projectnet

Algemene gegevens / General Information

Programma / Programme : Op één LijnSubsidieronde / Subsidy round : Op één lijn - eerste oproep voor praktijkprojecten - fase

projectaanvraagProjecttitel / Project title : Een integraal zorgnetwerk georganiseerd door de patiëntProjecttaal / Project language : Nederlands / DutchGeplande startdatum / Planned start date : 01-10-2010Geplande duur / Planned duration : 27 maanden / monthsDatum indienen / Date of application :Projecttype / Project type : Implementatieproject / Implementation projectVervolg eerder ZonMw-project /Continuation previously funded projectZonMw

: Ja / Yes

Eerder gehonoreerd projecttype / Projecttype of previously funded project

: Toegepast onderzoek / Applied research

Aanvrager / Applicant

Dr. M MunnekeT: 024 361 5202 | F: | E: [email protected]

ParkinsonNetUMC St RadboudAfdeling Neurologie, 913Postbus 91016500 HB NIJMEGEN

Projectleden / Project members

Prof. dr. B.R. Bloem (Mede aanvrager)Functie / Position: Directeur MijnZorgNet | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 024 3500 696 | F: | E:

MijnZorgNetMercator 2Toernooiveld 300c6525 EC NIJMEGEN

Prof. dr. W. van den Bosch (Mede aanvrager)Functie / Position: Hoogleraar Huisartsgeneeskunde | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 024 361 6328 | F: | E:

UMC St RadboudEerstelijnsgeneeskundePostbus 91016500 HB NIJMEGEN

Prof. dr. J. Kremer (Mede aanvrager)Functie / Position: Directeur MijnZorgNet | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 024 3500 696 | F: | E:


Subsidieaanvraag / ApplicationDossier nummer / Dossier number: 80-82900-98-184

CONCEPT

Aangemaakt door ProjectNet / Generated by ProjectNet: 24-06-2010 01:31 1

Dr. T van Laar (Mede projectleider)Functie / Position: Neuroloog | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 0503612400 | F: | E:

Universitair Medisch Centrum GroningenNeurologiePostbus 300019700 RB GRONINGEN

Dr. M. Munneke (Projectleider en penvoerder)Functie / Position: Projectleider ParkinsonNet | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 024 361 5202 | F: | E: [email protected]

ParkinsonNetUMC St RadboudAfdeling Neurologie, 913Postbus 91016500 HB NIJMEGEN

Prof. dr. G.W.A.M. Padberg (Bestuurlijk verantwoordelijke)Functie / Position: Afdelingshoofd | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 024 361 52 02 | F: | E:

Radboud Universiteit NijmegenNeurologiePostbus 91016500 HB NIJMEGEN

Dr. H. Schers (Mede aanvrager)Functie / Position: Huisarts | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 024-3221029 | F: | E:

Huisartsenpraktijk LentSchoolstraat 256663 CP LENT

Ir. T Schoen (Mede aanvrager)Functie / Position: Zorgprogramma manager | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 0317 45 5813 | F: | E:

Menzis Zorg en InkomenLawickse Allee 1306709 DZ WAGENINGEN

H. Tulp (Mede aanvrager)Functie / Position: Voorzitter werkgroep Parkinson, V&VN | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 040-2864040 | F: | E:

Verpleegkundigen & Verzorgenden NederlandNeuro & RevalidatieWerkgroep ParkinsonChurchilllaan 113527 GV UTRECHT

S. van Vliet (Mede aanvrager)Functie / Position: Directeur Parkinson Vereniging | Opleiding / Education:Studierichting / Subject:T: 030 656 13 69 | F: | E:

Parkinson Patiënten VerenigingPostbus 463980 CA BUNNIK


CONCEPT


Projectgegevens / Project information

Samenvatting / SummaryParkinson is een veel voorkomende, complexe en invaliderende aandoening. Patiënten hebben te kampen met een breedspectrum aan problemen op diverse gebieden: lichamelijk (o.a. traagheid in bewegen en vallen), geestelijk (o.a. depressie endementie), autonome functies (bv. incontinentie) en psychosociaal (gedragsverandering, verslaving, relatieproblematiek).Daarom zijn veel eerste- en tweedelijns zorgverleners langdurig betrokken bij de zorg voor Parkinson patiënten.

Om de kwaliteit van de multidisciplinaire transmurale zorg te verbeteren is het ParkinsonNet geïntroduceerd: een regionaalnetwerk van in Parkinson gespecialiseerde zorgverleners die efficiënt met elkaar samenwerken. Het ParkinsonNet bestrijktinmiddels bijna heel Nederland. ParkinsonNet voorziet in een netwerk van deskundige zorgaanbieders, maar de concretesamenwerking en afstemming in de multidisciplinaire zorg rondom individuele patiënten is nog niet goed georganiseerd.

In 2010 is, in het kader van het ZonMw programma KKCZ, de multidisciplinaire richtlijn Parkinson afgerond. Deze richtlijn wordtondersteund door 19 beroepsorganisaties en de Parkinson patiëntenvereniging. Hierin wordt gepleit voor een belangrijke rolvan de parkinsonverpleegkundige en huisarts bij het coördineren van de individuele zorg voor Parkinson patiënten.

Met dit praktijkproject willen wij de coördinatie van individuele zorg voor Parkinson patiënten verbeteren. Hierbij maken wijgebruik van de eigen inzet van de patiënt, het netwerk van zorgverleners (ParkinsonNet) en nieuwe ICT mogelijkheden(MijnZorgnet.nl). Patiënten kunnen zelf via MijnZorgnet.nl hun zorgverleners uit het ParkinsonNet aan elkaar koppelen.Hierdoor kan bijvoorbeeld gemakkelijk informatie over behandeldoelstellingen worden uitgewisseld tussen zorgverleners.Omdat patiënten nog niet gewend zijn om de zorg zelf te organiseren worden zij aanvankelijk ondersteund door deparkinsonverpleegkundige en huisarts/praktijkondersteuner. De parkinsonverpleegkundige kent alle ParkinsonNetzorgverleners in de regio en ondersteunt de patiënt bij het organiseren van de Parkinson-specifieke zorg. De huisarts/praktijkondersteuner is op de hoogte van eventuele comorbiditeit en de bijbehorende (thuis)zorg. Daarom helpt de huisarts/praktijkondersteuner de patiënt om deze generieke zorg te organiseren, en deze af te stemmen met de Parkinson-specifiekezorg. De patiënt zelf waarborgt op deze manier dat alle relevante informatie over het eigen zorgproces goed wordtbijgehouden. Bovendien worden alle zorgverleners die bij de zorg van elke individuele patiënt betrokken zijn goedgeïnformeerd over de betrokkenheid van de andere zorgverleners.

