Quanhe Viet Thai Trong Lich Su

5/21/2018 Quanhe Viet Thai Trong Lich Su

1/125

1

TRNG I HC S PHM THNH PH H CH MINH

KHOA LCH S

KHA LUN TT NGHIP

TN TI:

MI QUAN H KINH T VGIAO LU VN HO VIT THI

TRONG LCH S

GVHD: TS. TRN TH THANH THANH

SVTH: NG TH KHNH

T P. H CH MNH NGY 10 THNG5 NM 2009


2/125

2

MC LC

M U4

I. L do chn ti:.................................................................................... 4II. Phng php nghin cu........................................................................ 5

III.Lch s nghincu vn v ngun s liu........................................... 5

IV. Phm vi nghin cu.............................................................................. 6

V. Cu trc kha lun................................................................................. 6

CHNG I: IU KIN LCH S CA QUAN H VIT-THI ..................... 7

I. Hon cnh lch s ca hai nc............................................................... 7

I.1 Vit Nam......................................................................................... 7I.2 Thi Lan .......................................................................................... 7

II Cc nhn t ch nh s giao lu Vit Nam Thi Lan........................... 8

II.1 Tim nng v li th kinh t ca hai nc........................................ 8

II.1.1 Vit Nam................................................................................... 8

II.1.2 Thi Lan .................................................................................. 10

II.2 Truyn thng i ngoi ca Vit Nam v Thi Lan ........................ 18

II.2.1 Khi qut v i ngoi Vit Nam............................................. 18

II.2.2 i ngoi Thi Lan qua qu trnh lch s................................. 20

CHNG II: QUAN H KINH T VIT-THI ............................................... 24

I. Quan h kinh t ca Vit Nam vi Thi Lan t th k X-XIX ................ 24

I.1 Trong cc th k X-XV .................................................................. 24

I.2 Trong cc th k XVI- XVIII .......................................................... 27

I.3 Trong th k XIX............................................................................ 33

II. Quan h kinh t ca Vit Nam vi Thi Lan t nm 1976 n nay....... 41

II.1 Trao i bun bn.......................................................................... 43

II.1.1 Thng mi .43

II.1.2 u t trc tip ca Thi Lan vo Vit Nam 54

II.2 Hp tc.......................................................................................... 60


3/125

3

II.2.1 Hp tc gia Vit Nam v Thi Lan trong tiu vng sng Mkng...60

II.2.2 Hp tc Vit Nam Thi Lan trong khun kh AFTA...63

II.2.3 Vin tr66

CHNG III: GIAO LU VN HA VIT-THI 70I. i iu so snh v ngi Thi Lan v ngi Thi Vit Nam............... 70

I.1 V ngun gc v tn t gi.............................................................. 70

I.2 V ch hn nhn v gia nh....................................................... 74

I.3 Bn mng v truyn thng lng x................................................. 79

II. Pht gio Thi Lan v nhng nt tng ng vi Pht gio Vit Nam. 84

II.1 Qu trnh hnh thnh v pht trin Pht gio Thi Lan................. 84

II.2 c im vvai tr ca Pht gio Thi Lan.................................... 91II.3 Nhng nt tng ng ................................................................... 96

II.4 Nhng pho tng Pht c nin i mun..................................... 109

KT LUN....................................................................................................... 112

PH LC118

TI LIU THAM KHO................................................................................. 122


4/125

4

LI CM N

hon thnh tt kha lun ca mnh em nhn c s ch bo tn tnh ca Ts.

Trn Th Thanh Thanh. Nhn y cho php em c gi li bit n chn thnhn c. Knh chc c lun di do sc khe v thnh cng trong cng tc.

Sinh vin

Ng Th Khnh


5/125

5

M U

I. L do chn ti:

Vit Nam v Thi Lan vn c quan h lng ging vi nhau t lu. Nhngch n khi Rama I (1782- 1809) lm vua Xim v Gia Long (1802-1819) lm vua

Vit Nam th quan h ngoi giao gia hai triu i, hai nh nc phong kin mi

chnh thc c thit lp.Trong lch s hin i, mi quan h ngy cng pht

trin mnh m v t n tm cao mi. V vy vic nghin cu mi quan h gia

Vit Nam v Thi Lan s gip ngi vit tng cng nhn thc ca bn thn v

mi quan h gia Vit Nam vi cc nc ni chung v Thi Lan ni ring t sau

khi ginh c c lp t phong kin phng Bc, b sung kin thc cho vicging dy chng trnh lch s cc nc ng Nam , c bit l mi quan h

gia Vit Nam v Thi Lan v lnh vc kinh t - vn ha. Vic lm kha lun tt

nghipcng l mt dptp nghin cu khoa hc.

Mi quan h gia Vit Nam v Thi Lan hnh thnh t lu trong lch s.

S ph hp v li ch gia hai nc trn nhiu mt kinh t, vn ha, x hi, an

ninh quc phng.. l c s vng chc cho s pht trin quan h kinh t - vn ha

gia hai nc trong tng lai. Ngy nay, th gii ang din ra xu th ton cu ha

i hi mi quc gia phi c mt chnh sch i ngoi cng nh hp tc tch cc

ch ng ha nhp vo xu th ca s pht trin. Vic nghin cu v mi quan

h kinh t - vn ha gia Vit Nam v Thi Lan s gp phn hiu c nhng bi

hc lch s trong quan h i ngoi ca Vit Nam. V vy, vic nghin cu ti

Quan h kinh t v giao lu vn ha Vit-Thi trong lch scn c ngha

khoa hc v thc tin, khin ngi vit lun vn ht sc quan tm v chn lm

ti kha lun tt nghip ca mnh.


6/125

6

II. Phng php nghin cu

Saukhi xc nh c ti nghin cu, cng vic u tin m ngi vit

tin hnh l su tm, sp xp v phn loi ti liu ri phc tho cng cho kha

lun. Sau thc hin ti theo phng php lch s v phng php logic: Tihin ton b quan h kinh t- vn ha gia Vit Nam v Thi Lan t th k X n

nay v xem xt quan h kinh t- vn ha trong cc mi quan h chnh tr- qun

s, t mi quan h kinh t- vn ha gia VitNam v Thi Lan trong mi quan

h vi cc nc ng Nam v cc nc khc trn th gii.

III.Lch s vn v ngun s liu

S lng cc cng trnh nghin cu v mi quan h Vit Nam Thi Lan chng t vn ny thc s hp dn i vi nhiu nh nghin cu. C th k tn

mt s cng trnh tiu biu, ctc dng gi m hng nghin cu v l c s gip

ngi vit hon thnh kha lun ca mnh.

- i Vit s k ton thca Ng S Lin NXB Vn Ha 1960.

cp ti quan h kinh t gia Vit Nam v Thi Lan t th k XII-XV.

- Ph Bin Tp LccaL Qu n-NXB KHXH H Ni 1977.

cp n mi quan h kinh t Vit Nam v Thi Lan t th k XVI-XVIII.- i Nam Thc Lc- Quc s qun triu Nguyn th k XIX. NXB

Gio Dc 2007. cpv quan h kinh t gia Vit Nam v Thi Lan th k

XVIII, XIX.

- Kinh t vng quc Thi LanNi s lc quan h kinh t Vit Nam

v Thi Lan t 1977-1992.

Tc gi Nguyn Tng Lai gp thm mt ting ni v mi quan h Vit

Nam v Thi Lan bng tc phm Quan h gia Vit Nam Thi Lan trong nhng

nm 90. Tc phm ni vmi quan h gia Vit Nam v Thi Lan trong tt c

cc mt t 1889-1999 trong nhn mnh n mi quan h v kinh t.

Cun Tm hiu lch s- vn ha Thi Lan tp 1 ca Trung tm khoa hc

x hi v nhn vn quc gia, vin nghin cu ng Nam NXB KHXH H Ni


7/125

7

1994 c cpquan h gia Vit Nam v Thi Lan v vn ha trong c Pht

gio v tc ngi Thi.

Ti trang webwww.iseas.org.vn c bi vit : Vi nt v quan h Vit Nam

- Thi Lan nhng nmu th k XXIca tc gi Nguyn Th Hon.Tc gi bivit cp n quan hgia Vit Nam v Thi Lan trong nhiulnh vc nhhp

tc kinh t, vn ha khoa hc k thut, chnh tr ngoi giao. V kinh t, tc gi

nhn mnh n kim ngch thng mi hai chiu gia hai nc cng nh quan h

u t cho n nm 2004.

Trn c stip thu c chn lc nhng thnh qu nghin cu v mi quan

h kinh t- vn ha gia Vit Nam v Thi Lan ca cc bc thy i trc, ngi

vit nh hng nn ton b ni dung cho ti nghin cu ca mnh.

IV. Phm vi nghin cu

Quan h gia Vit Nam v Thi Lan l mi quan h ton din th hin trn

tt c cc lnh vc. Trong khun kh ca ti kha lun, ngi vit ch tp trung

nghin cu v mi quan h kinh t- vn ha gia Vit Namv Thi Lan t th k

X n nay, tc l t thi im c nhng s kin v quan h Vit-Thi c ghi

chp u tin trong th tch c n nhng nm u ca th k XXI, khi mi quanh ca Vit Nam vi Thi Lan ang ht sc tt p, to nhng iu kin thun li

cho s pht trin ca mi nc.

V. Cu trc kha lun

Ngoi phn m u, kt lun, th mc tham kho, kha lun c chia lm

3 chng:

Chng 1:iu kin lch s ca quan h Vit-ThiChng 2:Quan h kinh t Vit Nam- Thi Lan t th k X n nay.

Chng 3 :Giao luvn ha Vit Nam- Thi Lan t thk X n nay.
http://www.iseas.org.vn/http://www.iseas.org.vn/http://www.iseas.org.vn/


8/125

8

Chng 1

IU KIN LCH S CA QUAN H VIT- THI

I. Hon cnh lch s ca hai nc

I.1

Vit Nam

Nm 938, Ng Quyn nh tan qun Nam Hn trn sng Bch ng m ra

thi k c lp t ch cho dn tc Vit Nam. T th k X - XV l thi k xydng

v pht trin quc gia c lp thng nht. Tri qua cc triu i Ng, inh, Tin

L, L, Trn, H, L s nhn dn ta phi lin tip u tranh chng gic ngoi xm

l qun Nam Hn, Tng, Mng- Nguyn, Minh.T th k XVI n th k XVIII, t nc ri vo tnh trng chia ct. Nm

1771 phong tro Ty Sn bng n ln lt tiu dit chnh quyn phong kin L-

Trnh , Nguyn v chng gic ngoi xmXim, Thanh to nn tng cho s thng

nht t nc.

Nm 1802, nh Nguyn c thnh lp. Tuy c nhiu nlc trong vic

canh tn, ci cch t nc nhng vn khng a t nc ta thot khi tnh trng

lc hu. Nm 1858, t nc ta ri vo ch thng tr ca thc dn Php. Cchmng thng Tm thnh cng, nc Vit Nam DCCH ra i. Nm 1954, M thay

chn Php xm lc nc ta, bin nc ta thnh thuc a kiu mi ca chng.

Nm 1975, t nc c gii phng. Nm 1986, Vit Nambc vo thi k i

mi. Tuy cn gp nhiu kh khn nhng Vit Nam t mt s thnh tu nht

nh v ang dn khng nh v th ca mnh trong khu vc cng nh trn trng

quc t thng quamt st chc ASEAN v WTO.

I.2

Thi Lan

Theo s sch Thi Lan, ngi Thi xut x t vng ni An -Tai, ng Bc

tnh T Xuyn, Trung Quc t 4500 nm trc, sau di c dn xung vng t

hin nay l Thi Lan. Vo nm 1238, ngi Thi thnh lp vng quc ti


9/125

9

Sukhothai (hin min Bc Thi Lan) gi l Vng quc Pht gio Sukhothai.

Sau ngi Thi m rng lnh th xung pha Nam, v nm 1350 chuyn kinh

xung Ayuthaya (pha Bc Bng Cc 70 km) gi l Vng quc Ayuthaya.

Hn 400 nm ngi Thi tin hnh chin tranh lin min vi Min in v kinh Ayuthaya b hu dit. Nm 1767, mt tng ngi Thi gc Hoa l Taksin,

ng ln chng qun Min in ginh li c lp v di v Thonburi, bn b

sng ChaoPhraya, i din vi Bng Cc. Vua Rama I (1782) ln ngi v ly

Bng Cc (thnh ph ca cc thin thn) lm Th . Thi i ny gi l

Rattanakosin.

Trc nm 1932, Thi Lan theo ch Qun ch chuyn ch. Sau cuc

cch mng t sn nm 1932 do mt nhm s quan tr lnh o, Thi Lan chuyn tch qun ch chuyn ch sang ch Qun ch lp hin. Ngy 10/12/1932 vua

Prachadhipok (Rama VII) thng qua bn Hin php u tin ca Thi Lan.

Trong sut Chin tranh Th gii th 2, Thi Lan l mt ng minh ca Nht

nhng cng lc vn tn ti mt phong tro chng Nht gi l Seri Thai. Sau chin

tranh, Thi Lan tr thnh ng minh ca M. Hn 70 nm qua Thi Lan thay

i 17 ln hin php, nhng Hin php 1932 vn c coi l c s. Hin php gn

y nht (th 18) c thng qua vi cuc trng cu dn ngy 19/8/2007, cng

vi tng tuyn c ngy 23/12/2007, chnh ph dn s mi ca Thi Lan c

thnh lp vo ngy 06/02/2008.

II Cc nhn t ch nh s giao lukinh t v vn haVit NamThi

Lan

II.1

Tim nng v li th kinh t ca hai nc

II.1.1

Vit Nam

V v tr a l, Vit Nam v Thi Lan b tch ring bit bi Lo v

Campuchia. Tuy nhin Vit Nam v Thi Lan ch cch nhau vi km ng bin.

