Upload
others
View
14
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCËS
INSTITUTI I ZHVILLIMIT TË ARSIMIT
KURRIKULA KOMBËTARE E ARSIMIT BAZË
PROGRAM LËNDOR
Fusha: GJUHË SHQIPE DHE LETËRSI
Lënda: GJUHË SHQIPE
Klasa: 1- 9
Kodi: _______
Kordinatore:
Erida KOLECI
Tiranë, 2012
2
GJUHË SHQIPE
Grupi i punës:
Ardian MARASHI
Aljula JUBANI
Enkelejda KAPIA
Dhurata SHEHRI
Alfred MULLAI
Lindita AGURIDHI
Erida KOLECI
Luljeta MINAROLLI
Gjergj VANGJELI
3
GJUHË SHQIPE
1. TË PËRGJITHSHME
Gjuha shqipe është lëndë e detyrueshme në arsimin bazë. Ajo zhvillohet përgjatë nëntë
viteve të këtij arsimi, në 1570 orë mësimore dhe zë afërsisht 23% të kurrikulës. Hartimi i
programit të Gjuhës shqipe është bazuar në Kornizën Kurrikulare të Arsimit Parauniversitar dhe
në Standardet e të Nxënit të fushës së Gjuhës shqipe dhe Letërsisë. Programi i Gjuhës shqipe
është ndërtuar mbi bazën e parimit të integrimit (brenda lëndës dhe ndërlëndor), të parimit të
rimarrjes së njohurive, duke i zgjeruar dhe thelluar ato, si dhe të parimit linear.
Objekti i studimit të lëndës
Objekti i studimit të kësaj lënde është gjuha. Ajo është mjeti dhe rruga më të cilën njohim
botën. Gjuha mbart brenda saj shpirtin, kulturën, vlerat, historinë dhe filozofinë e popullit tonë.
Ajo është pjesë e identitetit tonë kombëtar. Duke qenë kaq e rëndësishme në jetën njerëzore,
edhe mësimi i saj është një nga detyrat parësore të shkollës.
Zhvillimi gjuhësor është themelor për rritjen intelektuale, shoqërore dhe emocionale të nxënësve
dhe duhet konsideruar edhe si elementi kryesor i gjithë kurrikulës së arsimit bazë. Kur nxënësit
mësojnë të përdorin gjuhën gjatë viteve të para të shkollës, ata kanë marrë aftësitë e para e të
domosdoshme për të vazhduar me tej.
Të pajisur me këto aftësi, nxënësit:
vlerësojnë fuqinë dhe pasurinë shprehëse e leksikore të Gjuhës shqipe;
mësojnë të shprehin ndjenjat dhe opinionet e tyre;
mësojnë të mbështesin idetë e tyre me argumente bindëse;
bëhen të vetëdijshëm se gjuha duhet përdorur në varësi të situatës dhe qëllimit që kanë.
Nxënësve iu nevojiten aftësitë gjuhësore, jo vetëm që të marrin informacion, të
bashkëveprojnë me të tjerët dhe të shprehin veten e tyre, por edhe të tregojnë se sa të aftë e të
përgatitur janë. Aftësia për të komunikuar qartë dhe saktë, me gojë dhe me shkrim, në mënyra e
4
GJUHË SHQIPE
forma të ndryshme dhe me saktësi gramatikore e drejtshkrimore do t’i ndihmojë nxënësit që të
jenë të suksesshëm edhe në botën përtej shkollës.
Duke lexuar dhe reflektuar mbi një shumëllojshmëri tekstesh letrare e joletrare, nxënësit
zbulojnë botën brenda dhe përreth tyre, ndërtojnë identitetin e tyre. Nëpërmjet teksteve që
lexojnë ose dëgjojnë ata mësohen të çmojnë natyrën, vlerat dhe diversitetin në shoqëri.
Mësimi i gjuhës i orienton nxënësit që të respektojnë trashëgiminë kulturore të njerëzimit, sepse
një pjesë e madhe e kapitalit intelektual dhe shpirtëror të njeriut jeton në gjuhë dhe si gjuhë.
Synimi i lëndës
Mësimi i gjuhës shqipe në arsimin bazë synon që nxënësit:
të zhvillojnë aftësitë për të folur, dëgjuar, lexuar dhe shkruar tekste të llojeve të ndryshme
letrare dhe joletrare, tekste të shtypura dhe elektronike, si dhe të kultivojnë nëpërmjet këtyre
teksteve mendimin kritik e krijues;
të gjejnë, krahasojnë, analizojnë e vlerësojnë informacione nga tekste të ndryshme, t’i
përshtatin ato me qëllime dhe audienca të caktuara, si dhe t’i integrojnë ato me përvojat e
tyre;
të zotërojnë njohuritë, aftësitë dhe qëndrimet e duhura rreth sistemit gjuhësor të shqipes, të
cilat do t’u mundësojnë të marrin pjesë suksesshëm në jetën e përditshme.
Risitë e programit lëndor të Gjuhës shqipe
Ky program është hartuar duke u mbështetur në:
elementet pozitive të programeve tona të mëparshme;
programet e kësaj lënde në vende të ndryshme të Europës;
kornizën e PISA-s 2009.1
1 Në PISA 2009, fusha kryesore për vlerësim ishte Të lexuarit (Reading)
5
GJUHË SHQIPE
Gjuha shqipe dhe Letërsia zhvillohen të integruara nga klasa e parë deri në klasën e
gjashtë. Ky integrim gjallon për vetë natyrën e ekzistencës së letërsisë si art i fjalës, në sajë të
gjuhës. Në këtë mënyrë janë të zhvilluara edhe kurrikulat e gjuhëve amtare në një sërë vendesh
europiane.
Në klasat 7-9, fusha e Gjuhës shqipe dhe Letërsisë organizohet në dy lëndë: Gjuhë
shqipe dhe Letërsi. Programi i Gjuhës shqipe do të zhvillohet sërish përmes 5 linjave: të
lexuarit, të shkruarit, të dëgjuarit, të folurit dhe njohuri rreth sistemit gjuhësor. Ndryshimi është
se teksti letrar në këto klasa është në përqindje të vogël (20%), në raport me tekstet joletrare dhe
do të jetë në funksion të studimit të gjuhës, për çështje të tilla: si nuancat gjuhësore, zgjedhja e
fjalëve, krahasimet me tekstet joletrare etj. Teksti letrar do të studiohet gjerësisht për qëllime
letrare dhe estetike në lëndën e letërsisë në klasat 7-9.
Ky program ka të njëjtat linja si dhe programi e mëparshëm. Ato janë: të lexuarit, të
shkruarit, të folurit, të dëgjuarit, njohuri rreth sistemit gjuhësor. Në ndryshim nga programi i
mëparshëm, këtu linja e të dëgjuarit dhe të folurit kanë secila nënlinjat dhe objektivat e veta.
Ndërsa linjat janë të njëjta, nënlinjat ndryshojnë.
Programi synon të përmirësojë edhe raportin njohuri/përpunim njohurish. Ky raport në
programin e ri është 60- 70% njohuri me 30 -40 % përpunim njohurish.
Në lidhje me ngarkesën konceptuale, theksojmë që janë shmangur përsëritjet e
panevojshme të disa koncepteve vit pas viti. Po kështu, nuk janë përfshirë në program disa
njohuri që paraqesin vështirësi për zhvillimin dhe karakteristikat e moshës së nxënësve dhe që
nuk cenojnë formimin gjuhësor të tyre.
Programi lëndor do të shoqërohet edhe me një udhëzues kurrikular që do të jetë
material ndihmës për mësuesit e gjuhës shqipe dhe për autorët e teksteve.
6
GJUHË SHQIPE
Organizimi dhe struktura e programit lëndor
Linjat dhe nënlinjat mbeten pothuajse të njëjta gjatë gjithë arsimit bazë. Renditja e linjave
nuk është lineare, pra gjatë zbatimit në klasë nuk do të thotë që duhet të zhvillohet linja e parë,
pastaj e dyta e kështu me radhë. Përkundrazi, linjat ndërthuren dhe plotësojnë njëra.-tjetrën
Sigurisht, shpërndarja e njohurive përgjatë vitit shkollor nuk bëhet e rastësishme, por mendohet
me kujdes që në fillim nga autorët e teksteve dhe mësuesit.
Në klasat I-VI, sasia e orëve në javë dhe totali i tyre do të jetë si më poshtë:
Klasat 1 2 3 4 5 6
Orë/javë 8 8 6 5 5 5
orë gjithsej 280 280 210 175 175 175
Në klasat VII-IX, sasia e orëve në javë dhe totali i tyre do të jetë si më poshtë:
Klasat 7 8 9
Orë/javë 3 3 3
orë gjithsej 105 105 105
Linjat në program
Programi është organizuar në pesë linja: të lexuarit, të shkruarit, të dëgjuarit, të folurit
dhe njohuri rreth sistemit gjuhësor. Më poshtë është dhënë një përshkrim i shkurtër i këtyre
linjave.
7
GJUHË SHQIPE
Linja e të folurit në këtë program përqendrohet në:
a) shqiptimin, theksin dhe intonacionin, pasi është e domosdoshme që nxënësit të shqiptojnë
saktë dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalët dhe fjalitë, me qëllim që të jenë të
kuptueshëm dhe interesantë për të tjerët;
b) organizimin e të folurit, i cili ka të bëjë me saktësinë, qartësinë, kuptueshmërinë dhe
shprehësinë që duhet t’i karakterizojë nxënësit gjatë të folurit dhe prezantimeve të ndryshme
me gojë. Një element i rëndësishëm në këtë linjë është edhe komunikimi joverbal dhe të
folurit në publik;
c) diskutimin dhe bashkëveprimin në grup, pasi ky është element i rëndësishëm për të marrë
pjesë suksesshëm në jetë.
Linja e të dëgjuarit në këtë program përqendrohet në kërkesat që nxënësit të tregojnë
sjellje dhe qëndrime të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si: vëmendje, kontakt me sy, pëlqim,
nxitje dhe interes. Kjo linjë synon që nxënësit të dëgjojnë dhe të kuptojnë një larmi tekstesh të
folura, të tregojnë se i kanë kuptuar këto tekste, si dhe të shprehin opinionet dhe vlerësimin e
tyre rreth teksteve që dëgjojnë.
Linja e të lexuarit në programin e ri përqendrohet tek:
a) procesi i të lexuarit i cili synon aftësimin e nxënësve në :
të lexuarit fillestar (klasa 1-3) që formon tek nxënësit shprehitë e para të të lexuarit;
të lexuarit për të kuptuar tekstet;
të lexuarit kritik dhe vlerësimi i tekstit që nxit gjykimin dhe vlerësimin e nxënësve.
b) llojet e teksteve të lexuara të cilat janë grupuar në dy ndarje të mëdha:2
të lexuarit e teksteve letrare;
të lexuarit e teksteve joletrare.
8
GJUHË SHQIPE
Linja e të shkruarit në këtë program përqendrohet tek:
a) procesi i të shkruarit që synon aftësimin e nxënësve në:3
shkrimin e dorës (klasa 1-2), pra shkrimin e shkronjave të alfabetit, shkrimin e saktë të
fjalëve dhe respektimin e hapësirës mes fjalëve në një fjali (gjatë tre klasave të para);
planifikimin që nënkupton mbledhjen, kërkimin dhe përzgjedhjen e informacionit të
domosdoshëm për punën me shkrim;
realizimin dhe organizimin e ideve gjatë të shkruarit që ka të bëjë me respektimin e
strukturës dhe të formës së një shkrimi;
rishikimin dhe redaktimin e një shkrimi që synon veçimin e elementëve të domosdoshëm
për përmirësim dhe redaktim të tyre. Nxënësit përdorin njohuritë rreth sistemit gjuhësor
për rishikimin e teksteve që shkruajnë;
b) llojet e teksteve të shkruara të cilat janë grupuar në dy ndarje të mëdha:
të shkruarit personal dhe krijues;
të shkruarit funksional.
Linja e njohurive rreth sistemit gjuhësor synon që nxënësit të zhvillojnë njohuritë,
aftësitë dhe qëndrimet e tyre rreth sintaksës, morfologjisë, drejtshkrimit, leksikologjisë,
semantikës dhe fonetikës për një përdorim të qëllimshëm të gjuhës në nivelet e fjalëve, fjalive
dhe tekstit.
Nënlinjat e Gjuhës shqipe në klasat 1-6 do të jenë:
Të folurit
Shqiptimi dhe intonacioni
Organizimi i të folurit
Diskutimi dhe bashkëveprimi në grup
3 Ndonëse nënlinja e të shkruarit si proces është ndarë në tre nënndarje, objektivat e këtyre nënndarjeve nuk
konsiderohen të ndara, pasi së bashku, ato nënkuptojnë hapat e domosdoshëm që duhen ndjekur gjatë këtij
procesi. Objektivat e kësaj nënlinje zbatohen në dy nënlinjat e tjera: të shkruarit personal dhe krijues dhe të
shkruarit funksional.
9
GJUHË SHQIPE
Të dëgjuarit
Qëndrimet dhe sjellja gjatë të dëgjuarit
Të dëgjuarit për të kuptuar
Të dëgjuarit e qëllimshëm4
Të lexuarit
Të lexuarit fillestar (klasa 1-3)
Të lexuarit për të kuptuar
Të lexuarit kritik dhe vlerësimi i tekstit 5
Të lexuarit e teksteve letrare
Të lexuarit e teksteve joletrare
Të shkruarit
Shkrimi i dorës (klasa 1-2)
Të shkruarit si proces
Të shkruarit personal dhe krijues
Të shkruarit funksional
Njohuri gjuhësore
Sintaksë
Morfologji
Leksikologji dhe semantikë
Drejtshkrim6
Fonetikë dhe fonologji (klasa e pestë dhe e gjashtë)
4 Aftësitë e nxënësve për të dëgjuar në mënyrë të qëllimshme janë të kushtëzuara nga aftësia e nxënësve për të
kuptuar tekstin që dëgjojnë.
5 Aftësitë e nxënësve për të lexuar në mënyrë kritike dhe për ta vlerësuar tekstin realizohen pasi nxënësit e kanë
kuptuar tekstin që lexojnë. Nxënësit i përdorin aftësitë e të lexuarit për të kuptuar dhe vlerësuar gjatë studimit të
teksteve letrare dhe joletrare. 6 Temat e drejtshkrimit nuk duhen trajtuar të veçuara, por duhet të integrohen me njohuritë morfologjike dhe
sintaksore.
10
GJUHË SHQIPE
Linjat dhe nënlinjat e gjuhës shqipe në klasat 7-9 do të jenë:
Të dëgjuarit
Qëndrimet dhe sjellja gjatë të dëgjuarit
Të dëgjuarit për të kuptuar
Të dëgjuarit e qëllimshëm7
Të folurit
Shqiptimi dhe intonacioni
Organizimi i të folurit
Diskutimi dhe bashkëveprimi në grup
Të lexuarit
Të lexuarit për të kuptuar
Të lexuarit kritik dhe vlerësimi i tekstit8
Të lexuarit e teksteve të ndryshme 9
7 Aftësitë e nxënësve për të dëgjuar në mënyrë të qëllimshme janë të kushtëzuara nga aftësia e nxënësve për të
kuptuar tekstin që dëgjojnë.
8 Aftësitë e nxënësve për të lexuar në mënyrë kritike dhe për ta vlerësuar tekstin realizohen pasi nxënësit e kanë
kuptuar tekstin që lexojnë. Nxënësit i përdorin aftësitë e të lexuarit për të kuptuar dhe vlerësuar gjatë studimit të
teksteve letrare dhe joletrare.
9 Teksti letrar në klasat 7-9, do jetë në përqindje të vogël (20%) dhe në funksion të studimit të gjuhës si: nuancat
gjuhësore, zgjedhja e fjalëve, krahasimet me tekstet joletrare etj. Ky tekst do të studiohet gjerësisht për qëllime
letrare dhe estetike në lëndën e letërsisë që zhvillohet në klasat 7-9.
11
GJUHË SHQIPE
Të shkruarit
Të shkruarit si proces
Të shkruarit për qëllime personale dhe funksionale
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
Sintaksë
Morfologji
Leksikologji dhe semantikë
Drejtshkrim10
Fonetikë dhe fonologji (klasa e shtatë)
Përdoruesit e programit
Përdoruesit e programit janë mësuesit, autorët e teksteve, prindërit dhe komuniteti,
specialistët e arsimit dhe fakultetet e mësuesisë.
Mësuesit do ta përdorin programin e gjuhës shqipe për të krijuar një tablo të qartë rreth
asaj se çfarë duhet të mësojnë nxënësit dhe se si duhet të ndërtojnë mësimdhënien për të
përmbushur kërkesat e programit.
Autorët e teksteve do ta përdorin programin e gjuhës shqipe për të hartuar tekste që janë
në funksion të realizimit të tyre. Leximi i kujdesshëm i programit për çdo klasë, nga klasa e parë
deri në klasën e nëntë do t’i ndihmojë për të shmangur ngarkesën e panevojshme.
Prindërit dhe komuniteti nëpërmjet programit mund të informohen për njohuritë,
aftësitë dhe vlerat që marrin fëmijët e tyre në lëndën e gjuhës shqipe.
Specialistët e arsimit mund ta përdorin programin e gjuhës shqipe për qëllime
inspektimi, vlerësimi, studimi etj.
Fakultetet e mësuesisë mund ta përdorin programin lëndor për të përshtatur kurrikulat e
tyre, me qëllim përgatitjen efektive të mësuesve të ardhshëm, si dhe për praktikën pedagogjike të
studentëve.
10
Temat e drejtshkrimit nuk duhen trajtuar të veçuara, por duhet të integrohen me njohuritë morfologjike dhe
sintaksore.
12
GJUHË SHQIPE
2. SYNIMET E PROGRAMIT LËNDOR SIPAS CIKLEVE
Gjuhë shqipe 1-6
Gjatë gjashtë viteve të para të shkollimit nxënësit do të aftësohen:
të lexojnë rrjedhshëm tekste të ndryshme letrare dhe joletrare, të përshtatshme për moshën
dhe qëllimin që kanë;
të përdorin strategjitë e duhura për të kuptuar tekstin;
të gjykojnë dhe të shprehin idetë që dalin nga tekstet dhe t’i lidhin ato me jetën dhe me
mjedisin rreth tyre;
të jenë folës dhe dëgjues aktivë dhe korrektë në situata të ndryshme komunikimi;
të shkruajnë tekste të ndryshme në varësi të qëllimit dhe lexuesit;
të shkruajnë pasi kanë mbledhur dhe përpunuar nga burime të ndryshme informacionin e
nevojshëm;
të përdorin dhe të analizojnë rregullat gramatikore;
të pasurojnë njohjet dhe përdorimin e dukurive leksikologjike dhe fjalëformuese;
të respektojnë rregullat e drejtshqiptimit dhe drejtshkrimit të gjuhës shqipe.
Gjuhë shqipe 7-9
Gjatë tre viteve të fundit të arsimit bazë nxënësit do të konsolidojnë njohuritë dhe aftësitë
e tyre në gjuhë. Ata do të aftësohen që të kuptojnë, të reflektojnë dhe të përdorin informacione të
ndryshme në mënyrë të pavarur. Gjatë gjashtë viteve të para ata kanë fituar njohuritë bazë rreth
gjuhës, ndaj mësimdhënia në klasat 7-9 do të ndërtohet mbi këtë themel.
Objektivat e lëndës së Gjuhës shqipe kërkojnë nga nxënësit:
të përmirësojnë aftësitë e tyre si folës, dëgjues, lexues, dhe shkrues për të ndërtuar
marrëdhënie ndërvepruese në mjedise të ndryshme komunikimi në shkollë e jashtë saj;
të përmirësojnë shprehitë e tyre në leximin dhe dëgjimin aktiv e kritik;
13
GJUHË SHQIPE
të aftësohen me procesin e përftimit dhe përdorimit të informacionit dhe të mësojnë, të
vlerësojnë e të përdorin shumë lloje burimesh;
të përforcojnë njohuritë bazë rreth strukturës së gjuhës shqipe dhe të dialekteve të saj;
të përdorin gjuhën standarde në situata dhe për qëllime të ndryshme, si dhe të respektojnë,
përdorin dhe vlerësojnë pasurinë leksikore të gjuhës shqipe;
të përdorin fuqinë e medias për të prodhuar imazhe dhe për të formësuar perceptimet e tyre
rreth botës.
3. KËRKESA PËR ZBATIMIN E PROGRAMIT
Hartimi i programit është mbështetur te Korniza Kurrikulare e Arsimit Parauniversitar
dhe te standardet e të nxënit të fushës së Gjuhës shqipe dhe Letërsisë, ku bën pjesë edhe lënda e
Gjuhës shqipe. Ky program është një dokument zyrtar, pjesë e tërësisë së dokumenteve zyrtare
për tu zbatuar në lëndën e gjuhës shqipe.
Për të siguruar një përdorim sa më të mirë të programeve është e vlefshme njohja me dokumentet
e lartpërmendura. Te Korniza Kurrikulare, zbatuesit e programit duhet t’u kushtojnë vëmendje e
veçantë sidomos:
synimeve të përgjithshme të kurrikulës së arsimit parauniversitar;
synimeve të aftësive ndërkurrikulare;
vlerësimit të nxënësit;
parimeve e metodave të mësimdhënies.
Në mënyrë që tërësia e dokumenteve zyrtare (Korniza Kurrikulare, standardet e fushës së
të nxënit dhe programe lëndore) të zbatohen më së miri në dobi të nxënësve, përdoruesit e tyre
duhet të njohin thellë programin lëndor të lëndës së gjuhës shqipe të klasave 1-9.
Zbatimi i programit duhet të bëhet duke respektuar diversitetin gjinor, gjuhësor, etnik, kulturor e
fetar.
14
GJUHË SHQIPE
Objektivat e programit
Programi lëndor është strukturuar në linja që vijnë njëra pas tjetrës dhe për secilën prej
tyre janë hartuar një sërë objektivash. Linjat e programit janë ndarë në nënlinja. Për secilën
nënlinjë janë hartuar objektiva, të cilët nuk synojnë të përshkruajnë vetëm përmbajtjen, por edhe
shprehi e qëndrime, që janë po aq të domosdoshme, sa edhe përmbajtja. Linjat dhe nënlinjat janë
vendosur në kolonën e majtë dhe objektivat përkatës në kolonën e djathtë. Pavarësisht se
objektivat janë hartuar për çdo linjë, në zbatim lënda duhet parë si një e tërë, me ndërthurje të
linjave me njëra-tjetrën. Objektivat e të nxënit grupohen në objektiva të njohurive, aftësive e
shprehive dhe qëndrimeve.
Realizimi i objektivave në tema ose njësi dhe renditja e tyre është zgjedhje e lirë e
zbatuesve të programit. Objektivat e programit janë për të gjithë nxënësit dhe të detyruara për
përdoruesit e programit. Kjo do të thotë që të gjithë nxënësve duhet t’u jepet mundësia që të
nxënë ç’ka përshkruhet tek objektivat. Një objektiv përmbushet në nivele të ndryshme nga
nxënës të ndryshëm.
Le të marrim një objektiv nga programi: “Nxënësit duhet të jenë të aftë të shkruajnë një
ndodhi personale”. Kjo do të thotë se të gjithë nxënësve duhet t’u jepet mundësia që të shkruajnë
një ndodhi personale, por jo nga të gjithë do të pretendohet i njëjti nivel realizimi. Një nivel
arritjeje është zbatimi i disa hapave të domosdoshëm për shkrimin e një teksti të tillë. Një nivel
më i lartë se ky është cilësia e mirë e trajtimit të secilit nga hapat e një shkrimi të tillë. Nëse të
gjithë hapat do të zhvilloheshin sipas kërkesave të mësuara, atëherë do të kishim përmbushjen e
këtij objektivi në një nivel të lartë.
Mësuesi dhe autorët e materialeve mësimore duhet të mbulojnë të gjitha nivelet e
nxënësve.
15
GJUHË SHQIPE
Orët mësimore
Në program, për secilën linjë është shënuar një sasi orësh sugjeruese. Shuma e orëve
sugjeruese për secilën linjë është e barabartë me sasinë e orëve vjetore të përcaktuar në Planin
Mësimor të Arsimit Bazë. Kjo ka si qëllim që, përdoruesit e programit të orientohen për peshën
që zë secila linjë në orët totale vjetore. Për klasën e nëntë, 10 orë mësimore janë parashikuar të
përdoren në fund të vitit shkollor për përgatitjen e nxënësve për Provimin e Lirimit, për të
cilën përzgjidhen njohuritë thelbësore të të gjitha viteve, të cilat kanë rol parësor në formimin
gjuhësor të nxënësve.
Programi i Gjuhës shqipe është strukturuar në linja që vijnë njëra pas tjetrës, por kjo nuk
do të thotë që mësimdhënia do të zhvillohet në këtë renditje gjatë viteve shkollore. Është e
rëndësishme të theksojmë se brenda një ore mësimi mund të realizohen: të lexuarit, të shkruarit,
të folurit, të dëgjuarit dhe njohuri rreth sistemit gjuhësor, pavarësisht se cila linjë do të ketë
peshë specifike më të madhe. Përdoruesit e programit duhet të respektojnë sasinë e orëve vjetore
të lëndës.
Shpërndarja e orëve të sugjeruara sipas linjave
Theksojmë edhe një herë që brenda një ore mësimi nxënësit duhet të lexojnë,
shkruajnë, dëgjojnë, lexojnë dhe marrin njohuri rreth sistemit gjuhësor. Natyrisht që në një
orë mësimi, njëra nga linjat ka peshë më të madhe se të tjerat. Pra, nëse në klasën e tretë, në
linjën e të folurit sugjerohen 15 orë, kjo do të thotë që në 15 orë i kushtohet më shumë kohë dhe
rëndësi kësaj linje.
