REPUBLIK A E SHQIPËRISË DHOMA K RE E PËRMBARUESVE ...«-e-këqija.pdf · përmbarimor, i ka përcaktuar përmbaruesit gjyqësor detyra të shenjta ligjore, si një zbatues/ekuilibrues

Adre

Nr 92 Pro

D

Lënda: P p “ Drejtuar: Për Dijen

Në Vëme

I nderua

Më lejonkeni marvështirëstonë.

esa: Nikolla Jorga”

DHOMA K

ot.

Data:______

Parashtrimepërmbarimo“kreditë e k

ni:

endje të:

ar z. Guvern

ni së pari t’Jrrë përsipër isë që paraq

” Ndërtesa 9, Kati

R

KOMBËTA

______Ora:

e, komente dor / 11 pika

këqija” në Sh

Guver

nator,

u uroj për dtë kryeni, j

qet ajo, duke

2, Tiranë, Mobil

REPUBLIK

ARE E PËRM

:____

dhe problemshtjelluese,

hqipëri.

rnatorit të B z. Gen

Ministrit z. Sh

Autoritet z. Pa

Kryemin z. E

detyrën e re o vetëm për

e konsiderua

le: +355676089890

KA E SHQIP

MBARUES

matika të ng, adresuese

Bankës së Shnt Sejko

t të Financahkëlqim Can

tit të Mbikëajtim Melan

nistrit të ShqEdi Rama

tejet të rëndr nga rëndë

ar gjendjen d

0 e-mail: kontakt@

PËRISË

SVE GJYQË

gritura nga kedhe argum

hqipërisë

ave ni

ëqyrjes Finani

qipërisë

dësishme përësia e saj, podhe kontekst

@nchb.al, web: w

ËSORË PR

Tiranë, më

këndvështrmentuese në

anciare

r të cilën jenor më shumtin aktual ek

www.nchb.al

RIVATË

ë 06.05.2015

imi i juristi lidhje me

ni mandatuamë për shkalkonomik të v

1

5

t

ar dhe llën e vendit

2

Adresa: Nikolla Jorga” Ndërtesa 9, Kati 2, Tiranë, Mobile: +355676089890 e-mail: [email protected], web: www.nchb.al

Njëkohësisht, duke përfituar edhe nga ky prezantim i parë shkresor, me lejoni t’Ju shpreh konsideratën personale, për besimin që kam, se angazhimin e detyrës si Guvernator i Bankës së Shqipërisë, Ju do ta përmbushni me sukses, pasi vini nga një eksperiencë e mjaftueshme, e rëndësishme dhe tejet profesionale në fushën apo praktikën, të cilën e keni kryer në vetë sistemin bankar.

Si përfaqësuesi i një strukture të rëndësishme juridike si është edhe trupa e përmbaruesve gjyqësorë privatë, besoj se, sfida e detyrës tuaj, përkon, por edhe kërkon ndihmën apo bashkëpunimin tonë në betejën e përbashkët dhe të përditshme për triumfin e ligjit.

Zhvillimi i demokracisë dhe i shtetit tonë të së drejtës është një qëllim, i cili mund të arrihet vetëm bashkërisht.

Përmbaruesit gjyqësorë privatë shqiptarë, megjithëse, një organizim relativisht i ri, i krijuar vetëm 4.6 vite më parë, sot gjenden në pozicionin e një detyre kyçe, e cila çdo ditë do të duhet të prezantojë te publiku besimin e njëkohshëm në fushën e drejtësisë, por po kaq, edhe në marrëdhëniet ekonomiko-tregtare që krijohen për shkakun e saj.

Si implementuesit e materializimit të ekzekutimit të drejtësisë së dhënë, ne, sot, ndoshta duhet të pohojmë se: mbetemi barrikada e vetme dhe e fundit mbrojtëse, ndaj arbitraritetit apo padrejtësive, por njëkohësisht edhe e vetmja urë lidhëse midis Ligjit dhe Ekonomisë.

Por, Ju lutem më lejoni që brenda kësaj paranteze, m’andej, edhe pse Ju mund të jeni të informuar, të pranoni t’Ju bëj një prezantim të shkurtër, por të nevojshëm të shërbimit të Përmbarimit Gjyqësor në Shqipëri.

1. Prezantim i Shërbimit të Përmbarimit Gjyqësor.

Në Shqipëri, shërbimi i përmbarimit gjyqësor është i organizuar në Shërbimin Përmbarimor

Gjyqësor Shtetëror dhe në Shërbimin Përmbarimor Gjyqësor Privat. Sistemi miks/dualist i këtij

shërbimi, i cili parashihet edhe si qëllimi final i materializimit të drejtësisë së dhënë, nënkupton

faktin se funksionet që ka Shërbimi Përmbarimor Gjyqësor Shtetëror, të mund të kryhen edhe

nga operatorët privatë të certifikuar për këtë qëllim, pra nga Shërbimi i Përmbarimit Gjyqësor

Privat, duke respektuar të njëjtat rregulla procedurale referuar në Kodin e Procedurës Civile, i

cili është edhe akti themelor udhërrëfyes për të dy shërbimet.

Ky lloj sistemi, i cili funksionon edhe në shumë vende demokratike të botës, ka avantazhin se i

jep lirinë e duhur individit apo subjekteve të interesuara si janë edhe korporatat private, publike

apo shtetërore për të zgjedhur ndërmjet të dyve: shërbimit publik dhe/ose atij privat.

3


Në këtë kontekst, të dy shërbimet përmbarimore (shtetërori dhe privati) tashmë janë kthyer në

një pjesë integrale, e unifikuar dhe aktive në/me procesin e gjykimit që realizohet në vendin tonë,

por janë njëkohësisht edhe pjesa më e rëndësishme (sot) e institucionit të së drejtës, i cili nga ana

e tij vuan shumë për të qenë në lartësinë e duhur të pritshmërisë së nevojave publike për drejtësi.

Me përmbledhjen e një panorame shifrore sipas grafikut më poshtë, po ju vë në dijeni edhe të

aftësisë apo kapacitetit strukturor - organizativ të të dy shërbimeve që operojnë sot në

Republikën e Shqipërisë.

Shërbimi i përmbarimit gjyqësor publik shtetëror, i cili funksionon që prej vitit 2001 (me 58

përmbarues aktivë sot) dhe Shërbimi i përmbarimit gjyqësor publik privat (nga 230 licenca

ekzistuese/150 janë aktive sot), i cili funksionon si i tillë që prej vitit 2010, me dallimin e vetëm

se shërbimi privat ka juridiksion veprimtarie për të gjithë territorin e vendit dhe është i

organizuar brenda Dhomës Kombëtare të Përmbaruesve Gjyqësorë Privatë, ndërsa ai shtetëror ka

kompetenca juridiksioni lokale sipas ndarjes (zyrat vendore); dhe varet direkt nga Ministria e

Drejtësisë (Drejtoria e Përgjithshme e Përmbarimit).

Modelimiks përmbarimor‐Shqipëri Shërbim shtetëror Shërbim privat

Numri i përmbaruesve gjyqësorë

total (shtet & privat)

58 ( përmbarues të emëruar) 230 licenca

(150‐aktive)

Stafi Tekniko‐Administrativ

(Juristë, financierë,

ftues‐postierë)

13 ( punonjës) 165 (punonjës)

Shërbimi privat përmbarimor

Persona Fizikë 71 (Përmbarues Gjyqësorë Privatë)

Persona Juridikë 48 (Shoqëri Përmbarimore)

Struktura organizative e shërbimit përmbarimor sipas modelit miks

Si edhe mund të konstatohet qartë, përparësia e Shërbimit të Përmbarimit Gjyqësor Privat, është

e dukshme në analizimin e shifrave të strukturës organizative, por edhe në drejtim të vëmendjes

shtetërore të fuqizimit të tij.

4


Gjatë, për më shumë se katër viteve të ekzistencës së Shërbimit Përmbarimor Privat, evolucioni i ndihmës që ky shërbim ka dhënë në kuadër të ekzekutueshmërisë së vendimeve civile, ka hasur ritme mjaft të shpejta dhe sot shihet si partneri më i rëndësishëm, sikurse edhe zgjedhja e parë e kreditorëve publikë, por edhe privatë, personave fizikë apo juridikë, ku pothuajse 100% e sistemit bankar përdor këtë shërbim për ekzekutimin e “kredive të këqija”.

Përveç këtij parashtrimi shifror në lidhje me funksionalitetin organizativ të këtij shërbimi, për ta trajtuar dhe kuptuar më mirë rolin e këtij profesioni do të duhet që të analizohet shkurtimisht edhe:

1.1 Natyra e veçantë e fushës së Përmbarimit Gjyqësor Privat.

Dekadën e fundit, përpjekjet për zhvillimin e ekonomisë së tregut në vendin tonë janë

intensifikuar dukshëm, por synimi për të arritur mirëfunksionimin e ekonomisë mbetet edhe sot

një prioritet, i cili kërkon strategji dhe energji të reja.

Liberalizimi i Shërbimit Përmbarimor me ligjin 10031, datë 11.12.2008 “Për Shërbimin

Përmbarimor Gjyqësor Privat”, (si një detyrim i përafrimit të legjislacionit me BE-në),

konsiderohet si një faktor shtesë kontribues në drejtim të rritjes ekonomike, për faktin se,“një

ekonomi me nota pozitive progresi, do të duhet të ketë një mbledhje efikase të detyrimeve me

qëllim të ndikimit direkt te qarkullimi i lirë i parasë”. Liberalizimi dhe mirëfunksionimi i

shërbimit të përmbarimit gjyqësor, sigurisht që, ndikon drejtpërsëdrejti te këto variabla:

Pra, dukshëm, faktori i shërbimit përmbarimor ka ndikim të disafishtë të treguesit ekonomikë po

aq sa edhe te ata ligjorë. I ndodhur midis ekonomisë dhe ligjit, këtij shërbimi në aspektin teorik

dhe praktik, do të duhet t’i njihet roli dhe natyra e veçantë, madje shumë specifike që ka.

Liberalizimi i Shërbimit

Përmbarimor

Ekzekutim i shpejtë dhe efikas i vendimeve

gjyqësore/kontratave bankare

Qarkullim i lirë i parasë dhe likuiditetit, si shtysë për ekonominë e tregut dhe klimës së favorshme

të biznesit

5


Ai ndikon direkt tek realizimi final i drejtësisë, pasi është faza përmbyllëse dhe përmbushëse

fundore e saj, porse nga ana tjetër ka një rol tejet specifik si një ndërmjetës ekonomik, i cili

mundëson kanalizimin e fondeve të ngrira, për shkak të mosekzekutimit në kohë të detyrimeve,

apo për shkak të “kredive të këqija”, duke i kanalizuar ato tek agjentët e tjerë ekonomikë, si:

kreditorët, personat fizikë apo juridikë. Pra, duke qenë një lloj transfuzuesi energjie i sistemit

ekonomik në tërësi.

Ligji Nr.10031, datë 11.12.2008 “Për Shërbimin e Përmbarimit Gjyqësor Privat”, shfaq natyrën

publike të veprimtarisë së përmbaruesve gjyqësorë, për shkak se mbron një interes publik: atë të

ekzekutimit dhe të përmbushjes reale të detyrimeve, të cilat rrjedhin nga vendimet gjyqësore,

duke qenë në këtë mënyrë, pasqyra e vetme e reflektimit të drejtësisë reale.

Veçantia e natyrës së këtij profesioni del qartë po të referojmë edhe nenin 32 të ligjit 10031, datë

11.12.2008, ku jepen detyrat konkrete të përmbaruesit gjyqësor privat, e ku mes të tjerash mund

të citojmë se:b) Përmbaruesi gjyqësor privat duhet të zbatojë me përpikmëri dispozitat e Kodit të

Procedurës Civile dhe aktet e tjera ligjore e nënligjore; g) të marrë masat dhe veprimet e

nevojshme për ekzekutimin e titullit ekzekutiv, në respekt të dinjitetit njerëzor, duke vënë në

balancë nevojat e debitorëve dhe interesat e kreditorëve.

