1

R E L A C I O N

PËR

PROJEKTLIGJIN “PËR TRAJTIMIN E PRONËS DHE PËRFUNDIMIN

E PROCESIT TË KOMPENSIMIT TË PRONAVE”

I. QËLLIMI I PROJEKTAKTIT DHE OBJEKTIVAT QË SYNOHEN TË

ARRIHEN

Lidhur me procesin e kthimit dhe kompensimit të pronës sqarojmë se nga viti 2005

dhe deri më sot është aplikuar si mënyrë shpërblimi kompensimi financiar për

tokën truall. Me këtë formë kompensimi është arritur të shlyhet një pjesë të

pronarëve me kompensim për një pjesë të truallit 200 - 500 m2 (në varësi të

sipërfaqes së njohur për kompensim) dhe, sipas rendit kronologjik të

vendimmarrjes, ka arritur deri në vitin 1994. Ndërsa për tokën bujqësore, akoma

nuk ka filluar asnjë procedurë kompensimi. Duket qartë se formula e përdorur për

kompensimin e ish-pronarëve nuk është efektive.

Kuadri ligjor për kthimin/kompensimin e pronave ka ndryshuar vazhdimisht, duke

sjellë edhe kundërshtimet përkatëse të grupeve të interesit, kundërshtime të cilat,

duke qenë se kanë të bëjnë me një të drejtë kushtetuese, siç është e drejta e pronës

private, kanë shkuar për zgjidhje edhe pranë Gjykatës Kushtetuese.

Në referim të praktikës së Gjykatës Kushtetuese, AKKP-ja ka analizuar kuadrin

ligjor dhe nënligjor në fuqi dhe ka arritur në konkluzionet dhe propozimet e

propozuara përmes këtij projektligji.

Kuadri ligjor aktual ka parashikuar disa forma kompensimi, sikurse edhe kuadri

ligjor i mëparshëm (ligji nr.7698/1993 dhe aktet nënligjore në zbatim të tij) dhe, si

rrjedhojë, edhe vendimmarrja ndër vite është bërë duke përcaktuar në vendime

forma të ndryshme kompensimi.

Propozimi përmes projektligjit, në referim edhe të vendimeve të Gjykatës

Kushtetuese, bëhet për të zgjidhur çështjen e pronarëve të vjetër duke eliminuar me

ligj dhe në praktikë zvarritjet burokratike, si dhe për të sjellë barazi te të gjithë ish-

pronarët të cilëve u është njohur prona për kompensim, me qëllim realizimin e një

shpërblimi të drejtë, sipas kushteve ekonomike e sociale të shtetit. Gjykata

Kushtetuese, në të njëjtën kohë, ka çmuar se shfuqizimi i legjislacionit të miratuar

nga regjimi komunist për rreth 50 vjet nuk mund të çojë në rivendosjen e

marrëdhënieve të pronësisë siç kanë qenë në vitin 1944, as në shpërblimin e plotë

të dëmeve të pësuara, për arsye të ndryshimeve objektive në kohë e për shkaqe të

2

justifikuara juridike. Megjithatë, ky projektligj gjen një balancë mes interesit

publik dhe së drejtës së pronës. Në thelb, objektivi i kthimit të të drejtave të pronës

nuk është fshirja e të gjitha padrejtësive, por zvogëlimi i tyre, gjithmonë brenda

kushteve dhe mundësive ekonomiko-sociale të vendit tonë.

Projektligji është përgatitur duke pasur si referim vendimin pilot të GJEDNJ-së

“Manushaqe Puto dhe të tjerë kundër Republikës së Shqipërisë” dhe praktikën e

Gjykatës Kushtetuese, duke respektuar rekomandimet e parimet përkatëse dhe

duke konkluduar me:

- një formulë efikase dhe realiste për kompensimin e pronarëve;

- një afat të arsyeshëm dhe të përcaktuar kohor për përfundimin e të gjithë

procesit;

- një zgjidhje të drejtë, duke respektuar normat kushtetuese për të gjithë

pronarët, por gjithashtu edhe për të gjithë qytetarët, duke mbajtur në

konsideratë interesin publik.

II. VLERËSIMI I PROJEKTAKTIT NË RAPORT ME PROGRAMIN

POLITIK TË KËSHILLIT TË MINISTRAVE, ME PROGRAMIN

ANALITIK TË AKTEVE DHE DOKUMENTEVE TË TJERA

POLITIKE

Programi politik i Këshillit të Ministrave ka shprehimisht të përcaktuar se:

“Për qeverinë e re nuk do të ekzistojë më termi “ish-pronar”. Kjo nuk është

çështje termi, por çështje strategjie në zgjidhjen e problemit. Shqiptarët do të jenë

të gjithë pronarë të ligjshëm në prona të ligjshme. Qeveria do ta zgjidhë çështjen e

pronarëve të vjetër:

i. duke saktësuar fondin e kompensimit për ish-pronarët, i cili do të operojë

në mënyrë transparente sipas një skeme të qartë dhe të barabartë për të

gjithë të interesuarit;

ii. duke eliminuar me ligj dhe në praktikë zvarritjet burokratike, si bazë për

korrupsionin që lidhet me procesin e kthim/kompensimit të pronave;

iii. duke orientuar procesin e privatizimit të pasurive publike drejt

kompensimit të ish-pronarëve.

Për të zgjidhur me efektivitet çështjen e kthimit dhe kompensimit të

trashëgimtarëve të pronarëve, qeveria u angazhua të niste punën me kryerjen e një

analize të plotë dhe gjithëpërfshirëse të kuadrit normativ në fuqi për kthimin dhe

kompensimin e pronave e të institucioneve përgjegjëse për zbatimin e tij. Kjo

analizë identifikoi problemet reale që e pengonin këtë proces dhe më pas të gjitha

gjetjet analizuese u prezantuan në disa tryeza konsultative ku morën pjesë

3

institucionet respektive shtetërore dhe grupet e interesit. Në përfundim të këtij

procesi dhe pas konsultimit edhe me ekspertë vendas e të huaj u arrit në

konkluzionin të rekomandohet kjo nismë ligjore për ta përfunduar procesin e

kthim/kompensimit brenda një kohe të përshtatshme, në përgjigje të

rekomandimeve të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.

Ky projektligj vjen pikërisht si përgjigje e angazhimit të qeverisë për zgjidhjen e

procesit të kthimit dhe kompensimit të pronës, proces ky që zvarritet prej vitesh.

Kjo nismë propozohet në vijim të kërkesës dhe propozimeve të AKKP-së.

III. ARGUMENTIMI I PROJEKTAKTIT LIDHUR ME PËRPARËSITË,

PROBLEMATIKAT, EFEKTET E PRITSHME

Projektligji propozohet në funksion të mbrojtjes dhe garantimit të të drejtave

kushtetuese dhe lirive themelore të njeriut, si një mënyrë për të riparuar padrejtësitë

gjatë procesit të shtetëzimit të pronës private në regjimin komunist, në përputhje

me parimin e sigurisë juridike dhe shtetit të së drejtës, si dhe të ushtrimit të së

drejtës së shpronësimit të pronës përkundrejt një shpërblimi të drejtë dhe në

balancë të plotë me interesin publik.

Me miratimin e këtij projektligji synohet t’u jepet mundësia ish-pronarëve të

pasurive të paluajtshme për të rivendosur të drejtat e mohuara të pronësisë.

Projektligji i propozuar është një draft mjaft i efektshëm, që do t’i japë zgjidhje

efektive dhe reale çështjes që trajton, për arsyet e mëposhtme:

Përcakton qartësisht organin kompetent që do të administrojë këtë proces.

Përcakton përfundimin e shqyrtimit dhe dhënien e vendimeve për kërkesat

që janë të patrajtuara brenda një afati 3-vjeçar.

Përcakton heqjen e procedurave të përsëritura të aplikimit dhe përcakton se

vlerësimi financiar i vendimeve për kompensim përfundon brenda një afati

3-vjeçar.

