REALNI SEKTOR 01 - CBCG · 2019-08-20 · pad su, prije svega, visoka baza iz prethodne godine, kao rezultat značajne proizvodnje koje su hidroe - lektrane ostvarile u tom periodu

REALNI SEKTOR 01

11

Realni sektor

1.1. Bruto domaći proizvod

Pozitivna ekonomska kretanja koja su doprinijela značajnom realnom rastu BDP-a od 4,9%3, u pret-hodnoj godini nastavila su pozitivan trend i u prvom kvartalu 2019. godine. Raspoloživi statistički pokazatelji u većini sektora u ovom periodu, uglavnom imaju trend rasta. Povećan je obim aktivnosti u građevinarstvu, trgovini, ostvaren je i značajan rast dolazaka i noćenja turista, rast u većini vidova saobraćaja, dok su ukupna industrijska proizvodnja i šumarstvo zabilježili pad proizvodnje.

Prema preliminarnim podacima Monstata, u prvom kvartalu 2019. godine BDP je iznosio 876,5 milio-na eura, i zabilježena je realna stopa rasta od 3%, u odnosu na isti period prethodne godine.4

Tabela 1.1

Kvartalni bruto domaći proizvod4 − promjena u %

2018. 2019.

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1

BDP – realna stopa 4,5 4,9 5,0 4,8 3,0

Izvor: MONSTAT

U ovom periodu zabilježen je rast potrošačkih cijena, kako u odnosu na decembar prethodne godine, tako i na godišnjem nivou. Istovremeno je zabilježen i rast zaposlenih, ali i značajan pad nezaposlenih lica u odnosu na prvi kvartal 2018. godine.

1.2. Djelatnosti

1.2.1. Industrijska proizvodnja

Nakon oporavka industrijske proizvodnje u prethodnoj godini kao rezultat značajnog rasta prevas-hodno u sektoru snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom, ali i dobrih rezultata u sektoru prerađivačke industrije, u prvom kvartalu ove godine ostvaren je pad od 14,4% u odnosu na isti period 2018. godine. Pad proizvodnje je evidentiran u sektorima prerađivačka industrija od 0,5% i snabdije-vanje električnom energijom, gasom i parom od 27,5%, dok je u sektoru vađenja ruda i kamena zabi-lježen rast proizvodnje od 9,5%.

Na godišnjem nivou ostvaren je pad ukupne industrijske proizvodnje od 20,1% zbog pada proizvod-nje u sektorima snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom 38,3% i prerađivačka industrija

3 Preliminaran podatak, sve do septembra 2019. godine kada će biti objavljen konačan godišnji podatak BDP-a za 2018. godinu.

4 Preliminarni podaci. Stope po kvartalima odnose se na isti period (kvartale) prethodne godine.

12

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG I kvartal 2019

4,1%. Godišnji rast proizvodnje od 30,8% zabilje-žen je u sektoru vađenje ruda i kamena. Posma-trano po mjesecima, pad industrijske proizvod-nje zabilježen je u januaru (-27%), dok je rast za-bilježen u februaru (8,9%) i martu (2,1%).

Nakon rasta prerađivačke industrije u prethodnoj godini u prvom kvartalu 2019. godine je ostvaren blagi pad u odnosu na isti period prethodne go-dine (Tabela br. 1.2). Pad je zabilježen u sedam oblasti pri čemu je najveći ostvaren u oblasti pro-izvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i ure-đaja (-24%). Najmanji pad zabilježen je u oblasti proizvodnja pića (-1,1%). Rast je takođe zabilje-žen kod sedam oblasti. Najveći rast ostvaren je u oblasti proizvodnja namještaja (74%), a najmanji u oblasti proizvodnja mašina i opreme na dru-gom mjestu nepomenute (3,6%). U oblasti proi-zvodnja kože i predmeta od kože u ovom periodu proizvodnja je ostala nepromijenjena.

Tabela 1.2

Oblasti prerađivačke industrije, indeksi promjene

Oblast industrije/ Period Jan-Mar 2019.Jan-Mar 2018.

