1

01/08 08/15 - nulla-otg/quindesch

02/08

03/08

«Masturbaziuns» è il pled da l’onn 2007nova seria: la lavur en il biro grond a cuirarenzo sa taglia da far la barba

annada 14 Glion pretsch frs. 45.–/onn

07/03

08/03

01/03

09/03

10/03

11/03

12/03

01/04

02/04

03/04

04/04

05/04

06/04

07/04

08/04

09/04

10/04

11/04

12/04

01/05

02/05

03/05

04/05

05/05

06/05

07/05

08/05

09/05

10/05

11/05

12/05

01/06

02/06

03/06

04/06

05/06

06/06

07/06

08/06

09/06

10/06

11/06

12/06

01/07

02/07

03/07

04/07

05/07

06/07

07/07

08/07

09/07

10/07

11/07

12/07

2

swedish design 3

da Sandra Monn

recepts per purtar variaziun

en tes pachet da lunch 4

da Silvana Derungs

lönsch – ina biografia 5

dad Astrid Alexandre

derivanza tg´è betg 08/15 6

da Catrina Waldegg

in di ch´igl origin 08/15

ei Miu telefonin 6

da Flurina Cajochen

era renzo ha cavels el nas 7

da Silvana Derungs

il biro grond 8

da Chatrina Josty

eu, eu ed eu: fictiv e flexibel 9

dad Anna Serarda Campell

che vita da chans 10

«aus wird besser»

da Fadrina Estrada

giuru: la seria 11

da Sara Hermann

engiavinera 12

fuMetto 12

da Jon Bischoff

container 13

iMpressuM 14

ord la quotidiana 15

Editorial 162da Silvana Derungs

l´usitada rauba da schaner

Il december è il mais da trair bilantscha,

guardar enavos e far plans e propiests per il

futur u almain per l’onn vegnent u almain per

las emprimas emnas da l’onn vegnent.

Il schaner è il mais da las midadas, il mais da

l’acziun, il mais da la consequenza, il mais

dad exequir ils propiests dal december. U

almain las emprimas duas emnas dal schan­

er; las proximas emnas èn savens quellas da

l’enconuschientscha da l’atgna flaivlezia.

Basta, PUNTS arriva qua vers la fin dal mais

per as purtar in zichel schlantsch e frestgez­

za cun sia colur melna – ma er in zichel nor­

malitad cun noss tema 08/15 e cun in’ediziun

normala da las PUNTS (datti insumma quai?).

Ma normal / sco adina / il medem n’è betg tut

restà tar las PUNTS.

Noss chauredactur Ursin ha ditg adia il decem­

ber. Ses post hai jau dastgà surprender. Era tar

il rest da la redacziun hai dà midadas; co che

quella sa cumpona pudais vus eruir cun leger

las PUNTS u cun guardar l’impressum u cun

visitar nossa pagina d’internet www.punts.ch

Jau less anc giavischar in bun onn a vus lec­

turas e lecturs da las PUNTS ed as giavisch

bun divertiment cun la lectura, cun propi­

ests, recepts, engiavineras, comics, midadas e

r esignaziuns.

Halt tut la rauba normala da schaner.

cuntEgn 162

3

ina habitaziun ch’ei drizzada en cun

Mobilias d’iKea ei 08/15. ina Mobilia

dalla casa iKea enconuschan ins

gia da lunsch. tut quellas Mobilias

e products cun in nuM suedes han in

cert design che tradescha danunder

ch’ellas derivan.

Mia emprema viseta ell’IKEA hai jeu fatg ils

nov da december 2006. In di ch’jeu embli­

del forsa mai pli! Quei ei stau mia emprema

viseta ed entochen uss era mia suletta vi seta

tier IKEA. Baul la damaun eran nus semess

sin via. Quei unviern haveva ei aunc neviu

ton sco nuot. Denton quella damaun ei la

bischa gronda arrivada. Las vias eran mise­

rablas per carrar cun auto. Aunc sin l’auto­

strada vesevan ins mo scrottas da neiv. Ei era

ina sonda. Dallas nov arvevan las portas digl

aschinumnau «paradis» da mobilias. La spe­

ronza dad ir baul per untgir il ravugl da glieud

ei gia sesligiada avon l’entrada digl ascensur.

Gia tschiens da persunas spitgavan. Arrivai

en l’endretga alzada, havein nus teniu mirau

suenter las mobilias ch’jeu duvravel. Mobilias

per drizzar en ina combra. L’elecziun era pulit

gronda. La decisiun, tgei letg, tgei plumatschs,

tgei tapet, tgei madrazza, tgei tergida da letg,

tgei cazzola, tgei stanga da vestgadira, tgei

meisa e tgei suppia ei spert stada curdada.

Survetsch plitost magher

Il survetsch dalla casa da mobilias IKEA ei

denton nuot. Survetsch dat ei buc. Segir, ils

prezis ein favoreivels. Fetg favoreivels. Tut igl

uorden ch’ins giavischa ston ins denton encu­

rir ensemen sez. La cussegliaziun ei magra.