Përcakton përfundimin e likuidimit të të gjitha vendimeve të kompensimit

brenda një afati 10-vjeçar, duke garantuar shlyerjen e këtij detyrimi

nëpërmjet fondit financiar të përvitshëm të përcaktuar në projektligj, si dhe

fondit të tokës të përcaktuar e të garantuar në projektligj.

Në këtë kuadër, në politikat buxhetore të Këshillit të Ministrave duhet që, në

buxhetin e vitit 2016, të parashikohet një rritje e burimeve njerëzore të Agjencisë,

të paktën 5 vitet e para të hyrjes në fuqi të këtij ligji.

4

Për këto arsye, ky projektligj është një mjet mjaft i efektshëm dhe realist për të

zgjidhur çështjen e kthimit dhe kompensimit të pronave, duke rritur pritshmëritë e

përfituesve në krahasim me çdo ligj apo normë të aplikuar deri më sot.

Është e vërtetë që edhe ligji ekzistues ka afate për përfundimin e procesit, por në

ligjin ekzistues nuk ka pasur të përcaktuar fondin e përvitshëm që duhet të

akordohet për të realizuar kompensimin e pronave. Kjo është një garanci më shumë

që jep projektligji për sigurinë e procesit, në mënyrë që ky proces të përfundojë

brenda afateve.

IV. VLERËSIMI I LIGJSHMËRISË, KUSHTETUTSHMËRISË DHE

HARMONIZIMI ME LEGJISLACIONIN NË FUQI VENDAS E

NDËRKOMBËTAR

Në përputhje me nenin 26, të ligjit nr.9000, datë 30.1.2003, “Për organizimin dhe

funksionimin e Këshillit të Ministrave”, ministri i Drejtësisë është autoriteti i

deleguar për propozimin e këtij projektligji. Ndaj dhe nisma e propozuar paraqitet

si një iniciativë për shqyrtim dhe miratim nga Këshilli i Ministrave, në mbështetje

të neneve 78 dhe 83, pika 1, të Kushtetutës.

Në lidhje me kushtetutshmërinë dhe harmonizimin me legjislacionin

ndërkombëtar, ky projektligj vjen në përgjigje të nevojës për adresimin e situatës

në shkelje të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, të konstatuar nga Gjykata

Evropiane e të Drejtave të Njeriut (Gjykata e Strasburgut), e krijuar nga

parashikimet e ligjit aktual për kthimin dhe kompensimin e pronave, në vendimin

pilot “Manushaqe Puto dhe të tjerë kundër Republikës së Shqipërisë”.

Kjo Gjykatë, por edhe standardet ndërkombëtare në fushën e të drejtave të njeriut

kërkojnë një zgjidhje përfundimtare mbi këtë çështje dhe sidomos marrjen përsipër

nga ana e qeverisë të detyrimeve që burojnë nga ky proces dhe krijimin e një

mekanizmi efektiv vendas, të tillë që të jetë në gjendje t’i japë zgjidhje

përfundimtare situatës në shkelje të këtyre të drejtave.

Projektligji bazohet në nenet 41 dhe 181, të Kushtetutës, duke konsideruar se neni

181, i Kushtetutës, është njëkohësisht edhe dispozitë lejuese për ndryshimet

legjislative për çështje që lidhen me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera përpara

miratimit të Kushtetutës dhe mbi shpërblimin e drejtë.

Projektligji konsideron gjithashtu edhe tërësinë e vendimmarrjeve kushtetuese, të

cilat kanë orientuar respektimin e parimeve bazë në hartimin e një legjislacioni të

kësaj natyre, së pari, duke synuar në harmonizimin e kërkesave që lidhen me

shpërblimin e drejtë, sigurinë juridike dhe harmonizimin e këtyre parimeve me të

drejtën e krijuar nga GJEDNJ-ja në frymën e Konventës në tërësi dhe nenin 1, të

protokollit nr.1, në veçanti.

5

Në disa vendime të cituara në këtë relacion është përvijuar jo vetëm mundësia e

krijimit të një legjislacioni të përshtatshëm për shpërblimin e drejtë të

ish-pronarëve, por edhe ruajtja e interesit publik. Në praktikën e saj është

përcaktuar qartë që duhet t’i kushtohet vëmendje e veçantë harmonizimit dhe

materializimit të legjislacionit me parimet kushtetuese dhe jurisprudencën

evropiane.

Projektligji, në parim, udhëhiqet nga fryma e Konventës Evropiane “Për Mbrojtjen

e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore”, jurisprudenca e Gjykatës dhe

rekomandimet e Komitetit të Ministrave, jo vetëm në lidhje me trajtimin e

problemeve që lidhen me aspektin material të nenit 1, të protokollit nr.1, por

edhe me nevojën e krijimit të një legjislacioni të qartë, të zbatueshëm për

parandalimin e mosmarrëveshjeve dhe shkeljeve të ardhshme të Konventës.

Në vendimin e “Maria Athanasiu etj., k. Rumanisë”, në marrëdhënie me

legjislacionin për kthimin/kompensimin, GJEDNJ-ja shprehet:

“Gjykata ka deklaruar se do të respektojnë vendimin e legjislativit për atë që

është “në interes të publikut”, përveç rasteve kur ky gjykim është qartësisht pa bazë

të arsyeshme (shih James dhe të tjerët kundër Mbretërisë së Bashkuar, 21 shkurt

1986, § 46, seria A nr.98; Ish-mbreti i Greqisë dhe të tjerë, të përmendur më sipër,

§ 87, dhe Bronioëski, cituar më sipër, § 149)”.

Në po këtë vendim, në aspektin material, thelbësor, gjykata orienton përmbajtjen e

legjislacionit për kompensim:

“Sipas nenit 1, të protokollit nr.1, shteti ka të drejtën për shpronësim të pronës,

duke përfshirë çdo të drejtë kompensimi dhënë nga legjislacioni si dhe të zvogëlojë,

madje edhe në thelb, nivelet e kompensimit sipas skemave legjislative. Në nenin

1, të protokollit nr.1, kërkohet që shuma e kompensimit të dhënë për objektet e

marra nga ana e shtetit të jetë “e lidhur në mënyrë të arsyeshme” me vlerën e tyre.

Një mungesë totale e kompensimit mund të konsiderohet e justifikueshme në bazë

të nenit 1, të protokollit nr.1, vetëm në raste të veçanta.

Neni 1, i protokollit nr.1, nuk garanton të drejtën e kompensimit të plotë në të gjitha

rrethanat më pak se kompensimi i plotë, nuk e bën marrjen e pronës së një personi

eo ipso të gabuar në çdo rast. Në mënyrë të veçantë, objektivat e ligjshëm në

“interes të publikut”, si ato të ndjekur në masat e marra në kuadër të reformës

ekonomike ose masat e hartuara për të arritur drejtësi më të gjerë sociale mund të

kërkojnë më pak se rimbursim të vlerës së plotë të tregut.”.

Në këtë mënyrë, vetë gjykata pranon prioritetin e rregullimeve të legjislativit, mjaft

që ato të mos i kundërvihen respektimit të konventës.

6

Rekomandimi Rec (2004) 6, i Komitetit të Ministrave për përmirësimin e mjeteve

të brendshme, miratuar më 12 maj 2004, midis të tjerave parashikonte: “Komiteti

i Ministrave, në përputhje me nenin 15.b, të statutit të Këshillit të Evropës, ...

rekomandon që shtetet anëtare, duke marrë parasysh shembujt e praktikës së

mirë.... të shqyrtojnë në vijim të vendimeve të Gjykatës që tregojnë për mangësi

strukturore apo të përgjithshme, në ligj ose praktikën kombëtare, efektivitetin e

mjeteve juridike ekzistuese vendase dhe, kur është e nevojshme, të hartojnë mjete

efektive juridike, në mënyrë që të shmangen raste të përsëritura të sjella para

Gjykatës; ...”