Ky nen tregon qartë jo vetëm natyrën e veçantë të përmbaruesit gjyqësor, por edhe qëllimin e

ligjvënësit, i cili përtej risisë së liberalizimit të shërbimit përmbarimor dhe krijimit të tregut

përmbarimor, i ka përcaktuar përmbaruesit gjyqësor detyra të shenjta ligjore, si një

zbatues/ekuilibrues dhe shërbyes i ligjit në rolin e një gjyqtari ekzekutiv.

Jo pa qëllim, parashtrimin apo prezantimin njohës sa më sipër, në lidhje me natyrën e veçantë të

kësaj fushe, apo të këtij funksionari të dhënies së drejtësisë, e konsiderojmë një domosdoshmëri

informuese, për të mbështetur (më pas) arsyetimin në lidhje me analizimin e problematikave të

rëndësishme që lidhen me fushën e ekzekutimit të kontratave bankare.

I nderuar z. Guvernator,

Ju jeni autoriteti Nr.1 i vendit, i cili ka informacionin e plotë dhe funksionin me adekuat për të

evidentuar shkallën apo nivelin real të huave të pakthyera që ka Shqipëria, si edhe për të luftuar

6


në uljen përmirësuese të këtij niveli. Nuk është konstatim i ri dhe as impresionues fakti se,

Shqipëria është renditur prej disa vitesh si vendi i dytë (pas Kazakistanit) ndër ekonomitë e

vendeve në zhvillim të Europës dhe Azisë, për nivelin e “kredive të këqija” nga organizmat

financiare ndërkombëtare.

Madje, Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) në çdo mision të tij në Shqipëri vitet e fundit, e ka

cilësuar përkeqësimin e portofolit të kredisë, si një nga rreziqet më të mëdha për ekonominë dhe

qëndrueshmërinë financiare të vendit tonë.

Të njëjtin shqetësim kanë shprehur edhe Banka Botërore, bashkë me BERZH lidhur me pasojat

që sjell në rritjen ekonomike të vendit ky nivel apo fenomen.

Së fundi, jo shumë larg, por më shumë se 1 muaj më parë, shefi i misionit të FMN, z.Nadeem

Ilahi në datën 17.03.2015 në një prononcim mediatik, i cili pati një jehonë jo të pakët në

opinionin publik, evidentoi në formë pyetësore, apo dha një orientim pothuajse sugjestiv për

çështjen e rritjes se “kredive të këqija”, me konstatimin e shprehur se: “Ka diçka në sistem që

nuk po i lejon kreditë e këqija të ulen. Se çfarë është, këtë pyetje po i bëjmë edhe ne vetes: Përse

problemi i huave të pashlyera vazhdon edhe pas një sërë masash të ndërmarra për uljen e tyre?

Më tej sugjeroi: “Ndaj, ramë dakord me Qeverinë ta shohim problemin më gjerë, nga të gjitha

aspektet. Pra, jo thjesht si një problem bankar, por në gjithçka: si ekzekutohen kontratat; si

funksionon kolaterali; si merren vendimet gjyqësore. Kjo mund të na ndihmojë të identifikojmë

përfundimisht se ku qëndron problemi".

Përsa lexohet qartë, shefi i FMN-së adresoi pyetjen se,“Ku ta kërkojmë të keqen?”, duke mos i vendosur thjesht bankat apo drejtësinë të veçuara në fokusin e kësaj çështjeje, por duke e parë të gjithë kontekstin e faktorëve në mënyrë logjike dhe të lidhur reciprokisht, për të nxjerrë apo evidentuar saktë dhe objektivisht problemin real, në tërësi.

Po ato ditë, shefi i FMN-së, në një konferencë të përbashkët për shtyp, të cilën e mbajti në praninë e përfaqësuesve të qeverisë dhe Tuajën si përfaqësuesi më i lartë i Bankës së Shqipërisë, theksoi kërkesën se, “institucionet duhet të hartojnë një strategji për zgjidhjen e këtij problemi që frenon kreditimin”, duke e asociuar faktin e “nivelit të lartë të kredive problematike me dobësitë në fushën e ekzekutimit të kontratave”, dhe duke inkurajuar me sugjerimin se: “Ne

7


mirëpresim angazhimin e autoriteteve për të hartuar një strategji gjithëpërfshirëse, që adreson çështjen e kredive me probleme, me synimin për të përmirësuar mjedisin e kreditimit”.

Në të njëjtin sens të deklarimit të atypëratyshëm, ministri i Financave, por edhe Ju morët angazhimin “E ndërmarrjes së një strategjie të menjëhershme, plani-masash konkrete, nëpërmjet ngritjes së një grupi ndërinstitucional pune, në bashkëpunim me industrinë bankare, por edhe me autoritetet e tjera të vendit për adresimin dhe zgjidhjen e shpejtë të situatës problematike të krijuar”.

I nderuar z.Guvernator,

Megjithëse është i qartë angazhimi juaj i shprehur, por edhe ai qeveritar përsa më lart i cituar, duke u vetëpërfshirë paraprakisht si pjesëtar i një organizmi, i cili do duhet të pjesëmarrë në strategjinë që do të ndërmerret për të rregulluar situatën problematike të krijuar prej çështjes së “kredive të këqija”, Ju lutem pranoni edhe adresimet, analizën apo sugjerimet që mund të parashtrojë grupi i interesit që përfaqësoj në këtë drejtim.

Duke konsideruar faktin se: “Pikënisja e çdo platforme zgjidhjeje mbetet tek adresimi së bashku me referimin e saktë të problemit real, por edhe të burimit që e gjeneron atë..”, më pas, ne të gjithë bashkë do të mund të kuptojmë pozicionimin e të gjithë aktorëve të përfshirë në këtë proces si janë, ata: a) të drejtësisë;b) të sektorit bankar; c) atij ekonomik por d) edhe të faktorit politik, për të ndërtuar në përfundim dhe qartë: skenarin strategjik të përmirësimit të klimës kredituese në vend.

2. Panoramë e shkurtër fotografike, statistika të ecurisë së “kredive të këqija” në Shqipëri.

Vendi ynë si një demokraci e re që përqafoi të gjitha mekanizmat e ekonomisë së tregut të lirë që në fillim të viteve ‘90, përjetoi edhe fazën fillestare të njohjes me institucionet që mbledhin kursimet e publikut dhe ushtrojnë kreditin, të cilat janë bankat e nivelit të dytë.

Kreditë realisht filluan të jepen me një agresivitet të spikatur tregtar në fillim të viteve 2000’, porse në ato kohë duhet të pranojmë se kushtet e tregut ishin ende të paorientuara, por edhe bankierët së bashku me stafet e tyre kishin një mungesë të theksuar eksperience apo formimi profesional në këtë drejtim të ri.

Ecuria e kredidhënies vazhdoi në ekspansion për pothuajse një gjysmë dekade pa u shqetësuar për problematikën e feedback-ut apo të kthyeshmërisë së saj.

Adre

Deri në fnjë ndër Sipas të d

Me fillimIshte kohstatistikanjë lloj lqenë vetëkëqija”.

Në Maj 2kredisë s2011 arri260 milio

Natyrishtdrejtim spër vitin

Si u pëndërkomnë Evrop36.7%, d

3

0

5

10

15

20

25

30

20


fund të vitit vendet për tdhënave zyrt

min e vitit 2ha kur zërat a zyrtare, se:lokomotive ëm një vago

2010, niveli së dhënë. Sititi në 18.8%onë dollarë t

t që, kriza sa në vitin 202014 supozo

ërmend edhembëtare e klapë dhe Azi, mduke qenë k

.3

6.8

007 2008‐20

PR


2007, përpat’u marrë në tare niveli i k

008 deri në qeveritare t “Shqipëriae vogël e ek

on-lokomotiv

i tyre u rrit tuata në për

% dhe në dhjtë portofolit

e papranuar013 niveli zyohet se ky ni

e më lart, asifikojnë Shme rreth 23 %kështu vendi

12

009 2010

OGRES ION

2, Tiranë, Mobil

ara se ekonoreferencë pokredive të kë

Janar 2009ë asaj kohe

a nuk ishte pkonomisë bvë që tërhiq

në 12 % tërkeqësim vazetor 2012 ntërësor, gjith

r dhe e shtuyrtar i pranuivel është në

të gjitha thqipërinë si v% të të gjithi i parë në

18.8

2011

I I KRED IVE

le: +355676089890

omia të përfsozitive apo mëqija ishte v

ky nivel pëamplifikuanprekur nga allkanike”,

qte me shpej

ë kredive të kzhdoi pandaë 22.76 %,hmonë referu

uar ekonomuar arriti ne ë shifrën e pë

të dhënat svendin me n

hë portofolit rajon me dy

22.762

2012 2

E T Ë KËQ I JA

0 e-mail: kontakt@

fshihej nga kmodel në asp

vetëm 3.3 %

ësoi rritjen en një lajm tëkriza globaporse në të

jtësi një nga

këqija në rapalshmërinë eose e konveuar të dhëna

mike vazhdoi24.4 %. Ngërafërt rreth2

statistikore nivelin më ttë kredive të

yshimin e a

24.423

013 2014

A

@nchb.al, web: w

kriza e rëndëpektin e shly.

e menjëhersë çuditshëm ale dhe se pië vërtetë rezarkesë të ma

port me totae saj kur derertuar në vleave zyrtare.

i të shkaktoga të dhënat 23 %.

të instituciotë lartë të huë dhëna, pas

arsyeshëm se

4

www.nchb.al

ë, Shqipëria yerjes së kre

shme prej 6.të mbështetikërisht ajo zultoi se pasadhe me “kre

alin e portofori në fund tëerë në 1 mili

ojë rritje nëe sapopublik

oneve finanuave të pakths Kazakistane edhe stati

8

ishte edive.

.8 %. tur në ishte

skësh edi të

olit të ë vitit iard e

këtë kuara

nciare hyera

nit me stikat

9


zyrtare (por edhe ato bankare) janë gjithnjë një referencë që duhet marrë me rezerva, duke parë apo prekur realitetin ekonomik të vendit tonë.

Ajo që evidentohet qartë është krahasimi humbës që kemi me fqinjët si: Maqedonia që e ka nivelin e kredive të pashlyera në shifrën 0.9%, Bosnjë-Hercegovina me 5%, Serbia dhe Mali i Zi me pothuajse 6%, sikurse simotra jonë Kosova me një nivel më të ulët se këto shtete.

Duke qenë vendi i parë në rajon dhe i dyti në Azi dhe Evropë natyrisht që, kemi qenë objekt i shqetësimit të vazhdueshëm të Bankës Botërore, FMN-së dhe i BERZH-it, të cilët janë edhe organizmat që na ndihmojnë dhe suportojnë financiarisht për rritjen ekonomike, por edhe përkujdesen për rreziqet që i kanosen financave tona nga fenomenet negative, si ky i regresionit të kredive të këqija.


Në shfaqjen e fundit publike në Shqipëri shefi i FMN-së, z. Nadeem Ilahi, pasi e parashtroi, u

largua duke na lënë të gjithëve me shqetësimin pyetës:

3. Përse problemi i huave të pashlyera vazhdon të mbetet i tillë, edhe pas një sërë

masash të ndërmarra për uljen e tyre?

Duke u përpjekur të japim një kontribut modest analizues në lidhje me këtë pyetje, e cila natyrisht e ka një shpjegim arsyetues edhe pse jo tërësisht shterues do të parashtronim analizueshëm sa më poshtë vijon:

0 5 10 15 20 25

Shqiperia

Maqedonia

Bosnje Heregovina

Serbia

Mali I Zi

Niveli i kredive të këqija në disa vende të Rajonit

10


Referuar statistikave tepër domethënëse të sistemit bankar kur konstatimi i rritjes së nivelit të kredive të këqija në vetëm katër vite kapi shifra alarmante për ekonominë e vendit tonë, të cilat u pasqyruan drejtpërsëdrejti në jetën apo të ardhurat e popullatës, ndërkohë, apo për të njëjtën kohë këto humbje nuk i shkaktuan asfarepak vuajtje bankave tregtare, apo të emërtuarat si bankat e nivelit të dytë.