Raporti, në përqindje njohuri të reja-përpunim njohurish
Raporti njohuri- përpunim njohurish në programin e gjuhës shqipe është 60- 70%
njohuri me 30 -40 % përpunim njohurish.
16
GJUHË SHQIPE
Përpunimi i njohurive
Përpunimi i njohurive përmban:
përsëritjen e njohurive;
vlerësimin e njohurive,
integrimin e njohurive të reja të një linje me njohuritë e linjave paraardhëse;
integrimin e njohurive të reja me njohuritë e lëndëve të tjera;
detyrat/ projektet përmbledhëse;
vlerësimin semestral dhe vjetor (nuk janë të detyruara).
Në orët mësimore që i përkasin përpunimit të njohurive, mësuesit zhvillojnë edhe tema
me nismën e tyre ose me kërkesën e vetë nxënësve. Këto tema mund ta kenë pikënisjen nga
ngjarje aktuale gjatë vitit shkollor ose thjesht nga kureshtja dhe interesi i nxënësve për tema të
caktuara.
Pjesë e përpunimit të njohurive është vlerësimi i realizimit të objektivave, i cili ka për
qëllim të nxjerrë në pah shkallën e realizimit të tyre dhe të përmirësojë e të përforcojë njohuri e
aftësi të papërmbushura të kësaj lënde.
Në orët e përpunimit të njohurive, nxënësve duhet t’u krijohet mundësia të punojnë me
detyra të tipeve të ndryshme, me projekte kurrikulare si dhe të përdorin burime të ndryshme
informacioni, përfshirë edhe TIK-un. Përpunimi i njohurive duhet të ketë në qendër të vëmendjes
lidhjen e gjuhës shqipe me jetën reale dhe me lëndët e tjera.
Udhëzime për leximin e teksteve letrare dhe joletrare
Gjatë mësimit të Gjuhës shqipe nga klasa e parë deri në klasën e gjashtë nxënësit do të
lexojnë tekste letrare (poezi, prozë dhe tekst dramatik) dhe joletrare (tekst përshkrues, tekst
shpjegues, tekst bindës/argumentues dhe tekst informativ).
Përsa i përket përfaqësimit të teksteve letrare dhe teksteve joletrare, këshillohet të respektohen
afërsisht raportet:
17
GJUHË SHQIPE
60% me 40% në klasat 1-6
20 % me 80 % në klasat 7-9 11
Për leximet e teksteve letrare këshillohet të zgjidhen pjesë përfaqësuese nga letërsia
shqipe dhe botërore në përshtatje me moshën dhe zhvillimin e fëmijëve. Këto tekste duhet të
plotësojnë kriteret artistike dhe didaktike të gjatësisë, të strukturës dhe qartësisë së gjuhës.
Këshillohet që nxënësit të lexojnë fragmente dhe vepra nga periudha të ndryshme letrare,
nga letërsia antike deri te ajo bashkëkohore, përfshirë këtu edhe krijimtarinë gojore folklorike.
Njëkohësisht këshillohet që nxënësit të lexojnë dhe analizojnë vepra dhe fragmente nga
gjini të ndryshme letrare. Më konkretisht, në klasat 1- 9 këshillohet të respektohen raportet:
70% prozë, 30% poezi dhe dramë.
Leximet jashtë klase
Për leximet jashtë klase të mbahet parasysh shtojca përkatëse e programeve të gjuhës
shqipe dhe letërsisë. Këshillohet që përgjatë një viti shkollor të zhvillohen 5-6 vepra për
lexime jashtë klase. Orët e leximeve jashtë klase, mësuesit duhet t’i vendosin në planin e tyre
mësimor, kur të bëjnë zbërthimin analitik të programit. Është e rëndësishme që gjatë këtyre
orëve, nxënësve t’ju krijohet mundësia të zgjedhin edhe vepra që janë të pëlqyera e të preferuara
për ta.
Veprat e rekomanduara për lexime jashtë klase duhet të jenë:
nga letërsia shqipe dhe letërsia botërore;
nga autorë të periudhave të ndryshme duke ndjekur parimin kronologjik;
nga gjini dhe lloje të ndryshme letrare.
Përzgjedhja e leximeve jashtë klase nga autorë të ndryshëm, periudha të ndryshme, nga
gjini dhe lloje të ndryshme letrare krijon mundësi për pasurimin e përvojës letrare së nxënësve.
Shënim: Në klasat 7-9, leximet jashtë klase do të zhvillohen në lëndën e letërsisë.
11
Përqindja e vogël e tekstit letrar në klasat 7-9, është e justifikueshme, pasi ky tekst do të studiohet i plotë dhe për
qëllime estetike dhe letrare në lëndën e letërsisë
18
GJUHË SHQIPE
4. INTEGRIMI DHE LIDHJA NDËRLËNDORE
Një nga parimet mbi të cilat ndërtohet lënda e Gjuhës shqipe është parimi i integrimit,
ç’ka do të thotë që duhet të ketë një ndërthurje të linjave dhe nënlinjave brenda orëve mësimore.
Nuk duhet të ketë asnjëherë ndarje të plota mes linjave të programit pasi ato rrjedhin nga njëra-
tjetra dhe zhvillohen së bashku. Natyrisht, në orë të ndryshme mësimore linjat kanë pesha të
ndryshme. P.sh në një orë pune me shkrim, qëllimi i orës së mësimit përqendrohet tek të
shkruarit.
Lënda e Gjuhës shqipe është bazuar edhe në integrimin ndërlëndor. Kjo do të thotë që
zbatuesit e këtij programi duhet të realizojnë parimin e integrimit të njohurive dhe aftësive të
Gjuhës shqipe me njohuri dhe aftësi të fushave të tjera të dijeve, të tilla si: Muzika, Arti
pamor, Historia, Gjuha e huaj, Matematika, Teknologjia etj.
Lënda e Gjuhës përdor edhe njohuri dhe aftësi që nxënësit kanë marrë në lëndët e mësipërme.
Më konkretisht, këto njohuri dhe aftësi janë dhënë në tabelën e mëposhtme:
Gjuha shqipe Muzikë
Të lexuarit
Të shkruarit
Të dëgjuarit
Të folurit
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
Nxënësit:
interpretojnë krijime të ndryshme
muzikore (përfshirë edhe këngët popullore)
të periudhave të ndryshme historike;
vlerësojnë efektet muzikore në një film,
dramë, dokumentar, emision për fëmijë si
elemente që ndihmojnë për të kuptuar
domethënien e filmit, dramës,
dokumentarit etj.
Gjuha shqipe Art pamor
Të lexuarit
Të shkruarit
Të dëgjuarit
Nxënësit:
interpretojnë karakteristikat e veprave të
artit pamor në periudha të ndryshme kohore
19
GJUHË SHQIPE
Të folurit
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
dhe kontekste të ndryshme kulturore;
përdorin elementet e artit pamor për të
shprehur emocionet e marra nga një tekst.
Gjuha shqipe Matematikë
Të lexuarit
Të shkruarit
Të dëgjuarit
Të folurit
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
Nxënësit:
përdorin tabela dhe grafikë për të kuptuar
dhe interpretuar informacione të ndryshme
me shkrim dhe me gojë.
Gjuha shqipe Gjuhë e huaj
Të lexuarit
Të shkruarit
Të dëgjuarit
Të folurit
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
Nxënësit:
përdorin leksikun e gjuhës së huaj për të
shpjeguar etimologjinë e fjalëve të huaja.
Gjuha shqipe TIK
Të lexuarit
Të shkruarit
Të dëgjuarit
Të folurit
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
Nxënësit:
shkruajnë në Word tekste të llojeve të
ndryshme;
përdorin programin Power Point për të
bërë prezantime të ndryshme;
përdorin internetin për të mbledhur
informacione të ndryshme;
ndërtojnë tabela dhe grafikë të thjeshtë për
të përpunuar e prezantuar informacione të
ndryshme.
Gjuha shqipe Histori
Të lexuarit
Të shkruarit
Të dëgjuarit
Nxënësit:
përdorin njohuritë për periudha dhe
personalitete të ndryshme historike për të
20
GJUHË SHQIPE
Të folurit
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
analizuar dhe vlerësuar kontekstin e
teksteve letrare dhe joletrare.
Gjuha shqipe Unë dhe shoqëria
Të lexuarit
Të shkruarit
Të dëgjuarit
Të folurit
Njohuri rreth sistemit gjuhësor
Nxënësit:
përdorin njohuritë për etikën dhe normat
e vlerat shoqërore gjatë diskutimeve në
grup ose në situata të ndryshme
komunikimi.
5. METODOLOGJITË E MËSIMDHËNIES
Metodat e mësimdhënies janë mjaft të rëndësishme për të realizuar një mësimdhënie
efektive. Përdorimi i tyre do të shërbejë për zhvillimin gjuhësor të nxënësve.
Mësuesit duhet të përditësojnë çdo ditë njohuritë rreth metodave, teknikave dhe
strategjive të mësimdhënies me qëllim që të zhvillojnë tek nxënësit dëshirën për dijen, virtytet
njerëzore, ambicien për të qenë të suksesshëm dhe aktivë në jetën e përditshme. Metoda,
strategji dhe teknika të tilla, si: diskutim për njohuritë paraprake, diagramë piramidale, lexim i
drejtuar, imagjinata e drejtuar, parashikim me terma paraprake, harta e konceptit, rrjeti i
diskutimit, pyetje autorit, ditaret e të nxënit, pyetja sjell pyetjen etj. shërbejnë si nxitje për
nxënësit në procesin e të nxënit dhe si garanci për rezultate të mira në procesin e të nxënit.
Mësimdhënia e gjuhës shqipe duhet të karakterizohet nga kriteret e mëposhtme:
Mësimdhënie me në qendër nxënësin
Nxënësit do të jenë në qendër të procesit të mësimdhënies. Ky proces do të ndërtohet në
varësi të nevojave, aftësive dhe interesave të nxënësve. Nxënësit e një klase janë të ndryshëm,
përsa i përket mënyrës se si ata nxënë: individualisht, në grup, nën udhëheqjen e mësuesit, të
pavarur, me anë të mjeteve konkrete etj. Përpos kësaj, lënda e gjuhës shqipe kërkon që nxënësit
të nxënë konceptet, të zotërojnë shprehitë dhe të zbatojnë njohuritë gjuhësore. Të dy këto kushte
21
GJUHË SHQIPE
diktojnë nevojën për strategji të ndryshme të mësimdhënies të cilat përshtaten me objektin e të
nxënit dhe nevojat e nxënësve. Qëllimi i çdo strategjie të mësimdhënies është që çdo nxënës të
mësojë dhe të zbatojë njohuritë gjuhësore në mënyrë efektive.
Të mësuarit bashkëveprues
Mësuesit do të sigurojnë një mjedis të pasur dhe nxitës për komunikim dhe ndërveprim mes
nxënësve. Ata do të përdorin metoda, strategji dhe teknika që nxtitn të mësuarit bashkëveprues.
Nxënësit gjatë orëve të gjuhës shqipe shpesh do të nxiten të punojnë së bashku. Detyrat e
përbashkëta do t’u sigurojnë nxënësve më shumë kohë për të folur dhe për të ndarë përvojat e
tyre me njëri-tjetrin. Njëherazi, edhe shkalla e zotërimit të gjuhës rritet. Puna në grupe do të
nxisë tolerancën ndaj mendimit të tjetrit, si dhe do të ndikojë në përdorimin e formave
demokratike për të ndarë përgjegjësitë dhe punën.
Integrimi
Linjat e programit: të lexuarit, të shkruarit, të folurit, të dëgjuarit dhe njohuri rreth sistemit
gjuhësor do të trajtohen në mënyrë të integruar që të sigurohen lidhje kuptimplota mes tyre.
Asnjëherë nuk mund të bëhen veprimtari vetëm për njërën nga linjat e programit. Ato plotësojnë
njëra-tjetrën dhe zhvillohen së bashku. Një lidhje e fortë ndërmjet këtyre linjave forcon cilësinë e
të nxënit të nxënësve.
Procesi i rimarrjes së njohurive
Aftësitë, njohuritë rreth sistemit gjuhësor, llojet e ndryshme të teksteve do të zhvillohen duke u
rishikuar dhe rishqyrtuar vit pas viti, por në një nivel më të lartë vështirësie. Kjo do t’u
mundësojë nxënësve të përparojnë nga niveli bazë në nivele më të larta të përdorimit të gjuhës.
22
GJUHË SHQIPE
6. METODAT E VLERËSIMIT TË ARRITJEVE
Roli kryesor i vlerësimit është të përmirësojë të nxënit. Informacioni i siguruar nga
vlerësimi i ndihmon mësuesit të kuptojnë anët e dobëta dhe anët e forta të nxënësve në
përmbushjen e objektivave të programit për secilën klasë, si dhe u jep mundësi të përmirësojnë
mësimdhënien dhe të bëjnë propozime për përmirësimin e programeve.
Në përzgjedhjen e praktikave të vlerësimit, përcaktimin e kohës së përshtatshme për vlerësim
dhe përzgjedhjen e materialeve që do të vlerësohen duhet patur parasysh:
përcaktimi i qëllimit dhe strategjisë së vlerësimit;
përzgjedhja e veprimtarive që mundësojnë demonstrimin e arritjes së objektivave;
përdorimi i vlerësimit për të verifikuar çfarë dinë aktualisht nxënësit;
besimi se të gjithë nxënësit mund t’i përmirësojnë arritjet;
Vlerësimi i nxënësve ndahet në tre tipa kryesorë:
Vlerësimi diagnostikues që zakonisht kryhet në fillim të vitit shkollor ose para zhvillimit
të një grupi orësh, për të identifikuar njohuritë paraprake, interesat ose aftësitë që kanë nxënësit
rreth asaj për të cilën po kryhet vlerësimi. Ky informacion përdoret për të orientuar praktikat e
mësimdhënies të mësuesit dhe të nxënit e nxënësve në mënyrë që të përcaktohen teknikat
korrigjuese. Vlerësimi diagnostikues mund të jetë i shkurtër, i shpejtë, joformal dhe mund të
bëhet me gojë dhe me shkrim.
Vlerësimi formues është një proces që ndodh gjatë gjithë kohës në klasë dhe informon
nxënësit dhe mësuesit mbi progresin e nxënësve. Të dhënat dhe informacioni i mbledhur nga
vlerësimi formues përdoren për të përmirësuar proceset e mësimdhënies dhe të nxënit. Fokusi i
vlerësimit formues nuk duhet të jetë vetëm vlerësimi me notë i nxënësit.
Vlerësimi përmbledhës kryhet më shpesh në fund të një grupi orësh, për të përcaktuar
çfarë është mësuar mbas një periudhe kohe dhe shoqërohet me notë. Vlerësimet përmbledhëse
përdoren jo vetëm për të informuar nxënësit e prindërit për progresin e nxënësve, por edhe për të
përmirësuar praktikat e mësimdhënies dhe të nxënit.
23
GJUHË SHQIPE
Gjatë zbatimit të programit nxënësve duhet t’u jepet mundësia të punojnë edhe në grup,
për kryerjen e detyrave të cilat mund të zgjidhen me këtë metodë pune. Në këto raste mësuesi
parashtron peshën e vlerësimit me notë të grupit, në tërësi dhe të secilit nxënës, në veçanti.
Mësuesi nuk e ka të detyrueshëm vlerësimin me notë të nxënësve në çdo orë mësimi dhe
të vendosë nota në regjistër për secilën prej tyre. Si rregull, nxënësit dhe mësuesit duhet të
bashkëbisedojnë lirshëm si partnerë rreth përvetësimit të njohurive të fituara të orëve të kaluara
dhe mirëkryerjes së detyrave jashtë klase.
Komponentët e vlerësimit janë vlerësim me gojë dhe vlerësim me shkrim. Vlerësimi me
shkrim shërben për aftësimin e komunikimit me shkrim. Mësuesi e vlerëson nxënësin me notë
për parashtrimet me gojë, në testimet periodike me shkrim dhe në punët me shkrim, të zhvilluara
vetë ose në grup.
Mësuesi planifikon testime periodike me shkrim për blloqe të gjera orësh mësimi, të cilat
i bashkojnë objektiva të ndërlidhur të të nxënit. Një formë e vlerësimit me shkrim nga nxënësit
janë edhe testimet semestrale dhe përfundimtare, të cilat nuk janë domosdoshmërish të
detyrueshme.
Vlerësimi i punëve me shkrim është një mjet shumë i rëndësishëm i njohjes së aftësive
gjuhësore të nxënësve. Njohja e këtij niveli, tashmë, nuk mund të bëhet vetëm me rrugët praktike
e tradicionalisht të njohura, si: qortimet nga mësuesi. Praktikat e reja sot orientojnë vendosjen e
kritereve dhe të standardeve të përshtatshme dhe të arritshme nga nxënësit. Kështu, duhen
kërkuar forma të larmishme vlerësimi, të cilat të pasqyrojnë nivelin real të arritjeve të nxënësve
për marrjen e masave për përmirësimin e tij. Mësuesi duhet ta ndjekë gjithë procesin e të
shkruarit që nga planifikimi dhe deri tek rishikimi dhe redaktimi. Shënimet e mësuesit janë
shumë të rëndësishme për vlerësimin e punëve me shkrim të nxënësve; ato duhet të jenë të tilla
që t’i motivojnë ata. Vlerësimi që nxënësit mund t’i bëjnë njëri-tjetrit, është një tjetër formë e
rëndësishme që ndihmon mbarëvajtjen e punës në këtë drejtim.
Portofoli i nxënësit, si një mundësi vlerësimi e vetëvlerësimi, është një koleksion i
punimeve të tij përgjatë vitit shkollor. Ai mund të përmbajë punë me shkrim, detyra tematike,
projekte lëndore e ndërlëndore etj. Përzgjedhjet për portofolin bëhen nga nxënësi, mësuesi
rekomandon.
24
GJUHË SHQIPE
Çrregullime të diagnostikuara, si: disleksia, vështirësi të veçanta gjuhësore të fëmijëve të
ardhur rishtas nga emigracioni ose të fëmijëve të shtetasve të huaj, banues në vendin tonë,
merren parasysh nga mësuesit duke u mundësuar këtyre nxënësve të vlerësohen me mënyra të
posaçme.
Pjesë e vlerësimit është edhe informimi i nxënësve dhe prindërve për rezultatet e
vlerësimit. Informacioni është përshkrues ose me notë. Detaje që kanë lidhje me vlerësimin në
arsimin bazë gjenden në dokumente zyrtare të posaçme për këtë
KLASA 1
35 javë x 8 orë në javë= 280 orë
Objektivat e klasës së parë sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 20 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës
Nxënësit shqiptojnë saktë dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalët. Ata shprehin qartë dhe
kuptueshëm mendimet e tyre, shoqërojnë të folurin edhe me disa elemente joverbale,
bashkëpunojnë në grup si dhe organizojnë lojë me role.
Nënlinja Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shqiptojnë saktë fjalët gjatë të folurit;
të përdorin intonacionin dhe ritmin e duhur;
të shqiptojnë saktë rrokjen e theksuar në fjalë.
Shqiptim
Intonacion
Theksi
Ritëm
Rrokje e
theksuar
25
GJUHË SHQIPE
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shprehin qartë, saktë dhe kuptueshëm mendimet e
tyre;
të diskutojnë për tema që u interesojnë dhe që lidhen
me veprimtarinë e tyre të përditshme;
të tregojnë para të tjerëve (shokëve dhe shoqeve të
klasës, mësueses, prindërve) histori të thjeshta: të
dëgjuara, të lexuara ose të përjetuara;
të ritregojnë një përrallë ose tregim të shkurtër duke
ndjekur rendin e ngjarjeve;
të krijojnë dhe tregojnë një histori mbi bazën e
figurave ose vizatimeve;
të japin për shokët, shoqet e klasës dhe mësuesen
udhëzime dhe sqarime të thjeshta;
të përdorin disa elemente joverbale si: shprehja e
fytyrës dhe gjestet etj;
të recitojnë vjersha të shkurtra, të mësuara
përmendësh;
të luajnë në role pjesë të thjeshta si: përralla, fabula,
tregime të shkurtra etj;
të shprehin emocione dhe ndjesi të ndryshme me
anë të pantomimës.
Qartësi dhe
saktësi
Ritregim
Pantomimë
Recitim
Lojë me role
Shprehje e
fytyrës
Gjeste
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të bashkëbisedojnë lirshëm me shokët e shoqet e
klasës;
t’u japin mundësinë të tjerëve për të folur gjatë
diskutimeve në grup;
Bashkëbisedim
26
GJUHË SHQIPE
të marrin fjalën, vetëm pasi të tjerët kanë mbaruar
së foluri.
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 10 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës
Nxënësit demonstrojnë sjellje dhe qëndrime të përshtatshme gjatë të dëgjuarit. Ata dëgjojnë dhe
kuptojnë një larmi tekstesh të folura, demonstrojnë se i kuptojnë këto tekste, si dhe shprehin
opinionet rreth tyre.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të tregojnë sjellje të përshtatshme gjatë të dëgjuarit
si p.sh:
− janë të vëmendshëm;
− nuk i ndërpresin të tjerët.
Vëmendje
Të dëgjuarit
për të kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dëgjojnë një larmi tekstesh të folura si: biseda,
diskutime në grupe të vogla, poezi, gjëegjëza,
përralla, ndodhi personale, tregime, teatër me
kukulla, dramatizime, shfaqje të ndryshme për
fëmijë, emisione televizive për fëmijë, filma
vizatimorë, filma për fëmijë, rregulla praktike,
udhëzime etj;
të bëjnë pyetje rreth asaj që dëgjojnë, kur nuk
kuptojnë një fjalë ose një situatë të caktuar;
të ritregojnë shkurtimisht informacionin që dëgjojnë
për të treguar se e kanë kuptuar atë;
të lidhin tekstin e dëgjuar me njohuritë e mëparshme
Bisedë
Diskutime në
grupe të vogla
Poezi
Gjëegjëzë
Përrallë
Anekdotë
Ndodhi
personale
Tregime
Teatër me
kukulla dhe
dramatizime
Emision
27
GJUHË SHQIPE
ose përvojat e tyre personale dhe të tregojnë
ngjashmëritë ose lidhjet mes tyre.
televiziv
Film
Rregulla
praktike
Udhëzim
Lidhje mes
dëgjuesit dhe
tekstit
Të dëgjuarit e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë fjalë ose fraza me të cilat fillojnë
përrallat, rrëfimet personale (na ishte njëherë, kjo që
po ju tregoj, më kanë ndodhur vitin e kaluar);
të shprehin mendime dhe ndjenjat e tyre pasi
dëgjojnë një tekst.
Frazat
(klishetë)
hyrëse të
përrallave dhe
rrëfimeve
personale
Mendim dhe
ndjenja
personale
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 150 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dallojnë zanoret dhe bashkëtingëlloret e alfabetit dhe përdorin lidhjen mes shkronjës
dhe tingullit për të lexuar. Ata lexojnë rrjedhshëm dhe me intonacionin e duhur tekste të
thjeshta. Nxënësit kuptojnë tekstet e lexuara, lidhin informacionin ose subjektin e këtyre
teksteve me përvojat dhe ndodhitë e tyre personale. Ata gjithashtu shprehin me fjalë të thjeshta
opinionet dhe ndjesitë e tyre rreth tekstit që lexojnë.
Nënlinja Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
fillestar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të emërtojnë shkronjat e alfabetit;
të dallojnë shkronjat e mëdha nga shkronjat e vogla;
Shkronjat e
alfabetit (të
mëdha e të
vogla)
28
GJUHË SHQIPE
të dallojnë zanoret dhe bashkëtingëlloret e gjuhës
shqipe;
të përdorin lidhjen mes shkronjës dhe tingullit për të
lexuar dhe kuptuar fjalë të reja;
të shqiptojnë drejt tingujt, rrokjet dhe fjalët;
të identifikojnë tiparet dalluese të një fjalie si shkronja
e madhe në fillim të saj, shenja e pikësimit në fund;
të mbajnë trupin në një qëndrim të përshtatshëm dhe
librin në pozicionin e duhur gjatë kohës që lexojnë.
Tinguj
Zanore
Bashkëtingëllore
Rrokje
Fjalë
Tipare dalluese
të fjalisë
Të lexuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë me zë dhe me intonacionin e duhur tekste
të thjeshta;
të respektojnë gjatë leximit shenjat e pikësimit, si:
presja, pika, pikëpyetja, pikëçuditësja;
të parashikojnë rreth përmbajtjes së tekstit duke u
mbështetur te titulli dhe ilustrimet e tekstit;
të pyesin për t’u sqaruar rreth përmbajtjes së një
teksti, ose rreth fjalëve të panjohura për ta (Ku? Kur?
Pse? Si ndodh kjo? Çfarë do të thotë?);
të rilexojnë tekstin për të kuptuar më mirë atë;
t’u përgjigjen pyetjeve rreth brendisë së tekstit;
të ritregojnë brendinë e tekstit që lexojnë duke
respektuar rendin logjik të ngjarjeve;
të lidhin pjesën që lexojnë me filma që kanë parë, me
udhëtime, me përvoja personale (dalja e një dhëmbi
të ri, marrja e një kafshë shtëpiake në shtëpi) me
ngjarje nga jeta e tyre etj. (A ka ndodhur edhe në jetën
tuaj diçka e tillë? Çfarë ju kujton kjo histori?).
Lexim me zë
Rrjedhshmëri
Intonacion
Parashikim rreth
përmbajtjes së
tekstit
Sqarim rreth
brendisë së
tekstit
Rilexim
Brendi e tekstit
Lidhje e tekstit
me përvojat
personale
29
GJUHË SHQIPE
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shprehin ndjenjat dhe mendimet personale rreth
pjesës që lexojnë, me ndihmën ose nxitjen e
mësuesve (Si ndjeheni pasi keni lexuar këtë përrallë?
