QP Code : 08386 - Edu papers · Q.P. Code : 26776 Turn Over [Time: 3 Hours] [ Marks: 100] N.B: 1. Attempt any five questions from Q. 1 to Q.8. 2. Question no. 9 is compulsory. 1

QP Code : 08386

(3 Hours) [Total Marks : 100

N.B. : (1) All questions are compulsory.

(2) Figures to the right indicate full marks.

(3) Answers to both the sections should be written in the same answer book.

Section I

1. Explain the following terms in brief (any four) :–

(a) Policy

(b) Leadership

(c) Goal

(d) Time study

(e) Internal environment

(f) Middle level management

(g) Forecasting

(h) Demography.

2. Answer the following (any two) :–

(a) Define management. Explain the need and features of management.

(b) Discuss the contribution of F.W. Taylor of management.

(c) Is management science or profession ?


(a) Describe the internal environmental factors influencing business.

(b) What are the steps involved inthe planning process.

(c) Define MBO. Suggest the necessary steps to be taken for the implementation of

MBO.


(a) Functions of management

(b) Social responsibility of business towards workers

(c) Levels of mangement

(d) Social objectives.

[ TURN OVER

8

16

16

16

QP Code : 08386

Section II

5. Explain the following terms in brief (any four) :–

(a) Formal organisation

(b) Break-even analysis

(c) Delegation

(d) Accountability

(e) Centralisation

(f) Wide organisation

(g) Organisational chart

(h) Quality control.


(a) Explain in detail the line and staff organisation and discuss the benefits of line and

staff.

(b) What are the barriers of effective delegation ?

(c) Write a note on matrix organisation.


(a) Discuss the concept of TQM. What are its benefits and limitations ?

(b) Explain the concept of span of control. Write a note on factors influencing span of

control.

(c) Describe the steps involved in the control process.

8. Write short notes on (any two) :–

(a) Departmentation

(b) Limitations of committee organisation

(c) Principles of delegation

(d) Decentralisation.

------------------

2

[ TURN OVER

8

16

16

16

QP Code : 08386

(_amR>r ê$nm§Va)(3 Vmg) [EHy$U JwU : 100

gyMZm : (1) gd© àíZ A{Zdm¶© AmhoV.(2) COdrH$S>rc A§H$ àíZm§Mo nyU© JwU Xe©{dVmV.(3) XmoÝhr {d^mJm§Mr CÎmao EH$mM CÎman{ÌHo$V {chmdrV.(4) ‘yi B§J«Or àíZ à‘mU ‘mZmdoV.

{d^mJ 1

1. Imcrc g§km WmoS>³¶mV ñnîQ> H$am (H$moUË¶mhr Mma) …-(A) YmoaU(H$) ZoV¥Ëd(~) Ü¶o¶

> (S>) doioMm Aä¶mg(B) A§VJ©V n¶m©daU(’$) ‘Ü¶ ñVar¶ ì¶dñWmnZ(J) nyd© A§XmO(h) cmoH$g§»¶memñÌ

2. Imcrc àíZm§Mr CÎmao {chm (H$moUVrhr XmoZ) …-(A) ì¶dñWmnZmMr ì¶m»¶m {chm. ì¶dñWmnZmMr Oéar d d¡{eîQ>ço ñnîQ> H$am.(~) E’²$.S>ãë¶y. Q>oca ¶m§À¶m ì¶dñWmnVrc dmQ>çmMr MMm© H$am.(H$) ì¶dñWmnZ emñÌ Amho H$m noem ?

3. Imcrc àíZm§Mr CÎmao {chm (H$moUVrhr XmoZ) …-(A) ì¶dgm¶mda n[aUm‘ H$aUmè¶m A§VJ©V n¶m©daUmÀ¶m ‘wÔ¶m§Mr MMm© H$am.(~) {Z¶moOZ à{H«$¶oVrc Q>ßno H$moUVo ?(H$) Ü¶o¶{ZîR> ì¶dñWmnZmMr ì¶m»¶m {chm. Ü¶o¶{ZîR> ì¶dñWmnZ cmJy H$aVmZm Oéar Q>ßno gwMdm.

4. Q>rnm {chm (H$moUVrhr XmoZ) …-(A) ì¶dñWmnZmMr H$m¶}(~) ì¶dgm¶mMr H$m‘Jmam§À¶m àVrMr gm‘m{OH$ O~m~Xmar(H$) ì¶dñWmnZmMo ñVa.(S>) gm‘m{OH$ C[ÔîQ>o.

[ TURN OVER

3

8

16

16

16

QP Code : 08386

{d^mJ 2

5. Imcrc g§km WmoS>³¶mV ñnîQ> H$am (H$moUË¶mhr Mma) …-(A) Am¡nMm[aH$ g§KQ>Zm(H$) Zm ’$m¶Xm Zm VmoQ>m {dícofU(~) A{YH$maàXmZ

> (S>) CÎmaXm{¶Ëd(B) H|$ÐrH$aU(’$) {dñV¥V g§KQ>Zm(J) g§KQ>ZoMm V³Vm(h) JwUdÎmm {Z¶§ÌU.

6. Imcrc àíZm§Mr CÎmao {chm (H$moUVrhr XmoZ) …-(A) gmIir d gëcmJma g§KQ>Z g{dñVanUo ñnîQ> H$am d gmIir d gëcmJma g§KQ>ZoÀ¶m

’$m¶X¶m§Mr MMm© H$am.(~) A{YH$ma àXmZmVrc AS>Wio H$moUVo ?(H$) ‘o{Q>—³g g§KQ>Zoda Q>rn {chm.

7. Imcrc àíZm§Mr CÎmao {chm (H$moUVrhr XmoZ) …-(A) g‘J« JwU³Vm nÕVr hr g§H$ënZm ñnîQ> H$am. Ë¶m§Mo ’$m¶Xo d ‘¶m©Xm H$moUË¶m ?(~) {Z¶§ÌU joÌ h¶m g§H$ënZoMr MMm© H$am. {Z¶§ÌU joÌmda n[aUm‘ H$aUmè¶m ‘wÔ¶m§da Q>rn {chm.(H$) {Z¶§ÌU à{H«$¶oVrc Q>ßn¶m§Mo dU©Z H$am.

8. Q>rnm {chm (H$moUVrhr XmoZ) …-(A) {d^mJrH$aU(~) g{‘Vr g§KQ>ZoÀ¶m ‘¶m©Xm(H$) A{YH$ma àXmZmMr VÎdo(S>) {d^mJrH$aU.

--------------

8

16

16

16

4

Q.P. CODE:08391

1 TURN OVER

[Time: Three Hours] [ Marks:80]

Please check whether you have got the right question paper.

N.B: 1. All questions are compulsory.

2. Figures to the right indicate full marks.

3. Answers to both the sections to be written in the same answer-book.

Section-I

Q.1 Explain the following terms in brief ( any 4) :

a. Human Resource Planning

b. job Analysis

c. Synthetic Test

d. Group Interview

e. job Rotation

f. Halo Effect

g. Performance Appraisal

h. Recruitment

08

Q.2 Answer the following ( any 2) :

a. Define Human Resource management. Describe its functions.

b. Describe the steps involved in the Human Resource Planning.

c. Describe the steps involved in employee selection process.

16

Q.3 Answer the following ( any 2) : 16

a. What is an interview? Discuss its Importance in the selection process.

b. Define Training. Describe the various on-the-job training methods.

c. Discuss the modern methods of employee performance appraisal

Q.4 Short Notes ( any 2) :

a. Selection Tests.

b. Uses of Job Analysis.

c. External Sources of Recruitment.

d. Limitations of Performance Appraisal

10

Section - II

Q.5 Explain the following terms in brief ( any 4)

a. Reference Group

b. Human Relations

c. Hygiene Factors

d. Employee Morale

e. Formal Communication

f. Paternalistic Leadership

g. Social Needs

h. Role Playing

08

Q.P. CODE:08391

2 TURN OVER

Q.6 Answer the following ( any 2 ) : 16

a. Define Group. Describe the characteristics of Formal and Informal groups.

b. What do you mean by Human Relations? What are its objectives?

c. Discuss Herzberg's Two-factor Theory of motivation

Q.7 Answer the following ( any 2 ) :

a. Describe the factors affecting employee morale.

b. Define Communication. Describe the process of Communication.

c. Define Leadership. Discuss the qualities of a good leader.

16

Q.8 Short Notes ( any 2 ) :

a. Need-hierarchy Theory.

b. Changing Human Needs.

c. Conflict Management.

d. Leadership Styles.

