Proletarya Partisi - Din

8/14/2019 Proletarya Partisi - Din

1/9

LENN

Proletarya PartisininDin Konusundaki Tutumu

Proletarya, Say: 45, 13 (28) Mays 1909

Duma'da Synod btesi grlrken Milletvekili Surkov'un yaptkonumave bu konumann tasla grlrken Duma grubumuzda yaplan tartma,

zellikle u anda son derece nemli ve ivedi bir sorun ortaya kartt. Bugn"toplum"un geni evrelerinde dinle ilgili herey kukusuz byk ilgi


2/9

toplamaktave bu konular ii snf hareketine yakn aydnlar ve belirli iievrelelerine de szmaktadr. Bu nedenle Sosyal-Demokratlara den kesingrev

din konusundaki tutumlarn kamuya aklamaktr.Sosyal Demokrasi dnya grn bilimsel sosyalizm, yani Marksizmtemelinedayar. Marks ve Engels'in eitli kereler tekrarladklar gibi Marksizminfelsefi temeli, Fransa'daki 18. Yzyl maddeciliinin ve Almanyada'ki Feuerbach(19. Yzyln ilk yars) maddeciliinin tarihsel geleneklerini benimsemi olan,tamamen ateist ve dine kar tavrdaki diyalektik maddeciliktir. Unutmayalm ki,Marks'n taslak halindeyken okuduu Engels'in Anti-Dhring'inin tamam,maddecive ateist olan Dhring'i tutarl bir maddeci olmamak ve din ile din felsefesineak kap brakmakla sular. Yine unutmayalm ki, Engels, Ludwig Feuerbach ileilgili yaptnda, dini ortadan kaldrmak iin deil de, yeniden canlandrmak,yeni, "yceltilmi" bir din kurmak iin sava at diye Feuerbach'a atar. Dinhalk uyutmak iin kullanlan afyondur. (Marks, Hegel'in Sa FelsefesininEletirisine Katk, Giri) Marks'n bu sz din konusundaki Marksist grntemel tadr. Marksizm btn modern dinleri, kiliseleri ve her trl dinselrgt, ii snfnn smrlmesini ve ezilmesini savunmaya hizmet edecek

birerburjuva gericiliinin arac olarak grr.

Engels ayn zamanda, Sosyal Demokratlardan "daha sol" ya da "dahadevrimci" olmak isteyenlerin dine sava aarcasna ii partisinin programnaateist olduklarnn konulmas yolundaki abalarn da sk sk sulamtr.Engels 1874'de Londra'da srgnde yaayan Blanquist geici Komnarlarn nlmanifestosundan sz ederken, onlarn dine sava amalarn budalalk olaraknitelemi ve bylesi bir sava amann dine kar yeniden ilgi duyulmasnsalamak ve dinin gerekten ortadan kalkmasn engellemek iin en iyi yololduunu belirtmitir. Engels, Blanquistleri ezilen kitleleri din

boyunduruundan ancak emeki kitlelerin mcadelesinin kurtaracan,

proletaryay en yaygn biimde bilinli ve devrimci uygulamaya sokarakkurtaracan kavramamakla sulam ve dine sava almasn ii partisininsiyasal grevi olarak yorumlamann anarist safsatadan baka bireyolmayacan

belirlemitir. 1877'de Anti-Dhring'inde de, dnr Dhring'in lkclk vedine kar verdii en ufak dnlere kar kan Engels, Dhring'in sosyalisttoplumda dinin yasaklanmas yolundaki szde devrimci grn de yerer.

Engels dine kar bylesi sava amann "Bismarck' geride brakacaklde Bismarck'clk" yani Bismarck'n dine (nl Kltr Sava-Kulturkampf,

1870'lerde Alman Katolik Partisine, "Merkez" partiye kar poliskovuturmasyla) kar giritii mcadeleyi bouna tekrarlamaktan baka bir ey


3/9

olmadn tekrarlamtr. Bismarck bu mcadeleyle katoliklerin militandinciliini uyarmaktan ve gerek kltr almalarn zedelemekten te bir yararsalamamtr. nk, siyasal blnmelerden ok dinsel blnmelere nemvermi,

ii snfnn ve teki demokratik unsurlarn dikkatini snfsal ve devrimcimcadelenin ivedi grevlerinden ekerek, en yapay, en dzmece burjuva dinkartlna yneltmitir.