In dit praktijkproject werken wij samen met de Parkinson Vereniging en Zorgverzekeraar Menzis. Concreet gaan wij in viersteden (Groningen, Enschede, Arnhem en Nijmegen) de zorg op de hierboven beschreven wijze organiseren. In iedere stadleren wij 50 tot 100 patiënten met Parkinson om zelf de zorg te organiseren met behulp van MijnZorgnet.nl. Deze patiëntenworden hierbij begeleid door de Parkinsonverpleegkundige en praktijkondersteuner. Rechtstreekse online ondersteuning voorpatiënten wordt kosteloos aangeboden door MijnZorgnet.

Dit project geeft inzicht in het vermogen van patiënten om zelf de complexe transmurale en multidisciplinaire zorg teorganiseren door middel van innovatieve ICT, en met fysieke ondersteuning van zorgverleners in eerste lijn (huisarts/praktijkondersteuner) en tweede lijn (parkinsonverpleegkundige). Onze doelstellingen zijn: het verhelderen van de taken enverantwoordelijkheden van de centrale betrokken partijen in dit zorgproces; ervaring op te doen met het beleggen van deregierol bij de patiënt zelf; inzicht te krijgen in de meerwaarde van fysieke ondersteuning (door parkinsonverpleegkundige enpraktijkondersteuner) om het eigen zorgproces te coördineren met behulp van ICT; en om een aanzet te geven voor structurelefinanciering van deze verbeterde organisatie van zorg. Bij aangetoond succes kan deze zorgorganisatie bij de ziekte vanParkinson uitstekend dienen als model voor een breed spectrum aan andere chronische aandoeningen met betrokkenheid vande eerste en tweede lijn.

Trefwoorden / KeywordsOrganisatie van zorg, zelfmanagement, parkinson, multidisciplinaire zorg, zorgnetwerk

Samenwerking / Collaboration

Samenwerking tussen onderzoek en praktijk / Cooperation between research and practice:Ja / Yes

Organisaties

Menzis Zorg en InkomenLawickse Allee 1306709 DZ WAGENINGEN


Parkinson Patiënten Vereniging


CONCEPT


Postbus 463980 CA BUNNIK

Inhoud / Content

Probleemstelling / Problem definitionHet praktijkproject is bedoeld om een oplossing te bieden voor de volgende problemen:

1) De coördinatie van zorg voor Parkinson patiënten is een groot knelpunt.Er zijn veel eerste- en tweedelijns zorgverleners langdurig betrokken bij de zorg voor Parkinson patiënten. De communicatietussen deze zorgverleners is moeizaam. (3,7,8) Dit blijkt o.a. uit een knelpuntenanalyse die uitgevoerd is in het kader van deontwikkeling van de multidisciplinaire richtlijn voor Parkinson.(3) Dit knelpunt werd door ons onlangs bevestigd door middel vankwalitatief onderzoek.(9) Uit dit onderzoek bleek dat het gebrek aan onderlinge communicatie tussen zorgverleners doorpatiënten als belangrijkste knelpunt in de huidige zorg voor Parkinson wordt ervaren. De deelnemers hadden grote behoefteaan betere multidisciplinaire samenwerking tussen zorgverleners. Wanneer Parkinson patiënten ook voor andere ziektebeeldenonder behandeling zijn (bijvoorbeeld longproblematiek of hartklachten) merken zij dat zorgverleners veelal niet van elkaarsafspraken op de hoogte zijn. Maar niet alleen patiënten klagen over het gebrek aan samenwerking in de zorg; ook veelzorgverleners zijn erg ontevreden. (7,8) Uit een recent door ons uitgevoerde enquête onder 104 zorgverleners betrokken bij deParkinson zorg in de regio Twente (respons 80%) bleek dat met name de samenwerking tussen de eerste en de tweedelijn eengroot knelpunt is. Wanneer de respondenten gevraagd wordt om voor de kwaliteit van de samenwerking een rapportcijfer tegeven van 1 tot 10, scoren zorgverleners in de tweede lijn een onvoldoende (5,6) en zorgverleners in de eerste lijn een dikkeonvoldoende (3,9). De belangrijkste knelpunten die door zorgverleners worden genoemd zijn het ontbreken van regie encoördinatie voor de behandeling.

2) Het huidige ParkinsonNet biedt nog geen oplossing voor individuele zorgcoördinatieOm de kwaliteit van de multidisciplinaire transmurale zorg te verbeteren is het ParkinsonNet geïntroduceerd: een regionaalnetwerk van in Parkinson gespecialiseerde zorgverleners die efficiënt met elkaar samenwerken.(10-12) Het ParkinsonNetbestrijkt inmiddels bijna heel Nederland. ParkinsonNet voorziet weliswaar in een netwerk van deskundige zorgaanbieders,maar de concrete samenwerking en afstemming in de multidisciplinaire zorg rondom individuele patiënten is nog niet goedgeorganiseerd. Bovendien behelst het huidige ParkinsonNet uitsluitend een betere organisatie van zorgverleners; de patiëntenhebben momenteel nog geen actieve rol in het zelfmanagement van hun zorgproces.

3) KKCZ Richtlijn geeft aanbevelingen over zorgcoördinatie maar er zijn drempels om deze aanbevelingen teimplementeren.In het kader van het ZonMw programma KKCZ is in 2010 de multidisciplinaire richtlijn Parkinson afgerond.(3) In deze richtlijn,die ondersteund wordt door 19 beroepsorganisaties en de patiëntenvereniging, wordt gepleit voor een belangrijke rol van deneuroloog, de parkinsonverpleegkundige en de huisarts bij het coördineren van de individuele zorg voor Parkinson patiënten.Een belemmering bij het implementeren van deze aanbeveling is echter dat er momenteel geen financieringsmodel is voor dezorgcoördinatie rol van de parkinsonverpleegkundige. Bovendien kunnen huisartsen deze rol thans niet goed op zich nemenomdat zij te weinig betrokken zijn bij de Parkinson-specifieke zorg.

4) Patiënten willen en moeten steeds zelfstandiger worden.Patiënten willen steeds meer regie, verantwoordelijkheid en vrije keuzemogelijkheden. Dit emancipatieproces wordt extragestimuleerd door de vergrijzing waardoor het aantal Parkinson patiënten sterk zal toenemen,2 terwijl het aantal zorgverlenersniet zal toenemen. Zelfmanagement bij patiënten is dus gewenst, maar vraagt wel om adequate informatie aan patiënten, omde juiste ondersteunende hulpmiddelen en – indien nodig – een ondersteuner die helpt bij het coördineren van zijn eigen zorg.