10

-------------------------------

Q.P. CODE:08391

3 TURN OVER

[वळ : तीन तास] [ गणु : १००]

सचूना : १. सवव प्रश्न अननवार्व आहत. २. उजवीकडील अकं प्रश्नांच पणूव गणु दर्वववतात. ३. द न्ही ववभागाचंी उत्तर एकाच उत्तर पत्रिकत ललहा. ४. मळू इंग्रजी प्रश्न प्रमाण मानावत.

विभाग -१ प्र.१. खालील संज्ञाच थ डक्र्ात स्पष्टीकरण ललहा.(क णत्र्ाही चार) ०८ अ) मानवी संसाधन ननर् जन ब) कार्व त्रबश्लषण क) कृत्रिम चाचणी ड) गट मुलाखत इ) कार्व अदलाबदल फ) हल पररणाम ग) कार्वलसद्धी मूल्र्मापन ह) भरती

प्र.२. खालील प्रश्नांची उत्तर ललहा (क णतही द न) १६ अ) मानवी संसाधन व्र्वस्थापन म्हणज कार्? त्र्ाची कारे् क णती? ब) मानवी संसाधन ननर् जनाच ववववध टप्प ववर्द करा. क) कमवचारी ननवड प्रक्रिर्तील टप्प्र्ांच वणवन करा.

खालील प्रश्नांची उत्तर ललहा (क णतही द न) अ) मुलाखत म्हणज कार्? ननवड प्रक्रिर्तील मुलाखतीची भूलमका स्पष्ट करा. ब) प्रलर्क्षणाची व्र्ाख्र्ा ललहा. कामावरील ववववध प्रलर्क्षण पद्धतींची चचाव करा. क) कार्व लसद्धी मुल्र्मापनाच्र्ा आधनुनक पद्धतीची चचाव करा.

प्र.३. टटपा ललहा. (क णत्र्ाही द न) १० अ) ननवड चाचणी ब) कार्व ववश्लषणाच उपर् ग क) भरतीच्र्ा बटहगवत स्ि त ड) कार्वलसद्धी मूल्र्मापनाच अडथळ

Q.P. CODE:08391

4 TURN OVER

विभाग -२ प्र.५. खालील संज्ञाच थ डक्र्ात स्पष्टीकरण ललहा (क णत्र्ाही) ०८ अ) संदभव गट ब) मानवी गट क) आर ग्र् र्ास्ि ववषर्क घटक ड) कमवचार्ावच मन धर्व इ) औपचाररक संदर्वाहन फ) पटरनालीस्स्टक नततृ्व ग) सामास्जक गरजा ह) भूलमका वठववण

प्र.६ खालील प्रश्नांची उत्तर ललहा (क णतही द न) १६ अ) गट म्हणज कार्? औपचाररक व अन पचाररक गटांची वलर्ष््र् ववर्द करा. ब) मानवी संबध म्हणज कार्? त्र्ाची वलर्ष््र् क णती? क) हजवबगवच्र्ा अलभप्ररणाच द न घटक लसद्धांताची चचाव करा.

प्र.७. खालील प्रश्नांची उत्तर ललहा (क णतही द न) १६ अ) कमवचार्ाांच्र्ा मन धर्ाववर पररणाम करणार घटक क णत? ब) संदर् वहनाच व्र्ाख्र्ा ललहा. संदर्वहनाच टप्प्र्ांची वणवन करा. क) नततृ्वाच व्र्ाख्र्ा ललहा. उत्तम नत्र्ातील गुण स्पष्ट करा.

प्र.८ टटपा ललहा.(क णत्र्ाही द न) १० अ) उतरंड गरज लसद्धांत ब) मानवाच्र्ा बदलत्र्ा गरजा क) वादवववाद व्र्वस्थापन ड) नततृ्वाच प्रकार.

----------------------

Q.P. Code : 26776

Turn Over

[Time: 3 Hours] [ Marks: 100]

N.B: 1. Attempt any five questions from Q. 1 to Q.8.

2. Question no. 9 is compulsory.

1. Answer the following:-

a) Define Export Management. Explain the need for export management to

the country and the firm. 08

b) State and explain functions of export manager. 08


a) Discuss various treads in India’s service exports. 08 b) Write a note on India’s exports since independence. 08


a) What do you mean by trade barriers? Explain various types of non tariff

barriers. 08

b) Discuss the role of WTO in international trade. 08


a) Discuss the objectives and important features of Foreign Trade Policy

2015-2050. 08

b) Explain the role of FIEO in export promotion. 08


a) Discuss the steps in identifying foreign markets. 08

b) Explain the concept of product branding and product packaging in export

marketing. 08


a) What is export pricing? Discuss different types of export price quotations. 08

b) Define Packing credit. Discuss important features of packing credit. 08


a) Discuss the pre-shipment stage in export procedure. 08

b) Explain main incentives available to Indian exporters. 08

8. Write short notes on any four of the following:- 16

a) Registration formalities of export firm

b) Trading blocs

c) New product Development

d) EXIM bank

e) EPC

f) Export market plan

8. Discuss any two of the following:- 20

1. ECGC

2. Export pricing strategies

3. Composition of India’s export trade.

------------------------------

Q.P. Code : 26776

Turn Over

2

(cejeþer ©Heeblej)

(JesUë 3 leeme ) (iegCeë 100)

met®eveeë 1) Òe ¬eÀ. 1 les Òe. ¬eÀ. 8 ceOeerue keÀesCelesner Hee®e ÒeMve mees[Jee. 2) Òe. ¬eÀ. 9 DeefveJee³e& Deens.

3) cegU Fbûepeer ÒeMve ÒeceeCe ceeveeJesle.

1. Keeueerue ÒeMveeb®eer GÊejs efuene.

De) efve³ee&le J³eJemLeeHevee®eer J³eeK³ee efuene. efve³ee&le J³eJemLeeHevee®eer osMeeuee Je Go³eesieeuee DemeCeejer iejpe efJeMeo keÀje.

08

ye) efve³ee&le J³eJemLeeHekeÀe®eer keÀe³ex efJeMeo keÀje. 08

2. Keeueerue ÒeMveeb®eer Gllejs efuene.

De) Yeejlee®³ee mesJee efve³ee&leerleerue efJeefJeOe keÀueeb®eer ®e®ee& keÀje. 08

ye) Yeejlee®³ee mJeeleb$³eeveblej®³ee keÀeUeleerue efve³ee&le J³eeHeejeJej efìHe efuene. 08

3. Keeueerue ÒeMveeb®eer Gllejs efuene.

De) J³eeHeejer De[LeUs cnCepes keÀe³e? efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee efyeiejpekeÀeleer De[LeÈ³eeb®es JeCe&ve keÀje. 08

ye) peeieeflekeÀ J³eeHeej mebIeìves®eer Deeblejje

Q.P. Code : 26776

Turn Over

3

6. Keeueerue ÒeMveeb®eer GÊejs efuene.

De) efve³ee&le efkebÀcele cnCepes keÀe³e? efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee efve³ee&le efkebÀcele ojHe$ekeÀeb®eer ®e®ee& keÀje. 08

ye) `yeebOeCeer keÀpe&' cnCepes keÀe³e? yeebOeCeer keÀpee&®³ee JewefMe

Q.P.Code: 38486

Page 1 of 2

(3 Hours) [Total marks - 100]

N.B. – (1) All questions are compulsory. (2) Figures to the right indicate full marks.

Section I

1. Explain the following terms in brief (any four) 8

a) Scalar chain

b) Motivation

c) Policy

d) Time study

e) Micro environment

f) Top level management

g) Demography

h) Strategy

2. Answer the following :- (any two) 16

a) Explain the functions of management.

b) Discuss the contributibution of Henry Fayol to the management.

c) Is management science or profession?


a) Describe the external environmental factors influencing business.

b) Define planning. What are the objectives and need for planning?

c) Discuss the social and human objectives of business.

4. Write shot notes on :-( any two) 10

a) Components of planning

b) MBO

c) Scientific management

d) Social responsibility towards workers and shareholders

Section II

5. Explain the following terms in brief (any four) 8

a) Matrix organisation

b) Break-even analysis

c) Centralisation

d) Accountability

e) Functional organisation

f) Wide organisation

g) Organisational chart

h) Budget

Q.P.Code: 38486

Page 1 of 2


a) What are the causes of conflict between line and staff?

b) What is delegation of authority? Discuss the process of delegation.

c) Write a note on advantages of committee organisation.


a) What is departmentation? What are the bases of departmentation?

b) Explain the concept of decentralisation. Explain the factors influencing

decentralisation.

c) Describe the steps involved in the control process.

