METAMORFNE STIJENE Metamorfne stene nastaju dejstvom različitih fizičko-hemijskih procesa na ranije

obrazovane magmatske i sedimentne stene, u uslovima (pT) drugačijim od onih pri kojima su nastale stene koje se metamorfišu.

 • Vrste metamorfizma:

- regionalni dinamotermalni - metamorfizam okeanskog dna - ultrametamorfizam - hidrotermalni - retrogradni (dijaftoreza) - autometamorfizam - metamorfizam tonjenja - kontaktni - kataklastični metamorfizam - pirometamorfizam

• Poreklo metamorfnih stena može biti: 1. ORTO - protolit je magmatska stena 2. PARA - protolit je sedimentna stena   • Prema promeni mineralnog sastava tokom metamorfizma, razlikuju se: 1. IZOFAZNI metamorfizam - mineralni sastav protolita se ne menja tokom

metamorfizma 2. ALOFAZNI- mineralni sastav protolita se menja tokom metamorfizma   • Prema promeni hemijskog sastava tokom metamorfizma, razlikuju se: 1. IZOHEMIJSKI metamorfizam - hemizam protolita se ne menja tokom

metamorfizma 2. ALOHEMIJSKI metamorfizam - hemizam protolita se menja tokom metamorfizma

 

 

Filit, Golija Filit

     

 

   

 

 

     

 

Hloritsko-sericitski škriljac, Seča reka, Kosjerić

Hlorit-serict-albitski škriljac

   

Hloritsko-sericitski škriljac, Paraćinska glavica

Mikašist, Lebane

   

 

Mikašist sa porfiroblastima staurolita, Bobološ, istočna Srbija

Kvarcit, Kuršumlija

 

 

 

Gnajs sa porfiroblastom

alkalnog feldspata

Gnajs - Vučje, Lebane

     

 

Granit-gnajs - Grčka

Trakasti gnajs - Lebane

 

 

 

AmfibolitAmfibolit sa granatom

     

 

MermerMermer sa korundom

 

Bobičavi škriljac - Boranja

Kornit

 

Skarn - Jaram, Kopaonik

Skarn - Jaram, Kopaonik

SkarnSerpentinit -

Ibarska dolina

SEDIMENTNE STIJENE Sedimentne stene nastaju od produkata hemijske i fizičke prerade ranije stvorenih magmatskih, sedimentnih i metamorfnih

stena, istaloženih u tzv. zoni sedimentacije koja obuhvata površinu litosfere, hidrosferu i donje delove atmosfere.

• Da bi nastala jedna sedimentna stena, materijal koji je izgrađuje mora da prođe sukcesivno kroz sledeće procese:

1. površinsko raspadanje - fizičko i hemijsko

2. transport

3. sedimentacija (ili taloženje)

4. litifikacija (ili očvršćavanje) 

• Prema genezi, sedimentne stene se dele na:

1. klastične - imaju klastičnu strukturu (psefitsku, psamitsku, alevritsku ili pelitsku),

2. hemijske - imaju kristalastu ili amorfnu strukturu (zavisno od minerala koji ih izgrađuju)

3. organogene - imaju organogenu strukturu

*** Posebnu gupu čine tzv. VULKANOKLASTIČNE STENE. Njihovo ime ukazuje da su to stene izgrađene od materijala vulkanogenog porekla, ali koji je prošao kroz sva četiri procesa obrazovanja klastičnih sedimentnih stena (fragmentiranje, transport, taloženje i litifikacija).

 

Les Lesna lutkica

 

Alevrolit - Boljkovac, Rajac

Laminirani alevrolit -

Baljevac na Ibru

Glinac Glinac

Kaolinit - Aranđelovac

 

Vulkanske bombe - Santorini, Grčka

 

Mermerna brečaSerpentinska

breča

 

KonglomeratKonglomeratičn

i peščar

Laminirani permski crveni peščar - istočna

Srbija

Kvarcni peščar - Derventa, Republika

Srpska

Peščar - Frankfurt, Nemačka

Peščar - Nemačka

 

Ignimbrit - kamenolom Čot

kod LjigaTuf - Rudnik

 

 

 

Krečnjak - Dedinski potok,

Golubac

Krečnjak sa stilolitima - Struganik

 

