Upload
truongngoc
View
218
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Organizacja i zarządzanie
Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy
o organizacji i zarządzaniu
(wykład 01)
© dr Adam SALOMON, KTiL AM w Gdyni
Plan wykładu 01
Rozwój organizacji jako funkcja rozwoju
otoczenia
Nurty i szkoły OiZ
Systematyka OiZ
Podstawowe prawa organizacji
Zasady naukowego zarządzania
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
2
Macierz rozwoju otoczenia organizacji
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
3
„BURZLIWE
POLE” DYWERSYFIKACJA
WYCOFANIE
SIĘ
SPOKOJNE -
PRZYPADKOWE
SPOKOJNE -
ZESTRUKTURALI-
ZOWANE
Dynamika zmian otoczenia
Stopień zestrukturalizowania relacji organizacja-otoczenie
duża
niski wysoki
mała
PRZESZKADZAJĄCO -
ODDZIAŁUJĄCE
Otoczenie spokojne-przypadkowe
( lata 1820–1880)
1. orientacja przedsiębiorcza
2. bardzo duża autonomia przedsiębiorstwa uważanego za główny instrument postępu społecznego
3. zarządzanie przez intuicję i doświadczenie
4. przedsiębiorca-właściciel
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL 4
Otoczenie spokojne-zestrukturalizowane
(lata 1880–1930 )
1. orientacja produkcyjna
2. duża autonomia przedsiębiorstwa ograniczana głównie przez konkurencję cenową
3. zarządzanie funkcjonalne
4. kierownik-specjalista
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL 5
Otoczenie przeszkadzająco-oddziałujące
(lata 1930–1970)
1. orientacja rynkowa
2. malejąca autonomia przedsiębiorstwa ograniczana przez dywersyfikację rynków krajowych i zagranicznych
3. zarządzanie marketingowe
4. kierownik-generalista
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL 6
Otoczenie „BURZLIWE POLE”
(lata 1970–...)
1. orientacja globalna
2. ograniczona autonomia przedsiębiorstwa wyznaczona przez globalną konkurencję, ingerencję państwa i rynek konsumenta
3. zarządzanie strategiczne
4. kierownik-superboss
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL 7
Determinanty współczesnego otoczenia „BURZLIWE POLE”
1. stale rosnąca dynamika zmian
2. upolitycznienie zarządzania
3. nasilenie zjawisk kryzysowych
4. postęp naukowo-techniczny
5. zaktywizowanie społeczeństw
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL 8
Nurty i szkoły OiZ
nurt klasyczny
nurt psycho-socjologiczny
szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)
badania operacyjne
ujęcie systemowe
ujęcie sytuacyjne
„nowa fala”
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL 9
Nurt klasyczny
Robert OWEN (1771-1858)
zarządca przędzalni w Szkocji (praktyk)
zmodernizował ówczesne kanony pracy:
• skrócenie czasu pracy 13 10 h
• zakaz zatrudniania dzieci poniżej 10 roku
• efekt - wzrost wydajności
zastosował zasadę codziennej jawnej oceny:
• wykrywanie obszarów problemowych
• atmosfera współzawodnictwa
OiZ/OiZwT
dr Adam Salomon, KTiL
10
Nurt klasyczny
Charles BABBAGE (1792-1871) prof. matematyki w Cambridge
prowadził badania w przedsiębiorstwach w oparciu o narzędzia statystyki
zdefiniował i uzasadnił zasadę podziału pracy (jako jedno z kluczowych praw organizacji):
• specjalizacja
• narzędzia specjalistyczne
• pojedyncze stanowisko pracy
OiZ/OiZwT
dr Adam Salomon, KTiL
11
Nurt klasyczny
Frederick Winslow TAYLOR (1856-1915)
praktyk (zarządzał przedsiębiorstwami) i teoretyk
twórca pojęcia naukowe zarządzanie (scientific management)
zwolennik harmonijnych stosunków kierownik- pracownik opartych o zaufanie i poszanowanie
autor pierwotnych - fundamentalnych zasad naukowego zarządzania:
– przekształcenie wiedzy praktycznej w naukę
– naukowy dobór pracowników
– utrwalenie naukowych metod pracy
– utrzymywanie właściwych relacji kierownik-pracownik
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