Ins sesenta spert in tec sepiars. Cunzun lu,

cu che era il vendider sa buca nua ch’el duei

encurir quei ch’ins giavischa e leu nua ch’ei

havess dad esser, eis ei semplamein buc!

Arrivai alla cassa, havein nus stuiu constatar

che duas numeras muncavan. Per las mobilias

grondas ch’ins saveva buca transportar sil carr

stuevan ins nudar ina numera sin in cedel.

Ussa haveva ei num da turnar aunc inagada

anavos e nudar quellas numeras. Bugen ni

nu idis. Puspei anavos tier las cassas tunscheva

la colonna entochen tiels regals da mobilias.

In’ura pli tard havevan nus cargau tut egl e

sigl auto. Sin via o dalla garascha stevan nus

tuttenina avon ina barriera ed in automat che

leva ina carta. Per quei ser vice e per la summa

aulta che nus havevan gest schau el «para­

dis» da mobilias leva IKEA uss era aunc enza­

tgei pil parcadi! Mo ella garascha era negliu

in automat. Tuttina havein nus stuiu menar

entuorn, cunquei che nus vegnevan buca

vinavon. Igl automat havein nus anflau zup­

paus vid ina preit denter l’entrada dalla stizun

e la garascha.

Senza dubi: las mobilias ed ils accessoires dad

IKEA sepresentan en in design modern e bi.

Il prezi ch’ins sto denton pagar en fuorma da

pazienzia, capientscha e gnarva ei per mobi­

lias da 08/15 absolut memia aults.

SwEdiSh dESignda Sandra Monn

4

rEcEptS pEr purtar variaziun En tES pachEt da lunch 08/15 da Silvana Derungs

preparar in pachet da lunch è per

intgins insatge norMal, perquai

ch‘els Mangian da Mezdi forsa adina

«da fraid». per autras èsi l´excepziun.

Ma Mintgina ha franc ses pachet da

lunch standard.

Dacurt, durant il return a chasa suenter in

di da skis cun mia sora, durant mangiar noss

sandwichs, ma sun jau dumandada, tge ch’in

sandwich normal è insumma. Perquai che

mia sora n’era betg cuntenta ch’il sandwich

preparà da mai sa cumponiva be da paun e

chaschiel. Paintg n’hai jau betg gugent en mes

sandwichs da chaschiel e mustarda n’aveva

ella betg gì en frestgera quella damaun. Alura,

durant mangiar nossas mandarinas, ans essan

nus dumandadas tge ch’in pachet da lunch

cuntegnia normalmain. Ed jau hai dumandà

vinavant. Las rispostas animeschan forsa dad

era midar ina giada tes pachet 08/15 – sche­

bain che quai ch’è normal na sto betg esser

nausch. Ma in zic variaziun avra mintgatant

l’orizont.

En miu sandwich met jau adina autras chaus­

sas (pel pli salami u schambun), la cucume­

ra na dastga dentant mai mancar. Lura anc in

fritg, savens in mail, ina tschigulatta ed insa­

tge da baiver. Gabriela, 29

Tost cun paintg, ina talgia chaschiel e paiver.

Daniela, 19

In paunin («vollkorn unbedingt») cun pulpa

e cucumera, ina rivella blau, in mail e sco

de ssert in riegeli kinderschokolade (60 raps al

kiosk). Chatrina, 23

Cider, tschigulatta, in mail, in sandwich cun

gruyère e painch, salsiz, balisto. Rico, 26

In sandwich cun painch, maionesa, sala­

ta e chaschiel, in mail, in farmer da mel, ina

tschigulatta da Lindt ed in mez liter aua.

Bernadette, 26

Paunin cun chaschiel, fritgs. Ev. ina salata da

macaruns cun legums ed il pli impurtant è la

tschigulatta sco dessert. Annatina, 24

Dus sandwichs cun mustarda, salata, cucume­

ra en aschieu, ev. tomata, tagliadiras (impur­

tant è però: senza painch), in mail, farmer, té.

Catrina, 17

«In da mes favorits ei paun cun “hüttenkäs“

e “fleischkäs“. Ei bu propi romontsch persu­

neter aber bien!» Ursin, 22

Remarca da la redacziun per quels e quellas

che han fatg il propiest da consultar mintga­

tant il vocabulari per tscherts plaids: ils pleds

rumantschs per quels sura èn: chaschiel frestg

granulà e charniez.

Paun stgir, pischada sin ina vart dal sandwich,

chaschiel frestg da la migros sin l’autra vart,

cucumeras en aschieu ed il pli impurtant: il

chaschiel (gruyère, appenzeller u x­ina aczi­

un da la migros). L’enviern anc in’oranscha u

mandarinas. Betg d’emblidar è bler da baiver,

quasi semper sirup (preferids èn sirup da

citrona u da grapefruit). Mario, 26

Per anc communitgar mes lunch normal: in

paun stgir cun mustarda e chaschiel (sche

jau hai peda da preparar, lura ma fetsch jau

in sandwich da paun stgir cun mustarda,

chaschiel, smatg puletg (surs.: curetg, tud.:

Kümmel) en il chaschiel ed agiunsch forsa anc

ina cucumera. E sche jau fetsch insatge excep­

ziunal ed hai plaz per las superboxas da t u p ­

perware, lura è quai ina buglia da bircher), in

fretg da stagiun (mail, pair, mandarina, oran­

scha), mintgatant er ina carotta. Vitiers datti

aua da spina da baiver e sco dessert la tschi­

gulatta actuala che sa chatta en mes sa tgados

(sche jau n’hai betg gì la damaun la stupi­

da idea da bandischar la tschigulatta da mes

menu). Quai che savess derivar da tscherts

propiests da be mangiar tschigulatta ina giada

al di.

