Upload
khoivu23
View
231
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
1/74
HANOI UNIVERSITY OF TECHNOLOGY
INTERNATIONAL TRAINING INSTITUTE FOR MATERIALS SCIENCE
CCC PHC PH
PHN TPHN T
TRONG KHOA HTRONG KHOA H
NG PHNG PH
CH CCH CU TRU TR
P VP VT LT L
C VC VT RT R
C VC VT LIT LI
NN
UU
Dr. NGUYEN ANH TUAN
HANOI-2007
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
2/74
NI DUNG BI GING
CHNG 1: CU TRC CA VT RN
1.1. Cu trc nguyn t.1.2. Cht rn v cc lin kt trong cht rn.
1.3. Cu trc tinh th ca cht rn - Mng tinh th v i xng tinh th.
1.4. Cu trc vt rn v nh hnh.
CHNG 2: CC PHNG PHP NHIU X
2.1. Cs ca nhiu x - L thuyt tng qut.
2.2. Nhiu x tia X (XRD).
2.3. Nhiu xin t (ED).
2.4. Nhiu xntron (ND).
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
3.1. Mu - Hin vi quang hc (OM).3.2. Hin vi in t truyn qua (TEM).
3.3. Hin vi in t qut (SEM).
3.4. Cc loi hin vi khc (hin vi laze ng tiu, hin vi tia X, hin vintron,....).
NATuan-ITIMS-200
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
3/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
3.1. Mu - Hin vi quang hc (OM)
3.2. Hin vi in t truyn qua (TEM)
3.3. Hin vi in t qut (SEM)
3.4. Cc loi hin vi khc
NATuan-ITIMS-200
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
4/74
Cch y hng nghn nm, con ngi tm cch truyn t nhng iuquan st thy trong t nhin bng cch s dng hnh nh - v li.
Lascaux Cave in Southern France 15,000 years B.C.E.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
3.1. Mu - Hin vi quang hc (OM)
- Slc lch s
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
5/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Nm 1646: Bung ghi nh di ng
(Portable Camera Obscura) ra i(khng r tc gi).
NATuan-ITIMS-200
Nm 1544: Hnh nh u tin v
camera (Camera Obscura)c cng b (khng r tc gi).
Bung chp nh n gin chgm 1 l nh nhng tia nng
mt tri c th chiu vo v tonh trn bc tng pha idin.
Camerany c xy dng
nhm mc ch g (?) cha cr: nghin cu thin vn, lmng h, lch hay nghin cuquang hnh hc (vt l).
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
6/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Nm 1665, Robert Hooke (1635 -1703) xut bn
quyn sch nhan Micrographia, trong c
nhiu bc tranh m t li nhng quan st bng
knh hin vi (microscopic) v knh thin vn
(telescopic). Trong s nhng bc v ny c mt s
l nhng "nh" quan st sinh vt ln u tin.
Hooke l ngi u tin t ra thut ng "t bo" -cell- trong sinh hc, ci m ng lin tng n khi
t ra thut ng ny l nhng cn phng nh ca
cc thy tu ni lin nhau nhnhng ci l
("cellula").
NATuan-ITIMS-200
"nh" hin vi u tin do Robert Hooke
quan st c bng knh hin vi OM, chothy cu to ca l cy c dng gm cct bo ("cell").
Hnh nh ca con b cht do Robert Hookequan st c bng knh hin vi OM t ch,ln u tin cho thy nhng chi tit trn thn
ca n.
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
7/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Nm 1870:nh ni (Stereograph
Cards) ra i (khng r tc gi).
NATuan-ITIMS-200
Nm 1769: Bung ghi nh kiu bn (Table
Camera Obscura) ra i (khng r tc gi).
nh ni (Stereograph Cards)
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
8/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Mt thit b chp nh nhng
nm 1870 (Photographic
Equipment: Stereoscope)
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3 CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
9/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
Joseph Nicephore Nipce (1765 - 1833) l ngi u tin trn th gii to ra nh
chp (photograph) vo nm 1827. ng l ngi say m k thut quang khc
(lithography) trong vic to nh vi s gip ca cu con trai l ha s. Vo nm
1814con trai ng tham gia qun i v d trn nh Waterloo, nn khng tham gia
c cng vi ng nghin cu v k thut to nh, ng t b k thut quangkhc v tm kim phng php khc thu c nh. Sn phm ca ng c t
tn l Heliographs - bn khc bng nh sng mt tri (theo ting Greek c ngha l
"of the sun").