12
Nurt klasyczny
Henry Laurence GANTT (1861-1919)
rozwijał „tayloryzm” na gruncie amerykańskim
twórca zadaniowego systemu motywacyjnego
po raz pierwszy przedstawił graficzny system planowania pracy
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
13
Nurt klasyczny
Henry Le CHATELIER (1850-1936)
rozwijał „tayloryzm” we Francji
twórca tzw. cyklu organizacyjnego - modelu podejmowania decyzji organizacyjnych:
• wybór celu
• zbadanie środków i warunków niezbędnych do osiągnięcia celu i obmyślenie planu
• przygotowanie środków i warunków potrzebnych w działaniu
• wykonanie planu
• kontrola wyników
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
14
Nurt klasyczny
Henri FAYOL (1841-1925)
praktyk i teoretyk OiZ „fayolizm”
zdefiniował zarządzanie jako kompleks funkcji:
1. planowania
2. organizowania
3. rozkazywania
4. koordynowania
5. kontrolowania
opracował zasady naukowego zarządzania organizacjami (14 zasad)
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
15
Nurt klasyczny dorobek
1. wprowadzenie pojęcia naukowe zarządzanie
2. sformułowanie podstawowych praw organizacji
3. opracowanie cyklu organizacyjnego jako modelu podejmowania decyzji zarządczych w organizacji
4. opracowanie zasad naukowego zarządzania
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
16
Nurt psycho-socjologiczny
Hugo MÜNSTERBERG (1863-1916)
prekursor zastosowania psychologii w badaniu efektywności pracy człowieka i organizacji
proponował wykorzystanie narzędzi psychologii w doborze pracowników
wydajność zależy od: – doboru pracownika wg jego cech umysłowych
– atmosfery w miejscu pracy
– właściwych relacji kierownik-pracownik/wykonawca
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
17
Nurt psycho-socjologiczny
Abraham MASLOV (1908-1970)
twierdził, że człowiek działa w celu zaspokojenia potrzeb zgrupowanych według określonej hierarchii
twórca tzw. piramidy potrzeb człowieka
ustalił zależność: przystąpienie do działania w celu zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu musi zostać poprzedzone spełnieniem potrzeby niższego rzędu
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
18
Nurt psycho-socjologiczny
Elton MAYO (1880-1949)
kierował zespołem z Harvardu i 10-letnimi badaniami nad zachowaniem ludzi w środowisku pracy
„odkrył” istnienie grup nieformalnych
wprowadził pojęcie stosunków międzyludzkich human relations
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
21
Nurt psycho-socjologiczny dorobek
1. wprowadzenie czynnika behawioralnego do teorii OiZ
2. uznanie roli human relations
3. zbudowanie rozwiniętej teorii motywacji, komunikowania się, podejmowania decyzji, rozwiązywania konfliktów, negocjacji, kształtowania się grup formalnych i nieformalnych
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
22
Szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)
Badania operacyjne grupa metod rozwiązywania problemów
decyzyjnych kwantyfikowanych ilościowo procedura operacyjna:
1. rozpoznanie sytuacji problemowej, sformułowanie problemu decyzyjnego
2. opracowanie modelu sytuacji decyzyjnej 3. rozwiązanie zadania dostępną metodą 4. sprawdzenie poprawności rozwiązania i ocena ich
realności 5. wdrożenie modelu 6. kontrola funkcjonowania rozwiązań
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
23
Szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)
Ujęcie systemowe
organizacja jako model cybernetyczny układu o sprzężeniu zwrotnym
organizacja jako system składający się z podsystemów (możliwość dekompozycji systemu)
ustalenie względnie trwałych cech systemu organizacji warunkujących jej prawidłowe funkcjonowanie
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
24
Cybernetyczny model organizacji (wg Young’a)