5

lönSch - ina biografiadad Astrid Alexandre

Miu eMpreM lönsch (tier ils quals jeu

vevel enzatgei da dir en caussa) ei

staus in a caschun dil viadi da scolet-

ta.

Zun stinadamein vevel pretendiu da mes

geniturs ch’els dettien cun mei in’entira

citrona, e pia erel da miezdi e cumbattevel

cun mia citrona, ferton ch’ils auters affons

miravan crutsch sin mei ed eran perschuadi

che jeu seigi … hm … empau speciala. En tuts

graus in’ascha regurdientscha.

Pli tard era ei cool da magliar gia egl auto

da posta. Jeu fuvel pli che perschuadida

ch’ina endretga tschavera d’excursiun stoppi

cumpigliar enzatgei lom tochen liquid per

accumpignar paun ni chips. E cartei a mi, seigi

quei cugliada ni ruclas da mozzarella, ni l’in ni

l’auter ei adattaus per in lönsch en ina posta

grischuna.

Aunc inagada pli tard, cura che jeu vevel deci­

diu da buca pli magliar enzatgei che veva giu

ina fatscha, saveva ei perencunter buc esser

schetg e granus avunda! Pli schetg ch’ei era e

pli fetg vevel il sentiment da magliar sanadei­

vel. En buna memoria stat in’excursiun sil Péz

Languard, nua che jeu fuss bunamein crappa­

da dalla seit, damai che miu lunch (ussa save­

vel scriver e pronunziar endretg ei!) haveva

ina consistenza da lenn cruschau.

Ed uss, che possedel ina nundetga experien­

tscha da veta, vesan mes pachets da lunch ora

suandontamein: in paunet cun en humus e

legums (il meglier ein antipasti). E sco dessert

in fretg tenor sesiun, ni tier las excursiuns da

luxus in mango. Mmmmh. Tuna bein, neve?!

Il sulet problem che jeu hai aunc buca sligiau

cun quei menu ei il problem dils tacs. Miu

t­shirt ecru seregorda cun sgarschur dil di

ch’el ei vegnius battiaus cun ina carga humus

e pli tard cun suc dad in meil granat. Mo tier

in endretg pachet da lunch s’auda la finala

oravontut il sentiment d’aventura, dad esser

in Magellan romontsch vid explorar novas

cuntradas, ni silmeins novas sendas culinari­

cas!

En cass...

...ch’ei ha dau fom, il meglier recept da humus

ch’jeu enconuschel ei: far cuer chicras cun

entginas frastgas rosmarin ed avunda sal. Cu

che las chicras ein lomas avunda e che l’aua ei

evaporada, aschuntar suc da limettas, prender

ora las frastgas rosmarin e smaccar tut tier ina

buglia (mia part preferida).

6

dErivanzatg`è bEtg 08/15da Catrina Waldegg

sch’ins tschertga ainten en dicziu-

nari u lexicon la construcziun da

cefras «08/15» ègl scretg:

(adj.) ena Moda da deir per prescrei-

ver ena tgossa scu betg extraordi-

naria, usitada, norMala, antiquada u

ord Moda.

I dat 2 teorias davart la derivanza da chesta

expressiun. Tottas dus demossan tgi la locuzi­

un dereiva dalla miraglia MG 08/15.

Ena hipotesa dei tg’igls suldos vegian gia da

far mintga de en trenamaint lung e monoton

cun chest’arma. Igl trenamaint vegia cuzzo

schi dei perchegl tgi la miraglia seia biageida

ord ca. 350 tocs ed igls suldos vegian stuia

saveir metter ansemen ella an terma da pacas

minutas.

Cunchegl seia l’expressiun 08/15 stada siva

d’en curt taimp en pled per rutina lungurou­

sa da chella tgi mintga suldo vegia gia igl nas

plagn.

L’otra varianta dei igl suandont: la MG 08/15

è stada l’amprema miraglia tg’è stada derasa­

da ainten l’antiera Tera tudestga. Durant

l’amprema ghera mundiala on igls Tudestgs

antschett ad uneir la forza militaria ed uscheia

er duvro las mademas armas. Pi bod veva

mintga part gia d’armar sezza lour suldos.

Ossa ègl sto bler pi simpel da survagneir tocca

da reserva per la miraglia – adegna e daper­

tot. La MG 08/15 è davantada en sinonim per

media e standard.

Prubabel ègl pero uscheia, tgi tottas dus vari­

antas on mano tar la locuziun tgi vign anc oz

duvrada mintga de.

in dich`igl origin 08/15 Ei miu tElEfoninda Flurina Cajochen

las 8.00 – «worK it out», il tetel dalla

canzun che dedesta Mei ord Mes sie-

Mis profunds.

och na, Mo aunc durMir in tec pli ditg.

in sMac sin la tastatura da Miu tele-

fonin e proMt sai jeu durMir in quart

d’ura dapli.

