Upload
hina
View
162
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Psychologia i pedagogika rodziny. Katarzyna Peroń. Definicje rodziny. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Katarzyna Peroń
RODZINA to mała naturalna grupa społeczna,
składająca się z małżonków i ich dzieci; stanowi
ona całość względnie trwałą, podlegającą
dynamicznym przekształceniom związanym
głównie z biegiem życia jednostek wchodzących
w jej skład; rodzina opiera się na zastanych
tradycjach społecznych i rozwija własne
tradycje.
Rodzinę stanowi para dorosłych osób płci różnej lub tej samej, która jest małżeństwem, związkiem partnerskim, konkubinatem wraz z dziećmi i krewnymi w prostej linii wstępnej
(Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do
swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich)
DINKS, czyli „Double Income-No Kids” – para bez dzieci
Living-Apart-Together – razem, ale oddzielnie opóźnianie wieku zawierania małżeństw opóźnienie czasu rodzenia pierwszego dziecka
Rodzina jest:
interpersonalnym systemem stosunków
wewnątrzgrupowych
systemem społecznym
rodzajem instytucji społecznej
(J. Rembowski)
Członkowie rodziny tworzą sieć wzajemnych
powiązań.
W systemie tym każda osoba z własną
indywidualnością nosi w sobie ślady całego systemu
Zmiana w funkcjonowaniu jednego elementu
pociąga za sobą zmianę całego systemu – zaczyna
on inaczej funkcjonować
(J. Bradshaw)
Rodzina poprzez właściwe stosunki
wewnątrzrodzinne tworzy więzi społeczne i
emocjonalne i najskuteczniej uczy jednostkę
budowania relacji poza rodziną.(Ackerman)
Więzi rodzinne powstają w wyniku
zespalania się oddziaływań wielu czynników:
biologicznych
psychologicznych
społecznych
ekonomicznych
innych...
Poszczególne osoby w rodzinie oddziałują na
siebie wzajemnie (sprzężenie zwrotne), gdzie
nie można określić które z zachowań było
przyczyną, a które skutkiem – oddziaływania
te można nazwać przyczynowością cyrkularną
(M. Braun-Gałkowska)
Na podstawie:„Osobowości rodzinne” David Field
1. Rodzina związków
2. Chaotyczna
3. Władzy
4. Opiekuńcza
5. Uwikłana
Definicja:
członkowie rodziny są powiązani, ale zachowują
odrębność;
rodzice współpracują ze sobą, to oni mają władzę;
na rodzicach można polegać;
szanuje się prawa i uczucia innych;
członkowie rodziny są zachęcani do rozwoju, odkrywania
swoich talentów i uzdolnień;
wszystkim zależy na rozwoju każdego członka rodziny.
Związek małżeński:
rodzice okazują sobie szacunek i zrozumienie;
każdy ze współmałżonków jest wystarczająco
silny jako jednostka; małżonkowie dobrze
sobie radzą w sytuacjach kryzysowych;
silny małżeński związek, dobre umiejętności
porozumiewania się i głęboka troska o siebie
tworzą harmonijną całość
Styl rodzicielski:
rodzice dbają o utrzymanie stałej struktury rodziny;
rodzice ustalają zasady i oczekiwania;
znają dobre strony dzieci i wspierają je;
autorytet rodziców jest utrzymywany i wspierany przez
obydwoje małżonków;
rodzice zapewniają poczucie bezpieczeństwa,
zaspokajają potrzeby miłości, akceptacji, kontaktu, więzi;
dzieci mają wystarczająco dużo swobody, aby być sobą, i
dużo ciepła, aby czuć się kochanym;
dziecko, które buntuje się jest szybko dyscyplinowane,
rodzice stosując określone środki dyscyplinujące nie obawiają się utraty miłości
dzieci;
rodzice wysłuchują swoich dzieci i pomagają im analizować ich myśli i uczucia
dzieci czują się słuchane i szanowane, rodzice zachęcają je do wyrażania swojego
zdania w sprawach dotyczących całej rodziny, a szczególnie spraw dziecka,
rezerwują sobie prawo veta, gdy decyzja dziecka jest niewłaściwa; rodzice
zachęcają dzieci do kontaktów z innymi;
dzieci są wdrażane do samodzielności, odpowiedzialności.