PRERAĐIVAČKA INDUSTRIJA − ukupno 99,5

Proizvodnja prehrambenih proizvoda 109,5

Proizvodnja pića 98,9

Proizvodnja duvanskih proizvoda -

Proizvodnja odjevnih predmeta 94,1

Proizvodnja kože i predmeta od kože 100,0

Proizvodi od drveta, plute i sl. 152,1

Proizvodnja papira i proizvoda od papira 80,3

Štampanje i umnožavanje audio i video zapisa 133,1

Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 118,4

Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvoda i preparata 166,1

Proizvodnja proizvoda od gume i plastike 97,7

Proizvodnja proizvoda od ostalih nemetalnih minerala 81,3

Proizvodnja osnovnih metala 86,6

Proizvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja 76,0

Proizvodnja mašina i opreme na drugom mjestu nepomenute 103,6

Proizvodnja namještaja 174,0

Izvor: MONSTAT

Industrijska proizvodnja, godišnja i mjesečna stopa

Grafik 1.1

Izvor: MONSTAT

13

Realni sektor

Sektor vađenja ruda i kamena, tokom prva tri mjeseca 2019. godine, u odnosu na isti period prethodne godine, bilježi rast proizvodnje od 9,5%, nakon značajnog pada u prethodnoj godini. Rast proizvodnje u prvom kvartalu 2019. godine zabilježen je u sve tri oblasti: vađenja uglja (7,2%), vađenje ruda metala (9,6%) i u oblasti ostalo rudarstvo (21,2%).

Sektor snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom, u prvom kvartalu ove godine, bilježi zna-čajan pad proizvodnje od 27,5% u odnosu na isti period prethodne godine. Glavni razlozi za ostvareni pad su, prije svega, visoka baza iz prethodne godine, kao rezultat značajne proizvodnje koje su hidroe-lektrane ostvarile u tom periodu. Crnogorske elektrane tokom prvog kvartala ove godine proizvele su ukupno 844,2 GWh električne energije ili 87,3% od plana za ovaj period. To su značajno lošiji rezultati u odnosu na isti period prethodne godine, kada je proizvodni plan, u uslovima izuzetno povoljne hi-drološke situacije, premašen 35,4%5. Proizvodnja u TE „Pljevlja“ je pak premašila plan za 9,4%.

5 List EPCG br.390, maj 2019 (str.14)

Industrijska proizvodnja po sektorima, godišnje stope

Grafik 1.2

Izvor: MONSTAT

14


1.2.2. Turizam

Nakon rekordne godine po broju dolazaka i noćenja turista, i u prvom kvartalu 2019. godine u sektoru turizma zabilježene su značajne stope rasta. Naime, prema podacima MONSTAT-a, u Crnoj Gori je u posmatranom periodu u kolektivnom smještaju boravilo 121.946 turista, što predstavlja rast od 44,1% u odnosu na isti period prethodne godine. U istom periodu, u kolektivnom smještaju zabilježen je rast broja dolazaka i domaćih (3,0%) i stranih turista (55,7%) u odnosu na prvi kvartal 2018. godine.

U strukturi ukupnih dolazaka u kolektivnom smještaju, najveći broj dolazaka zabilježen je u opštinama Budva (35,6%) i Podgorica (22,3%). U ukupno ostvarenim dolascima u kolektivnom smještaju, osim Budve i Podgorice, značajno uče-šće imaju i opština Herceg Novi (15,7%), Tivat (7,4%), Kolašin (6,7%), kao i ostale opštine čije je učešće u strukturi ukupnih dolazaka prikazano na grafiku br. 1.4.

U prvom kvartalu 2019. godine u kolektivnom smještaju ostvareno je 234.459 noćenja, što je za 22,5% više u odnosu na isti period prethodne go-dine. Od ukupnog broja noćenja u kolektivnom smještaju, domaći turisti su ostvarili 61.348 no-ćenja, što je za 5,6% više nego u prvom kvarta-lu 2018. godine, dok su strani turisti ostvarili 173.111 noćenja, što predstavlja rast od 29,9%.