Las 8.15 – bien pia, jeu seruschnel ord miu

letg, mon cun egls dormulents en cuschina,

scauldel l’aua per saver far igl aschinumnau

te da pèz (in te ch’ins beiba en sesez, sch’ins

ha la tuos, mo quel stoi jeu beiber silmeins

treis gadas a di). Sinaquei lavel il dents, fetsch

il stylen mes cavels e legel la gasetta «heute».

Silsuenter in sguard sin l’ura e sun adina

puspei surstada con spert ch’il temps va. Cun

in slontsch traiel en la giacca e mes calzers,

arvel igl esch central, vegnel confruntada

cun in vent burasclus che va tras pial ed ossa,

beneventada dalla nebla che smacca sin il

stumi e cuorel direcziun staziun dil bus nume­

ra 46 ... negin plaz. Basta, sin las fatschas sco

cun tscheras da vegn vargau las otg poi jeu

buca mirar, aschia ch’jeu legel la gasetta «20

minutas».

«Central», cloma il chauffeur tras igl aultpli­

dader, la davosa susdada ed jeu palandrel

direcziun «Polybahn» che meina direcziun

ETH/UNI. Arrivada leu, astgel far in pèr pass

per contonscher la stanza da prelecziun. Il

tema dad oz: «Alltagskulturen» tier il profes­

sur Ueli Gyr. In bien schani, mo dil cumportar

vegls avunda per plaunsiu ir en pensiun. Duas

uras ditg cun ina pausa da quart d’ura mettel

a pupi tut a dubel tgei ch’il professur prelegia.

Las 12.00: finiu per oz las uras en l’universitad

da Turitg. Puspei arrivada alla via Segantini

mondel direcziun casa, magliel enzatgei pauc,

fetschel puspei miu renomau te e semettel agl

emprender. Politica da medias, entuorn 30

paginas, ina tematica brav schetga che va vess

da leger. Jeu legel, legel e legel.

Diesch avon las 5, la pausa ch’jeu astgel far

cun haver negina schliata cunscienzia, jeu

mirel la seria «Wege zum Glück», mia droga

dil di e beibel in te.

La porta sesarva ed jeu audel in «hallo» digl

emprem da mes dus cars conhabitonts, ena­

quella arriva il secund. Miu magun entscheiva

a murmignar e nus sedecidin da far spaghettis

cun sosa da tomata, in bien triep rieblas e dein

ina dètga paterlada. Fatg la cuschina legel,

legel e legel. Sodala, per oz hai legiu avunda,

igl ei las otg. Las otg e quendisch vegn guess

in bien film. Puspei lavar dents e sesluitar en

letg. Vess spetgel jeu buc il secund scalin da

miu telefonin.

7

Magari tertgein nus che las persu-

nas sin placats da reclaMa ed en la

televisiun seigien carstgauns parti-

culars. forsa. in al gore jr. sco acti-

vist per la protecziun digl aMbient e

titular dil preMi nobel per la pasch

ei segir in carstgaun ord la norMa.

ina paris hilton cun la professiun

«it-girl» ei propi in carstgaun aparti.

veraMein? ein ins Mo pervia d´in sura-

pli dad attenziun gest in carstgaun

pli spezial ch´ils auters?

D’affon levan ins buc esser enzatgei aparti, per

negin prezi. Lu era il motto aunc: buca cur­

dar si memia fetg, star ella norma, esser sco ils

auters, far ils medems giugs, purtar la medema

moda (leggings cun pullovers liungs en colurs

horriblas), tedlar la medema musica (Roxette

p.ex.), mirar las medemas serias (seregurdeis

aunc da Baywatch?) e magliar il medem sco

ils auters (cfr. era «lönsch – ina biografia»

en questas PUNTS). El decuors dil process dil

daventar pli vegls e pli sabis emprendan ins:

nus tuts essan individis dil tuttafatg aparti,

mintgin da nus ei specials. Ed ins empren da

viver cun quei esser­enzatgei­special.

Ils ins restan lu aschi specials enteifer la norma

da tut tschels conhumans specials. Auters

accentueschan ed exibiziuneschan lur jeu­

sun­in carstgaun­particular aunc pli fetg. E

quei magari en ina moda stravagada, mo inte­

ressanta per fegliets da paterlems, che daventa

denton stentusa e lungurusa – aschi lungu­

rusa sco quei che las persunas sezzas ein en

certs graus. Il sforz da certins dad esser enza­

tgei aparti e dapli che tschels carstgauns 08/15

renda els penibels e nuninteressants (silmeins

a liunga vesta). «Jeu sun in normalo!» ei bein

ina tenuta pli sauna e tgunsch aunc pli excep­

ziunala en nossa societad da castings e tscher­

cas publicas da supertalents. Certins ston

haver emblidau ch’els ein carstgauns cun pial

ed ossa, cor, narunchels e tschurvi (silmeins

en in cert quantum) sco ti ed jeu.

