζί με τους αρχιτέκτονες Άντολφ

Μπέττιχερ, Βίλελμ Ντέρπφελντ και Ρίχαρντ Μπόρρμαν. Ανέσκαψαν το κεντρικό

μέρος του ιερού, συμπεριλαμβανομένου του Ναού του Δία, του Ηραίου, του

Μετρώου, του Βουλευτηρίου, της Στοάς της Ηχούς, των Θησαυρών, του Πρυτανείου

και της Παλαίστρας. Βρέθηκαν σημαντικά ευρήμαματα μεταξύ αυτών η Νίκη του

Παιωνίου και ο Ερμής του Πραξιτέλους. Συνολικά 14.000 αντικείμενα

καταγράφηκαν τα οποία στεγάστηκαν στο μουσείο.

1900 - 1950

Πιο περιορισμένες ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον Ντέρπφελντ κατά τα έτη 1908

με 1929, αλλά οι εργασίες επισπεύθηκαν το 1936 με αφορμή τους Ολυμπιακούς

Αγώνες του Βερολίνου.

1950 έως σήμερα

Κατά τα έτη 1952 με 1966 οι Έμιλ Κούντσε και Χανς Σλάιφ συνέχισαν τις ανασκαφές

του 1936, μαζί με τον αρχιτέκτονα Άλφρεντ Μάλβιτς. Ανέσκαψαν το εργαστήριο του

Φειδία, το Λεωνιδαίο και το βόρειο τείχος του σταδίου όπως επίσης και την

νοτιοανατολική περιοχή του ιερού. Επίσης τα έτη 1972 με 1984 ο Άλφρεντ Μάλβιτς

βρήκε στοιχεία και ημερομηνίες από το στάδιο, τάφους και από το Πρυτανείο. Από

το 1984 μέχρι το 1996, ο Χέλμουτ Κιριελάϊς συνέχισε τις ανασκαφές στο Πρυτανείο

και Πελόπιον, βρίσκοντας πληροφορίες για την ιστορία του ιερού. Παράλληλα,

έγιναν έρευνες για την ιστορία του ιερού στην εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας,

με διεύθυνση του Ulrich Si.

Ο ναός του Διός

Χτίστηκε το 456 π.Χ. και αποτελεί πρότυπο δείγμα δωρικού ρυθμού. Στις στενές

πλευρές είχε 6 κίονες ενώ στις επιμήκεις 13, σύνολο 34 κίονες. Στο ανατολικό

αέτωμα υπήρχε η παράσταση του αγώνα μεταξύ Οινομάου και Πέλοπος ενώ στο

δυτικό η θρυλική μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών. Στο εσωτερικό του ναού

φυλάσσονταν πολλά αναθήματα, μεταξύ αυτών το σημαντικότερο ήταν το

χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός ύψους 13 μέτρων που φιλοτεχνήθηκε στην

Ολυμπία την δεκαετία του 430 π.Χ. από τον γλύπτη Φειδία.

Η είσοδος στο στάδιο

Η είσοδος στο στάδιο ήταν μόνο για τους επίτροπους, τους αθλητές και τους ήρωες.

Το στάδιο είχε χωρητικότητα 45.000 θεατών. Στην μια πλευρά ήταν κτισμένο επάνω

στην φυσική πλαγιά του λόφου. Στην άλλη πλευρά είχε χτιστεί ύψωμα για να

εξυπηρετήσει την απαραίτητη κλίση.

Το γυμνάσιο

Το γυμνάσιο ήταν ο τόπος προπόνησης των αθλητών. Στο στάδιο είχε περάσει ο

Κρέων έξη μήνες προπονούμενος. Το γυμνάσιο ήταν επιστεγασμένο σε όλο του το

μήκος, έτσι ώστε οι αθλητές να μπορούν να προπονούνται στον αγώνα δρόμου

άσχετα από τις καιρικές συνθήκες.

Ελευσίνια Μυστήρια

Tα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούσαν μία λατρεία που σχετιζόταν με τη θεά

Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη. Επειδή, σύμφωνα με το μύθο, η θεά

ξαναβρήκε στην Ελευσίνα την κόρη της ύστερα από την αρπαγή της από τον

Πλούτωνα, οι λατρευτικές τελετές διαδραματίζονταν εκεί. Παρόλο που τελούνταν

και παλαιότερα, απέκτησαν ξεχωριστή θέση στη θρησκευτική ζωή της Aθήνας κατά

την Κλασική περίοδο.

Mολονότι για τα Mυστήρια υπάρχουν πολλές αναφορές στους αρχαίους

συγγραφείς, στις επιγραφές, στις προσωπογραφίες των ιερέων αλλά και στις

αναπαραστάσεις της τέχνης, η ακριβής ανασύσταση της τελετής και του

φιλοσοφικού της υπόβαθρου είναι πολύ δύσκολη. Η βασική αιτία γι' αυτό είναι η

τήρηση μυστικότητας γύρω από τα όσα διαδραματίζονταν, αφού οι μυημένοι

δεσμεύονταν να μην τα κοινολογήσουν. Έμμεσες πληροφορίες για τα Μυστήρια

αντλούνται από τον Πλούταρχο, ο οποίος στη βιογραφία του Αλκιβιάδη αναφέρεται

στην ανάρμοστη και ασεβή πράξη του ιδίου και των φίλων του να μιμηθούν σε

ιδιωτικά σπίτια την τελετή των Ελευσίνιων Μυστηρίων και να τη διακωμωδήσουν.

Τα αρχαιολογικά δεδομένα προσφέρουν πληροφορίες για τον τόπο και το

οικοδόμημα τέλεσης των Μυστηρίων, το Τελεστήριο της Ελευσίνας.

Η γιορτή των Μυστηρίων τελούνταν κάθε χρόνο κατά το μήνα Βοηδρομιώνα (τέλος

Σεπτεμβρίου). Η διοργάνωσή της ανατίθετο σε δύο ονομαστές οικογένειες, τους

Ευμολπίδες και τους Κήρυκες. Από τους πρώτους προερχόταν ο Ιεροφάντης, ο

οποίος προΐστατο στις απόκρυφες τελετές. Από τους δεύτερους ο Δαδούχος, που

είχε σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της μύησης, και ο Ιεροκήρυξ, ο οποίος κήρυσσε

την έναρξη των Mυστηρίων. Mε τον Iεροφάντη συνεργαζόταν η ιέρεια της Δήμητρας

που διέμενε μόνιμα στο ιερό της Ελευσίνας.

Δικαίωμα συμμετοχής είχαν όχι μόνο οι πολίτες αλλά και οι γυναίκες, οι δούλοι και

οι ξένοι. Η συμμετοχή στη γιορτή δεν προϋπέθετε τη μύηση, μία διαδικασία

προσωπικής επιλογής, που γινόταν είτε στην Ελευσίνα είτε στο Ελευσίνιο στην

Αγορά των Αθηνών. Η μύηση αποσκοπούσε στη συμφιλίωση με το θάνατο και την

προσδοκία της μεταθανάτιας ζωής και γι' αυτό το λόγο είχε μεγάλη απήχηση την

εποχή εκείνη. Τα Ελευσίνια προσέλκυαν ανθρώπους από ολόκληρο τον Ελληνικό

κόσμο και τη Ρωμαϊκή περίοδο από όλη την αυτοκρατορία, καθώς ο εορτασμός

τους διατηρήθηκε μέχρι την εποχή του Θεοδοσίου.

Μεγάλα Διονύσια

Τα Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια ήταν αθηναϊκή γιορτή προς τιμήν του Διονύσου του

Ελευθερέα. Θεσμοθετήθηκαν από τον Πεισίστρατο.

Ήταν μία πολυήμερη, ανοιξιάτικη γιορτή που διαρκούσε από τις 8 έως τις 13 του

μηνός Ελαφηβολιώνος και άρχιζαν να γιορτάζονται στην Αθήνα από τα μέσα του

6ου αιώνα όταν ο τύραννος Πεισίστρατος εισήγαγε στο άστυ, από την κώμη των

Ελευθερών, τη λατρεία του Ελευθερέως Διονύσου. Την 1η μέρα, εκτός από μια

θυσία στον Ασκληπιό, το τέμενος του οποίου βρισκόταν πλάι σε αυτό του Διονύσου,

στη νότια πλαγιά της ακρόπολης, γινόταν επίσης η μεταφορά του ξόανου του θεού

από το τέμενος αυτό σε ένα μικρό ναό της Ακαδημίας. Αυθημερόν γινόταν και

προάγωνας, με τον οποίο δινόταν στο κοινό μια συνοπτική ιδέα των δραματικών

παραστάσεων που θα παρουσιάζονταν. Την επόμενη μέρα, μια μεγάλη εύθυμη

πομπή μετέφερε μέσω του Κεραμεικού το ξόανο από την Ακαδημία στο ιερό του

θεού, σε ανάμνηση της παλιάς μεταφοράς του από την κώμη των Ελευθερών.

Συμμετείχαν ομάδες ανδρών και παιδιών που έψαλλαν διθυράμβους, νέοι που

οδηγούσαν ταύρους για θυσία στο Θεό αλλά και νέες που κουβαλούσαν κάνιστρα

με τα απαραίτητα σκεύη. Το απόγευμα και το βράδυ οι πολίτες γύριζαν στην πόλη

χορεύοντας. Την 3η μέρα ξεκινούσαν οι δραματικοί αγώνες, στους οποίους ήταν

αφιερωμένες και οι υπόλοιπες μέρες της γιορτής.

Οι τραγωδίες παρουσιάζονταν από την 11η μέχρι και τη 13η ημέρα του

Ελαφηβολιώνα (Μάρτιος/Απρίλιος). Είναι επίσης γνωστό ότι από το το 486 π.Χ.

κατά τη διάρκεια των εορτών παρουσιάζονταν κωμωδίες. Ο διαγωνισμός τραγικών

ηθοποιών τοποθετείται χρονικά στα 449 ενώ των κωμικών πολύ αργότερα (329-

312).

Εκτιμάται ότι την επόμενη μέρα των Διονυσίων λάμβανε χώρα συνέλευση

απολογισμού των Διονυσίων, ενώ πηγές αναφέρουν και την τέλεση της γιορτής των

Πανδίων.

Παναθήναια

Τα Παναθήναια ήταν αρχαία ελληνική γιορτή των Αθηνών αφιερωμένη στη θεά

Αθηνά η οποία λάμβανε χώρα στην πόλη κάθε τέσσερα χρόνια. Για τους πολίτες της

Αθήνας ήταν το σημαντικότερο γεγονός του χρόνου, αλλά δε θεωρούνταν τόσο

σημαντικό όσο αυτό των ολυμπιακών αγώνων. Χωριζόταν στα Μικρά και στα

Μεγάλα Παναθήναια.

Η παράδοση της γιορτής

Η λέξη Παναθήναια σημαίνει «γιορτή για όλους τους Αθηναίους», δηλαδή για

όλους τους κατοίκους της Αττικής. Στους αρχαιότερους χρόνους, οι κάτοικοι της

Αθήνας, δηλαδή οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από την Ακρόπολη γιόρταζαν τα

«Αθήναια». Όταν ο Θησέας ένωσε τους δήμους της Αττικής και όρισε την Αθήνα ως

πρωτεύουσα, η γιορτή αυτή επεκτάθηκε έτσι ώστε να ταιριάζει στον τώρα

μεγαλύτερο ρόλο της Αθήνας, και ονομάστηκε «Παναθήναια», δηλαδή για όλους

τους κατοίκους της νεοσύστατης διοικητικής περιοχής.

Ο θεσμός των Αθήναιων χάνεται στην προϊστορία και αρχικά ήταν μηνιαία θυσία

που γινόταν στα τέλη του κάθε μήνα προς τιμή της Αθηνάς και του Εριχθόνιου που

μετατράπηκε αργότερα σε τελετή με εορταστικό χαρακτήρα και γινόταν δύο φορές

το χρόνο. Μία στα τέλη του Εκατομβαιώνα (τα Αθήναια) και μία στα τέλη του

Πυανεψιώνα. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι μικρές μηνιαίες θυσίες γίνονταν προς

τιμή του φιδιού της Ακρόπολης, του Ερεχθέα. Μυθικός ιδρυτής των Αθήναιων ήταν

σύμφωνα με την παράδοση ο Εριχθόνιος.

Στις αρχαιότερες πηγές η εορτή αναφέρεται με το όνομα «Παναθήναια» και

«Παναθήναια τα μεγάλα», ενώ στους μεταχριστιανικούς αιώνες συνηθίζεται το

όνομα «τα μεγάλα Παναθήναια». Μόνο πολύ λίγες αναφορές έχουμε και για «μικρά

Παναθήναια». Ιδρυτής των μεγάλων Παναθηναίων είναι ο Πεισίστρατος.

Εορτασμός

Σε ένα έγγραφο της εποχής του Λυκούργου τα Παναθήναια ονομάζονται

«Παναθήναια τα κατ' ενιαυτόν», ενώ αλλού συναντάμε τον χαρακτηρισμό

«Πεντετερίς».

Τα Παναθήναια γιορτάζονταν λοιπόν κάθε χρόνο, ενώ κάθε τέσσερα χρόνια

γίνονταν τα «Παναθήναια τα μεγάλα». Επειδή και οι ιέρειες του ναού της Αθηνάς

ονομάζονταν έτσι, δηλαδή «πεντετερίδες», υποθέτουμε ότι η εκλογή τους ήταν

μέρος της τελετής των μεγάλων Παναθηναίων.

Από επιγραφές που έχουν διασωθεί ξέρουμε ότι τα μεγάλα Παναθήναια γίνονταν

κάθε τέσσερα χρόνια και συγκεκριμένα έχουμε αναφορές για τα έτη 410/9 π.Χ.

(έτος του Γλαύκιπου, 346/5 π.Χ. (το έτος του Αρχία και 338/7 π.Χ. (έτος του

Χαίροντα. Ακολουθούσαν λοιπόν την τετραετή περίοδο των Ολυμπιακών αγώνων

και συγκεκριμένα γίνονταν το τρίτο έτος.

Λίγο πριν από την ανατολή του ήλιου γινόταν η «Πομπή των πέπλων».

Επίσης στα μεγάλα Παναθήναια γίνονταν αθλητικοί και μουσικοί αγώνες με

απονομή βραβείων.

Το πρώτο βραβείο τραγουδιού με συνοδεία κιθάρας ήταν ένα χρυσό στεφάνι με

σχήμα φύλων δάφνης αξίας 1000 δραχμών που συνοδευόταν με αμοιβή 500

δραχμών σε μετρητά. Τα υπόλοιπα βραβεία ήταν αξίας 1200, 600, 400 και 300

δραχμών αντιστοίχως.

Τα δύο πρώτα βραβεία για τραγούδι με συνοδεία αυλού ήταν 300 και 100 δραχμές

αντίστοιχα.

Το πρώτο βραβείο για μουσική κιθάρας (χωρίς τραγούδι) ήταν χρυσό στεφάνι αξίας

500 δρχ. και 300 δρχ. μετρητά. Το είδος και η αξία του δεύτερου βραβείου δεν

διασώζεται. Το τρίτο βραβείο ήταν 100 δρχ. μετρητά.

Για μουσική αυλού (χωρίς τραγούδι) υπήρχαν επίσης δύο βραβεία. Το πρώτο ήταν

ένα στεφάνι.

Είναι φανερό ότι στον διαγωνισμό τραγουδιού και μουσικής μεγαλύτερη σημασία

δινόταν στο τραγούδι και την κιθάρα. Οι καλλιτέχνες που παρουσίαζαν την τέχνη

τους ήταν σολίστες που παρουσίαζαν αποσπάσματα αποκλειστικά από τα έργα του

Ομήρου, ενώ μια μοναδική εξαίρεση αποτελούσε το κομμάτι «Περσείς» του

Χοιρίλου στο οποίο εξυμνείτο η νίκη των Αθηναίων κατά των Περσών. Άλλα κείμενα

δεν επιτρέπονταν.

Εκτός από τον μουσικό διαγωνισμό γινόταν και μουσική «συναυλία», η οποία ήταν

μουσική παράσταση χωρίς διαγωνισμό και στην οποία παίρναν μέρος δύο αυλιστές.

Η συναυλία ήταν καινοτομία και ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Παναθηναίων.

Περί των γυμναστικών αγώνων έχουμε μια επιγραφή του 4ου αι. π.Χ. που αναφέρει

τα αγωνίσματα και τα έπαθλα, τα οποία τα μετρούσαν σε αμφορείς ελαιόλαδου.

Πρόκειται για τους αγώνες της νεολαίας. Μέχρι την εποχή του Πινδάρου η νεολαία

αγωνίζονταν σε μία ομάδα, τους «παίδες». Αργότερα όμως χωρίστηκε στους

νεαρότερους «παίδες» και τους μεγαλύτερους «αγένειους». Για τους ενήλικες δεν

αναφέρει τίποτα η επιγραφή αυτή. Ίσως το τμήμα της επιγραφής που αναφερόταν

στους ενήλικες να καταστράφηκε με την πάροδο των αιώνων.

Ως προς την αξία των επάθλων ξέρουμε από άλλες πηγές, ότι ένας αμφορέας λάδι

κόστιζε 12 δραχμές. Το υψηλότερο βραβείο (60 αμφορείς) ισοδυναμούσε λοιπόν με

720 δρχ, το χαμηλότερο (6 αμφορείς) ισοδυναμούσε με 72 δραχμές της εποχής

εκείνης. Εκτός αυτού, το λάδι προέρχονταν από τα ιερά ελαιόδεντρα, και δεν ήταν

στην διάθεση των κοινών ανθρώπων. Οι αμφορείς έφεραν την επιγραφή, για ποιο

βραβείο είχαν απονεμηθεί, π.χ. «στάδιον ανδρών νίνη», δηλαδή στον νικητή του

σταδίου ανδρών.

Οι αγώνες γυμναστικής διεξάγονταν μέχρι τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. στις Εχελίδες,

έναν δήμο της Αττικής κοντά στον Πειραιά. Τον 4ο αι. π.Χ. μεταφέρθηκαν στον

Ιλισό, όπου την εποχή του Λυκούργου κτίστηκε ένα στάδιον με κερκίδες για τους

θεατές.

Άλλοι, οι λεγόμενοι μικροί αγώνες διοργανώνονταν κάθε χρόνο και είχαν

τελετουργικό χαρακτήρα. Αυτοί ήταν τα Πυρρίχια, τα ευάνδρια, ευόπλια και τα

λάμπια.

Τα πυρρίχια έγιναν μέρος των Παναθηναίων από τον 6ο αι. π.Χ. Ήταν αφιερωμένα

στην Αθηνά και την νίκη των Ολυμπίων Θεών ενάντια στους Τιτάνες και τους

Γίγαντες. Στην τελετή αυτή χορευόταν ο πυρρίχιος χορός που συνοδευόταν από

τους ήχους του αυλού που έπαιζε το τραγούδι «ενόπλιος νόμος».

Τα ευάνδρια και ευόπλια είχαν μεν πολεμική καταγωγή, ήταν όμως ένα είδος

καλλιστείων στο οποίο έπαιρναν μέρος άνδρες με πολεμική στολή.

Τα λάμπια ήταν γυμναστικοί αγώνες με χρήση δαυλού προς τιμή του Εριχθόνιου και

του μύθου της γέννησής του.

Μέρος των τελετών ήταν επίσης χορωδίες εφήβων και ανδρών που τραγουδούσαν

το τραγούδι της Αθηνάς («Παλλάδα περσέπολιν κλήζω ...»)

Εορταστικό πρόγραμμα

Το εορταστικό πρόγραμμα των μεγάλων Παναθηναίων ήταν ως εξής:

Ημερομηνία του Εκατομβαιώνα Τελετή

21η, 22α, 23η μουσικοί διαγωνισμοί

24η, 25η διαγωνισμοί αθλητισμού

26η ιππικοί αγώνες

27η Πυρρίχια και Ευάνδρια

28η Λάμπιοι, Πάννυχοι, Πομπή, θυσία και

δείπνος

29η Ιστιοπλοϊκοί αγώνες

Αθλητές και νικητές

Θεωρητικά στους αγώνες μπορούσε να πάρει μέρος κάθε πολίτης ανεξάρτητα από

την κοινωνική και οικονομική του κατάσταση. Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο

χρόνος που απαιτούνταν για εξάσκηση, ο εξοπλισμός και τα πολυδάπανα ταξίδια

έκαναν τον αθλητισμό μια δραστηριότητα ουσιαστικά της αριστοκρατίας, ιδιαίτερα

στα ιππικά αθλήματα, που απαιτούσαν την κατοχή και εκγύμναση αλόγων. Η

συμμετοχή αλλά και η παρακολούθηση των αγώνων ήταν αποκλειστικά αντρικό

προνόμιο – οι γυναίκες, και κυρίως οι έγγαμες, απαγορεύονταν αυστηρά.

Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι στην Ολυμπία διοργανώνονταν κάθε τέσσερα χρόνια τα

Ηραία, που ήταν αγώνες αποκλειστικά για γυναίκες, και δεν αποκλείεται κάτι

ανάλογο να συνέβαινε και σε άλλα ιερά. Γενικά, όμως, ο αθλητισμός ήταν μια

ανδρική υπόθεση.

Η σημασία της νίκης ενός αθλητή στους αγώνες, κυρίως στους πανελλήνιους, ήταν

τεράστια: κέρδιζε το θαυμασμό εχθρών και φίλων, ενώ οι συμπολίτες του τού

επεφύλασσαν θερμή υποδοχή και συχνά κατεδάφιζαν τμήμα του τείχους της πόλης

προς τιμήν του. Κατά την Ελληνιστική περίοδο, μάλιστα, υπήρξαν περιπτώσεις

ολυμπιονικών που αφηρωίστηκαν, λατρεύτηκαν δηλαδή ως ήρωες μετά θάνατον.

Δεν έλειπαν, πάντως, και τα οικονομικά προνόμια, ενώ συχνά η νίκη στους αγώνες

έπαιρνε και πολιτική χροιά, καθώς ήταν το πρώτο βήμα για την εκπλήρωση

προσωπικών φιλοδοξιών.

Τα αγωνίσματα

Τα αγωνίσματα στην αρχαιότητα ήταν τα εξής:

- δρόμος (αγώνες ταχύτητας: στάδιον, δίαυλος, οπλιτοδρομία -

αγώνας αντοχής: δόλιχος),

- πένταθλο (άλμα, δίσκος, ακόντιο, δρόμος, πάλη),

- βαρέα άθλα (πάλη, πυγμή, παγκράτιον),

- ιππικά αγωνίσματα (αρματοδρομίες και ιπποδρομίες).

Οι χώροι άθλησης

Οι αθλητικοί χώροι που λειτουργούσαν ήταν το Στάδιο, το Γυμνάσιο και ο

Ιππόδρομος, τους οποίους συναντάμε όχι μόνον στα μεγάλα ιερά αλλά και στις

περισσότερες ελληνικές πόλεις. Από αυτούς ο σημαντικότερος ήταν το Γυμνάσιο.

Εκεί ελάμβανε χώρα η εκγύμναση των αθλητών αλλά και η προετοιμασία των

εφήβων για τη στρατιωτική τους θητεία. Αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα κάθε

ελληνικής πόλης και γρήγορα εξελίχθηκε σε χώρο γενικότερης μόρφωσης και

καλλιέργειας πνευματικών και ηθικών αξιών, όπου συγκεντρώνονταν καλλιτέχνες,

φιλόσοφοι και ρήτορες. Στα Γυμνάσια, οι νέοι ασκούσαν το σώμα και

σφυρηλατούσαν το πνεύμα τους με σκοπό να γίνουν πολίτες ικανοί να

συμμετάσχουν στα κοινά και να υπερασπιστούν την πατρίδα τους. Δεν είναι

άλλωστε τυχαίο ότι τα τρία δημόσια γυμνάσια των Αθηνών εξελίχθηκαν σε κέντρα

των σημαντικότερων φιλοσοφικών σχολών της Κλασικής περιόδου: η Ακαδημία του

Πλάτωνα, το Λύκειο του Αριστοτέλη και το Κυνόσαργες του Αντισθένη.

Οι αθλητικοί αγώνες εκτός από σημαντικότατος κοινωνικός θεσμός ήταν και μια

πραγματική πηγή καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μερικά από τα αριστουργήματα της

αρχαίας ελληνικής πλαστικής και μεταλλουργίας (όπως π.χ. ο περίφημος Ηνίοχος

των Δελφών) αποτελούν αναθήματα νικητών στα αντίστοιχα ιερά, ενώ δε θα πρέπει

να παραβλέπουμε τις αναρίθμητες αθλητικές σκηνές που κοσμούν μελανόμορφα

και ερυθρόμορφα αγγεία και, βέβαια, την ποίηση που αναπτύχθηκε σε σχέση με

τους αγώνες, με κυριότερους εκπροσώπους το Βακχυλίδη, το Σιμωνίδη και τον

Πίνδαρο.

Ο πρώτος καταγεγραμμένος εορτασμός των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαιότητα

ήταν στην Ολυμπία, το 776 π.Χ. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι αυτή δεν ήταν και η πρώτη

φορά που γίνονταν οι Αγώνες. Τότε οι Αγώνες ήταν μόνο τοπικοί και διεξαγόταν

μόνο ένα αγώνισμα, η κούρσα του σταδίου.