(Disa nga indikatorët kryesore të performancës bankare për të njëjtën periudhë 2008 - 2013)

Treguesit 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Asetet (%PBB)

76,7 77,5 79,7 84,6 89,4 91,1

Depozitat totale

(%PBB)

59,3 60,7 65,7 69,8 73,3 75,7

Kredi për

Ekonominë(%PBB)

36,5 39,3 39,5 42,5 42,7 41,8

Fitimi

(miliard lekë)

7,34 3,54 6,7 0,8 3,8 6,6

Burimi: Raportet vjetore të Albanian Association of Banks

Nuk kemi ende një raport vjetor për vitin 2014 nga Banka e Shqipërisë, por megjithatë, edhe ky

vit supozohet se shënon rritje të performancës bankare. Nga indikatorët e treguar në tërësi, janë

përmbledhur dhe selektuar disa prej tyre. Po veçojmë vlerën e kredisë së keqe për vitin 2014.

Nga të dhënat e sapo publikuara nga “Deklarata e Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e dytë

të vitit 2014”, supozohet se niveli i tyre është në shifrën e përafërt prej 23%.

Nga të dhënat zyrtare të publikuara nga raportet vjetore të AAB (Shoqatës së Bankave në

Shqipëri) lehtësisht evidentohet një nivel i lartë dhe me tendencë rritëse e kreditimit, çka tregon

një rritje të portofolit të kredive. Në këtë tendencë rritëse të kreditimit, edhe probabiliteti i

kreditimit të keq është i madh.

11


Ndërkohë, shihet një tendencë rritëse e depozitave, të cilat nënkuptojnë rritje të shkallës së

likuiditetit, madje, sipas raportit shpesh kanë kaluar edhe pragun minimal të kërkuar nga

Autoriteti Mbikëqyrës. Paralelisht edhe fitimi ka ecur me të njëjtat ritme.

Pra, gjatë katër viteve të fundit, performanca bankare rezulton të jetë sinjifikative dhe pozitive.

Të dhënat janë përzgjedhur në tabelë të shprehura në terma relative në krahasim me Produktin e

Brendshëm Bruto, me qëllim që të dalë në pah impakti tek ekonomia.

Krahasuese për kreditë e këqija si pjesë e portofolit të kredive në Shqipëri dhe Rajon

Megjithëse vlera e keqe e kreditimit vazhdon të mbetet e lartë dhe si rrjedhojë edhe

provigjionimi për këtë kosto vazhdon të jetë po i tillë, përsëri fitimi neto i sektorit bankar për të

njëjtën periudhë rezultoi në shifra të kënaqshme, kjo e vërtetuar edhe statistikisht nga të dhënat

zyrtare të publikuara nga vetë këto institucione financiare.

4. Por si arrihet kjo? Ku transferohen kostot e humbjeve të kreditimit “të keq”?

Qershor 2014 Mars 2014 Qershor 2013

Kredi në ekzekutim (në

raport me portofolin e

kredive)

19,2%

Detyrimi në urdhër

ekzekutimi (TOTAL,

miliard lekë)

107,9

Detyrimi për subjektet

private (si pjesë e

detyrimit total)

74%

Detyrimi për individë(si

pjesë e detyrimit total)

26%

Detyrimi i mbledhur (në

raport me detyrimin e

urdhëruar )

27,4% 26,4% 19,6%

SHQIPËRI

RAJON

Kreditë e këqija (2014)

23%

5%‐10%

12


Ato/bankat, me sa mund të supozohet dhe del qartë, arritën t’i transferojnë humbjet (ku?) diku

brenda sistemit të tyre dhe pikërisht te klientët e tyre (tek ata të rregulltit), nëpërmjet mekanizmit

të rritjes së interesave për kreditë ekzistuese.

Ky rezulton të jetë i vetmi shpjegim logjik dhe ekonomik po ta marrim të mirëqenë faktin se, bankat që ushtrojnë aktivitetin e tyre tregtar sot në Republikën e Shqipërisë operojnë nën një liri absolute dhe të përkorë veprimtarie, përsa i përket ndryshimit të mundshëm po aq sa të realizueshëm të normës së interesit të kredive, përkundrejt kontratave që kanë lidhur me klientët e tyre.

Praktika e normës së ndryshueshme të interesit zbatohet nga pothuajse të gjitha bankat e nivelit të dytë me të njëjtën frymë dakordësie financiare, duke dalluar nga njëra-tjetra vetëm nga formulimet që i veshin sanksioneve të këtij lloji, pasi thelbin e përfitimit e përçojnë tek klientët - të gjitha njëlloj.

Një fakt interesant që përligj 100% përkujdesjen e bankave në drejtim të sigurisë së tyre financiare në kuptimin e ruajtjes nga çdo e papritur që do të cënonte progresionin e fitimit është edhe investimi që ato kryejnë dhe po vazhdojnë ta kryejnë sot vetëm në bono thesari, të cilat janë praktikisht investime njëqind për qind të sigurta, përpos apo kundër nevojës së dëshpëruar të ekonomisë sonë private (biznesit dhe individit) për të gjeneruar fonde nga investimet bankare.

Por dukshëm vitet e fundit dhe pikërisht vitet e “krizës së kredisë së keqe” bankat po zgjedhin një alternativë investimi më shumë më pak rrezik, apo me rrezikun pothuajse zero: atë të investimit vetëm në drejtim të titujve qeveritarë. Rezultati i pritshëm sipas kësaj qasje të institucioneve bankare është natyrisht: rrezikimi permanent i rritjes ekonomike të vendit tonë.


Gjetjet e kësaj analize të lehtë statistikore më shumë se financiare, të parë nga këndvështrimi

përmbarimor Ju mundeni t’i elaboroni shumë më gjerë, nëse vendosni t’i konsideroni si pikënisje

apo orientim të një fillim-analize më zbërthyese apo të detajuar.

Nëse Ju vendosni të kryeni apo ndërmerrni një analizë më strikte, profesionale dhe të thelluar për

këtë problem të ekonomisë shqiptare, sigurisht që do të gjeni edhe rrënjët e vërteta të saj.

Eksperienca e profesionit të përmbaruesit gjyqësor na ka vendosur shpesh në pozicionin

“demaskues” përballë mjaft problematikash, të cilat shpresojmë që pasi t’i prezantojmë do të

duhet të konsiderohen edhe nga Ju, si autoriteti më i lartë mbikëqyrës i sistemit bankar.

13


Megjithëse njihet nga të gjithë deviza e mirënjohur bankare se: “Një kredi e dhënë mirë është një

gjysmë kredi e kthyer!”,ne kemi hasur me dhjetëra apo qindra raste huadhëniesh me shkallë

garancie pothuajse inekzistente; kolaterale fiktive; shoqëri tregtare të falimentuara apo në kufijtë

e anonimatit tregtar.

Mungesa të garancive reale dhe mungesa të garancive të arsyeshme për një likuiditet të marrë

nga bankat prej shumë kredimarrësve, së bashku me mungesën e informacionit të përshtatshëm,

apo të specializuar mes termash të ngatërruara juridiko-financiare, gjejnë shpalosjen më të mirë

njohëse te proceset përmbarimore të përditshme.

5. Vazhdim i Strategjisë së amendimeve ligjore apo vëmendje ndaj mirëmenaxhimit të

portofolit të kredive nga vetë institucionet bankare?

Nisur edhe nga referencat statistikore, shihet qartë se niveli i kredive të këqija në Republikën e Shqipërisë është rritur ndjeshëm dhe vazhdon të njëjtën tendencë, çka përbën një kërcënim real edhe për stabilitetin e tërë sistemit bankar në përgjithësi.

Shkaqet, të cilat kanë shkaktuar rritjen e numrit të kredive të këqija kryesisht identifikohen me krizën ekonomike që ka përfshirë në përgjithësi sipërmarrjen private, por sigurisht, nuk duhet të harrojmë këtu edhe keqmenaxhimin që i është bërë portofolit të kredive nga vetë institucionet bankare.

Përsa i përket keqmenaxhimit mund të sjellim plot raste, kur kemi konstatuar se kreditë bankare janë akorduar, pa siguruar garancitë e mjaftueshme ligjore: hipotekat, pengjet apo dorëzanitë për kredimarrësit.

Por, një fakt më i fortë është se: vetë institucionet bankare shpeshherë janë treguar neglizhente dhe nuk i kanë ndjekur në kohë rastet e kredive problematike, duke i kthyer ato në potencial për të shtuar numrin e të ashtuquajturave kredi të këqija.


Në vitet e fundit, për t’i dhënë subjekteve bankare garanci dhe mundësi ligjore, që të rikuperojnë në mënyrë sa më të shpejtë dhe pa pengesa, detyrimet që burojnë nga kreditë me probleme, janë ndërmarrë një sërë masash me iniciativën e tyre, sikurse edhe janë kryer një sërë amendimesh ligjore, si në Kodin e Procedurës Civile, ashtu edhe në akte të tjera ligjore e nënligjore që prekin veprimtarinë e bankave apo procesin e ekzekutimit të detyrueshëm.

Ndryshimet në paketën ligjore të kryera në lidhje me procesin e ekzekutimit të detyrueshëm, të sinkronizuara edhe me shfrytëzimin e mundësive që ofronte tashmë shërbimi përmbarimor

14


gjyqësor privat, do të ofronin një mjet shumë efikas, për të ulur ndjeshëm peshën e kredive të këqija në sistemin bankar.

Një proces ekzekutimi i shpejtë dhe me sukses do të parandalonte mundësinë e degradimit të kredive me problem - në kredi të këqija; por përsëri niveli i tyre rritet pa ndalim.

Suksesi i pritshëm i këtyre lëvizjeve strategjike ka qenë në fakt një dështim. “Kreditë e këqija” kanë evoluar rritjen e tyre dhe kjo është evidente. Në opinionin e shumë juristëve, jo vetëm përmbarimorë, ky dështim ka ardhur si pasojë e iniciativave të nxituara dhe të pamenduara ligjore, të cilat kanë ardhur vetëm nga një zë mono-juridik, ai bankar.

Asnjë grup tjetër interesi nuk ka dhënë mendim apo kontribut në gjithë këta vite në këtë drejtim. Madje, ekzekutorët përmbarimorë, ata që do të implementonin ndryshimet ligjore, janë përjashtuar çuditërisht (apo qëllimisht) totalisht nga ky proces, i cili edhe sot paraqitet si një përpjekje progresiste në lehtësim të situatës së krijuar.

Dhoma Kombëtare e Përmbaruesve Gjyqësorë Privatë, që në krijimin e saj, në tetor 2010, nuk ka marrë pjesë në asnjë takim konsultativ dhe nuk ka dhënë asnjë mendim të pranuar juridik në lidhje me amendime të ndryshme të transformuara në legjislacionin e sotëm i detyrueshëm për respektim. Dhe ndodhi që:

5.1. Amendimet apo “penicilinat” ligjore nuk e shëruan sistemin bankar, por gjallëruan më tepër “kreditë e këqija”.

Më poshtë do të paraqesim një listë me mundësi të kërkuara nga operatorët e sistemit bankar dhe të ofruara me bujari nga legjislatori, duke favorizuar me armë ligjore këtë grup interesi, porse sërish nuk është arritur ulja e peshës negative që rëndon mbi subjektet bankare të barrës së këtyre kredive të këqija, përkundrazi ajo është rritur.

Madje, edhe sot kërkohen strategji zgjidhëse apo ndryshuese të situatës pikërisht në këtë drejtim: Propozime amenduese dhe ligjvënie miratuese!

Por kjo devizë e gabuar jo vetëm që nuk është strategjike për përmirësimin e situatës së krijuar, por nëpërmjet ilustrimeve të faktuara si më poshtë vijon, tregon se amendimet ligjore nuk kanë shëruar asfarepak sistemin bankar nga e keqja e “kredive të këqija”.

Për të ndihmuar sistemin bankar gjatë viteve të rendimit nga “kreditë e këqija” u kryen këto amendime, ndërhyrje dhe ndryshime ligjore të kërkuara nga operatorët bankarë të përfaqësuar nga AAB (Shoqata Shqiptare e Bankave): Shtesat dhe ndryshimet në Kodin e Procedurës Civile (lidhur me ekzekutimin e

kolateralit) me të gjitha propozimet direkte të ofruara nga AAB, u miratuan ne Kuvend me ligjin nr.10052 datë 29.12.2008, duke i dhënë mundësi sistemit bankar të hyjë në një fazë të re procedurash ekzekutimi të detyrueshëm me kosto shumë të ulët. Ligji krijoi

15


premisa direkte për reduktimin e rrezikut që shoqëronte kreditë bankare (veçanërisht ato hipotekore), duke ndikuar në zvogëlimin e faktorit të rrezikut në përgjithësi dhe normave përfundimtare të interesit, që do të paguheshin nga klientët e bankave, në veçanti.