A do donit të përfundonte ndryshe? Çfarë do të kishit
bërë ju, në një rast të tillë?);
të përshkruajnë elemente të thjeshta:
− të një teksti letrar si: ngjarjet, personazhet,
mjedisi;
− të një teksti joletrar p.sh; në një kalendar të
dallojnë ditët, javët, muajt, ditët e pushimeve.
Mendim dhe
ndjenja
personale rreth
tekstit
Përshkrim i
thjeshtë i
personazhit
Tipare të
thjeshta të
teksteve
Të lexuarit
e teksteve
letrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste letrare të thjeshta si: përralla,
tregime të thjeshta, fabula, poezi, gjëegjëza;
të bëjnë përshkrime të thjeshta të personazheve në
pjesët që lexojnë;
të dallojnë prozën nga poezia (rreshta, vargje), të
ndihmuar nga mënyra e të shkruarit;
të lexojnë me interes, emocion, dëshirë dhe me
ndjenjë.
Përrallë
Tregim
Fabul
Gjëegjëzë
Poezi
Të lexuarit
e teksteve
joletrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste joletrare si: kalendarë të thjeshtë,
udhëzime, kartolina, letra etj;
të dallojnë elementët e këtyre teksteve si p.sh në një
kalendar dallojnë vitin, muajt, ditët, në një kartolinë
dallojnë frazat hyrëse, urimin dhe dërguesin e
kartolinës etj.
Kalendar
Udhëzim
Kartolinë
30
GJUHË SHQIPE
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 70 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shkruajnë shkronjat e shtypit dhe të dorës duke mbajtur dorën, trupin, fletoren ose
fletën në pozicionin e duhur. Ata u përgjigjen me shkrim pyetjeve të ndryshme dhe shkruajnë
tekste të thjeshta si kartolina, letra dhe urime. Me ndihmën e mësueses ato rishikojnë punët e
tyre me shkrim për të rregulluar gabimet drejtshkrimore.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Shkrimi i dorës
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë dhe shkruajnë shkronjat e gjuhës shqipe, të
shtypit dhe të dorës;
të tregojnë me saktësi lidhjen shkronjë- tingull;
të plotësojnë pjesët që u mungojnë fjalëve ose fjalive;
të shkruajnë fjalë me tre-katër rrokje;
të shkruajnë fjali duke respektuar hapësirën mes
fjalëve;
të kopjojnë pjesë që kanë dialog, deri në 3-4 fjali;
të shkruajnë fjalë dhe fjali me të diktuar;
të mbajnë gjatë të shkruarit pozicionin e duhur të
trupit, dorës, fletores ose fletës ku shkruajnë.
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
t’u përgjigjen me shkrim pyetjeve të thjeshta;
të shkruajnë fjali të thjeshta duke i lidhur kuptimshëm
fjalët me njëra –tjetrën.
të shkruajnë tekste të thjeshta;
Shkronjat e
shtypit
Shkronjat e
dorës
Lidhja
shkronjë-
tingull
Hapësirë mes
fjalëve
Fjali
Tekst
31
GJUHË SHQIPE
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rishikojnë punët e tyre për të rregulluar gabimet
drejtshkrimore (me ndihmën e mësueses)
Gabim
drejtshkrimor
Të shkruarit
personal dhe
krijues
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë tregime të thjeshta nisur nga figurat e
dhëna;
të përshkruajnë me 3-4 fjali një personazh nga
përrallat ose tregimet.
Tregim
Përshkrim
personazhesh
Të shkruarit
funksional
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë kartolina, letra dhe urime të thjeshta
mbështetur në një model të dhënë.
Kartolinë
Letër
Urim
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 30 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dallojnë marrëdhënien shkronjë – tingull, ndajnë fjalinë në fjalë, fjalët në rrokje dhe
rrokjet në tinguj. Nxënësit dallojnë nën udhëheqjen e mësueses fjalë që shprehin veprime
(folje), fjalë që emërtojnë njerëz dhe kafshë (emra), fjalë që shënojnë cilësi të emrave
(mbiemra). Nxënësit përdorin shkronjën e madhe në emrat e njerëzve dhe emrat e përveçëm të
kafshëve, si dhe shenjat e pikësimit si pika dhe pikëpyetja.
Objektiva
Terma/koncepte
kyçe
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë marrëdhënien shkronjë-tingull, rrokjen,
fjalën dhe fjalinë;
të ndajnë fjalinë në fjalë, fjalën në rrokje, rrokjen në
tinguj;
Shkronjë
Tingull
Rrokje
Fjalë
Fjali
32
GJUHË SHQIPE
të dallojnë, me ndihmën e mësueses, fjalët që tregojnë
veprime (foljet);
të gjejnë fjalë që tregojnë veprime që janë kryer në të
shkuarën, kryhen tani dhe do të kryhen në të ardhmen;
të dallojnë me ndihmën e mësueses, fjalë që tregojnë
njerëz, sende, vende, kafshë (emra)
të shkruajnë me shkronjë të madhe emrat e njerëzve
dhe emrat e përveçëm të kafshëve;
të gjejnë dhe të shkruajnë fjalët që tregojnë cilësi të
njerëzve, sendeve, kafshëve (mbiemrat);
të përdorin shkronjën e madhe në fillim të fjalisë dhe në
titullin e një pjese;
të ndajnë si duhet fjalët në fund të rreshtit;
të përdorin drejt pikën dhe pikëpyetjen në fund të
fjalisë.
Folje
Emër
Mbiemër
Shkronjë e
madhe tek emrat
e njerëzve dhe
tek emrat e
përveçëm të
kafshëve
Shkronjë e
madhe në fillim
të fjalisë dhe në
titullin e një
pjese
Ndarje e fjalëve
në fund të
rreshtit
Drejtshkrimi i
shenjave të
pikësimit (pikën
dhe
pikëpyetjen)
33
GJUHË SHQIPE
KLASA 2
35 javë x 8 orë në javë= 280 orë
Objektivat e klasës së dytë sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 20 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shqiptojnë saktë dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalët. Ata shprehin saktë, qartë
dhe kuptueshëm mendimet e tyre, shoqërojnë të folurin edhe me elemente joverbale,
bashkëpunojnë në grup si dhe organizojnë lojë me role.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shqiptojnë saktë dhe me intonacionin e duhur
fjalët dhe fjalitë;
të respektojnë theksin e fjalëve gjatë shqiptimit.
Shqiptimi
Intonacioni
Theksi
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë, rrjedhshëm dhe kuptueshëm;
të përqendrohen në çështjet kryesore, kur
përshkruajnë një ngjarje ose një përvojë të tyre
(p.sh. nxënësit tregojnë pse një objekt i sjellë nga
shtëpia është shumë i rëndësishëm për ta);
të pasurojnë fjalorin me fjalë e shprehje specifike,
në përshtatje me temën për të cilën flasin;
të recitojnë vjersha të shkurtra, të mësuara
Çështjet
kryesore
Përzgjedhje e
fjalëve dhe
frazave
Shprehje e
fytyrës
Gjestet
Prezantime
34
GJUHË SHQIPE
përmendësh;
të shprehin emocione dhe ndjesi të ndryshme me
anë të pantomimës;
të organizojnë një lojë me role (me ndihmën e
mësuesit ose të një të rrituri);
të shprehin opinionet e tyre rreth interpretimit të
shokëve dhe shoqeve të klasës.
të shoqërojnë të folurin me shprehjen e duhur të
fytyrës dhe gjestet;
të përdorin gjatë prezantimeve gojore edhe elemente
të tilla si: foto dhe piktura.
gojore
Lojë me role
Pantomimë
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të diskutojnë në grupe të vogla për tema që ju
interesojnë (brenda klasës);
të bëjnë pyetje dhe të japin përgjigje të thjeshta gjatë
një pune në grup;
të ndajnë informacionin ose një përvojë personale
me të tjerët etj;
të shprehin mendimet, ndjenjat dhe emocionet e
tyre.
Bashkëveprim
në grup
35
GJUHË SHQIPE
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 10 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit demonstrojnë sjellje dhe qëndrime të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si: vëmendje,
pëlqim dhe interes. Ata dëgjojnë dhe kuptojnë një larmi tekstesh të folura, demonstrojnë se i
kanë kuptuar këto tekste, si dhe shprehin opinionet e tyre rreth teksteve që dëgjojnë.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shfaqin sjellje të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si
p.sh:
− ndjekin me vëmendje tekstin që dëgjojnë;
− nuk e ndërpresin tjetrin, kur është duke folur;
− e shohin në sy personin gjatë kohës që flet;
të shprehin pëlqim dhe interes ndaj asaj që
dëgjojnë: (Më pëlqen kjo që po dëgjoj!)
Vëmendje
Kontakt me sy
Shprehje
pëlqimi dhe
interesi
Të dëgjuarit
për të kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dëgjojnë biseda, sqarime, diskutime në grupe të
vogla, poezi, gjëegjëza, përralla, ndodhi personale.
tregime, dramatizime të ndryshme, emisione
televizive, shfaqje për fëmijë, rregulla praktike,
udhëzime etj;
të pyesin, kur nuk janë të qartë rreth asaj që
dëgjojnë;
të veçojnë fjalët ose detajet kyçe gjatë të dëgjuarit;
të ritregojnë shkurtimisht tekstin që dëgjojnë;
Bisedë
Sqarim
Diskutim në
grupe të vogla
Poezi
Gjëegjëzë
Përrallë
Ndodhi
personale
Tregim
Dramatizim
36
GJUHË SHQIPE
të veçojnë disa detaje që ju duken interesante në
tekstin që dëgjojnë (muzika që shoqëron rrëfimin e
një përralle, zëri i personazheve etj.);
të lidhin informacionin e dëgjuar me përvojat e tyre
ose me informacione që i kanë lexuar në tekste të
tjera.
Emision për
fëmijë
Udhëzim
Lidhje e
informacionit
me dëgjuesin
Të dëgjuarit e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shprehin mendimet dhe ndjenjat e tyre rreth
tekstit që dëgjojnë;
të bëjnë përgjithësime të thjeshta pasi dëgjojnë një
tekst.
Mendime dhe
ndjenja
personale rreth
tekstit
Përgjithësime
të thjeshta
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 150 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit lexojnë rrjedhshëm dhe me intonacionin e duhur tekste të thjeshta letrare dhe joletrare.
Ata përdorin strategji të thjeshta për të kuptuar tekstin si: lidhje me njohuritë e mëparshme,
rilexim, pyetje rreth paqartësive, mbajtje shënimesh, nënvizime etj. Ata demonstrojnë kuptimin
e tekstit duke treguar brendinë dhe ngjarjet kryesore. Nxënësit gjithashtu bëjnë konkluzione të
thjeshta dhe japin mendimet e tyre rreth tekstit që lexojnë.
Nënlinja Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
fillestar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shqiptojnë drejt tingujt, rrokjet dhe fjalët;
të njohin tiparet dalluese të një fjalie si shkronja e
madhe në fillim të saj, shenja e pikësimit në fund;
të mbajnë trupin në një qëndrim të përshtatshëm
dhe librin në pozicionin e duhur gjatë kohës që
lexojnë.
Tinguj
Rrokje
Fjalë
Tipare dalluese
të fjalisë
37
GJUHË SHQIPE
Të lexuarit për
të kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë me zë, rrjedhshëm dhe me intonacionin e
theksin e duhur tekste të thjeshta;
të parashikojnë për subjektin që do të lexojnë
mbështetur në titull, ilustrime ose fjalët kyçe;
të bëjnë pyetje gjatë leximit për çështje ose fjalë që
nuk i njohin, nuk i kanë të qarta ose nuk i kuptojnë;
të rilexojnë tekstin për të kuptuar më mirë atë (kur
është e nevojshme);
të nënvizojnë gjatë leximit idetë më të rëndësishme
(me ndihmën e mësueses);
të tregojnë që e kanë kuptuar tekstin e lexuar:
− duke ritreguar shkurtimisht dhe me fjalë të
thjeshta brendinë;
− duke përmendur çështjet kryesore, ose
− duke dhënë shembuj ose ilustrime nga teksti.
t’u përgjigjen pyetjeve rreth brendisë;
të lidhin tekstin që lexojnë me përvojat dhe jetën e
tyre ose me tekste të lexuara më parë (A ka
ngjashmëri ky tregim me tregimin... që lexuam
javës që shkoi? Çfarë keni të përbashkët ju me
personazhin e tregimit? Çfarë ju kujton kjo ngjarje,
ose ky personazh?).
Lexim me zë
Rrjedhshmëri
Intonacion
Theks
Parashikim
rreth temës ose
subjektit
Sqarim rreth
tekstit
Rilexim
Idetë kryesore
Brendi e tekstit
Shembuj dhe
ilustrime nga
teksti
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shprehin mendimet dhe ndjenjat personale rreth
asaj që lexojnë (Pse mendoni se ajo që ka ndodhur
nuk është e drejtë? Si u ndjetë pasi lexuat këtë
përrallë?);
Lidhja e tekstit
me lexuesin
Mendime dhe
ndjenja
personale rreth
tekstit
38
GJUHË SHQIPE
të tregojnë disa elemente të thjeshta:
− të teksteve letrare si: vargjet, ngjarjet,
personazhet, koha dhe mjedisi;
− të teksteve joletrare si p.sh. te fjalorët e thjeshtë
dallojnë fjalët e renditura në rend alfabetik,
sqarimet rreth fjalëve etj.
Tipare të
thjeshta të
teksteve letrare
dhe joletrare
Të lexuarit e
teksteve
letrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë me interes, emocion, dëshirë dhe me
ndjenjë;
të lexojnë poezi, përralla nga folklori, përralla nga
autorë të ndryshëm, tregime, fabula, gjëegjëza etj;
të tregojnë me fjalët e tyre brendinë e një tregimi
ose përralle;
të përshkruajnë me fjalë të thjeshta personazhet dhe
përmbajtjen e pjesës së lexuar;
të tregojnë se cilët janë personazhet e preferuara,
duke e mbështetur mendimin me argumente të
thjeshta;
të krijojnë lidhje ndërmjet filmave, figurave dhe
historive të lexuara;
të dallojnë elemente të tekstit, të tilla, si: paragrafi,
rreshti, strofa, vargu;
të tregojnë se si ndikojnë ilustrimet për të kuptuar
më mirë tekstin;
të krahasojnë poezinë me gjëegjëzën, përrallën dhe
tregimin.
Poezi
Përralla
Tregime
Fabula
Gjëegjëza
Përshkrim
personazhi
Paragraf
Rresht
Strofë
Varg
Krahasime
tekstesh
39
GJUHË SHQIPE
Të lexuarit e
teksteve
joletrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë ditar, fjalorë të thjeshtë, udhëzime, revista
për fëmijë;
të veçojnë idenë ose informacionin e rëndësishëm
nga teksti i lexuar (me ndihmën e mësueses);
të veçojnë disa elemente të teksteve si: titujt,
kapitujt dhe ilustrimet;
të tregojnë se si ndikojnë ilustrimet për të kuptuar
më mirë tekstin.
Ditar
Fjalorë të
thjeshtë
Udhëzime
Revista për
fëmijë
Titujt
Kapitujt
Ilustrimet
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 40 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit përcaktojnë me ndihmën e mësueses, temën, qëllimin dhe lexuesin e punës me shkrim.
Ata mbledhin informacion nga burime të ndryshme para se të shkruajnë kartolina, letra, plane të
thjeshta, përshkrime etj. Me ndihmën e mësueses veçojnë elementet që duhen përmirësuar në
punën me shkrim si: zgjedhjen e fjalëve, gabimet drejtshkrimore etj.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Shkrimi i dorës
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë saktë shkronjat e alfabetit;
të respektojnë hapësirën mes shkronjave, fjalëve
dhe fjalive;
të kopjojnë saktë dhe qartë tekste të thjeshta;
të shkruajnë fjalë dhe fjali me të diktuar (diktime);
të mbajnë në pozicion të përshtatshëm trupin,
dorën dhe fletën ose fletoren gjatë të shkruarit.
Shkronjë
Hapësirë mes
shkronjave
Pozicion i
përshtatshëm
gjatë të shkruarit
Diktim
40
GJUHË SHQIPE
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të pyesin për t’u sqaruar rreth tekstit ose temës që
do të shkruajnë;
të studiojnë modele të gatshme të punëve me
shkrim (p.sh modele kartolinash, letrash, urimesh).
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë për tema të përshtatshme për moshën
e tyre;
të shprehin qartë dhe saktë, me shkrim mendimet e
tyre;
të përdorin termat dhe fjalët e duhura në tekstet e
shkruara.
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të bëjnë, me ndihmën e mësueses, rishikime të
thjeshta të punës ose detyrës së tyre si: ndryshim
të rendit të fjalëve, heqje ose zëvendësim të tyre
etj., me qëllim përmirësimin e saj;
të bëjnë qortime të thjeshta drejtshkrimore.
Sqarime rreth
temës
Modele të
gatshme
Terminologji e
duhur
Rishikim i tekstit
të shkruar
Korrigjime të
gabimeve
drejtshkrimore
41
GJUHË SHQIPE
Të shkruarit
personal
dhe krijues
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë në ditar gjërat që u bëjnë më tepër
përshtypje nga jeta e përditshme;
të përshkruajnë shokë, miq, të afërm, objekte, sende
e kafshë të njohura e të dashura;
të përshkruajnë me fjalët e tyre si e kuptojnë një
pikturë, një pamje apo një fotografi;
të shkruajnë hyrje dhe mbyllje të tjera të një tregimi
ose përralle.
Ditar
Përshkrim
Hyrje dhe mbyllje
të një teksti
Të shkruarit
funksional
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë tekste të shkurtra si: një urim, një
kartolinë, një letër drejtuar një shoku duke përdorur
një model të thjeshtë;
të hartojnë një plan të thjeshtë të regjimit ditor;
të kopjojnë saktë, qartë e kuptueshëm udhëzime,
njoftime, orientime e porosi të thjeshta.
Urim
Kartolinë
Letër
Plan i thjeshtë
ditor
Udhëzim
42
GJUHË SHQIPE
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 60 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dallojnë fjalitë në një tekst. Zhvendosin, shtojnë ose heqin fjalë në një fjali pa e
prishur kuptimin e saj. Nxënësit dallojnë fjalitë pyetëse dhe dëftore, pohore dhe mohore si dhe
vendosin shenjat e pikësimit në fund të tyre. Nxënësit nisin të dallojnë emrin, mbiemrin, foljen,
përemrin dhe numërorin si dhe disa kategori gramatikore të tyre. Nxënësit përdorin drejt
shkronjën e madhe (disa raste të përdorimit të saj), ndajnë si duhet fjalët në fund të rreshtit, si
dhe shkruajnë saktë numërorët 1-20.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë fjalitë në një tekst;
të renditin fjalitë sipas rendit logjik në një tekst të
shkurtër;
të zhvendosin fjalët në një fjali, në mënyrë të tillë që
të mos prishet kuptimi i saj;
të shtojnë dhe të heqin fjalë në një fjali të thjeshtë pa
prishur kuptimin e saj;
të gjejnë dhe të formojnë fjali dëftore dhe pyetëse;
të gjejnë dhe të formojnë fjali pohore dhe mohore.
Fjali
Tekst
Fjali dëftore
Fjali pyetëse
Fjali pohore
Fjali mohore
Morfologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
Emri
të dallojnë fjalët që tregojnë emra njerëzish, sendesh
dhe kafshësh;
të dallojnë emrat e gjinisë femërore nga ata
mashkullore (në mënyrë intuitive);
të dallojnë emrin në numrin njëjës dhe në numrin
shumës.
Emri
Gjinia e emrit
Numri i emrit
43
GJUHË SHQIPE
Folja
të gjejnë në një tekst fjalët që tregojnë veprim;
të dallojnë kohën e kryerjes së një veprimi, nisur nga
koncepti kohë: dje-sot-nesër;
të zgjedhojnë folje të rregullta në kohën e tashme, të
shkuar dhe të ardhme, sipas modeleve të dhëna;
të zgjedhojnë foljet kam, jam në kohën e tashme, të
shkuar dhe të ardhme;
Mbiemri
të dallojnë mbiemrin si fjalë që tregon cilësi të emrit;
të dallojnë mbiemrin e nyjshëm të gjinisë femërore
dhe mashkullore, nisur nga nyja e përparme;.
të dallojnë kur mbiemri është në numrin njëjës dhe në
numrin shumës, nisur nga emri që përcakton;
Përemri
të gjejnë dhe të formojnë fjali me përemrat vetorë:
unë, ti, ai, ajo, ne, ju, ata, ato.
Numërori
të shkruajnë me fjalë dhe saktë numërorët 1-20.
Folja
Kohë e tashme
Kohë e shkuar
Kohë e ardhme
Mbiemri
Gjinia e
mbiemrit
Numri i
mbiemrit
Përemri vetor
Numërori
44
GJUHË SHQIPE
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin drejt pikën dhe pikëpyetjen në fund të
fjalisë;
të përdorin drejt shkronjën e madhe në fillim të
fjalisë;
të përdorin drejt shkronjën e madhe për emra
njerëzish, vendesh dhe kafshësh;
të ndajnë si duhet fjalët në fund të rreshtit;
të shkruajnë saktë foljet që në kohën e tashme, veta e
parë, numri njëjës marrin mbaresën j;
të shkruajnë saktë numërorët 1-20.
Pikëpyetje dhe
pikëçuditëse në
fund të fjalisë
Shkronjë e
madhe
Ndarja e
fjalëve në fund
të rreshtit
Drejtshkrimi i
foljeve
Drejtshkrimi i
numërorëve
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të gjejnë fjalë sinonimike për një grup fjalësh të
dhëna;
të zëvendësojnë në një tekst disa fjalë me sinonimet e
tyre (të dhëna);
të gjejnë fjalë antonimike për një grup fjalësh të
dhëna;
Sinonim
Antonim
45
GJUHË SHQIPE
KLASA 3
35 javë x 6 orë në javë= 210 orë
Objektivat e klasës së tretë
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 15 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shqiptojnë saktë dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalët. Ata shprehin qartë dhe
kuptueshëm mendimet e tyre, shoqërojnë të folurin edhe me elemente joverbale, bashkëpunojnë
në mënyrë aktive në grup. Nxënësit me ndihmën e mësueses organizojnë lojë me role dhe
komentojnë e gjykojnë interpretimet e shokëve dhe shoqeve të tyre.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shqiptojnë saktë tingujt dhe fjalët;
të flasin qartë e rrjedhshëm duke përdorur cilësitë e
duhura të zërit si:
− ritmi;
− intonacioni;
− theksi i fjalës;
të lexojnë me zë për të përcjellë tek të tjerët ndjenjat
dhe emocionet.
Shqiptim
Intonacion
Theks
Ritëm
46
GJUHË SHQIPE
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin për tematika nga jeta reale dhe veprimtaria
e tyre e përditshme (rreth vetes, njerëzve dhe
objekteve të dashura për ta, historive dhe përvojave
të tyre etj.);
të shfaqin qartë dhe në mënyrë logjike mendimet,
idetë, pëlqimet dhe përjetimet e tyre;
të përzgjedhin format e përshtatshme për të përcjellë
mendimet, faktet, ngjarjet dhe këndvështrimet e tyre
si: përmbledhje, rrëfime, lojë me kukulla,
dramatizime, recitime etj;
të përshtasin të folurit me dëgjuesit si: shokët e
shoqet e klasës, fëmijë më të vegjël se ata, mësuesit
etj.;
të fitojnë një teknikë recitimi të pëlqyeshme për të
tjerët;
të imitojnë zërin e një personazhi të një tregimi dhe
të përralle;
të imitojnë zërin e një personi që flet në një
transmetim (reklamë, batutë, film etj.);
të japin mendimin e tyre për pjesët dramatike që
shohin ose marrin pjesë.
Diskutim për
tema të
ndryshme
Qartësi
mendimi
Forma të
ndryshme gjatë
të folurit
Përshtatje e të
folurit me
dëgjuesin
Lojë me role
Imitim
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë dhe në përputhje me rregullat e
diskutimit në grup;
të marrin fjalën në një bisedë, në momentin e
përshtatshëm;
Diskutim dhe
bashkëveprim
në grup
Marrja e fjalës
në bisedë
Siguri dhe
besim gjatë të
47
GJUHË SHQIPE
të pyesin për të sqaruar gjërat që nuk kuptojnë dhe
t’u përgjigjen pyetjeve të ndryshme;
të shfaqin me siguri e besim në vetvete, mendimet,
ndjenjat, përjetimet dhe emocionet e tyre duke
diskutuar me shokët e shoqet e klasës për tema të
ndryshme si: lojërat, familja, shkolla, shoqëria,
mjedisi, librat, veprimtaritë sportive, koha e lirë,
udhëtimet, shëndeti, interneti, biblioteka etj.
folurit
Formulimi i
pyetjeve
Përgjigje
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 10 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës: Nxënësit demonstrojnë sjellje dhe qëndrime të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si: vëmendje,
kontakt me sy dhe interes ndaj folësit. Ata dëgjojnë dhe kuptojnë një larmi tekstesh të folura,
demonstrojnë se i kanë kuptuar këto tekste, si dhe shprehin opinionet e tyre rreth teksteve që
dëgjojnë. Nxënësit nisin të dallojnë ndjenjat dhe qëndrimet e folësit, si dhe format që ndjek
folësi për tërhequr vëmendjen e të tjerëve.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të demonstrojnë sjellje të përshtatshme gjatë të
dëgjuarit si p.sh:
− të mos e ndërpresin tjetrin, kur është duke folur;
− të shohin në sy personin gjatë kohës që flet;
të dëgjojnë me vëmendje dhe interes atë që thuhet.