T khi thc hin ci cch kinh t v m ca i vi bn ngoi, Vit Nam c cc


10/125

10

nh u t Thi Lan bit n trc ht l mt th trng lao ng v dn c rng

ln, c sc mua tng nhanh theo tng trng kinh t. Vit Nam c v tr a l

thun li, nm trn cc tuyn giao thng quc t quan trng v nht l ni lin

ng Bc vi khu vc ng Nam - l nhng ni ang pht trin nhanh vnng ng nht th gii. Bn cnh Vit Nam c nhiu ngun lc ti nguyn t

nhin pht trin mnh nn kinh t m, m bo cho s cho s pht trin nhanh.

l ngun lao ng di do, c truyn thng cn c lao ng, mt bng dn tr

cao hn Thi Lan, do s tip thu v khoa hc cng ngh nhanh hn. l

ngun ti nguyn t nc a dng v nng lm - ng nghip, v cc loi khong

sn phc v cho s pht trin mnh nhiu ngnh sn xut trong nc v cho xut

khu.Th hai, s n nh v chnh tr ca Vit Nam th hin nhiu kha cnh

khc nhau nh: ng li i mi ng n ca chnh ph, s ng h on kt

nht tr vi s nghip i mi, pht trin kinh t theo ng li m ca ca ton

dnCh chnh tr v x hi n nh tp hp c sc mnh ca ton dn

tc, to ra mi trng v m n nh v s thun li cho s pht trin kinh t - x

hi.

Th ba, mi trng kinh doanh, u t Vit Nam kh thun li. Vit

Nam c b bin di, nhiu khu cng nghip v khu ch xut vi c s h tng

ngy cng c ci thin, gi c tng i hp l. Hn na Vit Nam c mi

trng kinh t v m n nh, lm pht thp, chi ph lao ng r, n nc ngoi

thp.

Th t, Vit Nam c quan h nhiu mt lu di vi cc nc SNG, ng

u v Trung Quc, s c thun li hn Thi Lan v cc nc ASEAN khc khi

y mnh quan h kinh t - chnh tr - x hi t cc nc ny. Pht huy li th

ny, Vit Nam s l thnh vin duy nht ca ASEAN to ra cc mi quan h v

li ch mi cho khu vc.

Tuy nhin trong mi quan h kinh t - thng mi vi Thi Lan v cc

nc trong khu vc, nn kinh t Vit Nam cn c nhng hn ch c bn sau:


11/125

11

C cu kinh t Vit Nam cn lc hu, chtng ng vi cc c cu kinh

t ca Thi Lan vo nm 1970, ngha l tt hu v trnh pht trin vi Thi Lan

t nht l 2 thp k.

Quy m GDP cn qu nh b so vi hu ht cc nc ASEAN, nn lunri vo tnh trng thiu vn u t v chm pht trin. Ngnh cng nghip cn lc

hu xut khu sn phm th l ch yu.

i sng dn c cn thp, c s h tng cn km pht trin. Ngnh ti

chnh ngn hng lc hu.

Tuy trnh dn tr cao, nhng trnh tip thu cng ngh, nng lc qun

l v phong cch lm vic cng nghip ca ngi dn Vit Nam cn hn ch.

II.1.2 Thi Lan

-iu kin t nhin v ngun lc con ngi

Thi Lan l mt trong nhng nc vo loi ln ca khu vc ng Nam vi din

tch 514 km2v dn shin nay vo khong 65 triu ngi (c tnh n thng

7/07) 1. Thi Lan nm trong vng kh hu nhit i gi ma, nhit lc nng

nht l 330C lc lnh nht l 100C lng ma trung bnh trong nm l 1.1600

mm2. Nhn chung thi tit nh vy l thun li cho trng trt v chn nui. Lnh

thThi Lan c chia thnh 4 vng khc nhau viu kin a l tnhin.

Vng Bc (150.000km2), c nhiu ni cao.

Vng Trung (9100.000 km2) l vng chu th Chaophraya, va la ca

Thi Lan.

Vng ng Bc(182.000 km2) ch yu l vng cao nguyn.

1S liu ti trang web http://vcci.vn2Lm Quang Huyn. Kinh t vng quc Thi Lan . NXB Gio dc v o to, Vin i hc m

Tp.HCM, 1992, tr 8


12/125

12

Vng Nam (70.000 km2) l di t hp chy di vi Malaysia, c bao

bc bi bin Andanam v vnh Thi Lan. C nhiu con sng nh to thnh cnh

ng ph nhiu.

Bbin Thi Lan di khong 2.500 km. Bng Cc l hi cng ln cavng ng Nam . Vnh Thi Lan l ngun hi sn, kh v du quan trng nht

ca Thi Lan.

Ngun ti nguyn truyn thng quan trng nht ca Thi Lan l la go.

La go ch yu sn xut vng trung Thi Lan, vng ny cung cp 2/3 sn

lng v em li 2/3 gi tr xut khu go ca Thi Lan. Cao su l nng sn quan

trng th hai sau la go, c trng vng Nam. Ngoi ra Thi Lan cn ch

trng n vic trng rau qu v hoa xut khu.Trong lng t Thi Lan c cc loi khong sn nh thic vi tr lng

ln (khong 1,5 triu tn), xut khu thic ca Thi Lan chim khong 15% tng

dung lng th trng thic th gii, ngoi ra Thi Lan cn c st, ch, km, mng

gan, c bit Thi Lan c loi hng ngc, bch ngc, hong ngc- y l c s cho

s pht trin cng nghip qu ca Thi Lan.

Nh vy cc sn phm truyn thng ca Thi Lan ch yu l nng sn,

thy sn v khong sn. y l c s cho s pht trin kinh t vi cc nc trong

khu vc trong nhng nm u pht trin kinh t - x hi ca Thi Lan. Hin nay

Thi Lan c khong 65triu ngi, trong dn tc Thi chim khong 75%dn

s, dn c ng th hai ngi Trung Quc (chim 14%), dn tc khc chim

11%.3Cng ng ngi Trung Quc t my th k nay lun c th lc ln v

kinh t - x hi, nm gi phn ln cng vic bun bn k c ngoi thng ca

Thi Lan.

Mt dn s trung bnh ca Thi Lan l 120 ngi / km2. Nh vy Thi

Lan thuc loi nc tha dn c khu vc ng Nam . S phn b dn c

cng rt khng u gia cc vng lnh th. Cc vng ni pha Bc v pha Ty l

3S liu ti trang web http://vcci.vn


13/125

13

nic tr ca cc dn tc thiu s vi s dn khng ng k. Ngi Thi sng tp

trung luvc cc dng sng ln nh Chaophraya ni c ng rung ph nhiu.

vng lu vc ny c 40% dn c Thi Lan sinh sng v xu hng ngy cng

tng.Mc d qu trnh th ha ca Thi Lan c y mnh trong my chc

nm tr li y, song t l dn th ca Thi Lan vn cn thp khong20%. i

b phn dn c Thi Lan l nng dn.

V cht lng ngun lc con ngi Thi Lan, sau k hoch 5 nm ln th

7 (1993 - 1996), c nng cao ng k. K hoch 5 nm ln th 7 m rng

din gio dc bt buc n khong 97% cc nhm tui n trng, khong86 %

dn c Thi Lan bit ch.n nay c 92,6% dn s bit ch.4

Vi nn gio dcc s tt, sc lao ng Thi Lan c nng lc k lut tt v sn sng lm cc ngh

cng nghip nng. So vi cc nc trong khu vc, ngun lc lao ng ca Thi

Lan c li th hn, trong ph n c vai tr rt quan trng.5

Mc d sc lao ng ca Thi Lan c cht lng c s tt nhng Thi Lan

vn thiu nhn cng, bao gm ch yu l cng nhn lnh ngh, cng nhn k thut

v chuyn nghip. Trong khi Thi Lan vn tha lao ng, l nhng lao

ng khng lnh ngh v thiu kinh nghim. Kt qu l s chnh lch v tin

cng gia cc mc lao ng lnh ngh khc nhau nh hng xu n s phn

phi thu nhp, lm ny sinh nhng vn x hi phc tp.6

- Trnh pht trin kinh t

Trong quan h hp tc kinh t, c bit l trong lnh vc thng mi v

u t, trnh pht trin v c cu nn kinh t ca cc nc i tc l nhn t tc

4S liu ti trang web http://vcci.vn5Nguyn Tng Lai. Quan h Vit Nam v Thi Lan trong nhng nm 90. NXB KHXH 2001, tr

155.6Quan h Vit Nam v Thi Lan trong nhng nm 90. Sd, tr 156


14/125

14

ng rt ln n s pht trin v b rng v chiu su ca cc quan h hp tc

kinh t, c bit l i vi ngoi thng v u t.

Cho n nm 1996, nn kinh t Thi Lan c pht trin qua 7 k k

hoch 5 nm.Vi 7 k k hoch 5 nm ny a li kt qu l trnh pht trinkinh t ca Thi Lan tng i cao so vi mt s nc ASEAN. Khu vc t nhn

tng i pht trin. Cc chnh sch kinh t v m v cng ngh ha ca t nc

ang chuyn dn t thay thnhp khu sang khuyn khch xut khu. Cc ngnh

cng nghip ch bin xut khu hin nay ang c khuyn khch rt mnh. Cc

quyt nh kinh t c a ra theo hng ph hp vi c ch th trng ch

khng phi theo hng can thip ca chnh ph vo nnkinh t.

-Khoa hc cng nghTrong nn kinh t th trng cnh tranh th trnh khoa hc v cng ngh

cng nh cc quan h ngoi thng ng vai tr trong pht trin kinh t v hi

nhp kinh t quc t.

n ht k hoch 5 nm ln th nm, sn xut cng nghip ca Thi Lan

mi ch t 21,4 % tng sn phm quc dn. iu ng ch l cc ngnh cng

nghip ca Thi Lan ch yu l cng nghip nh, cn cng nghip nng tc cc

ngnh cng nghipch to my mc cng nghipcn km pht trin v chim t

l thp trong tng sn phm quc ni.

Theo s liu thng k ca Thi Lan th trong 10 mt hng cng nghip em

li thu nhp nhiu nht cho Thi Lan th i b phn nguyn liu u nhp t

nc ngoi. V d 100% nguyn liu cho ngnh vi in t, 90% nguyn liu phc

v cho ngnh cng nghip qu v ngnh dt, 65% nguyn liu ca ngnh cng

nghip sn xut my mc v thit b l nhp t nc ngoi.

Cng theo nh gi ca cc nh kinh t Thi Lan th khong 90% cc nh

my, cc c s sn xut ca Thi Lan, ch lm nhim v lp rp, cn hu nh ton

b my mc thit b u nhp khu t bn ngoi.

Cho n nhng nm gn y, ngnh cng nghip ch to ca Thi Lan ch

yu vn da trn c s cng ngh dng nhiu ti nguyn v lao ng. n nhng


15/125

15

nm 90 ca th k XX, cc ngnh cng nghip dng nhiu ti nguyn thin nhin

vn chim 40% tng s cc ngnh cng nghip ca Thi Lan, cc ngnh dng

nhn cng cng chim n 39%, trong khi cc ngnh c hm lng khoa hc

cao ch c 3,5%

7

.Mt iu ng lu na l lao ng lm vic trong cc ngnh cng nghip

ca Thi Lan ch chim khong 10% tng lao ng x hi. iu ny chng t tc

dch chuyn c cu kinh t t nng nghip sang cng nghip ca Thi Lan cn

chm.

Tuy nhin, cn nhn mnh rng chin lc c cu tng t trng cc ngnh

cng nghip dng nhiu lao ng v ti nguyn l hp l i vi mt nc nng

nghip nh Thi Lan. Mt khc nh pht trin nhanh cc ngnh cng nghip nhda ch yu vo cng ngh nhp khu v s dng nhiu ti nguyn thin nhin v

lao ng r, m t l kim ngch hng cng nghip ch to trong tng kim ngch

xut khu ca Thi Lan tng nhanh t 3,8% (nm 1996) ln 55,3% (nm 1990)8.

Qua y c th nhn xt rng quy m ca nn kinh t Thi Lan tng i

ln. V GDP, Thi Lan xp hng th haisau Indonesia. Tc tng trng kinh

t ca Thi Lan lun t mc cao so vi cc nc trong khu vc, ngnh cng

nghip tng i hin i v ang vt khu vc nng nghip c v t trng GDP

ln xut khu. Khu vc dch v pht trin kh hin i v chim t trng ln trong

GDP.

-Kinh t i ngoi

Thi Lan l nc c quan h thng mi vi cc nc trn th gii t rt

sm. T th k XIV n th k XV, thi cn l vng quc Xim, th nh nc

Xim m ng thng sang n Dng v bt u bun bn vi n v

cc nc phng Ty. u th k XVI, ngi B o Nha c php bun

bn kinh Xim theo hip c k gia hai nc ny. u th k XVII, ngi

7ng Bch H, Nguyn Thu M. Thi Lan - cuc hnh trnh ti cc nc cng nghip mi.

NXB S tht, H Ni ,1992, tr 90-918Quan h Vit Nam v Thi Lan trong nhng nm 90. Sd, tr 158


16/125

16

H Lan m cc thng im Ayuthaya v Pttani. Nm 1826, Xim m

thng mi vi Anh.Nm 1833 k hip c vi M. Vo u th k XIX, di

cc triu vua Rama I, II, III ngi Hoa y c giao cng vic ngoi

thng, lp cc on tu bin, t chc cc mt hng nhp khu (h tiu, thic,ng, ma, bng). Nm 1859, gi tr xut khu t 5,585 triu bath, vt xa

gi tr nhp khu 1,2 triu bath9. iu va nu trn cho ta nhn xt rng, trong nn

kinh t Xim trc y v Thi Lan ngy nay, ngoi thng l ngnh kinh t quan

trng v c truyn thng.

Vo nhng nm 60 ca th k XX ngoi thng ng gp khong 34%

tng thu nhp quc dn v n nm 1978 t l l 43%. Cc mt hng xut

khu truyn thng ca Thi Lan l go. Vo nhng nm 70 ca th k XX goxut khu ca Thi Lan chim 20% tng lng go xut khu trn th gii.Cao

su l mt hng xut khu nhiu th hai ca Thi Lan v ng hng th ba trn th

gii v khi lng.Sn v cc sn phm ch bint sn l mt hng xut khu

th ba ca Thi Lan. Nm 1978 Thi Lan ng u th gii v xut khu sn.Tip

theo l cc mt hng nng sn khc nh ng, ay.

Tuy nhin, sau nhng k hoch 5 nm pht trin kinh t, c cu hngxut

khu ca Thi Lan c s thay i quan trng l t trng hng ch to cng

nghipnh tng ln ng k.