Ndërsa në shtojcën e rekomandimit Rec (2004) 6, të Komitetit të Ministrave,

vijohet:

“... Kur është dhënë një vendim i cili tregon për mangësi strukturore apo të

përgjithshme në legjislacionin apo praktikën kombëtare ('rast pilot') dhe një numër

të madh i aplikimeve në Gjykatë që janë në pritje ose që mund të depozitohet kanë

lidhje me të njëjtin problem ('raste të përsëritura'), shteti i paditur duhet të sigurojë

që aplikantët e mundshëm kanë, kur është e përshtatshme, një mjet efektiv që u

mundëson të aplikojnë përpara një autoriteti kompetent kombëtar, i cili mund të

vlejë edhe për aplikantët aktualë. Një mjet i tillë i shpejtë dhe efektiv do t’u

mundësojë atyre të marrin një kompensim në nivel kombëtar, në përputhje me

parimin e subsidiaritetit të sistemit të Konventës.”.

Rekomandimi orienton dhe lejon shtetet “të vendosin se cili sistem është më i

përshtatshëm për të siguruar mbrojtjen e nevojshme të të drejtave të Konventës

duke marrë në konsideratë traditat e tyre kushtetuese dhe rrethanat e veçanta.”.

Vendimi “Manushaqe Puto dhe të tjerë kundër Shqipërisë” ka inkurajuar në

mënyrë të veçantë hartimin e projektligjit. Gjithashtu, projektligji është ndikuar në

shumë elemente thelbësore edhe nga vendimi “Maria Athanasiu dhe të tjerë kundër

Rumanisë”, “Beshiri dhe të tjerë kundër Shqipërisë” dhe praktika të tjera të

mirëfillta, në karakteristikat e “ëell-establish case laë” ose të “pilot judgment”, të

GJEDNj-së.

Në hartimin e projektligjit është mbajtur në konsideratë realizimi i praktikave më

të mira nga vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore, masave të marra nga këto

vende ku situata politike dhe ligjore kushtëzohej nga ndryshimi i sistemit dhe i

qëndrimeve ndaj pronës.

Në tejkalim të legjislacionit bashkëkohor lindor (Hungari etj.) i cili lejon

kompensimin dhe një kufi ligjor për kompensimin apo shumicën e vendeve të tjera

(Gjermani etj.) që kufizojnë të drejtën e kthimit ose të kompensimit për kategori të

7

caktuara të pronave apo të kërkuesve, projektligji ka parashikuar shpërblimin e

plotë, duke ruajtur barazinë e parimeve dhe vlerave juridike. E përbashkëta me

legjislacionet evropiane është përcaktimi i afateve të qarta për paraqitjen e

kërkesave në lidhje me procesin dhe përmbushja e detyrimeve ligjore.

Për sa u përket elementeve të tjera që lidhen me format e kompensimit dhe

kufizimet mbi të apo autoritetet që kanë fuqinë për të vendosur mbi kërkesat për

kompensimin e pronës, projektligji është bazuar dhe udhëhequr kryesisht nga

parimet e përkufizuara në jurisprudencën e GJEDNJ-së, në karakteristikat e

zhvillimit të vendimit si dhe në elemente të përzgjedhura nga Bullgaria, Gjermania,

Mali i Zi etj., për kompensimin e format e tij, dhe Bullgaria, Moldavia, Mali i Zi

etj., për natyrën administrative të organit vendimmarrës.

V. VLERËSIMI I SHKALLËS SË PËRAFRIMIT ME ACQUIS

COMMUNAUTAIRE (PËR PROJEKTAKET NORMATIVE)

Ky projektligj nuk synon përafrimin me legjislacionin komunitar, ndaj edhe nuk

ka vlerësim të shkallës së përafrimit.

VI. PËRMBLEDHJE SHPJEGUESE E PËRMBAJTJES SË

PROJEKTAKTIT

Projektligji përbëhet nga 38 nene të strukturuara në VI krerë.

Kreu I trajton dispozitat e përgjithshme, duke sanksionuar objektin, qëllimin,

fushën e zbatimit, pronat që përjashtohen nga trajtimi i ligjit, si dhe dispozitën e

përkufizimeve.

Ligji ka për objekt:

rregullimin dhe shpërblimin e drejtë, sipas kritereve të nenit 41, të

Kushtetutës, të çështjeve të së drejtës së pronësisë, që kanë lindur nga

shpronësimet, shtetëzimet ose konfiskimet;

krijimin dhe administrimin e Fondit të Kompensimit që do të shërbejë për

kompensimin e pronave;

përcaktimin e procedurave për trajtimin e pronës dhe përfundimin e

procesit të kompensimit të pronave, si dhe të organeve administrative të

ngarkuara për realizimin e tyre.

Ligji ka dy qëllime e, konkretisht,:

8

a) përfundimin, në përputhje me këtë ligj, të procesit të trajtimit nëpërmjet

njohjes dhe kompensimit të pronave të subjekteve të shpronësuara, sipas

akteve ligjore dhe nënligjore, vendimeve penale të gjykatave ose të marra

me çdo mënyrë tjetër të padrejtë nga shteti nga data 29.11.1944;

b) rregullimin dhe shpërblimin e drejtë të kompensimit të pronës, ekzekutimin

e vendimeve përfundimtare të kompensimit, si dhe përfundimin e procesit

të kompensimit, brenda afateve të përcaktuara në këtë ligj, nëpërmjet

Fondit të Kompensimit.

Ky ligj parashikohet të veprojë për të gjitha kërkesat të cilat janë në shqyrtim në

AKKP, në ditën e hyrjes në fuqi të tij, si edhe mbi të gjitha ato kërkesa të cilat do

të paraqiten brenda afateve të këtij ligji, sa i takon njohjes të së drejtës së pronës,

si dhe do t’i shtrijë efektet edhe mbi ekzekutimin e të gjitha vendimeve për njohjen

e së drejtës së kompensimit, të dhëna nga organet administrative ose gjyqësore,

duke përfshirë çështjet që janë në shqyrtim në gjykatat e të gjitha niveleve, në

Gjykatën e Lartë, si edhe në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut, sa i takon

vlerësimit financiar të tyre.

Kreu II përcakton rregullat për kompensimin.

Të gjitha vendimet përfundimtare për kthim dhe kompensim prone, për

përfundimin e procesit të kompensimit, do t’i nënshtrohen vlerësimit. Mënyra e

vlerësimit sipas projektligjit është:

Prona e njohur për kompensim vlerësohet në bazë të zërit kadastral që ka

pasur në kohën e shpronësimit.

Prona e kthyer vlerësohet sipas zërit kadastral aktual të saj dhe sipas zërit

kadastral që ka pasur në kohën e shpronësimit, duke llogaritur diferencën e

vlerës, që do të rezultojë nga ndryshimi i zërit kadastral.

Vendimet përfundimtare që kanë të njohur vetëm të drejtën e kompensimit

do të vlerësohen sipas zërit kadastral që ka pasur prona në kohën e

shpronësimit sipas përcaktimeve të mësipërme.

Në rastet kur subjektet e shpronësuara kanë përfitur me vendim kthimi dhe

kompensimi, diferenca e llogaritur si më sipër do të zbritet nga vlerësimi i

vlerës së pronës së njohur për kompensim.

Vlerësimi për vendimin përfundimtar që ka njohur të drejtën e kompensimit

bëhet duke marrë si referim zërin kadastral sipas origjinës së pronës, që

ndodhet më afër pronës që do të kompensohet, duke u bazuar në hartën e

vlerës në kohën e hyrjes në fuqi të këtij ligji. Në rast se pranë pronës që do

të kompensohet gjenden disa zëra kadastralë të njëjtë me atë të origjinës së

pronës, me distancë të njëjtë dhe me vlera të ndryshme, atëherë për referim

në përllogaritje merret zona që ka çmimin më të lartë.

9

Në rast se ATP-ja merr vendim për njohje dhe kompensim fizik në pronën

e subjektit, prona vlerësohet sipas pikës 1, të këtij neni. Kur nga ky vlerësim

rezulton se subjekti përfiton një pronë që ka vlerë më të lartë sesa

prona që ka pasur në momentin e shpronësimit, atëherë subjektit i

kompensohet fizikisht sipërfaqja që i korrespondon vlerësimit dhe pjesa

tjetër e pronës kalon në fondin e tokës me vendim të ATP-së.