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
25
UKŁAD REALNY
UKŁAD REGULACJI
BLOK
STEROWANIA
Szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)
Podejście sytuacyjne przejęcie niektórych metod i narzędzi
systemowych do analizy wyodrębnionego, pojedynczego przypadku
decydująca rola kierownika uzależniona od konkretnej sytuacji
rozwinięcie badań nad stylami kierowania, udziałem pracowników w procesach decyzyjnych (delegacja uprawnień) i podziałem zadań w organizacji
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
26
„Nowa fala” w OiZ
odejście od systemu normatywno-nakazowego w zarządzaniu
wskazanie na przedsiębiorczość, inicjatywę i kreatywność pracowników oraz na tzw. „kulturę organizacyjną”
wyznacznikami nowego podejścia w zarządzaniu jest grupa czynników (7S): twarde: (strategia, systemy, struktura
organizacyjna)
miękkie: (kadry, umiejętności, styl zarządzania, podzielane wartości)
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
27
Interdyscyplinarność OiZ
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
28
OGÓLNA
TEORIA
SYSTEMÓW
MATEMATYKA
NAUKI
WOJSKOWE
CYBERNETYKA
ORGANIZACJA
I
ZARZĄDZANIE
NAUKI
TECHNICZNE
EKONOMIA PRAWO SOCJOLOGIA ERGONOMIA
FIZJOLOGIA
PSYCHOLOGIA
PRAKSEOLOGIA
STATYSTYKA
INFORMATYKA
Podstawowe prawa organizacji
1. prawo podziału pracy;
2. prawo koncentracji;
3. prawo optymalizacji;
4. prawo harmonii (w działaniu systemu).
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
29
Podstawowe prawa organizacji: prawo podziału pracy
Jeżeli powtarzająca się praca jakiejś jednostki lub zespołu zostanie podzielona w ten sposób, że każdą czynność składową oddzielimy i wykonywać będziemy seriami na określonym poziomie specjalizacji, to ogólny nakład pracy i środków wytwórczych zmniejszy się.
(autor: Adam Smith)
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
30
Podstawowe prawa organizacji:
prawo podziału pracy (interpretacja)
Konsekwencją tego prawa jest specjalizacja pracy, która powoduje wzrost wydajności pracy ogólnej.
Jednak niewłaściwy podział może spowodować wzrost kosztów produkcji i zmniejszenie efektu użytecznego.
Może również doprowadzić do zmęczenia pracownika, braku zadowolenia i satysfakcji z wykonywanej pracy.
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
31
Podstawowe prawa organizacji: prawo koncentracji
Jeżeli kilka elementów wykonujących czynności jednakowe (podobne) połączymy w jeden zespół działający razem lub zastąpimy jednym większym organem wykonującym tę samą czynność w ilości równej produkcji wszystkich elementów, to ogólny nakład pracy i środków wytwórczych zmniejszy się.
(autor: Frederik Taylor)
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
32
Podstawowe prawa organizacji:
prawo koncentracji (interpretacja)
Przy tym prawie ważne są takie czynniki jak rodzaj wykonywanej pracy i miejsce działalności, czas, energia.
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
33
Podstawowe prawa organizacji: prawo optymalizacji
Optymalizacja – metoda wyznaczania najlepszego (optymalnego) rozwiązania (poszukiwanie ekstremum funkcji) z punktu widzenia określonego kryterium (wskaźnika) jakości (np. kosztu, drogi, wydajności).
(autor: Henri Fayol)
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
34
Podstawowe prawa organizacji:
prawo optymalizacji (interpretacja)
Stosuje się optymalizacje jedno i wielokryterialne.
Optymalizacja wielokryterialna występuje w wielu różnych dziedzinach: w projektowania produktu i procesu produkcji, finansów, projektowaniu samolotów, w przemyśle chemicznym, projektowanie samochodu, wszędzie tam gdzie optymalne decyzje muszą być podjęte w obecności kompromisów pomiędzy dwoma lub więcej sprzecznymi celami.