Nm 1995, xut khu hng cng nghip nh thit b in v in t, my

tnh, hng dt, giy dp, sn xut cao su, ng tng mnh nn tng kim ngch

xut khu tng 23% vt k hoch thng mi d kin ca B Thng mi Thi

Lan ra10.

Nhng thun li c bn trong hot ng ngoi thng ca Thi Lan l cc

th trng bun bn ch yu ca Thi Lan nh M, Nht... n nh, gi cc mt

9Kinh t vng quc Thi Lan , sd, tr 1810Tp ch ngoi thng, s 5/9/1995


17/125

17

hng nng sn, thy sn xut khu n nh, nhu cu hng cng nghip, c bit l

cng nghipin, in t, xe my, my tnhvn tng.

Mt nguyn nhn quan trng gp phn thc y nn kinh t Thi Lan pht

trin trong sut my thp k qua, thng c cc nh nghin cu cp nhiu lchnh sch thu ht u t nc ngoi ca Chnh ph Thi Lan.

Nhng nm cui ca thp k 80, cc cng ty a quc gia chn Thi Lan

lm a bn cho cc hot ng sn xut v xut khu ca h. S tng ln mnh m

lng vn u t trc tip ca nc ngoi vo Thi Lan thi k ny b sung

cho ngun vn u t trong nc khi nn kinh t tip tc thc hin chnh sch h

tr cho s pht trin ca xut khu n nm 1990 FDI ca Thi Lan chim ti

10% tng u t ca khu vc t nhn. Vai tr quan trng ca FDI r nht mts lnh vc sn xut hng v xut khu, c bit l lnh vc in t, thc y

xut khu ca Thi Lan pht trin c tnh bng n vo nhng nm 1986-1988.

Ngoi ra s tng nhanh ngun vn FDI vo Thi Lan cn thc y s pht trin

ca cc ngnh cng nghip h tr. iu ny theo nh gi ca cc nh kinh t

Thi Lan, thc y qu trnh chuyn giao cng ngh gin tip thng qua cc

hp ng ph. Cc ngnh cng nghip h tr pht trin cng li l c s quan

trng cho cng cuc cng nghip ha lu di ca Thi Lan.

C th nhn xt chung l thc hin cc chnh sch i ngoi rng m, Thi

Lan l mt thnh vin ASEAN c cc mi quan h kinh t thng mi lu i vi

cc nc cng nghip pht trin v ang pht trin trn th gii, mi trng u

t Thi Lanc nh gi l hp dn so vi cc nc khc trong khu vc c

bit l vi cc nh u t Nht Bn v Nics chu . y l iu kin thun li

Thi Lan tip nhns chuyn giao cng ngh, m rng quan h bun bn vi cc

nc trn th gii. Trong mi quan h kinh t vi cc nc trong khu vc, nn

kinh t Thi Lan cng c mt s nhc im nh thiu lao ng lnh ngh, chi

ph tin lng cao hn cc nc nh Indonesia, Philippin, Vit Nam, Lo v

Campuchia; ngun ti nguyn thin nhin khng nhiu, c s h tng cn thiu v


18/125

18

cha pht trin bng cc nc nh Singapore v Malaixia. y cng chnh l

nhng nhc im chung ca nhiu nc ang pht trin khc cng trnh .

Tm li c th khi qut cc c trng c bn v t nhin kinh t - x hi

v tin trnh kinh t - x hi ca Thi Lan nh sau:1)Xut pht im pht trin nn kinh t Thi Lan rt thp th hin

ch:

- Nng nghip chim t l cao trong c cu GDP, trong c cu

hng ha xut nhp khu v trong c cu dn s v lao ng

- Ngun ti nguyn thin nhin khng nhiu

- i sng dn c tng i thp dn n sc mua ca th

trng ni a thp- C s h tng kinh t - x hi km pht trin

2)

Chin lc pht trin kinh t - th trng ca Thi Lan l thc y

nhanh s pht trin ca cc ngnh cng nghip hng v xut khu trc ht

l cc ngnh s dng nhiu lao ng nh ch bin nng sn, thy sn, khai

khong, dt may, in tnhm gii quyt vn lao ng, tng ch lm

vic, nng cao sc mua ca th trng ni a. Cc k hoch 5 nm c xy

dng l nhm tng bc thc hin cc nhim v trng yu ca nn kinh t.

3)M rng th trng quc t v thu ht vn u t nc ngoi (c u

t trc tip, u t pht trin, u t gin tip) u t pht trin h tng

c s cho s pht trin kinh t, x hi, ngun lc con ngi. l nhng c

trng c bn, quan trng c tc ng ln n thc trng pht trin cc quan h

hp tc kinh t (bao gm ch yu thng mi v u t) gia Thi Lan v Vit

Nam trong thi gian qua v dn n trin vng m rng quan h hp tc kinh

t gia hai nc trong thi gian ti.


19/125

19

II.2 Truyn thng i ngoi ca Vit Nam v Thi Lan

II.2.1 Khi qut vng lii ngoi Vit Nam

Tri qua qu trnh dng nc v gi nc hng nghn nm qua, i ngoi

Vit Nam t c rt nhiu thnh tu:

- Thi phong kin

Cc triu nh phong kin Vit Nam v c bn thc thi chnh sch ha

hiu vi cc nc c bit i vi phong kin Trung Hoa v cc nc ng Nam

. Tri qua cc triu i Ng, inh, Tin L, L, Trn, H, L S, Nguyn cc

hong i Vit lun lun cmt chnh sch ngoi giao v cng mm do c

th trnh c ti a cc cuc ng. Nu phi tin hnh chin tranh bo v

T quc, th sau khi chin tranh kt thc lun c s i bang giao vi cc nc .

ng ta kt hp mt cch kho lo gia u tranh qun s vi u tranh chnh

tr v ngoi giao. l mt trong nhng thnh tu c o ca nn ngoi giao

Vit Nam thi phong kin.

- Thi i H Ch Minh

T sau Cch mng Thng Tm 1945, nn ngoi giao Vit Nam bc vo

thi i H Ch Minh to dng c trng phi ngoi giao H Ch Minh vinhiu thnh tu to ln.

Trong s nghip u tranh cho c lp dn tc v ch ngha x hi ngoi

giao Vit Nam kt tha c truyn thng c o ca cha ng nh kinh

nghim u tranh kt hp gia chnh tr v ngoi giao, nng ln thnh ng li

ngoi giao va nh va m. S kt hp ti tnh va nh va m t

ti trnh ngh thut trong cch i ph vi qun th lun l k mnh hn Vit

Nam rt nhiu ln.H Ch tch lun coi mi quan h vi cc nc ng Nam l mi

quan h cng cnh ng, nn ngi coi s ng h ln nhau gia cc nc trong

khu vc trong s nghip u tranh ginh c lp dn tc, dn ch, ton vn lnh

th v pht trin t nc l iu v cng thit yu.


20/125

20

Thi k i mi Chnh sch i ngoi ca Vit Nam khng nh s a

phng ha, a dng hatrong quan h quc t. ng v nh nc ta ra ng

li i mi t i hi VI, trong c i mi v ng li i ngoi, v phi n

i hi VII (6/1991) chnh sch i ngoi c nng ln: Vit Nam mun lmbn vi tt c cc nctrong cng ng th gii, phn u v ha bnh, c lp v

pht trin v n i hi IX (12.2001) tip tc lm r hn: Vit Nam sn sng l

bn l i tc tin cy vi tt c cc nc trong cng ng th gii.

Kh nng tp hp lc lng a dng hn v mc tiu pht trin kinh t

gia tng nh hng trong mt trt t th gii a cc ang hnh thnh ca xu th

ton cu ha t ra cho cc nc tm kim s hp tc a phng, a dng mt

cch hp l pht trin.Khi thc hin phng chm a phng ha, a dng ha trong quan h i

ngoi, th t u tin khu vc v i tc trong chnh sch i ngoi cng rt linh

hot, khc trc: u tin trc ht cho pht trin kinh t, u tin cho quan h lng

ging, khu vc, cc nc bn b truyn thng...

Trong thi ki mi, mi quan h gia nhng ni dung v m rng hp

tc kinh t v vn ha khoa hc k thut mi c nhn mnh trong t duy i

ngoi. Mt trn i ngoi lun kt hp cht ch vi cc mt trn kinh t v chnh

tr, vn ha v khoa hc k thut.. trong mt trn kinh t chim v tr quan

trng nht trong hot ng quc t ca Vit Nam, chnh hot ng i ngoi

em li nhng hiu qu thit thc cho Vit Nam thot ra khi khng hong v

khng ngng pht trin, nng cao v th ca Vit Nam trn trng quc t.C

ng, linh hot trn c s nm vng chnh sch v mc tiu c bn l bn sc ca

trng phi ngoi giao Vit Nam11trong thi k hin nay.

11V Khoan.Trng phi ngoi giao Vit Nam trong Hi nhp quc t v gi vng bn sc.

NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, Tr140.


21/125

21

II.2.2 i ngoi Thi Lan qua qu trnh lch s

Vn l dn di c mun xung vng ng Nam nn ngi Thi Lan

pht huy trit tnh kho lo v nng ng ca mnh c ch ng vng chc

trn vng t mi. Trn c s h thc hin s nghip bo tn, pht trinquc gia v dn tc bng nhng sch lc ngoi giao mm do nhm tn dng n

cng cc iu kin c li cho mnh.

Cho n trc th k XIX, chnh sch ngoi giao ca cc vng triu Thi

Lan nhm vo 3 mc ch chnh: mt l gi vng c lp dn tc,hai l pht trin

t nc, ba l bnh trng th lc.

T gia th k XIX, cc nc ng Nam ln lt b cc nc thc

dn phng Ty chim ng v bin thnh thuc a ca chng. Thi Lan lc thc hin chnh sch ng theo chiu giv tn dng n cng nhng mu thun

gia cc nc t bn phng Ty Thi Lan c tn ti c lp. Hai sch lc

ny ha quyn vi nhau to thnh mt ng li i ngoi ti tnh thng qua

con ng thng mi v ngoi giao. Nhng Thi Lan ch c th thc thi ng

li i ngoi ti tnh ny mt khi cc nh vua Thi Lan thc hin trit

chng trnh canh tn t nc v mnh dn s dng cc chuyn gia phng Ty

vo cc lnh vc kinh t, ngoi giao, an ninh v quc phng. Trn c s p

dng bin phpt quan h ngoi giao vi cng quc ny gi th i ph vi

cng quc kia. Thi Lan k kt vi cc cng quc nhng hip c Thi

Lan tr thnh vng hon sung gia cc th lc thc dn v nh vy vn l mt

nc c lp.

T u th k XX n 1991: Trong chin tranh th gii ln th nht (1914 -

1918), Thi Lan vn dng truyn thng i ngoi ng theo chiu gihay ngoi

giao cy tre mun ni ti s ng nghing trong vic tm ch da vo th lc

bn ngoi nhm thu lm nhng kt qu c li nht v mnh khi cc nc ln c

s iu chnh chin lc, Thi Lan ng v phe ng minh tham gia vo cuc

chin v em li nhiu quyn li cho Thi Lan, thnh cng ln ny khng

nh quyn c lp ca Thi Lan v nng a v Thi Lan ngang hng vi cc nc


22/125

22

khc. Nm 1932, CMTS thnh cng Thi Lan thnh lp ch qun ch lp

hin. Trong th chin 2(1939 1945), Thi Lan ng v pha Nht. Sau hon

ton thn M, thng 9/1954 Thi Lan tham gia hip c SEATO. M tht bi

Vit Nam, Thi Lan thi hnh chnh sch cng tn ti ha bnh vi ba nc ngDng, tin ti thit lp quan h ngoi giao vi Vit Nam, Lo.

T 1991 n nay:Chnh sch i ngoi l coi trng quan h vi cc nc

lng ging. Chnhph Thi Lan c gng phc hi nhanh chng, tht cht quan

h v hp tc pht trin gia cc nc lng ging. Bi Thi Lannhn thc r

quan h ttgia Thi Lan vi cc nc lng ging s a n s yn n, hnh

phc cho nhn dn bin gii k csng tm nht trgia Chnh ph v nhn

dn vi cc nc lng ging. Mt khc cn tnn mng vng chcv pht trinhp tctrn din n cc ncv chnh tr an ninh, kinh t, x hitrong thi gian

di. Chnh ph Thi Lan khi cng b chnh sch ngoigiao t tm quan trng

c bit vi Vit Nam. Vit Nam l nc lng ging u tin m ng Taksin

Shinawatra n thm.12i vi ASEAN, Thi Lan tch cc trin khai cc hot

ng trn nhiu lnh vc nh thc y chng trnh lin kt, hp tc kinh t khu

vc, bn bc cc bin php thc hin AFTA, xut nhiu phng n, phng

hng hp tc kinh tASEAN, thc y hp tc tiu khu vc nh khu vc kinh

t vng trn (ng Bc Thi Lan Trung Nam Lo ng Bc Campuchia

min Trung Vit Nam), tiu vng Mkng. Trong giai on ton cu ha, Thi

Lan tip tc chnh sch ngoi giao phc v kinh t, y mnh thu ht u t, y

mnh tm kim cc i tc thng mi nhm m rng th trng, tng gi tr hng

ha ca Thi Lan, to c hi v thng mi cho khu vc t nhn Thi Lan. V t

do ha thng mi, Thi Lan s tng cng m phn song phng v thnh lp

khu vc t do thng mi (FTA) vi cc nc trn c s quan h i tc, bnh

ng v cng bng, ng thi tng cng quan h thng mi a phng trong

12Nhiu phi cho rng chnh ph ng Taksin Shinawatra t tm quan trng hng u vi Vit

Nam bi v Vit Nam l quc gia i th v mt kinh t, nht l vn go. Dn theo Thananan

Boonwanna. Lun n tin s : Quan h Vit Nam Thi Lan t 1976 2004. M s 5.03.15.