Vëmendje
Kontakt me sy
Të dëgjuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dëgjojnë nga burime të ndryshme: biseda, ftesa,
porosi, sqarime, diskutime në grupe të vogla dhe të
mëdha, rrëfime e ndodhi personale dhe jopersonale,
Bisedë
Ftesë
Porosi
Sqarim
Diskutim
48
GJUHË SHQIPE
poezi, proza të shkurtra, dramatizime të ndryshme,
emisione për fëmijë, këshilla, udhëzime, receta etj.;
të parashikojnë duke përdorur:
− njohuritë e mëparshme (çështje ose koncepte të
njohura);
− elementet e intonacionit (toni i zërit, ritmi, volumi);
të veçojnë detajet kryesore të asaj që dëgjojnë;
të bëjnë pyetje të ndryshme rreth një teksti me qëllim
që ta kuptojnë mirë atë;
të dallojnë rendin e ngjarjeve dhe ideve;
të ritregojnë shkurtimisht tekstin që dëgjuan duke e
ilustruar me shembuj nga teksti;
të krahasojnë informacionin që marrin nga burime të
ndryshme (filma për fëmijë, emisione televizive etj).
Rrëfim e
ndodhi
personale
Poezi
Prozë
Dramatizime të
ndryshme
Film vizatimor
Këshillë
Udhëzim
Recetë
Parashikim
rreth
përmbajtjes
Detaj kryesor
Rendi i
ngjarjeve
Brendi
Krahasim
Të dëgjuarit
e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të veçojnë elementet, ndodhitë, personazhet etj, që ju
bëjnë përshtypje ose që ju krijojnë emocion gjatë të
dëgjuarit;
të përcaktojnë se si ndjehet folësi ndërkohë që flet
(me ndihmën e mimikës dhe gjesteve që përdor
folësi);
të nxjerrin konkluzione duke u bazuar në idetë
kryesore dhe detajet kyçe.
Përshtypje
Ndjenjat e
folësit
Konkluzion
49
GJUHË SHQIPE
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 95 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit lexojnë rrjedhshëm dhe me intonacionin e duhur tekste të thjeshta letrare dhe joletrare.
Ata përdorin strategji të thjeshta për të kuptuar tekstin si: lidhje me njohuritë paraprake, rilexim,
pyetje rreth paqartësive, mbajtje shënimesh, nënvizime, bëjnë parashikime rreth brendisë etj.
Ata demonstrojnë të kuptuarit e tekstit duke treguar brendinë dhe veçuar idetë dhe
informacionin kryesor. Nxënësit gjithashtu, japin mendimet e tyre rreth tekstit që lexojnë, si dhe
dallojnë disa elemente të thjeshta të teksteve letrare dhe joletrare.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
fillestar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste të ndryshme, në shkollë dhe në
shtëpi, për të fituar rrjedhshmërinë e duhur gjatë
leximit;
të respektojnë intonacionin e duhur gjatë leximeve me
zë të pjesëve në poezi apo në prozë;
të respektojnë gjatë të lexuarit shenjat e pikësimit si:
pika, pikëpyetja, pikëçuditësja;
të mbajnë trupin në një qëndrim të përshtatshëm dhe
librin në pozicionin e duhur gjatë kohës që lexojnë.
Rrjedhshmëri
Intonacion
Respektimi i
shenjave të
pikësimit
Të lexuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin për të lexuar, tekstet që përmbushin
qëllimin që kanë si p.sh:
− një tregim komik për tu argëtuar;
− një fjalor për të gjetur kuptimin e një fjale;
− një revistë për të marrë një informacion etj.;
Zgjedhja e
tekstit në
funksion të
qëllimit
Parashikime
për brendinë e
tekstit
Rilexim
50
GJUHË SHQIPE
të parashikojnë brendinë e tekstit duke u bazuar te:
− titulli, fotot dhe ilustrimet ose,
− një grup fjalësh kyçe, të shkëputura nga teksti
(parashikim me terma paraprakë);
t’i rikthehen leximit të tekstit deri sa ta kuptojnë atë;
të kuptojnë elementet pamore të teksteve si piktura,
ilustrime, lista, tabela, harta etj;
të veçojnë me nënvizime dhe kujtojnë detajet kryesore
në një tekst;
të ritregojnë brendinë e materialit të lexuar, duke
ndjekur rendin e ngjarjeve dhe duke e shoqëruar me
detaje nga teksti;
të krahasojnë idetë e tekstit me njohuritë e mëparshme
dhe me përvojat e tyre ose tekste të lexuara më parë
(Çfarë ndryshimi ka mes lojërave të fëmijëve në këtë
tregim dhe lojërave të fëmijëve sot? Dini arsye të
tjera, përveç këtyre që janë dhënë në tekst, pse bimët
janë të rëndësishme?).
Brendi e tekstit
Krahasim me
njohuritë e
mëparshme
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shprehin opinionet dhe mendimet e tyre rreth tekstit
si p.sh: duke veçuar tiparet që pëlqejnë tek një
personazh ose komentuar një veprim të tij (Çfarë ju
pëlqen tek ky personazh? Cili është mendimi juaj për
mbylljen e këtij tregimi?);
të gjejnë hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen në tekstet që
lexojnë;
të dallojnë disa elemente të teksteve si p.sh: kohën,
mjedisin, personazhet e një fabule ose tabelën e
përmbajtjes, kapitujt, ilustrimet në një revistë.
Lidhje e
lexuesit me
tekstin
Opinionet dhe
mendimet e
nxënësve rreth
tekstit
Strukturë
Elemente të
teksteve
51
GJUHË SHQIPE
Të lexuarit e
teksteve
letrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë me dëshirë, interes, emocion dhe me
ndjenjë tekste të ndryshme;
të lexojnë poezi të thjeshta, gjëegjëza, fabula, përralla,
tregime;
të rilexojnë dhe tregojnë pjesën që ju pëlqen më
shumë dhe është më e këndshme për ta;
t’u përgjigjen pyetjeve (Kush? Çfarë? Kur? Ku? Pse?)
në lidhje me ngjarjet që ndodhin në tregim, përrallë,
fabul etj;
të analizojnë ngjarjet, mjedisin dhe kohën në një tekst
letrar;
të analizojnë personazhet dhe veprimet e tyre
mbështetur në një skedë orientuese;
të gjejnë krahasimet në një tekst;
të diskutojnë me të tjerët dhe të japin opinionet e tyre
për librat që lexojnë;
të krahasojnë një tregim, me një film ose teatër me
kukulla që trajtojnë të njëjtin subjekt.
Poezi
Gjëegjëza
Fabula
Përralla
Tregime
Analizë e
personazheve
Krahasimi
Opinion për
librin
Krahasime
tekstesh që
trajtojnë të
njëjtin subjekt
Të lexuarit e
teksteve
joletrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë revista për fëmijë, udhëzime dhe porosi të
shkurtra, fletë ditari etj;
të tregojnë me fjalët e tyre brendinë duke e ilustruar
me detaje nga teksti;
të veçojnë idetë dhe informacionin kryesor;
të identifikojnë tiparet e tekstit si: titujt, nëntitujt,
ndarjen në paragrafë;
Revistë për
fëmijë
Udhëzim
Porosi të
shkurtra
Ditar
Brendi
Ide kryesore
Tipare të
52
GJUHË SHQIPE
të krahasojnë tekste të ndryshme që trajtojnë të njëjtën
çështje ose japin të njëjtin informacion si p.sh një
artikull në një revistë për fëmijë dhe një ditar që
përshkruajnë një ditë të zakonshme të një fëmije në
shkollë.
tekstit
Krahasime të
thjeshta
tekstesh
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 30 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit mbledhin informacion nga burime dhe në forma të ndryshme para se të shkruajnë.
Nxënësit shkruajnë për njerëzit e tyre të dashur, për heronjtë e tyre të preferuar, për natyrën,
për ndodhitë e tyre personale, udhëzime, njoftime, plane veprimtarish etj. Me ndihmën e
mësueses veçojnë elementet që duhen përmirësuar në punën me shkrim si: zgjedhja e fjalëve,
gabimet drejtshkrimore etj.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të formulojnë pyetje rreth temës për t’u sqaruar rreth
tekstit që do të shkruajnë;
të mbledhin informacion për temën që do të shkruajnë
në forma dhe nga burime të ndryshme si:
− diskutimet me shokët, mësuesen dhe me njerëzit e
familjes;
− lexime të ndryshme në revista, televizion dhe
media të tjera;
të shohin libra për fëmijë me ilustrime, piktura dhe
pamje të ndryshme që shërbejnë si nxitje për të
shkruarit;
Sqarim rreth
temës
Mbledhje e
informacionit
Nxitje e
imagjinatës
Përzgjedhje e
informacionit
53
GJUHË SHQIPE
të renditin në një fletë informacionet më të
rëndësishme që do t’u shërbejnë për detyrën ose
punën me shkrim.
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë tekste të shkurtra duke ndjekur modelin e
përshtatshëm për qëllimin dhe lexuesin;
të përshkruajnë me detaje të thjeshta e të qarta histori
e përvoja vetjake të ndihmuar nga pyetjet: Kush?
Cili? Çfarë? Si? Kur? Ku?;
të përshkruajnë ngjarje në rend kronologjik;
të mbështesin idetë kryesore me detaje të ndryshme;
të zgjedhin fjalët dhe frazat e duhura për të shprehur
si duhet mendimet e tyre;
të shoqërojnë punën me shkrim me foto ose pamje të
ndryshme.
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rishikojnë dhe rregullojnë punët me shkrim për të
dhënë më qartë mendimet ose për të shprehur më
bukur ndjenjat (vetë ose me ndihmën e mësueses);
të gjejnë fjalët, shprehjet ose fjalitë e papërshtatshme
dhe më pas t’i zëvendësojnë, shtojnë ose t’i heqin;
të përmirësojnë punët e tyre me ndihmën e mësueses
ose nga shokët e shoqet e klasës:
duke bërë korrigjime të thjeshta (gabime
drejtshkrimore ose gramatikore);
duke përmirësuar paraqitjen e punës me shkrim
Përzgjedhje e
tekstit në
varësi të
qëllimit dhe
lexuesit
Organizimi i
punës me
shkrim
Rishikim i
punës me
shkrim
Zëvendësim
fjalësh ose
fjalish
Gabim
drejtshkrimor
Paraqitje e
punës me
shkrim
54
GJUHË SHQIPE
p.sh: hapësirën mes fjalëve, fjalive ose paragrafëve.
Të shkruarit
personal dhe
krijues
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë për njerëzit e tyre të dashur, për heronjtë
e tyre të preferuar, për natyrën, për lojërat dhe për
librat e preferuar;
të ritregojnë ndodhi ose ngjarje personale:
− duke përzgjedhur momente interesante;
− duke rrëfyer në vetën e parë mendimet dhe
ndjenjat;
− duke shprehur rëndësinë e këtyre ngjarjeve dhe
duke treguar pse ato janë të paharrueshme për ta;
të përshkruajnë personazhet duke pasqyruar ndjenjat
dhe mendimet, paraqitjen e jashtme dhe veprimet e
tyre;
të shkruajnë hyrje ose mbyllje të tjera për përrallat ose
tregimet e lexuara;
të ndërtojnë histori duke u mbështetur tek disa figura
ose pamje të ndryshme.
Përshkrime të
njerëzve të
dashur, të
heronjve të
preferuar, të
natyrës
Ritregime
ndodhish
personale
Rrëfim në
vetën e parë
dhe të tretë
Përshkrime
personazhesh
Hyrje dhe
mbyllje
përrallash
Të shkruarit
funksional
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë urime, kartolina, letra falenderimi, ftesa
për ditëlindje etj;
të plotësojnë saktë modelet gjysmë të gatshme duke u
ndihmuar nga fjalë apo pyetje ndihmëse;
të shkruajnë udhëzime e porosi të thjeshta për të
tjerët;
të shkruajnë plane të thjeshta për veprimtari të
përbashkëta me klasën.
Urim
Kartolinë
Letër
falenderimi
Ftesë
Udhëzim
Këshillë
Plan
veprimtarish
55
GJUHË SHQIPE
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 60 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dallojnë tekstin dhe fjalinë. Nxënësit zhvendosin, heqin ose shtojnë fjalë ose grupe
fjalësh në fjali pa e prishur kuptimin e saj. Ata nisin të dallojnë strukturën e fjalisë dhe grupet
kryesore në të. Nxënësit dallojnë emrin, mbiemrin, foljen, ndajfoljen, përemrin vetor dhe pronor
si dhe kategoritë kryesore gramatikore të tyre. Nxënësit përdorin drejt shenjat e pikësimit,
shkronjën e madhe dhe fjalët mohuese. Nxënësit gjejnë sinonime dhe antonime për fjalë të
caktuara, si dhe nisin të përdorin fjalorin për nevojat e tyre.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të tregojnë dhe dallojnë se çfarë është teksti;
të dallojnë fjalitë në një tekst;
të njohin strukturën e fjalisë së thjeshtë;
të zhvendosin grupe fjalësh ose fjalë në një fjali, në
mënyrë të tillë që të mos prishet kuptimi i saj;
të shtojnë ose të heqin grupe fjalësh ose fjalë në një
fjali të thjeshtë, pa prishur kuptimin e saj;
të njohin e të dallojnë grupet kryesore në fjali;
të njohin e të dallojnë grupet plotësuese në fjali;
të dallojnë dhe të formojnë fjali dëftore, pyetëse;
të dallojnë dhe të formojnë fjali pohore dhe mohore.
Tekst
Fjali
Strukturë e
fjalisë
Grupe fjalësh
Fjali dëftore
Fjali pyetëse
Fjali pohore
Fjali mohore
Morfologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
Emri
të gjejnë fjalët që tregojnë emra njerëzish, sendesh
dhe kafshësh;
të krahasojnë emrat e gjinisë femërore me emrat
Emri
Gjinia e emrit
Numri i emrit
Rasa e emrit
Trajta e emrit
56
GJUHË SHQIPE
gjinisë mashkullore nisur nga mbaresat e tyre;
të dallojnë emrat në numrin njëjës dhe në numrin
shumës;
të gjejnë rasën dhe trajtën e emrit;
t’i përdorin emrat në formën e duhur gjatë të folurit
dhe të shkruarit.
Folja
të zgjedhojnë foljet e rregullta në kohën e tashme;
të zgjedhojnë foljet e rregullta në kohën e ardhme;
të zgjedhojnë foljet e rregullta në kohën e pakryer;
të zgjedhojnë foljet e rregullta në kohën e kryer të
thjeshtë;
t’i përdorin foljet në formën e duhur gjatë të folurit
dhe të shkruarit;
të vendosin foljet e kohës së tashme në kohën e
pakryer, në kohën e ardhme dhe anasjelltas.
Mbiemri
të dallojnë mbiemrin si fjalë që tregon cilësi të emrit;
të krahasojnë mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm;
të përcaktojnë gjininë e mbiemrit, ndihmuar nga emri
që cilëson;
të dallojnë numrin e mbiemrit, ndihmuar nga emri që
cilëson;
t’i përdorin mbiemrat në trajtën e duhur gjatë të folurit
dhe të shkruarit.
Përemri
të dallojnë përemrat vetorë;
Folja
Koha e tashme
Koha e ardhme
Koha e pakryer
Koha e kryer e
thjeshtë
Mbiemri
Mbiemri i
nyjshëm dhe i
panyjshëm
Gjinia e
mbiemrit
Numri i
mbiemrit
Përemri vetor
Përemri
pronor
Ndajfolje
57
GJUHË SHQIPE
të dallojnë përemrat pronorë.
Ndajfolja
të dallojnë ndajfoljen si fjalë që tregon cilësi të foljes
Numërori
të dallojnë numërorin si fjalë që tregon sasi.
Numërori
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin drejt shenjat e pikësimit ., ?, !;
të ndajnë saktë fjalët në fund të rreshtit;
të shkruajnë drejt fjalët mohuese nuk dhe s’;
të shkruajnë saktë fjalët mohuese si: askush, kurrkush,
asnjë, asnjeri, asnjëra, askurrkush, kurrkund, kurrgjë
etj;
të drejtshkruajnë foljet e rregullta në kohën e tashme;
të drejtshkruajnë foljet e rregullta në kohën e ardhme;
të drejtshkruajnë foljet e rregullta në kohën e pakryer;
të drejtshkruajnë foljet e rregullta në kohën e kryer të
thjeshtë;
të drejtshkruajnë foljet kam e jam në kohën e pakryer
dhe të kryer të thjeshtë;
të shkruajnë saktë emrat e përveçëm;
të shkruajnë saktë emrat mashkullorë në numrin
shumës;
të drejtshkruajnë mbiemrat;
të drejtshkruajnë përemrat vetorë dhe pronorë;
të drejtshkruajnë ndajfoljet që kanë të njëjtën temë si
mbiemrat (i shpejtë dhe shpejt).
Shenjë e
pikësimit
Ndarja e
fjalëve në fund
të rreshtit
Drejtshkrimi i
fjalëve
mohuese
Drejtshkrimi i
foljeve në
kohën e
tashme, në
kohën e
ardhme, në
kohën e
pakryer dhe në
kohën e kryer
të thjeshtë
Drejtshkrimi i
emrave të
përveçëm
Drejtshkrimi i
emrave në
58
GJUHË SHQIPE
numrin shumës
Drejtshkrimi i
përemrave
pronorë dhe
vetorë
Drejtshkrimi i
ndajfoljeve
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të gjejnë fjalë sinonimike dhe antonimike me fjalët e
dhëna;
të zëvendësojnë në një tekst një grup fjalësh me
sinonimet e tyre;
të përdorin fjalorin për të gjetur kuptimin e fjalëve të
panjohura.
Sinonime
Antonime
59
GJUHË SHQIPE
KLASA 4
35 javë x 5 orë në javë= 175 orë
Objektivat e klasës së katërt sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 15 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shqiptojnë saktë dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalët. Ata identifikojnë
qëllimin e të folurit, shprehin saktë, qartë dhe kuptueshëm mendimet e tyre, shoqërojnë të
folurin edhe me elemente joverbale, bashkëpunojnë në mënyrë aktive në grup. Nxënësit me
ndihmën e mësueses organizojnë lojë me role dhe komentojnë e gjykojnë interpretimet e
shokëve dhe shoqeve të tyre dhe japin sugjerime për përmirësim.
Nënlinjat Objektiva Terma/ koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shqiptojnë saktë tingujt dhe fjalët;
të flasin qartë e rrjedhshëm duke përdorur cilësitë e
duhura të zërit, si: lartësia e zërit, theksi, ritmi,
intonacioni;
të shqiptojnë fjalët, duke respektuar theksin e tyre.
Shqiptimi
Intonacioni
Theksi
Ritmi
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë qëllimin e të folurit si p.sh: të
argëtojnë shokët e shoqet e klasës, të pyesin, të
sqarojnë diçka, të zgjidhin një problem, të bëjnë një
përmbledhje etj;
Qëllimi i të
folurit
Tema për
diskutime të
zgjedhura nga
nxënësit
60
GJUHË SHQIPE
të zgjedhin temën dhe çështjet për të cilat duan të
diskutojnë dhe të japin mendimet e tyre në klasë;
të shfaqin mendime dhe ide në përshtatje me
dëgjuesin dhe situatën;
të mbledhin dhe përzgjedhin fakte, ide dhe ilustrime
nga një ose më shumë burime;
të përzgjedhin forma të përshtatshme për të përcjellë
idetë, faktet, ngjarjet dhe këndvështrimet e tyre si:
përmbledhje, udhëzim, rrëfim, lojë me role,
dramatizime etj;
të interpretojnë me ndjenjë pjesë të mësuara
përmendësh;
të zgjedhin fjalët dhe frazat e duhura për të tërhequr
vëmendjen e dëgjuesve si dhe:
− duke shmangur termat diskriminues;
− duke shmangur fjalët e huaja.
të mbajnë një qëndrim të përshtatshëm të trupit dhe
të shoqërojnë të folurit me gjeste dhe lëvizje të
thjeshta;
të planifikojnë dhe realizojnë lojë me role dhe të
përdorin fjalët dhe veprimet për të përcjellë situata,
karaktere dhe emocione;
të përdorin gjatë të folurit gjuhën standarde.
Rrëfim me
subjekt
Grumbullim i
informacionit
të kërkuar
Shprehje dhe
justifikimi i një
mendimi ose
ideje
Vendosje
kontakti me
dëgjuesit gjatë
të folurit
Zgjedhje e
fjalëve
Elementet
joverbale gjatë
të folurit
Lojë me role
Gjuhë
standarde
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë, në përputhje me normat e vlerat
shoqërore në situata të ndryshme komunikimi në
klasë;
të shfaqin me siguri e besim në vetvete, mendimet,
përvojat dhe argumentet e tyre:
Përputhshmëri
me normat dhe
vlerat
shoqërore
Siguri dhe
besim gjatë të
folurit
61
GJUHË SHQIPE
− duke trajtuar tema të ndryshme si: loja, familja,
shkolla, shoqëria, mjedisi, veprimtaritë sportive,
koha e lirë, udhëtimet, televizori, interneti,
biblioteka, shëndeti etj;
− duke dhënë detaje dhe shembuj konkretë për të
ilustruar mendimet e tyre;
të sugjerojnë, reagojnë, shfaqin këndvështrimet e
tyre ose të refuzojnë brenda rregullave të
mirësjelljes dhe respektit.
Mirësjellje dhe
respekt
Bashkëveprim
në grup
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 10 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit demonstrojnë sjellje dhe qëndrime të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si: vëmendje,
kontakt me sy dhe pozicion korrekt të trupit. Ata shfaqin interes dhe inkurajojnë folësin. Ata
dëgjojnë dhe kuptojnë një larmi tekstesh të folura, demonstrojnë se i kanë kuptuar këto tekste, si
dhe shprehin opinionet e tyre rreth teksteve që dëgjojnë. Nxënësit dallojnë qëllimin ose
synimin, ndjenjat dhe qëndrimet e folësit, si dhe format që ndjek folësi për të tërhequr
vëmendjen e të tjerëve. Nxënësit veçojnë fjalët dhe shprehjet që ju bëjnë përshtypje dhe ju
përcjellin emocion.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të demonstrojnë sjellje të përshtatshme gjatë të
dëgjuarit si:
− të mos e ndërpresin tjetrin, kur është duke folur;
− ta shohin në sy personin gjatë kohës që flet;
− të mbajnë trupin në një pozicion korrekt;
të nxitin folësin me shprehje të tilla, si: po, kuptoj,
pikërisht ashtu etj.
Vëmendje
Kontakt me sy
me folësin
Pozicion
korrekt i trupit
Inkurajim ose
nxitje e folësit
62
GJUHË SHQIPE
Të dëgjuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dëgjojnë në situata të ndryshme brenda dhe jashtë
klasës, duke u përqendruar në qëllimin që kanë
(dëgjojnë që të hartojnë një përmbledhje, dëgjojnë që
të bëjnë sugjerime gjatë një pune në grup etj);
të veçojnë detajet dhe çështjet kryesore të tekstit që
dëgjojnë;
të mbajnë shënime gjatë të dëgjuarit (kur është e
nevojshme);
të bëjnë pyetje të ndryshme rreth një teksti;
të interpretojnë informacionin e marrë nga burime të
ndryshme (filma për fëmijë, filma vizatimorë etj.);
të lidhin informacionin që dëgjojnë me përvojat
personale dhe njohuritë që kanë marrë nga librat,
revistat, televizionet dhe mediat e tjera;
të dallojnë rendin e ngjarjeve në një tekst;
të dallojnë shkakun dhe pasojën në një tekst që
dëgjojnë.
Praktikimi i
dëgjimit në
situata të
ndryshme
Qëllimi i
dëgjimit
Detaje dhe
çështje
kryesore
Pyetje
Mbajtje
shënimesh
Interpretim
informacioni
Lidhje e
informacionit
me njohuritë e
mëparshme
Shkak
Pasojë
Të dëgjuarit
e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë problemin dhe zgjidhjen në një tekst që
dëgjojnë;
të identifikojnë qëllimin ose synimin e folësit (të
udhëzojë, të informojë, të bindë);
të zbulojnë ndjenjat e folësit (lumturi, zemërim,
konfuzion, habi);
Problem
Zgjidhje
Qëllimi i
folësit
Ndjenjat e
folësit
Elementet
joverbale
63
GJUHË SHQIPE
të shpjegojnë se si ndikon gjuha e trupit dhe toni i
zërit për të kuptuar tekstin që dëgjojnë;
të përcaktojnë se si ndikon mbi ta, teksti që dëgjojnë,
duke veçuar fjalët që u krijojnë emocion.
Ndikimi i
tekstit
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 60 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit përzgjedhin materiale të përshtatshme për të lexuar në varësi të qëllimit që kanë. Ata
përdorin strategji të thjeshta (para, gjatë dhe pas leximit) për të kuptuar tekstin si: lidhje me
njohuritë paraprake, rilexim, pyetje rreth paqartësive, mbajtje shënimesh, nënvizime,
parashikime rreth brendisë etj. Ata demonstrojnë kuptimin e tekstit duke treguar brendinë dhe
veçuar idetë dhe informacionin kryesor. Nxënësit gjithashtu nxjerrin konkluzione të thjeshta,
japin mendimet e tyre rreth tekstit që lexojnë si dhe dallojnë disa elemente të thjeshta të
teksteve letrare dhe joletrare.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përzgjedhin materiale të përshtatshme në varësi të
qëllimit që kanë (një tregim për kënaqësi, një udhëzim
për të mësuar një lojë elektronike, një revistë për të
marrë një informacion për shëndetin);
të përdorin strategjitë e duhura (para, gjatë dhe pas të
lexuarit) për të kuptuar tekstin si p.sh:
− të kujtojnë njohuritë e tyre të mëparshme;
− të bëjnë pyetje të ndryshme, për t’u sqaruar dhe
për të kuptuar më mirë brendinë (p.sh rreth fjalëve
që nuk ua dinë kuptimin);
− të përqendrohen dhe të kuptojnë edhe ilustrimet,
pamjet, fotografitë që ka në tekst;
Përzgjedhja e
materialit për
lexim në
funksion të
qëllimit
Parashikim i
përmbajtjes
dhe strukturës
së teksteve mbi
bazën e
ilustrimeve,
titujve dhe
njohurive të
mëparshme
64
GJUHË SHQIPE
− të lexojnë rrjedhshëm, saktë dhe me intonacionin e
duhur;
− të mbajnë shënime dhe nënvizojnë detajet kryesore
në një tekst;
të bëjnë një përmbledhje të çështjeve kryesore duke i
ilustruar me detaje dhe fragmente nga teksti;
të krahasojnë informacionin e tekstit me njohuritë dhe
përvojat e tyre, me tekste të lexuara më parë dhe me
botën rreth tyre (A ju ka ndodhur edhe ju diçka e tillë?