Dolasci turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – mart

Noćenja turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – mart

Struktura dolazaka turista u kolektivnom smještaju po opštinama u prvom kvartalu

2019. godine, % učešće

Grafik 1.3

Grafik 1.5Grafik 1.4

Izvor: MONSTAT

Izvor: MONSTATIzvor: MONSTAT

15

Realni sektor

U ovom periodu u ukupnoj strukturi noćenja u kolektivnom smještaju najzastupljeniji su bili tu-risti iz Srbije (10,3%), Albanije (9,8%), Njemačke (7,3%), Rusije (5,7%) (grafik br. 1.6).

Krajem marta Vlada je donijela Program razvoja kulturnog turizma Crne Gore s Predlogom ak-cionog plana 2019-2021. godina6. Imajući u vidu veliki potencijal za formiranje i razvoj kulturnog turističkog proizvoda, kao i sve većom tražnjom savremenog turiste za osmišljenijom i cjeloku-pnijom turističkom ponudom, ovim Programom se nastoji razvijati kulturni turizam, bilo kao sa-mostalni turistički proizvod ili u kombinaciji sa drugim turističkim proizvodima.

Boks 1.1 – Turizam – nastavak trenda rasta

Nakon što je u 2018. godini zabilježeno preko 1,4 milijarde međunarodnih dolazaka turista, što predstavlja rast od 5,6% u odnosu na 2017. godinu, i u prvom kvartalu 2019. godine su ostvareni pozitivni rezultati. Prema prelimi-narnim podacima UNWTO u ovom periodu ostvaren je rast međunarodnih dolazaka od oko 4%, u odnosu na prva tri mjeseca pret-hodne godine. Rast pokazatelja u svijetu naj-većim dijelom je rezultat rasta broja dolazaka u regiji Srednjeg Istoka (+8%), Azije i Pacifika (+6%), zatim Evrope i Afrike (po +4%) i Ame-rike (+3%).

Prema izvještaju Evropske komisije za pu-tovanja (European Tourism in 2019: Trend & Proscpects Q1/2019), Crna Gora je prepozna-ta kao najbrže rastuća destinacija od zema-lja Evrope čiji su podaci bili dostupni. S tim što je neophodno napomenuti da se podaci za Crnu Goru odnose na kolektivni smje-štaj7 (grafik br. 1).

6 Izvor: 115 sjednica Vlade Crne Gore - 28.03.2019. god7 Od 2017. godine MONSTAT objavljuje mjesečne podatke samo za kolektivni smještaj. Ukupni podaci o dolascima i noće-

njima turista se objavljuju na godišnjem nivou.

Struktura noćenja turista u kolektivnom smještaju u prvom kvartalu 2019. godine

Grafik 1.6

Izvor: MONSTAT

Dolasci i noćenja stranih turista u zemljama Evrope, % promjena

Grafik 1

Izvor: TourMIS, * podaci variraju (Jan−Mart) po zemljama

16


Prema pomenutom Izvještaju, iako veliki broj destinacija u Evropi bilježi rast bilo dolazaka ili noćenja ili oba pokazatelja, biće teže održati kuntinuirani rast u 2019. godini, imajući u vidu visoku bazu tj: znača-jan rast u turizmu koji je zabilježen u 2018. godini.

Crna Gora je nastavila svoj snažan i stabilan trend rasta dolazaka i noćenja u ovom periodu kao rezul-tat poboljšanja zimske turističke infrastrukture, kao i sve veće avio povezanosti sa glavnim evropskim tržištima. Oporavak tržišta Turske se nastavlja sa porastom dolazaka od 7,4% u prva dva mjeseca 2019. godine, u odnosu na isti period prethodne godine. Rast je zabilježen od strane glavnih turističkih de-stinacija, a slabljenje lire dovešće i do nastavka rasta i u toku ljetnje turističke sezone. Imajući u vidu da je 2019. godina proglašena za godinu Tursko-Ruske kulture i turizma za očekivati je i značajan rast dolazaka turista iz Rusije.

U prva dva mjeseca došlo je do pada dolazaka na Island (-4,7%) što može biti znak zaustavljanja trenda rasta od 2011. godine, koji je iznosio 22% prosječno godišnje. Estonija tođe bilježi pad dolazaka i noće-nja u prva dva mjeseca iako je zabilježen rast iz većine destinacija. Na smanjenje pokazatelja je uticao pad dolazaka (-8,9%) i noćenja (-9,9%) turista iz Rusije, koji inače učestvuju 10% u ukupnim godišnjim dolascima u Estoniji, kao i smanjenje turista iz Švedske i Finske.