23/125

23

khun kh WTO. Sau khi ln nhm chc, Th tng Samak thm cc nc

lng ging ASEAN; Lo (29/02), Campuchia (03/3) v Mianma (14/3), d nh

thm cc nc ASEAN khc trong thi gian ti;tham d Hi ngh M Kng m

rng (GMS) ti Ving Chn (3/2008).Thng qua chng ny chng ta c th rt ra kt lun nh sau:

T th k X Vit Nam bc vo thi k xy dng v pht trin quc gia

phong kin c lp, thng nht. Tri qua cc triu i phong kin, cc hong

i Vit lun c nhng chnh sch ngoi giao ht sc kho lo, mm mng to

iu kin thun li cho s n nh v pht trin t nc. Thi Lan tuy n th k

XIII mi lp nc nhng cc v vua cng c nhng chnh sch i ngoi kho lo

nhm mang li li ch nhiu nht cho mnh. L hai nc lng ging c s gn giv a l Vit Nam v Thi Lan c nhng iu kin thun li cho s pht trin kinh

t. C hai nc u l nhngnc c xut pht im l nn nng nghip la nc,

ngun lao ng di do, ti nguyn thin nhin phong ph. Vit Namc cc

nh u t Thi Lan bit n trc ht l mt th trng lao ng v dn c rng

ln, c sc mua tng nhanh theo tng trngkinh t. Lun n nh v chnh tr,

mi trng kinh doanh, u t Vit Nam kh thun li, lic quan h nhiu mt

lu di vi cc nc SNGThi Lant th k XIV n th k XV c quan h

thng mi vi cc nc trn th gii, cng ng ngi Trung Quc t my th k

nay lun c th lc ln v kinh t - x hi, nm gi phn ln cng vic bun bn.

Cc sn phm truyn thng ca Thi Lan ch yu l nng sn, thy sn v khong

sn. y l c s cho s pht trin kinh t vi cc nc trong khu vc trong nhng

nm u pht trin kinh t - x hi ca Thi Lan. Hin nay, Thi Lan pht trin

nhanh cc ngnh cng nghip nh da ch yu vo cng ngh nhp khu v s

dng nhiu ti nguyn thin nhin v lao ng r, chnh sch thu ht u t nc

ngoi ca Chnhph Thi Lanc cc nh u t nh gi cao. l mt s

nhn t thun li nh hng n quan h gia hai nc.Nh vy c th thy s

hp tc ca hai nc l iu tt yu. Hin nay, hai nc u l thnh vin ca t

chcASEAN, trong xu th ton cu ha chnh sch i ngoi ca hai nc l y


24/125

24

mnh quan h, giao luvi cc nc lng ging trn tt c cc lnh vc nhng vn

dnh u tin cho pht trin kinh t.


25/125

25

Chng 2

QUAN H KINH T VIT- THI

I. Quan h kinh t gia Vit Nam v Thi Lan t th k X-XIX

I.1 Trong cc th k X-XV

Thi Lan v Vit Nam l hai nc lng ging anh em gn gi v c nhiu

nt tng ng v vn ha, x hi, tn gio, cch thc lm n sinh sng cng trn

mt c s nh nhau l x hi ca c dn nng nghip la nc. Mc d Thi Lan

v Vit Nam ch mi thit lp quan h ngoi giao t 1976 nhng nu i ngc

dng thi gian tr v qu kh th hai nc c mi quan h bang giao t lu.

Theo Trn Huy Liu trongLch s Th -H Nith V ngoi thng, ngay

t nhng bui u mi nh , ti kinh thnh Thanh Long c nhiu ngi

ngoi quc qua li, nh ngi Qua-Oa, ngi Xim, ngi Chim Thnh v ng

c nht l ngi Trung Quc13

Theo GS Trng Hu Qunh Nguyn c Nghinh th vo th k th XI,

cc li bun Java, Xim La, L Lc (Nam Thi Lan) tng n bun bn nc

ta nhng ch cp b Hi ng (Hi Hng).14Nm 1149, cho vic trao i vi

nc ngoi c thun li v trnh vic h vo ni a nc ta, nh L ly o

Vn n lm a im trao i hng ha. Ngi cc nc n y bun bn rt

ng. Kho c hc tm thy Vn n cc loi tin thi ng, lnh cc mu,

la vi Thanh B, giy, ng, sti Vit s k ton thc vit K T nm

th 10 (1149) (Tng Thiu Hng nm th 19)ma xun, thng hai: Thit lpVn n trang. By gi cc nc Qua Oa v Tim La c nhiu thuyn bun ng

13 Trn Huy Liu (ch bin), Lch s Th -H Ni, NXB H Ni,2000, tr 53.14 Lch s Vit Nam th k 10 n 1427, Trng Hu Qunh Nguyn c Nghinh NXB Gio

Dc, tr 90-92.


26/125

26

Hi ng. Ta bn lp trang trn c lao cho h , gi l Vn n trang"15.

Nh vy nhn dp nh L lp cng Vn n v chp li s kin ny vo chnh s,

ta mi thy s hin din ca ngi Xim trong bin nin s Vit Nam. Vic bun

bn vi Xim tip tc din ra ti Vn n vi th k XII. TheoNguyn Th LongtrongBang giao i Vit triu Ty Snth vo th k XII thuyn bun ca ngi

Xim thng n bn Vn n, h mang cc sn phm nng nghip nh h tiu,

g tch n hng mua v la, gm vc, s16. Nh vy vi vic lp cng

Vn n cng thm vo chnh sch m rng quan h giao bang thi L lm

cho quan h i Vit vi cc quc gia ng Bc v ng Nam ni chung c

iu kin pht trin tuy nhin thng nhn Xim th cha nhiu nn hai b s ln

ca Vit Nam li Vit s k ton thv Vit s thng gim cng mcsau skin thnh lp Vn n,ch ghi thmhai ln thuyn bun Xim n y, l

vo cc nm 1182 v 1184, cc thng nhn Xim tin cng sn vt a

phng xin c vo bun bn.

n thi Trn, vic bun bn vi nc ngoi c m rng thm cng

cng bin Vn n.thi k ny, Vn n tr thnh mt qun cng v cng

quan trng, ng thi l mt bc dch trng vi quy m ln, mt trung tm ln

khu vc ng v ng Nam . S c cn ghi li rng cc thuyn bun ca

nc Tng, Ch V, Chim Thnh, Chn Lp, Xim Lan Vn n bun bn

hay tin cngcc vt l. Hng ha ta bn cho h gm c cc loi lm sn, hi sn

qu, hng t la, s v hng th cng m ngh. l c sn ca nc ta m

thng li nc ngoi thng a thch, v ta mua ca h ton nhng mt hng gia

v, thy tinh, st thuc men.. Vic m mang ngoi thng kch thch nhu

cu ca qu tc a ch, nhu cu nng cao cht lng hng ha, nhu cu cn tin

mua sm cc mt hng xa x.

15Ng S Lin. i Vit s k ton th. NXB vn ha H Ni 1960, T1,tr 28.16Nguyn Th Long . Bang giao i Vit triu Ty Sn. NXB Vn Ha thng tin, t4, tr181


27/125

27

Nh vy, ngoi thng pht trin cng gp phn thc y qu tc a

ch xc tin mnh m,khai khn in trang, mua thm rung t m rng sn

xut v tc ng tch cc n kinh t hng ha thi by gi.17

Thi Trn ch tp quyn pht trin cao hn, mt khc ba ln chin tranhxm lc ca qun Nguyn lm cho cc vua nh Trn a ra nhng chnh sch

hn ch ngoi thng. Thi Trn D Tng nm Thiu Phong th chn (1349) lp

trn Vn n, t Bnh Hi Qun trn gi. Vn n t mt trang i thnh

trn ni ln s canh phng nghim ngt ca qun i nh Trn. V tt nhin nh

hng ti vic bun bn, vic t bun, t bn vn sy ra. Sch o ch di lc cu

Un i Uyn thi Nguyn ghi rng: Thuyn bun khng n bun bn t y,

ch c bun ln th u trn v di on Sn khng c ti quan trng v sngi Trung Quc d thy tnh hnh h thc ca nc h vy. i Vit s k

ton th chp: Nm Thiu Phong th 8 i Trn D Tng(1348)ma ng,

thng 10, thuyn bun ca Ch B(Ch V) n hi trang Vn n ngm mua

ngc trai, Cng sch ny cn ghi chp: Nm Thiu Phong th 9 i Trn D

Tng(1349)t mua quan trn, quan l v St hi s trn Vn n Nm

i Tr th 3i Trn D Tng (1360), ma ng thng 10, thuyn bun ca cc

nc L Hc, Tro Oa, Xim La n Vn n bun bn, tin cc vt l.18

Quan h ngoi giao ca nh nc i Vit cho ti ht th k XV vn b

hp trong phm vi tip xc vi cc nc lng ging st cnh mnh l Trung Quc,

Ai Lao, Chim Thnh. i vi nhng nc khc ng Dng nh Chn Lp,

Xim La v cc nc xa hn na, u cha c quan h cp nh nc. Mc du

vy, triu nh nh L vn cho php ngi ngoi quc ti Vit Nam bun bn,

ging o. Thng li oanh lit ca nhn dn ta trong cuc khng chin chng qun

xm lc Minh nng cao c a v v thanh th ca i Vit i vi c c

quc gia trong khu vc ng Nam . Nhiu nc lng ging c cc on s

17Http://www.Saigontimes.com.vn18Thng cng Vn n. Vn Ninh. NXB Thanh Nin ,2004, trang 195-196.


28/125

28

gi sang nc ta t quan h bang giao ha hiu trong c Xim. Mc d

quan h thng mi t c ghi chp li trong lch s nhng Ton Thcng ghi r

s kin nm 1437: Nc Xim La sai s l bn Trai Cng Lt sang cng .

Nh vy c th thy, vic bun bn ca ngi Xim Vn n tr nn thngxuyn. Cng vo thi k ny, nh nc i Vit thc hin chnh sch thu i

vi khch bun nc ngoi, trong c thng nhn Xim. Vic nh l thu phi

c nh vua phchun, vo thng 11 nm 1437, vua L sau khi nhn cng vt,

tr cho ngi Xim thu bun gim xung bng na phn nm trc, 20 phn

thu mt phn. Ngoi ra vua L cn gi qu tng vua v hong hu Xim la t tm

v s.19C l, trong quan h vi cc quc gia ng Nam , vng quc Xim

lun c chnh quyn L S dnh cho nhng u i c bit.20

Nhng nm sau , thuyn bun Xim thng c mt Vn n bun bn.

Tic rng, bin nin s khng cho bitcc mt hng c bun bn vo thi k

ny.

I.2 Trong cc th k XVI-XVIII

T khi cha Nguyn lp nghip pha Nam vo cui th k XVI khng

thy bin nin s Vit Nam ghi chp v triu vua L - cha Trnh pha Bc vinc Xim. Nhng ng Trong th y l ln u tin trong lch s, nhiu ngi

Vit Nam bt u ra ngoi bun bn vi s khuyn khch ca nh nc v cc

vng quc k cn c th bun bn vi nc ta m khng cn phi che du cc

quan h thng mi ca h di nhn hiu triu cng cho hong . Cc thng

nhn Xim c mt min Trung Vit Nam l x Thun Ha (ngy nay

thuc tnh Qung Nam - Nng). X Thun Ha c s sch ghi nh sau: X

Thun Ha ng thy, ng b lin tip ni vi x Qung Nam, pha hu xQung Namli thng vi cc nc Phin, v ng bin th cc tnh Phc Kin,

19i Vit s k ton th. Sd , T3,QXI, tr 120, 125.20Nguyn Vn Kim, Nguyn Mnh Dng.Truyn thng v hot ng thng mi ca ngi Vit

Thc t lch s v nhn thc Nghin cu lch s s 9.2007.


29/125

29

tnh Qung ng khng n 3, 4 ngy, cho nn thuyn bun t trc n t hi

y..21. Theo GS. Trng Hu Qunh (ch bin), GS. inh Xun Lm, PGS. L

Mu Hn trong i cng lch s Vit Nam ton tp th cc th k XVI -

XVIII, vic bun bn vi thng nhn nc ngoi pht trin rm r. Bn cnh ccthng nhn Trung Quc, Giava, Xim quen thuc v ngy cng ng o, xut

hin cc thuyn bun Nht Bn, v c bit cc thuyn bun B o Nha, H Lan,

Php, Anh.22

Nm 1632 c mt chic thuyn gi i Xim mang theo s vn l 1.000 nn

bc. Nm 1636, Cao Min v Xim xut go sang ng Trong. H Nguyn cng

bun bn thng vi Xim. Khng ch c gia nh hong tc v gii quan li mi

tham gia vo vic bun bn ny. Kai- hentai cho chng ta bit s ngi tham giavo vic bun bn ny c tm rng ln hn nhiu khi ghi li kin ca mt

thng gia ngi Hoa Xim: Chng ti quen vi ngi dn Qung Nam thnh

thong ti Xim v chng ti gp h y23.

Trn lnh th v khu vc ch quyn ca t nc ta, pha ng v ng

Nam u gip bin. Nu nh vng ng Bc c vnh Bc B, mt trung tm

kinh t ln, sm c mi quan h mt thit vi cc quc gia ng Bc , th cc

Nam ca T quc cng c vnh Thi Lan t lu c mi lin h mt thit vi

ng Nam v c bit l Thi Lan vo th k XVII XVIII. Vnh Thi Lan c

tt c khong 6.750 o ln nh trong nhiu o l mi trng sng ca con

ngi. Ni bt trong s l cc o Kin Giang v C Mau. Cng vi cc o,

h cng ven b cng lm nn s tr ph cho C Mau, Kin Giang. T Rch Gi i

v pha Ty c mi Hn Chng tng ni ting l ni bun bn h tiu rt pht t.

21L Qu n-Ph bin tp lc. NXB KHXH-H Ni 1977, tr 231.22 GS. Trng Hu Qunh (ch bin), GS. inh Xun Lm, PGS. L Mu Hn, i cng lch s

Vit Namton tp, NXB Gio dc 2002, tr 207. 23Li Ta Na. X ng Trong. Lch s kinh t- x hi Vit Nam th k XVII, XVIII. NXB Tr, 1999.


30/125

30

Thuyn ghe t Hi Nam (Trung Quc), Siam (Thi Lan)..thng gh vo y

nhp hng24.