5) Met MijnZorgnet kunnen patiënten de zorg zelf coördineren, maar zij hebben steun nodig om het zelfmanagement teleren.Om patiënten te ondersteunen in een meer onafhankelijke en zelfstandige rol in de gezondheidszorg heeft het UMC StRadboud een subsidie van het Zorg Innovatie Platform ontvangen. Met deze subsidie is de innovatieve ICT toepassingMijnZorgnet.nl gebouwd. Hiermee kunnen patiënten de juiste zorgaanbieders met voldoende deskundigheid vinden(zorgzoeker functie), en deze zorgaanbieders met elkaar verbinden. Op deze wijze ontstaat een hecht netwerk vanzorgverleners die effectief samenwerken ten behoeve van de individuele patiënt. De eerste ervaringen met de software vanMijnZorgnet laten zien dat Parkinson patiënten deze software graag willen gebruiken, maar dat zij op gang moeten wordengeholpen door zorgverleners die goed bekend zijn met de generieke en Parkinson-specifieke zorg. Naast het technischegebruik van de software moeten patiënten ook het zelfmanagement leren.

Relevantie / RelevanceDe ziekte van Parkinson is een veel voorkomende ouderdomsziekte. Er zijn ongeveer 50.000 mensen met Parkinson inNederland, en daarnaast nog een groot aantal mensen met een vorm van parkinsonisme.(1) Door de vergrijzing zal dit aantalbijna verdubbelen in het komende decennium.(2) De zorg voor Parkinson patiënten is complex, met betrokkenheid van veelzorgverleners in zowel de eerste lijn (o.a. huisarts, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, diëtist, psycholoog,maatschappelijk werker, thuiszorg) als tweede lijn (o.a. neuroloog, Parkinson verpleegkundige, neurochirurg, psychiater).Daarnaast komt een deel van de patiënten in aanmerking voor dagbehandeling of opname in een verpleeghuis. In het kadervan het KKCZ programma is begin 2010 de multidisciplinaire Parkinson richtlijn afgerond.(3) Deze richtlijn is ontwikkeld metsteun van alle 19 betrokken beroepsverenigingen, alsmede de patiënten zelf. In de richtlijn krijgen de huisarts en de Parkinson


CONCEPT


verpleegkundige een belangrijke rol in de complexe coördinatie van de multidisciplinaire transmurale zorg voor Parkinsonpatiënten. In de praktijk is deze gezamenlijke coördinerende rol echter niet goed uitgewerkt. De meeste patiënten komenregelmatig op het spreekuur van de neuroloog en Parkinson verpleegkundige. Daarnaast bezoeken veel patiënten de huisartsen praktijkondersteuner in verband met comorbiditeit. (4,5) Er is maar weinig onderling contact tussen de huisarts/praktijkondersteuner en neuroloog/parkinsonverpleegkundige. De gezamenlijke aansturing van het transmuralemultidisciplinaire team – zoals voorgesteld in de Parkinson richtlijn – is daarom meer theorie dan praktijk. Een tweede probleemis dat de patiënt onvoldoende in staat is bij te dragen aan de coördinatie van de eigen zorg. Dankzij recent gerealiseerdeinternetmogelijkheden (o.a. MijnZorgnet.nl) is het mogelijk dat patiënten zelf een coördinerende rol gaan vervullen in het eigenzorgnetwerk. De Parkinson verpleegkundige en praktijkondersteuner kunnen de patiënt hierbij ondersteunen.

Kennisoverdracht, implementatie, bestendiging / Knowledge transfer, Implementation ConsolidationDit praktijkproject betreft de implementatie van een zorgvernieuwing. Het gevaar van dit soort projecten is dat gedurende hetproject alles goed functioneert, maar dat de innovatie stilvalt na beëindiging van het project. Om dit te voorkomen zullen wijvanaf het begin van het project samen met zorgverzekeraar MENZIS en de Parkinson Vereniging verkennen welkefinancieringsmogelijkheden er zijn voor een structurele ondersteuning van de door ICT ondersteunde en goed gecoördineerdezorg. Op dit moment zijn al gesprekken gevoerd met de raden van bestuur van verschillende zorgverzekeraars om het gebruikvan MijnZorgnet.nl structureel te financieren. Uit deze gesprekken blijkt een positieve intentie vanuit de zorgverzekeraars om tekomen tot een vergoeding voor het gebruik van MijnZorgnet.nl. Een aparte vergoeding voor zorgverleners die patiënten tijdelijkondersteunen in het gebruik van MijnZorgnet.nl en die het zelfmanagement van de patiënt ondersteunen kan ook met dezorgverzekeraars worden besproken naar aanleiding van de ervaringen binnen het huidige project. Een andere optie is om bijde inkoop van de zorg uit te gaan van een totaal multidisciplinair zorgproduct op basis van een zorgstandaard, waarbij ook eenvergoeding wordt opgenomen voor de coördinatie van zorg. Deze wijze van financiering is inmiddels gerealiseerd voor o.a. dediabetes zorg. De zojuist gerealiseerde multidisciplinaire richtlijn voor de ziekte van Parkinson bevat reeds aanbevelingen voorde organisatie van zorg en vormt daarmee een uitstekende basis voor de ontwikkeling van een zorgstandaard.(3)

Naast adequate financiering is het ook belangrijk om tijdens het project helderheid te verkrijgen over de bestuurlijkeverantwoordelijkheid en juridische aansprakelijkheid. Daarbij moet duidelijk worden wie verantwoordelijk is voor problemen dieontstaan door een inadequate organisatie van zorg op het moment dat de patiënt zelf die organisatie vormgeeft (al dan nietondersteund door de parkinsonverpleegkundige of praktijkondersteuner). Het huidige project moet duidelijk maken of hierknelpunten ontstaan en hoe die opgelost kunnen worden.

Voor de toekomstige landelijke opschaling is het belangrijk dat ook elders een voedingsbodem bestaat voor de innovatie. Wezullen het huidige project in vier verschillende regio’s uitvoeren, maar dit betekent niet automatisch dat het concept ook inandere regio’s goed zal aanslaan. Wij beschikken dankzij de aanwezigheid van het landelijke ParkinsonNet echter over eenunieke infrastructuur die toekomstige disseminatie van onze ervaringen optimaliseert.(10-12) Het landelijke ParkinsonNetbestaat inmiddels uit 68 regionale netwerken, die allen op identieke wijze zijn georganiseerd zoals de vier pilot regio’s uit hethuidige project. Bovendien bereikt het ParkinsonNet een volledige landelijke dekking tegen het einde van 2010. HetParkinsonNet wordt ondersteund door de Werkgroep Bewegingsstoornissen van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie,waarin alle academische centra met interesse in bewegingsstoornissen participeren. Dit landelijke netwerk vormt een uiterstevruchtbare voedingsbodem om nieuwe innovaties door te voeren. Hierdoor is opschaling relatief eenvoudig.