Από το 776 π.Χ. και μετά οι Αγώνες, σιγά-σιγά, έγιναν πιο σημαντικοί σε ολόκληρη

την αρχαία Ελλάδα φτάνοντας στο απόγειο τους κατά τον πέμπτο και έκτο αιώνα

π.Χ. Οι Ολυμπιακοί είχαν επίσης θρησκευτική σημασία αφού γίνονταν προς τιμή

του θεού Δία, του οποίου το τεράστιο άγαλμα στεκόταν στην Ολυμπία. Ο αριθμός

των αγωνισμάτων έγινε είκοσι και ο εορτασμός γινόταν στην διάρκεια μερικών

ημερών. Οι νικητές των αγώνων θαυμάζονταν και γίνονταν αθάνατοι μέσα από

ποιήματα και αγάλματα. Το έπαθλο για τους νικητές ήταν ένα στεφάνι από κλαδιά

ελιάς.

Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες

Οι Αγώνες σιγά σιγά έχασαν την σημασία τους όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την

Ελλάδα και όταν ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής

αυτοκρατορίας, οι Ολυμπιακοί θεωρούνταν πια σαν μία παγανιστική γιορτή, και το

393 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε την διεξαγωγή τους. Με αυτό τον

τρόπο τελείωσε μια περίοδος χιλίων χρόνων κατά την οποία οι Ολυμπιακοί

διεξάγονταν συνέχεια κάθε τέσσερα χρόνια.

Ταυροκαθάψια

Τα ταυροκαθάψια ήταν άθλημα της μινωικής εποχής, στο οποίο ο αθλητής

εκτελούσε άλματα πάνω από τον ταύρο. Έχουν βρεθεί αρκετές παραστάσεις και

στην Κρήτη (τοιχογραφίες, αγαλματίδια, σφραγίδες) αλλά και σε άλλα μέρη της

Ελλάδας (Πύλος, Τίρυνθα) και στη Μικρά Ασία (Σμύρνη).

Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στο θεό Ποσειδώνα. Το άθλημα, αντίθετα με την

ταυρομαχία, δεν απαιτούσε το φόνο των ταύρων. Ο σκοπός του ήταν να αναδείξει

την τόλμη και την ευλυγισία των αθλητών. Τέσσερις άνδρες και γυναίκες κρατούσαν

ξύλινα ρόπαλα και, τριγυρίζοντας τον ταύρο, ένας από αυτούς προσπαθούσε να

ανέβει στη ράχη του ζώου και κρατώντας τα κέρατα του εκτελούσε διάφορες

ακροβατικές ασκήσεις.

Σύγχρονες παρόμοιες πρακτικές

Στη νότια Γαλλία τελούνται άλματα με ταύρους, με το όνομα Course Landaise, στην

πόλη Mont de Marsan στη Γασκώνη.

Στην Ισπανία, οι Recortadores παίζουν με τον ταύρο, προσπαθώντας να τους

αποφύγουν και να πηδήξουν από πάνω τους.

Ελληνορωμαϊκή πάλη

Ιστορία

Από το 1896 η πάλη, συμπεριλήφθηκε στους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες στην

Αθήνα αλλά αμφισβητήθηκε έντονα. Από τότε ένα είδος πάλης ονομάστηκε

ελληνορωμαϊκή, προς τιμήν των πολιτισμών της αρχαιότητας, του ελληνικού και του

ρωμαϊκού. Από το 1906 που η ελληνορωμαϊκή επανήλθε , μέχρι και σήμερα σε όλες

τις Ολυμπιάδες οι αθλητές αγωνίζονται στο είδος της ελληνορωμαϊκής πάλης. Τον

Φεβρουάριο του 2013, η εκτελεστική επιτροπή της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής

ψήφισε την εξάλειψη της ελευθέρας και Ελληνορωμαϊκής πάλης από τους Θερινούς

Ολυμπιακούς Αγώνες αρχής γενομένης από το 2020.

Περιγραφή αγωνίσματος

Ο παλαιστής που αγωνίζεται έχει το ίδιο περίπου σωματικό βάρος με τον αντίπαλο,

Ο αγώνας γίνεται πάνω σε κυκλικό δάπεδο (παλαίστρα) και προσπαθεί να τον

νικήσει εφαρμόζοντας ορισμένες λαβές. Ο αγώνας διαρκεί 2 γύρους των 3 λεπτών

με 30 δεύτερα διάλειμμα μεταξύ των 2 γύρων. Νικητής είναι αυτός που ρίξει τον

αντίπαλο με την πλάτη στο έδαφος (πτώση)ή τον καθηλώσει με τους ώμους στο

έδαφος. Υπάρχουν και λαβές που απλά δίνουν βαθμούς και όποιος υπερτερεί

κερδίζει.

Εξοπλισμός

Ένα ολόσωμο ένδυμα, που μοιάζει σε μαγιό, φτιαγμένο από spandex, ειδικό υλικό,

που θα πρέπει να παρέχει μια σφιχτή και άνετη εφαρμογή για τον παλαιστή. Είναι

κατασκευασμένο από νάιλον. Ένας παλαιστής αγωνίζεται συνήθως με ένα κόκκινο

«μαγιό» και ο άλλος με ένα μπλε.

Ένα ύφασμα-μαντήλι, που ονομάζεται επίσης μια bloodrag και βρίσκεται στο μαγιό

πάνω. Σε περίπτωση αιμορραγίας, ο παλαιστής θα αφαιρέσει το ύφασμα από το

«μαγιό» του και θα προσπαθήσει να σταματήσει την αιμορραγία.

Ένα ειδικό ζευγάρι παπούτσια που φοριούνται από τον παλαιστή για να αυξήσει την

κινητικότητα και την ευελιξία του. Τα παπούτσια αυτά είναι ελαφρά και ευέλικτα,

ώστε να παρέχουν τη μέγιστη άνεση και κίνηση. Συνήθως φτιάχνονται με σόλα από

καουτσούκ, τα οποία βοηθούν τα πόδια του παλαιστή σε μια καλύτερη λαβή στο

χαλί.

Κάλυμμα κεφαλής, που τοποθετείται γύρω από τα αυτιά για την προστασία του

παλαιστή, είναι προαιρετική στην ελληνορωμαϊκή.

Παλαίστρα

Το παιχνίδι λαμβάνει χώρα σε ένα παχύ στρώμα από καουτσούκ που απορροφά

τους κραδασμούς ώστε να εξασφαλιστεί η ασφάλεια. Αυτό λέγεται παλαίστρα ή

αλλιώς τάπητας. Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, όλα τα Παγκόσμια Πρωταθλήματα

και Παγκόσμια Κύπελλα, το χαλί πρέπει να είναι νέο. Η κύρια περιοχή έχει εννέα

μέτρα διάμετρο και περιβάλλεται από ένα περίγραμμα 1,5 μέτρο από το ίδιο πάχος

γνωστή ως ζώνη προστασίας. Στο εσωτερικό των εννέα μέτρων σε κύκλο διαμέτρου

είναι μια κόκκινη λωρίδα ενός μέτρου πλάτος που είναι στην εξωτερική άκρη του

κύκλου και είναι γνωστή ως η κόκκινη ζώνη. Η κόκκινη ζώνη είναι επίσης γνωστή ως

ζώνη παθητικότητα. Μέσα στην κόκκινη ζώνη είναι η κεντρική περιοχή η οποία είναι

επτά μέτρα σε διάμετρο. Στη μέση της κεντρικής περιοχής είναι ο κεντρικός κύκλος,

ο οποίος είναι ένα μέτρο σε διάμετρο. Ο κεντρικός κύκλος περιβάλλεται από μια

ζώνη 10 εκατοστά πλάτος και χωρίζεται στη μέση από μια κόκκινη γραμμή οκτώ

εκατοστά σε πλάτος. Οι διαγωνίως απέναντι γωνίες του τάπητα σημειώνονται με τα

χρώματα των παλαιστών, κόκκινο και μπλε.

Για τον ανταγωνισμό στους Ολυμπιακούς Αγώνες, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, και

Ηπειρωτικά Πρωταθλήματα, το χαλί είναι εγκατεστημένο σε μια πλατφόρμα όχι

μεγαλύτερη από 1,1 μέτρα σε ύψος. Εάν ο τάπητας είναι σε ένα βάθρο και το

περιθώριο προστασίας (που καλύπτουν και τον ελεύθερο χώρο γύρω από το χαλί)

δεν φτάνει τα δύο μέτρα, τότε οι πλευρές του βάθρου καλύπτεται με 45 ° (μοιρών)

κλίση πάνελ. Σε όλες τις περιπτώσεις, το χρώμα της περιοχής προστασίας είναι

διαφορετικό από το χρώμα του τάπητα.

Κανόνες

Στην ελληνορωμαϊκή πάλη οι αθλητές αγωνίζονται μόνο μα τα χέρια για να ρίξουν

τον αντίπαλο κάτω χωρίς χτύπημα. Σε αντίθεση με την ελευθέρα πάλη, στην

ελληνορωμαϊκή απαγορεύονται τα χτυπήματα και τα κρατήματα κάτω από τη μέση,

γενικότερα οι επιθέσεις κάτω από τη μέση, οι τρικλοποδιές.

Νέμεα

Τα Νέμεα ή Νέμεια ήταν αθλητικοί αγώνες που διεξάγονταν στην Νεμέα κατά την

αρχαιότητα. Οι αγώνες αυτοί καθιερώθηκαν το 573 π.Χ. προς τιμήν του Δία, ιερό

του οποίου υπήρχε στη Νεμέα και λάμβαναν μέρος στο στάδιο μήκους 178 μέτρων

και χωρητικότητας 40.000 θεατών. Τα Νέμεα με γυμνικούς και ιππικούς αγώνες

ήταν από τις πιο σημαντικές αθλητικές διοργανώσεις της αρχαίας Ελλάδας μετά τα

Πύθια, τα Ολύμπια και τα Ίσθμια. Με την ίδια ονομασία διεξάγονται από το 1996

στο αρχαίο στάδιο της Νεμέας διεθνείς αθλητικοί αγώνες.

Ιστορικές πληροφορίες

Τα Νέμεα καθιερώθηκαν το 573 π.Χ. σε μια εποχή που η πόλη της Νεμέας

αποτελούσε τμήμα της πόλης-κράτους των Κλεωνών (σημερινός οικισμός βλέπε

Αρχαίες Κλεωνές). Αργότερα η Νεμέα και οι αγώνες πέρασαν στην κατοχή του

Άργους και από το 270 π.Χ. διεξάγονταν εκεί.

Στη Νεμέα υπήρχε το ιερό του Δία, ένα από τα σημαντικότερα ιερά των Ελλήνων και

οι αθλητικοί αγώνες διοργανώνονταν ως μέρος του κύκλου των εορτών προς τιμήν

του Δία. Τα Νέμεα, μαζί με τα Ολύμπια, τα Ίσθμια και τα Πύθια, ήταν οι

σπουδαιότεροι αθλητικοί αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα. Στη διάρκειά τους μια ιερή

εκεχειρία σταματούσε κάθε εχθροπραξία ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις.

Η Νεμέα δεν ήταν πόλη ούτε καν οικισμός. Διέμεναν εκεί μόνο λίγοι ιερείς ενώ

συνέρρεε πλήθος προσκυνητών. Το έπαθλο των αγώνων ήταν ένα στεφάνι από

άγριο σέλινο. Η διάρκεια των αγώνων εικάζεται ότι ήταν πέντε μέρες και την

ευθύνη της διεξαγωγής τους είχαν οι Ελλανοδίκες. Διεξάγονταν κάθε δύο έτη. Ήταν

ταφικοί αγώνες προς τιμήν των Επτά επί Θήβας αλλά και προς τιμήν του οφέλτη Δία

Για αυτόν το λόγο οι ελλανοδίκες φορούσαν πένθιμο ένδυμα.

Το στάδιο της Νεμέας κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Είχε

χωρητικότητα 40.000 θεατών και ο στίβος είχε μήκος 178 μέτρα.

Αγωνίσματα

Στα Νέμεα διεξάγονταν αγώνες γυμνικοί και ιππικοί. Αργότερα προστέθηκαν και

μουσικοί. Τα αγωνίσματα ήταν τα εξής :

Γυμνικοί Αγώνες

Στάδιο (178 μέτρα)

Δίαυλος (355 μέτρα)

Ίππιο (710 μέτρα)

Δόλιχος (3.600 μέτρα)

Οπλίτης δρόμος (3.600 μέτρα)

Παγκράτιο

Πυγμή

Πάλη

Πένταθλο

Ιππικοί αγώνες

Τέθριππο (πάνω από 8.400 μέτρα)

Ξυνορίδα (5.600 μέτρα)

Κέλητας (4.200 μέτρα)

Ίσθμια

Ιστορική αναδρομή

Σύμφωνα με τον μύθο, ιδρυτής του θεσμού των Ισθμίων ήταν ο Ποσειδώνας, κατά

άλλους ο Θησέας. Η ιστορία τους αρχίζει το 582 π.Χ. όταν διοργανώθηκαν για

πρώτη φορά. Ξέρουμε ότι ήταν σημαντικά αγωνίσματα, αν και όχι τόσο όσο οι

Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Πύθια, αφού ο Σόλων είχε τάξει σε κάθε Αθηναίο

πρωταθλητή των Ισθμίων βραβείο 100 δραχμών.

Διοργανώνονταν κάθε δύο χρόνια, στα μέσα του καλοκαιριού και κρατήθηκαν μέχρι

τον καιρό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κάθε δύο χρόνια συνέπιπταν με τους

Ολυμπιακούς αγώνες.

Η διεξαγωγή των αγώνων γίνονταν από την πόλη της Κορίνθου, μέχρι το 146 π.Χ.,

όταν η Κόρινθος καταστράφηκε και η διεξαγωγή πέρασε στα χέρια της Σικυώνας

μέχρι που να ξανακτιστεί η Κόρινθος.

Το εορταστικό πρόγραμμα

Τόπος διοργάνωσης ήταν το ιερό δάσος με τα έλατα στον Ισθμό της Κορίνθου. Εκεί

βρίσκονταν ο ναός του Ποσειδώνα και ο αγωνιστικός ιππόδρομος, το στάδιο, το

θέατρο και ένα γυμναστήριο, το «Κράνειο». Περιελάμβαναν αγώνες γυμναστικής,

δρόμου, πάλης, πυγμαχίας, παγκράτιο και πένταθλο. Αργότερα το πρόγραμμα

επεκτάθηκε έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνει και αγώνες ιππασίας και

αρματοδρομίες. Αργότερα το πρόγραμμα συμπληρώθηκε έτσι ώστε να

περιλαμβάνει και διαγωνισμό μουσικής, ποίησης και ρητορικής.

Η τιμητική απονομή γίνονταν με κλαδί Sambucus, και φοίνικα, αργότερα με κλαδί

ελάτου.

Καλλιπάτειρα

Η Καλλιπάτειρα, γυναίκα του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου, ήταν η πρώτη

γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε μέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε

τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Οι κανονισμοί απαγόρευαν την είσοδο και την παρακολούθηση των γυμνικών

αγώνων για τις γυναίκες, αλλιώς τιμωρούνταν σε θάνατο με κατακρήμνιση από το

βραχώδες όρος Τυπαίο. Η Καλλιπάτειρα, θέλοντας να θαυμάσει το γιο της

Πεισίροδο που αγωνιζόταν στην πάλη, πήρε την τόλμη και περιφρονώντας τη

σχετική απαγόρευση και την επαπειλούμενη ποινή, μεταμφιέστηκε σε γυμνηστή

όπου και εισήλθε και παρακολούθησε τον αγώνα.

Προδόθηκε όμως από τον υπέρμετρο και δικαιολογημένο ενθουσιασμό της για τη

νίκη της. Ωστόσο, δεν της επιβλήθηκε η θανατική ποινή, καθώς η οικογένειά της

είχε βγάλει σειρά Ολυμπιονικών (πατέρα, σύζυγο, 3 αδέλφια).

Η ιστορία της Καλλιπάτειρας έκανε εντύπωση τόσο στους συγχρόνους της, όσο και

στις μετέπειτα γενεές μέχρι που ενέπνευσε και τον Λορέντζο Μαβίλη, ο οποίος της

αφιέρωσε ένα σονέτο του που θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δεκατετράστιχα

ποιήματά του.

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Στην αρχαιότητα με τον όρο ψυχαγωγία εννοούσαν τους τρόπους δημιουργικής

απασχόλησης με στόχο όχι μόνο την ευχαρίστηση αλλά κυρίως την ψυχική και

πνευματική διάθεση.

Οι Αρχαίοι διασκέδαζαν με συμπόσια ή συναντήσεις παρέα με φίλους ξαπλωμένοι

σε ανάκλιντρα, πλαισιωμένοι από μουσικούς , χορευτές, ακροβάτες και ύστερα

έπιναν νερωμένο κρασί και έτρωγαν δημητριακά, λαχανικά κρέας ή ψάρι φρούτα,

γαλακτοκομικά. Στην ελληνική αρχαιότητα εκτός από το καθημερινό δείπνο

(βραδινό γεύμα) υπήρχε και το δειπνούμενο γεύμα με φίλους ή γνωστούς που

ονομάζονταν «συμπόσιο» ή «εστίαση» που σήμερα λέγεται συνεστίαση. Υπήρχαν

και δείπνα όπου οι συμμετέχοντες συνεισέφεραν ή οικονομικά, ή με τρόφιμα, τα

οποία και λέγονταν «συμβολές».

Ο συμπόσιον (λέξη που σημαίνει «συνάθροιση ανθρώπων που πίνουν»)

αποτελούσε έναν από τους πιο αγαπημένους τρόπους διασκέδασης των Ελλήνων.

Δύο στάδια: το πρώτο ήταν αφιερωμένο στο φαγητό ενώ το δεύτερο στην

κατανάλωση ποτού. Το δεύτερο μέρος ξεκινούσε με σπονδή, τις περισσότερες

φορές προς τιμή του Διονυσίου. Κατόπιν οι παριστάμενοι συζητούσαν ή έπαιζαν

διάφορα επιτραπέζια παιχνίδια, όπως ο κότταβος. Συνεπώς τα άτομα έμεναν

ξαπλωμένα.

Κατά την αρχαιότητα υπήρχε ένα Ολυμπιακό μαχητικό άθλημα ονόματι Παγκράτιο

χαρακτηριστικά γνωρίσματα του οποίου ήταν ο συνδυασμός κτυπημάτων και

λαβών, σχεδόν όπως συμβαίνει και στο σύγχρονο ΜΜΑ .

Η μουσική κατείχε σημαντική θέση στη ζωή και την διασκέδαση των Αθηναίων. Η μουσική στην αρχαία Ελλάδα ήταν σύνθεση τριών στοιχείων: λόγου, μέλους(μελωδία) και όρχησης(κίνηση, χορός). Παρούσα σε όλες τις πράξεις της καθημερινής ζωής, αποτελούσε το αντικείμενο βαθιάς σκέψης στις φιλοσοφικές σχολές. Για τον Πυθαγόρα και τη σχολή του, η μουσική ήταν πάνω απ” όλα μια μαθηματική επιστήμη, η εικόνα της ουράνιας αρμονίας. Καθώς αναφέρει ο Πλάτων, η αστρονομία και η μουσική είναι αδελφές επιστήμες. α μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Ελλάδα, ανήκαν και στις τρεις γνωστές μας κατηγορίες, δηλαδή είχαμε έγχορδα, πνευστά και κρουστά όργανα.

Για την ψυχαγωγία στην Αθήνα φρόντιζε και το κράτος και ο πολίτης. Φρόντιζαν για την διασκέδασή τους προσφέροντας στιγμές ξεκούρασης και απαλλαγής από την καθημερινή ρουτίνα, με θυσίες και αγώνες που γίνονταν όλο το χρόνο. Εκτός από τις εκδηλώσεις προσπαθούσαν να διασκεδάζουν καθημερινά, οι νέοι με παιχνίδια και οι μεγάλοι με συμπόσια. Όμως εκτός από αυτό, μια βόλτα στην αγορά τους έδινε την ευκαιρία για συζήτηση και ψυχαγωγία από τους πλανόδιους μίμους, ταχυδακτυλουργούς, μουσικούς κ.α.

Στην αρχαία Αθήνα το θέατρο ήταν ένα μέσο ψυχαγωγίας και γι’ αυτόν τον λόγο πολλοί πλούσιοι γίνονταν χορηγοί και ανέβαζαν θεατρικές παραστάσεις για την

ψυχαγωγία των απλών πολιτών. Εκτός αυτού, οι πλούσιοι Aθηναίοι πλήρωναν και το εισιτήριο των φτωχών πολιτών (θεωρικά).

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ

Οι νεαροί Ρωμαίοι είχαν πολλές επιλογές όταν επιθυμούσαν να ψυχαγωγηθούν και να αθληθούν, όπως για παράδειγμα το άλμα, την πάλη, την πυγμαχία και το τρέξιμο. Την εποχή αυτή υπήρχαν επίσης διάφορα παιχνίδια που περιλάμβαναν τη χρήση μπάλας, όπως ένα παιχνίδι που θυμίζει τη σύγχρονη χειροσφαίριση. Τα παιδιά είχαν στη διάθεσή τους παιχνίδια, ενώ ήταν ήδη γνωστά διάφορα ομαδικά παιχνίδια όπως τα «βαρελάκια».

Οι πλούσιοι Ρωμαίοι που κατοικούσαν σε εξοχικές περιοχές συχνά επιδίδονταν στο ψάρεμα και το κυνήγι. Άλλες δημοφιλείς δραστηριότητες ήταν τα παιχνίδια με ζάρια, τα επιτραπέζια και ο τζόγος. Εντούτοις, στις παραπάνω δραστηριότητες δεν συμμετείχαν γυναίκες. Για τους πλούσιους δημοφιλή ήταν τα δείπνα, που ανάλογα με την περίπτωση περιελάμβαναν μουσική, χορό και ανάγνωση λογοτεχνικών έργων. Οι πληβείοι οργάνωναν κι εκείνοι ορισμένες φορές ανάλογες γιορτές, αν και συνήθως το δείπνο για ψυχαγωγία συνήθως σήμαινε επίσκεψη σε κάποια ταβέρνα.

Μια δημοφιλής μορφή διασκέδασης ήταν οι μονομαχίες. Οι μονομάχοι αγωνίζονταν είτε μέχρι θανάτου, είτε «μέχρι να χυθεί αίμα» με μια ποικιλία όπλων και σεναρίων. Οι αγώνες αυτοί γνώρισαν τη μεγαλύτερη ακμή τους την εποχή του Κλαυδίου, ο οποίος καθόρισε να αποφασίζει ο αυτοκράτορας το αποτέλεσμα του αγώνα με μια χειρονομία. Ένα άλλο δημοφιλές θέαμα περιελάμβανε ζώα από μακρινές χώρες, τα οποία εκτίθονταν για να τα δει το κοινό, ή συνδυάζονταν με μονομαχία. Ένας φυλακισμένος ή μονομάχος, οπλισμένος ή άοπλος, τοποθετούταν στην αρένα και κατόπιν ελευθερωνόταν το ζώο.

Το Circus Maximus, ένα λαοφιλές μέρος στην Αρχαία Ρώμη, αρχικά χρησιμοποιήθηκε για ιπποδρομίες και αρματοδρομίες. Μπορούσε επίσης να γεμίσει με νερό και να στηθούν ψεύτικες ναυμαχίες. Το Circus είχε χωρητικότητα 385.000 ατόμων. Δύο ναοί, ένας με επτά μεγάλα αυγά κι ένας με επτά δελφίνια, έστεκαν στη νησίδα στη μέση του Circus Maximus, και κάθε φορά που ένας αγωνιζόμενος ολοκλήρωνε ένα γύρο, ένα από κάθε ομάδα κινούταν. Αυτό χρησίμευε στο να γνωρίζει ο αθλητής και ο κόσμος τη φάση στην οποία βρισκόταν ο αγώνας. Εκτός από σπορ, το Circus Maximus φιλοξενούσε αγορές και τζόγο. Υψηλά πρόσωπα, ακόμη και ο Αυτοκράτορας, επίσης παραβρίσκονταν σε αγώνες στο Circus Maximus, καθώς η απουσία τους θεωρούταν αγένεια. Τα υψηλά πρόσωπα και οι εμπλεκόμενοι με το εκάστοτε αγώνισμα κάθονταν σε κρατημένες θέσεις υψηλότερα από τον υπόλοιπο κόσμο. Επιπροσθέτως, θεωρούταν ανάρμοστο να υποστηρίζει ο αυτοκράτορας συγκεκριμένη ομάδα. Το Circus Maximus κατασκευάστηκε το 600 π.Χ. και φιλοξένησε την τελευταία αρματοδρομία το 549 μ.Χ., επιβιώνοντας ως θεσμός για μια χιλιετία.