8. Write shot notes on :-( any two) 10

a) Span of control

b) Line organisation

c) Informal organisation

d) Co-ordination

____________

of 2

Q. P. Code : 38486

(३तास) (एकूण गुण :१००)

सुचना: 1) सर्व प्रश्न अननर्ार्व आहेत. 2) उजर्ीकडील अंक प्रश्नाचे गुण दर्वनर्तात.

3) दोन्ही नर्भागांची उत्तरे एकाच उत्तरपनिकेत नलहार्ी. 4) मूळ इगं्रजी प्रश्न प्रमाण मानारे्त.

(विभाग १) १. खालील संज्ांचे थोडक्यात स्पप्१ीकरण वलहा (कोणत्याही चार). (८)

अ) सत्तासोपान ब) अवभप्रेरणा क) धोरण ड) िेळेचा अभ्यास इ) सकू्ष्म पयाािरण फ) उच्चस्तरीय व्यिस्थापन ग) लोकसंख्याशास्त्र ह) व्यहूरचना

२. प्रश्ाचंी उत्तरे वलहा (कोणतीही दोन) (१६) अ) व्यिस्थापनाची काये सविस्तर सांगा. ब) हने्री फेय ाल यांनी व्यिस्थापनासाठी केलेली काये सांगा. क) व्यिस्थापन शास्त्र आह ेका व्यिसाय?.

३. प्रश्ाचंी उत्तरे वलहा (कोणतेही दोन). (१६) अ) उद्योगधंद्यािर पररणाम करणाऱ्या बवहगात पयाािरणाच्या मदुदद्यांचे सविस्तर िणान करा. ब) वनयोजनाची व्याख्या वलहा. वनयोजनाची जरुरी उविप्१ ेकोणती? क) उद्योगाचंी सामावजक ि मानिीय उविप्१ ेकोणती?

४. विपा वलहा (कोणत्याही दोन) (१०) अ) वनयोजनाचे घिक ब) ध्येयवनप्२ व्यिस्थापन क) शास्त्रीय व्यिस्थापन ड) कामगार ि भागधारीकांच्या प्रवतची सामावजक जबाबदारी. (P.T.O)

of 2

Q. P. Code : 38486

__________________

(विभाग २) ५. खालील संज्ांचे थोडक्यात स्पप्१ीकरण वलहा.(कोणत्याही चार) (८)

अ) मवेिक्स संघिना ब) ना नफा-ना तोिा विशे्लषण. क) कें द्रीकरण ड) उत्तरदायीत्ि फ) पसरि संघिना ग) संघिनेचे तके्त ह) अदंाजपत्रक

६. प्रश्ाचंी उत्तरे वलहा. (कोणतीही दोन) (१६) अ) साखळी ि सल्लागार यांच्यातील कलहाची कारणे कोणती? ब) अवधकार प्रदान म्हणजे काय? अवधकार प्रदानप्रवियेची चचाा करा. क) सवमती सघंिनेच्या फायद्यािंर िीप वलहा.

७. प्रश्ाचंी उत्तरे वलहा (कोणतीही दोन) (१६) अ) विभागीकरणाची व्याख्या वलहा. विभागीकरण कोणत्या आधारांिर केले जाते? ब) विकें दीकरणाची सकंल्पना स्पप्१ करा. विकें द्रीकरणािर प्रभाि करणारे मिु ेस्पप्१ करा. क) वनयंत्रण प्रवियेतील िप्प्याचंे सविस्तर िणान करा.

८. िीपा वलहा. (कोणत्याही दोन) (१०) अ) वनयंत्रण के्षत्र. ब) रेखा संघिना क) अनौपचाररक संघिना ड) समन्िय

Q. P. Code: 39433

Page 1 of 4

Duration: 3 hours Full Marks: 100

Note: 1. All questions are compulsory.


3. Answers to both the sections to be written in the

same answer book.

Section – I

Q1. Explain the following terms in brief ( any 4 ) : (8)

a. Human Resource Management

b. Job Description

c. Aptitude Test

d. Panel Interview

e. Refresher Training

f. Horn Effect

g. Conceptual Skill

h. Paired Comparison

Q2. Answer the following ( any 2 ) : (16)

a. Discuss the Challenges of Human Rresource Mangement due to

Changing Business Environment.

b. What is Human Resource Planning? Discuss its importance.

c. Describe the steps involved in employee selection process.


a. What is Interview? Discuss the importance of Interview in the

Selection Process.

b. Explain on-the-job methods available for training of employees.

c. Describe the modern methods of Performance Appraisal?

Q4. Short Notes ( any 2 ) : (10)

a. External Sources of Recruitment.

b. Uses of Job Analysis.

c. Managerial Skills.

d. Limitations of Performance Appraisal.

Section – II

Q5. Explain the following terms in brief ( any 4 ) : (8)

a. Formal Group

b. Human Relations

c. Hygiene Factors

d. Role Analysis

e. Informal Communication

f. Bureaucratic Leader

g. Self-actualisation Needs

h. Conflict

Q. P. Code: 39433

Page 2 of 4


a. What is a Group? Describe the different types of group.

b. What is Human Relations? Discuss its features.

c. Explain Maslow's theory of motivation.


a. Discuss the factors that affect employee morale. b. Discuss the merits and limitations of Oral and Written

Communication.

c. Define Leadership. Discuss any four types of leadership.

Q8. Short Notes ( any 2 ) : (10)

a. Roles of a Leader.

b. Changing Human Needs.

c. Conflict Management.

d. Assumptions of Theory-X.

_______ X _______

Q. P. Code: 39433

Page 3 of 4

कालाबाधी : ३ तास परू्ण गरु् : १००

सचूना : १. सर्ण प्रश्न अननर्ार्ण आहते. २. उजर्ीकडील अकं प्रश्नांचे परू्ण गरु् दर्णनर्तात. ३. दोन्ही नर्भागांची उत्तरे एकाच उत्तर-पनिकेत नलहा. ४. मळू इगं्रजी प्रश्न प्रमार् मानार्ते. विभाग १ १ खालील संज्ञाचे थोडक्र्ात स्पष्टीकारर् नलहा ( कोर्त्र्ाही चार ) : (८) अ. मानर्ी संसाधन व्र्र्स्थापन ब. कामाचे स्र्रूप क. कळ चाचर्ी ड. मडंळद्वारे मलुाखत इ. उजळर्ी प्रनर्क्षर् फ. हॉनण पररर्ाम ग. संकल्पनात्मक कौर्ल्र् ह. जोडलेली तुलना पद्धती

२ खालील प्रश्नांची उत्तरे नलहा ( कोर्तीही दोन ) : (१६) अ. बदलत्र्ा व्र्ार्सानर्क पर्ाणर्रर्ामळेु मानर्ी संसाधन व्र्ार्स्थापानात र्ेर्ाऱ्र्ा आव्हानांची चचाण करा

ब. मानर्ी संसाधन ननर्ोजन म्हर्ज ेकार्? त्र्ाचा महत्र्ाची चचाण करा. क. कमणचारी ननर्ड प्रनिर्ेतील टप्पे नर्षद करा.

३ खालील प्रश्नांची उत्तरे नलहा ( कोर्तीही दोन ) : (१६) अ. मलुाखत म्हर्ज ेकार्? ननर्ड प्रनिर्ेतील मलुाखतीची भनूमका स्पष्ट करा ब. कमणचाऱ्र्ांना दरे्ाऱ्र्ा कामार्रील नर्नर्ध प्रनर्क्षर् पद्धतींची चचाण करा. क. कार्णनसद्धी मलू्र्मापनाच्र्ा आधनुनक पद्धतींची चचाण करा

४ टीपा नलहा ( कोर्त्र्ाही दोन ) : (१०) अ. भरतीचे बनहगणत स्त्रोत ब. कार्ण नर्शे्लषर्ाचे उपर्ोग. क. व्र्र्स्थापकीर् कौर्ल्र् ड. कार्णनसद्धी मलु्र्मापनाच्र्ा मर्ाणदा.

Q. P. Code: 39433

Page 4 of 4

विभाग २

५ खालील संज्ञाचे थोडक्र्ात स्पष्टीकारर् नलहा ( कोर्त्र्ाही चार ) : (८) अ. औपचाररक गट ब. मानर्ी संबंध क. आरोग्र्र्ास्त्र नर्षर्क घटक ड. भनूमका नर्ष्लेषर् इ. अनौपचाररक संदरे्र्हन फ. नोकरर्ाही नेततृ्र् ग. स्र्तःची पररपतूी गरजा ह. तिार

६. खालील प्रश्नांची उत्तरे नलहा ( कोर्तीही दोन ) : (१६) अ. गट म्हर्जे कार्? गटांचे नर्नर्ध प्रकारांचे नर्षद करा. ब. मानर्ी संबंध म्हर्जे कार्? त्र्ाचे र्नैर्ष्टटर्ांची चचाण करा. क. मास्लोच्र्ा अनभप्रेरर्ा नसद्धांत स्पष्ट करा.