1.2.3. Šumarstvo

U prvom kvartalu 2019. godine proizvedeno je ukupno 7.554 m³ šumskih sortimenata, što pred-stavlja značajan pad od 44,6%8 u odnosu na prvi kvartal 2018. godine. U januaru tekuće godine, Vlada je donijela Program gazdovanja šumama za 2019. godinu, kojim su definisane mjere za održivo gazdovanje i upravljanje ovim resursom. U cilju sprječavanja bespravnih aktivnosti u šu-mama poput: šumskih krađa, protivpravnog za-uzimanja šumskog zemljišta, namjernog podme-tanja šumskih požara, i sl., usvojen Akcioni plan za suzbijanje bespravnih aktivnosti u šumarstvu (2019 – 2021. godine)9. U cilju dalje stabilizaciji tržišta drvnih sortimenata biće produženo i va-ženje Odluke o privremenom ograničenju izvo-za šumskih sortimenata, koja ističe u maju 2019. godine, na još dvije godine. Obzirom da drvnu industriju karakterišu prozvodi niskog stepena finalizacije uz značajan uvoz u ovoj oblasti Od-lukom se nastoji doprinijeti unapređenju i većoj finalizaciji proizvodnje.

8 Iskazano ponderisanim indeksom, a neponderisanim je proizvodnja manja za 43,9% za isti period.9 Izvor: 113 sjednica Vlade Crne Gore - 14.03.2019. god.

Proizvodnja šumskih sortimenata, m³

Grafik 1.7

Izvor: MONSTAT

17

Realni sektor

1.2.4. Građevinarstvo

U sektoru građevinarstva u posljednje tri godine zabilježen je dvocifreni rast pokazatelja. Realizacija projekata u oblasti putne i energetske infrastrukture, projekata izgradnje turističkih kapaciteta, a po-sebno nastavak radova duž cijele prioritetne dionice auto-puta Bar-Boljare doprinijeli su pozitivnim rezultatima i u prvom kvartalu 2019. godine.

Prema evidenciji MONSTAT-a, vrijednost izvršenih građevinskih radova u prvom kvartalu ove godine iznosila je 163,5 miliona eura i bila je viša za 12,4% u odnosu na isti period prethodne godine, dok je građevinska aktivnost mjerena efektivnim časovima rada veća za 1,5%. Vrijednost novih ugovora na zgradama iznosila je 33,5 miliona eura, što predstavlja rast od 42,4%, dok je vrijednost novih ugovora na ostalim građevinama iznosila 10,7 miliona, odnosno 1,3% manje u odnosu na prvi kvartal 2018. godine.

1.2.5. Saobraćaj

Razvoju zemlje značajno doprinosi poboljšanje saobraćajne infrastrukture, stoga se kontinuirano sprovode projekti u ovom sektoru. U oblasti drumskog saobraćaja izgradnja prve dionice autoputa Bar – Boljare, najkompleksnijeg infrastrukturnog projekta, je u toku, i procjenjuje se da je završeno oko 80%, dok je završetak radova najavljen za septembar 2020. godine. Kontinuirano se realizuje i sanacija lokalnih i magistralnih puteva. Radi se i na poboljšanju uslova u željezničkom saobraćaju. Naime, nastavljeni su radovi na sanaciji šest kosina na sjevernom kraku pruge i završen je proje-kat elektro-vučne podstanice u stanici Trebješica10, čime se popravilo stanje u napajanju električnom energijom svih vozova, kao i poboljšala bezbjednost saobraćaja. Kada je u pitanju pomorski saobraćaj, krajem marta je potpisan Ugovor o koncesiji za “Luku Kotor“. AD “ Luka Kotor“ je dobila prvenstvenu

10 Izvor: Ministarstvo saobraćaja i pomorstva, januar 2019. godine

Građevinska aktivnost

Grafik 1.8

Izvor: MONSTAT

18


koncesiju za period od 12 godina, za čije vrijeme se planiraju ulaganja u vrijednosti od pet milio-na eura11. Realizacijom ovih aktivnosti stvoriće se uslovi za prihvat kruzera najnovije generacije bez ograničenja dužine i gaza, povećati kapaci-teti marinskog dijela i poboljšati kvalitet lučkih usluga.