Bij aangetoond succes kan deze nieuwe zorgorganisatie bij de ziekte van Parkinson uitstekend dienen als model voor eenbreed spectrum aan andere chronische aandoeningen met betrokkenheid van de eerste en tweede lijn. Veel problemen diezich voordoen bij de zorg voor Parkinson patiënten zijn feitelijk generiek van aard: o.a. het ontbreken van coördinatie, degebrekkige communicatie, en onvoldoende zelfmanagement door patiënten. Een toekomstige uitrol naar andere chronischeaandoeningen wordt sterk gefaciliteerd door het generieke karakter van de software van MijnZorgnet. Deze stelt mensen instaat tot zelfmanagement van hun zorgproces en gezondheid, ongeacht de aard van de onderliggende aandoening. Maar ookbij andere aandoeningen zal een fysieke ondersteuning van patiënten naar alle waarschijnlijkheid noodzakelijk te zijn, enerzijdsvoor het technisch leren omgaan met de software, anderzijds voor het leren wat zelfmanagement inhoudt. Onze ervaringen metde parkinsonverpleegkundige en huisarts/praktijkondersteuner kunnen waardevolle informatie geven voor de zorgcoördinatiebij andere chronische ziektebeelden.

De implementatie van de nieuwe werkwijze wordt ondersteund door een heldere communicatie over de aanpak en resultatenervan. Ons projectteam heeft ruime ervaring met het dissemineren van kennis via professionele en publieke media.(10-16)ParkinsonNet, de Parkinson patiëntenvereniging en Menzis stellen hiertoe een gezamenlijk communicatieplan op. Dit planbeschrijft de inhoud, de communicatiemiddelen en de afstemming tussen de drie genoemde partijen. Indien goed afgestemdzal de gezamenlijke communicatie vanuit de drie partijen een synergetisch effect hebben en een krachtige bijdrage leveren aande implementatie.

Doelstelling / ObjectiveWij willen de zorgorganisatie voor Parkinson patiënten verbeteren door:

1) Patiënten te ondersteunen in het zelfmanagement van de eigen zorg. Met behulp van MijnZorgnet.nl kunnen patiënten huneigen zorgnetwerk samenstellen op basis van transparante informatie over kwaliteit, bijvoorbeeld door te kiezen uit één van deruim 1200 Parkinson experts in de eerste lijn die verenigd zijn binnen het landelijke ParkinsonNet. Ook kunnen de patiëntenhun eigen groep zorgaanbieders met elkaar verbinden en zo de samenwerking rondom het eigen zorgpad bevorderen.

2) Het borgen van de zorgcoördinatie door de huisarts/praktijkondersteuner en de Parkinsonverpleegkundige. Patiënten zijnniet gewend om een belangrijke rol te spelen in de zorgorganisatie.(17) Bovendien zijn niet alle patiënten hiertoe in staat.


CONCEPT


Zorgverleners kunnen patiënten hierbij ondersteunen, ieder met een eigen specifieke bijdrage. De Parkinsonverpleegkundige isgoed op de hoogte van de Parkinsonspecifieke zorgproblematiek en zorgaanbod. De huisarts en POHer hebben goed zicht opde breedte van de zorg, op de aanwezigheid van bijvoorbeeld comorbiditeit, op de betrokkenheid van andere hulpverleners enop de thuissituatie.

3) Substitutie van 2e naar 1e lijn, en van 2e/1e lijn naar 0e lijn. Dit project beoogt ook om de zorg dichter bij huis te brengen.Doordat de gespecialiseerd verpleegkundige nauw samenwerkt met de huisarts/POHer kan een belangrijke verschuivingplaatsvinden van de tweede lijn (waar de huidige zorg zich voor het overgrote deel afspeelt) naar zowel de eerste lijn als denulde lijn (de patiënt zelf).

4) Een belangrijk hoger doel van dit project is het bieden van een praktijkvoorbeeld voor andere chronische aandoeningenwaarbij sprake is van complexe multidisciplinaire zorg die zich grotendeels afspeelt in de eerste lijn, met een belangrijkebijdrage vanuit de tweede lijn. Met de ervaringen in dit praktijkproject wordt inzicht verkregen in de rol die de patiënt zelf kanspelen in het organiseren van de zorg en bij het zelfmanagement van zijn gezondheidsproblemen. Tevens wordt duidelijk welkerol de huisarts en praktijkondersteuner enerzijds en de gespecialiseerde verpleegkundige anderzijds kunnen spelen bij hetondersteunen van de patiënt. Het project maakt duidelijk hoe de taken en verantwoordelijkheden tussen de patiënt,Parkinsonverpleegkundige en huisarts/praktijkondersteuner in de praktijk verdeeld kunnen worden om te komen tot effectieve,efficiënte en patiëntgerichte zorg.

Plan van Aanpak / StrategyDit praktijkproject kan efficiënt worden gerealiseerd omdat een aantal belangrijke randvoorwaarden reeds is gerealiseerd:

1) ParkinsonNet.Het ParkinsonNet is een landelijke organisatie bestaande uit regionale netwerken van zorgverleners in de eerste lijn(fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten) die zich gespecialiseerd hebben in de ziekte van Parkinson.(12) DezeParkinsonNet therapeuten werken onderling goed samen. Bovendien is er goede samenwerking met de tweede lijn(neurologen, Parkinson verpleegkundigen). Het ParkinsonNet is in 2004 gestart in de regio Arnhem/Nijmegen, en is daarnasnel geïmplementeerd in andere regio’s. Momenteel bestaan reeds 64 regionale netwerken, en eind 2010 wordt een volledigelandelijke dekking gerealiseerd. Bovendien wordt het aantal disciplines binnen ParkinsonNet uitgebreid, met inmiddels ookseksuologen, diëtisten en psychosociaal zorgverleners (o.a. eerste lijnspsychologen, GGZ psychologen, maatschappelijkwerkers, psychiaters). Vanaf 2012 nemen ook alle andere disciplines die betrokken zijn bij de Parkinsonzorg deel aan hetlandelijke ParkinsonNet. In een groot gerandomiseerd onderzoek bij 700 Parkinson patiënten is aangetoond dat ParkinsonNetde kwaliteit van zorg verbetert, en bovendien gepaard gaat met een aanzienlijke kostenreductie.(11) ParkinsonNet is doorZonMw erkend met de parelstatus.