Vlera e aksioneve, obligacioneve, kompensimit financiar apo çdolloj

kompensimi tjetër, duke përfshirë dispozitat ligjore për ndarjen e tokës

bujqësore, që subjekti apo trashëgimtarët e tij kanë përfituar më parë, do të

zbritet nga shuma e përllogaritur për kompensim.

Për vendimet e kompensimit të përcaktuara me vlerë dhe ende të

paekzekutuara, nga periudha e njohjes të së drejtës për kompensim deri në

marrjen e shpërblimit, subjektet e shpronësuara do të përfitojnë indeksimin

sipas vlerës zyrtare të inflacionit dhe interesin bankar, sipas mesatares

vjetore të nxjerrë nga Banka e Shqipërisë në momentin e hyrjes në fuqi të

këtij ligji.

Subjektet e shpronësuara u nënshtrohen procedurave të kompensimit sipas

përcaktimeve të këtij ligji, bazuar në vendimet përfundimtare për njohje dhe

kompensim:

me të holla;

me pronë tjetër të paluajtshme të çdo lloji, me vlerë të barabartë, në pronësi

të shtetit;

me aksione në shoqëri me kapital shtetëror ose ku shteti është

bashkëpronar, që kanë vlerë të barabartë me pronën e paluajtshme;

me vlerën e objekteve, të cilat janë objekt i privatizimit.

Vlera e pronës që kompensohet nxirret sipas përcaktimeve të ligjit duke u bazuar:

a) për tokën, në hartën e vlerës;

b) për objektet, në vendimin e Këshillit të Ministrave për metodologjinë e

vlerësimit të pronave të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë.

Për të argumentuar zgjedhjen e bërë përmes nenit 6, të projektligjit, shërben edhe

praktika e Gjykatës Kushtetuese lidhur me procesin e kthimit dhe kompensimit të

pronës. Kështu, me vendimin nr.4, datë 8.4.1994, pa hyrë në objektin e këtij

vendimi, do të citojmë një paragraf nga arsyetimi i këtij vendimi, që përcakton:

“Gjykata Kushtetuese, në të njëjtën kohë, çmon se shfuqizimi i legjislacionit

të miratuar nga regjimi komunist për rreth 50 vjet nuk mund të çojë në rivendosjen

e marrëdhënieve të pronësisë siç kanë qenë në vitin 1944, as në shpërblimin e plotë

10

të dëmeve të pësuara, për arsye të ndryshimeve objektive në kohë e për shkaqe të

justifikuara juridike.”.

Me vendimin nr.7, datë 14.9.1994, është kërkuar shfuqizimi i ligjit nr.7501, datë

19.7.1991, dhe nenet 51, 12, 13, 14, 17 etj., të ligjit nr.7698, datë 15.4.1993. Ndër

të tjera, lidhur me interpretimin e nenit 5, të ligjit, është përcaktuar, si më poshtë:

“Ky pretendim nuk është i pranueshëm. Është e vërtetë se neni 27, i ligjit

kushtetues të lartpërmendur përcakton se shpronësimi mund të bëhet vetëm për një

interes publik dhe kundrejt shpërblimit të plotë të vlerës së objektit që

shpronësohet. Mirëpo, në rastin konkret nuk kemi të bëjmë aspak me ndonjë

shpronësim të kryer nga shteti aktual demokratik e juridik shqiptar, por,

përkundrazi, me ligjin nr.7698, datë 15.4.1993, “Për kthimin dhe kompensimin e

pronave ish-pronarëve”. Ky shtet, ndonëse nuk ishte dhe as mund të ishte

përgjegjës për pronat e shtetëzuara, të konfiskuara, të shpronësuara ose të marra

arbitrarisht në çdo mënyrë tjetër nga shteti diktatorial komunist, mori përsipër

detyrimin ligjor për të riparuar, brenda mundësive objektive, këto lloje padrejtësish

të kryera pas datës 29.11.1944 e deri në shembjen e shtetit monist.”.

Po ashtu, vendimi nr.26, i datës 24.4.2001, i Gjykatës Kushtetuese, përcakton ndër

të tjera në arsyetimin e tij, si më poshtë:

“Format e kompensimit të parashikuara në këtë ligj si edhe ajo e krijuar

rishtazi me ligjin nr.8334, datë 23.4.1998, “Për privatizimin e shoqërive tregtare

që veprojnë në sektorët jostrategjikë”, vërtet ndryshojnë nga njëra-tjetra, por të

gjitha udhëhiqen nga i njëjti qëllim: që të ndreqin brenda mundësive dhe kushteve

ekonomiko-sociale të vendit padrejtësitë e regjimit të kaluar, të kryera në dëm të

pronës private, nëpërmjet shtetëzimeve, shpronësimeve, konfiskimeve ose me çdo

mënyrë tjetër të padrejtë.

Për arritjen e këtij qëllimi kërkohet që detyrimeve të shtetit për kompensimin e

trojeve të zëna, për aq sa kanë vendosur komisionet e kthimit dhe kompensimit të

pronave, t’iu korrespondojë e drejta e ish-pronarëve të truallit, e cila, duke u

vlerësuar ekonomikisht, të mos jetë nën nivelin e kërkesës kushtetuese për një

shpërblim të drejtë.”.

Lidhur me nenin 181, të Kushtetutës, ku është përcaktuar detyrimi i shtetit që

brenda një afati të caktuar, 2-3 vjet, të bëjë rregullimet e nevojshme ligjore për

çështjet që lidhen me shpronësimet e konfiskimet e kryera përpara miratimit të

1 Neni 5 - Në të gjitha rastet kur nuk përcaktohet ndryshe në këtë ligj, masa e kthimit apo e kompensimit për trojet

do të jetë e plotë deri 10000 m2.

Kur prona është nga 10000 m2 deri 100000 m2, masa e kthimit apo kompensimit do të jetë plus 10 për qind, ndërsa

për prona mbi100000m2 plus 1 për qind.

11

Kushtetutës dhe mbi shpërblimin e drejtë (referuar nenit 41, të Kushtetutës),

Gjykata Kushtetuese në këtë vendim shprehet, si më poshtë:

“Kjo dispozitë i vë si detyrë shtetit që brenda një afati të caktuar, 2-3 vjet, të

bëjë rregullimet e nevojshme ligjore për çështjet që lidhen me shpronësimet e

konfiskimet e kryera përpara miratimit të Kushtetutës. Në këtë kategori çështjesh

bën pjesë edhe ajo që i përket pa përjashtim të gjithë ish-pronarëve që nuk u është

kthyer trualli.

Mënyra e kompensimit të tyre sipas kësaj norme kushtetuese do të bëhet duke

u udhëhequr nga kriteret e përcaktuara në nenin 41, pika 4, të Kushtetutës, i cili

parashikon se shpronësimet ose masat e tjera kufizuese të pronësisë, të vendosura

për interesa publikë, lejohen vetëm përkundrejt një shpërblimi të drejtë.”.

Lind pyetja: Çfarë supozohet me përcaktimet “interes publik” dhe “shpërblim i

drejtë”? Kësaj pyetjeje i përgjigjet shumë saktë dhe në mënyrë konkrete vendimi i

Gjykatës Kushtetuese nr.30, datë 1.12.2005, me objekt:

“Shfuqizimi si i papajtueshëm me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë i

neneve 3.2, 3.5, 5, 6.1, 6.2, 7, 8.2, 8.3, 8.4, 9 dhe 13.2, të ligjit nr.9235,

datë 29.7.2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronës”’, me anë të të cilit

Gjykata Kushtetuese ka vendosur rrëzimin e kërkesës. Në arsyetimin e këtij

vendimi do të gjejmë edhe përgjigjen e interpretimit të nenit 41, lidhur me

përcaktimet “interes publik” dhe “shpërblim i drejtë”, si më poshtë:

“Gjykatës Kushtetuese i nevojitet, para se ajo të arrijë në vlerësimin

përfundimtar të kërkesës, të analizojë dhe të shqyrtojë pretendimet e kërkuesit

mbështetur në kuptimin që i jepet të drejtës së pronës dhe në frymën që mbartin

dispozitat përkatëse të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë dhe të Konventës

Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Analiza dhe interpretimi nga ana e Gjykatës Kushtetuese i disa prej

koncepteve kushtetuese, që kanë të bëjnë me “interesin publik” dhe me

“shpërblimin e drejtë”, si dhe respektimi i parimeve të drejtësisë, të

proporcionalitetit e të shtetit social përbëjnë njëkohësisht edhe kufijtë kushtetues

të hapësirës së vlerësimit, mbi të cilët duhet të orientohet ligjvënësi për respektimin

e së drejtës së pronës.