Tuy khng tht ni ting v k ngh th cng nhng t th k XVII, c dn

H Tin cng bit khai thc nhng ngun li, c sn a phng ch binthnh nhng ngun thng phm c gi tr. T xa ngi H Tin, Ph Quc

gii ch sp trng (bch lp). Thuyn bun Trung Quc, Siam, M Lai nhp v rt

nhiu loi hng ny.25Trong tc phm Ph bin tp lc, L Qu n vit v gi

tr ca huyn phch ca x H Tin: Huyn phch sn trn H Tin, c khi

nh khi ng, sc en nh st, ngi ta ni dng n c th lnh c gi c,

tin lm trng ht.26

Theo thng nhn ngi Anh Bowyear th vo th k XVII, thuyn bun tng Nam thng em n ng Trong nhiu loi hng ha: T Siam: l tru

khng, g (dng nhum vi), sn, x c, ng voi, thic ch, go. Cn ng

trong bn ra: vng, st, t v hng dt nh lnh la.., k nam, trm hng, ng,

ng phn, yn so, ht tiu, bng...27 . Theo Thnh Th V Ngoi Thng

Vit Nam: hi th k th XVII,XVIII v u th k XIX NXB S hc H Ni,

1961, Trang 227 th ng Trong mua T Xim: l tru khng, g , sn, x c,

ng voi, thic, ch, go.T Campuchia: Th Hong cnh kin trng, sa nhn, sn,

x c, g ,dc thng, da tru, da v gn hu, ng voi, sng tT Ba-Ta-Vi-a:

bc, bch n, tru khng, vi ct b v trng, thuc mu .T Ma-Ni: lc,

dim sinh, g v s, thuc ht, sp, gn hu.

24Nguyn Vn Kim.Nam B Vit Nam Mi trng kinh t bin v mi quan h vi cc quc gia khu

vc th k XVII- XVIII. Theo V Dng Ninh (ch bin). ng Nam truyn thng v hi nhp. NXBth gii 2007, tr 13725Nam B Vit Nam Mi trng kinh t bin v mi quan h vi cc qucgia khu vc th k XVII-

XVIII. Sd,tr 13726Ph bin tp lc. Sd, tr 33027Nam B Vit Nam Mi trng kinh t bin v mi quan h vi cc qucgia khu vc th k XVII-

XVIII. Sd,tr 145


31/125

31

Th k th XVIII, thuyn Xim n ng trong ch st, dim tiu sang bn

v mua t la, go thc,vi vc mang v. Cha Nguyn quy nh c mang bn st

v dim tiu th mi c mua th sn v quy nh: t huyn Xim ln phi ch

30.000 cn st, thuyn va ch 20.000 cn st, thuyn nh ch 10.000 cn st,em bn cho cc quan ly tin v mua sn vt, nu khng th cm khng cho

mua. Cng c khi thng nhn Xim dng Vit Nam l ni trung chuyn hng

mua bn vi Trung Quc v cc nc khc. 28

T khi cha Nguyn ct c pha Nam thu c rt nhiu thu ca cc

thuyn bun nc ngoi trong cXim, L Qu n ghi rng: Tu Xim La

l thu n l 2.000 quan, thu v l 200 quan. Mt s tu thuyn khc n Thun

Ha cng thi k ny b thu thu nh sau: Tu tThng Hi thu n l 3.000;Qung ng thu n l 3.000, thu i 300; Phc Kin thu n l 2.000, thu i

200; o Hi Namthu n l 500, thu i 50; Ty Dngthu n l 8.000, thu

i 800; Nht Bnthu n l 4.000; thu i 400; L Tngthu n l 2.000, thu

i 200;Cu Cngthu n l 500, thu i 50..29

Trong thi k cha Nguyn ct c ng Trong, do thng xuyn phi

tip xc vi thng nhn Xim hoc l h n bun bn Thun Ha, hoc trn

ng h sang Trung Quc bun bn hoc cng np phi gh vo Thun Ha

trnh gi bo hoc ly nc ngt, mua thm lng thc.. m cha Nguyn cng

thng xuyn nhn c cc th t t triu nh Xim gi sang. Thi k ny x

Thun Ha c mt nhn vt c cha Nguyn giao cho vic giao dch vi Xim

l Nguyn Quang Tin, ngi Ph Ninh, huyn Qung in.

Nguyn Quang Tin lngi hiu su sc v quan h ngoi giao vi Xim,

li nm bt c cc s kin thng xy ra ng thi ca thng nhn Xim

Thun Ha. V th khi tr li cc th t ca ngi Xim, Nguyn Quang Tin vn

gi c s mm do nhng cng quyt trong ngoi giao. ng va ly l l

28Bang giao i Vit triu Ty Sn.Sd, tr 18129Ph bin tp lc. Sd, tr 231-232


32/125

32

thuyt phc vch ra nhng ci sai, nhng iu bt hp l ca thng nhn Xim

gy ra, ng thi nu c nhng c n ca cha Nguyn i vi thng nhn

Xim khin cho triu nh Ximng thi cng nh cc thng nhn Xim phi

chp nhn, knh n.Nm 1775, triu nh Xim cho s sang iu nh v vic nhng tu bun

Xim i mua hng Trung Quc trn ng v trnh gi mt s cng min Trung

b cc quan iphng thu ht vt phm hoc nh thu qu cao. Vua Xim cng

ngh vi cha Nguyn cp cho 10 th bi cho thuyn b ca Xim thun li

trong vic i qua vng bin ca Vit Nam. Mt s ngi Nam lm hi tc vng

bin Ty Nam b vua Xim bt c u th v. Vua Xim cng biu cha

Nguyn mt s sn vt qu: mn trng 5 tm, mn 3 tm, mn di hoa mnthin 2 tm, cng 15 tm. 30

Di y l ni dung chnh th tr li ca cha Nguyn do Nguyn Quang

Tin son tho.31

Th ca Xim k v my on thuyn nh c ngi Vit lnh nh trn

bin gp bo tri dt vo Xim, khi cha Nguyn cho ngi sang triu nh

Xim m phn, pha Xim tr v tt c 54 ngi.

Ni dung th hai trong bc th ca ngi Xim gi cho cha Nguyn k v

3 ln thuyn ca triu nh Xim i Qung ng, Ninh Ba mua sm vt dng cho

triu nh, khi v gh vo Hi An trnh gi bo b quan Hu ti y thu thu

v hng. Pha Xim yu cu cha Nguyn khin trch quan Hu ti ln sau

thuyn Xim vo cng khng b thu gi tin v hng nh trc. Pha Xim cng

cho bit, vic gh Hi An trnh bo l iu kh trnh khi i vi thuyn Xim.

Ni dung th ba ca bc th l pha Xim yu cu cha Nguyn cp cho h

10 tm th long bi (nh l giy thng hnh) khi thuyn Xim gh Hi An,

khng b khm xt v gi hng.

30Bang giao i Vit triu Ty Sn.Sd, tr 18231Ph bin tp lc. Sd, tr 261-272


33/125

33

Nguyn Quang Tin thay mt cha Nguyn son tho th tr li cho

pha Xim:

Trc ht, ng Nguyn Quang Tin cm n pha Xim tr li mt s

ng dn, ng thi ng cng hi v mt s ng dn khc cng do xiu dt voXim m cn cha c trao tr. Sau khng thy hi m v vic trao tr s dn

ny. C th l nhng ng dn Vit kiu u tin buc phi li Xim sinh

sng.

Nguyn Quang Tin cng ph nhn vic cho rng Hu ty thu hng ca

thuyn nh nc Xim v khng c bng c. ng cho rng c th quan Xim

dng s tin v hng vo vic nh bc hay i bao cc v n ca nhi ri vu

co cho Hu ty Hi An. ng khuyn vua Xim khng nn v vic nh m lmphng hi n tnh lng ging xa nay ca hai bn.

Th theo yu cu ca pha Xim, cha Nguyn ng cp cho h mt tm

long bi ra vo cng Hi An. Pha Xim xin cha Nguyn 10 tm nhng cha

Nguyn ch cp 1 tm chnh trnh vic h dng long bi trn thu.32

y cng l thi k Si Gn - Gia nh tr thnh mt trung tm kinh t ca

t nc ng Trong.Nhiu thuyn bun nc ngoi, trong c thuyn bun

Xim cng n y bun bn, con ng bun bn gia Si Gn - Phnmpnh

cng hnh thnh. Lc u chaNguyn cm ngi Vit i bun Phnmpnh m

ch cho php cc thuyn bun ca Campuchia ch mui got Ba Xc qua ng

Chu c n Phnmpnh. Cha Nguyn cng ban n Ng T thng hnh cho

Campuchia h qua ca khu Chu c c thun li.

Nm 1795, vua Campuchia xin php cha Nguyn cho php cc thuyn

bun nc ngoi trong c thuyn Xim c qua ca khu Chu c n

Phnmpnh bun bn. Dn dn ngi Vit cng c php i bun Phnmpnh.

Mt hng ch yu t Gia nh i Campuchia l go, mui, hng t Campuchia v

32Ph bin tp lc. Sd, tr 261- 272 v i Nam thc lc tin bin. NXB Gio Dc 2007,q X, tr

164 -165.


34/125

34

Gia nh ch yu l cc sn phm a phng Campuchia nh u khu, cnh

kin, sp ong.. Con ng thy giao thng Xim-Vit-Campuchia ngy cng

nhn nhp. Nh Nguyn thu c nhiu thu ca khu Chu c.

Ngoi nhng mi quan h bun bn thng thng, s c Vit Nam cn ghili nhng vic bun bn mang tnh gip ln nhau, v d vo nm 1789, Xim

Lab hn v i, xin ong go nc ta. Vua ra lnh cho hn 8.800 phng go

(bng 2.00xe ca Xim)33. Nm 1793 dn Xim La i xin mua go Kin

Giang, qun o Nguyn Tin Lng em vic tu ln. Vua ni : Nc ta vi

nc Xim vn c tnh lng ging tt vi nhau, dn Xim cng nh dn ta, sao n

thy ngi ta i km m khng thng?. Bn ra lnh bn go cho34.

Cui th k XVIII n gia th k XIX, l thi k mi quan h gia triuNguyn Vit Nam vi triu nh Xim tr nn mnh m nhng v cng phc tp

v c lin quan n Lo v Campuchia. Nhng khng v vy m mi giao thng

gia hai nc b ngn tr.

I.3 Trong th k XIX

Nm 1858, thc dn Php n sng xm lc Vit Nam, v thc hin chnh

sch ngoi giao kho lo nn Thi Lan chng nhng khng b xm lc m cngi vng c nn c lp. Ngoi nhng mi quan h vi cc nc phng Ty,

cc hong Xim cn tht cht quan h vi nh nc i Nam. Khm nh i

Nam hi in s l ghi li nhng ln hai nc c s gi ti bang giao. Gia

Long nm th hai, Th t Cao hong v cng nh xong c, sai s thng tin

cho nc Xim, tng hu ho vi Quc vng nc y, 10 nh vng mi nh 10

lng, 100 nh bc mi nh 10 lng, 1 chic Thanh long, 600 cn sp ong, 6000

cn ng ct, the mu 250 tm. Nh vng nc y: 5 nh vng mi nh 10

33Quc s qun triu Nguyn th k XIX, i Nam thc lc -NXB Gio Dc; H Ni 2007, tp 1,

q IV, tr245.34i Nam thc lc. Sd,tp 1, q VI, tr 304.


35/125

35

lng, 50 nh bc mi nh 10 lng, 4000 cn ng ct 35. Nm th 6, nc

Xim sai s n Kinh em tin 3 tm o Mn Chu bo rng 5 mng, u 8 si t

mu lam, 6 chic chn ching hoa lan. Nh vng nc y ph tin 300 cn

thic

36

. n thi Minh Mng vic bang giao tip tc c triu nh hai bn quantm. V nh. Minh Mng nm u, sai s bo cho nc Xim bit. Nc y sai

s em (bch n, trm hng, vi ty trng) l phm tin hng v (lnh tr 5

mu, gm, on, vi ty, bch n, bng phin) l phm mng ng quang, n

kinh dng tin37. Nm th 3, sai s n nc Xim sa l giao hiu. Tng Pht

vng nc y 3 cn nhc qu, the sa tru la mi th 100 tm 38.Nm 1824, vua

Minh Mnh c ngi em thuyn bun i cng tc H Mn (Xingapo), Giang Lu

Ba (Innexia). Nhng nm tip theo, thuyn bun ca nh Nguyn vn tip tcch hng ha sang Qung Dng, L Tng (Philippin), Boc no, Bng Cc ( Thi

Lan) vmua cc th len, d, v kh, n dc tr v.39

Thng nhn nc ngoi n bun bn th trng Vit Nam vo u th

k XIX gm Hoa thng, thng nhn cc nc ng Nam v thng nhn

phng Ty. Nh Nguyn ch trng ng ca, khng bun bn vi cc nc

phng Ty. Tu thuyn Anh, M my ln n xin thng thng ch c cp bn

Nng hay b khc t. Thi Minh Mng, vic bun bn vi Php cng chp

dt, khch thng ch yu l ngi Hoa, Xim, M Lai. Cc th cng nh Hi

An, Thanh H, Ph Hin khng c iu kin hi phc. Nng, Bn Ngh hot

ng bnh thng. Thng Long - H Ni do tn ti lu i nn vn tip tc l

35

Ni cc triu Nguyn, Khm nh i Nam Hiin s l. NXB Thun Ha, 2005, tp 4, tr 54636Khm nh i Nam Hi in s l. Sd, tp 4, tr 54637Khm nh i Nam Hi in s l.Sd, tp 4, tr 55038Khm nh i Nam Hi in s l. Sd, tp 4, tr 55039 GS. Lng Ninh (ch bin),PGS. Nguyn Cnh Minh, PGS. Nguyn Ngc C, PGS.Trn B

, PGS. Trnh Vng Hng, PGS. Chng Chu-Lch s Vit Nam gin yu-NXB chnh tr quc gia H

Ni-2005, tr 237.


36/125

36

th ln nht Vit Nam40. Tuy nhin, di tng chnh ca th trng Vit Nam

lc ny l thng nhn Trung Hoa. Vic bun bn trao i vi cc nc ng

Nam trong c Xim ch chim v tr th yu.