Engels, szm ona ultra-devrimci Dhring'i Bismarck'n samaln birbaka biimde tekrarlamak istedii iin sularken, ii partinin proletaryayrgtlemekte ve eitmekte sabrl davranabileceini, bylelikle dine kar savaamak gibi siyasal bir kumara girimeksizin dinin giderek ortadan kalkmasnsalayabileceini belirtmitir. Bu gr, rnein Cizvitlere zgrlkverilmesini, Almanya'ya girmelerine izin karlmasn, herhangi bir dine kar

polis yntemleri uygulanmasna son verilmesini savunan Alman Sosyal-Demokrasininzn oluturan gelerden biri olmutur. Erfurt Programndaki (1891) nl "Dinkiisel bir sorundur" maddesi, Sosyal-Demokratlarn bu siyasal taktiklerininzetidir.

Bu taktikler artk gndelik bir olay durumuna gelmi, Marksizmin tersynde saptrlmasna, oportnizm ynnde saptrlmasna yol amtr. ErfurtProgramndaki bu madde, biz Sosyal-Demokratlar iin, parti olarak hepimiz iindin kiisel bir sorundur biiminde yorumlanmtr. 1890'larda Engels buoportnist gr dorudan doruya karsna almakszn, buna polemikle deil

somut verilerle kar klmas gerektiini ileri srmtr. rnein kendisi bukar k, zellikle vurgulad bir szle, Sosyal-Demokratlarn dini devletileri asndan kiisel bir sorun olarak aldklarn, herhalde kendileriasndan, Marksizm asndan ve ii partisi asndan soruna byle

bakmadklarn syleyerek belirlemitir.Marks ve Engels'in din konusundaki szlerinin grnrdeki tarihesi budur.

Marksizme savruk yaklam olanlar, dnemeyen ve dnmeyecek olanlariin, butarihe Marksist elikiler ve bocalamalar niteliinde, "tutarl" ateizm ile

dinin azna sunulan "hazr lokmalar"n bir karm, tanrya kar almdevrimci sava ile dindar iilerin gzn boyamaya ynelen korkaka bir tavr,iileri rktmekten ekinen bir tutum arasnda bocalama niteliinde biranlamszlk rneidir. Anarist amataclarn yazlar Marksizme bu yndeyaplm eitli saldrlarla doludur.

Oysa Marksizme ciddi olarak yaklaabilen, Marksizmin felsefi ilkeler veuluslararas Sosyal-Demokrasi deneyi zerinde dnebilen herkes, dinkonusundaki Marksist taktiklerin kesinlikle tutarl olduunu, Marks ve Engelstarafndan zenle dnlm bulunduunu, birtakm cahillerin bocalama diye

tanmladklar tutumun gerekte diyalektik maddeciliin mutlak ve kanlmazbir


4/9

sonucu olduunu hemen grecektir. Din konusunda Marksizmin grnteki"lmllnn" kimseyi rktmemek vb. endiesinden doduunu dnmek okyanl olur. Tam tersine bu konuda da Marksizmin siyasal izgisi, felsefeilkeleriyle sk skya balantldr.

Marksizm maddeciliktir. Byle olduu iin de, konusunda en azndan 18.yzyl Ansiklopedistlerinin maddecilii ya da Feuerbach'n maddecilii oranndakesin bir kartl vardr. Bu hi kuku gtrmez. Ne var ki Marks ve Engels'indiyalaktik maddecilii, ansiklopedistlerin ve Feuerbach'n maddeciliini aar,nk maddeci felsefeyi tarih alannda, toplum bilimleri alannda da uygular.Dinle savamalyz- bu, her trl maddeciliin ve doal olarak MarksizminABC'sidir. Ancak Marksizm, ABC'de donmu kalm maddecilik deildir.Marksizmdaha ileri giderek yle der: Dinle nasl savaacamz bilmeliyiz, bunuyapabilmek iin de inancn ve dinin kkenini kitlelere maddeci bir biimdeaklamalyz. Dinle sava, soyut ideolojik tler erevesinde kalamaz, bu trsnrl tlere indirgenmemelidir. Dinle sava, dinin toplumsal kkeniniortadan kaldrmay amalayan snf hareketinin somut uygulamasyla

balanmaldr. Din etkisini neden en ok geri kalm ehir proletaryas,yar-proletarya ve kyl kitlesi zerinde gstermektedir? Burjuva ilericiaydnlar, radikaller ve burjuva maddecileri bu soruya "cahil olduklar iin"diye cevap verirler. O zaman da "kahrolsun din, yaasn dinsizlik! Ateistgrleri yaymak balca grevimizdir"- diye haykrmaya balarlar. Marksistlerise, bunun doru olmadn, aldatc bir gr olduunu, dar grl