George versus Paul

Podà, forsa eis ei naiv e surfatg (sche buca

schizun sfarfatg) da pretender che George

Clooney se ig i aschi normals sco Paul

Arpagaus* da C. (buca C sco Como). La finala

Era rEnzo ha cavElS El naSda Silvana Derungs

beiba Clooney Nespresso e Paul mo Incarom.

E George ei dad admirar sin ils placats sur­

dimensiunals che pendan vid il baghetg dil

Manor ed ei da veser mintga sera cun bialas

dunnas sils emiturs naven dad SF1 tochen

Pro7, ferton che Paul ha mo saviu sepresentar

per 34 secundas el Telesguard a caschun d’ina

contribuziun dil marcau Daniev enta Vrin. Mo

era Clooney toffa / freda da caffè ord bucca

suenter sia scadiola coffein. Ed era Clooney

sto quintar cun blessuras, sch’el fa in accident

cun sia moto (secapescha che Paul carrescha

mo cun in Subaru ed in vegl moped, mo acci­

dents dat ei cun tut ils vehichels).

Podà ch’igl ei naiv da pretender che ina Heidi

Klum seigi era mo ina dunna sco Imelda

Caminada nata Decurtins*. Cert, Imelda

posseda forsa buca tut ils trics da smincar sco

la Heidi. Ed Imelda ha cellulite vid las queissas

e la bratscha su e posseda buc ina biala cavel­

lera blonda e tarlischonta sco Heidi – schegie

ch’ella vess magari schon gust da schar midar

sia frisura da dunna da casa (in «rassig» tagl

tochen la totona cun lien ina leva perma­

nenta) en ina frisura infama da cavels ondu­

lai cun in tun tgietschen. Ed Imelda maglia

era buca hamburgers da McDonalds (sche­

gie che nus dubitein probabel tuts che era

Heidi fetschi quei) e drova era buc il Taft cun

effect da push­up per ses cavels, mobein mo

il magic styling dalla Migros. Mo persuener

ha era Imelda ina vusch levamein gitta sco

Heidi. Quella vusch expona ella bein buc en

duets cun Seal, mobein el chor mischedau da

V. ed ella selai era udir beinenqualga el radio

romontsch a caschun da Tge chaussas ni tier

la gratulaziun spontana (pil giug dallas 7 e 17

ha ella aunc mai giu la curascha).

Prominenza d’andutgels sco ti ed jeu

MintginA ha ses mieds per arrivar (volun­

tariamein ni buc) a sias pèr secundas u uras

(mintginA ha autras dimensiuns e pretensi­

uns) attenziun e publicitad. Cumparegliaziuns

memia ord la rama, manegeis? La finala seigi

in Brad Pitt semplamein buc in um sco nos

luvrers da vischnaunca? Sche lu lein ir tier ils

carstgauns specials indigens!

La nozza da Renzo e Ladina Blumenthal ei

vegnida eligida sco la nozza digl onn 2007.

Ein els uss in pèrin ordeifer la norma? Franc,

Renzo ei staus inaga il pli bi um dalla Svizra

ed el sepresenta stupent cun sia Ladina en

diversas illustradas svizras. Mo sincer: Per far

in pop ston els dus far il medem sex sco quei

che la natira ha installau per tuts carstgauns.

Renzo vegn sco mintga um a setagliar ina ga

u l’autra da far la barba, ed el vegn a smale­

dir ils muments cura ch’el sto – suenter sia

experientscha ella branscha da bellezia – trer

ora cun la pincetta ils pelegns sur il nas per

ch’ei detti buca mo ina suletta survintscheglia,

schegie ch’el prendess pli bugen in cunti da

barba e tagliass naven quels ratschratsch. Ed

el vegn, sco auters umens era, mintgaton ad

haver cavels che creschan ord las ruosnas­

nas. E Renzo sto era far giu nas, gest sco quei

che las dunnas ston era far da temps en temps

– era sch’igl ei buca ladylike. Era buca per

Ladina. Lezza ha sco Imelda – e dil reminent

perfin sco Heidi Klum – era la menstruaziun e

vegn en ina u l’autra moda era a stuer far giu

la pelegna vid las combas, sut la bratscha e tut

secund era en la zona intima e po esser ch’ella

eliminescha gest era la pelegna dalla bratscha.

Forsa sto Ladina schizun gliemar naven pial

dira vid ils peis? Podà che era Angelina Jolie

ha da lezza; cun siu trottem pil mund entuorn

en calzers buc adina cumadeivels savess quei

esser pusseivel.

Era Paul Arpagaus da C. ha dil reminent pial

dira vid ils peis e schizun aunc vid las palmas­

maun. Ed era Papa Benedetg sto ir sin tualetta

(supponel jeu silmeins).

*Num inventau, mo semeglientschas cun

persunas realas ein pusseivlas.

8

Jau lavur en in biro grond u meglier ditg, jau

emprov da lavurar là.