Gjykata Kushtetuese thekson se neni 181, i Kushtetutës, përbën një dispozitë

kalimtare, që përcakton detyrimin e Kuvendit për të normuar rregullimin e drejtë

të çështjeve që kanë të bëjnë me shpronësimet dhe konfiskimet e kryera përpara

miratimit të kësaj Kushtetute. Kjo dispozitë kushtetuese ka për qëllim t’i hapë

rrugën ligjvënësit për të ndrequr në afate të arsyeshme kohore dhe brenda të gjitha

12

mundësive që ka shteti një padrejtësi që i është bërë shtresës së ish-

pronarëve. Nga kjo pikëpamje, norma kushtetuese e sipërcituar, e cila nuk mund të

ketë fuqi prapavepruese, përbën një orientim për ligjvënësin që çështjet e

shpronësimeve dhe të konfiskimeve t’i rregullojë pa tejkaluar kufizimet e

lejueshme dhe duke respektuar standardet kushtetuese.

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë, në disa vendime të saj, si para,

ashtu dhe pas miratimit të Kushtetutës, problemin e së drejtës së pronës si edhe atë

të kthimit e kompensimit të saj i ka trajtuar si çështje të rëndësishme të

jurisprudencës kushtetuese. Çështjeve të tilla u është kushtuar një vëmendje e

posaçme edhe nga jurisprudenca evropiane. Duke iu referuar kësaj jurisprudence

konstatohet se ajo, në çdo rast, ka mbështetur qëndrimin se e drejta për pronë, në

kuptimin kushtetues dhe të rregullave të së drejtës ndërkombëtare, nuk

identifikohet me rikthimin e pronës të marrë nga ana e regjimeve totalitare. Procesi

i kthimit dhe kompensimit të pronave në vendet e tranzicionit postkomunist nuk

bazohet në të drejtën e pronës, por në parimin e ndershmërisë e të drejtësisë dhe,

për më tepër, në parimin e shtetit social.

Këtij qëndrimi i është përmbajtur përgjithësisht praktika e të gjitha vendeve që janë

ndeshur me të njëjtin fenomen.

“Parimi i drejtësisë kërkon që të merren në konsideratë jo vetëm interesat e ish-

pronarëve e të trashëgimtarëve të tyre, por gjithashtu edhe ato të anëtarëve të tjerë

të shoqërisë, si dhe interesi publik në tërësi. Kështu, parimi i drejtësisë dhe ai i

proporcionalitetit, nuk kërkojnë ... të kthejnë të drejtat e pronësisë për të gjithë ish-

pronarët a trashëgimtarët e tyre apo t’i kompensojë ata me vlerën e plotë.”

Objektivi i kthimit të të drejtave të pronës nuk është fshirja e të gjitha padrejtësive,

por zvogëlimi i tyre. Kthimi i të drejtave të pronës nuk duhet të shkaktojë padrejtësi

të tjera.

Nga kjo pikëpamje, rregullimi i kthimit dhe kompensimit të pronës në origjinën e

vet synon të korrigjojë, për aq sa është e mundur, “brenda mundësive dhe kushteve

ekonomiko-sociale të vendit”, padrejtësitë e regjimit të kaluar, të kryera në dëm të

pronës private nëpërmjet shtetëzimeve, shpronësimeve, konfiskimeve ose me çdo

mënyrë tjetër të padrejtë.

Në të gjitha qëndrimet e mbajtura në jurisprudencën kushtetuese evropiane, duke

përfshirë këtu edhe atë shqiptare, konstatohet se në respektim të parimit të

drejtësisë dhe të shtetit social nuk mund të vendosen detyrime për kompensimin

tërësor të pronës së shpronësuar apo të shtetëzuar nga regjimet që nuk kanë

respektuar standardet minimale të të drejtave të njeriut dhe se “rivendosja e plotë e

13

të drejtave të mëparshme të pronësisë do të ishte në kundërshtim me vetë parimin

e barazisë.

Mbështetur në këtë këndvështrim të problemit, Gjykata Kushtetuese vlerëson se e

drejta e pronës në kuptimin që i jep neni 41, i Kushtetutës së Republikës së

Shqipërisë, dhe neni 1, i protokollit shtojcë të Konventës Evropiane për të Drejtat

e Njeriut, nuk mund të barazohet me kuptimin që ka në vetvete e drejta për kthimin

dhe kompensimin e pronave. Gjykata Kushtetuese çmon se nuk qëndron dhe është

i pabazuar referimi në nenin 1, të protokollit shtojcë të Konventës Evropiane për të

Drejtat e Njeriut, që ka bërë kërkuesi për të argumentuar pretendimin e tij se

dispozitat e ligjit “Për kthimin dhe kompensimin e pronës” dhe konkretisht neni 6,

pika 1, dhe neni 7, e kanë përligjur shpronësimin pa shpërblim.

E drejta e pronës nuk njëjtësohet me të drejtën e kthimit të saj. Ky është kuptimi i

nenit 1, të protokollit shtojcë të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, i cili

mbron vetëm zotërimet ekzistuese të personit dhe nuk garanton të drejtën e fitimit

të zotërimeve.

Jurisprudenca e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut për këto çështje i

përmbahet qëndrimit se nuk përbën pasuri bindja për ekzistencën e së drejtës së

pronësisë, e cila për një kohë të gjatë nuk është shfrytëzuar në mënyrë të efektshme.

Pra, ky nen i Konventës Evropiane garanton të drejtën e gjithsecilit për gëzimin në

mënyrë paqësore të pasurive të tij, që rrjedhimisht përdoret vetëm për pasuritë

ekzistuese të personit. Prandaj, në kuptim të kësaj dispozite të Konventës

Evropiane për të Drejtat e Njeriut, pasuri konsiderohet ajo që është kthyer si

administrativisht, ashtu edhe gjyqësisht në mënyrë përfundimtare. Pas kësaj, çdo

ndërhyrje që prek padrejtësisht këtë pasuri i jep shkas kërkesës për zbatim të nenit

1, të protokollit nr.1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Këtij qëndrimi i është përmbajtur edhe jurisprudenca kushtetuese shqiptare.

Gjykata Kushtetuese e çmon të nevojshme për t’iu rikthyer asaj për zgjidhjen e

çështjes në shqyrtim. Në vendimin nr.4, datë 8.4.1994, Gjykata Kushtetuese,

ndërmjet të tjerash, arsyeton: “Mbi këtë bazë të re kushtetuese e ligjore dhe të

akteve të tjera të ligjshme të pushtetit ekzekutiv, filloi procesi i “vetëshpronësimit”

të shtetit në favor të shpronësimit të individëve … Shteti nuk u shpronësua

menjëherë nga pasuritë, të cilat në atë kohë figuronin “de jure” në pronësi të tij.