2) De Multidisciplinaire Parkinson Richtlijn.In het kader van het KKCZ programma is in januari 2010 de multidisciplinaire Parkinson richtlijn opgeleverd.(3) Negentiendisciplines waren betrokken bij de totstandkoming van deze richtlijn, samen met vertegenwoordigers van de patiënten zelf. Derichtlijn beschrijft niet alleen de inhoud van de zorg, maar geeft ook de voorwaarden voor een optimale organisatie van deParkinson zorg. Hierbij wordt specifiek gepleit voor een centrale coördinerende rol voor de neuroloog,Parkinsonverpleegkundige en huisarts.(3) Deze zorgverleners zijn primair verantwoordelijk voor de zorgorganisatie bijpatiënten in de eerste en tweede lijn. In een recent artikel werd de belangrijke rol van de huisarts bij de Parkinsonzorg nogeens benadrukt.(19)

3) Steun Parkinson Vereniging en Prinses Beatrix Fonds.De Parkinson Vereniging is de belangrijkste vertegenwoordiger van de Parkinson patiënten en is mede-aanvrager van ditprojectplan. Het Prinses Beatrix Fonds ondersteunt de Parkinson Vereniging. De Parkinson Vereniging en het Prinses BeatrixFonds onderstrepen de noodzaak van een goede zorgcoördinatie. Zij vinden dat implementatie van de beschrevendoelstellingen van groot belang is voor Parkinson patiënten, en dat het project een belangrijke impuls kan geven aan eenbetere zorgcoördinatie tussen 2e- en 1e lijnszorg. Ook onderschrijven zij de betekenis van dit project voor het realiseren vanzelfmanagement door patiënten uit andere doelgroepen. Voor de co-financiering van het project is een aanvraag ingediend bijzowel de Parkinson Vereniging als het Prinses Beatrix Fonds. In vooroverleg hebben beide partijen heel positief gereageerd opde inhoud van het project, maar uiteraard moeten voor goedkeuring van de aanvraag nog de gebruikelijke procedures gevolgdworden. Bij toekenning van de huidige aanvraag zal in het najaar een besluit worden genomen over een definitieve toekenningvan de aangevraagde ondersteuning.

4) MijnZorgnet.nl.MijnZorgnet is een initiatief van twee hoogleraren (Prof.dr Bas Bloem en Prof.dr Jan Kremer) met als belangrijk doel ompatiënten meer inbreng en controle over het eigen zorgproces te geven. Hiertoe is met steun van het Zorg Innovatie Platformeen innovatieve website ontwikkeld waarmee patiënten gericht kunnen zoeken naar zorgaanbieders die zich profileren metspecifieke expertise. Daarnaast kunnen patiënten deze zorgaanbieders met elkaar verbinden en zo hun eigen zorgnetwerkorganiseren. MijnZorgnet.nl wordt momenteel in het kader van een pilot project geïmplementeerd in de regio Arnhem/Nijmegen.

5) Zorggroepen.De ervaring die in de afgelopen jaren is opgedaan met zorggroepen (o.a. voor diabetes patiënten) is belangrijk. Zorggroepenvormen een goede aanzet voor een betere zorg, onder andere door het stimuleren van samenwerking, protocollering van zorgdankzij zorgstandaarden, en prikkels voor kostenbeheersing. Een mogelijk nadeel is dat de vaste structuur van zorggroepen deflexibiliteit van het zorgaanbod beperkt, waardoor de keuzevrijheid van patiënten beperkt is.(20) Bovendien is het in de praktijknog niet gemakkelijk om een brug te slaan tussen de eerste en tweedelijn. Voor complexe aandoeningen zoals Parkinson,


CONCEPT


waarbij zowel eerste als tweedelijns zorgaanbieders langdurig betrokken zijn, is de zorggroep in de huidige vorm daarom nogniet optimaal. Door het koppelen van de positieve elementen van zorggroepen en de boven voorgestelde initiatieven ontstaateen optimale zorgorganisatie met keuzevrijheid voor patiënten.

6) Steun Zorgverzekeraar Menzis.Zorgverzekeraar Menzis is medeaanvrager van deze aanvraag. Hieruit blijkt de betrokkenheid van deze zorgverzekeraar, diezich in principe bereid heeft verklaard tot een financiële ondersteuning van de praktijkondersteuners. Hiertoe is door Menziseen interne aanvraag (110.000 Euro) ingediend met als doel de vergoeding van de betrokkenheid van huisarts enpraktijkondersteuners bij het project. Bij toekenning van de huidige aanvraag zal in het najaar een besluit worden genomenover een definitieve toekenning van de aangevraagde ondersteuning. De betrokkenheid van de zorgverzekeraar is belangrijkom vroegtijdig de mogelijkheden van structurele financiering te kunnen exploreren als blijkt dat het praktijkproject inderdaadbijdraagt aan een betere organisatie van zorg voor Parkinson patiënten. Daarnaast draagt Menzis bij aan de communicatie vanhet project, op basis van een door ParkinsonNet, de Parkinson patiëntenvereniging en Menzis gezamenlijk opgesteldcommunicatieplan.

Het plan van aanpak van het praktijkproject is als volgt:

Stap 1:Aanstelling en bijscholing ParkinsonverpleegkundigenIn vier regio’s (Groningen, Twente, Arnhem en Nijmegen) wordt bij vier afdelingen neurologie van regionale ziekenhuizen eenParkinsonverpleegkundige aangesteld voor 12 uur per week. Deze Parkinsonverpleegkundigen krijgen een opleiding vanMijnZorgnet om patiënten te kunnen ondersteunen bij de zelfmanagement van de multidisciplinaire zorg met behulp vanMijnZorgnet.nl.

Stap 2:Organiseren van bijeenkomst voor huisartsen, samen met de HuisartsenkringDe Parkinsonverpleegkundigen organiseren in samenwerking met de regionale huisartsenkring en ondersteunt doorMijnZorgNet een regionale bijeenkomst voor huisartsen en praktijkondersteuners, met als thema diagnostiek en behandelingvan Parkinson. Tijdens de bijeenkomst zal door nationale Parkinson experts (Dr. Teus van Laar, Dr. Jeroen van Vugt enProf.dr. Bas Bloem) een praktische klinische les verzorgd worden over de veelzijdige rol van de huisarts bij de Parkinsonzorg.19 Verder wordt informatie gegeven over de mogelijkheden die MijnZorgnet.nl aan patiënten biedt voor zelfmanagementin de zorg. De bijeenkomst wordt gevolgd door een ParkinsonNet bijeenkomst zodat huisartsen en praktijkondersteuners directkennis kunnen maken met de overige netwerkdeelnemers van het regionale ParkinsonNet. Dergelijke interdisciplinairepersoonlijke ontmoetingen bleken in het verleden een belangrijke succesfactor voor het slagen van regionale netwerkzorg voorParkinson.12 Voor de bijeenkomst zal accreditatie aangevraagd worden.

Stap 3:Organiseren van bijeenkomst voor patiënten, samen met de Parkinson VerenigingDe parkinsonverpleegkundigen organiseren samen met de Parkinson patiëntenvereniging en ondersteunt door MijnZorgNeteen regionale bijeenkomst voor Parkinson patiënten en hun mantelzorgers. Tijdens deze bijeenkomst worden patiëntengeïnformeerd over de laatste stand van zaken over de behandeling van Parkinson. Verder kunnen ParkinsonNet zorgverlenersuit de regio zich tijdens deze bijeenkomst aan patiënten voorstellen. Daarnaast worden patiënten en mantelzorgersgeïnformeerd over de mogelijkheden die MijnZorgnet.nl biedt om de eigen zorg te organiseren en zo een actieve bijdrage televeren aan de eigen gezondheid. Deze bijeenkomst is van belang om patiënten voor te bereiden.