Në tetor-dhjetor 2010 spikati pamundësia qeveritare për të kryer një ndryshim në Ligjin

Nr. 8438, datë 28.12.1998 “Për Tatimin mbi të Ardhurat”, ku në Nenin 25 “Mbi rezervat ligjore për bankat dhe kompanitë e sigurimeve”, provizionet për kreditë e humbura në përputhje me SNRF-ishte parashikuar të mos mbeteshin shpenzime të zbritshme. AAB (Shoqata e Bankave) pas një lobimi të fortë kundërshtues arriti të rrëzojë iniciativën e Ministrisë së Financave të asaj kohe.

U arrit të ndikohej direkt në ndryshimin e Ligjit “Për regjistrimin e pasurive të

paluajtshme”, ku propozimet në lidhje me fondin e garancisë, procedurën e bllokimit (pezullimit) si dhe hipotekën ligjore, u morën tërësisht në konsideratë dhe në 21 mars 2012 Parlamenti shqiptar miratoi ligjin e ri, i cili solli epërsi të dukshme në funksionalitetin e Zyrës për Regjistrimin e Pasurive të Paluajtshme, në dobi të interesit bankar.

Ndryshimet në Mars 2011 dhe 2012 në Ligjin “Për disa ndryshime në Ligjin nr. 9917 të

datës 19.05.2008 “Për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimin e terrorizmit” patën gjithashtu, ndikimin e propozimeve të AAB (Shoqata Shqiptare e Bankave). Megjithëse fryma e ligjit 9917 nuk ishte që t’i penalizonte subjektet, por që t’i ndërgjegjësonte ato për t’i patur partnere/partnerë në luftën kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit, ndërhyrjet për mosrritjen e masave penalizuese të subjekteve financiare bankare ishin evidente. Ndryshimi nga “në përqindje me vlerë fikse në marzh minimal dhe maksimal” i sanksioneve administrative, paçka se formalisht u paraqit si propozim nga ligjvënësit, shkuan për shtat të lobimit bankar, të cilët kërkuan “mosarkëtimin në përqindje me transaksionet e paraportuara” në lidhje me detyrimin e këtyre subjekteve në kuadër të “vigjilencës së duhur apo të zgjeruar” që kërkonte ky ligj.

Më 18 Prill 2013, Kuvendi i Republikës së Shqipërisë miratoi ligjin Nr. 122/2013 “Për

disa ndryshime në Kodin e Procedurës Civile të Republikës së Shqipërisë”. AAB u përfshi direkt dhe fuqishëm në procesin e hartimit, konsultimit, dhe propozimeve direkte mbi projekt-ndryshimet e paraqitura nga Ministria e Drejtësisë, duke lobuar në Ministrinë e Drejtësisë së asaj kohe, pa asnjë alternativë oponence ligjore. U ndryshuan nenet 511/1, 517, 564, 577, 609, 610, 611 dhe 615 të K.Pr.Civile, të cilët kishin të bënin direkt me ekzekutimin përmbarimor. Këtu spikati ndryshimi ekzemplar i nenit 517 ku ligjvënësit shqiptarë votuan në interes të institucioneve kredidhënëse, duke u pajtuar me citimin e nenit: “Me kërkesë të debitorit Gjykata e Shkallës së Parë të vendit të ekzekutimit, në raste të veçanta, duke marrë parasysh gjendjen pasurore të debitorit ose rrethana të tjera të çështjes dhe pasi të dëgjojë kreditorin, mund të shtyjë afatin e ekzekutimit të detyrimit në të holla ose të ndajë këtë detyrim në këste, përveç rasteve, kur ky detyrim rrjedh nga një akt për dhënien e kredisë bankare.”

16


Referuar këtij neni: asnjë gjykatë shqiptare nuk ka më fuqi juridike të vlerësojë, por as të disponojë nëse i kërkohet, mbi gjendjen e kredimarrësve shqiptarë, edhe sikur ata të jenë në pozita të faktuara ekstreme apo madhore pamundësie, pasi kjo e drejtë tashmë pengohet me ligj.

Më 28 Dhjetor 2013, Kuvendi i Republikës së Shqipërisë miratoi ligjin Nr. 177/2013 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 8438, për tatimin mbi të ardhurat”. Një ndryshim i rëndësishëm në këtë ligj, që ndikonte drejtpërdrejt veprimtarinë bankare ishte ndryshimi sipas të cilit rezervat e krijuara nga bankat për provigjionimin e kredive do të njihen si shpenzime sipas standardeve të SNRF/SNA.

Si edhe shihet nga të dhënat e mësipërme në pak vite është amenduar një sasi e rëndësishme ligjesh materiale dhe procedurale, vetëm me iniciativë propozuese të AAB, e cila në sferën e lobimit ka sjellë një risi, kur ka arritur të “vjelë” miratimin e më shumë se 90% të propozimeve të saj, porse në përmirësimin e situatës së “kredive të këqija” ka sjellë një rezultat në të kundërt të kësaj përqindjeje.

E njëjta kulturë propozim-ndryshimi është vërejtur edhe në aktet nënligjore që kanë të bëjnë me ekzekutimin e detyrueshëm, ku më i spikaturi lobim-ndryshim-miratim e më pas rrëzim ishte edhe Udhëzimi i ministrit të Financave dhe ministrit të Drejtësisë me Nr. 1665/1, datë 05.03.2014 “Për përcaktimin e tarifave përmbarimore dhe shërbimet e miratuara nga shërbimi përmbarimor privat”, i cili kërkoi-ndryshoi-paralizoi për pothuajse 4 muaj (2014) parimin funksional të shërbimit përmbarimor gjyqësor, por edhe vetë ekzistencën e tij, duke e kthyer përkohësisht në një shërbim collection, i cili nuk njihet ende ligjërisht në Shqipëri dhe ku tarifa përmbarimore u tentua, provua dhe po kështu për shumë pak kohë u shndërrua në tarifë suksesi. Ky udhëzim u rrëzua si i paligjshëm nga Gjykata Administrative e Apelit në datë 18.06.2014.

6. Roli mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë në parandalimin e ndjekjes me vonesë të kredive të kategorizuara si “të humbura”.


Mbrojtja e interesave të përbashkëta të të gjithë klientëve bankare edhe kur këta kthehen në statusin “debitorë”, mbetet dhe duhet të jetë një synim aktiv i autoritetit shtetëror, pasi është pikërisht ky autoritet garantori i fundit i gjendjes juridike të subjekteve të tij.

Autoriteti shtetëror, i cili në rastin konkret është Banka e Shqipërisë, mban si rolin e kontrollit apo mbikëqyrjes shtetërore, por edhe atë të zhvillimit të aktivitetit ekonomik në tërësi.

Sigurisht që, periudha e “kredisë së keqe” kërkon që ky rol të jetë më mbikëqyrës dhe më i rreptë në të gjitha drejtimet që do të ndihmonin strategjinë e ardhshme të reduktimit të tyre. Ky rol do të duhet të projektohet, gjithashtu, edhe në drejtim të forcimit të infrastrukturës ligjore për këtë

17


qëllim, duke forcuar kuadrin rregullativ të parandalimit apo menaxhimit të rrezikut të kredive të tilla nga bankat e huaja që operojnë edhe në vendin tonë.

E vetmja rregullore që trajton sot rrezikun e kredisë nga bankat është rregullorja Nr. 62 "Për Administrimin e rrezikut të kredisë nga bankat dhe degët e bankave të huaja", ku nenet 11 dhe 17 të saj, janë edhe parashikimet e vetme rregulluese për afatin e ndjekjes së kredisë deri në fshirjen e saj. Në nenin 11 referohet edhe kufiri maksimal i 180 ditëve, për kreditë që konsiderohen “të humbura”.

Ndërsa në pikën 4 të nenit 17 të kësaj rregullore parashikohet edhe fshirja e “kredive të humbura” nga bilanci, por për këtë nuk përcaktohet saktë ndonjë afat kohor, i cili u lihet në diskrecion këshillave drejtues të bankave tregtare, porse nuk do duhet të mbahen më shumë se 3 vite, me përjashtim kur banka çmon se ka mundësi efektive të shlyerjes së kredisë.

6.1 Por çfarë po ndodh sot me ndjekjet e kredive të kategorisë “të humbura”, apo me vlerat e ndryshueshme/shtuara të detyrimeve edhe përgjatë një procesi përmbarimor? Përse fillimi i një procedure ekzekutuese përmbarimore nga shumë kreditorë - banka kërkon shpesh edhe vite kohë?

Rasti A.Sula vs Raiffeissen Bank është emblematikë për të ilustruar, faktuar dhe vlerësuar për problematikën shumë shqetësuese që shfaqin “vlerat e ndryshueshme apo të shtuara të detyrimeve”, të cilat sot janë kthyer në një fenomen pothuajse i ligjëruar bankar, i cili u “implementua” vitet e fundit edhe nga një pozicionim i pasigurt i operatorit përmbarimor (shtetëror apo privat), por më shumë, duke i shpëtuar vigjilencës mbikëqyrëse të Bankës së Shqipërisë.

Me qindra debitorë të çdo lloj kategorie kredimarrësish gjenden sot përballë vlerave të shtuara të detyrimit, për shkak të aplikimit të interesave dhe penaliteteve, si pasojë e kalimit të një kohe të gjatë që nga momenti i mospërmbushjes dhe deri në momentin e fillimit të procedurës përmbarimore ekzekutive.

Por nga praktikat e shumta përmbarimore janë evidentuar raste edhe më problematike se ato, si p.sh:

a) “kur koha e kaluar (mbajtja pezull e titullit ekzekutiv) që nga momenti i konstatimit të mospërmbushjes së detyrimit deri në momentin e kërkesë/lëshimit të urdhrit të ekzekutimit apo fillimit të procesit përmbarimor, mund të llogaritet edhe me vite të tëra”, apo

b) “kur ky “harrim” për penalizim faktohet se ka ndodhur edhe për rastet kur urdhrat e ekzekutimit janë marrë/administruar, por që janë mbajtur me vite pa u dërguar për ekzekutim të detyruar pranë subjekteve përmbarimore”.

K

Dv3

V0n

Vspm

Adre

6.2 Njëdet

Kredia e përfitu

Detyrimi me vvërtetimit të R3202 Akt, Datë

Vlera e detyrim05.07.2013 me një kreditor tjet

Vlera e detyriipas “Kërkesë

protokolluar ngme nr. 02 prot,

vl


ë rast tipik tyrimi pikër

uar me Kontrat

vonesë i debitRaiffeisen Bankë 09.06.2011

mit të konfirmuanë të Shkres

tër” Tranzit” Sh

mit e kërkuarë për Vënie nga Shoqëria e datë 3.12.2014

lera e detyrim

0.00

500,000.00

1,000,000.00

1,500,000.00

2,000,000.00

2,500,000.00


është ai i derisht nga ky

të Kredie, datë

torit në datë 2k sipas Urdhri

uar nga kreditosës “Njoftim pëh.a

r nga kreditornë Ekzekutim Përmbarimit “

4

vlera ng

it 866,4

2, Tiranë, Mobil

ebitorit A. Sy fenomen.

25.09.2009

25.04.2011, siit Ekzekutues

ori i parë në Dër kalim kredie

ri “Tranzit” SDatë 2.12.20

“Corrector” sh

a kredia

424.90

le: +355676089890

Sula vs Rai

866,424

ipas Nr.

1,152,04

827,710

247,621

Datë e te

1,964,83

827,710

554,13811,780 A

Sh.a 14” .p.k

2,211,92

detyrimi mvonese I deb

25.04.201

1,152,041.

