PSİKOLOJİYE GİRİŞ DERSİPsikolojinin Nörobiyolojik Temelleri

Bitlis Eren Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü Psk. Betül AYDINLIK

PSİKOLOJİNİN NÖROBİYOLOJİK TEMELLERİ

İnsan davranışının anlaşılmasında üzerindedurulması gereken temel boyutlardan birinörobiyolojik altyapıdır.• Nöron: Sinir sisteminin temel birimi olan

uzmanlaşmış iletim hücreleridir.• Temel işlevi; duyusal alıcılar, diğer nöronlar ve kaslarla iletişim

kurmak.

Glial Hücre

• Sinir sisteminin destek hücreleridir.• Sayıca sinir hücresi sayısının 9 katı kadar

olarak hesaplanmaktadırlar.• Beyin tümörlerinin temel oluşum nedeni

denetim dışı çoğalmalarına bağlıdır.

Sinir Hücresinin Yapısı• Dendrit - Hücre gövdesi (alıcılar) -• Akson - Sinaptik terminaller (ileticiler) -• Nörotransmiterler - Sinaptik boşluk

Nöron Türleri

• Duyusal nöronlar: Duyu organları, kaslar vb reseptörlerden alınan iletileri merkezi sinir sistemine ulaştırırlar.• Motor nöronlar: Merkezi sinir sisteminin

mesajlarını kaslar, organlar, eklemler vb iletirler.• Aranöronlar: Duyusal nöronlar ve motor

nöronlar arasında iletimi sağlarlar.

Sinirsel enerjinin bir sinir hücresinden geçişi üç tür aktarma ile sağlanır.Akson boyunca İletimSinapslardaki aktarım ve sinaptik aktarıcılarBütünleme

Hareket Potansiyelleri• Dendritten aksona elektrokimyasal itki ile bilgi

akışı sağlanmaktadır. • Bu hareketin sağlanma potansiyeli nöron

kaynaklıdır. • Bu süreçte iyon kanalları ve pompaları

belirleyicidir.

«İtki: İtici güç

İyon kanalları;sodyum, potasyum, kalsiyum ve klorit yüklü iyonların hücre içi ve dışındaki akışını düzenler. • Dinlenme potansiyeli• «Hep ya da hiç ilkesi» geçerlidir.

«Depolarizasyon: Sinir hücresi zarının dinlenme potansiyelinde(yani diğer nöronlara tepkisiz olduğu zaman) eylem potansiyeli yönünde meydana gelen değişiklik; zarın içerisi daha pozitif olur.+

• İki sinir hücresi arasındaki iletim• Sinaptik terminale varan sinir hücresinin içindeki

elektriksel uyarım sinaptik keseleri uyarır. Bu keselerdeki nörotransmiterler sinaptik boşluğa bırakılır. • Boşluğa bırakılan nörotransmitterin türüne bağlı

olarak komşu sinir hücresinde uyarıcı ya da ketleyici (engelleyici) etki oluşur. • Sinapsın hızlı gerçekleşmesi için, sinaptik boşlukta

kalan nörotransmiterlerden bazıları gönderici hücre tarafından geri alınır.

• Alıcı nöronun kendisine gelen uyarıcıların özetlemesini yapma süreci «bütünleme»sürecidir.

«Sinyali ileten nöron "verici", alan nöron ise "alıcı" nöron olarak tanımlanabilir.

Nörotransmiterler ve Nöroreseptörler• 70’ten fazla nörotransmiter keşfedilmiştir.• Asetilkolin: Çoğunlukla uyarıcı, öğrenme ve

bellekte etkili, hipokampüste yoğun, kas hareketlerinde• Nörefinefrin: Beyinsapındaki nöronlar tarafından

üretilir.Uyarıcı etkiye sahiptir.• GABA: Ketleyicidir.• Dopamin: Duygusal uyarım, zevk ve ödül, istemli

hareket, dikkat.• Serotonin:Uyku ve duygusal uyarım, öfke, acı,

duygu durum.• Glutamat:Sinir sistemi boyunca nöronların

uyarılması, öğrenme ve hatırlama

SİNİR SİSTEMİ BÖLÜMLERİ• Merkezi Sinir Sistemi: Beyin ve omurilik• Çevresel Sinir Sistemi: Somatik ve otonom• Somatik sistem: Kas ve iskelet sistemi sinir

iletimleri• Otonom sistem: İç organlara ait sinir iletimi

SİNİR SİSTEMİMERKEZİ SİNİR SİSTEMİ ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ*Omurilik *Bedensel sinirler ve gangliyon*Beyin-Önbeyin(Serebrum-Beyin Kabuğu, *Otonom sinirler ve gangliyonLimbik Sistem, Talamus, Hipotalamus) -Sempatik Sistem-Ortabeyin -Parasempatik Sistem-Arkabeyin(Beyincik, Pons, Medulla)

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ• Dış dünyada olup bitenler duyu organlarına bağlı nöronlarla

beyine aktarılır. – bedenselGetirici – götürücü nöronlar• İç organlar – otonom İç salgı bezleri, düz kaslar, kalbin işleyişi

Otonom sinir sistemi: sempatik ve parasempatik

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ

• OMURİLİKOmurga kemiklerinin oluşturduğu kanal içinde yer alır. Omurilikte hem beyinden kaslara hem de duyusal alıcılardan omuriliğe ve beyine mesaj götüren sinirler vardır.

BEYİNArka Beyin

• Medulla: Kalbin atışını, nefes almayı, kan basıncını denetleyen nöronları içerir.• Beyincik: Kas faaliyetlerini koordine etmek• Pons: «köprü» beyinciğin iki lobu arasındaSolunumla ilgili nöronlar

Orta Beyin• İşitme ve görme ile ilgili nöronlar• Beyin Sapı: Beynin en eski yapısırefleksler• Retiküler aktivasyon: Uyku uyanıklık, dikkat,

bilinçlilik hali

Ön Beyin• Talamus: Bilgilerin serebruma aktarımı

öncesinde terminal görevi görür. Uyku ve uyanıklığın denetlenmesinde etkilidir.• Hiptalamus: Temel yaşamsal dürtüleri

denetler. Homeostasisi sağlar. Duygu ve heyecanlar üzerinde de rol oynar. Stres merkezi, “savaş ya da kaç”

• Limbik Sistem

• İçgüdüsel davranışlar üzerinde belirleyicidir.• Hipokampüs: Öğrenme ve bellek sürecinde rol

oynar. Limbik sistem duygular üzerinde de etkilidir.

• Serebrum• Dış bölgesine korteks adı verilir. Bu tabaka

insanlarda diğer türlere göre daha kalındır.• Korteks gridir (gövde ve miyelinsiz lifler), Iç kısım

beyazdır(miyelinli aksonlar)• Her bir duyu organından gelen uyarımlar

kortekste farklı bölgelere ulaşır. • Korteks simetrik iki yarımküreden oluşur. • Her yarıküre dört lobdan oluşur: frontal, parietal,

oksipital, temporal• Merkezi ve lateral yarık