Cilat libra, revista, filma apo shfaqje që keni parë ose
lexuar ju kujton ky tregim? A keni lexuar libra të tjerë
të ngjashëm, me këtë që lexuam nga ky autor?);
dhe përvojave
në lexim
Bërje pyetjesh
Shënime
Përmbledhje
Krahasime
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shprehin mendimet dhe opinionet e tyre rreth ideve
dhe informacionit që lexojnë (A jeni dakord me këtë
veprim të personazhit? Pse?);
të veçojnë disa elemente të formës së teksteve dhe të
diskutojnë rreth funksionit të tyre, p.sh në një revistë:
titullin, nëntitujt, tekstin e shkruar, fotot, listat, hartat
etj;
të dallojnë në tekste të thjeshta elementet e strukturës
si: hyrja, zhvillimi, mbyllja;
të identifikojnë me ndihmën e mësueses disa elemente
të thjeshta të stilit dhe të gjuhës si: zgjedhjen e fjalëve,
përdorimin e fjalive të ndryshme dhe të sqarojnë se si
ndikon tek ata kjo mënyrë të shkruari (llojet e
ndryshme të fjalive e bëjnë më interesant tekstin,
pyetjet retorike i japin shprehësi etj).
Opinionet dhe
mendimet e
tyre rreth
tekstit që
lexojnë
Element i
formës,
strukturës dhe
stilit të
teksteve
65
GJUHË SHQIPE
Të lexuarit e
teksteve
letrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin format e leximit shprehës;
të lexojnë poezi të thjeshta, fabula, përralla, tregime,
romane për fëmijë, legjenda, fjalë të urta;
të përzgjedhin për të lexuar pjesë që u përkasin llojeve
dhe gjinive të ndryshme letrare;
të tregojnë subjektin e librave që lexojnë, mjedisin ku
dhe kohën kur zhvillohet ngjarja;
të listojnë tiparet e personazheve që pëlqejnë, duke u
ndalur në pamjen e jashtme, në veprimet, mendimet,
ndjenjat dhe në bashkëveprimin me personazhet e
tjerë;
të fantazojnë për mjediset dhe për fatin e
personazheve;
të dallojnë rimën dhe strofën në një poezi;
të dallojnë disa elementë të përbashkët dhe të veçantë
mes poezisë dhe prozës, fabulës dhe përrallës;
të veçojnë krahasimet dhe epitetet në një tekst letrar;
të diskutojnë me të tjerët dhe të japin opinionet e tyre
për librat që lexojnë;
të krahasojnë një tregim, me një film ose teatër me
kukulla që trajtojnë të njëjtin subjekt;
të krijojnë lidhje ndërmjet filmave, figurave dhe
historive të lexuara.
Poezi
Fabul
Përrallë
Tregim
Roman për
fëmijë
Fjalë të urta
Të përbashkëta
dhe ndryshime
mes gjinive
dhe llojeve të
ndryshme
letrare
Rimë dhe
strofë në poezi
Krahasim
Epitet
Personazh
Subjekt
Mjedis dhe
kohë
Lidhjet e
letërsisë me
fusha të tjera
artistike
Të lexuarit e
teksteve
joletrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë fletë ditari, letra, revista, gazeta për fëmijë,
enciklopedi, atlase, udhëzime (edhe në formë tekste
Ditar
Letra
Revista
66
GJUHË SHQIPE
elektronike);
të dallojnë idetë dhe çështjet kryesore të trajtuara në
tekst;
të shprehin mendimet dhe opinionet e tyre rreth
informacionit të dhënë në tekstin joletrar;
të sqarojnë funksionet e tabelave, ilustrimeve, fotove
etj që shoqërojnë tekstet;
të krahasojnë informacione nga burime të ndryshme si
p.sh: për lojërat e fëmijëve lexojnë një artikull reviste
dhe shohin një emision televiziv;
Gazeta për
fëmijë
Enciklopedi
për fëmijë
Atlase
Udhëzime
Ide dhe çështje
kryesore
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 30 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit përcaktojnë me ndihmën e mësueses, temën, qëllimin dhe lexuesin e punës me shkrim.
Ata mbledhin informacion nga burime dhe në forma të ndryshme para se të shkruajnë. Nxënësit
shkruajnë për njerëzit e tyre të dashur, për heronjtë e tyre të preferuar, për natyrën, për ndodhitë
e tyre personale ose histori të imagjinuara, shkruajnë udhëzime, njoftime, plane veprimtarish,
plotësojnë pyetësorë të thjeshtë etj. Me ndihmën e mësueses veçojnë elementet që duhen
përmirësuar në punën me shkrim si zgjedhja e fjalëve, gabimet drejtshkrimore etj.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë qartë qëllimin, temën dhe lexuesin për
të realizuar në mënyrën e duhur punën me shkrim
p.sh. shkruajnë poezi për një antologji të nxënësve të
shkollës;
të nxitin imagjinatën dhe të mbledhin idetë për punët
me shkrim gjatë të shkruarit duke ndjekur disa
Qëllim
Temë
Lexues
Imagjinatë
Mbledhje
informacioni
Shënim
Model i
gatshëm
67
GJUHË SHQIPE
strategji të thjeshta si:
− duke identifikuar përvojat ose njohuritë e
mëparshme (çfarë dini ose çfarë njohjesh keni
rreth temës që do të shkruani?);
− duke përdorur libra për fëmijë me ilustrime dhe
figura e piktura të ndryshme që shërbejnë si nxitje
për të shkruarit;
të mbledhin informacion dhe të mbajnë shënime
nga tekste të ndryshme, të shkruara dhe elektronike;
të studiojnë modele të gatshme (modele letrash,
urimesh, njoftimesh, udhëzimesh etj.) para se të nisin
punën me shkrim;
të shënojnë në një fletë informacionin më të
rëndësishëm, të nevojshëm për punën me shkrim.
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rendisin idetë dhe çështjet kryesore duke i
mbështetur me informacionin dhe detajet e duhura;
të shkruajnë të njëjtin subjekt në forma të ndryshme
p.sh.: përshkruajnë një ngjarje në formën e një letre
për një shok ose si një tregim të shkurtër;
të përdorin fjalë dhe fraza të veçanta që krijojnë
emocion ose përshtypje të veçantë tek lexuesi;
të përdorin ligjëratën e drejtë në një tregim për të
tipizuar më mirë një personazh;
të përdorin fjali të ndryshme në gjatësi dhe strukturë si
p.sh fjali të përbëra me fjalët (lidhëzat): sepse, në
qoftë se etj.;
Renditje e
informacionit
Fjalë që
krijojnë
emocion te
lexuesi
Ligjëratë e
drejtë
Fjali të
ndryshme
Paragraf
Saktësi gjatë të
shkruarit
68
GJUHË SHQIPE
të shtojnë në një tekst një dialog mes personazheve
ose një ndodhi të re, një paragraf;
të përdorin gjatë të shkruarit gjuhën standarde dhe të
zbatojnë rregullat e drejtshkrimit.
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë në punët e tyre (me ndihmën e
mësueses) elementët që kanë nevojë për përmirësime
(Si mund ta riorganizoni punën tuaj me shkrim që të
kuptohet më lehtë nga lexuesi? A ka lidhje mes
fjalive? A mund të riorganizoni ndryshe fjalitë në
punën tuaj?);
të gjejnë fjalët, shprehjet ose fjalitë e papërshtatshme
dhe më pas t’i zëvendësojnë ose t’i heqin ato;
të redaktojnë punët e tyre vetë, me ndihmën e
mësueses duke bërë:
− korrigjime të thjeshta (drejtshkrim, shenjat e
pikësimit, gabime gramatikore);
− përmirësime të paraqitjes së punës me shkrim
p.sh.: hapësira mes fjalëve, fjalive ose
paragrafëve.
Identifikimi i
elementëve që
duhen
përmirësuar
Praktikimi i
përdorimit të
gjuhës
standarde
Zëvendësime
fjalësh
Korrigjime
gabimesh
drejtshkrimore
dhe
gramatikore
Të shkruarit
personal dhe
krijues
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rrëfejnë ngjarje, shprehin ndjenja dhe përcjellin ide
rreth botës reale dhe imagjinare si p.sh: për pushimet,
për librat, për universin, për anijet kozmike etj.;
të shkruajnë për të afërmit, për shokët e tyre, për
artistët dhe sportistët e tyre të preferuar etj;
Përshkrime
Rrëfime
ngjarjesh reale
e imagjinare
69
GJUHË SHQIPE
të përshkruajnë personazhet e librave që lexojnë duke
pasqyruar ndjenjat dhe mendimet, paraqitjen e jashtme
dhe veprimet e tyre;
të shkruajnë duke u mbështetur në imagjinatën e
nxitur nga fantazia njerëzore në përralla dhe legjenda
etj.
Të shkruarit
funksional
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë urime, kartolina dhe ftesa për miqtë dhe
shokët;
të shkruajnë sipas modeleve të dhëna, punë me shkrim
të tipit: këshilla, udhëzime, njoftime, thirrje etj.
t’u përgjigjen pyetësorëve të thjeshtë;
të japin informacione të shkurtra p.sh një informacion
të shkurtër për aktivitetet e klasës;
të plotësojnë plane veprimtarish argëtuese, sportive
dhe artistike që mund të organizojnë klasat e katërta të
shkollës.
Letra
Urime
Kartolina
Këshilla
Udhëzime
Njoftime
Pyetësorë
Plane
veprimtarish
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 60 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dallojnë fjalinë dhe tekstin. Nxënësit zhvendosin, heqin ose shtojnë fjalë ose grupe
fjalësh në fjali pa e prishur kuptimin e saj. Ata dallojnë strukturën e fjalisë, grupet kryesore, si
dhe gjejnë kryefjalën dhe kallëzuesin në fjali. Nxënësit dallojnë fjalët e ndryshueshme dhe fjalët
e pandryshueshme, dallojnë emrin, mbiemrin, foljen, ndajfoljet, përemrat, lidhëzat si dhe
kategoritë kryesore gramatikore të tyre (te fjalët e ndryshueshme). Nxënësit përdorin drejt
pothuajse të gjitha shenjat e pikësimit, shkronjën e madhe, emrat, foljet, ndajfoljet dhe fjalët
mohuese. Nxënësit gjejnë sinonime dhe antonime për fjalë të caktuara, dallojnë kuptimet e
figurshme të fjalëve si dhe të përdorin fjalorin për nevojat e tyre.
70
GJUHË SHQIPE
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë një tekst nga joteksti (një grup fjalish që
nuk kanë lidhje kuptimore);
të dallojnë fjalinë që përmban peshën kuptimore
më të madhe brenda paragrafit;
të kryejnë veprime me grupet e fjalëve në fjali.
të zgjerojnë ose të shkurtojnë strukturat e fjalive;
të dallojnë llojin e fjalisë sipas kumtimit;
të dallojnë grupin foljor dhe grupin emëror;
të gjejnë kryefjalën në fjali, me ndihmën e fjalëve
pyetëse;
të dallojnë kallëzuesin në fjali, me ndihmën e
fjalëve pyetëse;
të zgjerojnë grupin e kryefjalës dhe kallëzuesit në
fjalitë që i kërkohen;
të përshtatin kallëzuesin me kryefjalën, në vetë e
numër.
Tekst
Fjali
Grupe fjalësh
Grup foljor
Grup emëror
Kryefjalë
Kallëzues
Përshtatja e
kryefjalës me
kallëzuesin
Morfologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë emrat e përgjithshëm e të përveçëm, si
edhe numrin, gjininë, rasën dhe trajtën e emrit;
të përdorin trajtën e duhur të emrit në gjuhën e
folur dhe të shkruar;
të dallojnë mbiemrin dhe kategoritë gramatikore të
tij;
të përdorin trajtën e duhur të mbiemrit në gjuhën e
folur dhe të shkruar;
Fjalë të
ndryshueshme dhe
fjalë të
pandryshueshme
Emri dhe
kategoritë e tij
gramatikore
Mbiemri dhe
kategoritë e tij
gramatikore
71
GJUHË SHQIPE
të dallojnë dhe përdorin përemrin vetor, pronor,
dëftor;
të zgjedhojnë në kohën e tashme, në kohën e kryer
të thjeshtë dhe në kohën e pakryer foljet marr, dal,
jap dhe shoh;
të përdorin në fjali foljet ndihmëse kam, jam;
të gjejnë ndajfoljen;
të dallojnë lidhëzat.
Ndajfolja dhe
llojet e saj
Përemri dhe llojet
e tij
Zgjedhimi i
foljeve marr, jap,
dal, shoh
Foljet ndihmëse
Lidhëzat
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin drejt shenjat e pikësimit: pikën,
pikëpyetjen, pikëçuditësen;
të përdorin saktë shenjat e pikësimit në dialog;
të përdorin shkronjat e mëdha me korrektësi në
fillim të fjalisë, në emrat e njerëzve, emrat e
përveçëm të kafshëve, emrat e vendeve;
të shkruajnë saktë mbiemrat e nyjshëm në numrin
shumës;
të përshtatin gjininë e mbiemrit të nyjshëm me
gjininë e emrit që shoqëron;
të shkruajnë saktë foljet: marr, dal, jap dhe shoh,
në fjali.
Shenja pikësimi
Përdorimi i
shkronjës së
madhe
Drejtshkrimi i
mbiemrave të
nyjshëm në
numrin shumës
Drejtshkrimi i
foljeve të
parregullta
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të gjejnë fjalë sinonimike dhe antonimike me
fjalët e dhëna, me qëllim pasurimin e fjalorit të
tyre;
Antonime
Sinonime
Fjalë me shumë
kuptime
Dallimi i fjalëve
të gjuhës
72
GJUHË SHQIPE
të dallojnë fjalët me shumë kuptime në gjuhën e
folur dhe të shkruar;
të dallojnë kuptimin e fjalëve sipas kontekstit të
tekstit;
të përdorin fjalorin për të gjetur kuptimin e fjalëve
që nuk i njohin;
të dallojnë njësi dialektore (fjalë e fonema) nga
ato të gjuhës standarde;
standarde nga
fjalët dialektore
Përdorimi i
fjalorit
KLASA 5
35 javë x 5 orë në javë= 175 orë
Objektivat e klasës së pestë sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 15 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shqiptojnë saktë dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalët dhe fjalitë. Ata
identifikojnë qëllimin e të folurit, shprehin saktë, qartë dhe kuptueshëm mendimet e tyre,
shoqërojnë të folurin edhe me elemente joverbale, bashkëpunojnë në mënyrë aktive në grup.
Nxënësit bëjnë disa dallime mes gjuhës së folur dhe të shkruar.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë e rrjedhshëm duke përdorur cilësitë e
Shqiptim
Intonacion
Theks
73
GJUHË SHQIPE
duhura të zërit si: theksi, ritmi, lartësia e zërit,
intonacioni;
të shqiptojnë saktë fjalët duke respektuar theksin e
tyre (p.sh.: punëtor dhe kala);
të përdorin në fjali theksin e duhur (p.sh. theksi tek
kryefjala ose tek kallëzuesi);
të tregojnë se kuptimi përcillet jo vetëm nëpërmjet
fjalëve, por edhe me ndihmën e ritmit, tonit dhe
intonacionit të zërit, theksit (p.sh gjatë leximit
shprehës të poezive, tregimeve etj.).
Ritëm
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë qëllimin që kanë kur flasin si p.sh.:
− të justifikojnë opinionet dhe mendimet e tyre në
një diskutim në grup;
− të ofrojnë zgjidhje të një problemi;
− të japin informacione rreth një teme;
− të ndajnë të dhëna;
− të argëtohen në një lojë me role etj.;
të flasin qartë dhe kuptueshëm duke dhënë opinione,
mendime, ndjesi dhe informacione të ndryshme;
të prezantojnë një argument në mënyrë të qartë dhe
duke e mbështetur me detaje të shumta;
të zgjedhin fjalët dhe frazat e duhura në përshtatje
me dëgjuesit dhe situatën;
të shprehin ndjenjat dhe emocionet e tyre me një
fjalor të pasur duke përdorur shprehje frazeologjike,
fjalë të urta, fjalë me kuptim të figurshëm etj.;
të bëjnë disa dallime të vogla mes gjuhës së folur
dhe gjuhës së shkruar si:
Qëllim i të
folurit
Qartësi të
foluri
Zgjedhje
fjalësh në
përshtatje me
dëgjuesin
Fjalor i pasur
Dallime të
thjeshta mes
gjuhës së folur
dhe gjuhës së
shkruar
Elemente
joverbale si:
gjeste, mimika
Vendosje
kontakti me
dëgjuesit
74
GJUHË SHQIPE
− fjali të thjeshta dhe fjali të përbëra;
− përdorimi i njëjësit dhe shumësit;
të përdorin në mënyrë korrekte gjatë të folurit
elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me
sy;
të recitojnë pjesë të mësuara përmendësh;
të prezantojnë duke e shoqëruar edhe me mjete
pamore si: postera, harta, lista, pamje etj., kur është
e mundur edhe me ndihmën e kompjuterit;
të përdorin gjuhën standarde gjatë të folurit.
Teknikë
recitimi
Mjete gjatë
prezantimit
Gjuhë
standarde
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të marrin pjesë në diskutime në grup duke pyetur,
duke u përgjigjur dhe bashkëpunuar me të tjerët;
të shfaqin me siguri e besim në vetvete mendimet,
përvojat dhe argumentet e tyre;
të nxitin diskutimet në grup duke ofruar kontributin
e tyre;
të diskutojnë bashkërisht në grup për të arritur
objektivin e një detyre duke ofruar idetë, zgjidhjet
dhe këndvështrimet e tyre.
Bashkëveprim
në grup
Pyetje dhe
përgjigje gjatë
bashkëpunimit
Siguri dhe
besim gjatë të
folurit
75
GJUHË SHQIPE
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 10 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit demonstrojnë qëndrime dhe sjellje të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si: vëmendje,
kontakt me sy, mbajtje të trupit në pozicion korrekt. Nxënësit inkurajojnë ose nxitin të tjerët në
bashkëbisedime. Ata përdorin strategji të shumta, para, gjatë dhe pas dëgjimit në mënyrë që të
qartësohen dhe të kuptojnë tekste të ndryshme. Nxënësit gjykojnë dhe vlerësojnë tekstin e
dëgjuar duke dhënë mendimet dhe opinionet e tyre. Ata dallojnë qëllimin, ndjenjat dhe
emocionet e folësit. Ata vlerësojnë edhe format që përdor folësi për të siguruar vëmendjen dhe
interesin e dëgjuesve.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të tregojnë sjellje të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si
p.sh:
− ta shohin në sy personin gjatë kohës që flet;
− të mbajnë trupin në një pozicion korrekt;
− të jenë të vëmendshëm ndaj asaj që dëgjojnë;
të përfshihen duke nxitur dhe duke shfaqur interes
ndaj të tjerëve në bashkëbisedime (Mund të më
thuash diçka më shumë?Të lutem, ma trego edhe
njëherë! etj.).
Kontakt me sy
me folësin
Pozicion
korrekt i trupit
Vëmendje
Nxitje ose
inkurajim
Të dëgjuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë qëllimin e të dëgjuarit në situata të
ndryshme formale dhe joformale;
të përdorin strategji të shumta, para, gjatë dhe pas
dëgjimit në mënyrë që të qartësohen dhe të kuptojnë
tekstet. Disa nga këto strategji janë:
Qëllim
Pyetje
Përmbledhje të
ideve dhe
çështjeve
kryesore
Shënime
76
GJUHË SHQIPE
− të pyesin rreth fakteve, informacioneve dhe
gjykimeve që dëgjojnë nga një prezantim, në
mënyrë që të sqarohen dhe të kuptojnë tekstin;
− të parashikojnë rreth brendisë që dëgjojnë (kur
dëgjojnë pjesë-pjesë një rrëfim, lexim i drejtuar);
− mbajnë shënime për çështjet kryesore;
− të përmbledhin idetë dhe çështjet kryesore duke e
ilustruar me detaje dhe ilustrime nga teksti si: p.sh.
përmbledhin para një grupi të vogël një episod të
një programi televiziv të preferuar ose
përmbledhin çështjet kryesore të një pjese letrare
që lexohet në klasë etj (për të treguar që e kanë
kuptuar tekstin);
të lidhin përmbajtjen e një prezantimi me gojë me atë
të librave, artikujve, filmave, videove, shfaqjeve
televizive, pjesëve dramatike që trajtojnë të njëjtën
temë;
të bëjnë dallimin mes shkakut dhe pasojës (kjo ndodh
për shkak të...).
Parashikime
Detaje dhe
ilustrime nga
teksti
Lidhje e
dëgjuesit me
tekstin
Dallimi mes
shkakut dhe
pasojës
Të dëgjuarit
e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të analizojnë një tekst dhe të shpjegojnë funksionin që
kanë elementët e tij si: idetë dhe informacioni,
zgjedhja e fjalëve, toni i zërit, gjuha e trupit (A ju
komunikon toni i zërit të folësit, një mesazh të
ndryshëm nga fjalët e tij?);
të bëjnë përgjithësime të thjeshta duke u bazuar në
idetë kryesore dhe detajet kyçe;
të gjejnë problemin dhe zgjidhjen që propozohet në
një tekst që dëgjojnë;
Përgjithësim
Ide kryesore
dhe detaje kyçe
Fakte në tekste
Problemi dhe
zgjidhja në një
tekst
Qëllimi i
folësit
77
GJUHË SHQIPE
të identifikojnë qëllimin ose synimin e folësit si: të
udhëzojë, të informojë, të bindë etj. (Pse folësi e
përmend këtë ide shumë shpesh?).
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 60 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit zgjedhin tekstin që lexojnë në varësi të qëllimit që kanë. Ata përdorin disa strategji
para, gjatë dhe pas leximit për të kuptuar tekstin. Nxënësit demonstrojnë të kuptuarit e tekstit
duke treguar brendinë dhe duke e ilustruar atë me fragmente dhe detaje nga teksti. Nxënësit
gjykojnë me argumente idetë dhe informacionin e tekstit, dallojnë elemente të formës dhe
strukturës së teksteve, krahasojnë personazhe, ide, informacione etj. Ata zbulojnë ngjashmëritë
dhe ndryshimet mes teksteve.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin tekstin që lexojnë në varësi të qëllimit që
kanë si p.sh: një fjalor për të sqaruar e gjetur kuptimin
e një fjale, një enciklopedi për fëmijë që të marrin
informacion, një biografi për t’u njohur me jetën dhe
veprën e një autori, një tregim për kënaqësi estetike
dhe për tu argëtuar etj.;
të përdorin disa strategji për të kuptuar tekstin, para,
gjatë dhe pas leximit si p.sh:
− të aktivizojnë njohuritë e mëparshme nëpërmjet
një diskutimi në grup;
− të lexojnë pjesë-pjesë tekstin dhe të parashikojnë
se çfarë do të ndodhë më pas duke dhënë
arsyetime dhe argumente për parashikimin e tyre;
− t’i rikthehen leximit të tekstit deri sa ta kuptojnë
atë;
Zgjedhja e
tekstit në
varësi të
qëllimit
Lexim për të
kuptuar
Lexim për të
kërkuar
Parashikim i
përmbajtjes
Dallim i
çështjeve
kryesore nga
ato dytësore
Pyetje
Përmbledhje
78
GJUHË SHQIPE
të përmbledhin idetë kryesore duke i ilustruar me
fragmente dhe detaje nga teksti;
t’u përgjigjen pyetjeve të mësueses rreth brendisë së
tekstit;
të lidhin idetë dhe informacionin e tekstit me
njohuritë, përvojën dhe leximet e mëparshme ose
dukuri të jetës së përditshme (A ju kujton ky
personazh diçka nga jeta juaj?).
Lidhje e tekstit
me lexuesit
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të gjykojnë me argumente idetë dhe informacionin e
tekstit (A mendoni se ky veprim zbulon diçka nga
karakteri i personazhit? Ku e mbështetni mendimin
tuaj?);
të krahasojnë në një tekst dy ose më shumë ide,
koncepte, detaje, personazhe etj;
të dallojnë elementë të formës dhe strukturës së
teksteve dhe sqarojnë funksionin e tyre;
të zbulojnë ngjashmëritë dhe ndryshimet mes teksteve
të ndryshme që trajtojnë të njëjtën tematikë;
të dallojnë lexuesin që i drejtohet ai tekst.
Gjykime
Elemente të
formës dhe
strukturës së
teksteve
Krahasim
tekstesh
Lexues i tekstit
Të lexuarit e
teksteve
letrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste letrare si: poezi, këngë popullore,
poema, fabula, tregime, novela, legjenda, përralla,
mite, romane për fëmijë, drama;
të dallojnë temat ose idetë kryesore në tekstet letrare
(poezi, prozë ose tekste dramatike);
të rilexojnë dhe tregojnë pjesën që ju pëlqen më
shumë dhe është më e këndshme për ta, si dhe të
Poezi
Poema
Këngë
popullore
Fabula
Legjenda
Mite
Tregime
79
GJUHË SHQIPE
argumentojnë pëlqimin e tyre;
t’u përgjigjen pyetjeve (Kush? Çfarë? Kur? Ku?