0 e-mail: kontakt@

iffeissen Ban

4.9 LEK

41.83 ALL (tot

0.32 ALL (Prin

.2 ALL (Intere

33.19 ALL (tot

0.32 ALL (Prin

8.26 ALL (InteALL (Shpenzim

27 ALL (total)

mebitorit11

vlene Tra

.83 1

@nchb.al, web: w

nk, të cilit i

tal)

ncipal)

esa) + 76,710.3

tal)

ncipal)

eresa) + 571,2me ligjore)

ra e konfirmuamom kalimi tenzit, 05.07.201

1,964,833.19

www.nchb.al

i është dyfis

31 ALL (Kama

204.61 ALL (P

arek13

vlera e Tranzit

veekz02.

2,2

18

shuar

atëvonesa)

Penalitete)+

kerkuar ngat ne mom eenies nezekutim12.2014

211,927

19


Sipas këtij shembulli (tabela&grafiku) brenda harkut kohor të tre viteve vihet re qartë një rritje drastike dhe e dyfishuar e vlerës së detyrimit në ngarkim të debitorit A.Sula, i cili fillon rritjen progresive që nga dalja në vonesë e tij deri në momentin e vënies në ekzekutim të detyrimit në një operator përmbarimor.

Ndërsa po t’i referohemi thjesht kredimarrësit A.Sula, apo vlerës së kredisë fillestare që ka marrë fillimisht, konstatohet se brenda pesë viteve ka një trefishim të vlerës së shtuar dhe të shumëfishuar të detyrimit.

Në rritjen e kësaj vlere detyrimi ndaj kredimarrësit konsumator “Sula” ka kontribuar me marrjen pjesë apo të “pjesës” së tij edhe një “operator factoring”, i cili përveçse ka marrë tagrat e kontestuara të kreditorit zëvendësues, e ka kthyer praktikisht debitorin A.Sula në fenomenin “Sula”.

6.3 Fenomeni “Sula” po evidentohet gjerësisht në praktikat përmbarimore në qindra raste të tjera dhe ky është një shqetësim, i cili do të duhet të marrë menjëherë vëmendjen Tuaj mbikëqyrëse.

Sigurisht që kjo rëndesë e pozitave të debitorit shqiptar, cënon rëndë të drejtat e tij themelore dhe njëkohësisht i kthen rastet (kreditë me probleme) në të pashpresa për t’u përmbushur, jo vetëm nga vullneti apo mundësitë e vetë debitorëve, por edhe të organeve të specializuara për ekzekutimin e detyrimeve si janë edhe përmbaruesit gjyqësor.

Në vlerësimin tonë, fenomeni “Sula” nuk duhet të lejohet të vazhdojë të prekë gjithë sistemin bankar. Kjo për vetë pasojat e pariparueshme që sjell ai, ku kredimarrësit që kthehen në debitorë dhe debitorët që betonohen si të tillë, brenda një rrethi vicioz me progres shifrash detyrimi arrijnë të prekin në fund rezultatin e vetëm – atë të “dënimit” apo penalizimit të rëndë social.

Ndërkohë që, vetë imazhi i sistemit bankar bie në nivelet e një perceptimi jopozitiv publik, ku vetë misioni bankar humbet kreditet e fituara nga puna e respektuar ndër vite.

Po kaq i rëndësishëm për rastin “Sula”, është edhe mesazhi që jep ai në publikun e gjerë. Nevoja imediate për kredimarrje e konsumatorëve shqiptarë do të duhet të shoqërohet edhe me këndvështrimin e elementit social, po aq sa edhe human kur përcaktohen politikat e interesave bankare.

Këto interesa do të duhet të jenë të pranueshme, të besueshme, po aq shumë sa ato të reklamave televizive, sepse interesat realisht të pranueshme, do ndihmonin në të vërtetë si atë që e merr kredinë edhe atë që e jep, d.m.th. bankën; sepse për bankën të ardhurat për interesat përbëjnë fitimin kryesor të saj.

Në të kundërt, interesat e larta me qëllime spekulimi dhe ireale (si në rastin konkret), të cilat rriten dhe rriten artificialisht në progresion apo në formën e fajdeve, nuk do bënin gjë tjetër veçse do të rrënonin përfundimisht kredimarrësin, apo besimin e tij, si rastin A.Sula, i cili sot,

20


megjithëse një qytetar korrekt në marrëdhënie shembullore pune publike, nuk ka asnjë mundësi reale për mbijetesë.

Rasti “Sula”, ashtu si qindra apo mijëra raste të tjera ngrenë edhe pikëpyetje të tjera në lidhje me kreditorët bankarë apo kontributin e tyre në shtimin e “kredive të këqija”, po të konsiderojmë parimin se: “çdo kreditor, ka në dorën e tij mundësinë reale për të filluar në kohë një proces ekzekutues përmbarimor”.

Shërbimi përmbarimor është shpesh“dëshmitar-bashkëpunëtor” i çështjeve kur këto mundësi neglizhohen me dashje apo nga pakujdesia prej kreditorëve bankarë apo më së shumti e institucioneve financiare jobankare, kur rastet e tyre mbërrijnë të vonuara për ekzekutim te subjektet përmbarimore; dhe këto vonesa janë me muaj, apo vite..., të cilat mbikëqyrja e Bankës se Shqipërisë do të duhet t’i verifikojë në frymën respektuese të Rregullores së saj për "Për Administrimin e rrezikut të kredisë nga bankat dhe degët e bankave të huaja".


Është rasti të përfshihet edhe vlerësimi se bashku me vëmendjen Tuaj, pasi të informoheni në lidhje me mosmarrëveshjen aktuale e AAB dhe DHKPGJP në lidhje me aplikimin e vlerës së ndryshuar të detyrimit përgjatë zhvillimit të një procesi përmbarimor.

7. Kazusi i marrëdhënies përmbarues - bankë në kuadrin e vlerës së ndryshuar të detyrimit.

Pozicioni aktual i trupës përmbarimore, i cili është shprehur edhe në një direktivë orientuese dhe

unifikuese, të cilën Dhoma Kombëtare e Përmbaruesve Gjyqësorë Privatë e ka nxjerrë për gjithë

shërbimin privat është se: “Përmbaruesi Gjyqësor nuk mund të ekzekutojë vlera të reja

detyrimi, përveçse vlerës përfundimtare të titullit të ekzekutimit për të cilin urdhri ka dalë si

vendim ekzekutues”, në kundërshtim të pretendimit bankar për vazhdimin e ekzekutimit

përmbarimor me praktikën e “vërtetimeve të ndryshueshme (rritëse) të detyrimeve ku

debitorëve përgjatë procesit do të duhet t’i ekzekutohen edhe interesat apo penalitetet e

përllogaritura pas datës së lëshimit të urdhrit të ekzekutimit”.

Llogaritja e interesave dhe penaliteteve pas datës së lëshimit të urdhrit të ekzekutimit nuk ka

ende një zgjidhje përfundimtare apo të unifikuar nga ana e legjislacionit aktual, por këto vakume

ligjore nuk mund të lejohen të shfrytëzohen në favor të palëve kreditore, duke cënuar ndjeshëm

interesat e palëve debitore. Rezultati? Rëndim social dhe i padrejtë i pozitës financiare të

21


debitorëve popullorë, të cilët edhe pa këtë cënim janë shumë të prekur, si u pa edhe në rastin

“Sula”.

Sanksionimi me ligj i akteve të kredisë bankare si titull ekzekutiv, neni 510/d K.Pr.Civile i ka

vendosur subjektet-banka në një pozicion më të favorshëm në krahasim me huadhënësit e tjerë.

Por, edhe pse i ka njohur atributin e veçantë sistemit bankar, duke e specifikuar taksativisht si

titull ekzekutiv, K.Pr.Civile nëpërmjet filtrit të organit gjyqësor, parashikon lëshimin e urdhrit

ekzekutiv. Është pikërisht dhe vetëm një urdhër ekzekutimi akti që inicion procesin e

ekzekutimit të detyrueshëm dhe investon shërbimet e përmbarimit gjyqësor, pasi ka konstatuar:

Një detyrim përfundimtar; të plotë, të kërkueshëm, të saktë dhe të përcaktuar.

Vetëm me lëshimin e urdhrit të ekzekutimit dhe vetëm gjykata konkludon që kemi të bëjmë me

një detyrim përfundimtar të debitorit. Përmbaruesi gjyqësor në këtë moment, me kërkesën e

kreditorit, ka të drejtë të fillojë procedurën e ekzekutimit në bazë dhe për llogari të urdhrit dhe

disponimit të gjykatës, si mekanizmi bazë i gjithë procesit ekzekutues.

Këtu ka lindur edhe debati juridik apo kontradikta aktuale mbi larmishmërinë e vërtetimeve të

detyrimit që dërgohen nga bankat kreditore përgjatë një procesi përmbarimor, ndërkohë që, një

urdhër ekzekutimi është lëshuar dhe përmbaruesi duhet ta zbatojë atë me përpikmëri.

Jurisprudenca kushtetuese ka nënvizuar faktin që, “parashikimi në ligj i lëshimit të urdhrit të

ekzekutimit, sipas kërkesës së subjektit bankar, me qëllim shlyerjen e shpejtë të kredisë ka pasur

për qëllim të sigurojë ekuilibrin e nevojshëm midis interesit publik nga njëra anë, si edhe

respektimit të të drejtave të individit nga ana tjetër”.

Po kështu, kreditorët kanë të drejtë të referohen në parimet e K.Civil, ku palët kontraktore referuar kontratave të kredimarrjes, mospagimin e kamatave e quajnë mospërmbushje thelbësore të detyrimit.

Për këto raste Kodi ynë Civil nuk ka përcaktuar ndonjë kufi maksimal të kamatave të lejuara, siç parashikojnë legjislacione të vendeve të tjera. Kodi ynë Civil është shumë demokratik në këtë drejtim dhe ka pranuar parimin e lirisë së plotë të kontraktimit sipas rregullave të tregut apo vullnetit të palëve kontraktore. Ky është një qëndrim shumë parimor dhe më i drejti i mundshëm,

22


por nga ana tjetër, ai i referohet një marrëdhënieje ku duhet të respektohen “rregullat e lojës” dhe ku liria e kontraktimit nuk do të thotë se është e kundërta e saj.

Duke qenë se dispozitat e pjesës së posaçme të Kodit Civil, nuk parashikojnë cakun maksimal të lejuar të kamatave, atëherë bëhet më tepër i domosdoshëm referimi në dispozitat e përgjithshme parimore lidhur me natyrën ekonomike të detyrimit dhe korrektesës së pjesëmarrësve në të.

Sipas nenit 422 te Kodit Civil, “Kreditori dhe debitori duhet të sillen ndaj njëri -tjetrit me korrektesë, me paanësi dhe sipas kërkesave të arsyes”.

Përmbajtja e kësaj dispozite dhe e atyre që përcaktojnë kushtet e përgjithshme të kontratave të çon në përfundimin se edhe liria e kontraktimit nuk është absolute, por ajo mund “të kufizohet” edhe nga disa faktorë ekonomikë e moralë, injorimi i të cilëve do të sillte një mungesë të theksuar proporcionaliteti, apo dëmtim të shpërpjesëtuar të interesave të palës kontraktuese (debitore), gjë që nënkupton se vullneti /pëlqimi i kësaj pale nuk ka qenë krejt i lirë.

Nga praktikat përmbarimore faktohet qartë se, vlerat e ndryshuara dhe të shtuara të detyrimit jo vetëm nga institucionet bankare, por më së shumti të atyre jobanka, kapin vlera tejet të rënduara dhe krejtësisht të paarsyeshme për debitorët edhe kur një proces ekzekutues përmbarimor është duke u zhvilluar.

Këto kushte kanë sjellë edhe pozicionimin unifikues dhe orientues (në vleresimin tonë) ligjor të shërbimit përmbarimor gjyqësor privat, për të mos vazhduar të ekzekutojë mbi “vlerat e ndryshueshme të detyrimit” përgjatë një procesi përmbarimor pasi ka dalë një urdhër ekzekutimi dhe ka filluar procesi ekzekutues, jo vetëm për arsye të “moralit kontraktor”, por më shumë për respektimin e parimeve apo të detyrimit ligjor. Për këtë orientim, sigurisht, kërkojmë edhe vlerësimin e gjykimit tuaj si autoriteti qëndror që mbikëqyr dhe orienton gjithë sistemin bankar.