७. खालील प्रश्नांची उत्तरे नलहा ( कोर्तीही दोन ) : (१६) अ. कमणचाऱ्र्ांचा मनोधैर्णर्र परीर्ाम करर्ाऱ्र्ां घटकांची चचाण करा. ब. तोंडी र् लेखी संदरे्र्हनाच्र्ा गरु्र्त्तचेा आनर् मर्ाणदांची चचाण करा. क. नेततृ्र्ाची व्र्ाख्र्ा नलहा. नेततृ्र्ाचा कोर्त्र्ाही चार प्रकारांची चचाण करा.

८. टीपा नलहा ( कोर्त्र्ाही दोन ) : (१०) अ. नेत्त्र्ाची भनूमका. ब. बदलत्र्ा मानर्ी गरजा. क. र्ादनर्र्ाद प्रनिर्ा. ड. 'क्ष' नसद्धांतची पार्री

_____ X ______

QP Code : 08393

For Regular Students] (2½ Hours) [Total Marks : 80

For IDOL Students] (3 Hours) [Total Marks : 100

N.B. : (1) Regular students should attempt any five questions from Q.1 to Q.8.

(2) IDOL students should attempt any five questions from Q.1 to Q.8.

(3) Q.No. 9 is compulsory for IDOL students only.


1. Answer the following :–

(a) Define 'Export Management'. Discuss the functions of export manager.

(b) Explain the need for export management to the exporting country and the export firm.


(a) Discuss trends in composition and direction of India's foreign trade.

(b) Explain reasons for India's poor share in the world trade.


(a) What are 'Trade barriers' ? Explain various types of non-tariff barriers.

(b) What do you mean by "Trade blocs" ? Explain working of any two trade blocs.


(a) Discuss the role of FIEO in export promotion.

(b) Discuss objectives and main highlights of Foreign Trade Policy 2015-2020.


(a) Explain in brief different modes of entry in foreign market.

(b) Explain the concepts of 'Product Life Cycle; and Product Branding" with suitable

examples.


(a) Discuss factors that affect export price.

(b) What is 'Packing Credit" ? Discuss important features of "Packing Credit".


(a) Explain shipping and customs formalities in export procedure.

(b) What do you mean by export incentives ? Explain any five incentives available to

Indian exporter.

[ TURN OVER

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

QP Code : 08393

8. Write short notes on any four of the following :–

(a) Organisation structure of export firm

(b) WTO

(c) Letter or credit

(d) ECGC

(e) Factors affecting product selection

(f) Export marketing plan

(g) Export price quotations.

(For IDOL Students only)

9. Discuss any two of the following :–

(a) Product mix

(b) Problems in international trade

(c) EXIM bank.

------------------

(_amR>r ê$nm§Va){Z¶{‘V {dÚmÏ¶mªgmR>r) (2½ Vmg) [EHy$U JwU : 80Xÿa d ‘w³V AÜ¶¶Z g§ñWoÀ¶m {dÚmÏ¶mªgmR>r) (3 Vmg) [EHy$U JwU : 100

gyMZm : (1) {Z¶{‘V {dÚmÏ¶mªZr àíZ H«$. 1 Vo 8 ‘Yrc H$moUVohr 5 àíZ gmoS>{dUo.(2) Xÿa d ‘w³V AÜ¶¶Z g§ñWoÀ¶m {dÚmWmªZr àíZ H«$. 1 Vo 8 ‘Yrc H$moUVohr 5 àíZ gmoS>dUo.(3) Xÿa d ‘w³V AÜ¶¶Z g§ñWoÀ¶m {dÚmWmªZr àíZ H«$. 9 gmoS>dUo Amdí¶H$ Amho.(4) COdrH$S>rc A§H$ àíZm§Mo nyU© JwU Xe©{dVmV.(4) ‘yi B§J«Or àíZ à‘mU ‘mZmdoV.

1. Imcrc àíZ gmoS>dm …-(A) {Z¶m©V ì¶dñWmnZmMr ì¶m»¶m {chm. {Z¶m©V ì¶ñWmnH$mMr H$m¶} {dfX H$am.(~) amîQ>— d CX¶moJ YÚm§gmR>r {Z¶m©V ì¶dñWmnZmMr JaO {deX H$am.

2. Imcrc àíZ gmoS>dm …-(A) ̂ maVmÀ¶m {Z¶m©V ì¶mnmamMr aMZm d {Xem ¶mVrc H$cm§Mr MMm© H$am.(~) OmJ{VH$ ì¶mnmamVrc ̂ maVmMm dmQ>m H$‘r AgÊ¶mMr H$maUo {dfX H$am.

3. Imcrc àíZ gmoS>dm …-(A) ì¶mnma AS>Wio åhUOo H$m¶ ? {d{dY àH$maMo {~Ja OH$mVr AS>Wio H$moUVo ?(~) ì¶mnmar JQ> åhUOo H$m¶ ? H$moUË¶mhr XmoZ àH$maÀ¶m ì¶mnmar JQ>m§Mr MMm© H$am.

2

[ TURN OVER

16

20

88

88

88

QP Code : 08393

4. Imcrc àíZ gmoS>dm …-(A) {Z¶m©V d¥ÕrgmR>r {’$Amo Mr ̂ y{‘H$m ñnîQ> H$am(~) ^maVmÀ¶m {dXoer ì¶mnma YmoaU 2015-2020 Mr C[ÔîQ>ço d d¡{eîQ>ço {deX H$am.

5. Imcrc àíZ gmoS>dm …-(A) {dXoer ~mOmanoR>oV {eaH$md H$aÊ¶mgmR>r Agcoë¶m {d{dY nÕVrMo dU©Z H$am.(~) "dñVy OrdZMH«$' d "dñVy ‘wÐm§H$Z' h¶m g§H$ënZoMr CXmhaUm§g{hV MMm© H$am.

6. Imcrc àíZ gmoS>dm …-(A) {Z¶m©V qH$‘Vrda n[aUm‘ H$aUmè¶m KQ>H$m§Mr MMm© H$am.(~) ~m§YUr H$O©nwadR>m åhUOo H$m¶ ? ~m§YUr H$O©nwadR>mMr d¡{eîQ>ço ñnîQ> H$am.

7. Imcrc àíZ gmoS>dm …-(A) {Z¶m©V à{H«$¶oVrc OhmO ̂ maVr¶ d OH$mV {eîQ>mMma H$moUVo ?(~) {Z¶m©V gdcVr åhUOo H$m¶ ? ̂ maVr¶ {Z¶m©VXmam§Zm CncãY Agcoë¶m H$moUË¶mhr nmM

gdcVr {deX H$am.

8. Q>rnm {chm (H$moUË¶mhr Mma) …-(A) {Z¶m©V g§ñWoMr g§KQ>Z ~m§YUr(H$) OmJ{VH$ ì¶mnma g§KQ>Zm(~) nVnÌ

> (S>) B.gr.Or.gr.(B) CËnmXZ {ZdS>r da n[aUm‘ H$aUmao KQ>H$(’$) {Z¶m©V {dnUZ ¶moOZm(J) {Z¶m©V qH$‘V XanÌHo$.

(’$³V Xÿa d ‘w³V g§ñWoÀ¶m {dÚmÏ¶mªgmR>r)

9. Q>rnm {chm (H$moUË¶mhr XmoZ) …-(A) CËnmXZ {‘lU(~) Am§VaamîQ>—r¶ ì¶mnma g‘ñ¶m(H$) Ep³P‘ ~±H$

--------------

3

88

88

88

88

16

20

Q.P. Code : 29414

Page 1 of 4

[Time: Three Hours] [ Marks: 100]


N.B: 1. Attempt any five questions selecting not more than three from one section.

2. All questions carry equal marks.

3. Draw neat diagrams wherever necessary.

SECTION I

Q. 1 Attempt any two questions of the following.

a) Explain the Cournot model of oligopoly. (10)

b) Discuss the price-output determination under contrlized cartel. (10)

c) Describe Prisoners Dilema strategies in Game Theory (10)


a) Explain the factor price determination under imperfect competitim in commodity as well as

factors markets.