Dzieci:
mają poczucie bezpieczeństwa, rodzice zapewniają im spójne i stabilne
środowisko;
nie muszą zajmować się problemami ludzi dorosłych;
W trudnych sytuacjach dzieci mają wsparcie w rodzicach, także w okresie buntu
Dynamika życia rodzinnego:
rodzice narzucają właściwy model komunikacji, wzajemnego odnoszenia
się;
Pojawiające się problemy są ujawniane celem rozwiązania;
prośby dzieci są dokładnie analizowane;
Relacje w rodzinie są statyczne i dynamiczne (stałość i zmienność)
Rodzina chroni swojego wewnętrznego systemu wartości
Odejście dzieci z domu:
opuszczenie domu nie jest dramatycznym wydarzeniem;
opuszczeniu domu towarzyszy radość i smutek;
dzieci opuszczając dom przejawiają pewność siebie, są odpowiedzialne i
czują się przygotowane do życia. Rodzice pozostają nadal aktywnymi, lecz
odsuwają się na pewien dystans
dzieci z przyjemnością wracają do rodzinnego domu
rodzice starają się unikać nadmiaru rad.
Definicja:
rodzina jest pozbawiona więzi;
rodzina jest źle zorganizowana, rozdarta;
występują w niej ciągłe konflikty, dręczenie
innych swoimi problemami; dzieci są
ignorowane lub wykorzystywane;
nie istnieją bliższe związki pomiędzy rodzicami i
dziećmi.
Związek małżeński:
małżeństwo nie jest autentycznym związkiem, mało miłości lub
jej brak; małżonkowie często grożą sobie rozwodem
Brak energii na pielęgnowanie związku
Styl rodzicielski:
w postępowaniu rodziców wobec dzieci brak jest konsekwencji;
rodzice kierują się nastrojami;
dzieci pracują jak niewolnicy, są wykorzystywane, zdane tylko
na własną zaradność;
rodzice są nieodpowiedzialni;
postawę rodziców cechuje znieważanie
dzieci i wytykanie im błędów; rodzice grożą
dzieciom i używają wobec nich siły;
dyscyplinarne środki są surowe,
niesprawiedliwe;
kara ma na celu poniżenie dziecka.
Dzieci:
czują się niekochane, czują, że są ciężarem;
mogą stracić kontakt ze światem własnych
uczuć;
czasem mają poczucie, że są bardzo złe,
skoro rodzice ich nie kochają; czasem
przeżywają chęć zemsty, gniew, gorycz.
Dynamika życia rodzinnego: osoby żyją obok siebie, a nie wspólnie, razem – nie
zapraszają do domu znajomych, nie spędzają ze sobą czasu wolnego
Nie utrzymują dobrych relacji z innymiOdejście dzieci z domu: Dzieci odchodzą przedwcześnie, nie rozwiązawszy
konfliktów do domu rodzinnego wracają jedynie z poczucia
obowiązku Nie utrzymują kontaktu z rodzeństwem po
usamodzielnieniu się
Definicja:
rodzina ma wyraźną strukturę;
silne, wyraźnie określone oczekiwania wobec każdego z jej członków.
rodzicom brak umiejętności lub zainteresowania budowaniem relacji; trwałe
skoncentrowanie się na wynikach psuje relacje w rodzinie;
skłonność do krytycyzmu, wynajdywania wad powoduje brak bliskości i niechętne
nastawienie do siebie nawzajem;
rodzina przedkłada zasady ponad stosunki międzyludzkie; najważniejsze są
obowiązki domowe i zadania (łatwiej się mówi o nich, niż o uczuciach);
dzieci znajdują się pod silną władzą rodziców;
Panują w niej stosunki jednostronne autokratyczne: jeden rodzic jest szefem, drugi
asystentem szefa
Związek małżeński:
mąż i żona mają ściśle określone role, jeśli okazują sobie
miłość, to poprzez wykonywanie obowiązków (dzieci nie
widzą okazywania przez nich wzajemnych uczuć);
w rodzinie tej panuje interpersonalna próżnia
styl życia małżonków cechuje surowość;
rodzice nie spędzają wolnego czasu z sobą.
Styl rodzicielski:
dzieci mają poczucie, że życie składa się z listy obowiązków i
zasad;
żądanie wypełnienia obowiązków nie jest wyjaśniane;
rodzina władzy stosuje wojskowy dryl- rodzice nie dają
wskazówek, oczekują, że dziecko samo będzie wiedziało, jak
postąpić, a w razie złego wykonania zadania jest ono przez
rodziców strofowane;
rodzice nie zauważają postępów, przyjmując je za oczywiste;
nigdy zachowanie dobre nie jest dostatecznie zadowalające.