Pse?) në lidhje me ngjarjet që ndodhin në tregim,
përrallë, fabul, legjendë etj;
të analizojnë elemente të thjeshta në një tekst si:
subjekti, personazhi kryesor, personazhe dytësore,
mjedisi ose hapësira ku zhvillohen ngjarjet;
të analizojnë personazhet duke u mbështetur në:
− dialogjet, përshkrimet dhe veprimet e tyre;
− marrëdhëniet me personazhet e tjera;
− fjalët e personazheve të tjera për të.
të gjejnë në një tekst:
− rimën dhe onomatopenë;
− personifikimin, krahasimin, hiperbolën, epitetin;
të dallojnë disa elementë të tekstit dramatik si: skenat,
aktet, grupin e personazheve, fjalët e personazheve,
didaskalitë;
të krahasojnë tregimin me përrallën dhe legjendën;
të dallojnë elemente të stilit si: fjalitë e llojeve të
ndryshme; mbiemrat dhe ndajfoljet dhe të tregojnë
funksionin e tyre;
të diskutojnë me të tjerët dhe japin opinionet e tyre
për librat që lexojnë për leximet jashtë klase dhe
lexime të tjera.
Novela
Romane
Drama
Temë
Ide kryesore
Subjekt
Personazh
kryesor
Personazh
dytësor
Efektet
tingullore
Rimë
Aliteracion
Onomatope
Krahasim
Hiperbolë
Epitet
Skenë në një
tekst dramatik
Akt
Grup
personazhesh
Fjalët e
personazheve
Didaskalitë
Elementë të
stilit
Diskutime dhe
opinione
80
GJUHË SHQIPE
Të lexuarit e
teksteve
joletrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste joletrare si: udhëzime të shkurtra,
sqarime, argumente, artikuj në gazeta dhe revista për
fëmijë;
të dallojnë temat ose idetë kryesore në tekstet
joletrare;
të analizojnë strukturën e një teksti joletrar: hyrjen,
zhvillimin, mbylljen;
të kuptojnë funksionet e elementeve grafike të disa
teksteve si: hartat, tabelat, ilustrimet.
Udhëzime
Sqarime
Argumente
Gazeta dhe
revista për
fëmijë
Tema dhe ide
kryesore
Elementët
grafike të
tekstit
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 30 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit përcaktojnë qëllimin, temën dhe lexuesin për të realizuar në mënyrën dhe formën e
duhur punën me shkrim. Ata bëjnë një punë përgatitore për të mbledhur informacion nga
burime të ndryshme (edhe elektronike). Nxënësit shkruajnë tekste koherente duke u përqendruar
në temën që do të trajtojnë dhe duke lidhur logjikisht fjalitë në paragraf dhe paragrafët mes tyre,
mbështetin idetë me argumente të thjeshta ose shembuj të ndryshëm. Ata praktikohen të
përdorin gjatë të shkruarit gjuhën standarde. Nxënësit përmirësojnë dhe korrigjojnë formën dhe
përmbajtjen e punëve të tyre me shkrim. Shkruajnë tekste për qëllime të ndryshme personale
dhe funksionale.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë qëllimin, temën dhe lexuesin për të
realizuar në mënyrën dhe formën e duhur tekstin e
shkruar (me ndihmën e mësueses);
Qëllimi
Temë
Lexues
Mbledhje
informacioni
Intervistë
81
GJUHË SHQIPE
të mbledhin informacion nga burime të ndryshme, të
shtypura ose elektronike, duke ndjekur disa strategji të
thjeshta si p.sh
− të intervistojnë njerëz (prindër, mësues, të afërm)
që kanë njohuri rreth temës që do trajtojnë;
− të studiojnë modele të gatshme;
− të mbajnë shënime nga burimet e shfrytëzuara për
punën me shkrim dhe të renditin idetë dhe
informacionin sipas rëndësisë.
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë tekste, gjithmonë e më të gjata dhe
komplekse;
të shkruajnë tekste koherente duke u përqendruar në
temën që do të trajtojnë dhe duke lidhur logjikisht
fjalitë në paragraf dhe paragrafët mes tyre;
të mbështetin idetë me argumente të thjeshta ose
shembuj të ndryshëm;
të përdorin gjuhën e gjallë e të figurshme për të
emocionuar dhe rritur interesin e lexuesit si p.sh folje
për të përshkruar veprime ose sjellje, mbiemra për të
cilësuar dhe karakterizuar personazhet etj.;
të përdorin në një punë me shkrim lloje të ndryshme
fjalish, lidhëza për të lidhur idetë, përemra për të
krijuar lidhje brenda dhe mes fjalive;
të përdorin gjatë të shkruarit gjuhën standarde;
të zbatojnë rregullat e pikësimit si: pikën, presjen,
pikëpyetjen, pikëçuditësen, thonjëzat për ligjëratën e
drejtë.
Modele të
gatshme
Ide
Argumente të
thjeshta
Shembuj
Përqendrim në
temë
Lidhje e fjalive
në paragraf
Lidhje e
paragrafëve në
tekst
Lloje të
ndryshme
fjalish
Përdorim i
gjuhës
standarde
Zbatimi i
rregullave të
drejtshkrimit
Përmirësimi i
shprehjes dhe
përmbajtjes
82
GJUHË SHQIPE
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë me ndihmën e mësueses, në punët e
tyre elementet që kanë nevojë për përmirësime si p.sh
përdorimin e gjuhës (mund të shtoni dy mbiemra për
të përcaktuar ose përshkruar më mirë këtë
personazh?);
të rishikojnë dhe të rregullojnë punët me shkrim për të
dhënë më qartë mendimet, për të përmirësuar
përmbajtjen, për të rritur interesin e lexuesit ose për
të shprehur më mirë ndjenjat;
të rishikojnë punët e tyre për të gjetur fjalët, shprehjet
ose fjalitë e papërshtatshme dhe më pas t’i
zëvendësojnë ose t’ i heqin;
të korrigjojnë gabimet drejtshkrimore;
të rishikojnë punët e shokëve dhe shoqeve të klasës,
me qëllim përmirësimin e tyre.
Korrigjimi i
gabimeve
drejtshkrimore
Të shkruarit
personal dhe
krijues
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përshkruajnë natyrën, vendlindjen, fëmijërinë e
tyre etj;
të rrëfejnë ngjarje, të shprehin ndjenja, të përcjellin ide
rreth botës reale dhe imagjinare;
të përshkruajnë personazhet duke pasqyruar: ndjenjat
dhe mendimet, paraqitjen e jashtme dhe botën
shpirtërore;
të krahasojnë dy- tre tekste letrare që trajtojnë të
njëjtën tematikë;
Përshkrime të
natyrës,
vendlindjes,
fëmijërisë
Ndodhi
personale
Rrëfime
imagjinare
Krahasime
personazhesh
83
GJUHË SHQIPE
të krahasojnë dy ose më shumë personazhe, ngjarje,
mjedise nga një tregim, përrallë, fabul, roman për
fëmijë etj, duke konkretizuar me shembuj dhe
ilustrime nga teksti;
të shprehin me shkrim ndjenjat dhe përjetimet që ju
ngjall një poezi ose një tregim.
Të shkruarit
funksional
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë udhëzime, argumente të thjeshta dhe
njoftime;
të shkruajnë duke respektuar strukturën e tekstit që
përfshin paraqitjen e çështjes kryesore (hyrje), idetë,
argumentet dhe detajet mbështetëse e ilustruese dhe
konkluzionet;
të shkruajnë një letër formale drejtuar p.sh një
shkrimtari, një redaksie gazete ose reviste;
të respektojnë formën ose modelin e përshtatshëm p.sh
gjatë shkrimit të një letre, njoftimi ose e-mail-i të
shkruajnë formulimet e hapjes e të mbylljes dhe
nënshkrimin.
Paraqitje e
çështjes
kryesore
Argumente, ide
dhe detaje
mbështetëse
Konkluzione
Letër formale
Udhëzim
Argument
Njoftim
84
GJUHË SHQIPE
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 60 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dallojnë dhe përdorin fjali dëftore, pyetëse, nxitëse dhe dëshirore. Ata dallojnë dhe
përdorin kryefjalën, kallëzuesin, përcaktorin, kundrinorin dhe rrethanorin në fjali. Nxënësit
dallojnë fjalët e ndryshueshme dhe fjalët e pandryshueshme, dallojnë emrin, foljen, përemrat
dhe trajtat e shkurtra të përemrit vetor, lidhëzat, parafjalët, pasthirrmat si dhe kategoritë
kryesore gramatikore të tyre (te fjalët e ndryshueshme). Nxënësit përdorin drejt shenjat e
pikësimit, shkruajnë drejt fjalët në ligjëratën e drejtë, përdorin saktë shkronjën e madhe etj.
Nxënësit dallojnë pjesët përbërëse të fjalës, fjalët e parme dhe fjalët jo të parme. Nxënësit
gjejnë sinonime dhe antonime për fjalë të caktuara, dallojnë kuptimet e figurshme të fjalëve si
dhe përdorin fjalorin për nevojat e tyre.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të ndërtojnë drejt fjalinë, duke patur si bazë fjalën
si njësi leksiko-gramatikore, logjikën e thënies,
intonacionin e përfunduar;
të ndërtojnë dhe dallojnë fjali dëftore, pyetëse,
dëshirore, nxitëse;
të dallojnë kryefjalën e shprehur me emër,
përemër, grup emëror;
të formojnë fjali ku kryefjala të jetë e shprehur me
emër, përemër, grup emëror;
të dallojnë përcaktorin brenda grupit emëror dhe të
tregojnë me se shprehet;
të gjejnë përcaktorin dhe të tregojnë me se
shprehet (emër, mbiemër, përemër, numëror);
të dallojnë kallëzuesin dhe të tregojnë me se
shprehet;
Fjali dëftore
Fjali pyetëse
Fjali dëshirore
Fjali nxitëse
Kryefjala
Përcaktor
Kallëzuesin
Kundrinorin
Rrethanorin
85
GJUHË SHQIPE
të dallojnë kundrinorin dhe të tregojnë me se
shprehet;
të formojnë fjali që kanë kundrinor;
të ndërtojnë grupe foljore që kanë kundrinor;
të krijojnë fjali me grupet foljore të ndërtuara;
të gjejnë rrethanorin dhe të tregojnë me se
shprehet.
Morfologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë klasën e fjalëve të ndryshueshme
dhe të pandryshueshme;
të dallojnë emrat konkretë dhe abstraktë;
të krahasojnë emrat e përgjithshëm me të
përveçëm, konkretët me abstraktët;
të lakojnë përemrat vetorë;
të dallojnë përemrat vetorë që dalin me 2 trajta
gjatë lakimit (të plotë e të shkurtër);
të njohin mënyrën e formimit të trajtave të
bashkuara m’i, t’i;
të dallojnë dhe të përdorin përemrin pyetës
(kush, cili, çfarë, ç, sa);
të dallojnë dhe të përdorin përemrin lidhor (që, i
cili);
të dallojnë dhe të përdorin përemrin e pacaktuar;
të gjejnë dhe përdorin përemrin dëftor;
të dallojnë dhe përdorin përemrin pronor;
të dallojnë dhe përdorin përemrin vetvetor;
Fjalët e
ndryshueshme
Fjalët e
pandryshueshme
Emra të
përgjithshëm
Emra të përveçëm
Emra konkretë
Emra abstraktë
Përemri vetor
Trajtat e shkurtra
të përemrit vetor
Përemri pyetës
Përemri lidhor
Përemri i
pacaktuar
Përemri dëftor
Përemri pronor
Përemri vetvetor
Mënyrat e foljes
Lidhëzat
86
GJUHË SHQIPE
të përcaktojnë mënyrën e shprehjes së veprimit
nga folja;
të dallojnë lidhëzat;
të dallojnë parafjalët;
të dallojnë dhe të përdorin parafjalët bazë të rasës
emërore, kallëzore e rrjedhore;
të dallojnë dhe të përdorin pasthirrmat.
Fjalëformim
të dallojnë pjesët përbërëse të fjalës: rrënja, tema
parashtesa, prapashtesa, mbaresa;
të dallojnë fjalët e parme nga fjalët jo të parme.
Parafjalët sipas
rasave
Pasthirrmat
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin drejt shenjat e pikësimit: (.) (,)(’) (:)
(?) (!) (?!) (“,,) (-);
të vendosin saktë shenjat e pikësimit në dialog;
të përdorin saktë shenjat e pikësimit në ligjëratën
e drejtë;
të përdorin shkronjën e madhe në fillim të fjalisë,
tek emrat e përveçëm dhe në rastet e tjera, si:
emërtimet e rrugëve, institucioneve etj.;
të shkruajnë saktë numrin shumës të emrave
mashkullorë të tipit (shkëmb, mulli, lepur);
të shkruajnë drejt mbiemrat e panyjshëm në
numrin shumës;
të përdorin drejt apostrofin te trajtat e shkurtra, të
bashkuara;
të përdorin drejt apostrofin tek përemri pyetës ç’;
Shenjat e
pikësimit
Shenjat e
pikësimit në
dialog
Shenjat e
pikësimit në
ligjëratën e drejtë
Shkronja e madhe
Shumësi i
mbiemrave të
panyjshëm
Apostrofi
Drejtshkrimi i
pasthirrmave
Drejtshkrimi i
datave
87
GJUHË SHQIPE
të shkruajnë drejt datat;
të shkruajnë drejt pasthirrmat.
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë kuptimet e fjalës në kontekstin e
dhënë;
të dallojnë kuptimet e figurshme të fjalëve;
të dallojnë dhe të përdorin në fjali për të
përmirësuar gjuhën e folur dhe të shkruar
sinonimet, antonimet dhe homonimet;
të përcaktojnë se çfarë janë fjalët e urta dhe
shprehjet frazeologjike dhe t’i përdorin ato;
të dallojnë fjalët dialektore nga fjalët e gjuhës
standarde;
të përdorin fjalorin për qëllime të ndryshme.
Kuptimet e
fjalëve
Sinonimet
Antonimet
Homonimet
Shprehjet
frazeologjike
Fjalët e urta
Fjalë dialektore
Fonetikë dhe
fonologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të gjejnë vendin e theksit në fjalë;
të dallojnë bashkëtingëlloret e zëshme dhe të
pazëshme.
Theksi
Bashkëtingëllore
e zëshme
Bashkëtingëllore
e pazëshme
88
GJUHË SHQIPE
KLASA 6
35 javë x 5 orë në javë= 175 orë
Objektivat e klasës së gjashtë sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 10 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shqiptojnë saktë dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalët dhe fjalitë. Ata
identifikojnë qëllimin e të folurit, shprehin saktë, qartë dhe kuptueshëm mendimet e tyre,
shoqërojnë të folurin edhe me elemente joverbale, bashkëpunojnë në mënyrë aktive në grup.
Nxënësit bëjnë disa dallime mes gjuhës së folur dhe të shkruar.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë e rrjedhshëm;
të përdorin gjatë të folurit intonacionin e duhur;
të shqiptojnë saktë fjalët duke respektuar theksin e
tyre;
të përdorin saktë theksin në fjali (p.sh theksi tek
kryefjala ose tek kallëzuesi).
Shqiptimi
Intonacioni
Theksi
Rrjedhshmëri
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë në çdo situatë qëllimin e të folurit si
p.sh të zgjidhin një problem përmes një dialogu, të
japin informacion gjatë një pune në grup;
Qëllim
Përzgjedhje e
formës së
përshtatshme
të të folurit
89
GJUHË SHQIPE
të përzgjedhin format të përshtatshme për të
përcjellë idetë, faktet, ngjarjet dhe këndvështrimet e
tyre si: njoftim, rrëfim, përshkrim, argument etj;
të flasin në situata të ndryshme, punë në dyshe, punë
në grupe të vogla dhe të mëdha, diskutime;
të flasin qartë dhe në mënyrë koherente duke
renditur logjikisht idetë dhe informacionin si p.sh:
prezantojnë një argument me një deklaratë hyrëse në
favor të një çështjeje, duke vazhduar më pas
dëshmitë dhe provat mbështetëse dhe në fund bëjnë
një përmbledhje ose nxjerrin një konkluzion;
të përdorin fjalët dhe frazat e duhura për të
komunikuar qartë dhe për të tërhequr dëgjuesin;
të shprehin mendimet e tyre me një fjalor të pasur
duke përdorur: shprehje frazeologjike, fjalë të urta,
fjalë me kuptim të figurshëm etj.;
të dallojnë elementë të tillë si: toni, theksi,
intonacioni dhe efekte të tjera tingullore dhe t’i
përdorin në përshtatje me situatën dhe qëllimin që
kanë (“e trashin” zërin gjatë një loje me role);
të përdorin gjatë komunikimit elemente joverbale si:
shprehjet e fytyrës, gjestet dhe lëvizjet e trupit;
të shoqërojnë të folurit edhe me elemente pamore si:
imazhe, foto, tabela, harta, grafikë etj;
të përdorin gjuhën standarde gjatë të folurit.
Situata të
ndryshme të të
folurit
Qartësi
Renditje
logjike e ideve
Fjalë dhe fraza
për të tërhequr
dëgjuesin
Fjalor i pasur
Shprehje
frazeologjike
Fjalë të urta
Fjalë me
kuptim të
figurshëm
Elemente
joverbale gjatë
të folurit
Elemente
pamore që
shoqërojnë të
folurit
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin tema të caktuara që janë interesante për
ta që të organizojnë diskutime në grup;
Përzgjedhje
temash
Rregullat e
diskutimit në
grup
90
GJUHË SHQIPE
të vendosin rregullat e diskutimit në grup dhe t’i
zbatojnë ato;
të argumentojnë mendimet dhe këndvështrimet e
tyre;
të përdorin mënyrat e duhura për të siguruar
vëmendjen e të tjerëve;
të vlerësojnë pas një diskutimi, kontributet e njëri-
tjetrit gjatë diskutimit.
Argument
Vlerësime
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 10 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit demonstrojnë qëndrime dhe sjellje të përshtatshme gjatë të dëgjuarit si: vëmendje,
kontakt me sy, mbajtje të trupit në pozicion korrekt. Ata nxitin dhe inkurajojnë të tjerët në
bashkëbisedime. Nxënësit përdorin strategji të shumta, para, gjatë dhe pas dëgjimit në mënyrë
që të qartësohen dhe të kuptojnë tekstet. Nxënësit gjykojnë dhe vlerësojnë tekstin e dëgjuar
duke dhënë mendimet dhe opinionet e tyre. Ata dallojnë qëllimin, ndjenjat dhe emocionet e
folësit. Ata vlerësojnë edhe format që përdor folësi për të siguruar vëmendjen dhe interesin e
dëgjuesve.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të mbajnë gjatë të dëgjuarit kontakt me sy me folësin,
pozicion korrekt të trupit dhe shprehje të përshtatshme
në fytyrë;
të tregojnë respekt, ndjeshmëri dhe interes dhe ndaj
folësit duke e inkurajuar me shprehje të tilla si: Kjo që
po thoni është interesante!, Më emocionuat! etj;
Kontakt me sy
me folësin
Pozicion
korrekt të
trupit
Respekt
Ndjeshmëri
Interes ndaj
asaj që
dëgjohet
91
GJUHË SHQIPE
Nxitje ose
inkurajim i
folësit
Të dëgjuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë qëllimin e të dëgjuarit në situata të
ndryshme si p.sh: të identifikojnë disa ide të një
prezantimi, të dallojnë strategjitë e përdorura nga
folësi për të ngjallur interesin e dëgjuesve, të kuptojnë
nëntekstin e një poezie;
të përdorin strategjitë e duhura (para, gjatë dhe pas të
dëgjuarit) me qëllim që të kuptojnë atë që lexojnë.
të bëjnë dallimin mes shkakut dhe pasojës;
të përmbledhin dhe sqarojnë informacionin ose idetë e
dëgjuara duke i ilustruar më fragmente dhe detaje;
të krahasojnë informacionin e dëgjuar me njohuritë e
tyre të mëparshme.
Qëllimi
Shënime
Bërje pyetjesh
Përmbledhje e
informacionit
të dëgjuar
Shkaku dhe
pasoja
Të dëgjuarit
e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të bëjnë përgjithësime të thjeshta duke u bazuar në
idetë kryesore dhe detajet kyçe;
të gjejnë problemin dhe zgjidhjen që propozohet në
një tekst që dëgjojnë;
të dallojnë faktet nga opinionet në tekstet që dëgjojnë;
të dallojnë këndvështrime të ndryshme gjatë të
dëgjuarit dhe të sugjerojnë këndvështrime dhe
pikëpamje të tjera;
të dallojnë strategjitë e folësit dhe analizojnë efektin e
tyre tek dëgjuesit p.sh: ndryshimi i papritur i humorit,
i tonit të zërit, ndalesat ose pauzat gjatë të folurit (Pse
Përgjithësime
të thjeshta
Opinione dhe
mendime
personale
Problemi dhe
zgjidhjet në një
tekst
Fakti dhe
opinioni
Shkaku dhe
pasoja
92
GJUHË SHQIPE
aktori ndaloi për pak kohë në këtë pjesë të tregimit?);
të shpjegojnë se si elementet joverbale si: gjuha e
trupit dhe shprehja e fytyrës i ndihmojnë për të
kuptuar tekstin (Çfarë kuptuat ju nga toni i zërit,
intonacioni, mimika e fytyrës dhe gjestet e folësit? A i
kushtoi vëmendje folësi gjuhës së trupit, që “të fliste”
edhe me të?).
të përcaktojnë se si ndikon mbi ta, teksti që dëgjojnë:
− duke dalluar tingujt, ritmin që u tërheqin shqisat;
− duke veçuar fjalët që u krijojnë emocion;
të reagojnë ndaj tekstit që dëgjojnë: ta pranojnë, ta
refuzojnë, ta kundërshtojnë etj, si dhe të argumentojnë
zgjedhjen e tyre.
Këndvështrime
dhe pikëpamje
të ndryshme
Strategjitë e
folësit për të
siguruar
vëmendjen e
dëgjuesit
Elementet
joverbale si
gjuha e trupi,
shprehja e
fytyrës etj.
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 60 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit zgjedhin tekstin që lexojnë në varësi të qëllimit që kanë. Ata përdorin disa strategji
para, gjatë dhe pas leximit për të kuptuar tekstin. Nxënësit demonstrojnë të kuptuarit e tekstit
duke treguar brendinë dhe duke e ilustruar atë me fragmente dhe detaje nga teksti. Nxënësit
gjykojnë me argumente idetë e dhëna në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të nënkuptuar, dallojnë
elemente të formës dhe strukturës së teksteve, krahasojnë personazhe, ide, informacione etj.
Ata zbulojnë ngjashmëritë dhe ndryshimet mes teksteve. Nxënësit lexojnë, kuptojnë,
interpretojnë dhe gjykojnë një shumëllojshmëri tekstesh letrare dhe joletrare. Nxënësit dallojnë
epitetin, krahasimin, metaforën, hiperbolën dhe personifikimin në një tekst letrar.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin për të lexuar materialin e përshtatshëm në
varësi të qëllimit që kanë si p.sh: të lexojnë disa
Përzgjedhja e
tekstit për të
lexuar në
varësi të
93
GJUHË SHQIPE
burime informacioni për të krahasuar trajtimin e të
njëjtës temë në mënyra të ndryshme, të lexojnë për
kënaqësi një roman për fëmijë;
të përdorin strategjitë e duhura para, gjatë dhe pas
leximit si:
− aktivizimi i njohurive e mëparshme (stuhi
mendimi);
− përqendrimi në elementet që shoqërojnë tekstet
(piktura, ilustrime, lista, tabela, harta etj.) për të
kuptuar më mirë tekstin;
− sqarimi i moskuptimeve, fjalëve ose çështjeve të
paqarta duke bërë pyetje;
t’u përgjigjen pyetjeve rreth brendisë së tekstit;
të tregojnë brendinë e tekstit duke u ndalur në çështjet
kryesore dhe duke i ilustruar këto çështje me shembuj
dhe fakte nga teksti;
të klasifikojnë detajet (veçojnë të gjitha detajet që
përshkruajnë peizazhin dimëror në një tregim);
të interpretojnë idetë e dhëna në mënyrë të
drejtpërdrejtë dhe të nënkuptuar në tekst (Pse autori
nuk e jep në mënyrë të drejtpërdrejtë këtë ide? Si e
kuptoni ju?);
të zgjerojnë të kuptuarit e teksteve duke lidhur dhe
krahasuar informacionin e tekstit me përvojat e
ndodhitë e tyre personale dhe njohuritë e marra nga
tekste të tjera.
qëllimit
Aktivizimi i
njohurive të
mëparshme
Parashikime
rreth brendisë
Elementë që
shoqërojnë
tekstet
Pyetje për të
kuptuarit
Brendi e tekstit
Ilustrime dhe
fakte nga
teksti
Klasifikimi i
detajeve
Interpretimi i
ideve të tekstit
Lidhja e
informacionit
të tekstit me
lexuesin
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të gjykojnë dhe vlerësojnë idetë dhe informacionin e
dhënë në një tekst duke argumentuar me fakte dhe
Gjykime dhe
vlerësime të
tekstit
Mënyrë e
94
GJUHË SHQIPE
shembuj qëndrimin e tyre;
të analizojnë mënyrën e organizimit të tij: shkak dhe
pasojë, problem dhe zgjidhje etj;
të tregojnë se si autori përshtat gjuhën me qëllimin
dhe lexuesit, me synimin që të ndikojë tek ata.
organizimit të
një teksti
Autori dhe
lexuesi
Të lexuarit e
teksteve
letrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë poezi, përralla, gjëegjëza, mite, legjenda,
anekdota, tregime, novela, romane, drama etj.;
të dallojnë temat ose idetë kryesore në tekstet letrare
(poezi, prozë ose tekste dramatike);
të tregojnë me fjalët e tyre brendinë ose ngjarjet
kryesore duke i ilustruar me fragmente nga teksti;
të dallojnë nëntekstin në një tekst letrar (çfarë detajesh
ka përdorur autori që ju e kuptoni kështu poezinë? Pse
nuk ka zgjedhur ta shprehë në mënyrë të drejtpërdrejtë
këtë ide?);
të analizojnë personazhet duke u mbështetur tek fjalët,
veprimet dhe idetë dhe këndvështrimet e tyre;
të gjejnë dhe analizojnë rimën, ritmin, aliteracionet;
të gjejnë dhe analizojnë disa elemente të tekstit
dramatik (skenat, personazhet në vepër, fjalët e
personazheve, didaskalitë etj);
të dallojnë epitetin, krahasimin, metaforën, hiperbolën
dhe personifikimin në një tekst letrar;
të diskutojnë me të tjerët dhe japin opinionet e tyre
për librat që lexojnë.