Stap 4:Betrekken van huisartspraktijken bij het projectHuisartsen die één van de huisartsenbijeenkomsten bezoeken worden gevraagd om mee te werken aan het project.Meewerken betekent dat de huisarts of praktijkondersteuner de patiënten met de ziekte van Parkinson in de praktijkondersteunt bij het invullen en bijhouden van het eigen profiel op MijnZorgnet.nl. Dit gebeurt nadat de patiënt bij deParkinsonverpleegkundige is geweest voor een introductiegesprek over MijnZorgnet.nl.Participerende huisartsen wordt gevraagd een brief te sturen naar patiënten binnen de praktijk, met de vraag of ze willendeelnemen aan het project. Patiënten die willen deelnemen kunnen direct een afspraak plannen met deParkinsonverpleegkundige.

Stap 6:De rol van de parkinsonverpleegkundigeTijdens het consult met de Parkinsonverpleegkundige geeft deze informatie over ParkinsonNet, en over de rol vanMijnZorgnet.nl bij het beter organiseren van de zorg. De parkinsonverpleegkundige gaat samen met de patiënt en mantelzorgerachter de computer zitten om uit te leggen hoe MijnZorgnet.nl werkt, en hoe patiënten het eigen zorgnetwerk kunnensamenstellen door hulpverleners te zoeken die goed bij hen passen. De parkinsonverpleegkundige vraagt de patiënt om in heteigen zorgnetwerk in ieder geval de parkinsonverpleegkundige en huisarts/praktijkondersteuner uit te nodigen, en om hen derol van coach te geven. Op deze manier kunnen de parkinsonverpleegkundige en huisarts/praktijkondersteuner de patiëntonline ondersteunen. Bovendien kunnen alle bij de zorg betrokken zorgverleners gemakkelijk met elkaar communiceren. Dezecommunicatie is uiteraard volledig zichtbaar voor de patiënt. De parkinsonverpleegkundige geeft ook voorlichting aanpatiënten, zo mogelijk in groepsverband, over andere mogelijkheden van MijnZorgnet.nl, bijvoorbeeld om met andere patiëntenin contact te komen, zodat patiënten elkaar vragen kunnen stellen over Parkinson en de behandeling daarvan. Bij andereaandoeningen (digitale IVF poli) is gebleken dat dit onderlinge contact van patiënten leidt tot minder behoefte aan professionelezorgverleners. De parkinsonverpleegkundige legt verder uit hoe patiënten via MijnZorgnet.nl de patiëntenversie van de recent


CONCEPT


ontwikkelde KKCZ richtlijn voor Parkinson kunnen raadplegen, zodat de patiënt en mantelzorger goed op de hoogte zijn overwat men van de verschillende zorgverleners mag verwachten.

Stap 7:De rol van de huisarts/praktijkondersteunerHierbij wordt met name informatie over comorbiditeit, medicatiegebruik en de bijbehorende zorg aangeleverd door de huisarts/praktijkondersteuner. Dit kan de huisarts/praktijkondersteuner in eerste instantie doen in aanwezigheid van de patiënt (doorsamen achter de computer te gaan zitten), maar de ondersteuning en begeleiding zal in toenemende mate online plaatsvinden.Per patiënt die zo wordt begeleid door de praktijkondersteuner ontvangt de huisarts een onkostenvergoeding van 275 Euro(bekostigd door MENZIS). Hiervoor kan de praktijkondersteuner een startbezoek plannen en een aantal vervolgbezoeken.Verder is in dit bedrag de overlegtijd met de parkinsonverpleegkundige inbegrepen, om zo de brug te kunnen slaan tussen deeerste en tweede lijn. Het is de bedoeling dat de praktijkondersteuner iedere patiënt in een jaar tijd begeleidt naar eenzelfstandig gebruik van MijnZorgNet.nl.

Stap 8:De patiënt bouwt en beheert het eigen zorgnetwerkDe patiënt nodigt zelf alle overige zorgverleners uit die bij diens zorg betrokken zijn. Deze zorgverleners kunnen via het profielvan de patiënt met elkaar communiceren over de behandeling, en desgewenst met de patiënt zelf. DeParkinsonverpleegkundige coacht naast de patiënt ook de andere zorgverleners in het adequaat gebruik van MijnZorgnet.nl.

Stap 9:ImplementatieplanVanaf het begin van het project zal gewerkt worden aan een implementatieplan waarin aspecten als rolverdeling, taken,verantwoordelijkheden en financiering een centrale rol hebben. Dit implementatieplan wordt beschreven onder het kopjeimplementatie.

Geen dubbele financieringNaar aanleiding van de vooraanvraag heeft de commissie gevraagd om duidelijk te maken of sprake is van eventuele overlapmet andere subsidies. Dat is volstrekt niet het geval. ParkinsonNet wordt betaald door de deelnemende zorgverleners, metsteun van subsidieverstrekkers. In 2009 is het ParkinsonNet ondersteund door ZonMw (vanwege de dat jaar uitgereikteparelstatus). In 2010 en 2011 zal ParkinsonNet ondersteund worden door Zorgverzekeraar UVIT. Deze ondersteuning is nodigvoor het alledaagse functioneren van het huidige netwerk (o.a. helpdesk ter ondersteuning van de deelnemers; en organisatievan het ParkinsonNet jaarsymposium). Daarnaast is deze ondersteuning nodig voor de verdere geografische uitbreiding (in2011 wordt landelijke dekking verkregen). Tot slot is deze ondersteuning bedoeld om het bestaande ParkinsonNet uit tebreiden met een aantal andere zorgverleners, zoals apothekers, huisartsen en psychosociaal zorgverleners. Er is tot op hedengeen financiering om de patiënt actief bij de Parkinson zorg te betrekken, of om de regiefunctie binnen ParkinsonNet teorganiseren. In het voorgestelde praktijkproject wordt niet gebouwd aan ParkinsonNet, maar wordt een organisatiestructuurgeïmplementeerd waarmee Parkinson patiënten optimaal gebruik kunnen maken van zorgverleners (ongeacht of deze al of nietaangesloten zijn bij ParkinsonNet, en ongeacht of de patiënten daadwerkelijk gebruikmaken van het ParkinsonNet).