Dzieci:
wiedzą, co to znaczy praca;
traktują rodziców bardziej jak przełożonych stojących
wyżej w hierarchii, niż jak troszczących się opiekunów;
trudno im przyjść do rodziców ze swoimi problemami;
czują, że rodzice nie są z nimi, lecz przeciwko nim -
stąd wycofują się emocjonalnie.
Dynamika życia rodzinnego:
Trudności ze słuchaniem siebie nawzajem – każdy zajęty jest swoimi sprawami;
pójście rodziców na kompromis jest oznaką słabości, trudności są rozwiązywane
"silną ręką";
wspólnie spędzany czas jest wykorzystywany na pouczanie dzieci, jest więc dla
nich frustrujący.
Odejście dzieci z domu:
dzieci jak najszybciej starają się opuścić dom, by udowodnić, że potrafią sobie
poradzić;
odwiedziny w domu są wyrazem poczucia obowiązku;
dorosłe dzieci buntują się przeciw radom udzielanym przez rodziców, odwiedzają
ich z poczucia obowiązku
Definicja:
członkowie rodziny unikają niezgody, wolą spokojne środowisko;
rodzice unikają rozmowy o trudnych problemach;
Nie potrafią ujawniać swoich prawdziwych uczuć i opinii;
Rezygnują z indywidualności – lękają się napięcia lub braku
akceptacji
Czują się niepewnie w sytuacjach, w których ujawnia się brak
zgody
rodzina wspaniale sobie radzi w kultywowaniu rodzinnych
tradycji, we wzajemnej lojalności;
Ustrój demokratyczny, zorientowany na dzieci
Związek małżeński:
Relacja małżeńska stabilna, pozbawiona większych konfliktów
Życie rodzinne zorientowane na dzieci
Styl rodzicielski:
Dzieci otrzymują troskę i wsparcie;
rodzice pytają dzieci, czego pragną, aby te pragnienia spełniać
Rodzice często prezentują postawę nadopiekuńczą
Rodzice dbają o ciepłą atmosferę i nie stawiają zbyt
wygórowanych wymagań;
rodzice częściej grożą, niż egzekwują kary.
Dzieci :
mają władzę nad rodzicami;
Dzieci z rodzin opiekuńczych są zwykle dobrze przygotowane pod
względem społecznym. Okazują szacunek i dostosowują się do różnych
sytuacji w grupie.
Są zdolne do otwartości i nawiązują silne związki z innymi
Łatwo ulegają presji rówieśników
Dynamika życia rodzinnego:
Cechy charakterystyczne komunikacji to wrażliwość, szacunek i
kompromis w celu unikania konfliktów
w sytuacjach trudnych okazują sobie wsparcie i opiekę.
Odejście dzieci z domu:
rodziny opiekuńcze opóźniają moment odejścia dzieci z domu;
Dorosłe dziecko jest tylko pozornie niezależne – nadal oczekuje pomocy
dorosłe dzieci mogą wcale nie pragnąć opuszczenia domu;
opuszczając dom dorosłe dziecko może odczuwać wyrzuty sumienia,
ponieważ porzuca troskliwych i kochających rodziców;
dziecko boi się, czy poradzi sobie bez ich pomocy;
do domu dzieci wracają chętnie i często
Rodzina pochodzenia ma absolutny priorytet
uczucia dziecka oscylują pomiędzy żalem do rodziców (za brak
przygotowania do życia) i wdzięcznością za troskę, miłość i opiekę.
Definicja:
silne zorientowanie rodziców na siebie;
przesadna uwaga jest przywiązywana do wzajemnych relacji;
obsesyjne związanie z dziećmi;
rodzice zrezygnowali z małżeństwa jako podstawy rodziny;
rodzice, dążąc do przesadnej bliskości, naruszają granice prywatności
dziecka;
uniemożliwiają dziecku rozwój;
pielęgnują uzależnienie;
rodzice myślą i działają za dziecko;
rodzice są bardzo oddani swoim dzieciom i bardzo zaborczy.
Związek małżeński:
małżeństwo najczęściej jest nieszczęśliwe -
brak więzi owocuje nieprawidłowym
związaniem się z dziećmi;
związanie z dziećmi tak naprawdę służy
tylko zaspokojeniu potrzeb rodziców.