En il biro grond n’è quai numnadamain gnanc

uschè simpel. Qua datti ina giada ils lustigs

Klingeltöne da las collegas; adina il pli nov hit

da la parada da hits strasuna cura ch’insatgi

telefona. Lässig, super; mintga 2 minutas datti

in pau DJ Ötzi. E lura datti qua lur vuschs,

cur ch’ellas u els (er ils collegas han bels

Klingeltöne) discurran al telefon. Lura pon ins

emblidar da sa concentrar.

«Jau sun a scola e ses en l’emprim banc», ha

ditg ina collega da mai l’auter di ad insatgi al

telefon. E quai ha exprimì perfetgamain mes

sentiment: En il biro grond ma sent er jau

mintgatant sco en scola. Ma sche jau pens

«scola», lura daventi tut curius en mes stumi

ed jau pens quant bel ch’i fiss, sch’insatgi

il biro grondda Chatrina Josty

vegniss a salvar mai cun in helicopter, per

exempel.

Mias coordinatas descrivess jau lura uschia:

«Plazza per sa platgar: Plazza dal teater Cuira,

ir sur via vi en l’emprim’alzada ed entrar en il

biro grond. Jau sun quella en il 12avel banc,

quella cun ils rintgs sut ils egls, nagin problem

da m’identifitgar.»

Ed uschia passa il di en il biro grond, mes

patratgs van a spass e turnan da temp en temp

era puspè tar mia lavur (che jau fatsch fitg

gugent, dal rest.) Ma en quel mument, cura

che jau vuless gist scriver ina frasa, scalina

segir mes telefon u vegn segir gist in e­mail

impurtantissim e quai che jau vuleva gist scri­

ver u pensar è puspè davent.

Igl n’è betg simpel, en il biro grond, ma jau

ma dun fadia, quai almain enfin ch’insatgi

vegn a salvar mai cun il helicopter.

Chatrina Josty lavura en in biro grond a Cuira. Là passenta ella la gronda part da ses temp. En las PUNTS scriva ella sur dal mintgadi en il biro grond, sch’ella è lura buna da sa concentrar ...

9

SamanthaEu, Eu Ed Eu:fictiv E flExibEldad Anna Serarda Campell

glistas tristas

Puchà per las larmas illa not. Ha’la pensà. Cun

star sü. La daman. Hai. Darcheu.

Il svagliarin tilla ha sdasdada fingià almain

trais jadas. Hoz. In bunura. Ella as roudla our

da let. La fatscha uflada. Ils ögls cotschens ed

amo orbs.

Duscha choda. Ella reanimescha il plan dal di

ch’ella vaiva organisà sün ün fögl la saira pas­

sada avant sco s’indurmanzar. Star sü. Lavar

ils chavels. Preparar ün giantar per pudair

sguintschir a mezdi al plat dal di da la canti­

na. Tour il bus. Leger il text pel seminar. Ir a

l’università. Organisar ün termin cul professer

per discutter la lavur. Telefonar a Dora, Mia

ed a Sven. Far gio alch per la saira. Cumprar

battarias. Pajar il quint per l’internet. Ir al

concert. Hai. Tuot quai ha’la organisà, in cha­

vazzins, cun rispli sün palperi, her, avant da

s’indurmanzar. Avant da s’indurmanzar.

Ella ha serrà ils ögls. Her saira. Davo avair

organisà il di chi tilla spetta. Ella ha lura

expirà. E pensà cha quist saja ün bun cumanz­

amaint per as laschar crodar illa sön. E lura,

uschè tuot suletta in seis let, sun tuornats ils

spierts. Tilla han da nouv turmantada. E la

tristezza s’ha inviada dal vainter e dal cour

al listess mumaint sü vers il culöz, la ha’la

dat üna sdarlossada inandret, la tristezza ed

es lura viagiada inavant cun pattins fin sü

davò ils ögls, ingio ch’ella ha schmachà oura

l’auina salada. La tristezza es la cuolpa ch’ella

nu riva da drivir ils ögls la daman. La tristez­

za es la cuolpa cha’l svagliarin sto lavurar tal­

maing mincha bunura. La tristezza es la cuol­

pa ch’ella as perda in impissamaints. Ch’ella

fügia in seis muond da sömmis e fa massa

lönch la duscha – fin ch’ella nun ha plü temp

da preperar il giantar, sto cuorrer e perda lura

listess il bus. Riva massa tard i’l seminar e

nun es bain preparada. Sta mal, as fa imbüt­

tamaints e nu discuorra cul professer. Impè da

cumprar be battarias cumpr’la eir amo spez­

chas exoticas e trais differents tes, chi impro­

mettan dad esser bun per la sandà, chi rega­

lan vitalità e pasch interna. E lura amo quella

spanga dad or kitsch­cool. Dora, Mia e Sven

vegnan eir al concert, il quint es eir pajà, ma

ella ha bavü almain trais magöls vin cotschen

daplü sco quai chi fess dabsögn ed es tuor­

nada a chasa sco ultima. Darcheu pers il bus.