Prema podacima MONSTAT-a, u prva tri mjeseca 2019. godine, u drumskom saobraćaju prevezeno je 0,5%12 više putnika nego u istom periodu pret-hodne godine, dok je prevoz robe veći za 4,5%13. U željezničkom saobraćaju je u prvom kvartalu ove godine prevoz putnika veći za 1,1%14, dok je prevoz robe manji za 24,7%15 u odnosu na isti kvartal prethodne godine.

Tokom prvog kvartala 2019. godine, u vazduš-nom saobraćaju prevezeno je 256.332 putnika, što je za 6,4% više nego u prvom kvartalu prethodne godine, dok je prevoz robe povećan za 9,2%. Os-tvareni promet na aerodromima, u poređenju sa uporednim periodom (prvi kvartal), u stalnom je porastu još od 2012. godine (grafik 1.10). Očeki-vanja su da će se trend rasta broja putnika na-staviti obzirom da postoji sve veće interesovanje aviokompanija za uvođenje novih letova za Crnu Goru iz Španije, Njemačke, Italije i drugih zema-lja svijeta.

Ukupni promet u lukama iznosio je 419.015 tona, i bio je manji za 13,6% u poređenju sa pr-vim kvartalom prethodne godine, od čega se na izvoz odnosilo 45,7%, a na uvoz 54,3%. Izvoz je u ovom periodu smanjen za 30,5%, a uvoz povećan za 8,5%.

11 Izvor: Ministarstvo saobraćaja i pomorstva, mart 2019. godine12 Izraženo preko broja prevezenih putnika, a preko putničkih km rast prevoza putnika od 1,5%.13 Izraženo preko prevezene robe u hiljadama tona, a preko tonskih km rast prevoza robe od 13,3%.14 Izraženo preko prevezenih putnika u hiljadama, a preko putničkih kilometara rast od 1,8%.15 Izraženo preko hiljada tona, a izraženo tonskim kilometrima smanjenje je iznosilo 25%.

Broj putnika u drumskom saobraćaju u 000

Grafik 1.9

Izvor: MONSTAT

Promet putnika na aerodromima u prvom kvartalu u periodu 2010−2019. godina

Grafik 1.10

Izvor: MONSTAT

19

Realni sektor

1.3. Cijene

Inflacija u Crnoj Gori, mjerena potrošačkim ci-jenama, u martu je, u odnosu na decembar 2018. godine iznosila 0,7%. Rast cijena je najvećim di-jelom rezultat rasta cijena u kategorijama hrana i bezalkoholna pića (2,8%) i prevoz (0,8%). Posma-trajući kretanje cijena na mjesečnom nivou, rast potrošačkih cijena zabilježen je u februaru (0,4%) i martu ( 0,6%), dok je u januaru zabilježen pad od (-0,3%). Prosječna stopa potrošačkih cijena (prva tri mjeseca 2019. godine u odnosu na isti period prethodne godine) iznosila je 0,5%, dok su cijene na godišnjem nivou bile veće za 0,8%.

Najveći rast cijena, tokom prvog kvartala, zabi-lježen je u kategoriji hrana i bezalkoholna pića od 2,8%, pri čemu su najviše povećane cijene povrća za 22,4%, voća za 4,7% i hleba i žitarica za 1,1%. Ova kategorija ujedno je dala i najveći doprinos ukupnoj inflaciji sa 1,0 p.p. Pored toga, doprinos od 0,1 p.p. dale su cijene u kategoriji prevoz, na čiji porast su najviše uticale povećane cijene go-riva i maziva za motorna vozila (1,7%). Tokom ovog perioda cijene su povećane i u kategorija-ma namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana, zdravlje i ostala dobra i usluge po (0,2%). Pad cijena zabilježen je u kategorijama odjeća i obuća (-2,6), hoteli i restorani (-1,8%), ko-munikacije (-0,5%) i rekreacija i kultura (-0,2%). U kategorijama alkoholna pića i duvan, obrazo-vanje i stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva nije bilo promjena cijena u martu ove godine u odnosu na decembar 2018. godine.