Οι Αθηναίοι όπως και οι υπόλοιποι 'Ελληνες ήταν λαός της υπαίθρου. Περνούσαν πολλές ώρες στα χωράφια τους ή στην Αγορά, το χώρο που συγκεντρώνονταν καθημερινά και συζητούσαν ή ασκούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα, συμμετέχοντας στα διάφορα όργανα της πολιτείας (εκκλησία του δήμου, βουλή, δικαστήρια κτλ.). Τις ελεύθερες ώρες τους οι Αθηναίοι τις περνούσαν στα γυμναστήρια ή στις Στοές, όπου συζητούσαν συνήθως πολιτικά ή καθημερινά θέματα. Συχνά περνούσαν από διάφορα καταστήματα, κουρεία, μυροπωλεία, παπουτσάδικα και σιδεράδικα, όπου συναντιόνταν με άλλους γνωστούς τους. Μεγάλες συζητήσεις, με ειδικό θέμα, γίνονταν στα συμπόσια, βραδινά δείπνα, όπου μαζεύονταν οι άνδρες και διασκέδαζαν, τρώγοντας, πίνοντας και κουβεντιάζοντας συνήθως ξαπλωμένοι. Τέλος, μόνο οι άνδρες είχαν το δικαίωμα να μορφώνονται.

Ρήτορας μιλά στην Εκκλησία του Δήμου Αγορά Όλα εδώ συνέβαιναν – όχι μόνο κάθε είδους εμπορικές συναλλαγές αλλά επίσης πλήθος κοινωνικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές και, φυσικά, πολιτικές και δικαστικές δραστηριότητες. Ήθελες να δεις έναν φίλο,

Η ζωή του απέραντου κράτους περιστρεφόταν γύρω από την πόλη της Ρώμης, η οποία είχε ιδρυθεί στην κορυφή επτά λόφων. Η πόλη φιλοξενούσε πολυάριθμες μνημειώδεις κατασκευές όπως το Κολοσσαίο, την Αγορά του Τραϊανού και το Πάνθεον. Είχε κρήνες με φρέσκο πόσιμο νερό - το οποίο παρείχαν υδραγωγεία μήκους εκατοντάδων μιλίων - γυμναστήρια, θέρμες, βιβλιοθήκες, καταστήματα, υπαίθριες αγορές και ένα λειτουργικό αποχετευτικό σύστημα. Τα κτίρια που προορίζονταν για τη στέγαση των πολιτών ποίκιλλαν από ιδιαίτερα ταπεινές οικίες μέχρι εξοχικές βίλες. Στην πρωτεύουσα, οι αυτοκρατορική κατοικία ήταν τοποθετημένη στον Παλατίνο Λόφο, από όπου προέρχεται και η λέξη «παλάτι». Οι κατώτερη και η μεσαία τάξη ζούσε στο κέντρο, στριμωγμένη σε διαμερίσματα, που μπορούν παρομοιαστούν με τα σύγχρονα γκέτο. Οι Ρωμαίοι αρέσκονταν να ξεφαντώνουν σε λαϊκές γιορτές – δημόσια πανηγύρια – και να γλεντούν όλοι μαζί αδελφωμένοι και μεθυσμένοι σε συμπόσια με μισθωμένους μουσικούς και θίασους προκειμένου να μην λείπει η μουσική και ο χορός, πολλές φορές με καλεσμένους φιλοσόφους που άνοιγαν εξόχως ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Καπηλειά και αδελφότητες για τον λαό που σύχναζαν ταξιδιώτες, περαστικοί αλλά μόνιμοι θαμώνες. Οι συμπεριφορές που επικρατούσαν σε αυτούς τους χώρους δεν ήταν και οι καλύτερες δυνατές, έτσι που αν ένας ευυπόληπτος πολίτης γινόταν αντιληπτός να γευματίζει σε κάποιο απ’ αυτά, τραυμάτιζε την υπόληψή του. Γενικά η ζωή εκτός του οίκου αντιμετωπιζόταν με προκατάληψη. Οι αδελφότητες, ένα είδος «συλλόγων», ήταν ελεύθερες ιδιωτικές ενώσεις στις οποίες προσέρχονταν αυτοβούλως ελεύθεροι πολίτες ή και δούλοι που είχαν το ίδιο επάγγελμα και ήθελαν να τιμήσουν τον ίδιο θεό. Πρόκειται για ένα είδος συντεχνίας, η οποία είναι χαρακτηριστικό ότι δεν ετύγχανε της συμπάθειας των αυτοκρατόρων, παρά το γεγονός ότι οι σκοποί τους δεν ήταν ξεκάθαροι. Σε κάθε πόλη υπήρχε και ένας παρόμοιος σύλλογος υφαντών, σιδεράδων, εμπόρων υπό την προστασία των αντίστοιχων θεοτήτων. Σε αυτές τις αδελφότητες συμμετείχαν αποκλειστικά άντρες και τα ενδιαφέροντα ήταν θρησκευτικά και επαγγελματικά. Η ειδωλολατρία, πριν απ’ όλα, ήταν μια θρησκεία της γιορτής όπου συνυπήρχε αρμονικά η παιγνιώδης διάθεση με την ευσέβεια και η λατρεία δεν ήταν παρά μια αφορμή για γιορτές και πανηγύρια. Η ευσέβεια είναι η έκφραση λατρείας προς τους θεούς που κάνει τη γιορτή υποχρέωση. Πέρα από τα ξεφαντώματα του θρησκευτικού ημερολογίου, οι Ρωμαίοι απολάμβαναν τις χαρές της ζωής και με άλλους τρόπους. Μαζί με τα θεάματα – θέατρο (κυρίως στις ελληνικές περιοχές της αυτοκρατορίας), αρματοδρομίες, μονομαχίες, παραστάσεις θηριοδαμαστών – τα λουτρά αποτελούσαν μια κορυφαία απόλαυση για τον πολίτη που διέθετε το αντίτιμο του εισιτηρίου.

να ακούσεις έναν ρήτορα, να συναντήσεις κόσμο, να μάθεις τα τελευταία νέα αλλά και τις ανακοινώσεις του δήμου, να διεκπεραιώσεις κάποια υπόθεση, να ψωνίσεις για το σπίτι, να ψηφίσεις, να προσευχηθείς σε κάποια θεότητα, να ψυχαγωγηθείς, να χαζέψεις απλώς; Στην Αγορά θα πήγαινες, πού αλλού! Αν δεν σε έβλεπαν τακτικά εκεί, θα σε χαρακτήριζαν «ιδιώτη», άνθρωπο που δεν ασχολείται με τα κοινά, πράγμα που δεν σου εξασφάλιζε και την καλύτερη φήμη. Οι έμποροι ήταν άνδρες αλλά και γυναίκες από τα κατώτερα, κυρίως, κοινωνικά στρώματα αυτές. Διαβάζουμε πως οι Αθηναίες μπορούσαν να κατέβουν στην Αγορά για ψώνια, συνήθως όμως τα ανέθεταν στη δούλα ή στον σύζυγο – δεν ήταν, εξάλλου, κόσμιο να κυκλοφορεί μια κυρία ασυνόδευτη. Μια σειρά από οικοδομήματα και μνημεία κατασκευάστηκε προς εξυπηρέτηση όλων αυτών των σκοπών, που είτε οι ίδιοι οι Αθηναίοι σε περιόδους ακμής είτε, αργότερα, ηγεμόνες ελληνιστικών βασιλείων και φιλέλληνες Ρωμαίοι αυτοκράτορες επεξέτειναν, αναστήλωσαν ή ανήγειραν νέα, λαμπρότερα. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει εντοπίσει και αναδείξει το Βουλευτήριο, τη Θόλο, το Νομισματοκοπείο, το Μητρώο, τα δικαστήρια και άλλα δημόσια κτίρια. Υπήρχαν ακόμα ναοί, βωμοί, βιβλιοθήκη, ωδείο, δημόσια λουτρά, κουρεία, κακόφημα καπηλειά, αρωματοπωλεία, εργαστήρια χαλκού, μαρμάρου, δέρματος, υποδηματοποιεία (όπως η Οικία του Σίμωνος του Υποδηματοποιού, «σημαντικό εύρημα, εφόσον σύχναζε αλλά και δίδασκε εκεί ο Σωκράτης. Σημαντικό ρόλο στη ζωή της αρχαίας Αθήνας έπαιζαν τα γυμνάσιά της, δηλαδή οι χώροι στους οποίους συγκεντρώνονταν και περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του όχι μόνον οι νέοι που σπούδαζαν και αθλούνταν αλλά και πολλοί μεγάλοι και σπουδαίοι άντρες που εντρυφούσαν εκεί και

Τα θεάματα – Ιππόδρομος , μονομαχίες - στην αρχαία Ρώμη δεν κέρδιζαν μόνο το ενδιαφέρον του λαού, αλλά και των συγκλητικών και των διανοουμένων.

Η Ρωμαϊκή Αγορά, κέντρο των πολιτικών, εμπορικών και δικαστικών δραστηριοτήτων της αρχαίας Ρώμης.

ΣΥΜΠΟΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Στην αρχαία Ελλάδα το συμπόσιο (συν+πίνειν) ήταν μια διαδεδομένη συνήθεια.

Μια συγκέντρωση φίλων, ή ένα πάρτυ όπως θα λέγαμε σήμερα. Σε ορισμένα από

αυτά, οι συμμετέχοντες συνεισέφεραν ή οικονομικά, ή με τρόφιμα, τα οποία και

λέγονταν "συμβολές". Ο Όμηρος τα αποκαλεί "εράνους", ενώ γνωστές είναι οι

αρχαίες σχετικές φράσεις "δειπνείν από συμβολών", ή "δείπνον από σπυρίδος".

Το συμπόσιον (λέξη που σημαίνει «συνάθροιση ανθρώπων που πίνουν»)

αποτελούσε έναν από τους πιο αγαπημένους τρόπους διασκέδασης των Ελλήνων.

Περιελάμβανε δύο στάδια: το πρώτο μέρος ήταν αφιερωμένο στο φαγητό, που σε

γενικές γραμμές ήταν λιτό, ενώ το δεύτερο στην κατανάλωση ποτού. Στην

δίδασκαν. (Λύκειο, Ακαδημία, Κυνοσάργες) Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στα τρία μεγάλα γυμνάσια της Αρχαίας Αθήνας ιδρύθηκαν φιλοσοφικές σχολές. Πηγή : http://www.odyssey.com.cy/ Πηγή: www.lifo.gr 18.9.2014 | 10:56 Αθηναίοι είναι όσοι την Αθήνα αγαπούν Οι θησαυροί της Αρχαίας Αγοράς Ο διευθυντής των ανασκαφών της Αρχαίας Αγοράς κ. John Camp μάς ξεναγεί στον ομφαλό της Αρχαίας Αθήνας. Εγκυκλοπαίδεια: Παπυρος Larousse Britannica, τόμος 3

πραγματικότητα, οι αρχαίοι έπιναν κρασί και μαζί με το γεύμα, ενώ τα διάφορα

ποτά συνοδεύονταν από μεζέδες (τραγήματα): κάστανα, κουκιά, ψημένοι κόκκοι

σίτου ή ακόμη γλυκίσματα από μέλι, που είχαν ως στόχο την απορρόφηση του

οινοπνεύματος ώστε να επιμηκυνθεί ο χρόνος της συνάθροισης.

Το δεύτερο μέρος ξεκινούσε με σπονδή, τις περισσότερες φορές προς τιμή του

Διονύσου.Κατόπιν οι παριστάμενοι συζητούσαν ή έπαιζαν διάφορα επιτραπέζια

παιχνίδια, όπως ο κότταβος. Συνεπώς τα άτομα έμεναν ξαπλωμένα σε ανάκλιντρα

(κλίναι), ενώ χαμηλά τραπέζια φιλοξενούσαν τα φαγώσιμα και τα παιχνίδια.

Χορεύτριες, ακροβάτες και μουσικοί συμπλήρωναν την ψυχαγωγία των

παρευρισκομένων. Ένας «βασιλιάς του συμποσίου» ο οποίος εκλεγόταν στην τύχη

αναλάμβανε να υποδεικνύει στους δούλους την αναλογία κρασιού και νερού κατά

την προετοιμασία των ποτών.

Εντελώς απαγορευμένο στις γυναίκες, με εξαίρεση τις χορεύτριες και τις εταίρες, το

συμπόσιο ήταν ένα σημαντικότατο μέσο κοινωνικοποίησης στην Αρχαία Ελλάδα.

Μπορούσε να διοργανωθεί από έναν ιδιώτη για τους φίλους ή για τα μέλη της

οικογένειάς του, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα με τις προσκλήσεις σε

δείπνο. Μπορούσε επίσης να αφορά τη μάζωξη μελών μιας θρησκευτικής ομάδας ή

μιας εταιρείας (ενός είδος κλειστού κλαμπ για αριστοκράτες). Τα πολυτελή

συμπόσια προφανώς προορίζονταν για τους πλούσιους, ωστόσο στα περισσότερα

σπιτικά θρησκευτικές ή οικογενειακές γιορτές αποτελούσαν αφορμή για δείπνο,

έστω και μετριοπαθέστερο.

Σκηνές από συμπόσια

Το συμπόσιο ως πρακτική εισήγαγε κι ένα πραγματικό λογοτεχνικό ρεύμα: το

«Συμπόσιον» του Πλάτωνα, το ομώνυμο έργο του Ξενοφώντα, «Το Συμπόσιον των

Επτά Σοφών» του Πλουτάρχου και οι «Δειπνοσοφισταί» του Αθήναιου αποτελούν

χαρακτηριστικά έργα.

ΣΥΜΠΟΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ

Τα ρωμαϊκά συμπόσια έμοιαζαν λίγο - πολύ με αυτά των αρχαίων Ελλήνων. Όταν

έπεφτε η νύχτα, τόσο οι άνθρωποι της άρχουσας τάξης όσο και η φτωχολογιά

οργάνωναν συμπόσια. Το πρώτο μέρος του συμποσίου περιείχε φαγητό και κρασί.

Το φαγητό ήταν κυρίως κρέας πρώτα βρασμένο και μετά ψημένο (για να μην έχει

καθόλου αίμα), το οποίο άλειφαν με μέλι. Στα ρωμαϊκά συμπόσια έτρωγαν σε

ανάκλιντρα.

Το δεύτερο μέρος, όπως και για τους αρχαίους Έλληνες, χαρακτήριζε το κατ’ εξοχήν

συμπόσιο. Με οινοποσία ξεκινούσε το γλέντι κι εκεί ο καθένας φανέρωνε τον

πραγματικό του εαυτό. Οι συνδαιτυμόνες φορούσαν καπέλα με άνθη που

συμβόλιζαν την εορταστική διάθεση και αρωματίζονταν με διάφορα έλαια. Όλη η

νύχτα περνούσε μέσα στη χλιδή, τη λάμψη και φυσικά τον έρωτα. Εκεί, κατά τη

διάρκεια της νύχτας, ακούγονταν και διάφορες θεωρίες - αποστάγματα ζωής με την

απελευθερωτική επιρροή του οίνου.

Την εορταστική έξαρση των συμποσίων πλούτιζαν μισθωμένοι μουσικοί και θίασοι

προκειμένου να μην λείπει η μουσική και ο χορός. Αν υπήρχε καλεσμένος

φιλόσοφος, τότε το συμπόσιο έφτανε στην κορύφωσή του, μιας και άνοιγαν εξόχως

ενδιαφέρουσες συζητήσεις, οι οποίες – όπως τονίσαμε και στο προηγούμενο

σημείωμά μας – δημιούργησαν το φιλολογικό είδος του συμποσίου που μας χάρισε

μερικά από τα σημαντικότερα κείμενα στην ιστορία του πνεύματος.

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Η Αρχαία Ελληνική Θρησκεία έπαιξε μεγάλο ρόλο στην αρχαία Ελλάδα και συνεχίζει

και σήμερα να είναι σημαντική στην πολιτιστική κληρονομιά των Ελλήνων καθώς

διαμόρφωσε τη μυθολογία τους και τη θέαση και προσέγγιση του κόσμου τους. Ο

άνθρωπος πάντα ένιωθε την ανάγκη να πιστεύει σε μια ανώτερη, θεϊκή δύναμη. Ο

Δωδεκαθεισμός ήταν η θρησκεία των Αρχαίων Ελλήνων. Μέσω της θρησκείας αυτής

οι άνθρωποι της αρχαίας Ελλάδος μπορούσαν να εκφραστούν και να

δημιουργήσουν.

Η σωματική ομοιότητα μεταξύ των θεών και ανθρώπων εξυπηρετούσε έναν

σημαντικό σκοπό. Οι θεϊκές μορφές που γεννήθηκαν από το Αρχαίο Ελληνικό

πνεύμα, δεν ήταν ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο από μια εικόνα την

οποία όφειλαν να προσεγγίσουν οι άνθρωποι. Από την άλλη πλευρά, οι θεοί

υιοθετούσαν ανθρώπινοι μορφή όταν εμφανίζονταν στους θνητούς και έτσι τα

σώματά τους δεν ήταν απαραίτητα εξωπραγματικά – καλύτερα θα μπορούσαν να

περιγράφονται ως πηγές ενέργειας και έμπνευσης από τις οποίες μπορούσαν να

δημιουργηθούν υπερφυσικές δυνάμεις.

Η θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων περιλάμβανε διάφορες θεότητες, που η λατρεία

τους ήταν σημαντική και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους.

Η Γαία ήταν ένα από τα τρία πρωταρχικά στοιχεία που δημιούργησαν τον κόσμο.

Από τη Γαία προήλθε ο Ουρανός και από την ένωση τους οι Τιτάνες. Οι Τιτάνες ήταν

οι γεννήτορες των Ολύμπιων θεών. Οι αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν με σεβασμό τη

Γαία. Άλλη θεότητα ήταν η Ρέα, η μητέρα του Δία.

Οι Ερινύες ήταν οι προστάτιδες της ηθικής και φυσικής τάξης του κόσμου.

Γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού που έπεσε στη θάλασσα. Σημαντική επίσης

θεότητα ήταν η Εκάτη, θεά της μαγείας και της σελήνης.

Άρχοντας του Κάτω Κόσμου ήταν ο Άδης. Βασίλευε εκεί με τη γυναίκα

του Περσεφόνη.

Η Θέμιδα ήταν μια από τους δώδεκα Τιτάνες και δεύτερη γυναίκα του Δία, με τον

οποίο απέκτησε τις Ώρες και τις Μοίρες. Η Θέμιδα συμβόλιζε το νόμο και το θείο

δίκαιο.

Άλλες θεότητες που λάτρευαν οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι Χάριτες και οι Μούσες. Οι

Χάριτες ήταν θεότητες της ομορφιάς και της γοητείας. Οι Νύμφες ζούσαν μέσα στη

φύση και ανέθρεψαν μερικούς από τους πιο σημαντικούς Ολύμπιους θεούς, όπως

τον Δία, Ερμή και Διόνυσο.

Θεός της ιατρικής ήταν ο Ασκληπιός. Η λατρεία του Ασκληπιού ήταν πολύ

σημαντική στην αρχαία Ελλάδα. Ο Διόνυσος ήταν ο θεός του κρασιού.

Ο Πάνας ήταν επίσης μια σπουδαία θεότητα. Τραγοπόδαρος θεός, που ζούσε στα

βουνά και τα δάση.

Το Ολύμπιο Πάνθεον πήρε την τελική του μορφή τον 10ο αιώνα π.Χ. ( Γεωμετρική

Περίοδος ) και καθιερώθηκε στο Ελληνικό πνεύμα χάρη στα έπη του Ομήρου τα

οποία ήταν δημοφιλή και σημαντικά ως υλικό παιδείας και εκπαίδευσης από τα

αρχαία ακόμη χρόνια.

Οι Ολύμπιοι θεοί της αρχαίας Ελλάδας ήταν δώδεκα. Ήταν οι κύριοι θεοί της

ελληνικής μυθολογίας και κατοικούσαν στον Όλυμπο. Κέρδισαν την εξουσία

νικώντας τους Τιτάνες στην Τιτανομαχία.

ΑΘΗΝΑ : Η θεά της σοφίας, της στρατηγικής και του πολέμου. Ήταν κόρη του Δία

και της Μήτιδας.

Η γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία συμβολίζει την καθιέρωση της

πατριαρχικής κοινωνίας ως μοντέλου οργάνωσης. Ο πατέρας έχει το προνόμιο της

ανατροφής των παιδιών.

Επίσης την συναντούμε και ως:

Αρεία - η θεά του πολέμου. Είχε ιερό στην Αθήνα που χτίστηκε, σύμφωνα με τον

Παυσανία, από τα νεκρά σώματα των Περσών και ένα βωμό στον Άρειο Πάγο.

Προμάχος - η θεά που βρισκόταν στην πρώτη γραμμή του ελληνικού στρατού και

απωθούσε με το δόρυ και την ασπίδα της τα στίφη των βαρβάρων. Το άγαλμα της

Αθηνάς Προμάχου βρισκόταν στον Παρθενώνα και ήταν έργο του γλύπτη Φειδία.

Ιππία - για τη σχέση της με τα άλογα. Η Αθηνά Ιππία είχε πολλούς βωμούς στην

Ελλάδα και η λατρεία της συνδεόταν με τη λατρεία του Ποσειδώνα Ίππιου. Ο

Δούρειος Ίππος ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά.

Βουλαία - είχε υπό την προστασία της την αθηναϊκή βουλή.

Αγοραία - έδινε έμπνευση στους ρήτορες στην Εκκλησία του Δήμου.

Πολιάδα - επόπτευε την ειρηνική ζωή των πόλεων.

Υγιεία - ήταν προστάτης της καλής υγείας των ανθρώπων.

Αίθυια, Δεινή, Ακρία - η θεά της καταιγίδας.

Εργάνη - η προστάτης της εργασίας, των τεχνών και της υφαντικής τέχνης.

ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ: Προσωποποίηση του Ήλιου. Ηλιακός θεός που αργότερα εξελίχθηκε

σε θεό της ποίησης, της μουσικής και της μαντείας.

Στον ύμνο για τον Πύθιο Απόλλωνα, οι Μούσες έψαλλαν, οι Χάριτες και οι Ώρες

χόρευαν και ο Απόλλωνας έπαιζε τη λύρα του. Γι' αυτό και ήταν ο αρχηγός του

χορού των Μουσών, ο Μουσηγέτης. Η λύρα ήταν το όργανο του.

Ο Απόλλωνας ήταν ο θεός των κιθαρωδών. Οι αρχαίοι Έλληνες του είχαν δώσει τα

επίθετα αειγενέτης (εκείνος που αναγεννιέται), ακερσεκόμης, εκατήβολος (που

ρίχνει τα βέλη του από μακριά), Φοίβος (ο λαμπερός, ο φωτεινός

θεός), χρυσοκόμης (αυτός με τα ξανθά και χρυσά μαλλιά).

ΑΡΗΣ: Ο θεός του πολέμου. Γιος της Ήρας και του Δία. Ήταν προκλητικός,

πολεμοχαρής και εκπροσωπούσε την παρορμητική φύση του πολέμου.

Ο Άρης ήταν ο ιδανικός τύπος του πολεμικού ήρωα που δεν υπακούει σε κανένα,

παρά μόνο στο ένστικτο του και στη μανία του για σφαγές και στη δίψα του για

αίμα. Με την Αφροδίτη απέκτησε τρία παιδιά, τους Δείμο, Φόβο και Αρμονία.

ΑΡΤΕΜΗ: Δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα και θεά του κυνηγιού. Βασίλισσα των

βουνών και των δασών, προστάτιδα των ζώων, της μητρότητας, της αγνότητας,

νεότητας, των βρεφών και του τοκετού. Βοήθησε τη μητέρα της Λητώ στη γέννηση

του Απόλλωνα. Όπως ο Απόλλωνας ήταν ηλιακός θεός, έτσι και η Άρτεμη ήταν

σεληνιακή θεότητα, γι΄αυτό και ταυτίζονταν με τη χθόνια θεά Εκάτη.

Η Άρτεμη είχε τη μορφή μιας παρθένας κυνηγού που συνοδεύεται από ένα σκύλο ή

ένα ελάφι.

Το επίθετο Ταυροπόλος δείχνει ότι ο ταύρος ήταν το σύμβολο της. Σε διάφορα

μνημεία απεικονίζεται η Άρτεμη πάνω σε ένα άρμα που σύρεται από δυο

γρήγορους ταύρους. Στο χέρι της κρατάει έναν πυρσό και πάνω από το κεφάλι της

λάμπει το μισοφέγγαρο.

Επίσης την συναντούμε και ως:

Ελαφία, Ιοχέαιρα, Κυνηγέτις - θεά του κυνηγιού και των δασών.

Ποταμία - η θεά των ποταμών.

Λοχεία - προστάτιδα των τοκετών.

Σωτείρα - προστάτιδα των νέων από τις αρρώστιες.

ΑΦΡΟΔΙΤΗ: Θεά της ομορφιάς και του έρωτα. Οι ποιητές την εξύμνησαν ως

Αφροδίτη η «Αναδυόμενη», επειδή αναδύθηκε από τη θάλασσα λαμπερή, παρθένα

και γυμνή.

Ήταν σύζυγος του Ηφαίστου και ερωμένη του Άρη. Σύμφωνα με τον Όμηρο, ήταν

κόρη του Δία και της Ωκεανίδας Διώνης

Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, γεννήθηκε από το σπέρμα του Ουρανού,

που έπεσε στη θάλασσα. Πάνω σε ένα τεράστιο κοχύλι, ο άνεμος την παρέσυρε

μέχρι τα Κύθηρα

Επίσης την συναντούμε και ως:

Ουρανία - η θεά του καθαρού και νόμιμου έρωτα.