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
35
Podstawowe prawa organizacji: prawo harmonii (w działaniu
systemu)
Aby osiągnąć sprawność wzorcową pod względem ekonomicznym trzeba dobierać organy z ich charakterystycznymi wykresami i następnie trzeba aby te organy działały w ścisłym ze sobą związku, tak aby każda czynność odbyła się w swoim czasie.
(autor: Karol Adamiecki)
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
36
Podstawowe prawa organizacji:
prawo harmonii w działaniu systemu (interpretacja)
Harmonia działań oznacza że czynniki pracy będą lepsze im lepiej będą dobrane i ze sobą skoordynowane uczestniczące w niej elementy (ludzie, środki działania).
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
37
Zasady naukowego zarządzania
Henri FAYOL, Administration Industriele et Generale, 1916 podział pracy autorytet dyscyplina jedność rozkazodawstwa jedność kierownictwa podporządkowanie interesu osobistego interesowi
ogółu wynagrodzenie - motywacja
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
38
Zasady naukowego zarządzania
centralizacja - koncentracja
hierarchia - struktura
ład - harmonia systemu
„ludzkie” traktowanie podwładnych - harmonia stosunków międzyludzkich
inicjatywa
stabilność personelu
zgranie personelu
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
39
Podsumowanie
1. Przedmiotem nauki OiZ są organizacje i zachodzące w nich procesy, ze szczególnym uwzględnieniem procesów kierowania.
2. Złożone z ludzi i zasobów materialnych organizacje rozpatrywane są z punktu widzenia ich celowości, sprawności i efektywności, na które decydujący wpływ mają funkcje i techniki kierowania.
3. OiZ umożliwia rozpatrywanie organizacji w aspekcie rzeczowym i podmiotowym
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
40
Pytania (1)
1. Wymień elementy macierzy rozwoju
organizacji i krótko je scharakteryzuj.
2. Wykaż osiągnięcia poszczególnych szkół i
nurtów w ogólnym dorobku OiZ.
3. Na bazie jakich dziedzin nauki zbudowana
jest OiZ?
4. Wymień podstawowe prawa organizacji.
5. Wymień zasady naukowego zarządzania.
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
41
Pytania (2)
1. Jakie zastosowanie w praktyce mają zasady zarządzania Taylora?
2. Czy cykl organizacyjny Le Chateliera może być przydatny w przygotowaniu się do egzaminów?
3. Opisz hierarchię potrzeb człowieka według Maslova i wyjaśnij, które z nich wpływają na chęć zdobywania wiedzy?
4. Jakie wnioski praktyczne dla kierownika wypływają z badan socjologicznych Mayo?
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
42
Pytania (3)
1. Przedstaw istotę badań operacyjnych.
2. Scharakteryzuj ujęcie systemowe w analizie
organizacji.
3. Na czym polega podejście sytuacyjne w
rozwiązywaniu problemów organizacyjnych?
4. Jaka jest przydatność prakseologii w
kierowaniu?
5. Jakie style zarządzania preferowane są przez
menedżerów z obszaru europejskiego?
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
43
Pytania (4)
1. Scharakteryzuj przedmiot nauki OiZ.
2. Wyjaśnij rzeczowe, czynnościowe i atrybutowe ujęcie organizacji.
3. Zdefiniuj zarządzanie instytucjonalne i funkcjonalne.
4. Scharakteryzuj relacje zachodzące między zarządzaniem, administrowaniem i kierowaniem a rzeczywistymi relacjami między ludźmi w rzeczywistych organizacjach.
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
44
Pytania (5)
1. Przedstaw prawa organizacji i ich
zastosowanie w zarządzaniu.
2. Wymień zasady naukowego zarządzania i
ich przydatność w kierowaniu.
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
45
Literatura
Czermiński A., Grzybowski M., Ficoń K., Podstawy organizacji i zarządzania, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 1999, s.9-41 (on-line: http://www.wsaib.pl/files/biblioteka/zasoby_cyfrowe/Podstawy_organizacji_i_zarzadzania.pdf), [5,45 MB].
OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL
46