Het huidige project wordt in belangrijke mate ondersteund en gefaciliteerd door MijnZorgnet. MijnZorgnet realiseert metfinanciële steun van het Zorg Innovatie Platform een tweetal belangrijke peilers voor de huidige aanvraag: de ICT infrastructuur(MijnZorgnet.nl), die patiënten en zorgverleners in staat moet stellen om beter samen te werken rondom het zorgpad van depatiënt; en de fysieke ondersteuning van zorgnetwerken, met name door het organiseren van evenementen waar patiënten enzorgverleners elkaar in de ‘echte’ wereld ontmoeten. Concreet levert MijnZorgnet kosteloos de volgende bijdragen voor hethuidige project: de innovatieve software die de patiënten in staat stelt om het eigen zorgnetwerk te managen; de onlineondersteuning van deelnemende patiënten, door middel van een elektronische helpdesk en online scholingsmodules; en deorganisatie van een tweetal bijeenkomsten, één voor patiënten en één voor zorgverleners. In dit praktijkproject wordt daardooroptimaal gebruik gemaakt van de (digitale) infrastructuur van MijnZorgnet die met steun van het innovatieplatform ontwikkeld is.De subsidie ten behoeve van dit praktijkproject is nodig omdat veel patiënten zullen moeten leren om zelf de zorg teorganiseren. Dit leerproces betreft niet alleen het technische gebruik van de software (daarin voorziet MijnZorgnet met onlinescholingsmodulen), maar ook de veranderende rol van de patiënt in relatie tot zijn zorgverleners. Om de patiënt dezeorganiserende rol te laten innemen is fysieke ondersteuning nodig, die in dit praktijkproject geleverd wordt door deParkinsonverpleegkundige en de praktijkondersteuner. Uit het praktijkproject moet blijken of patiënten slechts een tijdelijkeondersteuning nodig hebben om zelf het eigen zorgnetwerk te organiseren, of dat een deel van de patiënten een meer continuevorm van ondersteuning door de parkinsonverpleegkundige en/of praktijkondersteuner nodig heeft om deze rol te kunnenvervullen.

Expertise, voorgaande activiteiten en producten / Expertise, prior activities and productsDr. Marten Munneke, ParkinsonNetProjectleider Dr Marten Munneke is als Universitair Hoofddocent zorginnovatie verbonden aan het UMC St Radboud. Alsprojectleider is hij verantwoordelijk voor verschillende projecten die gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van zorg voorpatiënten met de ziekte van Parkinson. Hij was samen met Prof.dr. Bloem en dr. Teus van Laar projectleider van het projectwat geleid heeft tot de Multidisciplinaire richtlijn voor Parkinson. Munneke is één van de oprichters van MijnZorgnet en is alsadviseur nog steeds betrokken bij dit project. Hij is verantwoordelijk voor de opzet en opschaling van het landelijk ParkinsonNetdat bestaat uit 68 regionale multidisciplinaire netwerken van 1e en 2e lijns Parkinson deskundigen.


CONCEPT


Mede-projectleider Dr. Teus van Laar, UMC GroningenDr. Teus van Laar is neuroloog en Universitair Hoofddocent Bewegingsstoornissen, met name betreffende de ziekte vanParkinson, verbonden aan het UMC Groningen.Hij is voorzitter geweest van de redactiecommissie van de multidisciplinaire richtlijn Parkinson, is voorzitter van de regionaletransmurale farmaceutische richtlijn Parkinson in Groningen, begeleider van diverse promotietrajecten betreffende aspectenvan de ziekte van Parkinson, mede oprichter van de Parkinson Short Stay zorg in Verpleeghuis Maartenshof in Groningen,hetgeen nu wordt geëvalueerd met de bedoeling deze behandelvorm landelijk te implementeren, betrokken bij het VIP projectdat de verpleeghuiszorg voor Parkinson patiënten in Nederland evalueert en oprichter van het in 2010 gestarte ParkinsonPlatform Noord-Nederland, waarin naast het ParkinsonNet , ook neurologen, revalidatiecentra en verpleeghuizen participeren,zodat de regionale zorg rondom Parkinson optimaal gestroomlijnd wordt. Daarnaast is hij lid van de landelijke werkgroepBewegingsstoornissen van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie.

Mw Stefanie van Vliet, Parkinson VerenigingXXX

Prof. dr. Wil van der Bosch, Huisarts NijmegenXXX

Ir. Tom Schoen, Zorgprogramma Manager MenzisDe heer Tom Schoen is als zorgprogramma manager verbonden aan Zorgverzekeraar Menzis. In deze functie richt hij zich opde ontwikkeling van zorgprogramma’s en de inkoop daarvan. Schoen heeft als medewerker bij zijn vorige werkgever, de NPCF,ruime ervaring opgedaan met projecten in de gezondheidszorg die bijgedragen hebben aan patiëntgerichtheid van de zorg. Hijwas onder andere verantwoordelijk voor 'Apotheken door Cliënten Bekeken', 'Eerstelijnscentra door Cliënten Bekeken', enverschillende visienotities wat betreft patiëntgerichte ziekenhuiszorg. In het projectteam brengt hij de deskundigheid vanMenzis op het gebied van financieringsmogelijkheden en inkoopafspraken in. Ook maakt hij gebruik van de deskundigheid vanmarketing en communicatie van Menzis. Menzis heeft een actieve gidsfunctie voor verzekerden (bijvoorbeeld het zichtbaarmaken van ingekochte zorg via Zorgmakelaar en Zorgvinder op de Menzis website).

Prof. Dr. Bas Bloem, MijnZorgnetProf.dr. Bas Bloem is als hoogleraar Neurologische Bewegingsstoornissen verbonden aan het UMC St Radboud. Alsprojectleider is hij verantwoordelijk voor verschillende projecten die gericht zijn op het verbeteren van de kwaliteit van zorg voorpatiënten met de ziekte van Parkinson. Hij is oprichter en medisch hoofd van het Parkinson Centrum Nijmegen (ParC), eeninternationaal erkend expertisecentrum voor multidisciplinaire zorg voor Parkinson patiënten. Hij was voorzitter van decommissie die de Multidisciplinaire richtlijn voor Parkinson heeft ontwikkeld. Samen met Dr Marten Munneke was hijinitiatiefnemer en projectleider voor het landelijk ParkinsonNet. Daarnaast is hij mede-initiatiefnemer en directeur vanMijnZorgnet.nl, een organisatie die samenwerking rondom het netwerk van de patiënt wil faciliteren. Binnen het UMC StRadboud is hij Principal Investigator bij het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour. Sinds 2010 is hij bestuurslidvan ZonMw.