Πάνδημος - η θεά του ελεύθερου έρωτα.

Εύκαρπος - η θεά της γονιμότητας της γης.

Πελαγία, Ευπλοία, Θαλασσία - η προστάτιδα των ναυτικών.

Φιλομειδής, Χρυσείη, Ευστέφανος - θεά της ομορφιάς, ντυμένη με υπέροχα

κοσμήματα και φορέματα για να γοητεύει τους ανθρώπους.

ΔΗΜΗΤΡΑ: Θεά της γεωργίας, των καρπών της γης και των σιτηρών. Η γη με τους

καρπούς της ήταν το αντικείμενο λατρείας των πρώτων φυλών του ελλαδικού

χώρου. Η Δήμητρα ήταν λοιπόν η Μητέρα Γη, δηλαδή η θεότητα που πρόσφερε

τους καρπούς της γης και ιδιαίτερα το σιτάρι στους ανθρώπους.

Αδελφή του Δία που μαζί του απέκτησε μια κόρη, την Περσεφόνη. Έσμιξε με τον

Ιασίωνα και γέννησε τον Πλούτωνα.

Οι ετήσιες μεταβολές της βλάστησης, η διαφορετική όψη της γης κατά το χειμώνα

και την άνοιξη, μεταμορφώθηκαν στη φαντασία των πρώτων ανθρώπων σε μια

τραγωδία με κύρια πρόσωπα τη Δήμητρα και την Περσεφόνη.

ΕΡΜΗΣ : Γιος του Δία και της Μαίας. Ο αγγελιοφόρος των θεών.

Ήταν ακόμα ψυχοπομπός, δηλαδή οδηγούσε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη, καθώς

και προστάτης των εμπόρων και των ταξιδιωτών. Ο πρώτος δάσκαλος του

ανθρώπινου γένους. Εισήγαγε τα γράμματα και τις τέχνες στην ανθρωπότητα. Το

σύμβολο του Ερμή ήταν το κηρύκειο. Ένα φτερωτό ραβδί με φίδια τυλιγμένα γύρω

του. Το κηρύκειο ήταν θαυματουργό. Έγινε το σύμβολο της ειρήνης, της αφθονίας

και του πλούτου

Γεννήθηκε σε μια σπηλιά στο όρος Κυλλήνη της Αρκαδίας. Η μητέρα του Μαία ήταν

κόρη του Άτλαντα και μια από τις Πλειάδες. Η μοναχική ζωή της μακριά από την

κοινωνία των θεών και το σκοτεινό σπήλαιο που κατοικούσε, δείχνουν ότι ήταν μια

θεότητα της νύχτας. Έτσι και ο Ερμής ήταν παιδί του ουρανού και της νύχτας.

Επίσης την συναντούμε και ως:

Νόμιος - ο θεϊκός βοσκός

Εναγώνιος - ο θεός των εφήβων και προστάτης της νεότητας.

Χαριδότης - ο θεός που δώριζε το κάλλος στα σώματα των νέων.

Φάλλης - ο θεός της γονιμότητας.

Εμπολαίος - προστάτης του εμπορίου.

Λόγιος - προστάτης της πειθούς, της ευγλωττίας και των γραμμάτων.

ΕΣΤΙΑ: Πρώτο παιδί του Κρόνου και της Ρέας. Θέα του σπιτιού και της οικογένειας.

Εντάχθηκε στο Πάνθεο των Ολύμπιων θεών, αλλά αργότερα αντικαταστάθηκε από

το θεό Διόνυσο. Ήταν αυτή που φρόντιζε την ιερή φλόγα στον Όλυμπο και βωμός

της υπήρχε σε κάθε οικογενειακή εστία.

Στο μαντείο των Δελφών υπήρχε βωμός της Εστίας και δίπλα σε αυτόν βρισκόταν

ο «ομφαλός», που σημάδευε το κέντρο της γης. Οι αρχαίοι παρομοίαζαν τη γη με

γήινο δίσκο που περιβάλλονταν από τον Ωκεανό και τον σκέπαζε ο στέρεος θόλος

του ουρανού. Η ύπαρξη βωμού της Εστίας στους Δελφούς αντανακλούσε την πίστη

των αρχαίων για την ύπαρξη μια κεντρικής φωτιάς μέσα στο γήινο δίσκο. Έτσι η

Εστία ταυτίστηκε με τη Γη.

Στους Ορφικούς, η Εστία δεν ήταν μόνο η γη, που έχει στο κέντρο της την φωτιά ως

πηγή ζωής, αλλά ήταν και η γη ως κέντρο του κόσμου. Αυτός ο χαρακτήρας της

Εστίας εξηγεί και το μύθο περί παρθενίας της. Η Εστία ήταν μια θεά παρθένα

επειδή η γη, εξαιτίας της σταθερότητας της, δεν έρχεται σε επαφή με τα κινητά

στοιχεία του ουρανού. Ο Απόλλωνας δεν μπορεί να σμίξει μαζί της. Το ίδιο και ο

Ποσειδώνας. Τα κύματα του την περιβάλλουν, αλλά δεν μπορούν να φτάσουν στο

εσωτερικό της γης.

ΖΕΥΣ: Γεννήθηκε στην Κρήτη και ήταν ο κορυφαίος θεός του Πανθέου των

Ολύμπιων. Ο υπέρτατος θεός των αρχαίων Ελλήνων. Πατέρας θεών και ανθρώπων.

Προστάτευε τους ξένους, τους όρκους, την πόλη, το σπίτι. Είχε πολλές συζύγους και

πολλά παιδιά του αποτέλεσαν μέλη του Δωδεκάθεου.

Στην αρχαία Ελλάδα θεωρούσαν δυστυχία να μην έχουν μπει μέχρι το τέλος της

ζωής τους στο μεγάλο ναό της Ολυμπίας και να θαυμάσουν το άγαλμα του Δία,

έργο του Φειδία. Ήταν ένα τεράστιο άγαλμα από χρυσό και ελεφαντόδοτο. Ο Δίας

ήταν καθιστός και το πρόσωπο του είχε μια γαλήνη και μια ηρεμία. Στο αριστερό

του χέρι κρατούσε το σκήπτρο, που είχε πάνω έναν αετό, σύμβολο εξουσίας. Το δεξί

του χέρι κρατούσε μια Νίκη στεφανωμένη. Ο θρόνος του ήταν στολισμένος με

κομμάτια από χρυσάφι, πολύτιμες πέτρες, έβενο και ελεφαντόδοτο. Η ράχη του

θρόνου ήταν ψηλή. Δεξιά και αριστερά από το κεφάλι του Δία, πάνω στο θρόνο,

υπήρχαν οι μορφές των Ωρών και Χαρίτων. Ο ίδιος ήταν ντυμένος με ένα μεγάλο

χρυσό μανδύα, που κατέβαινε ως τα πόδια.

Επίσης την συναντούμε και ως:

Όμβριος και Μαιμάκτης - κύριος των μετεωρολογικών φαινομένων

Ύπατος, Υπέρτατος, Κορυφαίος, Επόπτης.

Κτήσιος - ο χθόνιος Δίας με τη μορφή φιδιού. Ήταν το φίδι φύλακας του σπιτιού

που προστάτευε την περιουσία (οίκουρος όφις).

Όρκιος και Πίστιος - προστάτης του νόμου & του λόγου που σφραγίστηκαν με

όρκο.

Μοιραγέτης - εκείνος που καθόριζε τη μοίρα, το πεπρωμένο του ανθρώπου.

Μειλίχιος - ο πράος και γλυκός θεός, που δεχόταν με ευμένεια τις προσευχές των

ανθρώπων.

Έρκειος και Εφέστιος - ο προστάτης του σπιτιού και της οικογένειας.

Γαμήλιος - ο προστάτης του γάμου.

Φίλιος - θεός της φιλίας. Είχε ναό στη Μεγαλόπολη.

Πολιεύς - ο θεϊκός κύριος της πόλης-κράτους.

Σωτήρας και Ελευθέριος - προστάτης της ελευθερίας και της ύπαρξης της πόλης.

Ικέτης και Φύξιος - προστάτευε τους φυγάδες που ζητούσαν άσυλο και προστασία.

Ξένιος - προστάτης των ξένων που ζούσαν ως φιλοξενούμενοι.

Μετοίκιος - προστάτης των ξένων που ζούσαν ως μέτοικοι στην Αθήνα.

Καθάρσιος - θεός εξαγνιστής των ενόχων δολοφονίας. Είχε βωμό στην Ολυμπία.

ΗΡΑ: Κόρη του Κρόνου και της Ρέας. Σύζυγος του Δία. Η Ήρα ήταν η μεγάλη θηλυκή

θεότητα του ουρανού. Ο Δίας την ανακήρυξε βασίλισσα των θεών. Ήταν η

ευγενέστερη και η πιο αξιοσέβαστη από όλες τις θεές του Ολύμπου και καθόταν σε

χρυσό θρόνο δίπλα στο Δία. Αποτελούσε τη θηλυκή μορφή του Δία.

Ως σύζυγος του υπέρτατου των θεών, η Ήρα υπήρξε για τους Έλληνες το ιερό

πρότυπο της γυναίκας και συζύγου. Θεά του γάμου και προστάτιδα των γυναικών.

Σεβάστηκε το θεσμό του γάμου και μπόρεσε να υποφέρει τις συζυγικές απιστίες του

άντρα της, αν και εκδικούνταν τις γυναίκες, με τις οποίες την απατούσε ο Δίας. Ήταν

η εικόνα της αγνής γυναίκας, πιστής και ζηλιάρας.

ΗΦΑΙΣΤΟΣ : Θεός της μεταλλουργίας και της φωτιάς. Γιος της θεάς Ήρας. Γεννήθηκε

άσχημος και παραμορφωμένος και η Ήρα, από τη ντροπή της, τον πέταξε στη

θάλασσα. Εκεί τον μεγάλωσαν οι Νηρηίδες Θέτιδα και η Ευρυνόμη για εννέα χρόνια

που του έμαθαν όλη την τέχνη της μεταλλουργίας.

Στο ωκεάνιο εργαστήριο του, κατασκεύασε και έστειλε στη μητέρα του ένα χρυσό

θρόνο με αόρατα δεσμά. Μόλις η Ήρα κάθισε σε αυτόν, ένιωσε αλυσοδεμένη. Ο

Δίας κάλεσε στον Όλυμπο τον Ήφαιστο για να ελευθερώσει τη μητέρα του, αλλά

εκείνος αρνήθηκε. Όμως ο Διόνυσος πέτυχε να τον μεθύσει, τον έφερε στον Όλυμπο

και ελευθέρωσε τη μητέρα του.

Το δέσιμο της Ήρας συμβολίζει την ακινησία της ατμόσφαιρας και η απελευθέρωση

της από τον Ήφαιστο την κίνηση της καταιγίδας και την εκδήλωση του κεραυνού. Τα

ηφαιστειακά εδάφη στην Ελλάδα ήταν πολύ ευνοϊκά για την ανάπτυξη των

αμπελιών και την παραγωγή κρασιού. Ο Διόνυσος και ο Ήφαιστος ήταν ενωμένοι με

κάποιες φιλικές σχέσεις. Έτσι δεν ήταν τυχαίο που διαλέχτηκε ο Διόνυσος για να

φέρει στον Όλυμπο τον Ήφαιστο το φθινόπωρο, την εποχή του κρασιού και του

μούστου και όταν αρχίζουν να ξεσπούν οι πρώτες καταιγίδες.

ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ : Θεός της θάλασσας και γιος του Κρόνου και της Ρεας. Ζούσε στα

βάθη της θάλασσας με τη γυναίκα του, τη Νηρηίδα Αμφιτρίτη. Ήταν ο προστάτης

των ναυτικών και των ψαράδων.

Με την Αμφιτρίτη απέκτησε τον Τρίτωνα και την Κυμοπόλεια. Είχε πολλές

εξωσυζυγικές σχέσεις με θεές, νύμφες και θνητές. Ερωτεύτηκε τη Μέδουσα, μια

από τις Γοργόνες. Η Μέδουσα ήταν πολύ όμορφη και ο Ποσειδώνας

μεταμορφώθηκε σε άλογο προκειμένου να σμίξει μαζί της. Έσμιξε και με τη Γη, που

του γέννησε τον γίγαντα Ανταίο. Ο Ανταίος βασίλεψε στη Λιβύη και τον σκότωσε ο

Ηρακλής καθώς περνούσε από τη Λιβύη για να πάει στον Κήπο των Εσπερίδων.

Ο Ποσειδώνας συμμετείχε στη Γιγαντομαχία. Βοήθησε τον αδελφό του και

κατεδίωξε το γίγαντα Πολυβώτη μέχρι την Κω. Έριξε πάνω του ένα τεράστιο κομμάτι

βράχου, το οποίο αργότερα έγινε η Νίσυρος.

http://hellenicmythology.weebly.com/

https://theancientweb.wordpress.com/2013/08/29/%CE%B7-

%CE%B8%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%B1-

%CF%84%CF%89%CE%BD-

%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CF%89%CE%BD-

%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CF%89%CE%BD/

ΤΟ ΡΩΜΑΙΚΟ ΠΑΝΘΕΟ

Και με τους Ρωμαίους τι γίνεται; Υπάρχουν ρωμαϊκοί μύθοι;

Το πρώτο που πρέπει να πούμε είναι ότι κάθε λαός και κάθε φυλετική ομάδα

παράγει και αφηγείται μύθους - ακόμη και κοινότητες που θεωρούνται πολιτισμικά

πρωτόγονες, με τα σημερινά μέτρα, ανέπτυξαν περίπλοκα μυθολογικά συστήματα.

Οι Ρωμαίοι δεν αποτελούν εξαίρεση σ᾽ αυτό τον ανθρωπολογικό κανόνα. Η

μυθολογία τους, όπως και των Ελλήνων, έχει άμεση σχέση με τους θεούς τους και

με τις διάφορες θρησκευτικές τελετές και τελετουργίες, αλλά οι θεοί και οι θεότητες

των Ρωμαίων για πολύν καιρό δεν ήταν τίποτε περισσότερο από γενικές έννοιες και

ιδέες που αντιστοιχούσαν σε φυσικά φαινόμενα και ανθρώπινες δραστηριότητες

(για παράδειγμα, στη γονιμότητα της φύσης και του ανθρώπου, στη σπορά των

αγρών κ.ά.), και δεν είχαν επεξεργασμένη ανθρώπινη υπόσταση, όπως οι ελληνικοί

θεοί.

Ακόμη και οι παλιοί εκείνοι ρωμαϊκοί μύθοι (πολύ λιγότεροι, βέβαια, από τους

ελληνικούς) που εμφάνιζαν κάποια πλοκή δεν διακρίνονταν από τη φαντασία, την

ποικιλία και την πλαστικότητα των ελληνικών.

Ένα από τα περισσότερο χαρακτηριστικά γνωρίσματα της επίσημης ρωμαϊκής

θρησκείας ήταν η διάρθρωσή της γύρω από ένα τριαδικό σύστημα θεοτήτων. Οι

θεοί αυτοί ονομάζονταν θεοί πατρώοι (dii patres) και ήταν κατά την περίοδο της

Βασιλείας (753-509 π.Χ.) ο Jupiter, ο Mars και ο Quirinus. Από τον 6ο αιώνα π. Χ.,

σύμφωνα με αρκετούς μελετητές, η θρησκεία των Ρωμαίων δέχτηκε πολλές

επιδράσεις από τους Ετρούσκους, στους οποίους αποδίδεται και η εγκαθίδρυση στο

Καπιτώλιο μιας νέας τριάδας θεών σε αντικατάσταση της προηγούμενης· πρόκειται

για τους θεούς Jupiter, Juno και Minerva. Μια άλλη σημαντική τριάδα, που

καθιερώθηκε ιδιαίτερα από τον 5ο αιώνα π.Χ., αποτελεί η Ceres, η Libera και ο

Liber, θεότητες της γονιμότητας ανάλογες με τις ελληνικές Δήμητρα, Περσεφόνη και

Διόνυσο αντίστοιχα.

Οι επαφές των Ρωμαίων με τους Έλληνες της Μεγάλης Ελλάδας και της Σικελίας,

ιδιαίτερα από τον 4ο αιώνα π.Χ., είχαν καθοριστική σημασία στην εξέλιξη της

ρωμαϊκής θρησκείας, αφού τότε εισήχθησαν στο ρωμαϊκό πάνθεο ο Απόλλωνας, ο

Ασκληπιός, ο Ηρακλής, και οι Διόσκουροι Κάστωρ και Πολυδεύκης. Τα λατινικά

ονόματα των θεοτήτων αυτών, Apollo, Aesculapius, Herculus, Castor και Pollux

αντίστοιχα, μαρτυρούν την ελληνική τους προέλευση.

Με το φαινόμενο αυτό, το οποίο ονομάζεται συγκρητισμός, οι ρωμαϊκές θεότητες

βρήκαν τις αντίστοιχές τους στο ελληνικό πάνθεο και αντίστροφα, γεγονός που

βοήθησε ιδιαίτερα στην κατανόηση και στην επικοινωνία των λαών σε θρησκευτικό

επίπεδο. Η ρωμαϊκή Vesta - μολονότι η θέση της ήταν πολύ πιο σημαντική στη

ρωμαϊκή θρησκεία - βρήκε την αντίστοιχή της στην ελληνική Εστία, η Diana στην

Άρτεμη, ο Neptunus στον Ποσειδώνα, ο Volcanus στον Ήφαιστο και ο Mercurius

στον Ερμή.

Στη Ρώμη, μετά το θάνατό τους, οι αυτοκράτορες θεοποιούνταν, εισάγονταν

δηλαδή στο ρωμαϊκό πάνθεο. Μετά την τελετή της αποθέωσης (consecratio), τους

απέδιδαν λατρευτικές τιμές.

Ενεπίγραφη στήλη από τις Σέρρες. Aναφέρεται ότι η πόλη "Σίρις" τιμάει τον Tιβέριο

Kλαύδιο Φλάβιο, αγωνοθέτη των εορτών που τελούνταν προς τιμήν του ρωμαίου

αυτοκράτορα.

Στις ανατολικές επαρχίες της ρωμαϊκής επικράτειας η απόδοση θεϊκών τιμών στους

ηγεμόνες αποτελούσε λατρευτική πρακτική, καθιερωμένη από την Ελληνιστική

περίοδο. Σύμφωνα με τις περισσότερες ιστορικές πηγές ο Μέγας Αλέξανδρος

υπήρξε ο πρώτος έλληνας ηγεμόνας που λατρεύτηκε ως θεός, ως Άμμων Pα στην

Αίγυπτο και ως Διόνυσος στην Ασία. Συνηθισμένοι στην απόδοση θεϊκών τιμών σε

ζώντες βασιλείς, οι Έλληνες της ανατολικής αυτοκρατορίας, απέδωσαν λατρευτικές

τιμές και στους ρωμαίους αυτοκράτορες, κατά τη διάρκεια της παραμονής τους

στην εξουσία. Θέσπισαν αγώνες προς τιμήν τους, τα λεγόμενα Καισάρεια και

Σεβάστεια, τους αφιέρωσαν λατρευτικά αγάλματα, στα οποία τους

αναπαριστούσαν με τη στάση και τα σύμβολα θεών, στα νομίσματα τους

απεικόνιζαν θεοποιημένους να φορούν ακτινωτό διάδημα, τους επικαλούνταν με

θεϊκές επικλήσεις με ύμνους και εγκώμια, έχτιζαν προς τιμήν τους ναούς και

τελούσαν θυσίες σε βωμούς, ενώ οργάνωσαν κι ένα πολυπληθές ιερατείο στις

πόλεις, στα κοινά και στις επαρχίες

Βάκχος: Ένας θεός του μύθου

Οι Ρωμαίοι αρέσκονταν να ξεφαντώνουν σε λαϊκές γιορτές – δημόσια πανηγύρια –

και να γλεντούν όλοι μαζί αδελφωμένοι και μεθυσμένοι. Η πιο διαδεδομένη και

από αυτή της δημοφιλέστατης Αφροδίτης εικονογραφία στη ρωμαϊκή κοινωνία

ήταν αυτή του Βάκχου σε σπίτια, καπηλειά και αντικείμενα πάσης φύσεως. Η

εξήγηση αυτής της διαδεδομένης λατρείας προς τον Βάκχο δεν έχει να κάνει με τη

θρησκευτική πίστη, αλλά με την πιο απλή αλήθεια της ζωής. Η απεικόνισή του

ταίριαζε με τα πάντα, γιατί παρίστανε πράγματα που ήταν μόνο ευχάριστα! Θεός

της ηδονής και της συντροφικότητας, αγαθοποιός και εκπολιτιστής, ο Βάκχος

διαλαλούσε τη χαρά και τον ειρηνικό τρόπο ζωής και η παρουσία του συνδεόταν

πάντα με γλέντια και χαρές!

http://8gym-perist.att.sch.gr/Programes/Via%20Romana/Culture/religion%20-

roman.htm

ΞΕΝΟΦΩΝ Α. ΜΠΡΟΥΝΤΖAΚΗΣ Θεάματα και απολαύσεις στην αρχαία Ρώμη http://www.topontiki.gr/article/48935/theamata-kai-apolayseis-stin-arhaia-romi

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Ανθέμιο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το ανθέμιον, όρος προερχόμενος από το άνθος = λουλούδι στην αρχαία Ελληνική γλώσσα, είναι σχηματοποιημένο άνθος που χρησιμοποιείται ως διακοσμητικό θέμα. Πρόκειται για κλασική διακόσμηση που χρησιμοποιεί τα φύλλα του αγιοκλήματος ή άλλων φυτών και χρησιμοποιείται σε ζωφόρους ή ως στοιχείο διακοσμητικής απόκρυψης ατελειών στις άκρες μιας στέγης, ή σε σημεία ένωσης οικοδομικών στοιχείων.

Ανθέμια

Ο συνηθέστερος τύπος αρχαιοελληνικού ανθέμιου προσομοιάζει στα άνθη του αγιοκλήματος, αλλά χρησιμοποιείται επίσης ευρέως και ο τύπος που προσομοιάζει στα φύλλα του φοίνικα. Οι παραπάνω τύποι απαντώνται στην κλασική Ελληνική και Ρωμαϊκή αρχιτεκτονική και συναφή ρεύματα τέχνης, όπως ο Κλασικισμός, ο Νεοκλασικισμός κ.λπ..

Βουλευτήριο

Ο χώρος της συνέλευσης ήταν συνήθως ένα τετράγωνο κτίριο, με αίθουσα αμφιθεάτρου μικρών διαστάσεων στο εσωτερικό του, θέσεις για το κοινό και πάλκο για τον ομιλητή. Οι κερκίδες ακολουθούσαν στρογγυλό σχήμα στην Μίλητο, και τετράγωνο σχήμα στην Πριήνη. Λόγω των μεγάλων διαστάσεων των πλευρών του κτιρίου, που συνήθως ξεπερνούσαν τα 15 μέτρα, στο εσωτερικό υπήρχαν και κίονες για να στηρίζουν τη σκεπή.

Το βουλευτήριο συνήθως ήταν ένα από τα επιβλητικότερα κτίρια των αρχαίων ελληνικών πόλεων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα έχουμε στους αρχαιολογικούς χώρους της Απολλωνίας, των Δελφών, της Εφέσου, Ίασο και την αρχαία Ολυμπία, ενώ στην αρχαία αγορά της Αθήνας ανευρέθηκαν δύο, ένα νεώτερο και ένα αρχαιότερο βουλευτήριο.

Εκκλησιαστήριο

Είχε σχήμα αίθουσας θεάτρου μικρών διαστάσεων με κερκίδες για το κοινό και πάλκο για τον ομιλητή. Γνωστό είναι το εύρημα στον αρχαιολογικό χώρο του Ακράγαντα με 20 ημικυκλικές κερκίδες, ενώ το εκκλησιαστήριο του Μεταπόντιου είναι το αρχαιότερο που σώζεται και ανέρχεται στον 7ο αιώνα π.Χ.

Αρχαίο ελληνικό θέατρο

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο ως αρχιτεκτόνημα είναι μια υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία. Χρησίμευε για θρησκευτικές τελετουργίες, αγώνες μουσικής και ποίησης, θεατρικές παραστάσεις,

συνελεύσεις του δήμου ή της βουλής της πόλης-κράτους, ακόμα και ως αγορά. Κατά την Αρχαϊκή Περίοδο οι θεατρικοί χώροι διαμορφώνονταν με ήπιες επεμβάσεις σε χαμηλές, φυσικές κατωφέρειες του εδάφους χωρίς λίθινες κατασκευές, ή το πολύ-πολύ με συσσώρευση χωμάτων. Τέτοιες κατασκευές δύσκολα μπορούν να εντοπιστούν από την αρχαιολογική έρευνα. Ορχήστρα γύρω από την οποία στήνονταν ξύλινα καθίσματα έχει εντοπιστεί ωστόσο στο κέντρο της αρχαίας αγοράς της Αθήνας. Εκεί τελούνταν στα χρόνια του τυράννου Πεισίστρατου οι θεατρικοί αγώνες, που από την εποχή του Κλεισθένη μεταφέρθηκαν στο Θέατρο του Διονύσου, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης. Γύρω στο 335-330 π.Χ., επί Λυκούργου, ανακατασκευάστηκε αυτό το θέατρο εξολοκλήρου από λίθο. Τότε πια αποκρυσταλλώθηκε ο αρχιτεκτονικός τύπος του θεάτρου στη λίθινη μορφή του.