Cc vua Triu Nguyn bt u c nhn thc v kinh t hng ha v vai trquan trng ca ngoi thng, mt trong nhng ngun li thu c qua cc khon

thu v trao i hng ha, xt ra thuyn bun c thu kha l mt l chung gc

un ngn cho bun bn thng sut, ca ci di do41. Nh Nguyn lp cc

s Tun Ty nhm kim dch nh thu cc thuyn bun khi vo cc bn cng, bn

tun trong nc. Qui c nh thu cc thuyn bun bng cch o thuyn, ty

theo tr lng hng ha m mi thuyn c th chuyn ch c, ch thuyn phi

chu mt khong thu cc nh mc khc nhau. Thu nh vo thng nhnphn bit ty theo vng: thuyn Thng Hi v Qung ng mi n phi np

3000 quan, khi v np 300 quan; thuyn Phc Kin, L Tng, Xim La, mi n

np 2000 quan, khi v np 200 quan, thuyn Ty Dng mi n np 8000 quan,

khi v np 800 quan; thuyn Nht Bn, Ma Cao mi n np 4000 quan, khi v

np 400 quan.42

Nm 1809, nh l thu cho thuyn bun H Tin, Xim La, H Chu gm 13

iu:43

1. Thuyn bun H Tin v Xim La trung tm b ngang t 6 thc n 6

thc 9 tc, nh thu cng vo bc ba hng ba, tin 40 quan; t 7 thc n 7

thc 9 tc, nh thu vobc hai hng ba, tin 50 quan; t 8 thc n 8 thc 9

tc, nh thu vo bc nht hng ba, tin 60 quan; t 9 thc n 9 thc 9 tc,

nh thu bc ba hng nh, tin 80 quan; t 10 thc n 10 thc 9 tc, nh thu

bc hai hng nh, tin 100 quan; t11 thc n 11 thc 9 tc, nh thu bc

40 GS. Trng Hu Qunh (ch bin), GS. inh Xun Lm, PGS. L Mu Hn, i cng Lch

s Vit Nam ton tp, NXB Gio dc 2002, tr 450. 41Khm nh i Nam Hi in s l. Sd, tp 3, tr 25142 ng Duy Phc- Gin yu s Vit Nam-NXB H Ni-2006, tr 41743i Nam thc lc. Sd, t1, qXXXIX, tr 761- 763


37/125

37

nht hng nh, tin 120 quan; t 12 thc n 12 thc 9 tc, nh thu bc ba

hng nht, tin 150 quan; t 13 thc n 13 thc 9 tc, nh thu bc nh hng

nht, tin 180 quan, t 14 thc n 14 thc 9 tc,nh thu bc nht hng nht,

tin 210 quan.i. Thuyn bun H Tin v Xim La, b ngang t 6 thc n 6 thc 9 tc,

ch bn thoi st H Sung 2.000 cn, hoc phin gang 4.000 cn; ngang t 7 thc

n 7 thc 9 tc, thoi st 2.500 cn hoc phin gang 5.000 cn; ngang t 8 thc

n 8 thc 8 tc, thoi st 3.000 cn hoc phin gang 6.000 cn, ngang t 9 thc

n 9 thc 9 tc, thoi st 4.000 cn hoc phin gang 8.000 cn; ngang t 10

thc n 10 thc 9 tc thoi st 5.000 cn hoc phin gang 10.000 cn; ngang t

11 thc n 11 thc 9 tc thoi st 6.000 cn hoc phin gang 12.000 cn; ngangt 12 thc n 12 thc 9 tc thoi st 7.500 cn hoc phin gang 15.000 cn;

ngang t 13 thc n 13 thc 9 tc thoi st 9.000 cn hoc phin gang 18.000

cn; ngang t 14 thc n 14 thc 9 tc thoi st 10.500 cn hoc phin gang

21.000 cn; cc hng thuyn trn y ch bn ng nh l th cho c mua t,

kn, la, vi, ng ct, ng phi, ng phn, li tr thu cng cho. Nu ch

bn khng nh l th ch cho mua tp ha v li nh thu.

3. St H Sung 100 cn tr gi 6 quan tin, phin ngang tr gi 3 quan tin , ly

lm gi thng ca nh nc

4. Thuyn bun H Tin v Xim La, trung tm ngang t 15 thc tr ln th

chiu theo l thu cng ca thuyn bun Hi Nam.

5. Thuyn bun ca H chu n bun cc trn th chiu theo thuyn bun

ca Ma Lc Gip v Ch V m nh thu.

6. Vng, bc, mui, go, tin ng, k nam, trm hng u cm khng c

mua bn.

7. Cc hng qu nh ng voi, sng t, u khu, sa nhn, nhc qu, h tiu,

g vang, g mun, g hng, thuyn bun H Tin v Xim La c mua ch v th

c chiu gi mua, c mi 10 quan tin phi np thu hng 5 tin . Nu ch i cc

trn bn li cho ngi bn a th c min thu.


38/125

38

8. Thuyn bun H Tin v Xim La vo trc ca bin trn no, ch

bn thoi st phin gang hoc np thu cng ri, m li i sang trn khc

bun bn th phi lnh vn bng ca quan s ti, khi phi chu thu ln na.

n ngy tr v ch cho mi ngi c mua mt phng go.9. Khi thuyn bun H Tin v Xim La vo ca, quan s ti u chiu vn

bng m kim xt s ngi trong thuyn, khi tr v li kim ng s, cp vn

bng cho v. Nu c ch km ngi bn quc, khng k trai, gi, gi tr, tc th

bt gi tr ti. Ch thuyn ch km th x 100 trng, 3 nm, ngi trong

thuyn u b 50 roi. Ngi trong thuyn m ch km cng b ti trng v ti ,

ch thuyn b 60 trng, nhng ngi khc u b 50 roi, ti vt u sung cng.

Ngi trong thuyn ai pht gic th c min ti v hng ha cng khng bmt. Nu ngi ngoi pht gic th ly tin tang vt ca ngi phm ti thng

cho 100 quan.

10.Cc thuyn bun H Tin, Xim La v H Chu ch c i thng thng

t 4 trn Gia nh cho n Qung Ngi l thi.

11.Nhng dn bun bn cc thnh dinh trn cng ngi Thanh ng nc

ta khng c t tin i n Xim La v H Chu bun bn.

12.

Php o thuyn dng thc ng ca nh nc lm chun, o t mnh vn

chn nc u thuyn n mnh vn chn nc cui thuyn, c bao nhiu

trng thc l chiu di: chia i ly gia lm trung tm, ch trung tm o t

mt ngoi vn che bn t n mi mt ngoi vn che bn hu c bao nhiu

thc tc l ngang, phn l khng k.

13.Cc trn c chiu s cc thuyn bun n bun chu thu trong mt nm,

n cui nm lm s hai bn gip t, do quan cai tu qun tu ln.

Nm 1825, nh thu cng cc thuyn bun nc ngoi n bun H

Tin. Thuyn nc Xim La th theo l nm Gia Long th 8 (1809).44

44i Nam thc lc. Sd, tp 2, q XXXIV, tr 443.


39/125

39

Cng v sau, thu nh vo thuyn bun cng gim. T cui thi Gia Long

(1816) n u thi T c (1849), thu thuyn gim cn 1/3. Tuy cha t

chc giao lu kinh t mt cch rm r gia hai nh nc, nhng vua Xim cng

lun mong mun ha ho cho nhn dn i li bun bn u c yn n

45

.V nh nc i Nam cng c nhiu ln min thu cho thuyn bun Xim nh

Nm 1858, nc Xim nhn c ngi nc Thanh l Ng Ln Phng n bun

bn, nh th (ni vic tr lnh b nn) v ch lnh b nn gi ca nc ta (7 tn

lnh Gia nh) a v Gia nh. Vua sai bn kinh lc s l Nguyn Tri

Phng, tng c l Phm Th Hin lm th tr li cho nc Xim. Li hu cp

cho Ln Phng. Min khng nh thu thuyn y.46Nm 1864, ngi bun

nc Thanh l Vn Thun, ch go nc Xim ti tnh Bnh Thun bn.Chun cho min np tin thu cng.47

Cc vua Triu Nguyn nh ra nhng iu cm i vi thuyn bun. V

d nm 1803, nh iu cm thuyn bun. Phm thuyn bun nc ngoi n

bun th trm hng, k nam u khngc mua. Nh c mua ct bum v bnh

li th phi do quan s ti ph chun mi c. Khi thuyn tr v mua go n,

mi ngi c ng 100 thng lm hn. Lm tri th b ti.48Nm 1808 cm

thuyn bun Xim La v H Tin mua trm phin ng.49Nm 1809, quy nh

cm bn go, mui cho thuyn bun nc ngoi. Li cm thuyn bun H Tin,

Xim La ch ngi Vit trn ra nc ngoi vi bt k l do g, thuyn trng v k

b pht gic u bi pht 100 trng, 3 nm. Nhng ngi khc trong thuyn b

pht50 roi, ca ci u c sung cng, ngi t gic c min ti.50

45

i Nam thc lc Sd, t8, qLXI, tr 35146i Nam thc lc. Sd, t7, qXIX, tr 574-575.47i Nam thc lc. Sd,t7, qXXX, tr 862.48i Nam thc lc. Sd, t1, qXX, tr 54749i Nam thc lc.Sd, t1, qLVII, tr 97050 Bang. Kinh t thng nghip Vit Nam di triu Nguyn. NXB Thun Ha 1997, tr 96 -

97.


40/125

40

Ngoi nhng hot ng trao i th lc ny s ghi li cng ghi li nhng s

kin mang tnh gip ln nhau. V d Nm 1803 thuyn bun ca ngi Xim

l Ng Mn Quan b bo u vo ca bin C Mng. Trn thn Ph Yn bo ln.

Vua sc rng: T nay ngi bun Xim b nn th s go nh nc bn chiu theonhn khu, va th thi khng c bn nhiu. Thuyn c hng ha th cng

nh thu.51

Nm 1804, thuyn b nn nc Xim u phn bin Gia nh. Sai lu

trn thn ly go kho cp pht cho .52

Nm 1822, thuyn b nn ca nc Xim u vo hi phn An Hi thuc

Qung Ngi. Cp cho tin go ri cho i. Bn trn thn l Nguyn Vn Son, L

ng Anh v tri l bt dn ln vt ca choh, b pht 6 thng bng.53

T nm 1850, khng cn thuyn bun do triu nh c i cc nc ng

Nam .54Nm 1858, thc dn Php n sng xm lc nc ta, hot ng ngoi

thng hai nc b hn ch. Nm 1880, nc Xim ng k hn (thng 5 nm

y), sai s sang p l, b ch sy Php nghi ng, ngn tr 55. Sau s kin ny

khng thy s nh Nguyn ghi nhn s bang giao cng nh hot ng ngoi

thng gia hai nc na.

Nh vy, mi quan h kinh t gia Vit Nam v Thi Lan th k XIX kh

pht trin, nhng ch yu biu hin trn lnh vc chnh tr, ngoi giao cn trn

bnh din kinh t cha nhiu v mi dng li trong s bun bn t pht mt s

dn c gia hai nc. l do bn cht ca nn kinh t phong kin. Mt khc

trong nhng th k trc v na uth k XIX nhng cuc tranh chp xa i

nhng c hi giao lu, bun bn. n cui th k XIX, c hai nh nc li phi tp

51i Nam thc lc. Sd, tp 1, q XXII, tr576.52i Nam thc lc. Sd, t1, qXXIV, tr 59553i Nam thc lc. Sd, t2, qXIV, tr 19354Kinh t thng nghip Vit Nam di triu Nguyn. Sd,tr 11055i Nam thc lc. Sd,t8, qLXIV, tr 415


41/125

41

trung i ph vi s xm lc ca phng Ty, hoc do chnh cc nc quc

ngn cn s giao lu .

Thng qua quan h kinh t gia Vit Nam v Thi Lan t th k X n th

k XIX ta c th rt ra kt lun:- Mt s bng chng kho c hc cho bit quan h giao thng Vit- Xim

c t lu nhng quan h ny c ghi chp trong th tch mun hn so vi thc

t lch s.

-Th tch c Vit Nam vit v quan h bun bn gia Xim v Vit Nam

t th k XII cng vi s ra i thng cng Vn n ca Vit Nam. Quan h

b gin on vo th k XIV do Vit Nam c chin tranh nhng li tr nnnhn

nhp li vo th k XV di triu L.-T khi cha Nguyn ct c pha Nam th Thun Ha hay chnh l Hi

An khng ch l ni l ni thng nhn Xim trn ng i bun bn Trung

Quc gh li trnh gi bo, ly nc ngt v mua thm lng thc m cn l

thng cng tt h n bn hng ha v mua sn vt Thun Ha.

-T th k XVIII-XIX, Si Gn - Gia nh tr thnh mt trung tm kinh t

pha Nam ca t nc, l ni thng nhn nc ngoi v thng nhn Xim n

bun bn. Gia nh cng l ni trung chuyn cho mi giao thng gia Xim v

Phnmpnh.

-Mc d th k XVIII-XIX mi quan h chnh tr tr nn phc tp nhng

mi quan h giao thng vn pht trin mt cch mnh m.

Bng lit k nhng s kin quan h kinh t gia Vit Nam v Thi Lan

t th k X n th k XIX

Thi gian S kin Trch dn t

-Nm 1149

-Nm 1437

-Th k XVI - XVIII

-Nh L lp Vn n trang. NgiXim n bun bn.

- Thng nhn Xim cng np vxin bun bn.

- Hot ng giao thng hai nc

- i Vit s k ton th. Sd,t1, tr 28.

- i Vit sk ton th. Sd, t3,q1, tr 120.

- Nam B Vit Nam mi


42/125

42

- Th k XVIII

-Nm 1789

-Nm 1808

-Nm 1809

-Nm 1858

-Nm 1804

-T nm 1850

din ra nhn nhp vnh Thi Lan.Ngi Xim mua sp trng ; bn ltru khng, g , sn, s c, ngvoi..

- Con ng giao thng Vit -Xim - Campuchia ngy cng nhn

nhp

- Xim La b hn v i, xin onggo nc ta. Vua ra lnh cho hn8.800 phng go (bng 2.00 xeca Xim).

- Cm thuyn bun Xim La v HTin mua trm phin ng.

- nh l thu cho thuyn bunXim La iu.