Prof. Dr. Jan Kremer, MijnZorgnetProf. dr. Jan Kremer is gynaecoloog en hoogleraar Voortplantingsgeneeskunde aan het UMC St Radboud in Nijmegen. Hijstudeerde biologie en later geneeskunde in Nijmegen. Vanaf 1996 is hij als gynaecoloog verbonden aan het UMC St Radboud,alwaar hij zich vooral bezig houdt met patiëntenzorg en wetenschappelijk onderzoek met als thema’s patiëntgerichtheid,kwaliteit en veiligheid binnen de voortplantingsgeneeskunde. Hij is principal investigator van het UMC St Radboud en alszodanig betrokken bij meerdere gehonoreerde ZonMw projecten. Hij is de grondlegger van de Digitale IVF poli enmede-initiatiefnemer en directeur van MijnZorgnet.nl.

Dr. Henk SchersXxx

Mw Herma Kats, ParkinsonverpleegkundigeHerma Kats werkt als Parkinsonverpleegkundige binnen het Maasziekenhuis Pantein in Boxmeer. Daarnaast heeft zij ervaringopgedaan in een project Ouderenzorg binnen een Academisch Gezondheidscentrum en is zij op dit moment projectleider vaneen transmuraal netwerk Dementie in Helmond. Als medewerker van ParkinsonNet is zij verantwoordelijk voor hetondersteunen van Parkinsonverpleegkundigen die aangesloten zijn bij ParkinsonNet.

Mw Hella Tulp, Parkinsonverpleegkundige.Hella Tulp is als verpleegkundig specialist i.o. verbonden aan het Elkerliek ziekenhuis te Helmond en voorzitter van dewerkgroep Parkinson van de Vereniging voor Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN).

Publicaties / PublicationsZie referenties

Referenties / ReferencesReferenties

1. de Rijk MC, Breteler MMB, Graveland GA et al. Prevalence of Parkinson's disease in the elderly: the Rotterdamstudy. Neurology 1995; 45:2143-2146.

2. Dorsey ER, Constantinescu R, Thompson JP et al. Projected number of people with Parkinson disease in the most


CONCEPT


populous nations, 2005 through 2030. Neurology 2006.3. Bloem BR, van Laar T, Keus SH et al. Multidisciplinaire richtlijn voor de ziekte van Parkinson. Alphen aan de Rijn:

van Zuiden Communications; 2010.4. Pressley JC, Louis ED, Tang MX et al. The impact of comorbid disease and injuries on resource use and

expenditures in parkinsonism. Neurology 2003; 60:87-93.5. Visser M, Marinus J, van Hilten JJ, Schipper RG, Stiggelbout AM. Assessing comorbidity in patients with

Parkinson's disease. Mov Disord 2004; 19:824-828.6. Gage H, Hendricks A, Zhang S, Kazis L. The relative health related quality of life of veterans with Parkinson's

disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2003; 74:163-169.7. Keus SH, Bloem BR, de Jonge P et al. Physiotherapy in parkinson's disease: utilisation and patient satisfaction. J

Neurol 2004; 251:680-687.8. Nijkrake MJ, Keus SH, Oostendorp RA et al. Allied health care in Parkinson's disease: referral, consultation, and

professional expertise. Mov Disord 2009; 24:282-286.9. van der Eijk M, Munneke M, Faber MJ, Bloem BR. Moving towards patient-centred healthcare for patients with

Parkinson's disease. Mov Disord 2010; 25 (Suppl. 2):S423.10. Keus SH, Nijkrake MJ, Borm GF et al. The ParkinsonNet trial: design and baseline characteristics. Mov Disord

2010;in press.11. Munneke M, Nijkrake MJ, Keus SH et al. Efficacy of community-based physiotherapy networks for patients with

Parkinson's disease: a cluster-randomised trial. Lancet Neurol 2010; 9:46-54.12. Nijkrake MJ, Keus SH, Overeem S et al. The ParkinsonNet concept: development, implementation and initial

experience. Mov Disord 2010;in press.13. Bloem BR, Munneke M. ParkinsonNet zorgt voor verbeterde kwaliteit van zorg. Papaver 2008; 31:13-15.14. Kalf JG, Bloem BR, Munneke M. ParkinsonNet: verbeteren van zorg voor patiënten met de ziekte van Parkinson.

Logopedie en Foniatrie 2008; 80:4-6.15. Munneke M, Bloem BR, de Koning-Tijssen MA. ParkinsonNet: optimaliseren van regionale zorg voor Parkinson

patiënten. De Neuroloog 2007; 5:1-10.16. de Groot H, van Hout J, Teeuwen B, Nauta F. ParkinsonNet. Regionaal netwerk voor mensen met de ziekte van

Parkinson. Rapport uit de reeks Prima Praktijken, in opdracht van het zorginnovatieplatform en VWS, beschreven door hetlectoraat Innovatie in de Publieke Sector van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. 2010. Arnhem,www.creativecommons.nl.Ref Type: Report

17. Consument 2009. De NZa voor de consument op de zorgmarkt; nu en in de toekomst. 2009. Utrecht, UitgaveNederlandse Zorgautoriteit (NZa).Ref Type: Report

18. Kostenbesparende projecten. Quickscan van ZonMw programma's. 2009. Den Haag, ZonMw.Ref Type: Report

19. Vlaar A, Boers I, Bloem BR. Parkinson en parkinsonisme. Huisarts & Wetenschap 2010; 53:343.20. Struijs JN, van Til JT, Baan CA. Experimenteren met de keten-dbc diabetes. De eerste zichtbare effecten. 2010.

Bilthoven, Rapport RIVM (sector Volksgezondheid en Zorg).Ref Type: Report

Financiële gegevens / Financial data

ZonMw budgetJaar / Year

Kostenpost 1 2 3 4 5 6 7 8Totaal /

TotalPersoneel 0 0 0 0 0 0 0 0 0Materieel 0 0 0 0 0 0 0 0 0Implementatie 0 0 0 0 0 0 0 0 0Apparatuur 0 0 0 0 0 0 0 0 0Overig 0 0 0 0 0 0 0 0 0Totaal / Total 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Co-financiering / CofinancingNaam co-financier / Name of cofinancier Bedrag / Amount Status

Menzis Zorg en Inkomen 110,000 AangevraagdParkinson Patiënten Vereniging 50,000 Aangevraagd

Prinses Beatrix Fonds 50,000 Aangevraagd


CONCEPT


Bijzondere gegevens / Additional information

Vergunningen / PermitsVerklaring nodig / Statement required? Verklaring verkregen / Statement obtained?

Ja / Yes Nee / No Ja / Yes Nee / NoNog niet

aangevraagd / Notapplied yet

METC X XDEC X XWBO X X

Onderschrijvingen / AssentsJa / Yes Nee / No N.v.t. / N.A.

Code biosecurity / CodeBiosecurity X

Code openheid dierproeven /Code Transparency of Animal

TestingX

Andere vergunningen / Other permits

Historie subsidieaanvraag / History grant application

Deze aanvraag is ook ingediend bij organisatie / This grant application has also been submitted toorganization:


CONCEPT


Documents

projectnet