burjuvalarn fikri olduunu sylerler. Bu gr dinin kkenini yeterinceaklamaz, aklar da, maddeci biimde deil, lkc biimde aklar. Modernkapitalist lkelerde bu kkler genellikle toplumsaldr. Bugn dinin en derineuzanan kolu, emeki kitlelerin toplumsal eziklii ve hergn her saat emekilereen dayanlmaz aclar, sava, deprem vb. doal afetlerden ok daha beterkahrlar ektiren kapitalizmin karanlk gleri karsndaki aresizliidir.

"Tanrlar korku yaratt". Sermayenin kr -halk kitleleri tarafndannceden sezilemedii iin krgcnn korkusu yani proletaryann kk-esnafnyaamnn her admnda "anszn", "beklenmedik" ve "rastlantsal" bir yknt,

yok olma, yoksulluk, fahielik, alktan lmek gibi tehlikeler yaratan gcnkorkusu, modern dinin kkenidir. Maddeciler ana-okulu dzeyinde kalmakistemiyorlarsa, ncelikle bunu hatrdan karmamaldrlar. Kapitalist dzeninar ii altnda ezilen ve kapitalizmin kr, ykc glerinin insafna balolarak yaamn srdren kitleler, dinin bu kkenine kar savamay, sermayeegemenliinin her trlsne kar birlikte, rgtl, planl ve bilinli birsava vermeyi kendi kendilerine renmedikleri srece, hibir eitici kitap bukitlelerin kafasndaki din inancn rtemez.

Bu, dine kar olan eitici kitaplarn zararl veya gereksiz olmas m

demektir? Hayr hi de deil. Bu demektir ki Sosyal-Demokrasinin ateistpropagandas, temel devine yani smrlen kitlelerin smrclere kar snf


5/9

mcadelesini gelitirmek devine balanmaldr. Diyalektik maddecilikilkelerini, yani Marks ve Engels'in felsefesini yeterince incelememi olanlar buneriyi anlayamazlar: (ya da en azndan ilk bakta kavrayamazlar). "Nasl olur

bu" derler. "Binlerce yldr sregelen kltr ve ilerlemenin bu dmanna (dine)

kar yrtlecek ideolojik propaganda, belirli grlerin retisi ve verilecekmcadele, snf mcadelesine, yani ekonomik ve siyasal alanda belirli amalaraynelik bir mcadeleye mi bamlanacak?" derler.

Bu tr szler, Marksist diyalektiin kavranmam olduunu kesin kantlayankar klardr. Bu tr klar yapanlar artan eliki, gerek yaamdakigerek bir elikidir. Yani uydurulmu deil de, diyalektik olan elikidir.Kuramsal ateizm propagandas, yani proletaryann belirli kesimlerindeki dinselinancn yklmas ile bu kesimlerin snf mcadelesinin baars, ilerlemesi vekoullar orannda kesin bir ayrm yapmak demek, diyalektie aykr dnmek,greceli ve deiken bir snr kesin bir snra dntrmek, gerek yaamdazlmez biimde balantl olan bireyi zorla birbirinden koparmak demektir.Bir rnek verelim. Diyelim ki, belirli bir blgede ve belirli bir endstrikesiminde bulunan proletarya, biri snf bilinci olduka gelimi ve kukusuzateist olan Sosyal-Demokratlar, ikincisi kyle ve kyllkle ilikilerini henzkoparmam olan, tanrya inanan, kiliseye giden, hatta bir Hristiyan sendikasrgtlemekte olan yerel papazn etkisindeki geri kalm iiler olmak zereikiye blnm olsun. Yine diyelim ki, bu blgedeki ekonomik mcadele birgrevsonucunu dourmu olsun. Bu durumda bir Marksiste den grev, grevin

baaryaulamasn hereyin zerinde tutmak, bu mcadelede iilerin ateistler veHristiyanlar olarak ikiye blnmesine kesinlikle kar kmak, bu tr herhangi

bir blnmeye engel olmaktr. Proletaryann geri kalm kesimlerini rktmek,seimlerde sandalye kaybetmek vb. endielerden deil, modern kapitalist toplumkoullarnda Hristiyan iilerin Sosyal Demokrasiye ve ateizme dnmelerindeateist propagandadan yz kat daha etkili olacak durumlarda ateist propagandagereksiz ve zararl olabilir. Byle bir anda ve byle bir ortamda ateist

propaganda yapmak, iilerin grevdeki tavrlarna gre deil de, dinsel

inanlarna gre blnmelerini isteyen papazlarn ekmeine ya srmekdemektir.

