Prokarioti (Prokaryota)BAKTERIJE (BACTERIA)

⚫ Jednoćelijski organizmi

⚫ Nemaju organizovano jedro

⚫ Pripadaju carstvu monera

• Bakterije su organizmi mikroskopske i submikroskopske veličine.

• Na površini su izrasline bičevi i fimbrije.

• Genetski materijal je slobodno raspršen u citoplazmi (nukleoid).

• Molekula DNK je sklupčana u prsten i duža je za 1000 puta od same bakterije.

• U citoplazmi su tvorevine slične mitohondrijama, ribozomima i dr. organelama.

GRAĐA BAKTERIJSKE STANICE

bič - kretanje

kapsula - zaštita, pričvršćivanje za podlogu

Ćelijski zid - zaštita, daje oblik

Ćelijska membrana - transport tvari

nukleoid - genetička informacija

citoplazma - ispunjava stanicu

plazmid - geni odgovorni za preživljavanje

ribosomi - sinteza bjelančevina

Kapsula

• Kapsula je sluzavi, spoljašnji omotač koji stvara sama bakterija.

• Uloga kapsule je da zaštiti od nepovoljnih utjecaja.

• Izgrađena je od polisaharida.

• Kod mnogih bakterija je zapaženo da obrazuju gust, somotast omotač od kapsulinih polisaharida nazvan glikokaliks (skoro je otkriven).

• Tako npr. bakterija (streptokoka) koja izaziva karijes, se najbolje pričvršćuje za površinu zuba onda kada stvara glikokaliks.

• Za proizvodnju glikokaliksa neophodni su šećeri.

Ćelijski zid

• Ćelijski zid ne sadrži samo nekoliko vrsta bakterija.

• Njegovo oštećenje dovodi do smrti bakterije.

• Prema sastavu ćelijskog zida i bojenju postupkom po Gramu (metoda koju je predložio naučnik Hans Kristijan Gram 1884.

g.) bakterije se dijele na: • Gram-pozitivne ljubičaste

• Gram-negativne - crvene • Antibiotik penicilin sprečava stvaranje ćelijskog zida.

BOJANJE PO GRAMU

GRAM - NEGATIVNE

BAKTERIJE

GRAM - POZITIVNE

BAKTERIJE

vanjska

membrana

peptidoglikan

stanična

membrana

OBLICI BAKTERIJA

koki

bacili

vibrioni -

oblik zareza

spirili - s više zavoja

diplokokitetrada

streptokok

stafilokok

-grozdasta

nakupina

streptobacil

Bakterije prema potrebama za kiseonikom:

• Aerobne – trebaju kiseonik• Bakterija octenog vrenja

• Anaerobne - ne trebaju kiseonik• Bakterija mliječno – kiselog vrenja• Bakterija malsačnog vrenja• Bakterija alkoholnog vrenja

Ishrana bakterija

⚫ Heterotrofno (saprofitski, parazitski i simbionti)

⚫ Autotrofno

Autotrofne bakterije

• U zavisnosti od toga koji izvor energije koriste, autotrofne bakterije mogu biti:

1. fotosintetičke (fototrofne – cyanobacte) i

2. hemosintetičke (hemotrofne)

•Fotosintetičke koriste Sunčevu energiju kao izvor energije za proizvodnju hranljivih materija.

• Hemosintetičke bakterije kao izvor energije za proizvodnju hrane koriste hemijsku energiju koju dobijaju oksidacijom različitih neorganskih jedinjenja.

➢U zavisnosti od toga koja jedinjenja oksidišu razlikuju se:

• nitrifikacione,

• gvožđevite (oksidišu gvožđe),

• sumporne,

• metanske,

• vodonične i dr.

• Saprofiti koriste organske materije iz uginulih organizama i raznog organskog otpada.

• Ovi oblici organizama razlažu uginula bića na manje organske i neorganske (mineralne) molekule. One doprinose kruženju materija u prirodi

• Život na našoj planeti bi, u ovom sadašnjem obliku, tada prestao.

Heterotrofne bakterije

Saprofitske bakterije - anaerobi

• Bakterije mliječno - kiselog vrenja

→ šećer laktozu pretvaraju u mliječnu kiselinu

• Bakterije maslačnog vrenja

→ sintetiziraju maslačnu kiselinu i CO2

• Bakterije alkoholnog vrenja

→ grožđani šećer pretvaraju u etanol Saprofitske bakterije - aerobi

• Bakterije octenog vrenja→ pretvaraju etanol u octenu kiselinu

CH3CH2OH + O2 CH3COOH

Heterotrofne bakterije

• NITRIFICIRAJUĆE BAKTEIJE iz tla

•Nitrosomonas - žive u tlu

•Amonijak pretvaraju u dušikastu kiselinu oksidacijom

•Nitrobacter - oksidira dušikastu kiselinu u dušićnu

ProteobakterijeBakterije različitih hranidbenih potreba

•Dušik-fiksirajuće bakterije- Rhizobium

• u korijenskim gomoljčićima djetelina

• obogaćuju tlo dušikom ”zeleno đubrenje”

NO2 -→NO3

-

NH3 →NO2-

Simbiotske bakterije

• Paraziti organske materije uzimaju iz živih organizama.

• Oni žive na račun domaćina izazivajući bolesti (patogene).

• Neke od njih izazivaju oboljenja samo u određenim uslovima sredine.

Bakterije paraziti

Infekcija – ulazak bakterija u tijeloInkubacija – vrijeme od ulaska bakterije do pojave bolesti.