(10)

b) Explain the modern Theory of Rent. (10)

c) “Profits are rewards for risk and uncertainty bearing”. Discuss (10)


a) Discuss general equilibrium of production and consumption in a economy. (10)

b) What is Pareto optimality? Discuss the Pareto optimality conditions. (10)

c) Discuss the relationship between perfect competitm and Pareto optimality. (10)


a) What is asymmetric information? Explain it with the help of market for used cars. (10)

b) Explain the principal agent problem and suggest measures to overcome it. (10)

c) What is an efficiency wage & explain it with the help of the efficiency wage theory. (10)

SECTION II


a) Drive IS curve and explain its features. (10)

b) Explain the impact of expansimary fiscal policy in the IS-LM model. (10)

c) Explain the trade of between unemployment and inflation with the help of Philips curve. (10)


a) Explain the merits and demerits of fixed exchange rate. (10)

b) Explain the relative efficiency of fiscal policy under flexible exchange rate and perfect capital

mobility.

(10)

c) What is currency crisis? Explain the causes of currency crisis. (10)

Q.P. Code : 29414

Page 2 of 4


a) Discuss the classical theory of international trade. (10)

b) Explain with the help of offer curves the determination of equilibrium terms of trade. (10)

c) What is tariff? Explain its effects. (10)


a) Discuss the Ability to Pay principle of taxation. (10) b) Explain the causes of market failure. (10)

c) Explain the causes of rising public expenditure. (10)

****************

Q.P. Code : 29414

Page 3 of 4

[वेळ: तीन तास] [ गणु:१००]


सचूना: १. कोणतेही पाच प्रश्न सोडवा परंत ुएका ववभागातील जास्तीत जास्त तीन प्रश्न सोडवा. २. सवव प्रश्नांना समान गणु आहते. ३. आवश्यक तेथे सबुक आकृत्या काढा..

ववभाग I प्र. १ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा.

अ) अल्पाविकारी बाजारपेठेचे कुनोचे प्रवतमान स्पष्ट करा. (१०) ब) कें द्रीकृत कार्वलच्या वस्थतीत वकमतं व उत्पादन वनश्चीतीची चचाव करा. (१०) क) खळे वसद्ांतातील कैद्ांचा पेचप्रसंग डावपेचाचे वणवन करा. (१०)

प्र. २ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ) वस्तबुाजार व उत्पादन घर्क बाजारामध्ये अपणूव स्पिाव असताना उत्पादन घर्कांच्या वकमंत वनवश्चतीचे स्पष्टीकरण

करा. (१०)

ब) आवथवक खडंाचा आिवुनक वसद्ांत स्पष्ट करा. (१०) क) “नफा हा िोका आवण अवनवश्चततेचा मोबदला आह”े चचाव करा. (१०)

प्र. ३ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ) अथवव्यवस्थे मध्ये उत्पादन व उपभोगतील साववजवनक समतोलाची चचाव करा. (१०) ब) पॅरेर्ोची पयावप्तता म्हणज ेकाय? पॅरेर्ो पयावप्तता अर्ींची चचाव करा. (१०) क) पॅरेर्ोची पयावप्तता व पणूव स्पिेमिील संबंिाची चचाव करा. (१०)

प्र. ४ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ) ववषम मावहती म्हणज ेकाय? जनु्या कारच्या बाजारपेठेच्या सहाय्याने त्याचे स्पष्टीकरण करा. (१०) ब) मालक प्रवतवनिी समस्येचे स्पष्टीकरण करून ती कमी करण्यासाठी उपाय सचुवा. (१०) क) कायवक्षम वतेन म्हणज ेकाय? कायवक्षम वतेन वसद्ांताच्या साहाय्याने त्याचे स्पष्टीकरण करा. (१०)

Q.P. Code : 29414

Page 4 of 4

ववभाग II

प्र. ५ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ) IS वक्र काढा व त्याची ववैिष््टये स्पष्ट करा. (१०) ब) ववस्ताररत राजकोषीय िोरणाचे IS- प्रवतमानावरील प्रभाव स्पष्ट करा. (१०) क) वफवलप्स वक्राच्या सहाय्याने बेरोजगार आवण भाववाढ यातील परस्पर ववरोि स्पष्ट करा. (१०)

प्र. ६ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ) स्थीर वववनमय दराचे गणुदोष स्पष्ट करा. (१०) ब) पणूवगतीिील भांडवल व बदलता वववनमय दर असताना चलनववषयक िोरणातील पररणामकारकता स्पष्ट करा. (१०) क) चलन आपत्ती म्हणज ेकाय? चलनआपत्तीची कारण ेस्पष्ट करा. (१०)

प्र. ७ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ) आतंरराष्ट्रीय व्यापाराच्या परंपरागत वसद्ांताची चचाव करा. (१०) ब) प्रस्ताव वक्राच्या सहाय्याने संतवुलत व्यापार िती किा ठरतात ते स्पष्ट करा. (१०) क) जकाती म्हणज ेकाय? वतचे पररणाम स्पष्ट करा. (१०)

प्र. ८ खालील पैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ) करांच्या करदये क्षमता तत्वाची चचाव करा. (१०) ब) बाजार अपयिाची कारण ेस्पष्ट करा. (१०)

क) साववजवनक खचावतील वाढीची कारण ेस्पष्ट करा. (१०)

**********

Q.P. Code :28176

Page 1 of 4

[Time: Three Hours] [ Marks: 100]


N.B: 1. Attempt any five questions, selecting not more than three questions form any

one section.

2. Answers to the two sections should be written in the same answer book.



Section - I

Q.1 Attempt any two of the following:- (20)

a. What is economic development? Explain three core values of development.

b. Explain the relationship between economic growth and environment.

c. State the role of market in economic development.


a. Critically examine Rostow’s theory. b. Explain briefly Harrod-Domar growth model.

c. Discuss the theory of growth with unlimited supplies of labour.


a. Write an explanatory note on coordination failure.

b. Explain the theory of big push and bring out its limitations.

c. Critically examine critical minimum effort theory.


a. Explain different approaches to poverty measurement.

b. What are the causes of inequality?

c. Explain the impact of inequality on economic development.

Section – II


a. Explain micro household theory of fertility.

b. What are the causes of high fertility rate in developing countries?

c. State the role of education in economic development.


a. Explain the causes and effects of urbanization.

b. Discuss policies for the urban informal sector.

c. Write a note on women in the informal sector

Q.P. Code :28176

Page 2 of 4


a. Discuss the role of agriculture in economic development.

b. Write an explanatory note on rural credit markets.

c. Explain the policies for rural development.


a. Explain outward looking trade strategy

b. Explain the merits and demerits of MNC’s c. Examine the structural adjustment programmes of IMF and World Bank.

***********

Q.P. Code :28176

Page 3 of 4

[वळे: ३ तास] [गणु: १००]


सचूना: १) कोणतेही पाच प्रश्न सोडवा परंत ुकोणत्याही एका ववभागातील तीन पेक्षा जास्त प्रश्न सोडव ूनका. २) दोन्ही ववभागातील उत्तरे एकाच उत्तरपविकेत वलहा. ३) उजवीकडील अकं प्रश्नाचे पणूण गणु दर्णववतात. ४) आवश्यक तेथे सबुक आकृत्या काढा.

ववभाग-१

प्र.१ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

आवथणक ववकास म्हणज ेकाय? आवथणक ववकासाची मखु्य तीन मलु्ये स्पष्ट करा. पयाणवरण आवण आवथणक वदृ्धी यामधील संबंध ववर्द करा. आवथणक ववकासात बाजाराची भवूमका स्पष्ट करा.

प्र.२ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

रोस्टॉच्या वसद्धांताचे वटकात्मक पररक्षण करा. हरॅॉड – डोमार वदृ्धी प्रवतमान थोडक्यात स्पष्ट करा. अमयाणवदत श्रमपरुवठा वदृ्धी प्रवतमानाची चचाण करा.

प्र.३ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

समन्वयाचा अभाव यावर स्पष्टीकरणात्मक वटप वलहा. जोराचा धक्का वसद्धांत स्पष्ट करून त्या वसद्धांताच्या मयाणदा वलहा. वकमान आवश्यक प्रयत्न वसद्धांताचे वटकात्मक मलू्यमापन करा.

प्र.४ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

दाररद्रय मापनाची ववववध धोरण ेववर्द करा. उत्पन्न ववषमतचेी कारण ेकोणती? उत्पन्न ववषमतेचा आवथणक ववकासावरील पररणाम स्पष्ट करा.

ववभाग-२

प्र.५ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

सकू्ष्म आवथणक कौटंुवबक जननक्षमता वसद्धांत स्पष्ट करा. ववकसनर्ील दरे्ातील उच्च जननदराची कारण ेकोणती? आवथणक ववकासातील वर्क्षणाची भवूमका स्पष्ट करा.