8. Shërbimi i Përmbarimit Gjyqësor Privat si kontribues frenues i rritjes së kredive të këqija në Shqipëri.


Ne si grup interesi kohët e fundit po konstatojmë me shqetësim një prirje të përgjithshme për të shpërndarë një përgjegjësi morale, por edhe ligjore në lidhje me situatën e “kredive të këqija” në Shqipëri, larg të vërtetave të provueshme apo fakteve të prekshme ku shërbimi përmbarimor po përfshihet në tërësi jo si mekanizëm suksesi, duke synuar madje, edhe gjetjen e strategjive apo alternativave zgjidhëse larg tij.

Të dhënat zyrtare tregojnë se, për rreth katër viteve të ekzistencës të shërbimit përmbarimor gjyqësor privat shqiptar, është zhvilluar një punë kolosale dhe ka pasur me qindra procese përmbarimore të nisura dhe të përfunduara me sukses, brenda një kohe shumë të shkurtër.

23


Madje, vetë kreditorët bankarë, në vitin e parë dhe të dytë të ekzistencës se tij (Tetor 2010/2011-2012) janë shprehur me superlativa në lidhje me suksesin e arritur në mbledhjen e detyrimeve nga shërbimi përmbarimor gjyqësor privat, si rrjedhojë e bashkëveprimit të ri, i cili u quajt përveçse i suksesshëm, por edhe risi.

Por, megjithëse një punë e palodhur dhe e suksesshme nga shërbimi përmbarimor gjyqësor privat, sërish nuk u arrit të mbushet gropa e thellë e krijuar nga kreditë e këqija bankare, të cilat duket se nuk po pakësohen.

8.1/ Nisur nga këto fakte me të drejtë lindin pyetjet: Cilët faktorë, apo kush po kontribuon direkt në shtimin e këtyre kredive të këqija në Republikën e Shqipërisë…dhe a është Shërbimi i Përmbarimit faktor ndihmues apo frenues-pozitiv në këtë drejtim?

Në përgjigje të pyetjeve sa më sipër do të duhet të kemi parasysh faktin se detyrimet që rrjedhin nga “Kontratat e Kredive dhe/ose Huave Bankare” janë të garantuara më së miri dhe njihen nga ligji, si titull ekzekutiv (neni 510/d i K.Pr.Civile) pa pasur nevojë për një proces themeli gjyqësor për të njohur apo legjitimuar detyrimin e rrjedhur për debitorin.

Kjo mundësi ligjore, bën të mundur që kreditori, operatori bankar, i cili konstaton mospërmbushjen e rregullt të detyrimeve sipas kushteve të kontratës (gjatë ekzistencës së marrëdhënies kontraktore) nga ana e kredimarrësit (debitorit), menjëherë mund t’i drejtohet gjykatës për lëshimin e Urdhrit të Ekzekutimit dhe të iniciojë procesin e ekzekutimit përmbarimor, sa më shpejt që të jetë e mundur në kohë.

Nisja e një procesi ekzekutues përmbarimor sa më të shpejtë në kohë, sikurse është edhe qëllimi i legjislatorit në parashikimet që përmbajnë dispozitat e neneve 510 e vijues të K.Pr.Civile dhe Ligjit Nr. 10031 datë 11.12.2008 “Për Shërbimin Përmbarimor Gjyqësor Privat” garanton pasojat në favor të procesit si më poshtë:

1. Mundësi më të mira për ekzekutimin e plotë dhe të shpejtë të detyrimit që rrjedh nga titulli ekzekutiv;

2. Zvogëlimin e mundësisë kohore dhe reale, që pala debitore të shmangë apo të fshehë pasurinë e saj, nga e cila mundet të nxirret vlera e detyrimit;

3. Shmangien e thellimit të detyrimit (borxhit), duke u shtuar detyrimi nga interesi dhe penalitetet, si pasojë e kalimit të një kohe të gjatë nga momenti i konstatimit të mospërmbushjes dhe deri në nxjerrjes së Urdhrit të Ekzekutimit.

Meqenëse kreditori (operator bankar) ka në dorë momentin e fillimit të ekzekutimit të detyrimit që rrjedh nga një kredi apo hua bankare atëherë mbetet ai, i vetmi faktor, që luan rolin determinant në ardhjen e pasojave sa më sipër, të cilat më pas do të ndikojnë drejtpërsëdrejti procesin ekzekutues përmbarimor në tërësi.

Në qoftë se, një proces përmbarimor do të fillohej shpejt në kohë, në raport me konstatimin e parë të mospërmbushjes kontraktore të detyrimit (pika 1 sa më sipër), atëherë shanset për një

24


proces të suksesshëm nga ana e përmbaruesit gjyqësor do të ishin të mëdha. Vetë kontaktimi dhe investigimi rreth pasurisë së debitorit, do të ishte më i lehtë dhe më i shpejtë për përmbaruesin gjyqësor, pasi rasti do të konsiderohej i freskët.

Natyrisht, kur rasti që paraqitet për ekzekutim është tepër i vonuar në kohë, veprimet që do të duhet të kryhen nga përmbaruesi gjyqësor janë së tepërmi shumë më të vështira, duke filluar që nga faza e parë e kontaktimit të debitorit (problemi i adresave, humbja e kontaktit prej një kohë të gjatë, largimi i debitorit etj.). Në këto raste do të rriteshin shanset, që detyrimi të mos mblidhej dhe si pasojë kredia të mbetej apo të kthehej në një “kredi të keqe”.

Gjithashtu, sikurse theksuam në pikën 2, në rastet kur procesi përmbarimor është i shpejtë në kohë, zvogëlohet mundësia e fshehjes së pasurisë nga ana e debitorit dhe do të garantohej më së miri përfundimi i një procesi të suksesshëm ekzekutues.

Në rast të kundërt, debitori do të ketë në dispozicion të gjithë kohën e nevojshme për të organizuar veprime të qëllimshme për fshehjen apo transferimin e pasurive të tij te persona të tjerë të tretë. Megjithëse, këto veprime janë klasifikuar si të paligjshme nga legjislatori, rikuperimi i tyre do të kërkonte një proces të tejzgjatur gjyqësor, i cili do të pengonte për një kohë po kaq të gjatë ekzekutimin e detyrimit.

Fillimi i një procedure të shpejtë përmbarimore nga kreditori (operator bankar) do të pengonte thellimin e mëtejshëm dhe rritjen e borxhit të debitorit si pasojë e aplikimit të interesave dhe penaliteteve. Sikurse ka ndodhur rëndom, kur një numër i madh debitorësh janë gjendur përballë vlerave të shtuara të detyrimit, për shkak të aplikimit të interesave dhe penaliteteve, si pasojë e kalimit të një kohe të gjatë që nga momenti i mospërmbushjes dhe deri në momentin e fillimit të procedurës përmbarimore ekzekutive.

Nga praktikat tona, janë evidentuar shumë raste kur koha e kaluar (mbajtja pezull e titullit ekzekutiv) nga momenti i konstatimit të mospërmbushjes së detyrimit deri në afatet lëshimit të urdhrit të ekzekutimit apo fillimit të procesit përmbarimor, mund të llogaritet edhe me vite të tëra. Sigurisht, që kjo rëndesë e pozitave të debitorit, si u argumentua dhe faktua edhe më lart, cënon rëndë të drejtat e tij themelore dhe njëkohësisht e kthen rastin (kredinë me probleme) në të pashpresë për t’u përmbushur tërësisht dhe me sukses nga përmbaruesi gjyqësor.

Mospërmbushja tërësisht (ekzekutimi tërësor) i rastit nga përmbaruesi gjyqësor, edhe në rastet kur mund të ekzekutohet pjesa më e madhe e detyrimit, sërish nuk e ndryshon destinimin e kredisë me problem - në kredi të keqe.

Pra, sot, praktikisht për çdo rast përmbarimor, do të duhet që detyrimi të quhet i përmbushur tërësisht vetëm sipas parametrave të aplikimit të “vlerave të ndryshueshme të detyrimit”, në të kundërt rasti mbetet dhe reklamohet si një “kredi e keqe”.

Meqenëse, çdo kreditor bankar apo institucion financiar jobankë ka në dorë mundësitë reale për të filluar në kohë një proces ekzekutues përmbarimor, porse, në shumicën e rasteve këto mundësi

25


neglizhohen me dashje apo nga pakujdesia, duke u vonuar në ekzekutimin përmbarimor, atëherë logjikisht del se vetë kreditorët po kontribuojnë në shtimin e kredive të këqija.

Përmbaruesit gjyqësorë privatë në rolin e ekzekutorit, përpiqen të mbrojnë interesat ekonomike të subjekteve bankare pa cënuar të drejtat e palës debitore. Veprimet e tyre në çdo rast janë të orientuara dhe të përcaktuara qartë nga dispozitat e K.Pr.Civile. Për çdo veprim procedural që duhet të kryejë subjekti përmbarimor në funksion të ekzekutimit të detyrimit, duhet të konsiderojë dhe të respektojë afatet e përcaktuara nga këto dispozita ligjore.

Duke pasur një veprimtari tërësisht të përcaktuar qartë dhe të konsoliduar procedurale, atëherë subjekti përmbarimor nuk ka mundësi shmangie nga kryerja në kohë e veprimeve dhe për më tepër nuk mund të bëhet pengesë e zhvillimit në kohë të procesit përmbarimor.

Prandaj mund të vlerësojmë se subjektet përmbarimore nuk mundet të jenë kontribues në shtimin e rasteve të “kredive të këqija”. Për më tepër, mund të themi të kundërtën, pasi puna ekzekutuese e subjekteve përmbarimore, ka ndikuar në kahun pozitiv të frenimit të agravimit të tyre, duke ndihmuar me qindra rastet e ekzekutuara (të shpëtuara), të cilat kanë qenë natyrisht raste të kredive me probleme.

Shtimi i rasteve të kredive të këqija nuk mund të jetë kontribut i përbashkët i operatorëve bankare apo përmbarimore. Operatorët bankarë dhe subjektet përmbarimore shtetërore dhe private kanë një përgjegjësi dhe kontribut tërësisht të ndarë dhe të evidentueshëm, po aq sa të faktueshëm në këtë drejtim.

Produkti i bashkëpunimit dhe bashkëveprimit në kohë, ndërmjet operatorëve bankarë dhe subjekteve përmbarimore, janë me qindra raste të ekzekutuara në mënyrë tërësore si edhe me mijëra raste të pezulluara si pasojë e ekzekutimeve pjesore përmbarimore në dy vitet e para të bashkëpunimit t tyre.

Një cedim apo monopolizim bashkëpunues në këtë drejtim nga ana e operatorëve bankarë, ku nga 300 subjekte përmbarimore shtetërore & private që operojnë në Republikën e Shqipërisë në vitet 2013-2014 u përdorën vetëm 5% e këtij kapaciteti, është një faktor që duhet studiuar dhe analizuar shpejt për të gjetur jo vetëm përgjegjësitë, por edhe strategjitë e duhura për zgjidhjet e mëtejshme pozitive.

Një operacion bashkëveprimi emergjent dhe ligjor për ekzekutimin e detyrimeve, midis operatorëve bankare dhe subjekteve përmbarimore, në opinionin tonë do ishte e vetmja zgjidhje adekuate, e cila do të shërbejë gjithmonë si një pengesë e fortë e rritjes së numrit të kredive të këqija dhe për pasojë do të shërbejë më së miri për garancinë financiare të sistemit ekonomik bankar në tërësi.

Alternativat të tjera sugjeruese për gjetjen e zgjidhjeve jashtë këtij sistemi kanë ekzistuar dhe po vazhdojnë të implementohen më së shumti joligjërisht dhe për këtë do të donim të tërhiqnim edhe vëmendjen Tuaj.

26


9. Kolektorët (collection) apo faktorët (factoring) si zgjidhje alternative apo problematike e kreditorëve bankarë. Ligjshmëria, efektiviteti dhe kontributi përballë “kredive të këqija” nga këta operatorë.