Τα μέρη του θεάτρου και η εξέλιξή τους

Στο κέντρο ενός αρχαίου ελληνικού θεάτρου βρίσκεται μια κυκλική, συχνά πλακόστρωτη πλατεία, η ορχήστρα. Στην ορχήστρα έπαιρνε θέση με την έναρξη της θεατρικής παράστασης ο χορός και εκεί ανέπτυσσαν τη δράση τους κατά την πρώιμη περίοδο και οι υποκριτές. Η ορχήστρα, με άλλα λόγια, ήταν η σκηνή των σημερινών θεάτρων. Ο εύριπος, ένας αγωγός απορροής στην περίμετρο της ορχήστρας, τη χώριζε από τον αμφιθεατρικό χώρο των καθισμάτων και την προστάτευε από πλημύρα σε περίπτωση βροχής. Ο αμφιθεατρικός χώρος που περιέβαλλε τη σκηνή ήταν το κοίλον. Στο κέντρο της ορχήστρας βρισκόταν η θυμέλη, ένας βωμός για το θεό Διόνυσο.

Το αρχαίο θέατρο των Συρακουσών. Άποψη της ορχήστρας με ευδιάκριτο τον

εύριπο στην περιφέρειά της

Σκηνή στο αρχαίο θέατρο ονομάζεται ένα ορθογώνιο, μακρόστενο, στεγασμένο κτήριο, που προστέθηκε τον 5ο αι. π.Χ. στην περιφέρεια της ορχήστρας απέναντι από το κοίλον. Αρχικά η σκηνή ήταν ισόγεια και χρησιμοποιόταν μόνο ως αποδυτήριον, όπως τα σημερινά παρασκήνια και τα καμαρίνια. Μπροστά της, προς την πλευρά της ορχήστρας, βρισκόταν το προσκήνιον, μια στοά με κίονες ή ημικίονες. Ανάμεσα στα μετακιόνια διαστήματα του προσκηνίου βρίσκονταν θυρώματα και ζωγραφικοί πίνακες, που απέδιδαν το σκηνικό βάθος της δράσης πίσω από τους υποκριτές στην ορχήστρα. Τα θυρώματα του προσκηνίου απέδιδαν τρεις πύλες, από τις οποίες έρχονταν οι υποκριτές. Το προσκήνιον ήταν αρχικά πτυσσόμενο και χρησιμοποιόνταν ιδιαίτερα στις παραστάσεις της Νέας Κωμωδίας

του Μενάνδρου (περ. 300 π.Χ.), στην οποία περιορίστηκε ο ρόλος του χορού και ενισχύθηκαν οι υποκριτές. Στις παραστάσεις αυτές τοποθετούνταν το ξύλινο προσκήνιον μπροστά στη σκηνή και αφαιρούνταν μετά για τις παραστάσεις της τραγωδίας. Με τον καιρό καθιερώθηκε και από το 2ο αι. π.Χ. χρησιμοποιόταν και στις τραγωδίες. Στη Θάσο ωστόσο αναφέρει μια επιγραφή σε λίθινο επιστύλιο ότι ο Λυσίστρατος, ένας θεωρός των μέσων του 4ου αι. π.Χ., αφιέρωσε το προσκήνιον του θεάτρου της Θάσου στο Διόνυσο. Στα δύο άκρα της σκηνής προεξείχαν τα παρασκήνια, δύο πτέρυγες που έδιναν στην κάτοψη της σκηνής σχήμα Π.

Κατά την Πρώιμη Ελληνιστική Περίοδο η σκηνή έγινε διώροφη, με την οροφή του ισογείου να εξέχει κάτω από τον πρώτο όροφο σχηματίζοντας έναν εξώστη. Από το 2ο αι. π.Χ. η δράση των υποκριτών μεταφέρθηκε πάνω σε αυτό τον εξώστη, που ονομάστηκε λογείον, ενώ το σκηνικό βάθος τοποθετήθηκε στην πρόσοψη του πρώτου ορόφου.

Το κοίλον ήταν το κεκλιμένο χωνοειδές επίπεδο, στο οποίο απλώνονται αμφιθεατρικά τα εδώλια των θεατών. Η καμπυλότητά του ακολουθεί την καμπυλότητα της ορχήστρας και τα άκρα του καταλήγουν σε αναλημματικούς τοίχους κατασκευασμένους με ορθογώνια λιθοδομή. Το κοίλον συνήθως δεν ενώνεται με το κτήριο της σκηνής. Ανάμεσα στους αναλημματικούς του τοίχους και τα άκρα της σκηνής υπήρχαν διάδρομοι για την προσέλευση των θεατών και, με την έναρξη της παράστασης, για την είσοδο του χορού. Αυτοί οι διάδρομοι ονομάζονται πάροδοι (βλ. την πάροδο του θεάτρου της Πριήνης και διακοσμούνται στα μεγαλύτερα θέατρα με μνημειώδεις πύλες. Στις παρόδους των θεάτρων στήνονταν συχνά μνημειώδεις στήλες ή επιγραφές με ψηφίσματα για να τα βλέπει πολύς κόσμος. Οριζόντιοι διάδρομοι, τα διαζώματα, χωρίζουν το κοίλον σε ζώνες. Κάθε ζώνη χωρίζεται με εγκάρσιες ακτινωτές σκάλες σε σφηνοειδή τμήματα, τις κερκίδες. Στην πρώτη σειρά του κοίλου, στην περίμετρο της ορχήστρας, βρισκόταν η προεδρία, μια ημικυκλική σειρά λίθινων καθισμάτων ή θρόνων προορισμένων για τους αξιωματούχους και τα τιμώμενα πρόσωπα. Τα υπόλοιπα καθίσματα μπορεί να ήταν λίθινα, ή από ξύλο (ίκρια) πάνω σε λίθινο υπόβαθρο. Πάνω από την τελευταία σειρά καθισμάτων μπορούσε να επεκταθεί το θέατρο, αν το επέβαλλαν οι ανάγκες, με την προσθήκη επιθεάτρου.

Καρυάτιδες

Καρυάτις ονομάζεται το γλυπτό που έχει γυναικεία μορφή και χρησιμεύει στην

στήριξη κτιρίων. Η λέξη Καρυάτις στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει Κόρη από τις

Καρυές, μια πόλη κοντά στην Σπάρτη. Είναι μια παραλλαγή της Κόρης και

χρησιμοποιείται στην αρχιτεκτονική αντί για κίονες ως διακοσμητικό στήριγμα σε

πύλες, προσόψεις, γείσα, ζωφόρους, σκεπές και λοιπά. Το αντίστοιχο αρχιτεκτονικό

στοιχείο που έχει ανδρική μορφή ονομάζεται Άτλας.

Στην αρχαία αρχιτεκτονική τέχνη, ιδίως στον Ιωνικό ρυθμό οι κίονες συχνά αντικαθίσταντο με αναπαράσταση λυγερής γυναικείας μορφής. Στον Δωρικό ρυθμό αντίθετα, προτιμούσαν τα γεροδεμένα ανδρικά κορμιά.

Οι Καρυάτιδες έχουν τα χέρια ελεύθερα, ενώ το βάρος στηρίζεται απλά και ανάλαφρα με το κεφάλι. Οι Άτλαντες αντίθετα χρησιμοποιούν τους ώμους, την πλάτη και τα χέρια δίνοντας την εντύπωση ιδιαίτερου φόρτου βάρους. Η κλασική μορφή της Καρυάτιδας είναι ντυμένη με απλούς μα και κολακευτικούς πέπλους και χιτώνες. Έχει ευθύγραμμη και λυγερή κορμοστασιά, και τα πόδια ή κλειστά ή το δεξί ή το αριστερό πόδι ελαφριά εμπρός, χωρίς να βαδίζει. Τα χέρια είναι στο πλάι και προς τα κάτω, ενώ μερικές φορές στο ένα χέρι κρατούν ένα αφιέρωμα. Οι δίπλες στα ρούχα τους εναρμονίζουν με τα αυλάκια των κιόνων, κάνουν όμως παραλλαγές, καθώς ακολουθούν τις καμπύλες του σώματος. Οι Καρυάτιδες ήταν επιφανειακά ζωγραφισμένες στην αρχαία εποχή, αλλά τα χρώματα χάθηκαν με το πέρασμα του χρόνου. Οι Καρυάτιδες στο Ερέχθειο της Ακρόπολης ανήκουν στην καλλιτεχνική σχολή του πλούσιου στιλ και επηρέασαν καλλιτεχνικά την αρχιτεκτονική διακοσμητική τέχνη μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα. Συχνά στοιχεία απομίμησης βρίσκουμε στον Μανιερισμό, καλλιτεχνική ροή του 16ου αιώνα.

Εκτός από το Ερέχθειο συναντάμε Καρυάτιδες το 525 π.Χ. στον απλό ναό του Θησαυροφυλακίου των Σιφναίων στους Δελφούς, όπου δύο Κόρες με ιωνική ενδυμασία στηρίζουν το αέτωμα.

Καρυάτιδες επίσης βρίσκονταν και στα μικρά προπύλαια της Ελευσίνας. Οι δύο υπερμεγέθεις κόρες αντικαθιστούσαν τους κίονες. Μια από αυτές εκτίθεται στο μουσείο της Ελευσίνας ενώ η δεύτερη βρίσκεται στο Fitzwilliam Museum του Cabridge.

Στις 4 Σεπτεμβρίου 2014, ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας και δόθηκαν στη δημοσιότητα φωτογραφίες με δύο Καρυάτιδες στον δεύτερο προθάλαμο του τάφου στον λόφο Καστά στην Αμφίπολη.

Αρχαίος ελληνικός ναός

Ο ναός στην ελληνική αρχαιότητα ήταν η κατοικία του θεού, το κτήριο που στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα μιας ή περισσότερων θεοτήτων, και όχι ο χώρος συνάθροισης των πιστών, όπως στο χριστιανικό κόσμο. Αυτό φανερώνει και το ουσιαστικό «ναός», που προέρχεται από το ρήμα «ναίω» (=κατοικώ). Το λατρευτικό άγαλμα τοποθετούνταν στο βάθος του ναού, πάνω στον κατά μήκος άξονα του κτηρίου. Οι πιστοί συγκεντρώνονταν στον περιβάλλοντα χώρο έξω από το κτήριο του ναού, όπου βρισκόταν και ο βωμός για την προσφορά θυσιών και την άσκηση της λατρείας.

Η βασική αυτή λειτουργική ιδιομορφία του ελληνικού ναού είναι σημαντική για την κατανόηση της αρχιτεκτονικής του, καθώς υπάρχουν μαρτυρίες ότι οι ναοί σχεδιάζονταν με βάση και το άγαλμα που επρόκειτο να στεγάσουν. Σε αυτή τη λειτουργικότητα οφείλονται τα κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού ναού, που μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω με γνώμονα τα μνημεία του 6ου-4ου αι. π.Χ.:

μνημειακότητα και ταυτόχρονα γενική στενότητα του εσωτερικού χώρου. Ορθογώνια κάτοψη με επιμήκεις αναλογίες και απόλυτη συμμετρία εκατέρωθεν του κεντρικού άξονα του κτηρίου. Περισσότερη φροντίδα για την εξωτερική εμφάνιση παρά για το εσωτερικό. Είσοδος από την ανατολική πλευρά. Περιορισμένη τυπολογική διαφοροποίηση στη ναοδομία.

Πρόναος ή πρόδομος

Κυρίως ναός ή Σηκός

Άδυτον

Οπισθόδομος

Πυρήνας του ελληνικού ναού είναι ο σηκός, ένα κτήριο ορθογώνιας κάτοψης με είσοδο στην ανατολική στενή πλευρά. Στην απλούστερη μορφή του το κτήριο αυτό είναι μονόχωρο. Συνθετότερα αρχιτεκτονήματα περιλαμβάνουν ένα προθάλαμο, τον πρόδομο ή πρόναο, και ένα αντίστοιχο χώρο στην αντίθετη πλευρά, που δεν επικοινωνεί με τον κυρίως ναό, τον οπισθόδομο. Ανάμεσα στον οπισθόδομο, που είναι προσβάσιμος μόνο από το εξωτερικό του ναού, και τον κυρίως ναό (ή στη θέση του οπισθόδομου), βρίσκεται συχνά ένα δωμάτιο που επικοινωνεί με τον κυρίως ναό και είναι προσβάσιμο μόνο για τους ιερείς, το άδυτον.

Ανάλογα με την ύπαρξη των παραπάνω χώρων ο ναός χαρακτηρίζεται απλός, αν έχει μόνο πρόδομο, ή διπλός, αν διαθέτει και οπισθόδομο. Ο ναός που δεν έχει κανένα από τους δύο χώρους, παρά μόνο τον κυρίως ναό, ονομάζεται μονόχωρος. Στην είσοδο του πρόδομου και του οπισθόδομου βρίσκονται συνήθως κίονες. Αυτοί οι κίονες μπορεί να βρίσκονται ανάμεσα στις παραστάδες που σχηματίζουν οι πλευρικοί τοίχοι, οπότε ο ναός ονομάζεται εν παραστάσι, ή μπροστά από αυτές, οπότε ο ναός ονομάζεται πρόστυλος. Αν η κιονοστοιχία του πρόστυλου πρόδομου επαναλαμβάνεται στον οπισθόδομο, τότε ο ναός ονομάζεται αμφιπρόστυλος.

Σειρές κιόνων, που ονομάζονται περίστασις ή πτερόν, περιβάλλουν το σηκό απ' όλες τις πλευρές. Σ' αυτή την περίπτωση ο ναός ονομάζεται περίπτερος. Αν ο ναός περιβάλλεται από διπλό πτερόν, τότε ονομάζεται δίπτερος. Κάποιοι ναοί περιβάλλονται από απλή κιονοστοιχία, που όμως έχει τοποθετηθεί σε τέτοια απόσταση από το σηκό, σαν να ήταν η εξωτερική κιονοστοιχία δίπτερου ναού. Αυτοί οι ναοί ονομάζονται ψευδοδίπτεροι. Ο διάδρομος που σχηματίζεται ανάμεσα στην κιονοστοιχία του πτερού και στους τοίχους του σηκού ονομάζεται πτέρωμα.

Κιονοστοιχίες μπορεί να υπάρχουν και στο εσωτερικό του ναού, συνήθως δύο, χωρίζοντάς τον σε τρία κλίτη, ένα πλατύτερο κεντρικό και δύο στενότερα πλευρικά. Συχνά οι εσωτερικές κιονοστοιχίες αποτελούνται από μικρούς κίονες που τοποθετούνται σε δύο επίπεδα, ώστε η μία να πατάει πάνω στην άλλη. Αυτού του είδους η κιονοστοιχία ονομάζεται δίτονη.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά αφορούν στην κάτοψη του αρχαίου ελληνικού ναού. Τα μέρη που διακρίνονται στην όψη του είναι, εκτός από τον κίονα με το κιονόκρανο, η κρηπίδα, ο στυλοβάτης και ο θριγκός. Κρηπίδα ή κρηπίδωμα είναι το λίθινο βαθμιδωτό βάθρο, πάνω στο οποίο θεμελιώνεται ο ναός. Στυλοβάτης είναι η τελευταία βαθμίδα αυτού του βάθρου, που σχηματίζει το δάπεδο του ναού και το θεμέλιο για τους τοίχους του σηκού και τους κίονες. Θριγκός είναι ολόκληρη η

ανωδομή πάνω από τα κιονόκρανα και αναλύεται λεπτομερέστερα σε διάφορα μέρη. Ωστόσο τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της όψης ενός αρχαίου ελληνικού

ναού παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, ανάλογα με το ρυθμό στον οποίο είναι χτισμένος.

Παλαίστρα

Η αρχιτεκτονική της παλαίστρας, αν και είχε κάποια περιθώρια, ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο, σταθερό σχέδιο. Η παλαίστρα αποτελούνταν από έναν παραλληλόγραμμο χώρο που περικλειόταν από κιονοστοιχίες με διπλανά δωμάτια. Τα δωμάτια αυτά μπορούσαν να έχουν πολλές λειτουργίες: μπάνια, χώροι παιχνιδιού (μπάλας), αποδυτήρια και αποθηκευτικοί χώροι ρούχων, χώροι συνάθροισης, παρατήρησης ή διδασκαλίας, και αποθήκες ελαίων, σκονών ή άλλου απαραίτητου αθλητικού εξοπλισμού. Ο Βιτρούβιος, στο κείμενό του Περί Αρχιτεκτονικής, αποτελεί μια σημαντική αρχαία πηγή για αυτόν τον τύπο κτίσματος και παρέχει πολλές πληροφορίες για αυτό που ονομάζει "παλαίστρα, ελληνικού τύπου". Αν και οι λεπτομέρειες των περιγραφών του δεν αντιστοιχούν πάντα στα αρχαιολογικά ευρήματα που υπάρχουν, μάλλον επειδή έγραφε γύρω στο 27 π.Χ., το έργο του παρέχει σημαντική γνώση για τη γενική σχεδίαση και χρήση χώρων αυτού του τύπου. Όπως περιγράφει ο Βιτρούβιος, η παλαίστρα ήταν τετράγωνη ή παραλληλόγραμμη ως προς το σχήμα, με κιονοστοιχίες και στις τέσσερις πλευρές, που δημιουργούσαν προστώα. Το προστώο της βόρειας πλευράς της παλαίστρας ήταν διπλού βάθους ώστε να προστατεύει από τον καιρό. Μεγάλες αίθουσες (εξέδρες) χτίζονταν στις πλευρές μονού βάθους της παλαίστρας με θέσεις για αυτούς που απολάμβαναν τις διανοητικές απολαύσεις, και η πλευρά διπλού βάθους χωριζόταν σε μια περιοχή για δραστηριότητες νέων (ephebeum, εφηβαίο), μια περιοχή με σάκους προπόνησης (coryceum), ένα χώρο για τη χρήση των σκονών (conisterium), ένα δωμάτιο για κρύο μπάνιο και μια αποθήκη για τα έλαια (elaeothesium).

Παραδείγματα αυτού του κτίσματος προέρχονται από δύο σημαντικές Ελληνικές πόλεις, την Ολυμπία και τους Δελφούς

Αρχαία ελληνική στοά

Στοά στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική ονομάζεται το μακρόστενο, ευρυμέτωπο

κτήριο, του οποίου η μία μακρά πλευρά, η πρόσοψη, είναι ανοικτή και καλύπτεται

με κιονοστοιχία αντί για τοίχο. Αυτό το τελευταίο στοιχείο διακρίνει τη στοά από

άλλα επιμήκη ευρυμέτωπα κτήρια με είσοδο στη μακρά πλευρά, όπως οι

σκευοθήκες και οι λέσχες. Στοές χτίζονταν σε δημόσιους χώρους συγκέντρωσης,

πλατείες, αγορές, ιερά, θέατρα κ.λπ., σπανιότερα στις παρυφές δρόμων. Η

πρωιμότερη λιθόκτιστη στοά της ελληνικής αρχιτεκτονικής είναι η λεγόμενη Νότια

Στοά στο Ηραίο της Σάμου, χτισμένη τον 7ο αι. π.Χ. στη νότια παρυφή του ιερού.

Η πρωταρχική λειτουργία της στοάς είναι να προστατεύει τους παριστάμενους από τις καιρικές συνθήκες (ήλιο, βροχή, κ.λπ.) χωρίς να τους κλείνει σε μια αίθουσα. Γι' αυτό και η στοά είναι απόλυτα συνυφασμένη με τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Στοές χρησιμοποιήθηκαν δευτερευόντως

για να στεγάσουν τις έδρες αξιωματούχων Η βασική αρχιτεκτονική μορφή της στοάς μπορούσε να επεκταθεί και να γίνει πιο περίπλοκη, ανάλογα με τις ανάγκες και την αισθητική που προοριζόταν να εξυπηρετήσει. Συχνή είναι π.χ. η ύπαρξη δεύτερης, εσωτερικής κιονοστοιχίας στον κεντρικό άξονα του κτηρίου, που το χώριζε σε δύο κλίτη. Η εσωτερική κιονοστοιχία είναι συνήθως πιο αραιή, καθώς τα μετακιόνια διαστήματά της είναι διπλάσια σε μήκος απ' ό,τι της εξωτερικής κιονοστοιχίας. Σ' αυτή την περίπτωση η εξωτερική κιονοστοιχία είναι συνήθως δωρική και η εσωτερική ιωνική. Τέτοιες δίκλιτες στοές απαντούν συνήθως από τα ελληνιστικά χρόνια.

Το δεύτερο κλίτος σε μεγάλες στοές καταλαμβάνεται συχνά από σειρά ομοιόμορφων, μικρών, ορθογώνιων δωματίων, που είναι ανοιχτά προς το εξωτερικό κλίτος. Σε μια περίπτωση, στη στοά του Ιερού του Ηρακλή στη Θάσο του 5ου αι. π.Χ., τα δωμάτια είναι αρκετά μεγάλα ώστε να χωρούν κλίνες περιμετρικά δίπλα στους τοίχους για την τέλεση συμποσίων. Τα δωμάτια αυτά ονομάζονται οίκοι. Πραγματικά τρίκλιτες στοές, δηλ. στοές με δύο εσωτερικές κιονοστοιχίες χωρίς σειρά δωματίων, υπάρχουν ελάχιστες (π.χ. η Στοά του Φιλίππου στην αγορά της Μεγαλόπολης).

Η στοά είναι ένας ασταθής αρχιτεκτονικός τύπος, χωρίς αποκρυσταλλωμένες αναλογίες. Προσαρμόζεται στις εκάστοτε ανάγκες του χώρου και στην επιθυμία προβολής και την αισθητική του χρηματοδότη της. Στις περισσότερες στοές ο τοίχος της πίσω μακράς πλευράς επεκτείνεται στις στενές πλευρές και φτάνει μέχρι την πρόσοψη με την κιονοστοιχία. Τότε η στοά χαρακτηρίζεται εν παραστάσι. Από την Ύστερη Κλασική Περίοδο όμως απαντούν και πρόστυλες στοές, στις οποίες οι κίονες της πρόσοψης φτάνουν μέχρι τις γωνίες. Οι πλευρικοί τοίχοι σταματούν τότε λίγο πριν το μέτωπο του κτηρίου. Σε άλλες στοές η κιονοστοιχία απλώνεται και στις στενές πλευρές, αυτή η διαμόρφωση όμως έβλαπτε την προστατευτική λειτουργία του κτηρίου και τελικά δεν επικράτησε.

Οι στοές είναι συνήθως αυτόνομες και συνδέονται με τον υπαίθριο χώρο μπροστά από την κιονοστοιχία τους. Όταν καλύπτουν τις τέσσερις πλευρές μιας αυλής ή μιας πλατείας σε ένα ενιαίο αρχιτεκτόνημα, τότε σχηματίζεται ένα περιστύλιο. Σε ελάχιστες περιπτώσεις απαντούν γωνιακές στοές ή διπλές στοές (Μεγαλόπολη, Δήλος, Τήνος), δηλ. δύο στοές κολλημένες πλάτη με πλάτη. Εξέλιξη αυτού του τελευταίου τύπου αποτελεί η Μέση Στοά στην Αρχαία Αγορά των Αθηνών, ουσιαστικά ένα περίπτερο κτήριο με θωρακείο ανάμεσα στους κίονες της κεντρικής κιονοστοιχίας.

Η εξέλιξη της στοάς συνδέεται άμεσα με την εξέλιξη της αρχαίας αγοράς. Από την Κλασική Περίοδο εμφανίστηκε και στα ελληνιστικά χρόνια επικράτησε η τάση ανέγερσης ορθογώνιων αγορών. Τότε άρχισαν να χτίζονται στοές σχήματος Π περιβάλλοντας την κεντρική πλατεία μιας πόλης (π.χ. στη Μαγνησία στο Μαίανδρο) ή ενός ιερού (π.χ. στο Ασκληπιείο της Κω, στο Ιερό της Άρτεμης στη Βραυρώνα ήδη από το τελευταίο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ.). Η επικράτηση της νέας τάσης για ορθογώνιες αγορές με στοές σχήματος Π φαίνεται πολύ καθαρά στη Νότια Πλατεία της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών από το 2ο αι. π.Χ. Τότε εγκαταλείπεται η κλασική

Νότια Στοά Ι και στη θέση της χτίζονται η Νότια Στοά ΙΙ, το Ανατολικό Κτήριο και η Μέση Στοά δημιουργώντας ένα Π. Το επόμενο βήμα προς την κλειστή αγορά με τετραπλή στοά (περιστύλιο) θα πραγματοποιήσουν οι Ρωμαίοι υιοθετώντας από την ελληνιστική αρχιτεκτονική την τάση θεατρικής διαμόρφωσης των δημόσιων χώρων.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΟΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ

Η ελληνική επιρροή είναι προφανής γενικά στην τέχνη της ελληνορωμαϊκής περιόδου. Οι πλούσιοι και ισχυροί Ρωμαίοι είχαν αρχίσει από τον 20 αιώνα π.χ. να συλλέγουν ελληνικά έργα τέχνης ή να παραγγέλνουν αντίγραφα ονομαστών έργων για να στολίσουν τους ναούς, τα δημόσια κτίρια και τις επαύλεις τους. Νέες δημιουργίες παρατηρούνται στην αρχιτεκτονική τους και στην τέχνη του πορτρέτου. Όμως και αυτές οι δημιουργίες αποτελούν συνέχεια της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου.