Q.P. Code :28176

Page 4 of 4

प्र.६ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

र्हरीकरणाची कारण ेआवण पररणाम स्पष्ट करा. र्हरी असंघवटत के्षिातील धोरणांची चचाण करा. असंघवटत के्षिातील वियांवर वटप वलहा.

प्र.७ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

आवथणक ववकासात र्ेतीची भवूमका स्पष्ट करा. ग्रामीण पतबाजार यावर स्पष्टीकरणात्मक वटप वलहा. ग्रामीण ववकासासंबंधीची धोरण ेस्पष्ट करा.

प्र.८ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंची उत्तरे वलहा. (२०) अ)

ब) क)

बवहगणत व्यापार व्यहूरचना ववर्द करा. बहुराष्ट्रीय कंपन्यांचे गणुदोष स्पष्ट करा. जागवतक बँक आवण आतंरराष्ट्रीय नाण ेवनधीचा संरचनात्मक समायोजन कायणक्रम ववर्द करा?

*************

Q. P. Code: 28187

Time: 2 ½ / 3 Hours Marks: 80/ 100

N.B. (1) IDOL students should attempt any five Questions.

(2) Regular students should attempt any four Questions.


1. Attempt any two of the following: (20)

(a) Explain various components of the Indian financial system.

(b) Discuss the functions of a Financial System.

(c) What are the indicators of financial development?


(a) Recommendations of the Narasimham Committee of 1998

(b) Objectives of RBI monetary policy

(c) Transmission channels of Monetary Policy.


(a) Role and growth of NBFCs

(b) Management of non-performing assets of commercial banks

(c) New types of bonds.


(a) Components of Indian money market

(b) Defects in Indian money market

(c) Reforms in secondary capital market.


(a) Functions of foreign exchange market

(b) Meaning and significance of derivatives

(c) Types of derivatives.


(a) Credit rating in India

(b) SEBI

(c) Insurance Regulatory and Development Authority.

7. Write short notes on any two of the following: (20)

(a) Development functions of RBI

(b) Development banking in India

(c) Structure of Indian capital market

(d) Mutual funds in India.

***************

Q. P. Code: 28187

मराठी रुपाांतर [वेळ: २:३० / ३ तास] [एकूण गुण: ८० / १००]


सचूना १. आयडॉलच्या विद्यार्थयाांनी कोणतेही पाच प्रश्न सोडिािेत. २. वनयवित विद्यार्थयाांनी कोणतेही चार प्रश्न सोडिािेत. ३. उजिीकडील अंक पणूण गणु दर्णवितात.

प्र.१ खालीलपैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडिा: (२०) अ)

ब) क)

भारतीय विविय व्यिस्थचेे विविध घटक स्पष्ट करा. विविय व्यिस्थेच्या कायाांची चचाण करा. विविय विकासाचे वनदरे्क कोणत?े

प्र.२ खालीलपैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडिा: (२०) अ)

ब) क)

१९९८च्या नरवसंहि ्सवितीच्या वर्फारर्ी ररझव्हण बँकेच्या िौविक धोरणाची उविष्टये िौविक धोरणाच्या पारेषण िावहन्या.

प्र.३ खालीलपैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडिा: (२०) अ)

ब) क)

बँकेतर विविय कंपन्यांची भवूिका आवण िाढ व्यापारी बँकांच्या अनतु्त्पादक िालििेचे व्यिस्थापन निीन प्रकारचे रोख.े

प्र.४ खालीलपैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडिा: (२०) अ)

ब) क)

भारतीय नाणेबाजाराचे घटक भारतीय नाणेबाजारातील दोष दयु्यि भांडिल बाजारातील सधुारणा.

प्र.५ खालीलपैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडिा: (२०) अ)

ब) क)

परकीय विवनिय बाजाराची काये अनजुात पत्ांचा अथण आवण िहत्त्ि अनजुात पत्ांचे प्रकार.

प्र.६ खालीलपैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडिा: (२०) अ)

ब) क)

भारतातील पतिापन भारतीय रोखे आवण विवनिय िंडळ वििा वनयिन आवण विकास प्रावधकरण.

प्र.७ खालीलपैकी कोणत्याही दोहोंवर संविप्त वटपा वलहा: (२०) अ)

ब) क) ड)

ररझव्हण बँकेची विकासात्िक काये भारतातील विकास बँका भारतीय भांडिल बाजाराची रचना भारतातील परस्पर वनधी.

********

Q.P. Code :29415

Page 1 of 4

[Time: Three Hours] [ Marks:100]


N.B: 1. Attempt any five questions selecting not more than three from one section.

2. All questions carry equal marks.


Section – I

Q.1 Attempt any two questions of the following.

(a) Explain how price and output is determind under dominant firm price leadership.

(b) Explain Kinked demand curve model of oligopoly.

(c) Describe prisoners Dilemma in Game theory.

(10)

(10)

(10)


(a) Explain factor price determination when there prevails imperfect competition.

(b) Discuss the loanable funds theory of interest rate.

(c) How is wage determined under Bilateral monopoly? Explain.

(10)

(10)

(10)


(a) What is meant by General Equilibrium? Explain General Equilibrium in production.

(b) What is Pareto optimality? Discuss the conditions of pareto optimality.

(c) How are Pareto optimality conditions achieved under perfect competition?

(10)

(10)

(10)


(a) What is search cost? Explain the process of search for lowest price.

(b) What is Market Signaling? How it can be used to solve the problem of Adverse

Selection?

(c) Explain efficiency wage theory.

(10)

(10)

(10)

Section – II


(a) Derive the IS curve and explain its features.

(b) Explain how the effectiveness of monetary policy on National Income and Interest Rate

depends on the slope of IS curve.

(c) Discuss the determination of equilibrium level of National income and price level with

the help of Aggregate Demand and Aggregate Supply Curves.

(10)

(10)

(10)


(a) What is meant by flexible exchange rate? Give the arguments in favour of flexible

exchange rate.

(b) Discuss the purchasing power parity theory of exchange rate.

(c) What is disequilibrium in the balance of payments and discuss the monetary measures

for correcting disequilibrium in the balance of payments?

(10)

(10)

(10)

Q.P. Code :29415

Page 2 of 4


(a) Explain Ricardo’s theory of international trade. (b) Discuss the law of reciprocal demand with the help of offer curve.

(c) Explain the arguments in favour of protective trade policy.

(10)

(10)

(10)


(a) What is public good? Explain the features.

(b) What is meant by equity in taxation? Describe Eric Lindhall’s voluntary exchange principle of taxation.

(c) Discuss the incidence of the tax under varying elasticity of supply.

(10)

(10)

(10)

***********************

Q.P. Code :29415

Page 3 of 4

मराठी रुपाांतर [वेळ:तीन तास] [गुण:१००]


सचूना: १. कोणतेही पाच प्रश्न सोडवा परंत ूएका ववभागातील जास्तीत जास्त तीन प्रश्न सोडवा. २. सवव प्रश्नांना समान गणु आहते. ३. आवश्यक तेथे सबुक आकृत्या काढा.

ववभाग – I प्र.१ खालीलपैकी कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा.

अ) ब) क)

प्रबळ उद्योग संस्था वकंमत नेततृ्व प्रवतमानामध्ये वकंमत आवण उत्पादन वनविती कशी होते ते स्पष्ट करा. अल्पाविकारातील दतंरू मागणी वक्र प्रवतमान स्पष्ट करा. खळे वसद्ांतातील “कैदयांची कोंडी” या संकल्पनेची चचाव करा.

(१०) (१०) (१०)

प्र.२ कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ)

ब) क)

अपणूवस्पिाव अवस्तत्वात असताना उत्पादन घटकांच्या वकंमती कशा ठरतात ते स्पष्ट करा. व्याज दराचा कजावववूनिी वसद्ांताची चचाव करा. विपक्षीय मके्तदारीत वतेन दर कसे वनवित होतात ते स्पष्ट करा.

(१०) (१०) (१०)

प्र.३ कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ)

ब) क)

सवव सािारण समतोल म्हणज ेकाय? उत्पादनातील सवव सािारण समतोल स्पष्ट करा. परेॅटोची पयावप्तता म्हणज ेकाय? पॅरेटो पयावप्तता अटीची चचाव करा. पणूवस्पिेच्या वस्थतीत पॅरेटोच्या पयावप्तता अटीची पतूवता कशी होते ते स्पष्ट करा.

(१०) (१०) (१०)

प्र.४ कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ)

ब) क)

शोि खचव म्हणज ेकाय? वकमान शोि वकंमत प्रक्रीयेचे स्पष्टीकरण करा. बाजार संकेत म्हणज ेकाय? त्याचा वापर प्रवतकूल वनवड समस्या सोडववण्यासाठी कसा होतो? कायवक्षमता वेतन वसद्ांताचे स्पष्टीकरण करा.