Poezi
Gjëegjëzë
Mit
Legjendë
Anekdotë
Përrallë
Tregim
Novelë
Roman
Dramë
Temë dhe ide
kryesore
Parashikime
rreth brendisë
dhe
personazheve
Brendi e tekstit
Nënteksti
Rimë
Ritmi
Aliteracioni
Elemente të
tekstit
dramatik
95
GJUHË SHQIPE
Epiteti
Krahasimi
Metafora
Hiperbola
Personifikim
Të lexuarit e
teksteve
joletrare
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë një shumëllojshmëri tekstesh joletrare nga
kultura të ndryshme, të shtypura dhe elektronike si:
biografi, artikuj gazete, ditar, katalog, atlase,
përmbledhje, interpretime, udhëzime, receta dhe
porosi të shkurtra, poster, argumente të thjeshta,
intervista;
të dallojnë idetë dhe çështjet kryesore të trajtuara në
tekst duke i ilustruar me fragmente nga teksti;
të dallojnë informacionin dhe idetë e rëndësishme dhe
ato dytësore;
të analizojnë karakteristikat gjuhësore, leksikun ose
fjalorin, qëllimin e këtyre teksteve joletrare;
të dallojnë strukturën e organizimit të teksteve
joletrare (rendin kronologjik, renditjen logjike të
fakteve, shkakun dhe pasojën, problemin dhe
zgjidhjen etj);
të krahasojnë tekste që trajtojnë të njëjtën çështje ose
tematikë;
të krahasojnë një tekst letrar nga joletrar duke u
mbështetur në funksionin, qëllimin dhe leksikun e
përdorur.
Biografi
Artikuj gazete
Ditar
Katalog
Atlas
Përmbledhje
Udhëzime
Receta
Intervista
Argumente të
thjeshta
Ide të
rëndësishme
dhe dytësore
Elemente të
strukturës së
një teksti
96
GJUHË SHQIPE
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 30 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit përcaktojnë qëllimin, temën dhe lexuesin për të realizuar në mënyrën dhe formën e
duhur punën me shkrim. Ata planifikojnë dhe mbledhin informacion nga burime të ndryshme
(edhe elektronike). Nxënësit shkruajnë tekste koherente duke u përqendruar në temën që do të
trajtojnë dhe duke lidhur logjikisht fjalitë në paragraf dhe paragrafët mes tyre, mbështetin idetë
me fakte, opinione, argumente të thjeshta ose shembuj të ndryshëm. Ata praktikohen të
përdorin gjatë të shkruarit gjuhën standarde. Nxënësit përmirësojnë dhe korrigjojnë formën dhe
përmbajtjen e punëve të tyre me shkrim. Ata shkruajnë tekste për qëllime të ndryshme
personale, krijuese dhe funksionale. Nxënësit përdorin kompjuterin për disa nga punët me
shkrim.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë tematikën, qëllimin dhe lexuesin për një
larmi punësh me shkrim;
të mbledhin dhe përzgjedhin fakte, informacione,
komente etj., nga një ose më shumë burime të
shtypura ose digjitale për të pasuruar të shkruarit;
të zgjedhin nga informacionet e mbledhura ata që
janë më të përshtatshme për qëllimin që kanë (p.sh
nëse do të shkruajnë një intervistë për fëmijërinë e një
personi të njohur, atëherë nga informacionet që kanë
mbledhur për jetën dhe veprën e tij do të veçojnë
kryesisht ato që kanë lidhje me këtë moshë);
të rendisin ose të klasifikojnë informacionin gjatë
përgatitjes paraprake për punën ose detyrën me shkrim
( kur është e nevojshme renditen në një tabelë) në
Tematikë
Qëllim
Lexues
Mbledhje
informacioni
Burim
informacioni
Përzgjedhje
informacioni
Renditje e
informacionit
Shqyrtim kritik
i informacionit
të mbledhur
97
GJUHË SHQIPE
mënyrë që të sigurojnë koherencë gjatë të shkruarit;
të përcaktojnë nëse informacioni dhe idetë që kanë
mbledhur janë të rëndësishme dhe në përshtatje me
qëllimin (shqyrtim kritik të informacionit) dhe të
kërkojnë informacion shtesë, kur është e nevojshme.
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin formën e përshtatshme për punën me
shkrim në varësi të qëllimit që kanë, si dhe për të
ndikuar tek lexuesit;
të prezantojnë një çështje, të mbështetin idetë kryesore
me fakte, detaje e shembuj të ndryshëm dhe të japin
një konkluzion ose përfundim;
të shkruajnë të njëjtin subjekt në forma të ndryshme
p.sh: përshkruajnë një ngjarje në formën e një letre
drejtuar një shoku ose si një informacion për senatin e
shkollës etj;
të shkruajnë në stilin e autorit duke shtuar në një tekst
një dialog mes personazheve ose një ndodhi të re, një
paragraf etj.;
të ndërthurin gjatë të shkruarit fjalitë të thjeshta me
fjalitë e përbëra, për t’i dhënë gjallëri punës më shkrim;
të shkruajnë duke respektuar rregullat drejtshkrimore
dhe shenjat e pikësimit;
të realizojnë punë me shkrim duke përdorur
teknologjinë (përfshirë edhe internetin) me ndihmën e
mësuesve ose të rriturve;
të përdorin gjuhën standarde gjatë të shkruarit.
Formë të
ndryshme të
shkruari
Prezantimi i
një çështjeje
Mbështetje e
ideve me
detaje dhe
ilustrime
Konkluzione
Përfundime
Shkrimi i një
subjekti në
forma të
ndryshme
Shkrim në
stilin e autorit
Ndërthurje e
fjalive të
shkurtra me
fjalitë e gjata
Respektimi i
rregullave
drejtshkrimore
98
GJUHË SHQIPE
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë elementët që duhen përmirësuar në
punën me shkrim, pasi ka marrë edhe sugjerimet e
mësuesit ose të shokëve;
të rishikojnë punën me shkrim për të përmirësuar
përmbajtjen, qartësinë ose për ta bërë më të gjallë atë
që kanë shkruar;
të rishikojnë punët e tyre për të përmirësuar gjuhën
dhe për të pasuruar fjalorin;
të rishikojnë punët e tyre me shkrim për të shmangur
gabimet drejtshkrimore dhe shenjat e pikësimit.
Elemente që
duhen
përmirësuar
Përmirësim i
përmbajtjes
Përmirësimi i
qartësisë
Korrigjime
gabimesh
drejtshkrimore
Të shkruarit
personal dhe
krijues
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë tregime të shkurtra duke iu përmbajtur
disa elementëve si: personazh, dialog, fabul, mjedis,
kohë;
të shkruajnë brendinë e një libri të preferuar për ta;
të përshkruajnë personazhet duke pasqyruar ndjenjat
dhe mendimet, paraqitjen e jashtme dhe veprimet e
tyre;
të shkruajnë për ndjenjat dhe përjetimet që ju ngjall
një tekst letrar si: tregim, poezi, përrallë etj;
të krahasojnë dy ose më shumë personazhe, ngjarje,
mjedise nga një tregim, dramë etj duke konkretizuar
me shembuj nga teksti;
të krahasojnë dy ose më shumë tekste që trajtojnë të
njëjtën tematikë;
Tregime të
shkurtra
Mjedis
Kohë
Subjekt
Brendi e një
libri të
preferuar
Përshkrime
personazhesh
Krahasime
personazhesh
Gjuhë
shprehëse
Fjalor i pasur
99
GJUHË SHQIPE
të përdorin një gjuhë shprehëse dhe fjalor të pasur
gjatë të shkruarit.
Të shkruarit
funksional
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë shpjegime, udhëzime, njoftime të
shkurtra;
të shkruajnë letra formale p.sh. drejtuar stafit drejtues
të shkollës ose përfaqësuesve të pushtetit vendor për
probleme të ndryshme të shkollës, drejtuar një gazetari
etj;
të shkruajnë një intervistë drejtuar një personi të
dashur ose të pëlqyeshëm për ta nga fusha e artit,
sportit, kinematografisë;
të respektojnë formën ose modelin e përshtatshëm
gjatë të shkruarit.
Raporte
Shpjegime
Udhëzime
Njoftime
Letra formale
Intervista
100
GJUHË SHQIPE
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 65 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit gjejnë gjymtyrët kryesore të fjalisë. Ata dallojnë kundrinorët, rrethanorët, përcaktorët
dhe llojet e tyre. Nxënësit dallojnë fjalinë e thjeshtë dhe fjalinë e përbërë. Nxënësit klasifikojnë
pjesët e ligjëratës si të ndryshueshme dhe të pandryshueshme, zgjedhojnë foljen në të gjitha
mënyrat dhe kohët e tyre dhe dallojnë lidhëzat bashkërenditëse dhe nënrenditëse si dhe llojet e
tyre. Ata analizojnë fjalën sipas përbërësve të saj, dallojnë parashtesat dhe prapashtesat dhe
krijojnë fjalë të prejardhura prej tyre, dallojnë dhe përdorin fjalët e përbëra. Nxënësit zbatojnë
rregullat drejtshkrimore gjatë të shkruarit. Ata marrin njohuri rreth fushës leksikore të fjalëve,
familjes së fjalëve, fjalëve të urta, shprehjeve frazeologjike, dialekteve, fjalëve të huaja në
gjuhën shqipe.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të gjejnë gjymtyrët kryesore të fjalisë së thjeshtë;
të dallojnë kallëzuesin dhe kryefjalën;
të veçojnë në fjali kundrinorin e drejtë;
të dallojnë kundrinorin e zhdrejtë pa parafjalë dhe me
parafjalë;
të krahasojnë kundrinorin e zhdrejtë nga kundrinorët i
drejtë;
të dallojnë të gjithë llojet e rrethanorëve me
karakteristikat e tyre;
të gjejnë përcaktorin brenda grupit emëror;
të identifikojnë përcaktorin sipas llojeve të tij;
të gjejnë ndajshtimin si një lloj përcaktori;
të dallojnë fjalinë e thjeshtë dhe fjalinë e përbërë;
Gjymtyrët
kryesore
Kryefjalë
Kallëzues
Kundrinor i
drejtë
Kundrinor i
zhdrejtë
Llojet e
rrethanorëve
Llojet e
përcaktorëve
Fjali e përbërë
101
GJUHË SHQIPE
Morfologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të klasifikojnë pjesët e ligjëratës si të ndryshueshme
dhe të pandryshueshme;
të analizojnë emrin dhe kategoritë e tij gramatikore;
të dallojnë foljet sipas kuptimit leksikor;
të zgjedhojnë foljet në:
− mënyrën dëftore dhe kohët e saj;
− mënyrën lidhore dhe kohët e saj;
− mënyrën kushtore dhe kohët e saj;
− mënyrën habitore dhe kohët e saj;
− mënyrën dëshirore dhe kohët e saj;
− mënyrën urdhërore dhe kohët e saj;
të vendosin një folje në mënyrat dhe kohët e kërkuara;
të krijojnë një tekst letrar (përralla, fabula tregime të
thjeshta) duke përdorur foljet në kohë dhe mënyra të
ndryshme;
të dallojnë lidhëzat bashkërenditëse dhe nënrenditëse
si dhe llojet e tyre;
të lidhin dy fjali të thjeshta në një të përbërë duke
përdorur lidhëzat e duhura.
Fjalëformim
të analizojnë fjalën sipas përbërësve të saj (rrënja,
tema, parashtesa, prapashtesa dhe mbaresa);
të dallojnë parashtesat dhe prapashtesat dhe krijojnë
fjalë të prejardhura prej tyre;
të dallojnë dhe të përdorin fjalët e përbëra.
Fjalë të
ndryshueshme
Fjalë të
pandryshuesh
me
Emri dhe
kategoritë
gramatikore
Zgjedhimi i
foljes në të
gjitha mënyrat
dhe kohët e
tyre
Lidhëz
bashkërenditës
e
Lidhëz
nënrenditëse
Përbërësit e
fjalës
Parashtesë
Prapashtesë
Fjalë e përbërë
102
GJUHË SHQIPE
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin drejt shenjat e pikësimit;
të shkruajnë saktë fjalët që e kanë zanoren e në
pozicione të ndryshme
të shkruajnë saktë fjalët që e kanë shkronjën ë në
pozicione të ndryshme;
të shkruajnë drejt foljet në të gjitha kohët dhe
mënyrat;
të drejtshkruajnë lidhëzat;
të shkruajnë saktë datat.
Shenjat e
pikësimit
Drejtshkrimi i
zanores e
Drejtshkrimi i
zanores ë
Drejtshkrimi i
foljeve
Drejtshkrimi i
lidhëzave
Shkrimi i
datave
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë fushën leksikore të fjalëve;
të krijojnë familje fjalësh ndihmuar nga rrënja dhe
elementët fjalëformues të dhënë;
të krijojnë familje fjalësh duke i renditur ato sipas
mënyrës së formimit;
të përcaktojnë kuptimin e parë nga kuptimi i
figurshëm të fjalëve;
të krahasojnë fjalinë e thjeshtë me fjalët e urta dhe të
veçojnë vlerat e tyre në komunikim;
të dallojnë dialektet e gjuhës shqipe;
të dallojnë fjalën shqipe nga fjalët e huaja.
Fushë
leksikore
Familje fjalësh
Kuptim i parë
Kuptim i
figurshëm
Fjalë të urta
Shprehje
frazeologjike
Dialektet në
gjuhën shqipe
Fjalë shqipe
dhe fjalë e huaj
103
GJUHË SHQIPE
Fonetikë dhe
fonologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë bashkëtingëlloret e zëshme, të shurdhëta
dhe të tingullta;
të dallojnë llojet e ndryshme të intonacionit në
fjali.
Bashkëtingëllore
e zëshme
Bashkëtingëllore
e pazëshme
Bashkëtingëllore
e tingullt
Intonacioni në
fjali
KLASA 7
35 javë x 3 orë në javë= 105 orë
Objektivat e klasës së shtatë sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 5 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shqiptojnë saktë dhe rrjedhshëm fjalët, duke respektuar intonacionin, ritmin dhe
theksin. Ata përshtatin të folurit me qëllimin, dëgjuesin dhe situatën. Nxënësit përzgjedhin
formën, fjalët dhe elementet joverbale për të siguruar vëmendjen dhe interesin e dëgjuesve.
Nxënësit ndërtojnë marrëdhënie ndërvepruese në mjedise të ndryshme komunikimi në shkollë
dhe jashtë saj.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shqiptojnë saktë, qartë dhe rrjedhshëm fjalët duke
Shqiptimi
Intonacioni
Rrjedhshmëria
104
GJUHË SHQIPE
respektuar:
− intonacionin;
− ritmin;
− theksin e fjalëve dhe fjalive p.sh:
Genti e fitoi konkursin- theksi bie tek kryefjala;
Genti e fitoi konkursin- theksi bie tek kallëzuesi.
Theksi
Ritmi
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shfaqin mendime dhe ide në përshtatje me
dëgjuesin, qëllimin dhe situatën;
të flasin për tematika të ndryshme dhe të
përshtatshme për moshën e tyre;
të zgjedhin formën e përshtatshme për të përcjellë
informacionin, idetë, ndjenjat dhe pikëpamjet e tyre;
të flasin qartë, në mënyrë koherente duke përdorur
një fjalor të përshtatshëm për situatën dhe dëgjuesin;
të zgjedhin fjalët, frazat dhe terminologjinë e duhur
për të tërhequr vëmendjen e dëgjuesit, si dhe duke
shmangur gjuhën diskriminuese;
të përdorin gjuhën standarde dhe të respektojnë
rregullat gramatikore;
të shoqërojnë të folurit me gjeste e lëvizje të thjeshta
dhe mimikën e duhur në fytyrë;
të përdorin gjatë prezantimeve me gojë edhe
teknologjinë e informacionit.
Mendime në
varësi të
dëgjuesit,
qëllimit dhe të
situatës
Tema të
përshtatshme
për moshën
Koherencë dhe
qartësi gjatë të
folurit
Përzgjedhje e
fjalëve dhe e
terminologjisë
gjatë të folurit
Përdorimi i
gjuhës
standarde
Shoqërimi i të
folurit me
gjeste, mimikë
dhe gjuhën e
trupit
105
GJUHË SHQIPE
Respektimi i
rregullave
drejtshkrimore
Teknologji e
informacionit
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë, në përputhje me normat e vlerat
shoqërore gjatë diskutimeve në grup;
të bëjnë pyetje për të shfaqur interes, për t’u sqaruar
dhe për të marrë më shumë informacion;
t’u përgjigjen pyetjeve duke ofruar të dhëna dhe/ose
informacion dhe duke shprehur mendimin dhe
këndvështrimin e tyre personal;
të shfaqin me siguri e besim në vetvete, mendimet
dhe përvojat e tyre;
të ndryshojnë linjën e argumenteve duke i pasuruar
më tej ato;
të përdorin mjete të ndryshme që të tërheqin
vëmendjen e dëgjuesve (gjuhë e zgjedhur dhe
elemente joverbale);
të planifikojnë dhe organizojnë lojëra me role.
Bashkëveprim
në grup
Qartësi të
foluri
Pyetje dhe
përgjigje
Siguri dhe
besim gjatë të
folurit
Sugjerime
Punë në grup
106
GJUHË SHQIPE
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 5 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dëgjojnë më vëmendje dhe përqendrim. Ata shfaqin interes e respekt për folësin,
përdorin strategji të ndryshme për kuptuar tekstin dhe lidhin informacionin e dëgjuar me jetën
dhe njohuritë e tyre. Nxënësit identifikojnë qëllimin dhe ndjenjat e folësit, si dhe strategjitë që
përdor ai për të siguruar vëmendjen e dëgjuesve.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dëgjojnë me vëmendje dhe përqendrim:
duke shikuar në sy personin që flet;
duke mbajtur trupin në një pozicion korrekt;
të shfaqin interes, respekt dhe empati ndaj folësit me
shprehje të tilla si p.sh: Pas një përvojë të tillë e
imagjinoj si jeni ndjerë;
të nxitin dhe inkurajojnë folësin me shprehje të tilla si:
Kjo që po rrëfeni është shumë interesante etj.;
Vëmendje
Kontakt me sy
me folësin
Pozicion
korrekt i trupit
Nxitje,
interes, respekt
dhe empati
ndaj folësit
Të dëgjuarit
për të
kuptuar
Nxënësit:
të dëgjojnë në situata të ndryshme, duke u përqendruar
në qëllimin që kanë si p.sh. dëgjojnë që të analizojnë
argumentet e dy palëve gjatë një debati në klasë ose
të përmbledhin një informacion që dëgjojnë në një
emision etj;
të përdorin disa strategji për kuptuar tekstin që
dëgjojnë si:
− të kujtojnë njohuritë e mëparshme rreth natyrës
dhe strukturës së teksteve të folura si p.sh: të
Praktikim i
dëgjimit në
situata të
ndryshme
Qëllimi i
dëgjimit
Parashikime
Detaje dhe
çështje
kryesore
107
GJUHË SHQIPE
debateve, intervistave, monologjeve;
− të bëjnë parashikime rreth asaj që do të dëgjojnë;
− të dallojnë idetë e rëndësishme gjatë të dëgjuarit;
− të mbajnë shënime, kur është e nevojshme;
− të bëjnë pyetje për t’u sqaruar ose për të marrë
informacion shtesë;
t’u përgjigjen pyetjeve rreth brendisë së tekstit të
dëgjuar;
të ritregojnë shkurtimisht atë që dëgjuan duke e
ilustruar me detaje dhe shembuj nga teksti;
të zgjerojnë kuptimin për tekstin duke lidhur ose duke
veçuar ngjashmëritë e dallimet mes informacionit që
dëgjojnë dhe përvojave personale e njohurive që kanë
marrë nga librat, revistat, televizionet dhe mediat e
tjera;
të dallojnë rendin e ngjarjeve dhe ideve;
të klasifikojnë detajet;
të dallojnë shkakun dhe pasojën në një tekst që
dëgjojnë;
të interpretojnë informacionin e marrë nga burime të
ndryshme.
Pyetje
Mbajtje
shënimesh
Lidhje e
informacionit
me njohuritë e
mëparshme
Rendi i
ngjarjeve në
një tekst
Interpretim
informacioni
Shkaku dhe
pasoja
Klasifikimi i
detajeve
Të dëgjuarit
e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të veçojnë ngjashmëri dhe dallime mes
informacioneve të dëgjuara nga burime të ndryshme
(një informacion nga një emision televiziv dhe një
rrëfim nga një shok i klasës);
të dallojnë problemin dhe zgjidhjen në një tekst që
dëgjojnë;
Ngjashmëri
dhe dallime
mes
informacioneve
Problemi dhe
zgjidhja në një
tekst
Konkluzione
108
GJUHË SHQIPE
të nxjerrin konkluzione të thjeshta duke u bazuar në
idetë kryesore dhe detajet kyçe;
të dallojnë pikëpamje dhe këndvështrime të ndryshme
gjatë të dëgjuarit;
të identifikojnë qëllimin ose synimin e folësit (të
udhëzojë, të informojë, të bindë) dhe të argumentojnë
me shembuj nga teksti, ku e mbështetin mendimin e
tyre etj;
të zbulojnë ndjenjat e folësit dhe të argumentojnë me
shembuj nga teksti, ku e mbështetin mendimin e tyre.
Pikëpamje dhe
këndvështrime
Zbulimi i
qëllimit të
folësit
Zbulimi i
ndjenjave të
folësit
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 30 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës: Nxënësit zgjedhin materialin e përshtatshëm për të lexuar në varësi të qëllimit që kanë. Ata
përdorin strategjitë e duhura për të kuptuar, interpretuar dhe gjykuar formën dhe përmbajtjen e
tekstit. Nxënësit lexojnë tekste nga kultura dhe kohë të ndryshme, elektronike dhe të shtypura
si: autobiografi, biografi, intervista, enciklopedi të shtypura dhe online, udhëzime, rregullore,
artikuj gazetash dhe revistash dhe disa tekste letrare. Nxënësit krahasojnë tekstet letrare dhe
joletrare.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin për të lexuar materialin e përshtatshëm në
varësi të qëllimit që kanë si p.sh. të lexojnë një
intervistë për t’u njohur më shumë me jetën dhe
veprimtarinë e një personaliteti, të lexojnë një artikull
në një gazetë ose revistë për të verifikuar një të dhënë
të caktuar etj;
të përzgjedhin për të lexuar tekstet që përmbushin
Zgjedhje e
tekstit në
përputhje me
qëllimet,
dëshirat,
pëlqimet dhe
interesat
Kuptimi i
tekstit
109
GJUHË SHQIPE
dëshirat, pëlqimet dhe interesat e tyre;
të lexojnë rrjedhshëm dhe me intonacionin e duhur;
të përdorin strategjitë e duhura për të kuptuar një tekst,
para, gjatë dhe pas leximit si:
të kujtojnë njohuritë e mëparshme rreth temës
përmes dialogut dhe diskutimeve në klasë;
të bëjnë pyetje për t’u sqaruar rreth çështjeve dhe
koncepteve që nuk kuptojnë;
të bëjnë parashikime për brendinë e tekstit;
të përdorin fjalorin për shpjegimin e fjalëve të
vështira dhe të panjohura;
t’u përgjigjen pyetjeve të ndryshme rreth brendisë
duke i ilustruar përgjigjet me fragmente nga teksti;
të përmbledhin idetë e rëndësishme të tekstit duke i
ilustruar me fragmente e detaje nga teksti;
të zgjerojnë të kuptuarit e teksteve duke e lidhur dhe
duke e krahasuar informacionin ose idetë e tekstit me
njohuritë dhe përvojën e tyre, me tekste të lexuara më
parë, ose me dukuri të botës rreth tyre (A janë të
ngjashme problemet e fëmijëve të qytetit tonë, me
problematikën që shfaq ky artikull gazete?);
të interpretojnë tekstet duke përdorur idetë e dhëna në
mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e
nënkuptuara (Çfarë mendoni se kërkon të tregojë
autori me këtë informacion? Pse ka zgjedhur të mos e
shprehë në mënyrë të drejtpërdrejtë?).