Bakterije koje uzrokuju bolesti

• Helicobacter pylori - uzročnik čira na želucu

• Echerichia coli - u probavilu pomaže pri razgradnji tvari

Rikecije - obligatni stanični paraziti

• Rickettsia prowazekii - uzročnik pjegavog tifusa, prenosi je uš

Klamidije - rastu u živim eukariotskim stanicama

• Chlamydia trachomatis - uzročnik upale mokraćno-spolnog sustava

Mikoplazme - najjednostavnije građene

nemaju staničnu stjenku

NE BOJE SE PO GRAMU

Mikoplazme (Mycoplasma) – bakterije bez ćelijskog zida

• Bakterije bez ćelijskog zida

• Veličina – prečnik 0,3 – o,8 μm

• Sadrže i DNA i RNA

• Mogu se uzgajati na vještačkoj podlozi

• Žive u slobodnoj prirodi u tj.tečnostima toplokrvnih ž.

• Kolonija im liči na „jaje na oko”

• Izazivači bolesti kod čovj.(disajni,ekskretorni i pol.or.)

• Kod životinja: disajni or.,izostanak lučenja mlijeka

• kod koze, kod biljaka takođe određene bolesti...

Razlika od virusa

Kolonija oblika „jaje na oko”

Bakteriologija

Louis Pasteur

• izolirao je uzročnika antraksa

• primijenio cjepivo protiv antraksa

• otkrio da su uzročnici truljenja i vrenja mikrobi

• uveo je nazive aerobni i anaerobni

• uveo pasterizaciju

Robert Koch

• uvodi tehnike bojenja i uzgoja bakterija

• otkrio uzročnika TBC-a (Kochov bacil)

⚫ Neke bakterijske bolesti se suzbijaju vakcinacijom

⚫ Be-Se-Že (BSG) vakcina protiv tuberkuloze

⚫ Tuberkulozu izaziva bacil tuberkuloze

⚫ Otkrio ga je bakteriolog Robert Koh

Postupci uništavanja bakterija

• Sterilizacija je proces kojim se potpuno odstranjuju ili uništavaju svi mikroorganizmi i njihove spore s predmeta.

Provodi se temperaturom, filtriranjem i kemijski.

• Dezinfekcija - postupak kojim se uništava, uklanja većina mikroorganizmi ili im se usporavanja rasta i

razmnožavanja.

• Pasterizacija - postupak zagrijavanja 60-80 Co kraće vrijema. -primjenjuje se u prehrambenoj industriji

Razmnožavanje bakterija

Dijele se relativno brzo –svakih 20 – 30 minuta nova dioba

(b) (a)

• kruženje materije i energije u prirodi• čišćenje prirode• “zeleno gnojenje”• tretiranje otpada - dobijanje komposta (đubriva)• korisne simbioze s biljkama (azotne bakterije)• proizvodnja antibiotika• u genetičkom inženjerstvu (Ecsherichia coli)• u preradi i konzerviranju voća i povrća• prerada mlijeka, alkohola, sirćetne kiseline• izazivači bolesti ljudi (tuberkuloza,sifilis,reum.grozn.)• životinja (antraks)• biljaka (uvehlost,pjegavost lišća, tumore)

Modrozelene alge - Cyanobacteria

• Prisutne na zemlji od prije 3 milijarde godina (najstariji fototrofni organizmi).

• Periferni sloj citoplazmi obojen zbog hlorofila a. Ovaj sloj je u tilakoidima.

• Ostali pigmenti su fikocijan i fikoeritrin od kojih potiče boja ovih algi.

• Procesom fotosinteze nastaju rezervne supstance –cijanoficejska zrnca.

• Razmnožavaju se diobom stanica.

• Hrane se: autotrofno, heterotrofno i miksotrofno.

citoplazma

tilakoid

sluzavi omotač

stanična stijenkaribosom membrana

nukleoid

Građa cijanobakterije

➢ Rasprostranjenost i ekologija cijanobakterija• kozmopoliti su (žive na različitim staništima)• u slatkim vodama,neke u moru,na i u tlu,na izvorima,

na stijenama, drveću kao i u organizmima biljaka• žive na snijegu (-83˚C ) pa do termalnih voda(+70˚C )• na T vode do 30˚C naglo se množe – “cvjetanje voda”• vezuju elementarni azot iz zraka – prirodno gnojivo

➢ Značaj – važnost • stvaranje kisika• vezivanje azota• prirodno gnojivo • ishrana (sadrže bjelančevine)

• dobar izvor hrane u moru i slatkim vodama

• izazivaju “cvjetanje”

• raspadanjem stanica izlučuje se otrov

• kolonijalni oblik

• nitasta kolonija - Anabaena Heterociste - fiksacija azota

CIJANOBAKTERIJE U VODI

• Podjela:• Jednoćelijske:Chroococus• Kolonijalne: Mycrocystis (uzrokuje cvjetanje vode) Nostoc commune.• Nitaste: Oscillatoria i Spirulina.

Mycrocystis sp. Kolonijalna vrsta koja izaziva cvjetanje vode

Nostok

Domaća zadaća: (na idućem satu Pokazati urađenu zadaću!)

71

PRILOG 2

SISTEMATIZACIJA VIRUSA

Virusi su na granici između živog i neživog jer: _______________________ _______________________ _______________________

Virus i su submikroskopske čestice kojima je veličina: od________do________

Čestice koje su manje i jednostavnije građene od virusa su ___________i __________

Prema domadaru viruse dijelimo: __________,_____________, ____________i_____________

Složeno građeni virus sastoji se od: _____________,_______________, ______________ i ____________

Prema obliku viruse dijelimo: ___________i ____________

Neka od virusnih oboljenja kojima je uzročnik DNA virusi: _________________________________________________ Virusna oboljenja kojima je uzročnik RNA virus: _________________________________________________

Jednostavni virusi su građeni od: ____________,______________ i ________________

HVALA NA PAŽNJI :)