Përkundrazi ai vazhdon të veprojë me cilësinë e tij si pronar dhe, si i tillë, i

përcakton vetë pronat shtetërore që mund të privatizohen, organet e ngarkuara për

të bërë privatizimin si dhe mënyrat e realizimit të tij... Duke iu referuar formulimit

të nenit 1, të këtij ligji, e të një sërë dispozitash të tjera, Gjykata Kushtetuese

konkludon se ligji në fjalë përshkohet nga parimi sipas të cilit shteti merr përsipër

(detyron vetveten) t’u kthejë ish-pronarëve, d.m.th., t’i ripronësojë ata me ato prona

që faktikisht dhe juridikisht është e mundur të kthehen, mbasi ekzistojnë efektivisht

14

e janë në fondin e pronësisë shtetërore ose mbahen pa arsye të përligjura nga të

tjerët”.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë në nenet 41 dhe 181 ka pranuar kriteret e

“rregullimit të drejtë” dhe të “shpërblimit të drejtë”. Nga këto kritere kushtetuese

rezulton se kriteri për shpërblimin ose kompensimin në dobi të ish-pronarit nuk

mund të jetë i plotë, por i drejtë. Ky rregullim kushtetues i detyrohet jo vetëm

funksionit të dyfishtë privat dhe shoqëror që mbart në vetvete e drejta e pronës, por

edhe rrethanave historike, politike, ekonomike, shoqërore e juridike, të cilat kanë

ndikuar në situatën e krijuar dhe, si të tilla, nuk mund të mos i kishte parasysh

ligjvënësi [...].

Nga koncepti i së drejtës së pronës që ka pranuar Kushtetuta e Republikës së

Shqipërisë në nenin 41 të saj, të cilin e ka sanksionuar edhe neni 1, i protokollit

shtojcë të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, nuk rrjedh asnjë e drejtë

absolute për shpërblim të plotë. Çështja e detyrimit për dëmshpërblim në vetvete

dhe kufijtë e tij përcaktohen nga rrethanat e secilit rast konkret. Shtetit ka një

hapësirë të gjerë vlerësimi, për arsye se ai njeh gjendjen dhe raportet shoqërore më

mirë se çdo individ dhe se vetëm ai ka në dispozicion mjetet ligjore për t’i

përmirësuar ato. “Objektivat legjitimë të interesit publik si ato që ndiqen në kuadrin

e masave të reformës ekonomike ose masat e hartuara për të arritur drejtësi më të

madhe shoqërore mund të kërkojnë një rimbursim më të vogël se vlera e plotë e

tregut.”

Gjykata Kushtetuese konstaton se një ndër kriteret kushtetuese që gjen zbatim në

këto dispozita ligjore të sipërcituara është “interesi publik”. Çdo ndërhyrje ndaj

pronës mund të justifikohet vetëm nëse është në interesin publik ose të

përgjithshëm. “Marrja e pronës në bazë të një politike të llogaritur për të arritur

drejtësi shoqërore brenda komunitetit mund të përshkruhet saktësisht si politikë në

interesin publik ...”.

Nga interpretimet e mësipërme të Gjykatës Kushtetuese kuptohet shumë qartë se

shpërblimi i drejtë i sanksionuar në nenin 41, të Kushtetutës, në asnjë rast nuk

mund të barazohet me nocionin e shpërblimit të plotë apo të rivendosjes së plotë të

të drejtave që ish-pronari ka poseduar para vitit 1945. I njëjti qëndrim është mbajtur

edhe për kthimin e pronës.

Gjatë gjykimit me objekt: “Shfuqizimi si antikushtetues i nenit 9, të ligjit nr.9235,

datë 29.7.2004, “Për kthimin dhe kompensimin e pronës’”, që ka të bëjë me lirimin

e banesave, pronë e objekteve të shpronësuara, brenda një afati trevjeçar, Gjykata

Kushtetuese me vendimin nr.26, datë 2.11.2005, ndër të tjera citon:

15

“Duke afirmuar parimin e sigurisë juridike dhe të elementeve kryesore

përbërëse të saj, Gjykata Kushtetuese vë në dukje se ky parim nuk mund të

prevalojë në çdo rast. Kjo do të thotë se nëse paraqitet rasti që një rregullim ligjor

ndryshe i një marrëdhënieje ndikohet drejtpërdrejt nga një interes publik, me të

gjitha elementet e tij thelbësore, ky interes natyrshëm do të ketë përparësi ndaj

parimit të sigurisë juridike.”.

Natyrshëm bëjmë lidhjen me vendimin nr.30, datë 1.12.2005, ku citohet se

“Gjykata Kushtetuese konstaton se një ndër kriteret kushtetuese që gjen zbatim në

këto dispozita ligjore të sipërcituara është “interesi publik”. Çdo ndërhyrje ndaj

pronës mund të justifikohet vetëm nëse është në interesin publik ose të

përgjithshëm. Marrja e pronës në bazë të një politike të llogaritur për të arritur

drejtësi shoqërore brenda komunitetit mund të përshkruhet saktësisht si politikë në

interesin publik.”.

Jurisprudenca e sipërcituar dhe parimet e mësipërme kanë gjetur pasqyrim në

tekstin e projektligjit. Pika 1, e nenit 6, përcakton:

“Për efekt të ekzekutimit, të gjitha vendimet përfundimtare për kthimin dhe

kompensimin e pronës do t’i nënshtrohen vlerësimit nga ATP-ja, si vijon:

a) Prona e njohur për kompensim, vlerësohet në bazë të zërit kadastral që ka

pasur në kohën e shpronësimit.

b) Prona e kthyer vlerësohet sipas zërit kadastral aktual të saj dhe sipas zërit

kadastral që ka pasur në kohën e shpronësimit, duke llogaritur diferencën e

vlerës, që do të rezultojë nga ndryshimi i zërit kadastral.”.

Ajo që është dashur të shprehet në këtë pikë të nenit është mënyra e vlerësimit të

vendimeve të marra apo që do të merren, duke përshkruar rastet kur pronës që është

kthyer/kompensuar i ka ndryshuar zëri kadastral nga momenti i shpronësimit deri

në momentin kur vlerësohet, duke proceduar, si më poshtë:

- Vlerësohet prona e kthyer sipas zërit kadastral të sotshëm (për arsye se

subjekti i shpronësuar e disponon apo e ka disponuar këtë pronë me vlerën

e tregut të sotshëm).

- Vlerësohet prona e kthyer sipas zërit kadastral që ka pasur në momentin e

shpronësimit (për arsye që të nxirret se çfarë vlere do të kishte prona nëse

do të ishte shpronësuar sipas rregullave në momentin e shpronësimit,

sigurisht duke ia dhënë këtë vlerë sot, sipas hartës së vlerës që është sot në

fuqi).

- Nxirret vlera e shtuar e pronës së kthyer duke zbritur nga vlera aktuale

vlerën që do të kishte prona sipas zërit kadastral që ka pasur në momentin

16

e shpronësimit (për arsye që të vlerësohet se sa ka përfituar më shumë

subjekti nëse do të ishte kompensuar në momentin e shpronësimit).

- Vlerësohet prona e njohur për kompensim sipas zërit që ka pasur (për arsye

që të nxirret vlera që do të kishte përfituar nëse do të kishte marrë

shpërblimin e drejtë në kohën e shpronësimit, sigurisht duke e llogaritur me

vlerën e sotshme të atij zëri kadastral).

Pika 2, e nenit 6, përcakton: “2. Vendimet përfundimtare, që kanë të njohur vetëm

të drejtën e kompensimit, do të vlerësohen sipas zërit kadastral që ka pasur prona

në kohën e shpronësimit sipas shkronjës “a”, të pikës 1, të këtij neni.”.

Në këtë pikë, në vijim të pikës 1, të nenit 6, të projektligjit, është shprehur llogaritja

financiare që i bëhet vendimit të kompensimit duke zbritur nga vlerësimi i

kompensimit (detyrimi që shteti i ka subjektit) vlerën e shtuar të pronës së kthyer.

Kjo për arsye se shteti i ka kthyer një pronë subjektit që nëse do të ishte shpërblyer

në momentin e shpronësimit, do të kishte përfituar çmimin sipas zërit kadastral që

ka pasur prona në momentin e shpronësimit. Duke qenë se kjo pronë sot i është

kthyer, atëherë subjekti ka përfituar një pronë që vlen shumë më tepër nga çdo të

kishte përfituar nëse do t’i qe shpronësuar prona sipas përcaktimeve të kohës.

Pika 2, e nenit 6, përcakton:

“2. Vendimet përfundimtare, që kanë të njohur vetëm të drejtën e

kompensimit, do të vlerësohen sipas zërit kadastral që ka pasur prona në kohën e

shpronësimit sipas shkronjës “a”, të pikës 1, të këtij neni.”.