Ne olursa olsun tanrya sava almasn isteyen bir anarist, gerektepapazlara ve burjuvaziye yardm ediyor demektir (ki anaristler uygulamada herzaman burjuvaziye yardm ederler). Bir Marksistin materyalist olmas, yani dinekar olmas gerekir; ancak, bir diyalektik materyalistin dine kar mcadeleyisoyut, kuramsal, deimez bir biimde deil de, uygulamada srmekte olan vekitleleri hereyden iyi eiten snf mcadelesinin somut temeline dayanarakyrtmesi gereklidir. Bir Marksist, somut durumu bir btn olarak

gzlemlemeli,anarizm ile oportnizm arasndaki (greceli, deiken olan ama mutlak


6/9

varolan)snr ayrt edebilmelidir. Bir Marksist hibir zaman ne anaristlerin soyut,szde kalan, gerekte ise bo "devrimcilii"ne, ne de dinle mcadeleye srteviren, bunun grev olduunu unutan, Tanrya inanmay kabullenen,

davranlarn belirlerken snf mcadelesini deil de kimseyi krmamakincitmemek "beni sokmayan ylan bin yaasn" kuraln bozmamak endiesiyledavranan kk-burjuva ya da liberal aydnlarn oportnizmine aldanmamaldr.

Sosyal Demokratlarn din konusundaki tutumlaryla ilgili btn sorunlar buadan ele alnmaldr. rnein bir papazn Sosyal Demokrat Partiye ye olupolamayaca sorusu sk sk ortaya atlr ve bu soruya da genellikle AvrupaSosyal Demokrat Partilerinin deneyi kant getirilerek belirsiz, kesinlikten uzakolumlu cevap verilir. Oysa Avrupa'daki deney, sadece ii hareketine Marksistdoktrin uygulanmasnn deil, ayn zamanda Rusya'da bulunmayan zel tarihselkoullarn (bu koullardan daha sonra ayrntl olarak sz edeceiz) sonucuolmutur. Bu nedenle, bu soruya kesinlikten uzak bir olumlu cevap vermekyanlolur. Papazlarn Sosyal Demokrat Partiye ye olamayacaklar da, olabilecekleride kesinlikle sylenemez. Bir papaz gelip de, ortak siyasal almamza katlmakister, parti grevlerini drste yapar ve Parti programna kar kmazsaSosyal Demokratlarn safna katlmas olumludur. nk bu dinsel inanlararasndaki eliki sadece kendisini ilgilendiren bir olay, kiisel elikisiolacaktr. stelik bir siyasal rgt, ye alrken onlarn grleri ile kendi

program arasnda bir uzlamazlk olup olmadn aratrma durumunda

deildir.Aslnda byle bir durum Rusya'da kesinlikle olanaksz olmas yan sra, BatAvrupa'da bile ender grlen, olaanst bir olaydr. Ama diyelim ki, bir papazSosyal Demokrat Partiye ye oldu da, sonra Parti iinde din propagandasyapmayakalkt, ite o zaman Parti onu kesinlikle ihra edecektir. Bize den, sadeceTanrya inancn srdren iileri Sosyal Demokrat Partiye almak deil,zellikle bunlar partiye kaydetmeye almaktr. Onlarn dinsel inanlarnakar kmamalyz, ama onlar kendi programmzn ruhuna uygun olarak

eitmekiin, programmza kar etkin bir mcadeleye yol amamak iin bu tr iilerisaflarmza kaydetmeliyiz. Parti iinde dnce zgrlne hak tanrz. Ancak

bu zgrlk, gruplama zgrlyle belirlenen snrl bir zgrlktr. YoksaParti ounluunun kart olduu grleri yaymaya alanlara el verecekdeiliz.