Tokom prvog kvartala mjesečna bazna inflacija je u sva tri mjeseca 2019. godine imala niži nivo od zvanične mjesečne inflacije. Bazna inflacija imala je pozitivnu stopu tokom februara i marta, dok je u januaru bila negativna kao i zvanično objavlje-na mjesečna inflacija.

Godišnja stopa bazne inflacije u martu 2019. godine iznosila je -0,2% i bila je niža za 1,0 p.p. od ukupne inflacije. Rast cijena pojedinih poljoprivrednih proizvoda, duvana, električne energije i goriva, koji se isključuju iz obračuna bazne inflacije, je dao doprinos rastu ukupne inflacije. Godišnja bazna inflacija je u februaru, martu i neznatno u januaru bila niža od ukupne inflacije. (grafik 1.12).

Godišnja inflacija u martu ove godine iznosila je 0,8%, dok je godišnja inflacija mjerena harmonizo-vanim indeksom potrošačkih cijena iznosila 0,7%. Rast cijena, na godišnjem nivou, u kategoriji hrana

Potrošačke cijene

Grafik 1.11

Izvor: MONSTAT

Poređenje ukupne inflacije i bazne inflacije (godišnja stopa)

Grafik 1.12

Izvor: MONSTAT i kalkulacija CBCG

20


i bezalkoholna pića od 3,5% dao je najveći dopri-nos rastu ukupne godišnje stope (1,2 p.p.). U Euro zoni godišnja inflacija iznosila je 1,4%, pri čemu su najveći uticaj na inflaciju imale cijene energi-je čiji je rast iznosio 5,3%, cijene usluga sa godiš-njim rastom od 1,1% i cijene hrane, alkoholnih pića i duvana sa godišnjim rastom od 1,8%.

Cijene kategorija hrana i bezalkoholna pića i pre-voz u Crnoj Gori dale su najveći doprinos rastu godišnje inflacije, a pozitivne stope u ovim kate-gorijama zabilježene su u većini zemljama regio-na (grafik br. 1.13). Najveći godišnji rast cijena u obije kategorije zabilježen je u Srbiji 4,9% (hrana i bezalkoholna pića) i 3,8% (prevoz), dok su ne-gativne stope, kada je u pitanju kategorija hra-na i bezalkoholna pića, zabilježene u Hrvatskoj (-0,7%), a kada je u pitanju prevoz u Sjevernoj Makedoniji (-2,8%).16

Tabela 1.3

Učešće pojedinih kategorija u ukupnoj inflaciji16

Ponderi III 19./ XII 18. Stopa Doprinos

UKUPNO 1000,0 100,7 0,7 0,7

Hrana i bezalkoholna pića 341,1 102,8 2,8 1,0

Alkoholna pića i duvan 40,4 100,0 0,0 0,0

Odjeća i obuća 86,1 97,4 -2,6 -0,2

Stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva 154,0 100,0 0,0 0,0

Namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana 39,4 100,2 0,2 0,0

Zdravlje 40,8 100,2 0,2 0,0

Prevoz 109,4 100,8 0,8 0,1

Komunikacije 48,5 99,5 -0,5 0,0

Rekreacija i kultura 32,0 99,8 -0,2 0,0

Obrazovanje 18,7 100,0 0,0 0,0

Hoteli i restorani 47,6 98,2 -1,8 -0,1

Ostala dobra i usluge 42,0 100,2 0,2 0,0

Izvor: MONSTAT i CBCG kalkulacije

Od početka ove godine cijene nafte su rasle zahvaljujući OPEC-ovom smanjenju proizvodnje i ame-ričkim sankcijama na izvoz nafte iz Irana i Venezuele. Međutim, manje optimistična očekivanja globalnog ekonomskog rasta oslabila su uticaj smanjenja ponude. To je uticalo da prosječna cije-

16 Napominjemo da se, i pored indeksnih promjena, doprinos učešća pojedinih kategorija zbog ponderacione strukture evidentira tek na drugoj, odnosno trećoj decimali.