Në pikën 4 sqarohet se vlerësimi për vendimin përfundimtar që ka njohur të drejtën

e kompensimit bëhet duke marrë si referim zërin kadastral sipas origjinës së pronës,

që ndodhet më afër pronës që do të kompensohet, duke u bazuar në hartën e vlerës

në kohën e hyrjes në fuqi të këtij ligji. Në rast se pranë pronës që do të kompensohet

gjenden disa zëra kadastralë të njëjtë me atë të origjinës së pronës, me distancë të

njëjtë dhe me vlera të ndryshme, atëherë për referim në përllogaritje merret zona

që ka çmimin më të lartë.

Pikat në vijim përcaktojnë se si veprohet për vlerësimin e të gjitha vendimeve të

marra dhe atyre që do të merren dhe për kompensimin e vendimeve me vlerë të

përcaktuar. Për vendimet me vlerë të përcaktuar është bërë rregullimi, si më poshtë:

“7. Për vendimet e kompensimit të përcaktuara me vlerë dhe ende të

paekzekutuara, nga periudha e njohjes të së drejtës për kompensim deri në marrjen

e shpërblimit, subjektet e shpronësuara do të përfitojnë indeksimin sipas vlerës

zyrtare të inflacionit dhe interesin bankar, sipas mesatares vjetore të nxjerrë nga

Banka e Shqipërisë në momentin e hyrjes në fuqi të këtij ligji”.

17

Duke qenë se këto vendime janë përfundimtare dhe të ekzekutueshme, Agjencia

nuk mund të ndryshojë dispozitivin e këtyre vendimeve (referuar edhe praktikës së

Gjykatës Kushtetuese, e cila i konsideron këto vendime “quasi gjyqësore”), dhe,

për këtë arsye, është përcaktuar që vlera e përcaktuar të indeksohet në bazë të vlerës

zyrtare të inflacionit dhe të merret e të llogaritet interesi bankar sipas mesatares

vjetore të nxjerrë nga Banka e Shqipërisë.

Për arsyet e lartpërmendura, mendojmë se projektligji respekton parimet e

përgjithshme të drejtësisë, siç janë: parimi i barazisë, parimi i sigurisë juridike,

parimi i interesit publik, parimi proporcionalitetit dhe i shtetit social.

Kreu III, i projektligjit, përcakton Fondin e Kompensimit dhe procedurat e

kompensimit të pronës. Projektligji përcakton në nenin 9, të tij, se Fondi i

Kompensimit të pronave është një fond i vënë në dispozicion të kompensimit të

vendimeve përfundimtare për kompensim, i cili përbëhet nga:

a) Fondi Financiar i Kompensimit;

b) Fondi i tokës.

Projektligji përcakton se Fondi i Kompensimit është i paprekshëm. Asnjë organ

administrativ apo gjyqësor nuk mund të disponojë mbi këtë fond, përveç

subjekteve të parashikuara në ligj për administrimin e tij.

Fondi Financiar i Kompensimit vlerësohet si fond special, në kuptim të nenit 7, të

ligjit nr.9936, datë 26.6.2008, “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën

e Shqipërisë”. Procedurat e propozimit dhe të miratimit të buxhetit të këtij fondi

janë po ato që zbatohen për ligjin për buxhetin e shtetit dhe paraqiten së bashku me

të për miratim në Kuvend. Fondi i Kompensimit të pronave përdoret për

kompensimin në vlerë monetare të subjekteve të shpronësuara, të cilave u është

njohur e drejta e kompensimit, me vendim përfundimtar.

Projektligji përcakton se burimet e Fondit Financiar të Kompensimit të pronave

janë:

të ardhurat nga buxheti i shtetit për kompensimin e pronarëve;

të ardhurat nga shitja në ankand e pasurive shtetërore, pjesë e fondit të

tokës;

të ardhurat e arkëtuara nga transferimi i pronësisë së parcelës ndërtimore,

sipas ligjit nr.9482, datë 3.4.2006, “Për legalizimin, urbanizimin dhe

integrimin e ndërtimeve pa leje”, të ndryshuar;

të ardhura të tjera që, sipas ligjeve të veçanta apo akteve nënligjore, kalojnë

për llogari të Fondit të Kompensimit të pronave;

18

të ardhurat nga donatorë të ndryshëm.

Fondi i Kompensimit të pronave do të administrohet nga Agjencia e Trajtimit të

Pronave në një llogari të veçantë të thesarit në Bankën e Shqipërisë. Pavarësisht

nga rregulli i përcaktuar në nenin 5, të ligjit nr.9936, datë 26.6.2008, “Për

menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, gjendja e mjeteve

monetare të papërdorura nga Fondi i Kompensimit të pronave në fund të vitit

buxhetor, në llogarinë e veçantë në Bankën e Shqipërisë, parashikohet në mënyrë

specifike që do të mbartet për llogari të vitit të ardhshëm.

Projektligji sanksionon se buxheti i shtetit miraton çdo vit buxhetor një fond

financiar sipas tabelës të paraqitur në shtojcën 2 të këtij ligji, por jo më pak se 50

miliardë lekë në 10 vjet, i cili do të administrohet nga ATP-ja për realizimin e

procesit të kompensimit të pronave. Ligji ekzistues nuk ka pasur të përshkruar

fondin e përvitshëm që duhet të akordohet për të realizuar kompensimin e pronave.

Kjo është një garanci më shumë që jep ligji për sigurinë e procesit, në mënyrë që

ky proces të përfundojë brenda afateve.

ATP-ja, me qëllim shtimin e burimeve financiare për Fondin Financiar të

Kompensimit, realizon ankande për shitjen e pronës, pjesë të fondit të tokës. Në

ankand marrin pjesë të gjitha subjektet që disponojnë një vendim kompensimi të

vlerësuar financiarisht nga ATP-ja. Subjektet, që kanë një vlerësim financiar të

vendimit përfundimtar për kompensim, mund të marrin pjesë në ankand nëse ato

shprehin vullnetin për të përfituar nga fondi i kompensimit fizik.

Nëse ankandi për shitjen e pronës nuk realizohet 2 herë radhazi për subjektet që

disponojnë një vendim përfundimtar kompensimi, atëherë ATP-ja bën një ankand

publik për shitjen e kësaj prone. ATP-ja realizon ankandin në përputhje me ligjin

nr.9874, datë 14.2.2008, “Për ankandin publik”. ATP-ja gjatë procedurave të

ankandit në asnjë rast nuk mund ta shesë pronën, pjesë e fondit të tokës, me një

çmim më të ulët sesa vlerësimi fillestar i saj i bërë sipas projektligjit.

Të ardhurat e realizuara nga shitja në ankand e pronave, pjesë të fondit të tokës,

kalojnë në Fondin Financiar të Kompensimit dhe përdoren për kompensimin

financiar të subjekteve, sipas dispozitave të ligjit. Në rast se pas ankandit publik,

prona nuk shitet, atëherë ajo përdoret për kompensim fizik për subjektet që

disponojnë një vendim përfundimtar kompensimi sipas procedurave të

mirëpërcaktuara.

Ligji përcakton se ATP-ja brenda një afati prej 3 vjetësh nga hyrja në fuqi ligjit, do

të vlerësojë financiarisht, sipas përcaktimeve të këtij ligji, të gjitha vendimet

përfundimtare që kanë të njohur të drejtën e kompensimit. Nëse ATP-ja nuk

përmbush brenda këtij afati 3-vjeçar detyrimin për të vlerësuar të gjitha vendimet

19

që kanë të njohur të drejtën e kompensimit, atëherë subjektet mund t’i drejtohen

Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë Tiranë për të bërë vlerësimin sipas

përcaktimeve të këtij ligji. Prioritet për vlerësimin ligji u jep vendimeve

përfundimtare që janë më të vjetra dhe vlerësimi do të fillojë në mënyrë

kronologjike nga vendimet përfundimtare që kanë datë më të vjetër deri në

vendimet më të reja.