Bir baka rnek daha alalm. Sosyal Demokrat Partinin btn yeleri,hibir ayrm gzetmeksizin, "sosyalizm benim dinimdir" dedikleri iin ve busze

uygun grleri yaymaya altklar iin eletirilip kstlanmal mdr? Hayr!Bu durumda Marksizmden (bunun doal sonucu olarak sosyalizmden) bir sapma


7/9

olduutartma gtrmez, ne var ki bu sapmann anlam, greceli nemli durumlaragredeiir. ilerle konuan birinin, szlerini daha iyi anlatmak, konuya daha

kolay girmek, grlerini geri kalm kitlelerin alk olduklar ereve iindeaktarabilmek amacyla bu tarzda konumas bir olaydr. Bir yazarn "Tanryaratmak"tan ya da tanr yaratan sosyalizmden (Lunacharski ve arkadalarrnei) szetmsi ok daha baka bir olaydr. Birinci rnekte herhangi birkstlama, konumacnn zgrln, "pedagojik" yntemlerini semezgrln

baltalayc bir tutum olduu halde, ikinci rnekteki parti kstlamas gereklibir davran olur. Kimileri iin "sosyalizm bir dindir" sz, dinden sosyalizmegeiin bir biimidir, kimileri iin de sosyalizmden dine bir dnmdr.

imdi de Bat'da "din kiisel bir sorundur" savnn oportnist yorumunayol aan koullar ele alalm. Kukusuz buna yol aan koullar bir btn iinde,ii snf hareketinin karlarn geici karlar adna feda etmek gibioportnist davranlarn tmne yol am olan koullardr. Proletaryann

partisi devletin dini kiisel bir sorun olarak belirlemesini ister, ancak halknafyonu niteliindeki dini, dinsel batl inanlara kar sava "kiisel sorun"olarak grmez. Oysa oportnistler sorunu saptrarak, Sosyal Demokrat Partinindini kiisel bir sorun gibi yorumlad izlenimini uyandrmaya alrlar.

Din konusundaki konumay tartrken Duma'daki grubumuz tarafndanakla kavuturulmam olan bir baka durum da, oportnist saptrmalara ek

olarak, Avrupa Sosyal Demokratlarnn din konusundaki bugnk arkaytszlklarna yol aan zel tarihsel koullarn da varldr. Bu koullariki ynldr. Birincisi, dinle savamak grevi, tarihsel adan devrimci

burjuvazinin grevidir ve Batda burjuva demokrasisi, feodalizme ve orta adzenine kar giritii kendi devrimleri dneminde bu grevi byk ldeyerine getirmi (ya da engellemitir). Gerek Fransa'da, gerek Almanya'da

burjuvazinin dinle savama gelenei vardr ve bu sosyalizmden(Ansiklopedistlerden ve Feuerbach'tan) ok nce balamtr. Rusya'da ise,

burjuva demokratik devrimimizin kendine zg koullar nedeniyle, bu grev de

hemen hemen tmyle ii snfnn omuzlarna yklenmitir. lkemizdekikk-burjuva demokrasisi (Narodnikler) bu konuda (Vekhi'de yazan Kara YzKadetler veya Kadet Kara Yzler'in sand gibi) gereinden fazlasn deil,Avrupa'da yaplm olanla karlatrldnda yeterinden ok daha aznyapmtr.

te yandan, burjuvazinin dinle savama gelenei, Avrupa'da bu savananaristler (burjuvaziye iddetle saldrmalarna karn, aslnda burjuva dnyagrnn yannda yer aldklar, Marksistler tarafndan defalarca belirtilenanaristler) tarafndan saptrlmasna yol amtr. 1880'lerde Latin

lkelerinde anaristler ve Blanqusitler, Almanya'da (Dhring'in rencisi olan)Most ve onu izleyenler, Avusturya'da anaristler, dine kar savata devrimci


8/9

sylevleri arla gtrmlerdir. imdi ise Avrupal Sosyal Demokratlarn,anaristlerle karlatrldklarnda, ii teki uca ekmelerine amamakgerekir. Bunun nedeni anlalabilir ve belirli lde ho grlebilir. FakatRusya'daki Sosyal Demokratlarn Batnn kendine zg tarihsel koullarn

akldan karmalar doru olmaz.ki ynl olduunu belirttiimiz koullarn ikinci yn de udur: Batda,ulusal burjuva devrimleri sona erdikten sonra, az ok dinsel zgrlksalandktan sonra, dine kar demokratik sava yrtme sorunu, burjuvademokrasisinin sosyalizmle mcadelesi srasnda ylesine geri plana itilmitirki, burjuva hkmetleri kastl olarak dine kar szm ona liberal bir"saldr" rgtleyerek kitlelerin dikkatini sosyalizmden uzaa ekmeyealmlardr. Almanya'daki Kulturkampf'n ve Fransa'da burjuvacumhuriyetilerin dine kar mcadelesi bu tr olaylardr. Burjuvazinin, iisnf kitlelerinin dikkatini sosyalizmden uzaklatrmak amacyla dine kargiritii mcadele, bugn Batl Sosyal Demokratlarn din savana "kaytsz"duruma gelmelerine yol amtr. Bu da kolayca aklanr ve anlalr birolaydr, nk Sosyal Demokratlar burjuva din kartl ile Bismarck'ctutumunkarsnda din savan sosyalizm mcadelesine baml klmak zorundakalmlardr.