Godišnja promjena cijena u kategorijama hrana i bezalkoholna pića i prevoz u izabranim

zemljama

Grafik 1.13

Izvor: MONSTAT i Zavodi za statistiku izabranih zemalja

21

Realni sektor

na referentne korpe OPEC-a u prvom kvartalu, u prosjeku, ipak bude manja za 6,3% u odnosu na prosječnu cijenu iz posljednjeg kvartala pret-hodne godine i iznosila je 63 USD/barel. Prosječ-na cijena brenta u prvom kvartalu je bila 63,2 USD/barel, odnosno 6,6% manje u odnosu na prosječnu cijenu iz posljednjeg kvartala pret-hodne godine.

Cijene proizvođača industrijskih proizvoda su u martu u odnosu na decembar 2018. godine za-bilježile rast od 0,6%, zbog rasta cijena u sektori-ma vađenja ruda i kamena (2,1%) i prerađivačkoj industriji (0,5%), dok su u sektoru snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom cijene ostale nepromijenjene. Na godišnjem nivou cije-ne proizvođača industrijskih proizvoda su zabi-lježile rast od 1,2%.

1.4. Tržište rada

Stanje na tržištu rada u prvom kvartalu 2019. go-dine se značajno popravilo imajući u vidu da je zabilježen rast broja zaposlenih, a značajan pad broja nezaposlenih lica u odnosu na isti period prethodne godine. Prosječan broj zaposlenih je iznosio 195.845 ili 9,1% više u odnosu na isti period 2018. godine. Sedamnaest od ukupno de-vetnaest sektora bilježi rast broja zaposlenih, pa je posmatrano po pojedinim sektorima, najve-ći rast zabilježen u sektorima: stručne, naučne i tehničke djelatnosti (28,4%), građevinarstvo (22,2%), usluge smještaja i ishrane (19,9%). Pad broja zaposlenih zabilježen je samo u sektoru snabdijevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija (-1,3%) i sektoru snabdi-jevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama, kontrolisanje procesa uklanjanja otpada i slične aktivnosti (-0,4%).

Posmatrajući strukturu zaposlenih, tokom prva tri mjeseca ove godine, prikazanu preko devetnaest sektora, uočava se da je najviše zaposlenih u sektoru trgovina na veliko i malo, popravka motornih vozila i motocikala (19,6%) i državna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje (11,1%), dok je najmanje zaposlenih u sektorima vađenje ruda i kamena (0,7%) i poslovanje sa nekretninama (0,8%).

Cijene nafte, mjesečna stopa

Grafik 1.14

Izvor: MONSTAT i ‘’Monhly Oil Market Reports’’, OPEC

Broj zaposlenih

Grafik 1.15

Izvor: MONSTAT

22


Broj registrovanih nezaposlenih lica u prvom kvartalu ove godine, u prosjeku, iznosio je 38.710 odno-sno 18,8% manje nego u istom periodu prethodne godine. U martu 2019. godine broj nezaposlenih se smanjio za 6,8% u odnosu na decembar 2018. U martu je ujedno zabilježen i najmanji broj nezaposle-nih (38.570) od novembra 2015. godine (kada je iznosio 37.930).

Struktura zaposlenih u procentima

Grafik 1.16

Izvor: MONSTAT

Broj nezaposlenih Kretanje stope nezaposlenosti

Grafik 1.17 Grafik 1.18

Izvor: ZZZCG Izvor: MONSTAT i Zavod za zapošljavanje

23

Realni sektor

Prema podacima Zavoda za zapošljavanje, stopa nezaposlenosti u martu je iznosila 16,62% i manja je za 3,63 p.p. od stope nezaposlenosti iz marta prethodne godine. Drugu stopu nezaposlenosti objavljuje MONSTAT na kvartalnom nivou, a na osnovu Ankete o radnoj snazi koja je usaglašena sa preporuka-ma Eurostat-a. Kretanje ove dvije stope prikazano je na grafiku br. 1.18.