Styl rodzicielski:
poczucie zagrożenia, bądź obcości w relacjach małżeńskich
wywołuje koncentrację na dzieciach;
występuje manipulacja dziećmi (stawianie ich w sytuacji bez
wyjścia); w dzieciach wywoływane jest stałe poczucie winy
(,,gdybyś mnie kochał, to byś dla mnie zrobił to, czego
oczekuję").
Dzieci:
starają się dostosować do oczekiwań rodziców, odgadywać ich
pragnienia; nie są autentyczne;
mają trudności w sferze emocjonalnej.
Dynamika życia rodzinnego
dom i rodzina dominują w planach życiowych dzieci
w rodzinie panuje niepokój, napięcia;
najczęściej nie ma otwartych konfliktów, ważniejszy jest konformizm niż
szczerość;
nie wyraża się prawdziwych uczuć.
Odejście dzieci z domu:
z takiego domu dzieci nie odchodzą, nawet jeśli fizycznie się wyprowadzają;
dzieci nie mają prawa prowadzić samodzielnego życia;
rodzice manipulują także dorosłymi już dziećmi;
odejście z domu jest traktowane jako nielojalność wobec rodziny.
1) faza narzeczeństwa (do ślubu)
2) faz małżeństwa bez dzieci – tworzenie się
więzi małżeńskiej od ślubu do urodzenia dziecka
3) małżeństwo z dziećmi
4) rodzina z odchodzącymi dziećmi
5) faza pustego gniazda - od chwili opuszczenia
domu przez ostatnie dziecko do momentu
śmierci jednego ze współmałżonków
(wg. Laskowskiego)
Więź małżeńska bazuje na akceptacji męża/żony
jako:
typu psychofizycznego męskiego lub kobiecego
(sposobu ubierania się, sposobu bycia itd.)
towarzysza życia dzielącego troski i radości,
darzącego uznaniem, podtrzymującego, służącego
radą i pomocą
osoby wykonującej zawód i biorącej udział w
utrzymaniu domu
partnera seksualnego
ojca lub matki wspólnie posiadanych dzieci
gospodarza lub gospodyni domu
partnera w spędzaniu wolnego czasu i w życiu
towarzyskim
osoby kształcącej się i rozwijającej(wg. M. Ziemskiej)
Etap przygotowujący do życia małżeńsko-
rodzinnego,
Pełnienie ról kobiecych – męskich
Umowa zakładająca zawarcie w przyszłości
związku małżeńskiego
Związki partnerskie (chodzenie ze sobą) –
nieformalność relacji
Spotkanie dwóch odrębnych światów
Odrębne nawyki
Stworzenie wspólnego systemu
Podejmowanie nowych ról w trzech
aspektach: seksualnym, psychicznym i
społeczno-kulturowym
Wchodzenie w nowe role – ojca/matki
Odpowiedzialność za proces socjalizacji dziecka
Utworzenie się układu relacji: mąż – żona, rodzic –
dziecko, dziecko – dziecko
Tworzenie więzi na różnych płaszczyznach:• ekonomicznej
• społecznej
• subiektywno-psychicznej
• prawno-formalnej
• Seksualnej (małżonkowie)
Słabnięcie silnych więzi
wewnątrzrodzinnych między rodzicami a
dziećmi
Słabnięcie lub umacnianie się więzi między
małżonkami
Realizacja indywidualnych celów,
planów,zamierzeń
Stan zadowolenia w końcowej fazie życia
zależy od wydarzeń we wcześniejszych
etapach życia
Pojawia się tęsknota za dziećmi
Postawa to struktura poznawczo –
uczuciowo – wolicjonalna, ukierunkowująca
zachowanie człowieka wobec jakiejś osoby,
sytuacji czy problemu. Element
emocjonalny jest najważniejszym
elementem tej struktury.(Mądrzycki, Mika)
Postawa jest względnie trwałą dyspozycją
do oceniania przedmiotu i emocjonalnego
nań reagowania, a także względnie trwałym
przekonaniem o naturze i własnościach tego
przedmiotu oraz dyspozycją do zachowania
się wobec przedmiotu postawy.(S. Nowak)
1. Myślowy – wyrażony słowami (np. stwierdzenie o
dziecku: „on jest taki nieznośny” lub „jaki on
mądry”)
2. Uczuciowy – ekspresja emocji; ładunek
emocjonalny determinuje działanie w stosunku do
dziecka
3. Związany z działaniem – czyny (przytulenie
dziecka, skarcenie go)
Jest to nabyta, ale i utrwalona struktura
poznawczo – uczuciowo – wolicjonalna
ukierunkowująca zachowanie rodziców do
dziecka.