1795
K thut lm nh
Joseph Nicphore Nipce.View from the Window at Le Gras. 1826. Heliograph. Bc nh ra i u tin trn TG (1826)
CHNG 3 CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
10/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VILouis Jacques Mande Daguerre 1787-1851, mt nh ho hc, ng thi l mt
ngh sngi Php.
Ngi to ra kiu chp hnh daguerre:Chp nh, hay "vit bng nh sng", l qutrnh m mt hnh nh c ghi li m khngcn phi v g thm vo.
Daguerreotype.
NATuan-ITIMS-200
Mt bc tranh c chiu su ca buil khnh thnh n th Salomon(tranh ca L.J.M. Daguerre, 1836)
CHNG 3 CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
11/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Bc nh u tin c lm theo kiuDaguerreotype l bc nh chp Tngthng MAbraham Lincoln (~ 1846/1847)
NATuan-ITIMS-200
Daguerreotype l mt kiu chp nh
mnh dng bn c to trc tip,
khng c gc "m bn", trong hnhnh c hin trc tip ln trn mt b
mt bng bc c ph mt lp cc ht
mui halogen ca bc bng cch cho
bay hi it ln, sau c nh bng
nhgng. V sau brom v chlor
c thay th lm gim thi gian hin
nh.
Kiu chp hnh daguerre
- Nguyn l ti to hnh nh
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
12/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
Bc nh mu u tin trn th gii
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
13/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
Nguyn l to nh trong cc dng c quang hc
Knh hin vi:
Vt Vt knh nh trongvt knh
Th knh
nhtrongthknh
phng i ca hin vi:
K SD/fv.kft.k
D l kh.cch nhn tt nhtS l t s di ng knh hin vi
D
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
14/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
Nguyn l to nh trong cc dng c quang hc
Knh thin vn:Vt knh
phng i ca knh thin vn:
K= tg/tg fv.k/ft.k
Th knh
Knh thin vn Kepler
Knh thin vn Newton(vin vng phn x)
Th knh
Gngcu
lmZ
Knh thin vn Lomonoxov
Th knh
Gngcu
lm
Z
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
15/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
3.1. Mu - Hin vi quang hc (OM)
3.2. Hin vi in t truyn qua (TEM)
3.3. Hin vi in t qut (SEM)
3.4. Cc loi hin vi khc
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
16/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
Mt s mc lch snh du sra i v pht trin ca hin vi in t
1897 Discovery of the electron by J.J. Thompson 1924 P. De Broglie: particle/wave dualism
1927 Hans Busch: Electron beams can be focused in an inhomogeneous magnetic field.
1931 Max Knolland Ernst Ruska built the first TEM 1938 Scanning transmission electron microscope (M. von Ardenne)
1939 First commercial TEM by Siemens (Ruska, von Borries)
1943 Electron energy-loss spectroscopy EELS (J. Hillier) ~1940 Basic theoretical work on electron optics and electron lenses (W. Glaser, O. Scherzer)
1951 X-ray spectroscopy (R. Castaing)
1956 First lattice image (J. Menter)
1957 Multi-slice method (J. Cowley, A. Moodie)
1964 First commercial SEM by Cambridge Instruments
~1970 HRTEM microscopes with a resolution better than 4
1986 Nobel prize for E.Ruska (together with G. Binning and H. Rohrer, who developed the STM)
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
17/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Th nghim u tin ca J.J. Thompson
Th nghim th hai ca J.J. Thompson
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
18/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Th nghim th ba ca J.J. Thompson
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
19/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
CC PHNG PHP HIN VIIN T
TEM (Transmission Electron Microscopy)
Bright Field (BF)/ Dark Field (DF)
High-Resolution Transmission Electron Microscopy (HRTEM)
Energy Filtered Transmission Electron Microscopy (EFTEM) Electron Diffraction (ED)
STEM (Scanning Transmission Electron Microscopy)
Bright Field (BF)/ Dark Field (DF) High-Angle Annular Dark Field (HAADF-STEM)
AEM (Analytical Electron Microscopy)
X-ray spectroscopy
Electron Energy Loss Spectroscopy (EELS)
Electron Spectroscopic Imaging (ESI)
SEM (Scanning Electron Microscopy)
Secondary Electron Imaging (SE) Back-scattered Electron Imaging (BSE)
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
20/74
Transmission Electron Microscopy
ErnstErnst RuskaRuska
&&Max KnollMax Knoll
19321932
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
21/74
Transmission Electron Microscopy
Bill LaddBill Ladd
19391939
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
22/74
EMBEMB19401940
James Hillier - RCA
NATuan-ITIMS-200
Transmission Electron Microscopy
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
23/74
Electron Sources
Thermionic Emitters
Field EmittersNATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
24/74
CNG THOT
Nng lng (hoc cng) cn bt int thot hn ra khi b mt kim loi.