Gjithashtu, çdo palë e interesuar ka të drejtë të ankohet kundër vlerësimit të

Agjencisë për përcaktimin e vlerës së pronës në Gjykatën Administrative të Apelit

brenda 30 ditëve nga dita e publikimit, vetëm për vlerën e kompensimit.

Kreu IV rregullon procedurën për shqyrtimin e kërkesave të patrajtuara.

Kërkesat e bëra para hyrjes në fuqi të ligjit, si dhe kërkesat e bëra brenda afatit të

përcaktuar në ligj do t’i nënshtrohen trajtimit të pronës nëpërmjet njohjes të së

drejtës së subjekteve të shpronësuara me vendim të ATP-së dhe kompensimit të

tyre sipas projektligjit. Në çdo rast, aty ku është e mundur, do t’i jepet përparësi

kompensimit fizik në pronën që i njihet me vendim të ATP-së.

Kreu V përcakton organet shtetërore për procesin e trajtimit të pronave. Projektligji

parashikon ndryshimin e strukturës së AKKP-së, e cila do të jetë Agjencia e

Trajtimit të Pronave (ATP), person juridik publik, në varësi të ministrit të

Drejtësisë, me seli në Tiranë.

ATP-ja do të ketë këto detyra dhe do të përmbushë këto përgjegjësi:

a) Përfundon brenda afatit ligjor shqyrtimin e kërkesave të subjekteve të

shpronësuara për trajtimin e pronës për të cilat nuk është marrë vendim, duke

kontrolluar, vlerësuar e konfirmuar:

i. tërësinë e dokumentacionit të paraqitur nga subjektet e shpronësuara dhe

përputhshmërinë e tij me kriteret e përcaktuara në këtë ligj;

ii. vërtetësinë e dokumentacionit të paraqitur nga subjektet e shpronësuara,

përmes ballafaqimit me aktet ligjore e nënligjore ose vendimet gjyqësore,

në përputhje me nenin 2, të këtij ligji, të cilat kanë shërbyer si bazë për

shpronësimin, shtetëzimin, konfiskimin ose marrjen e padrejtë të pronës

nga shteti.

Pas kontrollit, vlerësimit dhe shqyrtimit të kërkesave, sipas përcaktimeve të

bëra në shkronjën “a”, të pikës 1, më sipër, drejtori i Përgjithshëm i ATP-

së shprehet me vendim brenda afatit të përcaktuar në nenin 33, të këtij ligji,

për:

- rrëzimin e kërkesës;

20

- njohjen, sipas rastit, të së drejtës së pronësisë, kompensimin fizik brenda

kufijve të pronës së njohur apo kompensimin nga fondi i tokës ose

kompensimin financiar të pasurisë dhe të të drejtave të tjera reale, sipas

përcaktimeve në këtë ligj.

b) Pranon, shqyrton dhe vlerëson kërkesat për përfitimin e së drejtës së njohur

për kompensim, sipas këtij ligji dhe akteve nënligjore në fuqi.

c) Verifikon dhe llogarit detyrimet financiare, që i lindin shtetit për subjektet e

shpronësuara ose për të tretët, sipas përcaktimeve të bëra në këtë ligj.

ç) Depoziton për regjistrim në regjistrat e pasurisë së paluajtshme të gjitha

vendimet që trajtojnë pronën.

d) Çdo detyrë tjetër të caktuar me këtë ligj dhe aktet nënligjore që nxirren në

zbatim të tij.

ATP-ja do të shqyrtojë kërkesat e paraqitura dhe që janë të patrajtuara sipas

projektligjit. Pas hyrjes në fuqi të ligjit, subjekteve të interesuara do t’u caktohet

një afat prekluziv prej 60 ditësh për aplikim në lidhje me njohjen e pronësisë. Ky

afat nuk mund të zgjatet dhe as të rivendoset nga gjykata apo ndonjë organ tjetër

administrativ. Një masë e tillë është parashikuar për të mundësuar dhënien fund të

procesit të kthimit dhe kompensimit të pronës në Shqipëri.

Kreu VI përmban dispozitat e fundit dhe ato transitore.

Projektligji parashikon se Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave

transformohet në Agjencinë e Trajtimit të Pronave, me hyrjen në fuqi të këtij ligji.

AKKP-ja do të vazhdojë të funksionojë sipas strukturës ekzistuese, deri në

miratimin e e mënyrës së organizimit dhe funksionimit të ATP-së dhe miratimit të

strukturës dhe organikës, në përputhje me legjislacionin në fuqi.

Praktikat dokumentare administrative, të cilat janë në shqyrtim dhe ndjekje nga ana

e AKKP-së do t’i transferohen për administrimin e ndjekjen e tyre në vazhdim

ATP-së. Arkivi, mjetet e punës dhe logjistika e zyrave të AKKP-së, krijuar dhe

administruar sipas ligjit, do t’i transferohen në përgjegjësi administrimi ATP-së.

Fondet buxhetore, të planifikuara për Agjencinë e Kthimit dhe Kompensimit të

Pronave, pas hyrjes në fuqi të këtij ligji, do të transferohen në llogari të ATP-së.

Për aplikimet e bëra, mbështetur në nenin 22, të ligjit nr.9235, datë 29.7.2004, “Për

kthimin dhe kompensimin e pronës”, do të procedohet në mënyrën, formën dhe

kushtet e parashikuara nga projektligji. Procesi i shqyrtimit të dosjeve që janë

aplikuar përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji dhe që janë në proces shqyrtimi pranë

Agjencisë përfundon brenda 3 vjetëve nga hyrja në fuqi e ligjit. Procesi i ndarjes

së Fondit të Kompensimit të pronave vazhdon deri në kompensimin sipas

përcaktimeve të këtij ligji të të gjithë ish-pronarëve që disponojnë vendim

përfundimtar kompensimi. Projektligji parashikon se nëse ATP-ja nuk përmbush

21

detyrimin për të trajtuar kërkesat e përcaktuara në pikën 1, të nenit 33, brenda afatit

3-vjeçar, atëherë subjektet mund t’i drejtohen Gjykatës së Shkallës së Parë, për të

trajtuar kërkesën e tyre sipas përcaktimeve të këtij ligji.

VII. INSTITUCIONET DHE ORGANET QË NGARKOHEN PËR

ZBATIMIN E AKTIT

Për zbatimin e këtij projektakti ngarkohet Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të

Pronave apo, siç është emërtuar me këtë projekt, Agjencia e Trajtimit të Pronës.

VIII. MINISTRITË, INSTITUCIONET DHE SUBJEKTET E TJERA QË

KANË KONTRIBUAR NË HARTIMIN E PROJEKTAKTIT

Projektligji është hartuar fillimisht nga Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të

Pronave në bashkëpunim të ngushtë me Avokaturën e Shtetit dhe me konsultimin

paraprak me ekspertët e Këshillit të Evropës, Bankës Botërore dhe me Ministrinë

e Financave.

Projektligji iu përcoll për mendim ministrive të linjës dhe të gjithë aktorëve të

interesuar, ndërsa për konsultimin e tij, nga AKKP-ja dhe Ministria e Drejtësisë u

organizuan tryeza konsultimi me grupet e interesit.

Nga tryezat e zhvilluara dhe diskutimet me shoqatat e pronarëve nuk pati komente

për dispozita konkrete të projektligjit, pasi këto shoqata gjykonin se puna duhet të

fillonte në fakt me shfuqizimin e ligjit nr.7501/1991. Megjithatë, ne jemi plotësisht

të ndërgjegjshëm se shfuqizimi i këtij ligji dhe zhbërja e pasojave që ai ka sjellë

është ligjërisht, praktikisht dhe logjikisht i pamundur.

Euralius, përmes shkresës me nr.prot. MD 4051/3, datë 3.7.2015, është shprehur

se nuk e mbulon këtë fushë në përputhje me fushën e projektit dhe planit të veprimit

të përcaktuar më 17.12.2014.

IX. RAPORTI I VLERËSIMIT TË TË ARDHURAVE DHE

SHPENZIMEVE BUXHETORE

Efektet financiare të këtij projektligji do të përballohen nga buxheti i shtetit.

KËSHILLI I MINISTRAVE