Pajà il taxi. A chasa vezz’la la glista. E mincha

strich ch’ella po far sur ün chavazzin via es ün

schligerimaint. E lura la glista per duman. Star

sü. Far il giantar. Leger retrospectivamaing il

text pel seminar dad her. Scriver ün mail al

professer. Leger il cudesch per la lavur. Ir in

cità. Far l’altschiva.... La spranza da vita. E per

Ursina as manifestescha la spranza sün glistas,

plans inscrits – tras chavazzins chi pertoccan

il futur proche. E la satisfacziun as manifeste­

scha, sch’ella po, sch’ella das­cha far ün strich

gross nair tras ils chavazzins. E schi nu func­

ziuna. Grond suspür. Cuorta disperaziun. E

lura. Daja la prosma glista. La prosma glista.

Prosma glista. Glista ...

Pelplü sto’ la cridar ün païn avant sco

s’indurmanzar.

Anna Serarda Campell studegia scienza da

teater a Berna. En las PUNTS scriva ella ord

il mund dad «eu, eu ed eu: fictiv e flexi-

bel».

«E schi nu funcziuna culla spranza, va a Helsinki e fa üna sün Kaurismäki.»

FOTO: A. S. Campell

10

chE vita da chanSda Fadrina Estrada

«aus wird besser»

I d’eira ils 13 da december 2007 intuorn las

set e vainch la bunura. Birba vaiva güsta fat

seis affarin da bunura sül pitschen quadrat

d’erba cha no passain mincha di avant co

spettar sül tren per ir a lavur. Dandettamaing

es cumparü ün mattet da var ot ons cun trats

orientals. In man tgnaiva’l üna gazetta «20

Minuten». La prüma pagina muossaiva a

schnestra (o hai, sainza ironia «a schnestra»)

la fotografia d’ün Blocher agità ed a dretta

quella da la nouv­eletta cusgliadra federa­

la Eveline Widmer­Schlumpf. «Lueget Se,

das isch üseri neu Bundesröteri!”, ha clomà

il bruozelet be gusts. Sün quai n’haja bain­

schi declerà al pitschen cha no sapchan quai

definitivamaing pür scha la duonna dia propi

da schi. «Aber mini Muetter hät gseit se isch

scho. Und se weiss aus», d’eira la resposta dal

mat. El m’ha lura listess impromiss da tgnair

ils poldschs – be a cas dals cas. Eu d’eira fin­

già per cuorrer sül tren – ün chanin furtünà

e schligeri dad üna vart, la mappa da lavur

da tschella, il «20 Minuten» suot bratsch –

lura cloma meis anguel da la bunura davo:

«Wüssed Se was? Etzt wird aus besser – äua

für mer». Linguisticamaing sun quists uffants

cun «fuond da migraziun» da magliar! Basta,

eu n’ha schmachà l’ögl e vaiva dürant tuot il

viadi vers Murten ün bun sentimaint. Cur cha

l’Eveline ha declerà ch’ella accepta l’elecziun

nu d’eira quai gnanca plü üna surpraisa per

mai. Uossa vaina üna nouva «Bundesröteri»,

sco cha’l tracagnottel ha proclamà. «Aus wird

besser» … Sperain cha sia mamma haja propi

radschun.

Fadrina Estrada è schurnalista, ha 25 onns

e viva a Berna.

11

giuru:la SEriada Sara Hermann

Mintga cuc sa tge che la giuru è, Ma

nagin che sa propi tgi che la giuru

è. forsa che tes vischin, tia coiffeu-

sa, tes schef u tia affera pudessan

er esser giuru? nagin che sa vaira-

Main. 148 fatschas, ina pli bella che

l’autra, Ma negin che sa che questas

persunas èn propi coMMeMbras da la

giuru. scandal! en questa seria Men-

sila vegn preschentà in coMMeMber

suenter l’autra coMMeMbra.

beatrice wenzin

lieu: Vella / Surrein

activitad principala: scolasta primara

annada: 1984

quai hai jau gugent: la stad, esser en cum­

pagnia, mangiar bain

quai n’hai jau betg gugent: far dispita,

manzegnas

email: bea_wenzin@hotmail.com

clau derMont

lieu: Rueun

activitad principala: onn intermediar /

praticant da schurnalissem

annada: 1988

quai hai jau gugent: nursas nairas, musica,

la natira

quai n’hai jau betg gugent: pulenta, films

mals, ignoranza

email: cdermont@gmx.ch

beat sonder

lieu: 7462 Salouf

activitad principala: student a l’ETH (sci­

enzas naturalas da l’ambient)

annada: 1986

quai hai jau gugent: gervosa grischuna,

chantar sut la duscha

quai n’hai jau betg gugent: clima disfavu­

raivel a Turitg, tabasco!!!

email: beatson20@hotmail.com

daniel candinas

lieu: Glattbrugg

activitad principala: SBB

annada: 1971

quai hai jau gugent: art e gorgonzola

quai n’hai jau betg gugent: violenza e

rus tgs

email: surrein3@bluewin.ch

laura thouet

lieu: Sagogn

activitad principala: praticum en in hotel;

suenter studi

annada: 1988

quai hai jau gugent: ir cun aissa, festa cun

collegas, durmir ora, leger, vesair il mund

quai n’hai jau betg gugent: telefonar, chi­

corée, filiens

email: thouetlaura@hotmail.com

vuls er daventar coMMeMber?

va sin www.giuru.ch

12

rEgiun SurSElva^dad Ursin LutzEngiavinEra 162

schlia l´engiavinera e ti retschaivas

la soluziun.