Nng lng ny phn nh mc lin kt
cht nhth no ca cc nguyn t b mt
kim loi ( gi) cc in t ca chng.
NATuan-ITIMS-200
Electron Sources
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
25/74
Ngun in t pht x nhit(Thermionic Emitters)
S dng nhit thng cng thot ca kim loi
hay tinh th cht rn.
Tungsten Filament (W)
Lanthanum Hexaboride LaB6(c nng sut pht x nhit cao hn)
NATuan-ITIMS-200
Electron Sources
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
26/74
Ngun pht x bng si dy W
(m.t. W: 3410 oC.)
NATuan-ITIMS-200
Electron Sources
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
27/74
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
28/74
Nhit c to ra tdy in tr ring,
hoc gn trc tip vi gm, hay sdng bng/di in trt nng
gng bng gm.
Bng cch dng filamentcch ly
khi dng t
NATuan-ITIMS-200
Electron Sources
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
29/74
Similar in design to atungsten filament
NATuan-ITIMS-200
Electron Sources
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
30/74
LaB6 Emitters
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
31/74
NATuan-ITIMS-200
Nguyn l ca sng in t pht x nhit
in trng giatc cc in tpht x nhit
Hnh thnhchm tia int phn k
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
32/74
Filament Current(Heating Current) - Dngchy qua emitter (ng ra,
dng chy qua filament, lmt b phn ca emitter).
Beam Current- Dng cpht bi emitter.
NATuan-ITIMS-200
Cu to ca sng in t
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
33/74
Si t lch tm
Sng lch ngang
Sng b nghing
NATuan-ITIMS-200
S lch trc ca sng in t
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
34/74
Ngun in t pht xtrng
n tinh thW c n mn to thnh mi nhn
S pht x ca in t l do b bt ra khi nguyn tdi tc dngca in trng cao.
NATuan-ITIMS-200
Electron Sources
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
35/74
Mt tip nhn pht xtrng c th
lnh hoc c thc tr gipnhit lm tng khnng thng
cng thot b mt, nhng cbn
vn phi c t di mt in
trng cao, t nht ~ 3 keV.
NATuan-ITIMS-200
Nguyn l ca sng in t pht xtrng
(pht x lnh)
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
36/74
So snh v sng in t trong SEM s dng cc kiu khc nhau.
Ngoi ra cn phi ti vn v gi thnh v thi gian sng tng ng:
Cost: W= $15 LaB6 = $400 F.E. = $6000
Lifetime: 100 hr 1000 hr 5-8,000 hr.
NATuan-ITIMS-200
Electron Sources
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
37/74
Vn quang hnh hc ca chm tia in t
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
38/74
- i vi hin vi truyn qua TEM (Transmission Electron Microscope)
S dng cc dng c quang hc (Optical instrument
) l cc thu knh t (lcc cun nam chm in) to nh.
- i vi hin vi qut SEM (Scanning Electron Microscope)
Khng s dng cc dng c quang hc (v th khng c cc cun dythu knh t to nh) nhng s dng quang hc ca in t(electron
optics). Hnh thnh mi d (Probe) v dng c pht hin tn hiu.
NATuan-ITIMS-200
- S phn x, hay s r, un cong ca chm tia
ri ti c gy ra khi bc sng i vo mtmi trng c mt quang hc khc nhau.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
39/74
- V d trong quang hc nh sng, l khi bc sng ca nh sng truynt khng kh vo mi trng thu tinh. Trong hin vi in t chc chn
khng trong ct knh hin vi, vi mt quang (chit sut quang) bng
1.0, trong khi chit sut ca thu tinh cao hn nhiu.