Si e përmendëm edhe më sipër, në vitet e para 2010-2011 të ekzistencës se tij, Shërbimi Përmbarimor Gjyqësor Privat njohu ritme të larta bashkëpunimi me operatorët bankarë dhe ata financiarë jobanka, për shkak edhe të rritjes së numrit të kredive të këqija.

Me kalimin e kohës, jo pa habi, u konstatua një tkurrje e numrit të kontraktimeve midis subjekteve përmbarimore private dhe kreditorëve bankarë apo atyre financiarë jobankarë, megjithëse, numri i kredive dhe huave të këqija vazhdonte të pësonte rritje me ritme të spikatura negative.

9.1 Kolektorët (Collection).

Subjektet kreditore bankare dhe institucionet financiare jobankare, në mënyrë të pakuptueshme po shmangnin kontraktimin me subjektet përmbarimore private, apo dërgimin e tyre në zyrat shtetërore përmbarimore, duke e orientuar mbledhjen e detyrimeve nëpërmjet disa shoqërive tregtare të natyrës kolektore“Collection Company”, të cilat nuk gëzojnë asnjë lloj license, apo statusi, të mbështetur në kuadër ligjor, i cili do t’ua mundësonte atyre veprimtarinë apo aktivitetin në fushën e mbledhjes, rikuperimit apo ekzekutimit të detyrimeve.

Prej disa vitesh bankat e nivelit të dytë dhe institucionet financiare jobankare kanë akumuluar një numër të lartë dosjesh të kredive të këqija dhe huave të pakthyera, duke përdorur këto shoqëri kolektore, të cilat përveçse sa munden të kontaktojnë në rrugë jashtëligjore personat – debitorë, në shumë raste të faktuara arrijnë edhe të bëjnë “telefonata apo sjellje përmbarimore”, duke i vendosur shpesh debitorët në pozita dyshuese në lidhje me aktivitetin ligjor të këtyre shoqërive.

Në të gjithë këtë situatë paligjshmërie, ku janë përfshirë jo pak operatorë bankarë dhe institucione financiare jobankare, është shumë e rëndësishme të verifikohet ana ligjore e operimit të këtyre shoqërive; tarifat financiare me të cilat janë paguar apo nëpërmjet çfarë kontratash ligjore e realizojnë këtë shërbim paralel përmbarimor të panjohur deri sot nga legjislacioni shqiptar.

Por çfarë ka rezultuar nga praktikat antiligjore që zhvillojnë këto “Kompani kolektore”?...të cilat përveç imazhit tërësor që prishin nën “petkun” përmbarimor, nuk kanë asnjë lloj mundësie për të realizuar ekzekutimin e detyrimeve në rrugë ligjore apo bazuar mbi aktet që rregullojnë këtë fushë aktiviteti.

Probleme të rënda vijnë nga ky bashkëpunim ekstra-procedurial në përpjekje për të rikthyer “kreditë e këqija”, në forma po të tilla si më poshtë vijon:

27


Kreditorët bankarë dhe ata financiarë jobankar, kur konstatojnë një kredi të keqe, pasi operojnë dhe shterojnë mundësitë e fundit ligjore për të rikthyer klientin në pagesë të rregullt të detyrimit, i drejtohen gjykatës për të lëshuar urdhrin e ekzekutimit për titullin ekzekutiv (Kontratë Kredie Bankare ose Kontratë Huaje). Nga momenti i pajisjes me urdhrin e ekzekutimit të lëshuar nga gjykata, kreditori në vend që të kontraktojë me një subjekt përmbarimor gjyqësor privat apo shtetëror konform dispozitave ligjore, kontrakton një shoqëri kolektore, e cila në mënyra të dyshimta shpesh i kontakton palët debitore, duke i treguar edhe ekzistencën e urdhrit të ekzekutimit të lëshuar nga gjykata, për rastin konkret. Në këto raste mungesa e informacionit minimal ligjor, u ka mohuar personave që marrin pozicionin e debitorit, të drejtat procedurale që gëzojnë ata nëse do të përfshihen në një proces përmbarimor të rregullt ligjor (nenet 609, 610, të K.Pr.Civile).

Përveçse veprimeve të dyshimta apo të paligjshme që mund të kryhen nga shoqëritë kolektore ndaj debitorëve, evidentohet edhe një element shume i rëndësishëm: koha që kalon rasti apo “kredia e keqe” nën administrimin e këtyre shoqërive. Kujtojmë këtu që çdo ditë e humbur dhe mosdërgimi në kohë për ekzekutim përmbarimor të rastit (kredisë apo huasë), shkakton rritje të detyrimit si pasojë e penaliteteve dhe interesave që aplikohen nga bankat apo institucionet financiare jobankare, çka përkthehet në një barrë të shtuar dhe të pakontrolluar për subjektin debitor.

Arkëtimi i pagesave që kryhen nga personat debitorë, të cilët bëhen pjesë e kësaj procedure. Ekzekutimi i detyrimeve, duke paguar vlera monetare sipas orientimeve në llogaritë bankare të shoqërive kolektore, nuk gëzon një mbrojtje ligjore dhe për pasojë krijon mundësinë e zhvatjes dhe humbjen e pagesave në llogari bankare të pakontrollueshme dhe tërësisht private.

Tarifat e shërbimit, të cilat vendosen në mënyrë të paligjshme, pasi nuk janë të miratuara apo të verifikuara nga asnjë autoritet ligjor. Ato caktohen me anë të kontratave të pakontrolluara dhe diskrete joligjore. Dhe kjo përben shkak për abuzim pasi në të shumtën e rasteve këto vlera i ngarkohen padrejtësisht palës debitore, e cila nuk gëzon as minimumin e informacionit ligjor, për atë që detyrimisht duhet të jetë e informuar e më pas të paguajë.

Kjo mënyrë e paligjëruar për mbledhjen e detyrimeve, e shfrytëzuar qetësisht nga operatorë të ndryshëm jashtë çdo sfere kontrolluese, përveçse ka cënuar rëndë tregun përmbarimor, nga ana tjetër ka rritur ndjeshëm edhe shtimin e “kredive të këqija” bashkë me nivelin e paekzekutueshmërisë së tyre. Vonesa në kohë dhe shpeshherë “harresa” e këtyre rasteve nën administrimin e shoqërive kolektore, shpesh e ka varur punën e shërbimit të përmbarimit gjyqësor, te përfundimi i marrëdhënies së suksesshme të këtyre kompanive me kreditorin bankar apo financiar jobankar.

28


Në opinionin tonë ligjor - të cilin shpresojmë ta gjejmë edhe tek analiza Juaj- bankat ashtu sikurse edhe institucionet financiare jobankare do të duhet të heqin dorë menjëherë nga praktikat e gabuara në kufijtë e paligjshmërisë, të cilat favorizohen nga një situatë e vakumit ligjor, duke i dhënë përparësi përdorimit të shoqërive kolektore dhe të dërgojnë sa më shpejt rastet për ekzekutim përmbarimor, tek operatorët e këtij shërbimi, brenda afateve të përcaktuara nga rregullorja e Bankës së Shqipërisë.

9.2 Faktorët (Factoring).

Të njëjtën problematikë, po kaq shqetësuese shfaqin edhe operatorët ligjorë me licencë “Factoring”. Jemi në dijeni se këto shoqëri janë shërbime financiare jobankare të licencuara nga Banka e Shqipërisë apo Autoriteti Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë. Por te këto shoqëri vihen re dhe kërkojnë verifikimin Tuaj disa elementë, që kanë të bëjnë me rregullsinë e kontratës “factoring” në terma të të drejtave dhe detyrimeve të palëve, kryesisht të të drejtave të debitorëve.

Si institut, “Factoring”-u mbështetet tek marrëveshja e cedimit të kredisë e parashikuar gjerësisht

nga Kodi Civil, i cili parashikon që “kreditori mund t’ia kalojë kredinë një personi tjetër pa

pëlqimin e debitorit, me kusht që kredia mos të ketë karakter të ngushtë personal dhe të mos jetë

e ndaluar nga ligji”.

Detyrat kryesore të faktorit janë të realizojë të paktën 2 nga këto funksione: financimin e

furnizuesit, mbajtjen e llogarive, mbledhjen e detyrimeve, si edhe mbrojtjen e furnizuesit nga

pamundësia financiare për të paguar debitorët; por, në këtë rast kusht është që faktori dhe

furnizuesi të mos jenë i njëjti subjekt, pra faktori të jetë palë e tretë.

Nëse furnizuesi lidh me më shumë se një faktor kontrata me objekt “të njëjtat kredi për të njëjtin

debitor” atëherë, kjo situatë përbën ndalim dhe këto kontrata janë absolutisht të pavlefshme.

Shumë i rëndësishëm, apo parësor është njoftimi i debitorit në një mënyrë të prekshme dhe të

faktueshme brenda afatit të parashikuar nga kontrata e “factoring”, duke identifikuar “faktorin”,

llogarinë konkrete dhe në rastet e ligjshme njoftimi do të konsiderohet i kryer vetëm kur ai, i ka

mbërritur marrësit dhe është konfirmuar nga ai, pavarësisht ndryshimit të palës kreditore.

Rasti “Sula”, i cili u kthye në fenomen për të treguar “ndryshueshmërinë” e papërmbajtur të

vlerës së detyrimit të rritur ndër vite, me siguri do të paraqesë interes mbikëqyrës për Ju, edhe në

kuptimin e analizimit të kontraktorit konkret “factoring”, i cili sipas pretendimit të debitorit nuk

29


ka një kontratë të legjitimuar me kreditorin origjinal, pasi nuk ishte njoftuar asnjëherë as nga

kreditori i parë dhe as nga faktori - kreditori zëvendësues i dytë.

Gjithashtu, rrisqet që e shoqërojnë këtë shërbim financiar do të donim t’i prezantonim shkurt

edhe para jush për të vlerësuar efektshmërinë dhe transparencën e këtij shërbimi në vazhdim.

Nga njohuritë praktike për opinionin tonë në lidhje me këto kompani ligjore:

Niveli i riskut të mbledhjes së detyrimit dhe risku operacional i konflikteve do jetë dhe

mbetet i lartë.

Një tjetër problem i shfaqur, tipik është edhe fakti që ky risk mund të kalojë te debitori

dhe jo vetëm te pala që financohet apo furnizuesi.

Mundësia e ulët e garantuar nga ligji për të marrë informacion do jetë gjithnjë e

pranishme dhe i shërben automatikisht rritjes së riskut operacional.

Probabiliteti i lartë i pastrimit të parave nëpërmjet këtij transaksioni mbetet një rrezik

që duhet vlerësuar me shumë përparësi dhe vëmendje.

Dhe së fundi nga të dhënat zyrtare të Bankës së Shqipërisë, “kredia e keqe” pavarësisht

kësaj mënyre alternative të rikuperimit të debive, ngelet e lartë dhe me tendenca rritëse të

pasqyruara si te grafiku më poshtë vijon:

Adre

10.Rregu

I nderua

Një elem

mbikëqyr

ambiguit

sillte së b

rikuperim

Këto rre

mirëfunk

ekonomi

Me mbik

orientimi

në fushë

kompeten

0

2

4

6

8

10

12

14

16


ulloret për m

ar z. Guvern

ment që do t

rja dhe përa

teti dhe inter

bashku me v

mi kredish.

egullore së

ksionimit të

së së vendit.

këqyrjen Tu

in, ku të gjit

ën e Likuid

ncave, vepri

8.9

6M‐2012

Kr


mirëfunksio

nator,

të kishte efe

afrimi me o

rpretimi i pa

vakumin ekz

bashku m

këtyre sub

.

uaj, modest

tha rregullor

dimit të Kre

imeve, përgj

Fund 20

redia meFi

2, Tiranë, Mobil

onimin e bre

ekt jo të vog

orintimet tu

avarur i tyre,

zistent ligjor

me personel

bjekteve fina

tisht sugjero

ret e bankav

edisë së Ke

jegjësive dh

8.3

012 6

e Problenanciare

le: +355676089890

endshëm të

gël në përmi

aja të rregu

, jashtë korn

r edhe mang

lin profesio

anciare që k

ojmë dhe k

e të kenë një

eqe, prej ku

he detyrimev

14.1

6M‐2013

me në Ine Jobank

0 e-mail: kontakt@

institucione

irësimin e s

ulloreve të b

nizës së rreg

gësi me paso

onal janë e

kanë peshë

kërkojmë që

ë objektiv të

u të përcakt

ve për çdo n

1

Fund 2013

nstituciokare

@nchb.al, web: w

eve kredidh

situatës së k

brendshme

gullave dhe f

ojat që shohi

edhe premi

të rëndësis

ë vëmendja

ë përbashkët

tohet qartë

njësi bankar

3.2

3 6M

onet

www.nchb.al

hënëse.

krijuar është

të bankave,

frymës ligjo

im për një p

isat kryesor

shme në jet

të drejtohe

t dhe të unif

ndarja strik

re të përfshi

15.1

M‐2014

30

edhe

, pasi

ore do

proces

re të

tën e

et në

fikuar

kte e

irë në

31


procesin e likuidimit. Do të ishte me shumë rëndësi orientimi Juaj ligjor sipas edhe kërkesave

mbikëqyrëse në drejtim të këtyre rregulloreve të brendshme, ku: Të tregohej e shprehur në

mënyrë të qartë dhe eksplicite se a) cilat duhet të jenë njësitë konkrete që angazhohen për

ndjekjen e proceseve likuiduese dhe b) hierarkia e tyre, c) funksionarët përgjegjës brenda kësaj

hierarkie, d) departamentet e përfshira në këto procese dhe e) zinxhirin e kalimit të

informacionit si edhe të përcaktohet qartë se f) cili është autoriteti kompetent, që supervzion këto

rregullore apo respektimin e tyre.