Αξίζει να παρατηρηθεί πως δανείστηκαν αρκετά στοιχεία από την ετρουσκική τέχνη π.χ. την πολεοδομία, την τειχοποιία, την τοξωτή. αψίδα κ.α., ενώ από την ελληνική αρχιτεκτονική πήραν το κορινθιακό κιονόκρανο μαζί με ιωνικά στοιχεία .Πρόσθεσαν νέα υλικά ( τούβλα, χυτό τσιμέντο, αντικαθιστώντας συχνά τον λίθο ) και νέες μεθόδους ( πολύπλοκοι συνδυασμοί στους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, που ανταποκρίνονταν περισσότερο στο «αριστοκρατικό« πνεύμα του μεγάλου και ισχυρού ρωμαϊκού κράτους ). Με αυτόν τον τρόπο, κατάφεραν να κατασκευάσουν μεγάλα οικοδομήματα που συνδύαζαν το θόλο, τις καμάρες, την αψίδα και τους ελληνικούς διακοσμητικούς ρυθμούς.. Η αρχιτεκτονική της Μεσογείου ήταν πολύ σημαντική γιατί υπήρχε ακρίβεια από σειρές κιόνων και επειδή αποτελούσαν θαύμα απλότητας . Τους ναούς τους κατασκεύαζαν μ ΄ ένα συγκεκριμένο μέγεθος, επειδή ήθελαν να φαίνονται μεγάλοι οι κίονες, για να είναι αρμονικοί, σε όποιον έβλεπε τα μνημεία αυτά.

Το μόνο στοιχείο της ελληνορωμαϊκής αρχιτεκτονικής που χάθηκε, λόγω της φθοράς του χρόνου, είναι τα αετώματα των μνημείων. Όμως έχουν αποκτήσει μεγάλη σπουδαιότητα ,γιατί κοσμούσαν μεγάλες πολύχρωμες διακοσμήσεις και προκαλούσαν τον θαυμασμό του κόσμου. Τέλος, εκτός από τα αρχιτεκτονικά μνημεία, αναβιώνουν αξιόλογα πορτρέτα με πολιτικά και θρησκευτικά ετρουσκικά χαρακτηριστικά τόσο στη δομή τους αλλά και στην τεχνική κατασκευή τους, όπως η Προσωπογραφία του Βρούτου και η Λύκαινα του Καπιτωλίου.

Στα χρόνια που οι Ρωμαίοι είχαν κατακτήσει την Ευρώπη (Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία) παρουσιάστηκε .μεγάλη οικοδομική ανάπτυξη. Συνήθως, κατασκεύαζαν ναούς, δημόσια έργα π. χ γέφυρες, υδραγωγεία ,δρόμους, που αποσκοπούν στην ύδρευση και επικοινωνία των κέντρων της αυτοκρατορίας μεταξύ τους, κολοσσιαία λουτρά , που αποτελούν κέντρα πολιτιστικών εκδηλώσεων και επικοινωνίας, ομορφαίνοντας τη Ρώμη. Ακόμα κατασκεύαζαν και έργα που είχαν αποτέλεσμα την ψυχαγωγία των πολιτών πχ. θέατρα, βιβλιοθήκες κ.α. με πολύχρωμα μάρμαρα.

Η αγορά οικοδομείται με μεγάλα κτίρια που ταιριάζουν με το Ρωμαϊκό στυλ. Μάλιστα, στα χρόνια των Φλαβίων το 72 μ. Χ. κατασκευάζεται το Κολοσαίο , ένα μεγάλο θέατρο.

Το Κολοσαίο ή Αμφιθέατρο των Φλαβίων στη Ρώμη.

Αργότερα, από τον 3ο αιώνα μ. Χ. εγκαταλείπονται οι ελληνικοί ρυθμοί και πλέον χτίζονται μόνο εκθέματα βυζαντινής τέχνης. Οι Ρωμαίοι προτιμούν για κατασκευή τα δημόσια οικοδομήματα π. χ βασιλικές στοές. Γενικά, μπορούμε να εκτιμήσουμε πως η τέχνη αυτή βοήθησε πολύ τους Ρωμαίους και διευκόλυνε τις ζωές των ανθρώπων της εποχής, φέρνοντας και οικονομική ανάπτυξη στο κράτος, δηλαδή νέα οικοδομικά έργα.

Άλλα παραδείγματα ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής είναι τα εξής :

H Πύλη της Αθήνας αρχηγέτιδος της ρωμαϊκής αγοράς.

Αφού έγινε αναφορά παραπάνω στην ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, κρίνεται απαραίτητο να μελετήσουμε και τις Ρωμαϊκές Αψίδες, τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι όταν ήθελαν να τιμήσουν ένα πρόσωπο για κάτι σημαντικό που έκανε. Συνήθως είναι μεγάλες πύλες με τρεις εισόδους. Προτιμούσαν να τις χτίζουν σε δημόσια μέρη π. χ στην αγορά της πόλης. Όμως, μόνο οι ανώτεροι μπορούσαν να κατασκευάσουν αψίδες προς τιμήν του αυτοκράτορα

Χαρακτηριστικά δείγματα ρωμαϊκών αψίδων είναι α) η Θριαμβική αψίδα του Γαλερίου, γνωστή και ως Καμάρα, που βρίσκεται στην πάνω πλευρά της Οδού Εγνατίας στην Θεσσαλονίκη. Είναι κτίσμα της εποχής της «Ρωμαϊκής Τετραρχίας« (4ος αιώνας μΧ) και αποτελεί το ένα σκέλος (δυτικό) μίας στεγασμένης στοάς, που σχηματιζόταν από αψίδες και τόξα. Αποτελεί, τέλος, μέρος του λεγόμενου

Γαλεριανού συγκροτήματος (Ρωμαϊκά Ανάκτορα), που αναπτύσσονταν κύρια νοτιοδυτικότερα, στις σημερινές πλατείες Ναυαρίνου και Ιπποδρομίου.

Η Ρωμαϊκή Αγορά, κέντρο των πολιτικών, εμπορικών και δικαστικών δραστηριοτήτων της αρχαίας Ρώμης.

Αψίδα Γαλερίου (Καμάρα).

Β) Η αψίδα θριάμβου , που είναι είδος μνημείου της Ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής. Συνήθως έχει τη μορφή μιας ή περισσότερων τοξωτών διόδων που φέρουν πάνω τους τα αγάλματα, διακοσμητικά στοιχεία και αναθηματικές επιγραφές, σχετικές με το πρόσωπο ή το γεγονός αυτό. Αφορμή για την ίδρυση και αφιέρωση μιας αψίδας ήταν ένα γεγονός μεγάλης πολιτικής σημασίας: μια λαμπρή νίκη, η αποκατάσταση του γοήτρου μετά από μια ήττα του παρελθόντος, η αύξηση των εδαφών της αυτοκρατορίας κ.α.

Η αψίδα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ρώμη, 315 π.Χ.

Επιπρόσθετα, άλλο στοιχείο της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής είναι η Ρωμαϊκή Βασιλική. Η βασιλική είναι ένα είδος κτιρίου, ο κυριότερος αρχιτεκτονικός τύπος εκκλησιαστικού κτιρίου, που χρησιμοποίησαν οι Ρωμαίοι, ώστε να γίνονται συνεδριάσεις , συναλλαγές και χώροι δικαστηρίων. Τέτοιο κτίριο ήταν η «Βασίλειος Στοά» των Αθηνών, η οποία ονομάστηκε έτσι προς τιμή του άρχοντος βασιλέως. Από αυτόν πήρε και το όνομα βασιλική. Οι χριστιανοί , επίσης, ονόμασαν τους ναούς αυτούς βασιλικές διότι σε αυτές λατρεύονταν ο Βασιλεύς Χριστός. Αργότερα, μετά των 4ο αιώνα η βασιλική προσαρμόστηκε μόνο για την λατρεία των χριστιανών. Οι περισσότερες εκκλησίες της Δύσης και της Ανατολής έχουν αυτή την τέχνη.

Η βασιλική προήλθε από τους Έλληνες και οι Ρωμαίοι την υιοθέτησαν στις εκκλησίες τους. Είχαν πολλές μοίρες (δρόμους) ή κλίτη, τα οποία ήταν τρία , πέντε, επτά, μέχρι και εννιά. Το μεσαίο κλίτος ήταν το πιο ευρύχωρο και το υψηλότερο. Οι κίονες οι οποίοι χώριζαν τα κλίτη μεταξύ τους, από ανατολάς προς δυσμάς, δεν είχαν συνήθως ραβδώσεις και κατέληγαν σε περίτεχνα κορινθιακά κιονόκρανα, ενώ τα κενά μεταξύ των κιονόκρανων ενώνονταν συνήθως με τόξα. Στο ανατολικό μέρος του μεσαίου κλίτους βρισκόταν το ιερό Bήμα, το οποίο καταλάμβανε το ένα τρίτο του κυρίως ναού. Χωρίζονταν από αυτόν δια κιονίσκων και καλυπτήριων πλακών. Στο κέντρο του ιερού βήματος βρισκόταν η αγία Τράπεζα και πάνω από αυτή κείτονταν το κιβώριο, ένα θολωτό σκέπασμα, το οποίο στηρίζονταν σε τέσσερις κίονες. Πίσω από την αγία Τράπεζα βρισκόταν ο θρόνος του επισκόπου και εκατέρωθεν οι έδρες των πρεσβυτέρων (σύνθρονο). Από το ιερό βήμα υπήρχε πύλη, η οποία οδηγούσε προς την κρύπτη, όπου φυλάσσονταν τα λείψανα των μαρτύρων.

Πασίγνωστα δείγματα ρωμαϊκής βασιλικής είναι α) η βασιλική του Αγίου Πέτρου στην Ρώμη, β) η βασιλική του Μαξεντίου, γ) η τρίκλιτη βασιλική της Αχειροποίητου της Θεσσαλονίκης.

Εσωτερικό τρίκλιτης βασιλικής: οι δύο σειρές κιόνων χωρίζουν το κτίριο σε τρία κλίτη. Το μεσαίο κλίτος απολήγει σε αψίδα. (Αχειροποίητος Θεσσαλονίκης).

Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι θόλοι (κυκλικά μνημεία) στους Δελφούς, στην Ολυμπία και στην Επίδαυρο, τα οποία είναι ξακουστά θέατρα, ελληνορωμαϊκής αρχιτεκτονικής .Το ρωμαϊκό θέατρο αποτελεί εξέλιξη των αρχαίων ελληνικών

θεάτρων .Το πρώτο λίθινο θέατρο στη Ρώμη είναι της Πομπήιας, το 55π.X,το οποίο είναι αντίγραφο του θεάτρου της Μυτιλήνης. Τα ρωμαϊκά θέατρα κατασκευάζονται σε επίπεδα εδάφη.

Το Ρωμαϊκό θέατρο της Ασπένδου

Μέρος των θεάτρων αυτών είναι το κοίλο, η ορχήστρα και η σκηνή:

Το κοίλο(cavea),που φιλοξενούσε τους θεατές, στη ρωμαϊκή περίοδο διατηρεί τον βασικό λειτουργικό του χαρακτήρα. Υπάρχει πρόσβαση σε διάφορα σημεία του κοίλου . Η κατασκευή του κοίλου γίνεται με πλινθολίθους ή μικτή κατασκευή.

Η ορχήστρα είναι ημικυκλική. Άλλοτε χάνεται το ημικύκλιο, τμήμα του οποίου κατέχει η σκηνή. Στα περισσότερα θέατρα υπάρχουν χαμηλές πλατιές βαθμίδες που είναι δίπλα στην ορχήστρα μικραίνοντας το χώρο της.

Το θέατρο της Πομπηίας.

Η σκηνή είναι υπερυψωμένη και απομονωμένη από την ορχήστρα, αλλά πολύ κοντά στους θεατές. Όσον αφορά, επίσης, την ελληνορωμαϊκή σκηνή των θεάτρων, είναι σαν ένα ορθογώνιο οικοδόμημα. Ο τοίχος είναι τόσο ψηλός ίσα με 2-3 πατώματα. Περιέχει πολύ μεγάλη διακόσμηση π. χ αγάλματα. Η ελληνική σκηνή επηρέασε πάρα πολύ και την ρωμαϊκή. Υπάρχουν 3 είδη σκηνών 1. η τραγική , 2.η κωμική και 3.η σατυρική. Η διακόσμηση τους είναι πολύ διαφορετική μεταξύ τους.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Με τον όρο ελληνική φιλοσοφία εννοείται ο φιλοσοφικός στοχασμός που

αναπτύχθηκε στο ελλαδικό χώρο ή στις επικράτειές του ανά τους αιώνες έως τη

σύγχρονη εποχή. Το κυριότερο κριτήριο συνέχειας για την εξέλιξη της ελληνικής

φιλοσοφικής σκέψης είναι η πολιτισμική συνέχεια, η κοινή γλώσσα, η υποκειμενική

αίσθηση της κοινής καταγωγής -ειδικά στην Ελληνιστική εποχή- το κοινό

γεωγραφικό και ιστορικό πλαίσιο αναφοράς. Εκτός των παραπάνω υφίστανται και

κριτήρια θεματικής συνάφειας και κοινών προβλημάτων που χαρακτηρίζουν

συγκεκριμένα γνωρίσματα των διακριτών περιόδων του ελληνόφωνου φιλοσοφικού

στοχασμού.

Βάσει των παραπάνω απαιτείται περιοδολόγηση αυτού που ονομάζεται ελληνική

φιλοσοφία, χωρίς την οποία δεν είναι δυνατή η παρακολούθηση της εξέλιξης του

φιλοσοφικού στοχασμού και του τρόπου με τον οποίο αναπτύχθηκε εκτός των

γεωγραφικών ορίων της ελληνικής επικράτειας κατά την αρχαιότητα. Η

αρχαιοελληνική περίοδος μέχρι τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες αποτελεί

αναμφίβολα τον κορμό αυτού που αποκαλείται διεθνώς ελληνική φιλοσοφία.

Στην περιοχή της Ιωνίας εμφανίστηκε για πρώτη φορά η φιλοσοφική σκέψη. Πολλά

χρόνια πριν από το Σωκράτη και τον Πλάτωνα, οι Ίωνες φιλόσοφοι, οι οποίοι

καλούνται και προσωκρατικοί, προσπάθησαν να δώσουν απάντηση σε ορισμένα

ερωτήματα που οι ίδιοι έθεσαν. Τα ερωτήματα αυτά μπορούν με ευσύνοπτο τρόπο

να διατυπωθούν σε ένα βασικό: «Ποια είναι η "αρχή" και ποια τα "αίτια" των

όντων;».Στις ιωνικές πόλεις του 7ου και του 6ου αιώνα π.Χ. υπήρχε μια πανίσχυρη

αστική τάξη στην οποία κυριαρχούσαν οι έμποροι και οι ναυτικοί. Αυτοί

προσπάθησαν να εξηγήσουν τα φαινόμενα – πέρα από τις μυθικές ερμηνείες το

κόσμου – με τη λογική και τον προσδιορισμό των φυσικών αιτίων.

Αυτή η διαδικασία είχε ως συνέπεια μια βαθιά πνευματική ζύμωση, καθώς και

σοβαρές επιπτώσεις στη διανοητική ιστορία του ανθρώπου. Είναι φανερό, λοιπόν,

ότι οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Ιωνία οδήγησαν

στο φιλοσοφικό στοχασμό.

H πόλη που πρωτοστάτησε σε αυτή την κίνηση ήταν η Μίλητος με τις πολυάριθμες

αποικίες της. Εκεί έζησαν οι πρώτοι φιλόσοφοι: ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος και ο

Αναξιμένης.

Ακολούθησε η Έφεσος, η πατρίδα του Ηράκλειτου, και στη συνέχεια άλλες πόλεις

και περιοχές, μακριά από την Ιωνία, όπως τα Άβδηρα στη Θράκη (Δημόκριτος,

Πρωταγόρας) και οι πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας (Πυθαγόρειοι, Ελεάτες,

Εμπεδοκλής).

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗ ΡΩΜΗ

Η φιλοσοφία της αρχαίας Ρώμης στηριζόταν σε εκείνη της Ελλάδας, χωρίς καμία

αξιόλογη πρω­τοτυπία, και δεν χαρακτηρίστηκε από καμιά συνέ­πεια στο

σχηματισμό φιλοσοφικών σχολών. Όσον αφορά την ιστορική κληρονομιά, η

κυριότερη υπηρεσία που προσέφερε η Ρώμη στη φιλοσοφία ήταν η διάδοση της

φιλοσοφικής σκέψης στη Ρω­μαϊκή Αυτοκρατορία και η ανάπτυξη λατινικής

ορολογίας, που αποτέλεσε τη βάση για την εξέλι­ξη της φιλοσοφίας στο Μεσαίωνα.

Τον 1ο

αιώνα π. Χ. εκλείπει η παλιά εχθρότητα των Ρωμαίων προς τους φιλοσόφους,

συνεπώς η φιλοσοφία μπορεί να ευδοκιμήσει στο ρωμαϊκό έδαφος. Ο επικουρισμός

φτάνει στη Ρώμη και αποκτά οπαδούς, αν και ερχόταν σε σύγκρουση με τις

παραδοσιακές ρωμαϊκές αντιλήψεις και υπέσκαπτε τα θεμέλια της παραδοσιακής

ηθικής. Οι συγκρούσεις και ο πολιτικός αναβρασμός των τελευταίων χρόνων της

Δημοκρατίας οδήγησαν τους Ρωμαίους στην ήρεμη ατμόσφαιρα του Κήπου.

Ανάμεσα στους ρωμαίους επικούρειους ξεχωρίζει ένας, ο οποίος κατόρθωσε να

περιβάλει την επικούρεια φιλοσοφία με τη γοητεία των Μουσών: ο Λουκρήτιος.

Ο Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (Titus Lucretius Carus) γεννήθηκε περίπου στα 97 π.Χ. και

πέθανε γύρω στα 55 π.Χ. Ήταν Ρωμαίος ποιητής και φιλόσοφος. Το μόνο γνωστό

του έργο είναι το εκτενές φιλοσοφικό διδακτικό ποίημα De Rerum Natura ("Περί της

φύσεως των πραγμάτων"), 7.415 στίχων που συνδύαζε τη διδασκαλία του

Επί­κουρου με τον Ατομισμό του Δημόκριτου.

Η διάσωση όλων των κειμένων του ποιήματος είναι αξιοσημείωτο γεγονός,

δεδομένης της εχθρότητας της χριστιανικής Εκκλησίας. Επίσης, σκεφτείτε ότι το

έργο επί αιώνες ήταν θαμμένο στα άδυτα ενός μοναστηριού της νότιας Γερμανίας,

ώσπου ήρθε στο φως το 1417.

Ο Επίκουρος για τον Λουκρήτιο ήταν θεός αφού ήταν εκείνος που πρώτος βρήκε το

νόημα της ζωής, ό,τι σήμερα ονομάζουμε σοφία, εκείνος που με την επιστημοσύνη

του άρπαξε τη ζωή μέσα απ’ τις τόσες ανεμοζάλες κι από βαθιά σκοτάδια, και την

απίθωσε σε τέτοιο γαλήνιο λιμάνι και σε τόσο καθάριο φως.

Ο επικουρισμός δεν κυριάρχησε τελικά στη Ρώμη. Εκτοπίστηκε από το αντίπαλο

δέος, τον Στωικισμό. Το ιδανικό του λάθε βιώσας δεν ταίριαζε στην ιδιοσυγκρασία

ενός λαού, ο οποίος είχε στο αίμα του τη δημόσια δράση και το ενδιαφέρον για την

πολιτική ζωή. Αν και απέκτησε πολλούς εχθρούς, κυρίως από τον χώρο του

χριστιανισμού, άντεξε στον χρόνο, θαυμάστηκε και εξακολουθεί να θαυμάζεται και

να εντυπωσιάζει με την ένταση, το πάθος και το σφρίγος που το χαρακτηρίζει.

Ο Κικέρων, από την άλλη, συνδύασε διάφορες φιλοσοφικές τάσεις της αρχαιότητας

στο έργο του. Στην επιστημολογία, ενέμεινε στη σκεπτικιστι­κή εκδοχή της

Ακαδημίας, ενώ στην ηθική, στην ανθρωπολογία και στη θεολογία, ακολούθησε τα

διδάγματα του Στωικισμού – άλλωστε ήταν μαθητής του Διόδοτου – στη

μετριοπαθή εκδοχή του

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Η ιστορία της επιστήμης στην αρχαία Ελλάδα, ξεκινάει με τους προσωκρατικούς

φιλοσόφους. Την εποχή εκείνη η επιστήμη και η φιλοσοφία δεν αποτελούσαν

ξεχωριστά αντικείμενα όπως σήμερα. Η δίψα για γνώση ξεκινούσε από φιλοσοφικά

ερωτήματα σχετικά με τη φύση του ανθρώπου και του κόσμου. Οι απαντήσεις

δίνονταν μέσα από έναν φιλοσοφικό τρόπο σκέψης και όχι με μεθόδους που

θεωρούμε σήμερα “επιστημονικές". Έτσι η αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία γέννησε την

Επιστήμη κι όχι αντίθετα. Η φιλοσοφία αγκάλιαζε και δικαιολογούσε την

επιστημονική έρευνα, με την έννοια που εμείς δίνουμε σήμερα στην επιστήμη.

Η Φυσική Φιλοσοφία των Προσωκρατικών αποτέλεσε τη γέφυρα που συνέδεσε τον

αρχαίο μυστικισμό και τη φιλοσοφία, με την επιστήμη και τη φιλοσοφία της

κλασσικής Ελλάδας η οποία αποτέλεσε το λίκνο αυτού που σήμερα ονομάζουμε

“Δυτικό πολιτισμό". Σ’ αυτήν μπορούμε να διακρίνουμε δύο τάσεις. Η μία πιο

μυστικιστική που ακολουθεί την παράδοση και το θρησκευτικό μυστικισμό των

Ορφικών αντιπροσωπεύεται απ’ τον Πυθαγόρα. Η άλλη προσπαθεί να αποσπασθεί

από την παράδοση και να εκφράσει τη δομή και την οργάνωση της Φύσης με

διαφορετική μέθοδο και ορολογία και αντιπροσωπεύεται από τους Ίωνες

φιλοσόφους (Ηράκλειτος, Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης) καθώς και από τους

Ελεάτες (Ζήνωνας, Παρμενίδης).

Οι προσωκρατικοί ονομάστηκαν “Φυσικοί Φιλόσοφοι” επειδή προσπαθούσαν μέσα

απ’ τη μελέτη της φύσης να πλησιάσουν και να γνωρίσουν την “Πρώτη Αρχή” που

κινεί τα πάντα. Επιχείρησαν να ερευνήσουν τους Νόμους της Φύσης, ανάγοντας την

όλη δομή του Σύμπαντος σε κάποιο “υλικό στοιχείο Έτσι προκύπτουν διαφορετικές

θεωρήσεις: ο Θαλής ο Μιλήσιος θεωρεί αρχή των πάντων το “Υδωρ” και βλέπει

έναν θεό μέσα σε καθετί [1], ο Αναξίμανδρος το “Άπειρο”, ο Αναξιμένης τον “Αέρα”,

ο Ηράκλειτος το “Πυρ” και ο Παρμενίδης το “Ον". Αυτές οι θεωρήσεις οδήγησαν στο

να χαρακτηριστούν “Υλοζωιστές” (δηλ. “αυτοί που πιστεύουν ότι η ύλη είναι

ζωντανή”) επειδή έδιναν έμβια χαρακτηριστικά σε άψυχα στοιχεία (νερό, αέρας,

φωτιά). Αλλά όλες αυτές οι διαφορετικές θεωρήσεις αποτελούν όψεις μιας Πρώτης

Αιτίας που για τους προσωκρατικούς ήταν ο στόχος της μελέτης τους.

Η δράση των Προσωκρατικών προχωράει και σε άλλους τομείς της επιστήμης. Όσον

αφορά π.χ. την γένεση της ζωής στη Γη, ο Αναξίμανδρος θεωρεί ότι η ζωή

δημιουργούνταν αυτόματα απ’ τη λάσπη και ότι τα πρώτα ζώα ήταν ψάρια με

αγκαθωτό δέρμα. Τα υπόλοιπα ζώα αποτελούν χερσαίους απόγονους των ψαριών.

Την ίδια άποψη για την προέλευση της ζωής (απ’ τη λάσπη) διατύπωσε κι ο

Αναξιμένης με τη διαφορά ότι θεωρούσε καταλυτική την παρουσία του αέρα και

της θερμότητας του Ήλιου.