NATuan-ITIMS-200
- Trong quang hc ca in t, chm tia in t khng thi vo mt thuknh thng thng vi chit sut quang hc khc nhau. Thay vo ngita s dng mt lc no sao cho gy ra hiu ng tng tnhgy ra
vi tia quang hc nh sng un cong tia. l lc tnh in hay lcin t.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
40/74
- Trong quang hc cin: Chit sut thay i t ngt (do chs khc
x cng thay i t ngt) b mt, v khng thay i gia cc b mt
( l mi trng ng nht, nhthy tinh chng hn).
S khc x nh sng b mt phn cch gia hai mi trng c chit
sut khc nhau lm cho n c khnng c dng to ra nhng thu
knh to nh. B mt thu tinh c thc ch to c cc dng khc
nhau: li hay lm.- Trong quang hc ca in t: sthay i ci gi l chs khc x l dn
dn. Do cc tia b un cong lin tc m khng b b gy.
S khc x ca in t c thc thc hin bng cc trng trongkhng gian gia cc in cc c tch in, hoc cun solenoids, v cc
trng ny c th cho rng chphn b ph hp vi l thuyt trng.
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
41/74
Thu knh tnh in
i hi phi c mi trng chn khng rt cao v sch trnh s phngcung la in qua cc tm in cc.
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
42/74
Thu knh hi t
NATuan-ITIMS-200
Thu knh tnh in
Thu knh phn k
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
43/74
Khi c dng in chy qua cun dy n s to ra ttrng mnh tm ca cun dy.
NATuan-ITIMS-200
Thu knh in t
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
44/74
Cc ming cc bng st c to khev t tm nhm tp trung ng sc
t, do lm tng t lc v c tc dngun cong cc tia in t.
NATuan-ITIMS-200
Thu knh in t
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
45/74
NATuan-ITIMS-200
Thu knh in t
S un cong cc tia in t bi t lcti khe t ca ming cc t bng st.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VINguyn l ca thu knh t: s un cong cc tia in t
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
46/74
NATuan-ITIMS-200
Nguyn l ca thu knh t: s un cong cc tia in t
Cc in t khng nm trn trc hay lch khi trc s b tcdng ca t lc B gm hai thnh phn: hng dc theo trc(BL) v hng tm trc (BR). Chc cc in ti dc theotrc mi chu tc dng ca cc lc xuyn tm cn bng ttc cc pha ca cc thu knh. Cc in t lch khi trc s
chu tc dng ca lc hung tm khng u nhau, v gy rachuyn ng xon quanh trc quang hc.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
47/74
- Cc in t c thnh phn vector
vn tc lch khi trc quang hc sthc hin chuyn ng xon c vi
bin tng dn t ngun in t,
t ln nht tm cun thu knh,
v gim dn khi ra khi cun thuknh t. Tc dng nhl hi ttia
in t b phn k pht ra t ngun
pht.- Chiu di ttiu c xc nh l:
f= K(V/I2)
Trong Kl hng s do s vngdy v hnh hc ca cun thu knh
quy nh. Vl in p gia tc, Il
dng in qua cun thu knh (mA).
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
48/74
Cng ttrng c xc nh bng s vng dy v cng dng in quacun dy thu knh. Khi cng dng bng zero, (thu knh yu v khng c ttrng) stng ng vi di hi t l v hn (tiu im v cng), trong khi cc
thu knh c cng dng ln (cc thu knh mnh), di hi t rt ngn (tiuim gn tm knh t).
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
49/74
S quang hc chm tia in t
trong h gm cc thu knh t trong knh hin vi TEM
Phn cbn ca TEM l a ra nhc phng i ca mu ln mnhunh quang. Bn thn nh ny lkt qu ca tng phn to bi giacc chm tia ca cc in t b tnx bi mu i vi cc in t khngb tn x.
NATuan-ITIMS-200
Knh t c nhim v lm cho chmtia in t ri ln mu hu nhlchm song song.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
50/74
Trong thc t mt TEM hin i cnhiu linh kin, thnh phn quang hc
khc na, bao gm mt cp knh t
(condenserI, II), cc b chnh quang
sai (stigmators), cc cun lm lch
(deflector coils), mt t hp cc thu
knh trung gian (intermediate lens) v
cp thu knh phng (projector lens), vcc loi khe hn ch chm tia
(aperture) khc nhau: khe knh t, khe
vt knh v khe trung gian ( thc hin
ch nhiu x).