Trametta quella per plaschair cun indicaziun

da tia adressa a chasa a:

Silvana Derungs, Hauptstrasse 117, 1715

Alterswil; scriva in sms a 079 274 48 03 u in

e­mail a: silvana.derungs@PUNTS.ch.

1. In auter pled per mobilias 08/15

2. „Hüttenkäse“ per rumantsch:

chaschiel frestg.......

3. Victurs dal premi: „Pli bella nozza da

l’onn 2007“

4. Professiun da Paris Hilton

5. Nova chauredactura da PUNTS

6. Quai tutga en in lunch 08/15

7. Cussegliera federala che legia dad ussa

davent eventualmain las PUNTS

8. Pled rumantsch da l’onn 2007

9. MG 08/15 è in’........

10. Sinonim per 08/15

fumEttoda Jon Bischoff

13

containEr 162

In bun uman

Susanna Schüeli da Cuira vuleva daventar in

bun uman ed ha chattà l’unica via pussaivla

per esser quai: ella ha abunà las PUNTS. Nus

engraziain e giavischain bun divertiment cun

la lectura!

Engiavinera PUNTS 158

Anc ina notizia tar las PUNTS dal settember:

Nagin che ha pudì u savì schliar l’engiavinera

da chatschaders. La soluziun era CANIS

LUPUS (il num latin per il luf). Avais anc las

PUNTS dal settember? Vulais forsa empruvar

da schliar l’engiavinera anc ina giada? Qua las

soluziuns: 1. CRESTA (la flur tschertgada era

cresta­cot), 2. STAMBUTG, 3. NGIP (la planta

tschertgada era il pign, scrit enavos), 4. NISRU

(Ursin, er enavos), 5. SCHLUPPET.

Engiavinera PUNTS 160

L’ediziun dal november ha chattà schliaen­

giavineras. Guadagnà ha Claudia Caderas

da Berna cun la soluziun GUGLIELM TELL.

Cordiala gratulaziun!

PUNTS en il palazi federal

Forsa che Claudia (guarda sura) po ir a gidar

nossa nova cussegliera federala Eveline

Widmer­Schlumpf a schliar l’engiavinera da

quest mais? PUNTS è numnadamain er sco

abunament d‘emprova sin via tar il departa­

ment da giustia e polizia en chasa federala sco

«engraziament» per ils bels plaids rumantschs

da la cussegliera federala grischuna.

14

imprESSum 162

chauredactura:

Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715

Alterswil

silvana.derungs@punts.ch, 079 274 48 03

redacziun:

Flurina Cajochen, Crestas 36A, 7154

Ruschein

flurina.cajochen@punts.ch

Sandra Monn, Via da Scola 11, 7180 Mustér

sandra.monn@punts.ch

Rico Valär, Ankerstr. 16, 8000 Turitg

rico.valär@punts.ch

Catrina Waldegg, Purmaglera 1, 7460

Savognin

catrina.waldegg@punts.ch

collavoratur/as en quest numer:

Astrid Alexandre, Jon Bischoff, Anna Serarda

Campell, Martin Cantieni, Fadrina Estrada,

Sara Hermann, Chatrina Josty

layout nr. 162:

Annatina Nay, Pustget 42D, 7166 Trun

annatina.nay@punts.ch

secretariat:

PUNTS, Aita Pult, 7519 Ftan

punts@rumantsch.ch, 079 563 27 32

editura:

GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira

giuru@giuru.ch

abunament:

45 francs per onn, Raiffeisen Surselva,

clearing 81073, conto 41742.23

novs abunents: www.punts.ch

stampa:

Spescha e Grünenfelder, 7130 Glion

internet:

www.punts.ch

www.giuru.ch

avis:

Las opiniuns dals auturs e dallas auturas en

quest numer na ston betg correspunder a

l‘opiniun da la redacziun da PUNTS. PUNTS

è commembra da l‘Associaziun da la Pressa

Svizra dals Giuvens.

15

ord la

quotidiana

16

art #163

... #164

aZB 7130 Glion

brisant #108

niv #109

open air #110

illegal #111 lifestyle #112

cuMpost #113

on the road #114

battacor u gaga? #115

senza cunfins #116

novas vias #117

1 secunda #118

dunnas #119

10 onns punts #120 oK #121

Maschinas #122 Mobilisaziun #123

jugos #124

felix #125

giuventetgna #126

silvester #127

underground #128

la Mort #129

intiM #130

seniors #131

tualettas #132

tren #133

budget #134

7 putgads Mortals #135

dvd #136

superstiziun #137

Minoritads #138

statistica #139

conscienza #140

frisuras #141

cureisMa #142

sieMis #143

Malsaun #144

duMondas #145

trocca 7 #146

vip #147

trettel #148 taMazi #149

pertge? #150 integraziun #151

sKis etc. #152

geniturs #153

uniuns #154

eMpriMa aMur #155

sMs #156

fiMar #157

chatscha #158

elecziuns #159

cudeschs #160

surprise #161

#162