(१०) (१०) (१०)

ववभाग – II

प्र.५ कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ)

ब)

क)

IS वक्र काढा व त्याची ववैशष्टये स्पष्ट करा. राष्ट्रीय उत्पन्न व व्याजदरावरील मौद्रीक िोरणाची पररणामकारकता IS वक्राच्या उतारावर कशी अवलंबनू असते ते स्पष्ट करा. समग्रमागणी व समग्र परुवठा वक्राच्या सहाय्याने संतवुलत उत्पन्न पातळी व वकंमत पातळी कशी वनवित होते त्याची चचाव करा.

(१०) (१०)

(१०)

Q.P. Code :29415

Page 4 of 4

प्र.६ कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ)

ब) क)

बदलता वववनमय दर म्हणज ेकाय? बदलत्या वववनमय दराचा समथवनाथव मदु्द ेमांडा. वववनमय दराच्या खरेदी शक्ती समता वसद्ांताची चचाव करा. व्यवहारशेषातील असमतोल म्हणज ेकाय? व्यवहारशषेातील असमतोल सटु करण्यासाठी मौद्रीक उपायांची चचाव करा.

(१०) (१०) (१०)

प्र.७ कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ)

ब) क)

ररकाडोचा आतंरराष्ट्रीय व्यापाराचा वसद्ांत स्पष्ट करा. प्रस्ताव वक्राच्या साहाय्याने अन्योन्य मागणीचा वनयम स्पष्ट करा. संरक्षीत व्यापार िोरणाच्या समथवनाथव मदुयांचे स्पष्टीकरण करा.

(१०) (१०) (१०)

प्र.७ कोणतेही दोन प्रश्न सोडवा. अ)

ब) क)

साववजवनक वस्त ुम्हणज ेकाय? वतची ववैशष्टय ेसांगा. करातील समता म्हणज ेकाय? इररक वलंडालचे एवच्िक वववनमय तत्वाचे वणवन करा. परुवठयाच्या ववववि लववचकता अतंगवत करभाराची चचाव करा.

(१०) (१०) (१०)

***********

Q.P. Code : 11417

1

[Time: Three Hours] [Marks:100]


N.B: 1. Attempt any five questions selecting not more than three questions from any one section.

2. Answers to the two sections should be written in the same answer book.


SECTION-I

Q. 1 Answer any two of the following:- 20 a) Explain the meaning of economic development. What are the core values of development?

b) Explain the meaning of GDI. How is it measured?

c) Explain the role of market in economic development.

Q. 2 Answer any two of the following:- 20 a) Criti all e a i e Rostow’s stages of growth. b) Discuss the Lewis’s odel of growth with u li ited supplies of la our. c) Write a note on Solow’s growth odel.

Q. 3 Answer any two of the following:- 20 a) E plai Ro er’s e doge ous growth odel. b) Explain the concept of multiple disequilibria.

c) Critically evaluate the big push theory.

Q. 4 Answer any two of the following:- 20 a) Explain the different approaches to poverty measurement.

b) Discuss the various methods of measurement of income inequality.

c) Explain the negative effects of inequality on economic development.

SECTION-II

Q. 5 Answer any two of the following:- 20 a) Discuss the theory of demographic transition of population growth.

b) What are the causes of high fertility?

c) Explain the role of health in economic development.

Q. 6 Answer any two of the following:- 20 a) What are the various causes of urbanisation?

b) Discus the Harris-Todaro model of rural-urban migration.

c) Write an explanatory note on microfinance.

[P.T.O]

Q.P. Code : 11417

2

Q. 7 Answer any two of the following:- 20 a) Explain the role of agriculture in economic development.

b) Discuss the various policies of rural development.

c) What are the various sources of rural credit?

Q. 8 Answer any two of the following:- 20 a) Write a note on outward looking trade strategy.

b) Distinguish between FDI and Portfolio investment.

c) Explain the structural adjustment programme of IMF.

----------------------------------------------------------

Q.P. Code : 11417

3

[वेळ: तीन तास] [गणु:१००]

मराठी रुपाांतर Please check whether you have got the right question paper.

सचूना: १. कोणतही पाच प्रश्न सोडवा, परंत ुकोणत्याही एका ववभागातील तीनपक्षा जास्त प्रश्न सोडव ूनयत. २. दोन्ही ववभागातील उत्तर एकाच उत्तरपत्रिकत ललहा. ३. उजवीकडील अकं प्रश्नांच पणूण गणु दर्णववतात.

ववभाग-१ प्र. १ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २०

अ) आर्थणक ववकासाचा अथण स्पष्ट करा. ववकासाची मखु्य मलू्य कोणती? ब) ललगंाधारीत ववकास ननदेर्ांक म्हणज काय? या ननदेर्ांकाच मापन कस कल जात? क) आर्थणक ववकासात बाजारपठची भलूमका ववर्द करा.

प्र. २ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २० अ) रॉस्टोच्या ववववध वदृ्धी अवस्थांच टटकात्मक परीक्षण करा. ब) लईुस यांच्या अनतरीक्त श्रमपरुवठा प्रनतमानावर चचाण करा. क) सोलो यांच्या वदृ्धी प्रनतमानावर टटप ललहा.

प्र. ३ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २० अ) रोमर यांच आंतस्थवदृ्धी प्रनतमान स्पष्ट करा. ब) बहुववध समतोलाची सकंल्पना ववर्द करा. क) जोराचा धक्का लसद्धान्ताच टटकात्मक मलू्यमापन करा.

प्र. ४ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २० अ) दाररद्रय मापनाच ववववध दृष्ष्टकोन ववर्द करा. ब) उत्पन्न ववषमता मोजमापाच्या ववववध पद्धतींवर चचाण करा. क) ववषमतच आर्थणक ववकासावरील नकारात्मक परीणाम स्पष्ट करा.

[पढेु पहा]

Q.P. Code : 11417

4

ववभाग-२ प्र. ५ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २०

अ) लोकसखं्या वाढीसबंधंीच्या लोकसखं्या सकं्रमण लसद्धान्तावर चचाण करा. ब) उच्य जननदराची कारण कोणती? क) आर्थणक ववकासात आरोग्याची भलूमका ववर्द करा.

प्र. ६ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २० अ) नागरीकरणाची ववववध कारण कोणती? ब) हॅररस-टोडॅरो यांच्या ग्रामीण-र्हरी स्थलांतर प्रनतमानावर चचाण करा. क) सकू्ष्मववत्त यावर स्पष्टीकरणात्मक टटप ललहा.

प्र. ७ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २० अ) आर्थणक ववकासात र्ती क्षिाच्या भलूमकच परीक्षण करा. ब) ग्रामीण ववकासासाठीच्या ववववध धोरणाचंी चचाण करा. क) ग्रामीण पतपरुवठयाच ववववध स्िोत कोणत?

प्र. ८ खालीलपकी कोणत्याही दोहोंची उत्तर ललहा. २० अ) बटहलणक्षी व्यापार व्यहूरचना यावर टटप ललहा. ब) परकीय थट गुतंवणूक आणण भाग-भांडवल गुतंवणकू यातील फरक स्पष्ट करा. क) आंतरराष्रीय नाणननधीचा मलुभतू समायोजन कायणक्रम स्पष्ट करा.

----------------------------------------------------------

Q.P. Code : 40375

Turn Over

Time: 2 1/2/3 Hours Total Marks: 80/100

N.B.: (1) IDOL students should attempt any Five questions.

(2) Regular students should attempt any Four questions.


1. Explain any Two of the following:

(a) Components of a financial system

(b) Role of financial system in economic development

(c) Indicators of financial development.

20


(a) Recommendations of the Narasimham Committee Report of 1998

(b) Functions of the Reserve Bank of India

(c) Role of Non-Bank Finance Companies in India.

20

3. Answer any Two of the following:

(a) Types of equities

(b) Meaning and features of debentures

(c) New financial instruments.

20

4. Attempt any Two of the following:

(a) Features of Indian Money Market

(b) Structure of Indian Capital Market

(c) Functions of foreign exchange market.

20

5. Answer any Two of the following:

(a) Meaning and significance of derivatives

(b) Types of derivatives

(c) Pricing of futures.

20


(a) Mutual funds in India

(b)Insurance Regulatory and Development Authority

(c) Securities and Exchange Board of India.

20

7. Write short notes on any Two of the following:

(a) Functions of a financial system

(b) Narasimham Committee Report of 1991

(c) Components of organized money market

(d) Credit rating agencies in India.