NATuan-ITIMS-200
Khi chiu chm tia in t song
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
51/74
Khi chiu chm tia in t song
song vo mu, mt s b tn x(n hi v khng n hi), v
mt phn in t b tn xn hi
nn sn c mn hnh nhng
nhng v tr khng thch hp,gy ra tn hiu sai lch. V vy
nhng tia ny ng gp vo vic
lm gim cht lng ca nh (lmnh b phai mi). hn ch
chng, ngi ta t mt ci khe
hp (aperture) hn ch cc tiab tn x ny pha di mu,
gi l khe vt knh (objective
aperture).Xem hnh slide sau.
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
52/74
NATuan-ITIMS-200
Mu
Xem hnh slide sau.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
53/74
C thanh g mu v apertureu c lm bng vt liu khng t tnh khng lm nhiu, gy nh hng lm mo ng sc, do lm mt khnng hay sai lch hi t ca thu knh t. Cc vt liu thng dng lng, ng thau hay bch kim.
NATuan-ITIMS-200
Cn g muKhe hn ch
(Aperture),thng c nhiul vi cc ng
knh khc nhau
Ming cc pha trn
Ming cc pha di
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
54/74
- Mt nh TEMc to ra t
cc in t khng b tn xp ln mn hnh. Cc in
t b tn xkhng p ln
mn hnh s to thnh vngti trn mn hnh.
- Cc tia tn x no ti c
mn hnh s gy ra lm m
nht tng phn c to
ra tng phn nh (en-
trng) do tng quan gia
cc tia khng b tn x v cctia b tn x.
NATuan-ITIMS-200
Mn hnh
Mu
Cc tia int b tn x
Cc tia in t song
song chiu vo mu
Cctiai
nt
khngbt
nx
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
55/74
Khi khe vt knh c m nh, s hn ch hoc ngn chn c cc int b tn x, v vy lm tng tng phn nh nhng cng lm gim ng kmt na gc ca ri ( sng)i vi thu knh phng, do lm gim phn gii v sng ca nh. Ngoi ra khe hn ch cn c tc dng
gim cc hin tng quang sai (aberration), nhcu sai (sphericalaberration) v sc sai (chromatic aberration)
NATuan-ITIMS-200
Cc sai hng do thu knh
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
56/74
g
V di hi t fca cc thu knh ph thuc vo cng ca thu knh( mnh, yu ca thu knh tdo cng ttrng quy nh), nn cc tiain t c bc sng khc nhau s b hi t nhng v tr khc nhau. Squang sai v sc (Chromatic aberration) ca mt thu knh sc biu
hin di dng cc ng rim, hay vn (fringes) xung quanh nh do cmt vng t tiu.
NATuan-ITIMS-200
Vng t tiu
Cc tia cng xa trc (cng gn mp thu knh) cng
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
57/74
Cc tia cng xa trc (cng gn mp thu knh) cnggy ra hin tng quang sai v sc. Do vic sdng cc khe hn ch cng s gim c hintng ny, bn cnh lm tng tng phn.
NATuan-ITIMS-200
Trong hin vi in t s dng thu knh t,cc tia c bc sng ngn, ng vi nng
lng cao, t mp ca thu knh t b nhhng hn, s b un cong yu hn, nnhi txa hn ( di hi t ln). (iu nyl ngc vi quang hc ca nh sng: cc
tia c bc sng ngn (blue) b lch nhiuhn, v c di hi t ngn).
Trng hp hin vi in t
Trng hp hin vi quang hc
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Cc sai hng do thu knhH thu knh kp
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
58/74
- Trong quang hc thng thngngi ta hiu chnh hin tng quang
sai v sc bng cchtor hp cc thu
knh hi t v phn k vi nhau. H
nhvy c gi l thu knh kp.
NATuan-ITIMS-200
H thu knh kp
LEO Gemini Lens
- Trong hin vi in t, cc thu knhkiu kp, t hp hai loi thu knh hi
t v phn knhtrong quang hcc thc hin bng cch ghp mtthu knh t (hi t) vi mt thu knhtnh in (phn k). Cc thu knh nh
vy trit tiu c hin tng sc sai,nn gi l thu knh tiu sc(achro-matic lens).in hnh l thu knhLEO Gemini.
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Cc sai hng do thu knh
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
59/74
- Tuy nhin, cch n gin nht hiu chnh hin tng sc sai l s dngcc tia n sc chiu. Vi hin vi in tiu i hi phi c in p gia
tc cc k n nh ngun tia in t chiu l n sc (monochromatic).