 

Organogeni krečnjak -

Pesača

Belemnitski krečnjak - Knjaževac

Pločasti krečnjak - Rgotina

Laminirani dolomit

Laporac - Karaburma, BeogradCrveni rožnac - Đerdap

 

Mermerni oniksMermerni oniks

- Sijarinska banja

 

BigarTravertin - Pamukkale,

Turska

 

Sivi rožnacSloj rožnaca u

krečnjaku

 

 

 

Oolitski boksit - Milići, Republika

Srpska

Boksit - Drniš, Hrvatska

     

 

Beli boksitMagnezit - Bela

Stena

Oolitska ruda gvožđa - Šumadija

SEDIMENTNA PLANINA

MAGMATSKE STIJENE Magmatske stene nastaju su kosolidacijom magme ispod ili lave na površini Zemlje.

Klasifikacija ovih stena izvršena je na osnovu nekoliko kriterijuma, kao što su nivo očvršćavanja magme, hemijski i mineralni sastav, geotektonski afinitet i slično.

Za makroskopsko proučavanje magmatskih stena najčešće se koristi klasifikacija čiju je osnovu izradio Rozenbuš 1890. godine, a koja je kasnije dopunjavana novim podacima.

 

• PREMA NIVOU OČVRŠĆAVANJA magmatske stene se dele na:

1. dubinske - zrnaste strukture

2. žične: ašistne i diašistne - porfiroidne, sitnozrne, ofitske, intersertalne strukture itd.

3. izlivne: kenotipne i paleotipne - porfirske strukture

• PREMA SADRŽAJU SILICIJE magmatske stene se dele na:

1. kisele - preko 66 % silicije - u steni se vidi kvarc

2. intermedijarne - 66-52 % silicije - stena je izgrađena od salskih i femskih minerala, ali nema kvarca

3. bazične - 52-45 % silicije - stena je izgrađena od salskih i femskih minerala, ali nema kvarca

4. ultrabazične - ispod 45-% silicije - stena je izgrađena samo od femskih minerala

• PREMA MINERALNOM SASTAVU, odnosno, procentualnom učešću glavnih minerala i njihovom međusobnom količinskom odnosu određuje se vrsta stene, tj. ispitivanoj steni dajemo ime (na primer: granit, gabro, bazalt itd.). Zbog toga je NEOPHODNO prepoznati glavne minerale magmatskih stena, a to su: kvarc, feldspati (alkalni feldspati i plagioklasi), liskuni (muskovit i biotit), amfiboli, pirokseni i olivin.

 

 

 

Granit - Bukulja

Biotitski granit planparalelne

teksture - Jastrebac

 

Granit sa šlirom Granodiorit

 

Aplitska žica u granitu- Bukulja

Biotitski pegmatit -

Bukulja

 

Pegmatit sa turmalinom

Pegmatit sa epidotom

Kvarcmonconitporfirit

Kvarcmonconitporfirit

 

KvarcdioritKvarcmonconit

- Kopaonik

Sijenit - Tanda, istočna Srbija

Andezit - TIMOCIT - Veliki Krivelj, istočna Srbija

 

Kvarclatit - Rudnik

Riolit - Grčka

 

Riodacit - Beli Kamen, Rudnik

Dacit sa ksenolitima -

Slavkovica kod Ljiga

 

LatitLatit - Fruška

Gora

Trahit - Gnjilane Trahit - Grčka

   

 

Gabro - Priboj Gabro - Priboj

 

Gabropegmatit Gabropegmatit

Ofitski dijabaz - Kozara

Intersertalni dijabaz - Ljubiš,

Zlatibor

 

Bazalt Spilit

Leucit-bazalt - Vezuv, Italija

 

Gabroperidotit alotriomorfno-

zrnaste strukture

Peridotit

 

Lamprofir - Avala

Lamprofir - Avala

     

 

Perlitsko vulkansko staklo - Mađarska

Riolitsko vulkansko

staklo - Rumunija

Plovućac - Santorini, Grčka

Vulkanske bombe

(bazaltsko staklo) -

Santorini, Grčka

KANJON RAKITNICE

GATAČKO POLJENEVESINJSKO POLJE