- Min khng nh thu thuynnc Xim n bun bn v chlnh b nn gi ca nc ta v Gianh.

- Thuyn b nn nc Xim u phn bin Gia nh. Sai lu trnthn ly go kho cp pht cho .

- Khng cn thuyn bun do triu

nh c i cc nc ng Nam .

trng kinh t bin v mi quanh vi cc quc gia khu vc thk XVII- XVIII. Sd, tr 145

- Mi quan h giao thng Vit Xim qua th tch c Vit

Nam. Tp ch nghin cu ngNam , s 4/ 1996.- i Nam thc lc. Sd tp 1, q

IV, tr245.

-i Nam thc lc. Sd, t1,qLVII, tr 970

-i Nam thc lc. Sd, t1,qXXXIX, tr 761- 763

-i Nam thc lc. Sd, t7,qXIX, tr 574-575.

-i Nam thc lc. Sd, t1,qXXIV, tr 595

-Kinh t thngnghip Vit

Nam di triu Nguyn. Sd, tr110

II. Quan h kinh t Vit Namv Thi Lan t nm 1976 n nay.

T gia th k XIX, cc nc ngNam ln lt ri v ch thng tr ca

ch ngha thc dn. Trong khi Thi Lan l nc duy nht trong khu vc vn

gi c nn c lp. Cch mng thng Tm thnh cng, nc Vit Nam DCCHra i. Chnh ph Vit Nam kin tr mc tiu trongchnh sch i ngoi l :

lm sao cho cc nc cng nhn nn c lp ca nc Vit Nam. l nhng

yu t quan trng lm cho Vit Nam Thi Lan bc sang mt thi k lch s tt

p. Thi Lan cho php Vit Nam c t mt c quan i din u tin ti


43/125

43

Bng Cc nm 1946. n thng 2/ 1948 th c quan thng tin ca Vit Nam cng

c thit lp, gp phn lm cho nhn dn th gii bit n cuc u tranh chnh

ngha ca nhn dn Vit Nam. Ngoi ra Vit Nam cn nhn c s ng h khc

nh tin bc, v kh v c php t mt c s hun luyn qun s Thi Lan. Quan h Vit NamThi Lan tr nn xu i t thng 11 nm 1948 khi thng ch

P. Phibun Sngkham lm o chnh. Chnh ph theo xu hng thn M c

thnh lp.Ngy 28/2/ 1950 Thi Lan cng nhn chnh ph b nhn Bo i. n

1951, Thi Lan chnh thc yu cu Vit Nam ng ca cc c quan i din v

chm dt cc hot ng ca c quan thng tin. S kin ny m u cho mt

thi k cng thng trong quan h Vit Nam Thi Lan ko di gn 25 nm (1950-

1975).y l thi k Thi Lan thc hinchnh sch i ngoi theo lp trng thn

M, trn c s chng i ch ngha Cng sn. Thi Lan nhn mnh l i din ca

th gii t do, trong c M dn u. Vic ng h M chng Cng sn c

xem nh cha kha quan trng trong vic bo v s n nh ca t nc. Thi

Lan bt tay vi M gi binh lnh tham chin ti Vit Namt 1967 1973. V

vy quan h Vit NamThi Lan khng phi ch lm vo tnh trng cng thng

m hai nc li coi nhau l th ch. Bn cnh , vic c mt ca lnh M khp

ni trn t nc Thi Lanl l do kh c bn, tr thnhtr ngi ln nht i vi

vic khi phc quan h ca hai nc thi k sau chin tranh. Ring i vi Thi

Lan, phi tm gii php xng ng nht cho Vit Nam sau khi M tht bi ti

chin trng Vit Nam, phi gim vai tr tng c khu vc ng Nam . Thng

li hon ton ca cuc khng chin chng M nm1975 c ngha lch s to ln

i vi Vit Nam. iu ny cng nh hng khng nh i vi Thi Lan, bi Thi

Lan phi thay i nhng chnh sch i ngoi mi vi Vit Nam.

Sau ngy 30/4/1975 cxem l xu th ci thin quan h vi Vit Nam bi

Thi Lan tuyn b cng nhn Chnh ph Cch mng Lm thi Cng ha min

Nam Vit Nam. V pha Vit Nam, lc ny vn ti thit t nc ang c t

ln hng u, trong khi vn Vit Nam cn cn bngquyn lc gia Lin X


44/125

44

v Trung Quc cng nh hng khng t, lm cho Vit Nam yu cu xy dng

quan h vi cc nc ngoi khi XHCN bo v s n nh trong nc v c li

trong tng lai. Cn pha Thi Lan s thay i ch trng ca M i vi khu vc

ng Nam v Vit Nam nh hng trc tip i vi chnh sch i ngoi camnh. Bn cnh s thay to ln v chnh tr ni b ca cc nc ng Dng

nm 1975 khincho lnh o Thi Lan phi xem xt li chnh sch i ngoi ca

mnh. a s nhn dn Thi Lan ku gi dnchv nhui ch c ti qun

s cngl s kin to iu kin thun li cho Vit Nam Thi Lan quay sang ci

thin quan h vi nhau.

Ngy 5/7/1976, B trng B ngoi giao Nguyn Duy Trinh nu ln 4

nguyn tc trong quan h ca Vit Nam i vi cc nc ng Nam . ng thicn gi th cho B Ngoi giao Thi Lan by t s sn sng m phn v vn

quan h gia hai nc. V ngy 6/8/1976, trong chuyn thm ca B trng B

ngoi giao Thi Lan Pichai Rattakun, Tuyn b chung v vic thit lp quan h

ngoi Thi Lan Thi Lan c k kt ti H Ni. S kin ny c ngha rt quan

trng trong lch s gia hai nc. Quan h Vit Nam Thi Lan bc sang mt

giai on mitrn tt c cc lnh vc nht l trong quan h kinh t.Quan h kinh

t c biu hin di hai hnh thc l trao i, mua bn v hp tc ln nhau.

II.1 Trao i, bun bn

II.1 1. Thng mi.

Trong thi k Vit Nam thc hin c ch k hoch ha nn kinh t tp

trung, quan h thng mi gia Vit Nam v Thi Lan t c nhng thnh

tu nht nh.Trong thi k Thi Lan l mt trong nhng bn hng thuc th

trng khu vc II- khu vc ngoi h thng XHCN ca Vit Nam. Tuy nhin trong

giai on ny khi lng trao i mu dch gia hai nc khng ln v khng n

nh (bng1).

Nhn chung, kim ngch xut khu ca Thi Lan sang Vit Nam trung bnh

chim di 2% tng gi tr xut khu hng nm ca Thi Lan v kim ngch hng


45/125

45

ha m Thi Lan nhp khu t Vit Nam ch chim khong 0,07% tng kim ngch

xut khu ca Thi Lan.56Nh vy, bnh qun trong giai on ny xut khu ca

Thi Lan sang Vit Nam vt xa s Thi Lan nhp khu t Vit Nam.

T 1977 hot ng xut nhp khu gia Vit Nam v Thi Lan pht trinmnh m.Nm 1978 hai nc k Hip nh hp tc thng mi, kinh t v k

thut 11/01; Hip nh vn chuyn hng khng 11/01. Bnh qun trong 3 nm

19771979, kim ngch xut nhp khu ca Thi Lan Vit Nam tng hn 3 ln.

l kt qu ca s kin thit lp quan h ngoi giao chnh thc gia hai nc

nm 1976.

Bng 1: Kim ngch xut nhp khu gia Vit Nam v Thi Lan thi k 1972-

1979Nm 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979

Tng kimngch xut-nhp khu

5,7 14,7 5,5 3,0 1,61 9,91 9,96 17,9

(Ngun: Tng hp s liu trong bi quan h kinh t Vit Nam Thi Lan

Hi tho Vit Nam Thi Lan truyn thng v hin i, H Ni 21-23 thng

1/1991). Theo Quan h kinh t Vit Nam Thi Lan: 20 nm pht trin. H HuyThnh. Tp ch nghin cu kinh t s 224 thng 1/1997

Tuy nhin trong thi k 1980 1985, do tc ng ca nhiu yu t chnh tr,

x hi phc tp (tnh hnh bt n nh trong khu vc chu , M p t chnh sch

cm vn chng Vit Nam) quan h thng mi gia Vit Nam v Thi Lan hu

nh gin on hon ton.

i hi ln th VI ca ng Cng Sn Vit Nam (thng 12 1986)

quyt nh chnh sch i mi ton din t nc, trc ht l i mi kinh t.Trong lnh vc kinh t i ngoi, Vit Nam ch trng a phng ha, a dng

56Quan h kinh t Vit Nam Thi Lan: 20 nm pht trin. H Huy Thnh. Tp ch nghin cu

kinh t s 224 thng 1/1997


46/125

46

ha hot ngi ngoi, m ca rng ri vi bn ngoi. Khu hiu Vit Nam

mun lm bn vi tt c cc nc, cc dn tc tr thnh phng chm hnh ng

ca ng v chnh ph Vit Nam trong mi hot ng ca quan h i ngoi,

trong c kinh t i ngoi.i vi Thi Lan, thi k nhng nm 1987 - 1988 l thi kkinh t pht

trin nhanh chng, tng trng GDP hng nm t con s 10%. Kim ngch xut

khu tng vt. Xut hin mt tnh hnh l Thi Lan cn kinh t nguyn liu b

sung cho ngun nguyn liu trong nc bt u thiu ht57.

Nh vy c chnh sch i mi kinh t ca Vit Nam, c thc trng pht

trin kinh t ca Thi Lan thc y s xut hin mt ng thi mi trong quan

h ngoi thng gia Thi Lan v Vit Nam. Khi lng trao i hng ha giahai nc tng nhanh theo nhp m ca nn kinh t Vit Nam. Bt u t 1989,

khi nn kinh t Vit Nam thc s chuyn sang c ch th trng, quan h bun

bn gia hai nc c bc nhy vt: mc tng trng mu dch nm 1989 tng

389,2% so vi nm 1988 v sang gia nm 1990, ln u tin gi tr trao i gia

hai nc vt mc 100 triu USD(bng 2)

Bng 2: Kim ngch xut nhp khu Vit Nam Thi Lan t 1986- 1990.

Nm 1986 1987 1988 1989 1990

Tng kimngch

4,7 7,5 13,0 63,6 114,7

Mc tngtrng %

59,6 73,3 389,2 80,3

(Ngun: B thngmi; nm 1990). Theo Quan h kinh t Vit

NamThi Lan: 20 nm pht trin. H Huy Thnh. Tp ch nghin cu kinh t s

224 thng 1/1997.

57Quan h Vit Nam v Thi Lan trong nhng nm 90 . Sd, tr 166


47/125

47

Sang nm 1991, sau chuyn thm Vit Nam ca th tng Thi Lan quan h

thng mi gia hai nc c s pht trin mnh m hn.Hai nc k mt s

Hip nh Kinh t- Thng mi nh Hip nh v thnh lp U ban hn hp hp

tc kinh t, k thut 18/9/1991; Hip nh khuyn khch v bo h u t30/10/1991. Ngoi ra cn c Hip nh trnh nh thu hai ln 23/12/1992;Hip

nh hp tc du lch 16/3/19

Bng 3: Kim ngch xut nhp khu Vit Nam Thi Lan thi k 1991-1995

Nm 1991 1992 1993 1994 1995

Tng kimngch

(triu bath)

3538,3 3985,5 5076,4 7365,4 12721,1

Xut khu 2970,1 2038,0 2124,7 985,2 1073,8

Nhp khu 568,5 1947,5 2930,7 6380,1 11647,3

Mc tngtrng % 22,9 12,6 27,3 45,0 72,7

Xut khu - - 31,3 5,2 - 45,0 8,9

Nhp khu-

242,5 50,4 117,7 82,5

(Ngun : Thi bo kinh t Vit Nam , thng 6/1996.Theo H Huy Thnh, Quan

h kinh t Vit Nam Thi Lan: 20 nm pht trin,Tp chNghin cu kinh t

s 224 thng 1/1997)

Qua y chng ta thy kim ngch bun bn tng ln rt nhanh, t 1,76 triu

USD nm 1976 ln 4,7 triu USD nm 1986, t 114,7 triu USD nm 1990,

648,8 triu USD nm 1996 v 713,6 triu nm 1997. Nh vy, kim ngch bun


48/125

48

bn tng 3,5 ln trong vng 10 nm u thit lp quan h ngoi giao (1976-1986)

v tng 150 ln trong vng 10 nm tip theo (1986-1996).

Hot ng trao i mu dchgia Vit Nam v Thi Lan c xu hng gia

tng kh mnh m. Tuy nhin trong s gia tng , bc l mt s xu hng sau:- Nm 1994, kim ngch xut khu ca Vit Nam sang Thi Lan gim

mnh. Nm 1995 c s gia tng tr li nhng cng ch t kim ngch xut

khu ca Vit Nam sang Thi Lan nm 1993.

- Kim ngch xut khu ca Thi Lan sang Vit Nam khng ngng

tng ln. Mc tng kim ngch nhp khu t Thi Lan cao hn nhiu so vi

mc tng trng kim ngch chung ca Vit Nam trong thi gian ny. Xu

hng ny chothy hng ha Thi Lan ngy cng c ngi tiu dng VitNam chp nhn, cc nh kinh doanh xut khu Thi Lan nh gi kinh doanh

xut khu th trng Vit Nam v chn cch thc thm nhp th trng

Vit Nam thch hp.

Nh vy tc tng nhp khu t Thi Lan sang Vit Nam nhanh hn tc

tng xut khu ca Vit Nam sang Thi Lan, dn n mc nhp siu ca Vit

Nam ngy cng ln. Nm 1995, gi tr nhp khu hng Thi Lan ca Vit Nam l

439,7 triu USD trong khi xut khu sang Thi Lan t 101,3 triu USD. Nm

1996 con s ny tng ng nh sau: nhp khu 494,5 triu USD, xut khu 107,4

triu USD, thm ht 387,1 triu USD; nm 1997 nhp khu 585,2 triu USD,

xut khu 235,3 triu USD, thm ht 349 triu USD. iu ny cho thy nhu cu

nhp khu ca Vit Nam i vi hng Thi Lan rt ln v cc nh kinh doanh

xut khu trn th trng Vit Nam. Mc d c s tng trng ng k nh

trnh by, song khi lng kim ngch xut khu gia Thi Lan v Vit Nam ch

chim khong 0,20% tng khi lng kim ngch xut nhp khu hng nm ca

Thi Lan. V tim lc kinh t, c Vit Namv Thi Lan m rng hn na quy m

xut - nhp khu gia hai nc.