Zarade

U prva tri mjeseca 2019. godine prosječna zarada u Crnoj Gori iznosila je 769 eura i bila je viša za 0,7% u odnosu na isti period prethodne godine. Prosječna zarada bez poreza i doprinosa iznosila je 512 eura, odnosno 0,4% više od prosječne zarada bez poreza i doprinosa iz istog perioda prethodne godi-ne. Najveće zarade bez poreza i doprinosa zabilježene su u sektoru finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja (989 eura), snabdijevanja električnom energijom (884 eura), poslovanje sa nekretninama (742 eura), informisanje i komunikacije (723 eura), dok najmanju zaradu bilježe zaposleni u sektoru administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti (345 eura). Najveći rast zarada bez poreza i doprinosa zabilježen je u sektoru poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo 9,4%, dok su najmanje rasle zarade u sekto-ru stručne, naučne i tehničke djelatnosti 0,5%. Pad zarada bez poreza i doprinosa evidentiran je u pet sektora, pri čemu je najveći pad zabilježen u sektoru umjetnost, zabava i rekreacija 4,8%, a najmanji pad u sektoru prerađivačka industrija 0,5%.

Tabela 1.4

Prosječna zarada bez poreza i doprinosa, po sektorima

Zarade bez poreza i doprinosa Indeks

Ø I - III 18. Ø I - III 19. ØI-III 19.Ø I-III 18.

UKUPNO 510 512 100.4

Poljoprivreda,šumarstvo i ribarstvo 520 569 109.4

Vađenje ruda i kamena 650 662 101.8

Prerađivačka industrija 412 410 99.5

Snabdijevanje električnom energijom 879 884 100.6

Snabdijevanje vodom,upravljanje otpadnim vodama 474 467 98.5

Građevinarstvo 434 442 101.8

Trgovina na veliko i trgovina na malo 361 373 103.3

Saobraćaj i skladištenje 535 549 102.6

Usluge smještaja i ishrane 389 418 107.5

Informisanje i komunikacije 735 723 98.4

Finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja 966 989 102.4

Poslovanje sa nekretninama 703 742 105.5

Stručne,naučne i tehničke djelatno 439 441 100.5

Administrativne i pomoćne uslužne 355 345 97.2

Državna uprava i odbrana,obav.soc. 585 593 101.4

Obrazovanje 486 491 101.0

Zdravstvena i socijalna zasžštita 548 552 100.7

Umjetnost,zabava i rekreacija 441 420 95.2

Ostale uslužne djelatnosti 428 460 107.5

Izvor: MONSTAT

24


Boks 1.2 – Prosječne plate po zemljama bivše Jugoslavije, mart 2019. godine

Podaci o prosječnim platama u martu 2019. godine pokazuju značajne razlike po pojedinim zemljama bivše Jugoslavije. Zarade bez poreza i doprinosa u svim posmatranim zemljama, Sloveniji, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, Srbiji i Makedoniji bilježe rast u odnosu na isti mjesec prethodne go-dine. Najveći nominalni rast neto zarada na godišnjem nivou bilježi Srbija 9,9%, Bosna i Hercegovina 4,4%, Slovenija 4,2%, zatim Sjeverna Makedonija sa rastom od 3,8%, Hrvatska 3,4% i Crna Gora, koja je zabilježila najmanji nominalni rast neto zarada od 0,4%. Slovenija je po neto iznosu prosječne plate i dalje na prvom mjestu, zatim ide Hrvatska, dok je Crna Gora po prosjeku neto plate ispred Bosne i Hercegovine, Srbije i Sjeverne Makedonije.

Tabela 1

Plate u zemljama bivše Jugoslavije, u eurima (rangiranje prema neto iznosu)

Zemlja Bruto plate Neto plate

Slovenija 1.752 1.128

Hrvatska 1.182 871

Crna Gora 765 510

Bosna i Hercegovina 714 464

Srbija 634 460

Makedonija 592 399

Izvor: zavodi za statistiku i centralne banke navedenih zemalja

Documents

REALNI SEKTOR 01 - CBCG · 2019-08-20 · pad su, prije svega, visoka baza iz prethodne godine, kao rezultat značajne proizvodnje koje su hidroe - lektrane ostvarile u tom periodu