- Tuy nhin, khi in t b tn x khc nhau vi mu s gy ra hin tng thayi bc sng (thay i sc), do thay i nng lng (tn xkhng n hi),
dn n xut hin hin tng sc sai nh nu trn.
NATuan-ITIMS-200
Chm tia n sc khnggy ra hin tng sc sai
Chm tia tin sc
Chm tia btn x v tr thnh a sc
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Cc sai hng do thu knh
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
60/74
Mt hin tng khc lin quan n sai hng do thu knh l cc tia vi ccbc sng khc nhau khi vo v ra khi trng thu knh di cc gc khcnhau, gy ra s sai lch trn hnh nh vi tn gi l cu sai(sphericalspherical
aberration). Ging nhsai hng v sc sai trn y, cu sai cng dn ti cctia b t tiu nhng v tr khc nhau.NATuan-ITIMS-200
A B C
Hnh ct vunggc vi trc quang
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
61/74
Cu sai ng k ngoi bin ca thu
knh, do vi mt l nh hn ch chm
tia c s dng cng s lm gim i rt
nhiu hin tng ny.y cng l cch
tt nht gim hin tng cu sai.
NATuan-ITIMS-200
Nu cc thu knh khng
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
62/74
g
hon ton i xng, vt sc hi t trn nhng mt
phng tiu khc nhau, gy ra
hin tng lon th trn
nh (astigmatic). Kt qu lnh b mo m, vn vo.
NATuan-ITIMS-200
Hin tng tri khe hn ch (aperture)cng gy nn hin tng lon th.
- Hin tng lon th trong quang
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
63/74
Hin tng lon th trong quang
hc c iu chnh bng cchlm cho mt thu knh no sai
lch tng ng hiu chnh li
sai lch ca thu knh gy ra lonth do b mo.
- trong hin vi in t, ngi ta
s dng b stigmator. l mt
ci vng (ring) nam chm in nh
(vng dy dng dt to ra t
trng) t xung quanh chm tiain t y v ko chm tia
ny lm cho n c trn hon
ho hn.
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Chn khng cho hin vi in t
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
64/74
i hi cc mc chn khng khc nhau nhng tng khc nhau trong TEM:
Gun: 10-9 Torr
Specimen: 10-6
TorrChamber and Camera: 10-5 TorrNATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
65/74
Hbm, van v o chn khng
Pir= Pirani Gauge
V = ValveODP = Oil Diffusion Pump
Pen = Penning Gauge
Igp = Ion Getter PumpPVP = Pressure Variable Pump
(rotary)
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
Cc hin vi in tin p
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
66/74
A million volt (MeV) TEM must maintain anaccelerating voltage that is stable to within 0.5volts. With this coupled with a field emission
source one can achieve resolutions that are inthe range of 0.5
NATuan-ITIMS-200
trung bnh v cao
A 3 MeV (3000 kV) TEM of Hitachi
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
67/74
NATuan-ITIMS-200
Operator
Intermediate Voltage (200Intermediate Voltage (200--400 kV)400 kV)CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
68/74
JEOL JEMJEOL JEM--4000FX4000FX
Hitachi HHitachi H--9000NAR9000NARNATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
69/74
3.1. Mu - Hin vi quang hc (OM)
3.2. Hin vi in t truyn qua (TEM)3.3. Hin vi in t qut (SEM)
3.4. Cc loi hin vi khc
NATuan-ITIMS-200
CHNG 5: CC PHNG PHP PHN TCH PHThit b:
EDXS t SEM
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
70/74
EDXS trong SEM
NATuan-ITIMS-200
Bung mu
Hbay hi trong
chn khng chunb mu SEM
CHNG 5: CC PHNG PHP PHN TCH PHS cu trc bn trong
ct knh ca SEM
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
71/74
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
72/74
3.1. Mu - Hin vi quang hc (OM)
3.2. Hin vi in t truyn qua (TEM)3.3. Hin vi in t qut (SEM)
3.4. Cc loi hin vi khc
NATuan-ITIMS-200
CHNG 3: CC PHNG PHP HIN VI1. Hin vi laser ng tiu (Confocal Microscopy)
2. Hin vi hunh quang (Fluorescent Microscope)
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
73/74
q g ( )
3. Hin vi tia X (X-ray Microscope)4. Hin vi neutron (Neutron microscope)
NATuan-ITIMS-200
Crystal Structure
7/22/2019 PTCT 3 Cac Phuong Phap Hien Vi
74/74
NATuan-ITIMS-200