49/125

49

Bng 4:Kim ngch xut nhp khu Vit Nam Thi Lan thi k 1996-2002

Nm 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2001

Xutkhu

66,63 191,07 295,26 312,73 388,9 322,77 228

Nhpkhu

586,54 568,07 673,67 556,26 868,99 801,54 956

Quan hxutnhp

khu

-519,91 -377 -378,41 -243,53 -480,09 - 487,77 -728

Tngkimngch

653,17 749,14 968,93 868,99 1201,84 1124,31 1184

Mctngtrng %

28,3 16,2 27,6 - 10,3 38,3 - 9,1 0,95

(Ngun: Hi quan Vit Nam, H Ni 2002 . Theo V Dng Ninh (ch

bin)(2004), Vit Nam ASEAN: quan h a phng v song phng, NXB

chnh tr Quc gia H Ni;tr 317). Theo Thananan Boonwanna: Quan h Vit

NamThi Lan ( nm 1976- 2004); Lun n tin s lch s. Chuyn ngnh lch s

Vit Nam . M s :5.03.15

Trong nhng nm cui thp k 90, quan h bun bn Vit Nam Thi Lan

c chiu hng thay i. Xut khu hng ha ca Vit Nam trong 8 thng u

nm 1999 sang Thi Lan t 176.7 triu USD, trong khi nhp khu t 330 triu

USD. Mc d cha thot khi nhng nh hng nng n ca khng hong tin t,lm cho gi c hng ha trong trao i thng mi gia hai nc thay i, nhng

trin vng ca mi quan h thng mi l rt lc quan. C hai nc u ang tch

cc t do ha thng mi, ci cch thu to th trng m ca hn vi hng ha

nc ngoi, c bit i vi hng ha trong ni b ASEAN. Tuy Vit Nam v


50/125

50

Thi Lan u c chung mt s mt hng xut khu ch lc, song hai nn kinh t

vn c kh nng b sung cho nhau do chnh lch trnh pht trin. Li th so

snh ca mt s mt hng xut khu ca Thi Lan ang mt dn do gi lao ng

tng v khan himngun ti nguyn, trong khi Vit Nam ang c nhng li thny. Theo nh gi ca Shujiro Urata tnh cnh tranh ca cc ngnh Vit Nam

v Thi Lan c o bng (xut khu + nhp khu) / (xut khu nhp khu) thay

i nh sau: Nm 1986 hng lng thc, thc phm ca Vit nam t 0,47 ca

Thi Lan t 0,77 (ngha l Thi Lan c li th hn Thi Lan), nhng nm 1992 t

l ny l Vit Nam 0,7 Thi Lan 0,64. Hoc trong ngnh my mc v thit b giao

thng nm 1986 tnh cnh tranh ca Vit Nam t 0,47, Thi Lan t 0,36, nhng

nm 1992 t l ny l Vit Nam 0,54 v Thi Lan 0,7 (ngha l Vit Nam angmt dn li th so vi Thi Lan)58

Bc sang nhng nm u ca th k XX, kim ngch thng mi hai chiu

gia hai nc khng ngng tng ln. Nm 2000 l 1,2 t USD, nm 2002 t 1,2

t USD, nm 2003 t 1,55 t USD.

Cng vi vic trao i nhiu chuyn thm cp cao, ti cuc hp ni cc

ca hai nc lnth nht t chc ti Nng vo thng 12/ 2004, Chnh ph hai

nc k tuyn b chung v khun kh hp tc trong thp k u tin ca th k

XXI. Quan h thng mi Vit Nam Thi Lan tng mnh trong nm 2004 t

2,349 t USDv nm 2005 t 3,2 t USD. Thng 12 nm 2006, th tng hai

nc t mc tiu n nm 2020, kim ngch thng mi hai chiu t 5 t

USD, tuy nhin mi n nm 2007, t 4,9 t USD, tng 21,3 % so vi mc

gn 4 t USD nm 2006.Nm 2008, do nhhng ca khng hong kinh t kim

ngch bun bn gia hai nc gim t 3,6 t USD.59

58Quan h Vit Nam vThi Lan trong nhng nm 90. Sd, tr 172 173.59Trang web:www.mofa.gov.vn nm 2009.
http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/


51/125

51

Nu so snh vi kim ngch xut nhp khu gia Vit Nam v cc nc

Asean khc nh Indonsia, Singapo, Philippin th kim ngch xut nhp khu gia

Vit Nam v Thi Lan thp hn nhiu.

V c cu cc mt hng xut nhp khu gia Vit Nam v Thi Lan, c ththy qua bng sau:

Thi Lan nhp t Vit Nam Thi Lan xut sang Vit Nam

G v cc sn phm t g, da tru b,

kim loi, hi sn ng lnh, c ph, than

, giy dp, cc loi hng may sn

Xe my v ph tng thay th, linh kin

ng h, xi mng, x v t si dt, xng

du cc loi, ht nha PS, PVC, hacht, dc liu, li nh c, sn, st

ng, my mc l, hng tiu dng, vt

liu xy dng ca Thi Lan

Nh vy mt hng m Vit Nam xut khu sang Thi Lan bao gm ch yu

l nng lm, hi sn. Cn nhng mt hng m Thi Lan xut sang Vit Nam ch

yu l mt hng cng nghip, xy dng .

Trong , mt hng g Vit Nam xut sang Thi Lan chim a s c nm

chim n 60% kim ngch xut nhp khu ca Vit Nam sang Thi Lan.Da tru

b, mt hng ny cng gim do Vit Nam ch trng gim xut khu nguyn liu

th. Kim loi, mt hng ny ngy cng tng.Ngoi ra cn c mt s mt hng kim

ngch nh v khng thng xuyn nh giy, granite, t tm, ay v mt s mt

hng khc c chuyn qua bin gii Lo, Campuchia ri vo Thi Lan nh vi

mc, khn bng,chiu ci, m nan, gm, khm, sn mi, nhm vi

kim ngch khng ln. Mt mt hng khng th khng nhc n y l go.

Trong thng k chnh thc ca Thi Lan khng th hin bun bn go vi Vit

Nam nhng trongthng k ca Vit Namlic bun bn mt hng ny vi Thi


52/125

52

Lan. iu ny cho thy mt hng ca Vit Nam l mt hng ti xut khu ca Thi

Lan hoc chuyn khu qua Thi Lan. Cc nh lnh o hai nc cng rt quan tm

n vn ny. Tr li Bangkok Postnhn dp tham d Hi ngh cp cao ASEAN

14 ti Hua Hin, Thi Lan ( nm 2009) Th tng Nguyn Tn Dng cho bit VitNam lun coi trng hp tc vi Thi Lan v cc nc xut khu go ln ca th

gii thng qua cc khun kh song phng v a phng. Hin nay, hai nc

ang tch cc tham gia khun kh hp tc gia 5 nc xut khu go ln l Thi

Lan, Vit Nam, n , Trung Quc v Pakistan. Trong khun kh Chin lc

hp tc kinh t ba con sng Ayayewady - Chao Phraya - Mekong (ACMECS), cc

nc thnh vin ang tho lun c ch hp tc go ACMECS nhm tng cng

trao i thng tin v h tr k thut. Th tng khng nh Vit Nam v Thi Lanang xem xt cc bin php, hnh thc thch hp tng cng hp tc gia hai

nc va bo m an ninh lng thc ca mi nc, va bo v li ch cho

ngi sn xut, xut khu v ngi tiu dng go.

Tuy quy m bun bn c tng ln, song c cu bun bn rt phn tn, t

bit l c cu xut khu ca Vit Nam sang Thi Lan. Gi tr hng xut khu sang

Thi Lan ch chim 1,5 2,5% tng gi tr xut khu hng nm ca Vit Nam.

Gi tr hng nhp khu ca Vit Nam t Thi Lan cng ch chim trn di 1%

tng gi tr xut khu hng nm ca Thi Lan60. Nu so snh vi kim ngch xut

nhp khu gia Vit Nam v cc nc ASEAN khc nh Singapore v so vi

Nics chu nh i Loan, Hng Kng, Hn Quc th kim ngch xut nhp khu

gia Vit Nam v Thi Lan thp hn rt nhiu. iu ny mt phn do c cu hng

ha xut khu ch lc ca hai nc l tng i ging nhau, mt khc do chi ph

vn chuyn hng ha gia Vit Nam v Thi Lan cao hn nhiu so vi chi ph

vn chuyn hng ha gia Vit Nam vi Singapore v Nics chu .

Nhn chung, c cu hng ha xut nhpkhu nu trn phn nh chnh xc

trnh k thut v trng thi c cu kinh t hin i ca hai nc. T gc c

60Quan h Vit Nam v Thi Lan trong nhng nm 90 . Sd, tr 171


53/125

53

cu kinh t m xt, Vit Nam hin ti cn l nc cung cp nguyn liu th (d

vi qui m nh) cho Thi Lan, tnh trng ny chc chn s thay i khi nn kinh

t Vit Nam tng bc c cng nghip ha. ng thi vi nhu cu nhp khu

nhiucng ngh, k thut hin i cho s nghip cng nghip ha, hin i haca Vit Nam, mc p ng nhu cu t th trng Thi Lan c gii hn

nht nh.

Tuy nhin c th d on rng trong thi gian ti, di tc ng ca xu

hng chuyn dch c cu kinh t kinh t trong khu vc ASEAN, c cu mu

dch gia Thi Lan v Vit Nam s c s thay i tch cc.

Bng lit k nhng s kin biu hin quan h thng mai gia hai nc


54/125

54

Ghich

NguynTngLai.Quan

hVit

Nam

ThiLantrongnh

ngnm

90.NXBKHXH2001,tr165

HHuyThnh.QuanhkinhtVit

NamThiLan20nm

phttrin.

Nghincukinhts224

,t1/1997

Sd.Quanh.20nmphttrin




Tiliuthngtnxtitrangweb

www.mofa.gov.vn


www.mofa.gov.vn


www.mofa.gov.vn

Tiliuthngtnxti

trang

webwww.mofa.gov.vn

Sk

in

-ThiLanxutkhusangVitNam>nhpkhutVitNam

-K

imngchXNKThiLanVit

Namtnghn3ln

-Qu

anhthngmibginon

-V

itNamchuynsangkinhtth

trng,mctngtrngmu

dchtng389,2%sovi1988

-G

itrtraoigiahaincvtmc100triuUSD

-K

imngchbunbntng150ln

sovi1996

-G

itrtraoigiahaincv

t1tUSD

-CP2ncktuynbchungvkhunkhhptctrongthpk

u

tincathkXXI

-K

imngchbunbngiahain

ckhngngngtng.

-K

imngchbunbngiahain

cgim

cn3,6tUSD

Nm

Trc1976

T1977-1979

T1980-1985

T1989

Nm1990

Nm1996

Nm2000

Thng122004

T20052007

Nm2008
http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/http://www.mofa.gov.vn/


55/125

55

II.1.2. u t trc tip ca Thi Lan vo Vit Nam

Nm 1987, Vit Nam ban hnh Lut u t trc tip nc ngoi ti Vit

Nam. Bn nm sau, nm 1991 nhng cng tylin doanh u tin gia Thi Lan

v Vit Nam c cp giy php hot ng v n gia thng 5/1999 c hn

80 cng ty kinh doanh ca Thi Lan hot ng Vit Nam vi 73 d n v 975

triu USD vn c duyt.

Bng 5: u t trc tip ca Thi Lan vo Vit Nam

Nm 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

S dn

5 6 11 19 13 14 11 2 1

Tngvnut(triuUSD)

20,5 23,0 79,9 198,2 135,7 190 271 0,850 2,0

(Ngun:S liu t 1991-1995 theo B K hoch v u t, s liu nm

1996 theo tun bo Quc t, c san chuyn Vit Nam Thi Lan 1976-1996thng 8/1996, s liu 1997-1999 theo B K hoch v u t). Nguyn

Tng Lai;Quan h Vit Nam v Thi Lan trong nhng nm 90. NXB KHXH

2001

Nhng thng k trong bng trn cho ta thy khi lng u t trc tip ca

Thi Lan vo Vit Namtrong thi k ny ngy cng tng. Tuy nhin t nm 1998

do tc ng ca cuc khng hong ti chnh tin t, d n u t vo Vit Nam

ca Thi Lan gim st t ngt.

Bc sang nhng nm u ca th k XXI, khng ch l bn hngln ca

Vit Nam, Thi Lan cn c coi l mt trong nhng nc c lng vn u t

nhiu nht vo Vit Namvi nhiu d n v ang hot ng c hiu qu. Tnh

n 10/3 nm 2008, Thi Lan c 1,69 d n FDI vo Vit Nam cn hiu lc vi


56/125

56

tng s vn u t ng k t 1,66 t USD, vn u t thc hin t 832,7 triu

USD. Vit Nam cng c 2 d n hin ang hot ng ti Thi Lan vi tng s vn

u t 305.000 USD.61

Bng 6: u t trc tip ca Thi Lanvo Vit NamNm 2004 2006 2007 2008

Sd n

112 125 160 169

Tngvnut(tUSD)

1,376 1,5 1,56 1,66

(Ngun: Tng hp ti liu thng tn x ti trang webwww.mofa.gov.vn nm 2009)

Cc d n u t vo Thi Lan tp trung ch yu vo cc lnh vc: ch

bin nng, hi sn, sn xut thc n gia sc, kinh doanh du lch, khch sn, ch tc

qu, sn xut kinh doanh vt liu xy dng, dch v ngn hng.

V c cu d n v vn u t ca Thi Lan vo Vit Nam, ngnh cng

nghip chim ti 63,3% trong tng s d n v 46,8 % tng s vn u t ca

Thi Lan vo Vit Nam, ngnh khch sn du lch chim 4,9 % s d n v 7,6 %tng vn u t, cn li phn b cho cc ngnh khc(bng 7). C cu ny nhn

chung phn nh ng cch nh g

Documents

Quanhe Viet Thai Trong Lich Su