Rusya'da ise koullar olduka bakadr. Proletarya bizim burjuvademokratik devrimimizin ncsdr. Bu nedenle, orta an tm kalntlarna ve

bu arada eski resmi dine ve bunu canlandrma, yeniden biimlendirme yolundaki

tm giriimlere kar yrtlecek mcadeledeki ideolojik nc de proletaryannpartisi olmaldr. Bu yzden, Engels dinin kiisel bir sorun olduunu devletinbelirlemesi yerine, Sosyal Demokratlarn ve partilerinin bu beyandabulunmalarndaki oportnizme atarken olduka lml olmasna karn, busapmann Rus oportnistleri tarafndan ithaline yz kat daha sert kar kard.

Duma grubumuz, Duma krssnden dinin halkn afyonu olduunuaklamak ve

bylelikle Rus Sosyal Demokratlarnn din konusundaki btn szlerine temel

salamakla doru davrandlar. i daha ileri gtrp, ateizm tartmasnnayrntlarna inmeleri gerekir miydi? Gerektii kansnda deiliz. Byle birtutum, proletaryann partisini din mcadelesini abartyor durumuna drebilir,din konusunda burjuvazinin mcadelesi ile sosyalist mcadele arasndaki ayrmgzden silebilirdi. Kara Yz Dumasndaki Sosyal Demokrat grubun ilk grevi

baaryla yerine getirilmitir.Sosyal Demokratlarn ikinci ve belki de onlar iin en nemli grevi, yani

kilisenin ve din adamlarnn ii snfna kar alan savata Kara Yzhkmetini ve burjuvaziyi destekleyerek aldklar snfsal tavr kitlelere

aklamak grevi de baaryla gerekletirilmitir. Kukusuz bu konuda dahapek


9/9

ok ey sylenebilir. Sosyal Demokratlar da bundan sonraki konumalarndayoldaSurkov'un dediklerini nasl gelitireceklerini de bileceklerdir. Surkov' unkonumas imdiki haliyle de kusursuzdur ve bu konumay btn parti

rgtlerinin yaymas Partimizin kesin grevidir.nc grev, Alman oportnistlerinin sk sk saptrdklar "din kiiselbir sorundur" nerisinin doru anlamn ayrntlaryla aklamakt. Ne yazk ki,Yolda Surkov bunu yapmad. Bu konuda Duma grubumuzun daha ncekialmalarndayolda Belousov tarafndan bir yanl yaplm ve bu yanl o zamanProletarya'da yanstlm olduu iin yolda Surkov'un bu konuya deinmemiolmas zcdr. Duma grubundaki konumalar gstermektedir ki, ateizmtartmas, dinin kiisel sorun olmas isteinin doru yorumlanmaszorunluluunu ortaya karmtr. Btn Duma grubunun yanl iin sadeceyoldaSurkov'u sulayacak deiliz. stelik, bu noktada sorunu yeterince aklakavuturmadmz ve Alman oportnistleri karsnda Engels'in tutumunuSosyalDemokratlara yeterince anlatamadmz iin btn Partinin sulu olduunu daitiraf etmek zorundayz. Duma grubunda tartma gstermektedir ki, bu sorunzerinde Marks'n retilerini hie saymak gibi bir tutum deil, tamamen biryanl anlama sz konusudur ve bu yanln grubun bundan sonrakikonumalarnda

dzeltileceine inanyoruz.Yolda Surkov'un konumasnn btnyle kusursuz olduunu ve btn

rgtler tarafndan yaylmas gerektiini bir kere daha tekrarlyoruz. Dumagurubu bu konumay tartrken Sosyal Demokrat olarak grevini yerinegetirdiini gstermitir. Grupla Partiyi daha yaknlatrmak, grubun zorkoullarda almalarn Partiye aktarmak ve Parti ile Duma grubununalmalararasnda ideolojik btnlk salamak amacyla, Duma grubundaki tartmalarn

parti yayn organlarna daha ok yanstlmas dileimizdir.

Lenin

Proletarya, Say: 4513 (28) Mays 1909

Documents

Proletarya Partisi - Din