Αστρονομία

Τις πρώτες Αστρονομικές θεωρήσεις μπορούμε να τις αποδώσουμε στους

Πυθαγόρειους αστρονόμους - μαθηματικούς, που προσπαθούσαν μέσα απ’ τα Ιερά

Μαθηματικά τους να ανακαλύψουν τις αρμονίες του Σύμπαντος. Το μοντέλο του

ηλιακού μας συστήματος που προτείνουν, περιλαμβάνει μια Κεντρική Εστία γύρω

απ’ την οποία περιστρέφονται όλα τα ουράνια σώματα που βρίσκονται κοντά στη

Γη. Παρουσιάζουν δηλ. ένα ηλιοκεντρικό σύστημα 2.000 χρόνια πριν απ’ τη

διατύπωσή του απ’ τον Κοπέρνικο. Επίσης πρώτος ο Πυθαγόρας (585 ή 565 - 500;

π.Χ.) αναφέρεται στη σφαιρικότητα της Γης. Αργότερα την ίδια άποψη υποστήριξαν

ο Ικέτας και ο Έκφαντος οι οποίοι δίδαξαν και την περιστροφή της Γης γύρω απ’ τον

άξονά της. Στον αντίποδα των πυθαγορείων υπολογισμών - και στην ίδια εποχή - ο

Αναξίμανδρος δεχόταν τη Γη μετέωρη στο διάστημα, αλλά και σαν κέντρο του

κόσμου.

Αργότερα ο Πλάτωνας (428-348 π.Χ.) προσπάθησε να παρουσιάσει ένα

ηλιοκεντρικό μοντέλο με την αντίληψη της ομαλής κυκλικής κίνησης των ουρανίων

σωμάτων γύρω απ’ την κεντρική εστία, θέλοντας ίσως να δώσει μια νομοτελειακή

και μαθηματικά αρμονική όψη του Σύμπαντος. Επηρεασμένος απ’ τις πλατωνικές

ιδέες ο Εύδοξος παρουσιάζει την υφήλιο σαν ένα σύστημα ομόκεντρων σφαιρών. Σε

κάθε πλανήτη αποδίδει τέσσερις ομόκεντρες σφαίρες, ενώ στον Ήλιο και τη Σελήνη

τρεις. Ο Αριστοτέλης (384-323/2 π.Χ.) υιοθέτησε το μοντέλο του Εύδοξου, άλλαξε

όμως το κέντρο του. Παρουσιάζει τον κόσμο σαν “κρεμμύδι” που αποτελείται από

55 ομόκεντρες σφαίρες, στο κέντρο των οποίων βρίσκεται η Γη. Το γεωκεντρικό

σύστημα του Αριστοτέλη έμελλε να επικρατήσει σ’ όλο τον δυτικό κόσμο μέχρι τον

16ο αι. μ.Χ., αφού υιοθετήθηκε απ’ την χριστιανική κοσμοθεωρία που επικράτησε

τους πρώτους αιώνες μ.Χ.

Φυσική

Η μελέτη των φυσικών φαινομένων ξεκινάει όπως προαναφέρθηκε απ’ τους

προσωκρατικούς φιλοσόφους. Οι θεωρίες που αναπτύσσονται για την σύσταση και

την ουσία του σύμπαντος, φαίνονται ακατανόητες απ’ τον σημερινό πολιτισμό

(τουλάχιστον αν παρθούν κατά γράμμα και δεν γίνει μια συγκριτική μελέτη πάνω σ’

αυτές). Υπάρχουν όμως και θεωρίες που προκαλούν τουλάχιστον θαυμασμό για την

πρωτοπορία τους. Οι ατομικοί φιλόσοφοι (Λεύκιππος, Δημόκριτος, Επίκουρος)

υποστηρίζουν ότι καθετί στο Σύμπαν (έμψυχο ή άψυχο) απαρτίζεται από

μικροσκοπικά αδιαίρετα κομμάτια ύλης, τα ά-τομα. Οι διάφοροι συνδυασμοί των

ατόμων (μόρια) παράγουν όλους στους σχηματισμούς της φύσης. Σημαντικοί

επιστήμονες είναι ο Αριστοτέλης, ο Αρχιμήσης, ο Εμπεδοκλής και ο Δημόκριτος.

Ιατρική

Ο Ασκληπιός ήταν ο θεός της Ιατρικής στην αρχαία Ελλάδα. Τα ιερά του, που είναι

διασκορπισμένα σ’ όλο τον ελληνικό χώρο, ήταν παράλληλα και θεραπευτικά

κέντρα. Οι ασθενείς που κατέφευγαν στα “Ασκληπιεία” υποβάλλονταν στη

διαδικασία της “εγκοίμησης” (αφού προηγούνταν καθαρμοί), κατά την οποία στον

κοιμισμένο ασθενή παρουσιαζόταν ο ίδιος ο Ασκληπιός είτε για να τον θεραπεύσει

είτε για να του δώσει συμβουλές.

Εξέχουσα μορφή στο χώρο της ιατρικής αποτελεί ο Ιπποκράτης (Κω 460 π.Χ.-Λάρισα

380 π.Χ.). Ξεχωρίζει τη θρησκεία απ’ την Ιατρική και βάζει τις βάσεις για τη

σημερινή “επιστημονική ιατρική Το έργο του “Αφορισμοί” αποτελεί βασικό ιατρικό

σύγγραμμα μέχρι και τον 18ο αι. Η θεωρία του για τους χυμούς του ανθρώπινου

σώματος (αίμα, φλέγμα, κίτρινη χολή και μαύρη χολή), επηρέασε για πολλούς

αιώνες την Ιατρική. Τα υγρά αυτά έπρεπε να βρίσκονται στις σωστές αναλογίες στο

ανθρώπινο σώμα για να είναι αυτό υγιές και η ανθρώπινη προσωπικότητα

ισορροπημένη. Στην ιστορία επίσης έχει μείνει ο ηθικός του κώδικας στον οποίο

καθορίζει την αποστολή και τα καθήκοντα του γιατρού. Ακόμα και σήμερα οι

γιατροί παίρνουν τον “Ορκο του Ιπποκράτη” για να ασκήσουν το ιατρικό επάγγελμα.

Ο μαθητής του ΠυθαγόραΑλκμαίων μπορεί να θεωρηθεί ιδρυτής της Εμβρυολογίας,

αφού μελέτησε την ανάπτυξη του εμβρύου, περιέγραψε τη διαφορά μεταξύ

αρτηριών και φλεβών ενώ ανακάλυψε και τη σύνδεση εγκεφάλου και ματιού μέσω

του οπτικού νεύρου. Ο Αριστοτέλης επίσης πρόσφερε πολλά στην Ιατρική με τις

βιολογικές του έρευνες.

Αργότερα ιδρύονται οι πρώτες ιατρικές σχολές, όπως η περίφημη σχολή της

Αλεξάνδρειας που αποτέλεσε κέντρο της ιατρικής επιστήμης και κατά τη Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία. Εξέχουσες μορφές της θεωρούνται ο Ηρόφιλος (πατέρας της

Ανατομίας) και ο Ερασίστρατος (πατέρας της Φυσιολογίας).

Βιολογία

Πέρα απ’ τις θεωρίες των προσωκρατικών Αναξίμανδρου και Αναξιμένη για την

προέλευση της ζωής, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο έργο του Αριστοτέλη για

την συστηματική κατάταξη των ζώων· τα χώρισε σε «άναιμα» (δίχως αίμα:

κεφαλόποδα, ανώτερα καρκινοειδή, έντομα και οστρακόδερμα) και «έναιμα» (με

αίμα: θηλαστικά εκτός απ’ τα κητώδη). Η έρευνά του επεκτάθηκε στην

κληρονομικότητα. Παραδέχτηκε ότι τα είδη μεταβάλλονται, αρνούνταν όμως κάθε

φυσική επιλογή (μοντέλο δαρβινισμού). Το έργο του συνέχισε ο μαθητής του

Θεόφραστος συνενώνοντας πολλά είδη σε ένα “γένος".

Στα ελληνιστικά χρόνια ξεχωρίζει το έργο του Ηρόφιλου ο οποίος - όπως είδαμε και

παραπάνω - έκανε ανατομές ανθρωπίνων πτωμάτων και τα σύγκρινε με ζώων για

να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο εγκέφαλος είναι το κέντρο του νευρικού

συστήματος και έδρα της σκέψης. Επίσης ο σύγχρονός και αντίζηλός του

Ερασίστρατος μελέτησε την κυκλοφορία του αίματος και υποψιάστηκε την

παρουσία τριχοειδών αγγείων.

ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν έχει να επιδείξει κάτι το αξιόλογο στον τομέα των

θετικών επιστημών. Οι Ρωμαίοι δεν ενδιαφέρονται για τις επιστήμες και τις

εφαρμογές τους τόσο, όσο για την Ηθική Φιλοσοφία. Παρόλα αυτά δύο μορφές

επιστημόνων κυριαρχούν.

Η μία είναι του Γαληνού (Πέργαμος Μ. Ασίας 129-199 μ.Χ.), του αρχίατρου του

αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου. Θεωρήθηκε “πατέρας της φυσιολογίας και της

υγιεινής παθολογίας”. Ασχολήθηκε με όλους σχεδόν τους γνωστούς τομείς της

εποχής του και έγραψε περίπου 700 ιατρικές μελέτες απ’ τις οποίες σώζονται

περίπου 100.

Ο Πτολεμαίος ασχολήθηκε επίσης με την Γεωγραφία στο έργο του “Μαθηματική

υφήγησις”. Εκεί εξηγεί τη μέθοδο υπολογισμού του γεωγραφικού μήκους και

πλάτους και τον τρόπο για να παραστήσουμε σ’ ένα επίπεδο τη σφαιρική επιφάνεια

της Γης.

Το έργο πάντως του Πτολεμαίου είναι κατά ένα μέρος η επανάληψη του χαμένου

έργου του Ίππαρχου. Το πτολεμαϊκό σύστημα είχε κάποια προβλήματα. Ένα ήταν

ότι δεν εξηγούσε την ακανόνιστη πορεία κάποιων πλανητών στον ουρανό, η οποία

υποτίθεται ότι ήταν κυκλική. Κάποιοι πλανήτες φαίνονταν να παρεκκλίνουν απ’ την

τροχιά τους και να κινούνται για λίγο αντίθετα, έως ότου την συνεχίσουν έχοντας

πρώτα σχηματίσει ένα βρόγχο. Για να λύσει το πρόβλημα αυτό, ο Πτολεμαίος

υιοθέτησε την θεωρία των επικύκλων του Ίππαρχου. Σύμφωνα μ’ αυτή τη θεωρία

κάθε πλανήτης διαγράφει κυκλική τροχιά γύρω από ένα κέντρο το οποίο διαγράφει

κυκλική τροχιά γύρω απ’ τη Γη. Έτσι η συνολική κίνηση του πλανήτη όπως φαίνεται

απ’ τη Γη είναι ένας “βρόγχος”.

Μνημεία αρχαίας Ελλάδας και αρχαίας Ρώμης Θέατρα Η Επίδαυρος είναι ιστορική πόλη του νομού Αργολίδας στην ανατολική του πλευρά. Είναι κτισμένη στους πρόποδες των ορέων Αραχναίο, Κορυφαίο και Τίθιο, όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, γεννήθηκε ο Ασκληπιός. Η στρατηγική της θέση,

αλλά, κυρίως,

το Ασκληπιείο της, συντέλεσαν, ώστε η πόλη να γνωρίσει πρωτοφανή ανάπτυξη. Ο πρώτος οικισμός της ανήκει στην προϊστορική εποχή. Το όνομα Επίδαυρος της δόθηκε από τον τρίτο κατά σειρά άρχοντά της, που ήταν και ήρωας της Επιδαύρου, τον Επίδαυρο, γιο του Άργους και της Ευάδνης. Σύμφωνα με τον Όμηρο πήρε ο Επίδαυρος μέρος στον Τρωικό Πόλεμο και είχε ως αρχηγούς τον Ποδαλείριο και το Μαχάονα, που ήταν γιοι του Ασκληπιού. Η Επίδαυρος πήρε μέρος στους Μηδικούς Πολέμους και υπήρξε σύμμαχος των Σπαρτιατών στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ξακουστή σ' όλη την Ελλάδα την έκανε το Ασκληπιείο της, με το ιερό του Ασκληπιού που απέχει 15 περίπου χλμ. από την πόλη. Στους ίδιους περίπου χώρους λάτρευαν και τον Απόλλωνα, υπήρχε όμως προς τιμή του ιδιαίτερο ιερό λίγο πιο ψηλά από το αρχαίο θέατρο. Από τα τέλη του ε' αιώνα και αρχές του δ', ο Ασκληπιός γίνεται ο πραγματικός κύριος της πόλης. Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου έγινε το πιο φημισμένο από όλα τα ασκληπιεία της αρχαίας Ελλάδας, εξαιτίας των πολλών και σοβαρών περιπτώσεων που γιατρεύτηκαν εκεί. Σ' αυτό έφταναν από όλη την Ελλάδα, αλλά και από τη λεκάνη της Μεσογείου άρρωστοι, ικέτες της θείας ευσπλαχνίας. Η έκτασή του ήταν πολύ μεγάλη και διέθετε ξενώνες, γυμναστήριο, στάδιο και το περίφημο, για την ακουστική του, Θέατρο, για την ψυχαγωγία των ανθρώπων. Σε μια χαράδρα, το 340 π.Χ., ο Αργείος αρχιτέκτονας Πολύκλειτος ο Νεότερος έκτισε, σύμφωνα με τον Παυσανία, το θέατρο της Επιδαύρου. Από όλα τα αρχαία θέατρα το θέατρο της Επιδαύρου είναι το ωραιότερο και το καλύτερα διατηρημένο. Προορισμένο για τη διασκέδαση των ασθενών έχει χωρητικότητα 13.000 θεατών. Χωρίζεται σε δύο μέρη. Ένα των 21 σειρών καθισμάτων για το λαό και το κάτω, από 34 σειρές καθισμάτων, για τους ιερείς και τους άρχοντες. Η θαυμάσια ακουστική του, αλλά και η πάρα πολύ καλή κατάσταση στην οποία διατηρείται συντέλεσαν στη δημιουργία του φεστιβάλ Επιδαύρου, θεσμός που έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια.

Αρχαίο θέατρο Σπάρτης

Φωτορεαλιστική απεικόνιση του Αρχαίου Θεάτρου Σπάρτης

Ο Παυσανίας το χαρακτηρίζει «θέατρον, λίθου λευκού, θέας άξιον». Ηταν ένα από

τα μεγαλύτερα στην αρχαία Ελλάδα, σημαντικός τόπος συνάντησης και φιλοξενίας

πολιτιστικών εκδηλώσεων. Το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης, που χρονολογείται από

τον 2ο αιώνα π.Χ. και βρίσκεται στα βόρεια της σύγχρονης πόλης σε απόσταση

περίπου 1χλμ από το κέντρο της και λιγότερο από 500μ. από το μνημείο το

φερόμενο ως τάφος του Λεωνίδα. Καταλάμβανε τη νότια κλιτύ του λόφου της

αρχαίας ακρόπολης. Είναι το σημαντικότερο ορατό αρχαίο μνημείο της Σπάρτης.

Ξεχωρίζει για το μέγεθός του, καθώς και για την ποιότητα και την πολυτέλεια της

κατασκευής του, που αντανακλάται στη χρήση εγχώριου λευκού μαρμάρου. Με

διάμετρο κοίλου 141μ. ήταν ίσως το μεγαλύτερο θέατρο στον ελλαδικό χώρο και

συγκρίνεται με αυτό της Δωδώνης με διάμετρο 136μ. και της Μεγαλόπολης με

διάμετρο 131μ. Υπολογίζεται ότι ήταν σχεδιασμένο για να υποδέχεται περίπου

17.000 θεατές, χωρητικότητα που μπορεί να συγκριθεί με εκείνη του Διονυσιακού

θεάτρου και υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη του θεάτρου της Επιδαύρου. Παρά το

γεγονός ότι το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης υπέστη σοβαρές φθορές από τις

επιδρομές ξένων φύλων κατά την αρχαιότητα και τις κακότεχνες εργασίες που

πραγματοποιήθηκαν στο χώρο κατά τον 19ο αιώνα, εξακολουθεί να αποτελεί

ακόμα και σήμερα ένα ανεκτίμητης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας μνημείο.

Θέατρο του Διονύσου: Το θέατρο του Διονύσου είναι ο σημαντικότερος γνωστός

υπαίθριος θεατρικός χώρος στην αρχαία Αθήνα. Αποτελούσε μέρος του ιερού του

Ελευθερέως Διονύσου που βρισκόταν στις ΝΑ παρυφές της Ακρόπολης και υπήρξε ο

βασικός τόπος παράστασης του αττικού δράματος, αφού φιλοξενούσε τα Μεγάλα

Διονύσια, τη μεγαλύτερη θεατρική γιορτή της πόλης των Αθηνών. Οι σωζόμενες

τραγωδίες και κωμωδίες του 5ου και του 4ου π.Χ. αι. γράφτηκαν -τουλάχιστον οι

περισσότερες- για να παιχτούν σε αυτόν τον χώρο.

Θέατρο Ηρώδου Αττικού

Ναοί

Το Ερέχθειον: Η ονομασία του, που παραπέμπει στο μυθικό βασιλιά της Αθήνας

Ερεχθέα, είναι μεταγενέστερη και αναφέρεται μόνο στον Παυσανία. Ο ναός

κτίστηκε κατά τη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου, ανάμεσα στο 421 με 406

π.Χ., με μια πιθανή διακοπή γύρω στο 413 π.Χ. εξαιτίας της ήττας στη Σικελική

Εκστρατεία. Ο ναός αποτελούσε μέρος του οικοδομικού προγράμματος του

Περικλή, μαζί με τον Παρθενώνα και τα Προπύλαια, με πιθανό αρχιτέκτονα τον

Μνησικλή. Από μια επιγραφή που βρέθηκε στην Ακρόπολη πληροφορούμαστε ότι

κατά την επανάληψη των εργασιών αρχιτέκτονας την πρώτη χρονιά ήταν κάποιος

Φιλοκλής, που αντικαταστάθηκε τη δεύτερη χρονιά από τον Αρχίλοχο. Η

ιδιορρυθμία του ναού οφείλεται στο σχήμα του που είναι διαφορετικό από το

συνηθισμένο σχήμα των αρχαίων ναών και οφείλεται:

α) στην ανωμαλία του εδάφους, μια και το έδαφος δεν ήταν επίπεδο,

β) στο γεγονός ότι στο κτίριο έπρεπε να συμπεριληφθούν οι παλαιότερες λατρείες,

γ) οι μυστηριακού χαρακτήρα λατρείες που τελούνταν επέβαλαν μια εντελώς

διαφορετική μορφή κτιρίου. Οι λατρείες στις οποίες ήταν αφιερωμένες ο ναός. Ο

ναός αρχικά ήταν αφιερωμένος στη λατρεία των δύο κύριων θεοτήτων της Αττικής,

της Αθηνάς και του Ποσειδώνα. Ο Ποσειδώνας, άγνωστο σε ποια χρονική στιγμή,

ταυτίστηκε με τον Ερεχθέα. Υπήρχαν βωμοί για τον Ήφαιστο, τον Βούτο, ενώ εδώ

κατοικούσε και ο "οικουρός όφις". Το κτίριο στην αρχή πρέπει να ήταν χωρισμένο

σε δύο μέρη, ένα ανατολικό και ένα δυτικό. Η αρχική διαίρεση του ναού δε μας

είναι γνωστή, εξαιτίας των αλλεπάλληλων μετατροπών στο πέρασμα των χρόνων.

Ο ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά τον 3ο αι. π.Χ. η οποία ακολουθήθηκε,

πιθανώς, από μεγάλου μεγέθους επιδιορθώσεις, στα τέλη του 2ου αι. π.Χ. Τον 6ο με

7ο αιώνα ο ναός μετατράπηκε σε κτίριο τύπου βασιλικής και χωρίστηκε σε τρία

κλίτη. Το 1687, και κατά την προσωρινή παραμονή των Βενετών, ίσως ο ναός

μετατράπηκε σε πυριτιδαποθήκη. Με την ανακατάληψη της Ακρόπολης από τους

Οθωμανούς, το 1688, οι ζημιές στο Ερεχθείο ήταν αρκετές, έτσι ώστε εγκατέλειψαν

κάθε προσπάθεια αναστύλωσης. Μάλλον ο χώρος της Αθηνάς Πολιάδας

εξακολούθησε να χρησιμοποιείται ως πυριτιδαποθήκη. Στα 1803 ο Έλγιν αφαίρεσε

από το ναό το βόρειο κίονα του ανατολικού πρόστυλου, μία από τις Καρυάτιδες, τη

δεύτερη από αριστερά και κάποια άλλα μέρη. Στη διάρκεια της επανάστασης του

εξαιτίας μιας οβίδας κατέρρευσε ένα τμήμα του νότιου τοίχου.

Ο Ναός της Αθηνάς Νίκης: Ο ναός της Αθηνάς Νίκης είναι ναός ιωνικού ρυθμού,

τετρακιόνιος αμφιπρόστυλος, δηλαδή έχει προστάσεις από τέσσερις μονολιθικούς

κίονες στην ανατολική και τη δυτική όψη. Ο ναός σχετιζόταν με τη λατρεία της

Αθηνάς ως συμπαραστάτριας των Αθηναίων στους πολέμους. Ο σηκός του στέγαζε

ένα ξύλινο λατρευτικό άγαλμα της θεάς που κρατούσε στο ένα χέρι περικεφαλαία,

σύμβολο του πολέμου, και στο άλλο ένα ρόδι, σύμβολο της ειρήνης. Τις πλευρές

του πύργου γύρω από το ναό της Αθηνάς Νίκης προστάτευε ένα θωράκιο από

πεντελικό μάρμαρο από πλάκες ανάγλυφες εξωτερικά, που προσαρμόζονταν στην

κρηπίδα του ναού στο βορειοδυτικό και δυτικό του τμήμα. Επάνω στην επίστεψή

του στερεωνόταν μεταλλικό κιγκλίδωμα. Η πορεία των παραστάσεων άρχιζε από τη

βορειοανατολική γωνία στο σημείο που κατέληγε η σκάλα που οδηγεί από την

πρόσοψη των Προπυλαίων στο ιερό. Δεν υπάρχει συνεχής αφήγηση, αλλά κάθε

πλάκα εικονίζει αυτοτελή σκηνή με παρόμοια σύνθεση σε κάθε πλευρά: φτερωτές

Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια

τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά

έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί

γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου είναι η

σημαντικότερη έκφραση του «πλούσιου» ρυθμού που επηρέασε τη γλυπτική της

εποχής. Η ανάγλυφη ζωφόρος περιέτρεχε το άνω μέρος των τοίχων του σηκού και

των προστάσεων και αποτελούνταν από 14 μέλη. Έχουν χαθεί ο λίθος της

βορειοανατολικής γωνίας και άλλα τμήματα, ώστε η αρχική διαδοχή των λίθων της

βόρειας, νότιας και δυτικής πλευράς δεν είναι βέβαιη. Τέσσερις λίθοι βρίσκονται

στο Βρετανικό Μουσείο. Στη ζωφόρο εικονίζονταν ανατολικά οι θεοί του Ολύμπου

και στις άλλες τρεις πλευρές διάφορες μάχες, από τις οποίες έχει αναγνωριστεί η

μάχη του Μαραθώνα.

Ο Ναός του Ηφαίστου ή Θησείον: Ήταν αφιερωμένος στο θεό Ήφαιστο και στην

Εργάνη Αθηνά. Βρίσκεται στην περιοχή του Θησείου, που πήρε το όνομά του λόγω

της παλιάς, σήμερα αναθεωρημένης απόδοσης του ναού στο Θησέα. Ο ναός του

Ηφαίστου είναι προσβάσιμος για το κοινό, καθώς αποτελεί τμήμα του

αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Αγοράς. Ο Ναός αυτός είναι χτισμένος πάνω στο

λόφο του Αγοραίου Κολωνού, στο δυτικό μέρος της Αρχαίας Αγοράς. Είναι δωρικού

ρυθμού, περίπτερος, εξάστυλος ναός, κτισμένος ίσως από τον αρχιτέκτονα Ικτίνο

από πεντελικό μάρμαρο. Έχει 13 κίονες σε κάθε πλευρά μήκους και 6 κατά πλάτος.

Ο σηκός του χωρίζεται σε πρόναο, κυρίως ναό και οπισθόδομο.

Ο ναός είχε σχεδιαστεί και πιθανότατα άρχισε να χτίζεται ήδη από το 450 π.Χ.,

σίγουρα πριν από τον Παρθενώνα. Η σύλληψή του ανήκει στη γενιά των

Μαραθωνομάχων και του Κίμωνα. Στα χρόνια που ακολουθούν σημειώνονται

αλλαγές στο σχεδιασμό, γύρω στο 445 π.Χ., είναι όμως σε προχωρημένο στάδιο το

έργο, αφού τότε ολοκληρώνονται οι μετόπες με τους άθλους του Ηρακλή και τα

γλυπτά του ανατολικού αετώματος. Το 421 π.Χ. τοποθετούνται η σίμη, τα

ακρωτήρια και το λατρευτικό σύμπλεγμα του Ηφαίστου και της Αθηνάς, οπότε

πρέπει να ολοκληρώνεται και η στέγη του ναού. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν το

416/5 π.Χ. Ο πιθανότερος λόγος που διάρκεσαν τόσο πολύ οι εργασίες στο ναό του

Ηφαίστου είναι ότι με το οικοδομικό πρόγραμμα του Περικλή δόθηκε

προτεραιότητα στον Παρθενώνα και στο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο.