Të gjitha këto nuk janë thjesht një proces i brendshëm, porse një zinxhir që duhet të

mirëfunksionojë dhe që ka lidhje direkt me procedurat përmbarimore ku p.sh marrëdhëniet

ndërmjet njësive përgjegjëse brenda një banke, korrespondenca e brendshme e tyre, nëpërmjet

respektimit të afateve të kthim-përgjigjeve për të marrë udhëzime lidhur me një proces

përmbarimor lidhet direkt me ecurinë e procesit, ngadalësinë apo shpejteësinë e kryerjes së tij,

deri në suksesin ose jo të rasteve konkrete.


Veprimtaria bankare nuk mundet dhe nuk duhet konsideruar si një veprimtari tregtare e mbyllur e disa subjekteve tregtare që operojnë në konfidencialitet dhe individualitet të interesit të tyre tregtar, por si një interes publik sidomos në ditët e sotme.

Është e vërtetë që banka është një firmë, apo institucion që mbledh kursimet e publikut dhe ushtron kreditin…por po kaq e vërtetë është se edhe grumbullimi i kursimeve është konsideruar si aktivitet me interes publik, për aq kohë sa është i predispozuar për ushtrimin e kreditit.

Aktiviteti bankar ka një, sot, por edhe më parë një rëndësi të veçantë publike dhe ky aktivitet nuk mund të konsiderohet thjesht dhe vetëm një domen privat, por duhet të respektojë gjithnjë tutelën e interesit publik.

Dimë se operacionet bankare kryhen duke përfshirë një numër të pakufizuar dhe të papërcaktuar personash, ndaj disiplinimi i kësaj veprimtarie do të duhet të kryhet dhe mbikëqyret rigorozisht nga kontrolli shtetëror, pasi mbrojtja e interesave të përbashkëta të të gjithë klientëve nuk përbën thjesht një interes të disa individëve apo të një grupi të tillë, qofshin këta të huaj apo shqiptarë, porse e të gjithë rendit publik në përgjithësi.

Edhe pse Kushtetuta e Shqipërisë sanksionon ekzistencën dhe mbrojtjen e një sërë parimesh të ekonomisë së tregut, ekzistencën dhe mbrojtjen e pronës publike dhe private, sikurse edhe mbrojtjen e njëllojtë me ligj të tyre, prapë ka një lloj boshllëku parashikues përsa i përket

32


dispozitave konkrete në lidhje me veprimtarinë e institucioneve të kreditit, parimet bazë të organizimit, koordinimit dhe funksionimit të ushtrimit të kreditit, apo më thjesht – kredidhënies.

Dhe këtu ka një vakum që do të duhet të mbushet menjëherë dhe sa me shpejt në këtë drejtim, pasi është shteti ai që me autoritetin e tij duhet me patjetër të inkurajojë dhe mbrojë kursimet e popullatës së vet, në të gjitha format e tyre… sepse është po ky/i njëjti shtet, i cili duhet të ruajë, mbrojë apo orientojë kursimet e popullsisë në drejtimin e sigurt dhe në atë të duhurin për investimet apo drejtimeve produktive për gjithë ekonominë e vendit.

Pra, në vetvete aktiviteti ekonomik si publik apo privat, do të duhet të drejtohet kontrollueshëm drejt synimeve sociale që vlejnë dhe janë të dobishme për gjithë popullatën…dhe ky është një parim bazë për ekonominë e tregut, i cili është i mirënjohur dhe i mirëmbrojtur nga një numër i madh Kushtetutash në të gjitha vendet demokratike perëndimore.

Kjo është arsyeja që gjithnjë modestisht kërkojmë përsëri të sugjerojmë që vëmendjen strategjike ta drejtoni së bashku me gjithë aktorët e tjerë qeveritare në këtë drejtim dhe jo në gjetjen e alternativave të provuara tashmë si ato “të amendimeve të njëanshme ligjore apo provës me subjektet jopërmbarimore” për shmangien e rrezikut të madh që krijon rritja e numrit të “kredive të këqija” sot në Shqipëri.

Në këtë drejtim do të sugjeronim një vëmendje të shtuar dhe të përqendruar mbikëqyrëse ndaj sistemit kredidhënës në vazhdim, ku të analizohen dhe orientohen të gjithë faktorët brenda këtij sistemi, i cili do të duhet të respektojë rigorozisht parimet e kredidhënies ndaj popullatës sonë në dy drejtimet kryesore :

Negociatat midis bankave dhe klientëve të zhvillohen gjithnjë duke pasur për bazë normën e interesit, ku parësore dhe imperative për kreditorin të jetë – informimi në mënyrë të qartë dhe pa ekuivokë i debitorit. Deri sot me qindra debitorë vijnë në zyrat përmbarimore të painformuar në këtë drejtim; dhe

Kredia të jepet për qëllime rreptësisht të përcaktuara, në destinacionin e duhur dhe natyrisht kthyeshmëria e saj të përcaktohet me një afat të qartë në kontratë. Jemi të gjithë të qartë që bankat në parim në marrëveshjen me palën kredimarrëse kërkojnë garanci të shkallës pothuajse absolute për të sigururar kthimin e kredisë, por po kaq fakte të qarta vijnë edhe nga dhjetëra raste përmbarimore, ku janë kredituar me mijëra deri miliona euro kredi nën “kolaterale qesharake apo thjesht fiktive”.

Dhe ky është një problem, i cili peshon shumë më tepër sesa realisht është “mbipeshë” portofoli i “kredive të këqija” në vendin tonë. Kjo peshë nuk sjell vetëm rrezikun e moskthimit të kredive në sasinë dhe kohën e përcaktuar midis palëve, por dëmi më i madh është në aspektin financiar të vetë bankave, pasi i vendos ato në pozita të vështira likuiduese sepse në të vërtetë: Paratë që banka i përdor për dhënie kredish, në pjesën më të madhe të tyre janë kursimet apo depozitimet

Adre

përkohësnjë krediparatë e

Pra, jemdepozituetregon edpubliku m

10. St“k

I nderua

Ju persobashkëkoshpejtësi kredidhë

Në mëny

rezultat i

rrethi vic

duhet ta m


sisht të lira tie të dhënë dtyre, së bash

i në kushtetesve të saj dhe një shqetmë i prekur n

rategjia e kredive të kë

ar z. Guvern

onalisht dhe ohore, por e

gjendjen e nien e frenu

yrë ilustrues

i arsyes që v

cioz, ku treg

marrë nga pr

Ba

seko


të subjektevedo të thotë qhku me inter

t, kur realispublikë; të tësim të shtunga informac

duhur si pëqija”.

nator,

institucioniedhe funksio

rënduar, tëar në veçant

se po ju para

vjen nga kre

gohet qartazi

rocesi theme

anka e kontro

Biznesi, likuiondare në term

2, Tiranë, Mobil

e të ndryshëqë të vendosresat.

sht bankat kpublikut. Kj

uar për zgjidcioni i realit

premisë e s

i që drejtononet e duhuë krijuar ngti dhe ekono

aqesim një

editë e këqij

një munges

elor i kreditim

lluar synon kre

diteti dhe tregma afatgjate fr

B

le: +355676089890

ëm fizikë dhesen në pozita

këtu rrezikojKjo është arsdhjen e situattetit bankar d

sigurt për

ni, keni nëura ligjore aga “kreditëminë e vend

grafik të gje

a. Grafiku, j

së transfuzio

mit.

editimst

gjet renohen

Kri

Banka e Shqi

0 e-mail: kontakt@

e juridikë. Ka të vështira

jnë paratë esyeja që, edtës së krijuardhe “kredive

zgjidhjen

dorë të gjiapo mbikëqe këqija” d

dit në përgjit

endjes së ng

jo pa qëllim

oni energjitik

Banka Mëmë trikte lidhur m

Rritja e ngadakonsumit, g

ek

ijimi i kredisë para

përisë

@nchb.al, web: w

Kështu që, pa për t’u kth

e të tretëve dhe vëmendjr, pasi jemi pe të këqija” n

me sukses

ithë instrumqyrëse që tëdhe efekti i thësi.

gërçit të krij

m ka formën

k që sistem

ka vendosur rme menaxhimin

altë ekonomikegjendja depreskonomisë

informale si njalel i bankës

www.nchb.al

për ato, humhyer depozitu

apo më saka jonë shkrpikërisht ne,në Shqipëri.

e problem

mentet strateë rehabiliton

tyre negativ

juar aktualis

e mbyllur t

mi ekonomik

rregulla n e riskut

e, ulja e sive e

jë realitet

33

mbja e uesve

ktë të resore edhe

mit të

egjike ni me v për

sht si

të një

do të

34


Banka e Shqipërisë është pozicionuar në qendër të kësaj skeme, duke pasur rolin e promotorit të

ekonomisë, nëpërmjet strategjive, politikave monetare, rregulloreve apo politikave të tjera

tregtare të njohura apo të sugjeruara nga aktorët më të mirë që njohin realitetin e sotëm shqiptar.

Në qendër të përgjegjësisë, por edhe të mundësisë së artë profesionale, Ju besoj se i keni të gjitha

armët ligjore të nevojshme që të “shpërtheni” rrethin e krijuar simbolikisht më sipër.

Ju sigurisht, për shkak edhe të eksperiencës Suaj, i njihni mirë drejtimet kryesore të problemit

themelor aktual: në aspektin makroekonomik, fiskal dhe ligjor të tij dhe kjo është arsyeja që jam

i sigurt se do ndërmerrni hapat kurajozë dhe të duhur për zgjidhjen e tij, duke mundësuar

njëkohësisht fillimin e rimëkëmbjes së ekonomisë nëpërmjet çlirimit të kreditimit të saj.

Ne, Dhoma Kombëtare e Përmbaruesve Gjyqësore Privatë, së bashku me të tjerë aktorë ligjorë

dëshirojmë t’Ju bëjmë me dije se, jemi të gatshëm të ndihmojmë në skenarin rehabilitues që Ju

do të përzgjidhni të ndiqni, duke vazhduar të kontribuojmë praktikisht, por edhe teorikisht në

ndjekjen e hapave të mëtejshëm strategjikë, që do t’i shkojnë për shtat këtij angazhimi të madh,

jo vetëm shtetëror, por mbi të gjitha me interes jetik publik.

Ju falënderoj për vëmendjen dhe mirëkuptimin ndaj këtij materiali të shkruar,

Me respekt!

KRYETARI I DHOMËS

Tedi MALAVECI

Documents

REPUBLIK A E SHQIPËRISË DHOMA K RE E PËRMBARUESVE ...«-e-këqija.pdf · përmbarimor, i ka përcaktuar përmbaruesit gjyqësor detyra të shenjta ligjore, si një zbatues/ekuilibrues