akcepta
cj
a
unikanie
przypadko
w
a
koch
ając
a
Nadmiernie opiekuńcza
Nadmiernie
wymagając
a Koncentracja uczuciowa na
dziecku
odtrą
cają
ce
zaniedbujące
1. Akceptacji przypadkowej
2. Akceptacji kochającej
3. Koncentracji nadmiernie
opiekuńczej
4. Koncentracji nadmiernie
wymagającej
5. Unikania odtrącającego
6. Unikania zaniedbującego
postawa unikająca: zaniedbywanie dziecka
w zakresie opieki nad nim a także w zakresie
zaspokojenia potrzeb emocjonalnych dziecka
postawa odtrącająca: nadmierny rygoryzm,
jawna wrogość, zaniedbywanie, stosowanie
nadmiernych kar, oschłość, agresywność;
postawa nadmiernie wymagająca: stawianie
dziecku zbyt wysokich wymagań, nieprzyznawanie
prawa do samodzielności, ograniczenie swobody,
stosowanie sztywnych reguł;
postawa nadmiernie ochraniająca: bezkrytyczne
podejście do dziecka, pobłażliwość, nadmierna
opiekuńczość, izolowanie społeczne dziecka;
(M. Ziemska)
Nadmiernie wymagająca
Nadmiernie chroniąca
Unikająca
Odtrącająca
Uznanie praw
Rozumna swoboda
Akceptacja
Współdziałanie
Wychowanie to świadomie organizowana działalność społeczna,
oparta na stosunku wychowawczym miedzy wychowankiem a
wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych
zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują
zarówno stronę poznawczo – instrumentalną, związaną z
poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na
nią, jak i stronę emocjonalno – motywacyjną, która polega na
kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego
przekonań i postaw, układu wartości i celu życia.
(wg. Okonia)
według H. Radlińskiej polega na pielęgnowaniu rozwoju, na
uczeniu sztuki odszukiwania i wyboru wartości istniejących
oraz czynienia z nich narzędzi własnego trudu, na
wzbogaceniu wiedzy, na wyrabianiu sprawności w
kierowaniu sobą i wykonywaniu pracy. Cechą wychowania
jest samorzutny rozwój wychowanków i związane z tym ich
wrastanie w środowisko. Wychowanie postrzegane tu jest
jako towarzyszenie rozwojowi ucznia.
Celowe sterowanie procesem uczenia się jednostki
Oddziaływanie na wszechstronny rozwój osobowości
Działanie, wywierające na człowieka określony wpływ
Zjawisko przenikające całe życie społeczne Dorastanie do zadań Kierowanie rozwojem
(Muszyński, Miller, Olbrycht)
Wychowanie rozumiane jest jako proces
bezpośredniego dokonywania zmian w
rozwoju dzieci i młodzieży poprzez osoby
dorosłe
Proces ten odwołuje się do konkretnych
strategii oddziaływania
Rozumiane jest jako wspomaganie rozwoju
Angażowanie młodego człowieka w proces
samowychowania, samorealizacji, pracy nad sobą
Wychowawca:
• Wchodzi w relacje oparte na współpracy i partnerstwie
• Zachęca do kierowania swoim rozwojem
• Nieustannie towarzyszy wychowankowi w jego sukcesach i porażkach
• Wspomaga w realizacji możliwości podopiecznego
złożoność,
intencjonalność
interakcyjność,
relatywność
długotrwałość
Metody wpływu osobistego (sugestia, perswazja, przykład
osobisty, wyrażanie aprobaty i dezaprobaty – gdy
wychowawca jest autorytetem);
Metody wpływu sytuacyjnego (nagradzanie wychowawcze,
karanie wychowawcze, instruowanie, organizowanie
doświadczeń wychowanka, wywoływanie antycypacji
następstw zachowań społeczno – moralnych, przydzielanie
funkcji i ról społecznych, ćwiczenie)
Metody organizowania środowiska społecznego
wychowanków
Metody indywidualne (modelowanie,
perswazja, technika zadaniowa, nagradzanie
i karanie);
Metody grupowe (kształtowanie odniesienia
porównawczego, nacisku grupowego,
kształtowanie systemu ról i norm grupowych,
kształtowanie grupowych wzorów życia).