Στην ανατολική πρόσοψη του ναού, που βλέπει προς την Αρχαία Αγορά, ο

ανάγλυφος διάκοσμος στις μετόπες απεικονίζει τους άθλους του Ηρακλή, ενώ στο

αέτωμα παριστάνεται πιθανόν μια Κενταυρομαχία. Στην ανατολική ζωφόρο

απεικονίζεται άλλη μια σκηνή μάχης. Η ταύτιση του θέματος δεν είναι σίγουρη και

οι διάφορες ερμηνείες προτείνουν μάχη του Θησέα και των Παλλαντιδών, μάχη

Ελλήνων και Τρώων στο Σκάμανδρο. Στη δυτική πλευρά ο γλυπτός διάκοσμος

απεικόνιζε την άλωση της Τροίας στο αέτωμα και το κυνήγι του Καλυδωνίου

Κάπρου στη ζωφόρο. Οι βόρειες και νότιες μετώπες αποδίδουν επεισόδια από τις

περιπέτειες του Θησέα.

Κατά την αρχαιότητα στο εσωτερικό του ναού υπήρχαν χάλκινα αγάλματα του

Ηφαίστου και της Αθηνάς κατασκευασμένα από τον Αλκαμένη. Πρόκειται για ένα

από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της Αγοράς και τον καλύτερα σωζόμενο ναό

δωρικού ρυθμού στον Ελλαδικό χώρο.

Η αψίδα του Κωνσταντίνου, βρίσκεται δίπλα στο Κολοσσαίο και έχει διάφορα

μετάλλια, σύμβολα και επιγραφές. Χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο (τον

Μέγα) προς τιμήν της νίκης του εναντίον του Τραϊανού.

Το Φιλιππείο- Αρχαία Ολυμπία Το Φιλιππείο είναι το μοναδικό κυκλικό οικοδόμημα της Άλτεως και ένα από τα ωραιότερα δείγματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Είναι κτισμένο σε περίοπτη θέση μέσα στον ιερό περίβολο, στα δυτικά του ναού της Ήρας.

Αφιερώθηκε στο ιερό του Δία από το Φίλιππο Β΄, βασιλιά της Μακεδονίας, μετά τη νίκη του στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. και αποδεικνύει τη μεγάλη πολιτική σημασία που είχε το ιερό εκείνη την εποχή. Μετά το θάνατο του Φιλίππου, το 336 π.Χ., η κατασκευή του μνημείου αποπερατώθηκε από το γιο του, τον Μ. Αλέξανδρο, ο οποίος πρόσθεσε στο εσωτερικό και τα αγάλματα των μελών της οικογένειάς του, έργα του περίφημου γλύπτη Λεωχάρη. Το μνημείο, εκτός από αναθηματικό χαρακτήρα είχε και λατρευτικό, αφού χρησιμοποιήθηκε για τη λατρεία της ηρωοποιημένης βασιλικής οικογένειας των Μακεδόνων. Το Φιλιππείο ήταν όμορφο και ιδιαίτερα κομψό οικοδόμημα. Πάνω σε κυκλική μαρμάρινη κρηπίδα με τρία σκαλοπάτια, υψώνονταν δεκαοκτώ ιωνικοί κίονες, οι οποίοι στήριζαν πώρινο ιωνικό θριγκό. Η στέγη ήταν καλυμμένη με μαρμάρινα κεραμίδια και η κορυφή της κατέληγε σε χάλκινο κάλυκα παπαρούνας. Ο σηκός ήταν κτισμένος από ορθογώνιους πωρόλιθους, οι οποίοι στο εσωτερικό του μνημείου έφεραν ερυθρωπό επίχρισμα, με χρωματισμένους λευκούς αρμούς. Αυτό έδινε την εντύπωση ότι εσωτερικά οι τοίχοι ήταν κτισμένοι με πήλινα ψημένα τούβλα και αυτή την εικόνα κατέγραψε και ο περιηγητής Παυσανίας που είδε το μνημείο το 2ο αι. μ.Χ. Στο εσωτερικό του σηκού, περιμετρικά, υπήρχαν εννέα κορινθιακοί ημικίονες. Απέναντι από την είσοδο, στο μέσο του σηκού, επάνω σε ημικυκλικό βάθρο ήταν στημένες πέντε χρυσελεφάντινες πλαστικές εικόνες, που απεικόνιζαν τα μέλη της βασιλικής οικογένειας: του Μ. Αλεξάνδρου, των γονέων του, Φιλίππου και Ολυμπιάδας, και των γονέων του Φιλίππου, Αμύντα και Ευρυδίκης. Τα αγάλματα των δύο γυναικών αργότερα μεταφέρθηκαν μέσα στο ναό της Ήρας, που είχε μετατραπεί σε ένα είδος θησαυροφυλακίου. Σήμερα δεν σώζεται κανένα από αυτά.

Η Ολυμπία, υπήρξε το πιο δοξασμένο ιερό της αρχαίας Ελλάδας αφιερωμένο στον Δία, πατέρα των θεών και των ανθρώπων. Ήταν ο τόπος διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων οι οποίοι τελούνταν στο πλαίσιο των Ολυμπίων, της πιο σημαντικής εορτής των Ελλήνων κατά το μεγαλύτερο διάστημα της αρχαιότητας. Αντίστοιχες γιορτές ήταν τα Πύθια που διοργανώνονταν προς τιμήν του Απόλλωνος στους Δελφούς, τα Ίσθμια προς τιμήν του Ποσειδώνος στον Ισθμό της Κορίνθου και τα Νέμεα, επίσης προς τιμήν του Διός στο ιερό του στη Νεμέα. Στην Ολυμπία, εντός του μεγαλοπρεπούς ναού του θεού, βρισκόταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός, έργο του Φειδία, το οποίο ήταν γνωστό στην αρχαιότητα ως ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Η αφετηρία των Ολυμπιακών

Αγώνων τοποθετείται στο 776 π.Χ. και τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια. Το 394 μ.Χ. ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' απαγόρευσε την τέλεσή τους γιατί θεωρούνταν παγανιστικοί. Ο ναός του Διός

Χτίστηκε το 456 π.Χ. και αποτελεί πρότυπο δείγμα δωρικού ρυθμού. Στις στενές πλευρές είχε 6 κίονες ενώ στις επιμήκεις 13, σύνολο 34 κίονες. Στο ανατολικό αέτωμα υπήρχε η παράσταση του αγώνα μεταξύ Οινομάου και Πέλοπος ενώ στο δυτικό η θρυλική μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών. Στο εσωτερικό του ναού φυλάσσονταν πολλά αναθήματα, μεταξύ αυτών το σημαντικότερο ήταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός ύψους 13 μέτρων που φιλοτεχνήθηκε στην Ολυμπία την δεκαετία του 430 π.Χ. από τον γλύπτη Φειδία. Η είσοδος στο στάδιο

Η είσοδος στο στάδιο

Η είσοδος στο στάδιο ήταν μόνο για τους επίτροπους, τους αθλητές και τους ήρωες. Το στάδιο είχε χωρητικότητα 45.000 θεατών. Στην μια πλευρά ήταν κτισμένο επάνω στην φυσική πλαγιά του λόφου. Στην άλλη πλευρά είχε χτιστεί ύψωμα για να εξυπηρετήσει την απαραίτητη κλίση.

Το γυμνάσιο

Το γυμνάσιο

Το γυμνάσιο ήταν ο τόπος προπόνησης των αθλητών. Στο στάδιο είχε περάσει ο Κρέων έξη μήνες προπονούμενος. Το γυμνάσιο ήταν επιστεγασμένο σε όλο του το μήκος, έτσι ώστε οι αθλητές να μπορούν να προπονούνται στον αγώνα δρόμου άσχετα από τις καιρικές συνθήκες.

Σούνιο (ή Κάβο κολώνες ή Καβοκολώνες) ονομάζεται το ακρωτήριο που βρίσκεται

στο νοτιότερο άκρο στην εσχατιά του νομού Αττικής. Τα παράλια του είναι βραχώδη

και απότομα. Υψώνεται σχεδόν κάθετα από την θάλασσα σε μεγάλο ύψος

σχηματίζοντας στους πρόποδες αυτού προς δυσμάς μικρό όρμο που με ισθμό

χωρίζεται από έτερο ανατολικό ορμίσκο. Το Σούνιο είναι γνωστό λόγω της

σημαντικής γεωγραφικής θέσης του αλλά και εξαιτίας των ερειπίων του αρχαίου

ναού του Ποσειδώνα που βρίσκονται σε αυτό. Στα νεότερα χρόνια, η ευρύτερη

περιοχή λόγω της περιβαλλοντικής αξίας της, ανακηρύχθηκε εθνικός δρυμός.

Μνημείο του Λυσικράτη: Το Μνημείο του Λυσικράτη είναι μνημείο της Αθήνας,

γνωστό και ως Φανάρι του Διογένους. Βρίσκεται στο κάτω άκρο του ανατολικού

κλίτους της Ακρόπολης, στη σημερινή πλατεία του Λυσικράτη και κατά τους

αρχαίους επί της οδού των Τριπόδων. Πρόκειται περί χορηγικού μνημείου, δηλαδή

μνημείου επί του οποίου φερόταν ο τρίποδας που δινόταν ως τιμητικό έπαθλο στον

χορηγό, που αναλάμβανε τη συγκρότηση του χορού αλλά και τα έξοδα διεξαγωγής

χορευτικών αγώνων κατά τις επίσημες τελετές. Το προσφερόμενο στον χορηγό

έπαθλο το κατέθεταν είτε στο Ιερό του Διονύσου είτε στη γειτονική αυτού οδό των

Τριπόδων.

Το μνημείο αποτελείται από ψηλό τετράγωνο κρηπίδωμα από πωρόλιθο, από

μαρμάρινο επ' αυτού πεντελίσιο κυκλοτερές οικοδόμημα, σε σχήμα κυκλικού

ναΐσκου, περιβαλλόμενο από έξι ημικίονες αττικο-κορινθιακού ρυθμού με θολωτή

στέγη. Τα ενδιάμεσα των κιονόκρανων κοσμούνται με ανάγλυφους τρίποδες. Η δε

άνω του επιστυλίου ζωφόρος φέρει ανάγλυφη παράσταση από το μύθο της

αιχμαλωσίας του Διονύσου από Τυρρηνούς πειρατές. Η στέγη αποτελείται από

μονολιθικό θόλο διακοσμημένο στην κάτω περιφέρεια με έκτυπα κυμάτια, στη δε

θολωτή επιφάνεια με φολιδωτά ή λεπιδωτά κοσμήματα. Την επιφάνεια αυτή

διατρέχει από δύο πλευρές, από μια σειρά ανθεμίων που καταλήγουν στο

ανωφερές κέντρο της στέγης όπου μετασχηματίζονται σε ακανθωτό επίθημα πάνω

στο οποίο στηριζόταν ο χάλκινος τρίποδας, το έπαθλο του Λυσικράτη που το

υποστήριζαν δύο αγαλματίδια Σάτυρου και Δελφίνου.

Ο λόφος της Πνύκας: Στον λόφο αυτόν συγκεντρώνονταν οι Αθηναίοι για να

ακούσουν τους ηγέτες τους, όπως τον Θεμιστοκλή, Περικλή, Δημοσθένη, να

εκφωνούν τον λόγο τους από το βήμα.

Ιερά Πύλη, Δίπυλον και Πομπηείο

Κεραμεικός: Ειδικότερα όμως με το όνομα Κεραμεικός φέρονταν στην Αρχαία

Αθήνα δύο συνοικίες που βρίσκονταν στο βορειοδυτικό άκρο της τότε Αθήνας οι

λεγόμενοι "Έξω Κεραμεικός" και ο "Έσω Κεραμεικός". Ο Κεραμεικός ήταν το πρώτο

δημόσιο νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας. Οι δύο αυτές αρχαίες συνοικίες

αποτελούσαν τον δήμο των Κεραμέων, από την Ακαμαντίδα φυλή. Το όνομα του

δήμου αυτού προήλθε κατ΄ άλλους από τον επώνυμο ήρωα Κέραμο ενώ κατ΄

άλλους από τους τεχνίτες κεραμείς (αγγειοπλάστες - αγγειογράφοι) και από τα

εργαστήριά τους που ήταν αρχικά στη περιοχή αυτή. Οι δύο Κεραμεικοί χωρίζονταν

μεταξύ τους από το Θεμιστόκλειο τείχος και συνδέονταν από τη μεγάλη διπλή πύλη

λεγόμενη "Δίπυλο". Εσωτερικά του Διπύλου ξεκίναγε μεγάλη λεωφόρος που

διαμέσου της αρχαίας αγοράς και μεταξύ των λόφων της Πνύκας και του Αρείου

Πάγου κατέληγε στην είσοδο της Ακρόπολης. Έτσι ο μεν Έξω Κεραμεικός είχε ταφικό

χαρακτήρα, ενώ ο Έσω Κεραμεικός οικιστικό χαρακτήρα.

Από την ελληνιστική περίοδο μέχρι τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους το

νεκροταφείο διαφαίνεται πως λειτουργούσε αδιάκοπα.

Η Ρωμαϊκή Αγορά: Η Ρωμαϊκή Αγορά είναι αρχαιολογικός χώρος στο κέντρο της

Αθήνας. Ήταν η κεντρική αγορά στην αρχαία Αθήνα στους Ρωμαϊκούς χρόνους. Εδώ

γίνονταν το εμπόριο και οι συναθροίσεις

Η Στοά του Αττάλου: Η Στοά του Αττάλου βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της

Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, ανατολικά του Δίπυλου φράσσοντας σχεδόν τον Έσω

Κεραμικό, αποτελώντας το ανατολικό όριο της αρχαίας αγοράς. Χτίστηκε γύρω στο

150 π.Χ., από τον Άτταλο Β΄, Βασιλέα της Περγάμου κατόπιν δωρεάς του προς την

Αθήνα της οποίας και αποτελούσε το μεγαλύτερο σε μήκος αυτοτελές σκεπαστό

οικοδόμημά της, ομοίως και το μεγαλύτερο στον ελλαδικό χώρο κατά την

αρχαιότητα. Η ανέγερση της Στοάς ξεκίνησε το 159 π.Χ. και ολοκληρώθηκε μετά από

11 χρόνια, το 138 π.Χ.. Η Στοά του Αττάλου είχε εμπορικό χαρακτήρα και ήταν ένα

περικαλές οικοδόμημα μονόπτερου δίστηλου, τρίκλιτου ρυθμού, και το μοναδικό

με όροφο συνολικού μήκους 120 μέτρων, πλάτους 20 μέτρων και ύψους 25 μέτρων,

με δύο σειρές κιόνων (κιονοστοιχίες), και 21 καταστήματα στο βάθος και των δύο

ορόφων. Στο ισόγειο η εξωτερική κιονοστοιχία που αποτελούσε την πρόσοψη

συνίσταται από 45 κίονες. Η εξωτερική κιονοστοιχία του ισογείου ήταν δωρικού

ρυθμού και η εσωτερική κιονοστοιχία από αράβδωτους κίονες ιωνικού ρυθμού.

Στον όροφο η εξωτερική κιονοστοιχία ήταν ιωνική και η εσωτερική περγαμηνού

ρυθμού. Τα καταστήματα τη Στοάς ήταν τετράγωνες αίθουσες. Στη βόρεια και νότια

άκρη του οικοδομήματος υπήρχαν κλιμακοστάσια, με πολλά εδώλια, μορφής

εξέδρας που οδηγούσαν στον όροφο του κτιρίου.

Γενικά η Στοά του Αττάλου ήταν φτιαγμένη από πωρόλιθο, ενώ οι ορθοστάτες των

τοίχων, οι παραστάδες των θυρών, τα κατώφλια των δωματίων και οι κίονες ήταν

από πεντελικό μάρμαρο. Στην αρχαιότητα αποτελούσε τον μεγαλύτερο στεγασμένο

χώρο συνάντησης και περιπάτου των Αθηναίων και κυρίως τόπο εμπορίου. Η Στοά

αυτή καταστράφηκε από τους Ερούλους το 267 (μ.Χ.) και ενσωματώθηκε στο

υστερορρωμαϊκό Τείχος της Αθήνας. Επί Φραγκοκρατίας και Τουρκοκρατίας η Στοά

χρησίμευσε ως οχύρωμα. Οι δε λίθοι των τοίχων της χρησιμοποιήθηκαν μαζί με

άλλους λίθους για την ανέγερση δύο φράγκικων πύργων των οποίων σώζονται

ερείπια. Ο ένας μάλιστα από αυτούς τους πύργους (ΝΔ) χρησιμοποιήθηκε από τους

τότε Αθηναίους ως χριστιανικός ναός με το όνομα της Παναγίας της Πυργιωτίσσης.

Η Αρχαία Αγορά: Η αρχαία αγορά της Αθήνας είναι ο ανοικτός χώρος που βρίσκεται

εγγύτατα και βορειοδυτικά της Ακρόπολης. Στην αρχαιότητα αποτελούσε

διοικητικό, φιλοσοφικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και κυρίως το

οικονομικό κέντρο της πόλης. Την Αρχαία Αγορά διέσχιζε η Οδός των Παναθηναίων

από την οποία διήρχετο η μεγάλη πομπή προς την Ακρόπολη κατά την διάρκεια των

εορτασμών των Παναθηναίων που θέσπισε ο Πεισίστρατος.

Τα λουτρά του Καρακάλα (αυτοκράτορα, γιου του Σεπτίμιου Σεβήρου), ένα αρχαίο

spa για 10.000 λουόμενους. Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια η διαδικασία των λουτρών

ήταν συγκεκριμένη και κρατούσε αρκετή ώρα μια και ακολουθούνταν ορισμένη

τελετουργία. Εκτός από τα λουτρά, στο χώρο αυτό υπήρχε και βιβλιοθήκη, γκαλερί,

κήποι και πολλά άλλα

Η Ρωμαϊκή Αγορά : το πολιτικό, θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της

Αυτοκρατορίας. Εκεί, αυτοκράτορες περνούσαν πάνω σε άρματα χαιρετώντας τα

αλαλάζοντα πλήθη, ρήτορες εκφωνούσαν λόγους για επίκαιρα θέματα και ιερείς

προσέφεραν θυσίες στους θεούς.

Ο κολοσσός της Ρόδου Σύμφωνα με τον θρύλο, τον 4ο αιώνα π.Χ. ο θεός Ήλιος έσωσε τον λαό της Ρόδου από μία επίμονη πολιορκία του Μακεδόνα στρατηγού Δημητρίου του Πολιορκητή. Ως έκφραση ευγνωμοσύνης προς τον προστάτη τους, οι Ρόδιοι ανήγειραν τον Κολοσσό, ένα γιγαντιαίο μπρούντζινο άγαλμα, που υψωνόταν περίπου 33 μέτρα πάνω από το μαρμάρινο βάθρο του, δηλαδή ήταν δυόμισι φορές υψηλότερο από το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, το έργο του Φειδία.

Το άγαλμα ήταν μια ευφυής «διαφήμιση» της πόλης που το ανήγειρε, απτή απόδειξη του πλούτου και της τεχνολογίας της. Δυστυχώς, όμως, γύρω στο 226 π.Χ., μόλις 60 χρόνια μετά τα αποκαλυπτήρια, ο Κολοσσός κατέρρευσε, καθώς τα γόνατά του τσακίστηκαν από ένα σεισμό. Πέφτοντας λέγεται ότι γκρέμισε 30 σπίτια. Χρησμός μαντείου λέει σχετικά με την πιθανή επανατοποθέτησή του «μην κίνει τα κείμενα» και ο Κολοσσός δεν στάθηκε ποτέ πια όρθιος. Ο Κολοσσός της Ρόδου δεν ήταν μόνο ένα έργο απαράμιλλης τέχνης και αισθητικής. Χτίστηκε ως ευγνωμοσύνη προς τον Θεό Ήλιο, προστάτη του νησιού, και συμβόλιζε την ελευθερία και ανεξαρτησία των Ροδίων. Παρόλο που το έργο καταστράφηκε 60 μόλις χρόνια μετά την κατασκευή του, η φήμη του πέρασε τα όρια της Ελλάδας, και έμεινε στην ιστορία ως ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ως εκ τούτου, μέχρι σήμερα η λέξη «Κολοσσιαίο» σημαίνει στα Ελληνικά ένα εντυπωσιακό, μεγάλο σε μέγεθος, έργο και έχει υπεισέλθει με την ίδια σημασία σε όλες τις Λατινογενείς γλώσσες. Έτσι, το θέατρο της Αρχαίας Ρώμης (80 π.Χ.), λόγω του μεγέθους του και της μεγαλοπρέπειάς του, ονομάστηκε Κολοσσαίο (Colosseum).

Εν κατακλείδι, η τεχνική του αγάλματος ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες ανά τους αιώνες. Στην είσοδο του Κολοσσαίου δέσποζε ένα άγαλμα (με εμφανή επιρροή κι ομοιότητα με τον Κολοσσό της Ρόδου), το οποίο μετά τον θάνατο του Νέρωνα αφιερώθηκε στον θεό Ήλιο. Χιλιετίες αργότερα, ο Γάλλος γλύπτης Φρεντερίκ Ωγκύστ Μπαρτολντί στην προσπάθεια του να αποτυπώσει με σύγχρονα μέσα το μέγεθος, την τεχνική αλλά και τον συμβολισμό του Κολοσσού της Ρόδου, έφτιαξε το Άγαλμα της Ελευθερίας, το οποίο θεωρείται ένα σύγχρονο θαύμα μοναδικής τέχνης.

Το Κολοσσαίο είναι το μεγαλύτερο σωζόμενο αρχαίο ρωμαϊκό κτίσμα του κόσμου.

Η ονομασία του προέρχεται από τον επιχρυσωμένο Κολοσσό του Νέρωνα,

γιγαντιαίο άγαλμα του αυτοκράτορα που παριστάνονταν σαν θεός ήλιος και

ορθωνόταν δίπλα στο αμφιθέατρο. Το ίδρυσε ο αυτοκράτορας Βεσπασιανός και το

ολοκλήρωσε ο γιος του Τίτος . Χτίστηκε σε οκτώ χρόνια (72-80 μ.Χ.) και έγινε

σύμβολο δύναμης και αγριότητας. Μπορούσε να χωρέσει 45.000 θεατές και είχε

σχήμα έλλειψης με περιφέρεια 524 μέτρων. Το ύφος του έφτανε τα 48 μέτρα και

είχε 4 ορόφους. Από αυτούς, οι τρεις πρώτοι είχαν αψίδες και ο 4ος 40 παράθυρα.

Πάνω από τον 4ο όροφο υπήρχε στοά. Το εσωτερικό του Κολοσσαίου ήταν

χωρισμένο σε κερκίδες, ενώ στο κέντρο του είχε κονίστρα που χωριζόταν από τις

κερκίδες με ένα ψηλό βάθρο. Κάτω από την κονίστρα βρίσκονταν τα υπόγεια. Το

Κολοσσαίο έμεινε θρυλικό ως το κέντρο των αιμοχαρών θεαμάτων που

απολάμβανε η ρωμαϊκή αυλή στην εποχή της παρακμής της. Εκεί

πραγματοποιούνταν ναυμαχίες, μονομαχίες και θηριομαχίες τις οποίες

χρηματοδοτούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες. Εκεί γίνονταν επίσης μαρτύρια

χριστιανών. Για την τύχη των μονομάχων που τραυματίζονταν σοβαρά αποφάσιζε

το πλήθος. Αν ο αυτοκράτορας σήκωνε τον αντίχειρα σήμαινε πως ο

τραυματισμένος μπορούσε να ζήσει, διαφορετικά έπρεπε να παλέψει με τα άγρια

ζώα μέχρι θανάτου. Εκτός από τους ανθρώπους σκοτώνονταν και ζώα. Τα πιο πολλά

σκοτώθηκαν στους αγώνες που έγιναν το 248 για τα 1.000 χρόνια από την ίδρυση

της Ρώμης. Ένα από τα μνημεία της Ρώμης είναι ο Ιππόδρομος ή αλλιώς Circus

Maximus, όπου ακούγονταν οι ιαχές 240.000 Ρωμαίων, οι οποίοι

παρακολουθούσαν εκεί ιπποδρομίες και αρματοδρομίες

Βιβλιογραφία:

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%C

E%AE_%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%B1

http://archaia-ellada.blogspot.gr/2014/01/blog-post_30.html

https://sciencearchives.wordpress.com/2013/12/31/%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF

%8A%CE%BA%CE%AE-

%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%83%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%B1-%CE%B7-

%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7-

%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%81%CF%87/

http://www.esoterica.gr/articles/sciences/ancient_gr/ancient_gr.htm

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%85%CF%81%CE

%BF%CF%82

http://www.panoramio.com/photo/83960068

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%BC%CF%80%CF%8C%CF%83%CE%B9%CE

%BF

http://www.topontiki.gr/article/48935/THeamata-kai-apolauseis-stin-arxaia-Romi

http://www.cycladic.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=resource&cresrc=825&cnode=55

http://www.krassanakis.gr/olympic.htm

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CF%81%C

F%89%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CE%AC%CE%BB%CE%B7

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CE%BA%CE%B1%C

E%B8%CE%AC%CF%88%CE%B9%CE%B1

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CF%80%CE%AC%C

F%84%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1