Realizam

Realizam je književni metod I pravac. Kao metod, odnostno način shvatanja i doživljavanja sveta i prirode, oduvek je bio prisutan u slikarstvu i književnosti. On predstavlja stalnu čovekovu potrebu da bude objektivan i da sagleda stvarnost onakvom kakva jeste, bez ulepšavanja.

U 19. veku većina pisaca prihvatila je ovaj metod i tako je on postao pravac ili škola. Realizam kao pravac u književnosti se javlja početkom tridesetih godine 19. veka, sa pojavom Balzaka i njegovim predgovorom Ljudskoj komediji (1842). Naziv realizma potiče od grčke reči realis sto znači stvaran ili istinit.

Pojavu realizma uslovili su:1) Razvoj kapitalističkog društva posle 1848. godine i

podela na siromašne i bogate, kada je novac postao glavni činilac u životu.

2) Tehnički pronalasci i njihova primena u proizvodnji. Oni su uzrokovali još jeftiniju radnu snagu i donosili veći kapital.

3) Obespravljenost ljudi, siromaštvo, njihovo iskorišćavanje.

4) Nova filozofska i naučna gledanja na prirodu i društvo.

5) Nezadovoljstvo romantičarskom književnošću, koja je bila isuviše udanjena od onoga što se dešava u stvarnosti.

6) Zahtevi da se stvarnost prikazuje onakvom kakva jeste, sa svim negativnim pojavama i ljudskim manama.

Osnovna svojstva realizma

- Književna umetnost treba da prikazuje stvarnost onakvu kakva jeste, sa težnjom ka objektivnosti, tačnosti i istinitosti.

- Za razliku od romantizma koji sve prikazuje na subjektivan i ulepšan način, realizam daje sliku onoga što je

obično, svakidašnje i aktuelno u društvu, na objektivan način.

- U prvi plan stavlja ono što je opšte karakteristično i suštinsko za jednu sredinu i društvo.

- Tematika je raznovrsna i potiče iz svakodnevnog društvenog života. Opisuje se grad, predgrađa, život siromašnih u njima, selo i uzroci propadanja sela, porodične drame, sticanje kapitala i dr.

- Likovi nisu idealizovani već su to obični ljudi iz različitih slojeva. Pisac daje fizički izgled likova (portret) i njihovu psihičku stranu (karakter).

- U delima ima puno detalja. Zastupljena je enterijerna (unutrašnja), eksterijerna (spoljašnja) deskripcija kao i portretna odnosno izgled junaka i opis unutrašnjih stanja.

- Razvijena na fabula.- Dominantna književna vrsta više nije ep, epska ili

lirska pesma, tragedija već roman, koji postaje oblik neprekidnog otkrivanja života. Pored romana prisutan žanr je i pripovetka.

- Pored deskripcije javljaju se i dijalog i monolog, a iz njih se izvodi realistički stil.

Najznačajniji predtavnici evropskog realizma su Onore de Balzak, Alfons Dode, Emil Zola (u Francuskoj), Čarls Dikens (u Engleskoj), Gogolj, Tolstoj, Dostojevski (u Rusiji) i u našoj književnosti Svetozar Marković, Milovan Glišić, Laza Lazarević, Radoje Domanović, Janko Veselinović, Vojislav Ilić, Simo Matavulj i drugi. Period realizma bio je od početka tridesetih godine 19. veka pa do kraja 19. veka. Međutim pored realističkih stvaralaca bili su I romantičarski kao što je Viktor Igo, Žorž Sand I drugi.

Faze u razvoju realizma

U prvoj fazi svog postojanja realistička dela odnose se na društvenu stvarnost i negativnosti u njoj. To je faza aktivnog ili kritičnog realizma. Zatim pisci pišu o stvarnosti i događanjima, životu ljudi ali ne toliko kritično već više realno. To je tzv. Pasivni realizam.

Poseban pravac unutar realizma je naturalizam, čije su teme zločini, pijanstvo, kocka, ludilo, nezdrava psihička stanja i drugo. Naturalizam poručuje da je čovek uslovljen nasleđem ali i sredinom i istorijskim trenutkom u kome živi.