20

-----------------------

Q.P. Code : 40375

Turn Over

2

(‘amR>r énm§Va)

(2½/3 Vmg) (EHy$U JwU… 80/100)

gyMZm … 1. Am¶S>m°bÀ¶m {dÚmÏ¶mªZr H$moUVohr nmM àíZ gmoS>dmdoV. 2. {Z¶{‘V {dÚmÏ¶mªZr H$moUVohr Mma àíZ gmoS>dmdoV. 3. COdrH$S>rb A§H$ nyU© JwU Xe©{dVmV.

1. Imbrbn¡H$s H$moUË¶mhr Xmohm|Mo ñnîQ>rH$aU H$am…- 20

(A) {d{Îm¶ ì¶dñWoMo KQ>H$ (~) Am{W©H$ {dH$mgmVrb {d{Îm¶ ì¶dñWoMr ^y{‘H$m (H$) {d{Îm¶ {dH$mgmMo {ZX}eH$.


(A) 1998 À¶m Zaqgh‘² g{‘Vr AhdmbÀ¶m {e’$maer (~) ^maVr¶ [aPìh© ~±Ho$Mr H$m¶} (H$) ^maVmVrb ~±Ho$da {d{Îm¶ H§$nÝ¶m§Mr ŷ{‘H$m.

3. Imbrbn¡H$s H$moUË¶mhr Xmohm|Mo CÎmao {bhm…- 20

(A) g‘^mJm§Mo àH$ma (~) H$O©amo»¶m§Mm AW© Am{U d¡{eîQ>ço (H$) Z{dZ {d{Îm¶ gmYZo.

4. Imbrbn¡H$s H$moUVohr XmoZ àíZ gmoS>dm …- 20

(A) ^maVr¶ ZmUo~mOmamMr d¡{eîQ>ço (~) ^mamVr¶ ^m§S>db ~mOmamMr aMZm (H$) naH$s¶ {d{Z‘¶ ~mOmamMr H$m¶}

5. Imbrbn¡H$s H$moUË¶mhr Xmohm|Mo CÎmao {bhm …- 20

(A) AZwOmV nÌm§Mm AW© Am{U ‘hÎd (~) AZwOmV nÌm§Mo àH$ma (H$) ^mdr H$amam§Mo qH$‘V {ZYm©aU.

Q.P. Code : 40375

Turn Over

3


(A) ^maVmVrb nañna {ZYr (~) {d‘m {Z¶‘Z Am{U {dH$mg A{YgÎmm (H$) ^maVr¶ amoIo Am{U {d{Z‘¶ ‘§S>i.

7. Imbrbn¡H$s H$moUË¶mhr Xmohm|da g§{jßV Q>rnm {bhm…- 20

(A) {d{Îm¶ ì¶dñWoMr H$m¶} (~) 1991 Mm Zaqgh‘ ² g{‘VrMm Ahdmb (H$) g§K{Q>V ZmUo~mOmamMo KQ>H$ (S>) ^maVmVrb nV‘mnZ g§ñWm.

---------------------------------------------

Q.P.Code: 40709

(3 Hours) Total Marks: 100

N.B.:- (1) Attempt any five questions, selecting not more than three questions from each section.

(2) Answers to both the sections should be written in the same answer

book.


(4) Use of simple calculator is allowed.

(5) Graph paper will be supplied on request.

(6) Attach the graph paper inside the answer book.

Section-I

1. Attempt any two of the following. 20

a) What is research? State the characteristics of scientific research.

b) Explain the process of research work.

c) Bring out the limitations of research in social science.


a) Explain the scales of measurement.

b) Discuss merits and demerits of sample survey method.

c) Explain the criteria of a good sample.


a) Write a ote o O ser atio ethod . b) E plai the I ter ie ethod of pri ar data olle tio . c) Give a brief report on any case study that you have undertaken.

4. Attempt any two of the following.

a) (i) Write a ote o Classifi atio . 4 (ii) Draw greater than cumulative frequency curve/ogive. 6

b

b) Calculate arithmetic mean and median for the following data. 10

Age in

years 10-12 12-14 14-16 16-18 18-20 20-22

No. of

Boys 5 9 15 17 10 4

C I 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70

Frequency 3 5 20 10 6

Turn Over

c) Calculate the standard deviation for the following data. 10

Section-II


a) Cal ulate Spear a s Rank correlation coefficient for the following data.

b) Find the regression equation of Y on X for the following data.

c) Fit a trend using three yearly moving averages.

Year 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Exports(tons) 60 63 66 68 69 73 75

6. Attempt any two of the following.

a) (i) Explain the uses of index numbers. 4

(ii) Calculate Real Income for the following data. 6

Year 2011 2012 2013 2014 2015

Wages(Rs.) 220 232 243 250 271

Index

Number 100 110 115 150 160

b) Cal ulate Laspe re s i de u er for the follo i g data. 10

Commodity Base year Current year

Price (Rs.) Quantity Price (Rs.) Quantity

A 12 25 15 28

B 10 20 15 25

C 4 15 6 12

D 6 20 9 15

Marks 0-2 2-4 4-6 6-8 8-10

No. of

students 10 20 35 30 5

x 49 55 57 60 74

Y 17 15 24 18 31

X 4 6 8 9 10

Y 10 11 13 17 20

2

Turn Over

Q.P.Code: 40709

c) Calculate cost of living index number for the following data. 10

Group Index Weight

A 160 24

B 120 6

C 125 4

D 120 7

e 130 9


a) Define a hypothesis. Describe the types of hypothesis.

b) What are the criteria of a good hypothesis?

c) Explain the following:-

(i) Null hypothesis and Alternative hypothesis.

(ii) Type I and type II errors.


a) Explain the meaning and significance of a research report.

b) Discuss the types of research report.

c) Discuss the precautions to be taken while writing a research report.

------------------------------------

3

Turn Over

Q.P.Code: 40709

(मराठी पाांतर)

(वळ: ३ तास ) एकूण गुण:- १००

सूचना;- (१) कोणतही पाच प्रश्न सोडवा, परांतु एका ववभगातील जास्तीत जास्त तीनच प्रश्न सोडवा.

(२) दोन्ही ववभागातील उत्तर एकाच उत्तर पत्रिकत ललहावीत.

(३) उजववकडील अांक प्रश्नाांच पूणण गुण दर्णववतात.

(४) साधा कॅलक्युलटर वापरण्यास परवानगी आह.

(५) ववनांतीव न आलखपि दण्यात यतील.

(६) आलखपि उत्तरपत्रिकत ांाांधाव.

विभाग -१

१) खालीलपकी कोणतही दोन प्रश्न सोडवा. २० अ) सांर्ोधन म्हणज काय ? र्ास्िीय सांर्ोधनाची वलर्ष्ट्य स्पष्टट करा.

ां) सांर्ोधन कायाणची प्रक्रिया स्पष्टट करा.

क) सामाजजक र्ास्िातील सांर्ोधानाच्या मयाणदा ववषद करा.

२) खालीलपकी कोणतही दोन प्रश्न सोडवा. २०

अ) ववववध मापनदांड स्पष्टट करा.

ां) नमुना पद्धतीच गुणदोष स्पष्टट करा.

क) चाांगल्या नमुन्याच्या कसो्या स्पष्टट करा.

३) खालीलपकी कोणतही दोन प्रश्न सोडवा. २०

अ) टीप ललहा- ननरीक्षण पद्धती.

ां) प्राथलमक तथ्यसांकलनाची ‘मुलाखत पद्धती’ स्पष्टट करा.

क) तुम्ही कलल्या एखाद्या ववलर्ष्टट अभ्यासाचा अहवाल थोडक्यात ललहा.

4

Turn Over

Q.P.Code: 40709

४) खालीलपकी कोणतही दोन प्रश्न सोडवा.

अ) (१) वगीकरण यावर टीप ललहा. ४

(२) खालील माहहतीव न ‘पक्षा अधधक सांधचत वारांवाररता वि’ काढा. ६ वय (वष े) १०-१२ १२-१४ १४-१६ १६-१८ १८-२० २०-२२ मुलाांची सांख्या ५ ९ १५ १७ १० ४

ां) खालील माहहतीव न गणणतीय मध्य आणण मध्यमा काढा. १०

क) खालील माहहतीव न प्रमाण ववचलन काढा. १० गुण ०-२ २-४ ४-६ ६-८ ८-१०

ववद्या�

Documents

QP Code : 08386 - Edu papers · Q.P. Code : 26776 Turn Over [Time: 3 Hours] [ Marks: 100] N.B: 1. Attempt any five questions from Q. 1 to Q.8. 2. Question no. 9 is compulsory. 1