Njohuri të
mëparshme
Pyetje rreth
brendisë
Parashikime
rreth brendisë
së tekstit
Përdorimi i
fjalorit
Përgjigje për
pyetjet rreth
brendisë
Përmbledhje
Ndërtimi i
urave lidhëse
midis tekstit
dhe lexuesit
Interpretim i
tekstit
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të vlerësojnë tekstet duke dhënë fakte, dëshmi dhe
shembuj nga teksti (A janë bindëse argumentet e
Vlerësim i
tekstit
Veta e rrëfimit
Pikëpamjet e
110
GJUHË SHQIPE
autorit? ose: Çfarë ju tërheq më shumë, faktet apo
mënyra se si i ka paraqitur autori këto fakte?);
të dallojnë pikëpamjet e shprehura në një tekst dhe të
sugjerojnë pikëpamje të tjera të mundshme;
të dallojnë vetën e rrëfimit si dhe tregojnë efektin që
krijon tek lexuesit kjo formë rrëfimi;
të sqarojnë se si disa elemente të teksteve ndikojnë në
përmbajtjen e tyre, p.sh pikturat dhe fjalitë e
paragrafët në një tekst komunikojnë më shumë së
bashku se sa veçmas, ose numërimi i hapave që duhen
ndjekur dhe ilustrimet e bëjnë më të kuptueshëm një
udhëzues etj;
të dallojnë strukturën e organizimit të një teksti si
p.sh.:
− përshkrimi i ngjarjeve në rend kohor;
− përshkrimi i ngjashmërive dhe dallimeve
(krahasim- kontrast);
− pasqyrimi shkaqeve dhe pasojave të tyre;
− një përmbledhje ose përgjithësim i mbështetur me
shembuj;
të bëjnë dallimin mes fakteve dhe opinioneve në një
tekst;
të dallojnë disa veçori të teksteve si citimet dhe
referencat dhe të shpjegojnë funksionin e tyre;
të dallojnë në një tekst përdorimin e argumenteve pro
dhe kundër për një çështje të caktuar;
të shpjegojnë funksionin e grafikëve, tabelave,
pikturave, ilustrimeve, me të cilat shoqërohen tekstet.
të dallojnë në tekste disa elemente të stilit dhe të
gjuhës si p.sh :
shprehura në
tekst
Elemente të
teksteve që
ndikojnë në
përmbajtje
Struktura e
organizimit të
teksteve
Ngjarjet në
rend kohor
Ngjashmëri
dhe dallime
Shkak/ pasojë
Përmbledhje
Citime
Referenca
Argumente
Fakt
Opinion
Grafik
Tabela
Piktura
Ilustrime
Elemente të
stilit
111
GJUHË SHQIPE
− zgjedhja e fjalëve;
− përdorimi i mbiemrave;
− përdorimi i fjalive të ndryshme (të thjeshta, të
përbëra, të plota dhe mungesore).
Të lexuarit e
teksteve të
ndryshme
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste nga kultura dhe kohë të ndryshme,
elektronike dhe të shtypura si: autobiografi, biografi
(të një shkrimtari, sportisti, shkencëtari), intervista,
enciklopedi të shtypura dhe elektronike, udhëzime,
rregullore, artikuj gazetash dhe revistash, si dhe disa
tekste letrare;
të dallojnë dhe përdorin njohuritë rreth
karakteristikave të përbashkëta të teksteve si: tema,
paragrafi, fjalitë përmbyllëse, fjalori etj;
të dallojnë dhe të përdorin njohuritë rreth mënyrës së
organizimit të tekstit (rend kronologjik, shkak dhe
pasojë etj.)
të krahasojnë tekstet letrare me tekstet joletrare;
të krahasojnë tekste që trajtojnë të njëjtën temë ose të
njëjtin subjekt (forma, gjuha, stili);
të pasurojnë fjalorin me fjalë dhe terminologji nga
fusha të ndryshme të veprimtarisë njerëzore, nga
tekstet që lexojnë;
të ndajnë përvojat dhe kënaqësitë e leximit me shokët
e shoqet e klasës;
të përdorin bibliotekën dhe internetin për të lexuar
tekste të ndryshme.
Autobiografi
Biografi
Intervista
Enciklopedi
Udhëzime
Lajmërime ose
njoftime
Rregullore
Artikuj
gazetash dhe
revistash
Fjalorë të
ndryshëm
Krahasime
tekstesh që
trajtojnë të
njëjtën temë
Krahasime
tekstesh letrare
dhe joletrare
Fjalor i pasur
dhe
terminologji
nga fusha të
ndryshme
112
GJUHË SHQIPE
Ndarje e
përvojës së
leximit
Përdorimi i
bibliotekës dhe
internetit
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 20 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit përcaktojnë qëllimin, temën dhe lexuesin për të realizuar në mënyrën dhe formën e
duhur punën me shkrim. Ata mbledhin informacion nga burime të ndryshme (edhe elektronike).
Nxënësit shkruajnë tekste koherente duke u përqendruar në temën që do të trajtojnë dhe duke
lidhur logjikisht fjalitë në paragraf dhe paragrafët mes tyre. Nxënësit mbështetin idetë me fakte,
opinione, argumente të thjeshta ose shembuj të ndryshëm. Ata praktikohen të përdorin gjatë të
shkruarit gjuhën standarde. Nxënësit rishikojnë përmirësojnë formën dhe përmbajtjen e punëve
të tyre me shkrim. Nxënësit shkruajnë rrëfime personale, biografi, udhëzime, rregullore, letra, e-
mail-e, njoftime, artikuj gazete ose reviste, përmbledhje.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë qëllimin dhe lexuesin e të shkruarit si
p.sh. që të shprehin shqetësimin e tyre rreth ndotjes së
mjedisit, të shkruajnë një artikull për një gazetë lokale
që të bëhen të njohur për bashkëmoshatarët e tyre, të
shkruajnë një autobiografi të shkurtër për një revistë;
të nxitin ose të aktivizojnë imagjinatën e tyre dhe të
mbledhin informacionin e duhur për të shkruar duke
përdorur strategji të tilla si:
Qëllim
Lexues
Nxitje e
imagjinatës
Mbledhje
informacioni
Pyetje rreth
temës
Njohuri dhe
përvoja të
mëparshme
113
GJUHË SHQIPE
− të shohin ilustrime, pamje, piktura etj., të cilat
shërbejnë si stimul (nxitje) për imagjinatën e tyre;
− të bëjnë pyetje për t’u sqaruar rreth temës,
subjektit dhe kontekstit;
− të kujtojnë përvojat e kaluara dhe njohuritë që
kanë rreth temës që do të shkruajnë;
− të përdorin burime të ndryshme për të mbledhur
informacion;
− të studiojnë modele të mira shkrimi që kanë
trajtuar të njëjtën temë ose subjekt si p.sh lexojnë
disa artikuj për rëndësinë e librit në jetën e njeriut,
para se të japin me shkrim argumentet e tyre;
− të mbajnë shënime për çështje të ndryshme rreth
punës me shkrim;
të përzgjedhin, klasifikojnë dhe sintetizojnë
informacionet e mbledhura;
të përcaktojnë nëse informacionet që kanë mbledhur
janë në përshtatje me qëllimin (shqyrtim kritik të
informacionit) dhe kërkojnë informacion shtesë, kur
është e nevojshme;
të përdorin edhe bibliotekën e shkollës ose internetin
për të mbledhur informacion për punën dhe detyrat
me shkrim.
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin format e duhura në varësi të qëllimit dhe
lexuesit që kanë;
të mbështesin mesazhin kryesor ose kyç të një teksti
me detaje përshkruese, me fakte ose shembuj të
Modele
shkrimesh
Mbajtje
shënimesh
Përzgjedhje,
klasifikim dhe
sintetizim i
informacionit
Shqyrtim kritik
i informacionit
Informacion
shtesë
Përdorimi i
bibliotekës
Përzgjedhje e
formës
Mesazhi
114
GJUHË SHQIPE
ndryshëm;
të respektojnë strukturën e punës me shkrim (hyrje,
zhvillim, mbyllje);
të organizojnë idetë dhe mendimet e tyre në fjali dhe
paragrafë;
të shkruajnë duke përdorur karakteristika e teksteve si:
titujt, nëntitujt, paragrafët etj;
të përdorin fjalor të pasur dhe gjuhë të figurshme në
shkrimet e tyre si p.sh një larmi ndajfoljesh,
mbiemrash, krahasimesh dhe metaforash etj që të
ndikojnë te lexuesi (Veçoni tre zgjedhje gjuhësore që
ju keni bërë në punën tuaj dhe shpjegoni se si ndikojnë
ata tek lexuesi?)
të përdorin fjali të ndryshme në gjatësi dhe strukturë
për t’i dhënë ritëm dhe gjallëri punës së tyre (të
thjeshta, të përbëra, pyetëse, dëftore etj);
të përdorin gjatë të shkruarit gjuhën standarde dhe
respektojnë rregullat gramatikore dhe drejtshkrimore;
të shkruajnë tekste me dorë ose duke përdorur
teknologjinë e informacionit.
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rilexojnë me vëmendje punën me shkrim;
të identifikojnë elementët që duhen përmirësuar në
punën me shkrim duke përdorur ndihmën e mësueses
ose të shokëve dhe shoqeve (Mund të shtoni një
shprehje të figurshme që ta përmirësojë punën tuaj? A
mendoni se fjalia e parë nxit interesin e lexuesit?);
kryesor ose
kyç
Strukturë e
punës me
shkrim
Tekst koherent
Titujt,
nëntitujt,
paragrafët etj
Fjalor i pasur
Gjuhë e
figurshme
Fjali të
ndryshme në
gjatësi dhe
strukturë
Përdorim i
gjuhës
standarde
Përdorim i
teknologjisë së
informacionit
Rilexim
Elemente për
përmirësim
Përmirësime të
përmbajtjes
115
GJUHË SHQIPE
të bëjnë ndryshime në punën me shkrim për të
përmirësuar përmbajtjen, qartësinë dhe formën duke
përdorur disa strategji si:
− të ndryshojnë ndonjë ide ose fakt që nuk del e
qartë ose e shtojnë shembuj dhe ilustrime;
− të përmirësojnë koherencën e fakteve ose ideve
brenda dhe mes paragrafëve;
− të shtojnë, heqin, zëvendësojnë ose riorganizojnë
fjalë, fraza ose fjali për ta bërë më tërheqës dhe
interesant tekstin e shkruar;
− të rregullojnë gjatësinë dhe llojin e fjalive;
− të përdorin përsëritjet për të theksuar ide dhe për
të nxitur vëmendjen dhe interesin e lexuesve;
− të redaktojnë tekstet që shkruajnë duke shmangur
gabimet drejtshkrimore dhe gabimet gramatikore.
Qartësi e
tekstit të
shkruar
Përmirësim i
formës
Koherencë e
fakteve ose
ideve
Shtim, heqje,
zëvendësim
ose
riorganizim i
fjalive
Rregullime të
gjatësisë së
fjalive
Përsëritje
Redaktime
gabimesh
drejtshkrimore
Të shkruarit
për qëllime
personale
dhe
funksionale
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë rrëfime personale (kujtime) të së kaluarës
së tyre;
të shkruajnë një biografi të shkurtër për një
personalitet të rëndësishëm të historisë sonë, një artist
të dashur për ta, një sportist etj;
të shkruajnë një rregullore (rregulloren e klasës),
udhëzime (si duhet të veprojnë në një rast urgjence)
duke u përqendruar në:
Rrëfime
personale
Biografi
Udhëzime
Rregullore
Letra
Njoftime
Artikull gazete
116
GJUHË SHQIPE
− hapat që duhen marrë ose bërë;
− renditjen e materialeve të nevojshme;
të shkruajnë letra, e-mail, si p.sh:
− letra ose e-mail për një mik ose të afërm;
− letra ose e-mail për redaksinë e një emisioni për të
rinj (adoleshentë) për t’i sugjeruar, falenderuar ose
ankuar rreth një çështje të caktuar.
të shkruajnë një lajmërim ose njoftim;
të shkruajnë një artikull për gazetën e shkollës rreth
temave të përshtatshme për moshën e tyre;
të shkruajnë përmbledhje p.sh të përmbledhin
shkurtimisht një informacion të lexuar në një
enciklopedi.
ose reviste
Përmbledhje
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 45 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit dallojnë funksionet gramatikore të fjalëve. Ata gjejnë në fjali gjymtyrët e mëposhtme
dhe tregojnë se me çfarë është shprehur: përcaktori, kallëzuesori, kundrinori, rrethanori.
Nxënësit dallojnë fjalinë e thjeshtë nga fjalia e përbërë. Ata përcaktojnë kategoritë gramatikore
të emrit, mbiemrit, foljes dhe përemrit. Ata drejtshkruajnë shenjat e pikësimit, pikëçuditësen,
trepikëshin, presjen, zanoren e, zanoren ë, grupet e zanoreve dhe diftongjeve –ie dhe –je.
Nxënësit demonstrojnë njohuri, aftësi dhe qëndrime rreth fushës leksikore, familjes së fjalëve,
kuptimin e parë të fjalës, kuptimit të figurshëm të fjalës, fjalëve me shumë kuptime,
sinonimeve, antonimeve, homonimeve dhe dialekteve të gjuhës shqipe.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë funksionet gramatikore të fjalëve në një
Funksion
gramatikor
117
GJUHË SHQIPE
fjali;
të dallojnë në fjali kryefjalën e shprehur me emër,
përemër etj.;
të dallojnë në fjali kallëzuesit dhe llojet e tij
(kallëzues foljor, kallëzues emëror, kallëzues me
pjesë të pandryshueshme të ligjëratës)
të dallojnë grupin e kryefjalës dhe grupin e
kallëzuesit në fjali;
të gjejnë llojet e përcaktorit dhe mënyrat e
shprehjes së tij;
të argumentojnë pse një gjymtyrë është përcaktor;
të dallojnë në fjali përcaktorin kallëzuesor dhe
llojet e tij;
të gjejnë kundrinorin e drejtë dhe të zhdrejtë dhe
mënyrat e shprehjes së tyre;
të argumentojnë pse një gjymtyrë është kundrinor i
drejtë ose kundrinor i zhdrejtë;
të gjejnë rrethanorin e vendit dhe të kohës dhe
mënyrat e shprehjes së tyre;
të gjejnë rrethanorin e shkakut e të qëllimit dhe
mënyrat e shprehjes së tyre;
të gjejnë rrethanorin e mënyrës e të sasisë dhe
mënyrat e shprehjes së tyre;
të argumentojnë pse një gjymtyrë është rrethanor
vendi, kohe, shkaku, qëllimi, mënyre, sasie;
të krahasojnë fjalitë e thjeshta me fjalitë të
përbëra;
të dallojnë dy llojet e fjalive të përbëra me:
− bashkërenditje;
− nënrenditje.
Kryefjala
Kallëzuesi
Përcaktori
Kallëzuesori
Kundrinor i drejtë
dhe i zhdrejtë
Rrethanor vendi,
kohe, shkaku,
qëllimi, mënyrë
dhe sasie
Fjali të thjeshta
Fjali të përbëra
Fjali të përbëra me
bashkërenditje
Fjali të përbëra me
nënrenditje
118
GJUHË SHQIPE
Morfologji Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë klasat e fjalëve;
të klasifikojnë fjalët në fjalë të ndryshueshme dhe
të pandryshueshme;
të analizojnë emrin në kategoritë e tij gramatikore:
gjini, numër, rasë dhe shquarsi-pashquarsi;
të ndajnë emrat në lakime;
të dallojnë mbiemrin dhe veçoritë e tij gramatikore.
të dallojnë shkallët e mbiemrit;
të analizojnë foljen në formën veprore dhe
joveprore;
të ndajnë foljet në zgjedhime;
të njohin pjesoren dhe format e tjera të
pashtjelluara të foljes;
të zgjedhojnë foljen:
− mënyrën dëftore dhe kohët e saj;
− mënyrën lidhore dhe kohët e saj;
− mënyrën kushtore dhe kohët e saj;
− mënyrën habitore dhe kohët e saj;
− mënyrën dëshirore dhe kohët e saj;
− mënyrën urdhërore dhe kohët e saj.
të dallojnë dhe analizojnë përemrat;
të dallojnë dhe analizojnë trajtat e shkurtra dhe të
bashkuara të përemrit vetor;
të dallojnë numërorin, llojet dhe veçoritë e tij.
Fjalëformim
të njohin mënyrat dhe tipat e fjalëformimit;
Klasat e fjalëve
Fjalë të
ndryshueshme
Fjalë të
pandryshueshme
Emri dhe
kategoritë e tij
gramatikore
Folja dhe mënyrat
e saj
Përemrat
Trajtat e shkurtra
të përemrit vetor
Përbërësit e fjalës
Fjalët e
prejardhura
Fjalët e përbëra
Fjalë të
përngjitura
119
GJUHË SHQIPE
të dallojnë dhe të krijojnë fjalë të prejardhura, të
përbëra dhe të përngjitura.
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin drejt pikëçuditësen në llojet e ndryshme
të fjalive;
të përdorin trepikëshin kur intonacioni i fjalisë
është i pa mbaruar;
të përdorin drejt presjen në fjalinë e thjeshtë;
të përdorin drejt presjen në fjalinë e përbërë;
të shkruajnë drejt zanoren e të theksuar në trup të
fjalës;
të shkruajnë drejt zanoren ë në trup të fjalës;
shkruajnë drejt fjalët që kanë grupe zanoresh dhe
diftongje –ie dhe –je;
të shkruajnë drejt emrat që kanë dy trajta shumësi
sipas kuptimit të ndryshëm të tyre;
të shkruajnë drejt fjalët e prejardhura me
prapashtesat -si,-ri,-ar,-tar,-tor,-shëm etj;
të shkruajnë drejt fjalët e përbëra kur fjala e dytë
fillon me zanore;
të shkruajnë drejt fjalët e përngjitura.
Shenjat e
pikësimit
Pikëçuditëse
... tripikëshin
Presje
Drejtshkrimi i
zanores e
Drejshkrimi i
zanores ë
Drejtshkrimi i
grupeve të
zanoreve dhe
diftongjeve –ie
dhe –je
Drejtshkrimi i
emrave me dy
trajta shumësi
Drejtshkrimi i
fjalëve të
prejardhura
Drejtshkrimi i
fjalëve të përbëra
Drejtshkrimi i
fjalëve të
përngjitura
120
GJUHË SHQIPE
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të njohin fushat leksikore të fjalëve;
të krijojnë familje fjalësh;
të dallojnë kuptimin e parë të fjalëve dhe kuptimin
e figurshëm;
të dallojnë fjalët me shumë kuptime;
të gjejnë e të dallojnë fjalë sinonime, antonime
dhe homonime;
të krahasojnë shprehjet frazeologjinë me fjalët e
urta dhe fjalinë e thjeshtë;
të njohin dialektet e gjuhës shqipe dhe disa veçori
të tyre;
të dallojnë huazimet në gjuhën shqipe;
të përdorin fjalorët për interesa mësimore.
Fusha leksikore
Familje fjalësh
Kuptim i parë i
fjalës
Kuptimi i
figurshëm i fjalës
Fjalët me shumë
kuptime
Sinonime
Antonime
Homonime
Dialektet e
shqipes
Huazimet në
gjuhën shqipe
Fonetikë dhe
fonologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë grupet e zanoreve dhe diftongjet në
gjuhën shqipe;
të përcaktojnë theksin e fjalës dhe theksat e frazës
(logjik dhe emocionor).
Grupet e
zanoreve
Diftongjet
121
GJUHË SHQIPE
KLASA 8
35 javë x 3 orë në javë= 105 orë
Objektivat e klasës së tetë sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 5 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit zbatojnë rregullat e shqiptimit gjatë të folurit në situata formale dhe joformale.
Nxënësit përgatiten për prezantime gojore, organizojnë mendimet dhe përzgjedhin gjuhën,
theksojnë idetë dhe përdorin elemente joverbale që të jenë të kuptueshëm për të tjerët. Nxënësit
ndërveprojnë dhe marrin role të ndryshme gjatë diskutimeve në grup.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin rrjedhshëm dhe me shqiptimin e duhur;
të respektojnë intonacionin, ritmin, theksin e fjalëve
dhe fjalive gjatë të folurit;
të përdorin tonin e përshtatshëm të zërit që të
krijojnë një mjedis të ngrohtë rreth tyre.
Rrjedhshmëri
Qartësi
Intonacion
Ritëm
Theks
Toni
Organizimi i
të folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shfaqin mendime dhe ide në përshtatje me
qëllimin, dëgjuesin dhe situatat formale dhe
joformale;
Mendime në
varësi të qëllimit,
dëgjuesit dhe
situatës
Përgatitje për
122
GJUHË SHQIPE
të mbledhin, përzgjedhin dhe vlerësojnë fakte, ide
nga shumë burime të shtypura dhe elektronike për
prezantimet e tyre me gojë;
të organizojnë mendimet dhe idetë e tyre në
mënyra të ndryshme për të mbështetur qëllimin dhe
për të siguruar vëmendjen e dëgjuesit (rend
kronologjik, renditje sipas rëndësisë, pyetje-
përgjigje etj);
të zgjedhin dhe përdorin format e gjuhës së folur,
fjalorin teknik, regjistrin formal dhe joformal etj.
në varësi të situatës dhe qëllimit;
të përdorin gjuhën standarde gjatë të folurit;
të përdorin gjatë të folurit tonin përshtatshëm të
zërit dhe të përsëritin dhe theksojnë idetë dhe
çështjet kryesore me qëllim që të jenë të
kuptueshëm për të tjerët;
të flasin duke u kujdesur për shprehjen e duhur të
fytyrës, gjuhën e trupit dhe gjestet e përshtatshme,
në mënyrë që të mos japin mesazhe të gabuara;
të përdorin edhe teknologjinë e informacionit gjatë
prezantimit të një projekti ose detyre në grup.
prezantime gojore
Organizim i
mendimeve
Përzgjedhje e
gjuhës
Toni, theksimi i
ideve
Elemente
joverbale,
mimikë, gjuhë
trupi, gjeste
Teknologji e
informacionit në
prezantime
Diskutimi
dhe
bashkëvepri
mi në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë dhe duke zbatuar rregullat e etikës në
komunikim:
− duke ndërhyrë ose marrë fjalën në momentin e
duhur;
− duke pranuar ose jo idetë e të tjerëve, brenda
rregullave të mirësjelljes;
− duke vlerësuar punën e të tjerëve në grup;
Rregulla të etikës
në komunikim
Përshtatje e të
folurit me situatën
reale në
komunikim
Rolet në një
diskutim
Tematika në
123
GJUHË SHQIPE
të përshtatin të folurit e vet me situatën reale të
komunikimit në grup;
të ndajnë rolet në një diskutim ose debat si: rolin e
moderatorit, rolin e drejtuesit, rolin e dëgjuesit
të përfshihen në diskutime për tematika të
ndryshme e të përshtatshme për moshën e tyre;
të pasurojnë linjën e debatit me argumente pro dhe
kundra;
të vlerësojnë idetë dhe mendimet e të tjerëve gjatë
diskutimeve, debateve ose bashkëbisedimeve;
të shfaqin ndjenjat dhe emocionet e tyre, kur është e
nevojshme;
të shfaqin me siguri e besim në vetvete, mendimet,
përvojat dhe argumentet e tyre;
të përmbledhin idetë kryesore pas një diskutimi në
grup.
komunikim
Argumente në
debat
Vlerësim i
kontributeve në
diskutim dhe
debat
Ndjenja dhe
emocione
Siguri dhe besim
Përmbledhje
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 5 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit shfaqin vëmendje, interes dhe empati gjatë të dëgjuarit. Ata përdorin strategjitë e
duhura për të kuptuar tekstin, interpretojnë tekstin dhe nëntekstin, gjykojnë për qëllimin,
ndjenjat e folësit, si dhe dallojnë vërtetësinë dhe besueshmërinë e tekstit.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të ndjekin me vëmendje gjatë gjithë kohëzgjatjes së
një teksti si p.sh një udhëzim, një shfaqje filmi, një
bisedë etj;
Vëmendje
Përqendrim
Respekt
Empati
Interes
124
GJUHË SHQIPE
të shfaqin respekt, empati dhe interes ndaj folësit
duke komentuar e duke bërë pyetje;
të nxitin dhe të inkurajojnë folësin me fjalë dhe
gjeste.
Të dëgjuarit
për të kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dëgjojnë në situata të ndryshme (përfshirë edhe
punë në grupe), duke u përqendruar në qëllimin që
kanë si p.sh të vlerësojnë argumentet e dy palëve
gjatë një debati në klasë;
të përdorin disa strategji për kuptuar tekstin që
dëgjojnë si:
− të bëjnë parashikime duke u mbështetur në
njohuri dhe koncepte të njohura për ta dhe në
elemente të situatës si mjedisi, koha,
pjesëmarrësit;
− të bëjnë pyetje në lidhje me tekstin;
të tregojnë që e kanë kuptuar atë që dëgjuan duke
përmbledhur idetë kryesore, të cilat i ilustrojnë me
fragmente dhe detaje nga teksti;
të zgjerojnë kuptimin rreth tekstit duke e lidhur dhe
krahasuar me jetën dhe përvojat e tyre, si dhe me
njohuritë e marra nga tekste të tjera (A e keni jetuar
ose dëgjuar vetë diçka të tillë? A mund të krahasoni
momente të jetës të këtij personaliteti historik me
informacione për figura dhe personalitete të tjera
për të cilët keni lexuar ose dëgjuar më parë);
të interpretojnë tekstin duke argumentuar mendimin
e tyre (Përse dëgjues të ndryshëm e interpretojnë në
mënyra të ndryshme të njëjtin tekst? Jepni shembuj
nga teksti që mbështesin interpretimin tuaj).
Qëllimi
Strategji për të
kuptuar tekstin
Përmbledhje e
ideve kryesore
Lidhje dhe
krahasim i
informacionit
të tekstit me
njohuritë e
lexuesit
Interpretim i
tekstit
125
GJUHË SHQIPE
Të dëgjuarit e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë elementet e strukturës dhe formës së
teksteve si debatet, intervistat, fjalimet, monologjet
etj;
të dallojnë faktet nga opinionet;
të nxjerrin konkluzione duke u bazuar në idetë
kryesore, detajet kyçe dhe shembuj specifikë në
tekstin e folur;
të dallojnë problemin dhe zgjidhjen/t në një tekst;
të dallojnë pikëpamje dhe këndvështrime të
ndryshme gjatë të dëgjuarit;
të dallojnë dhe analizojnë strategjitë e përdorura nga
folësi si pikturat ose ilustrimet, tingujt, gjuha e
trupit, shprehja e përshtatshme në fytyrë etj;
të dallojnë vërtetësinë dhe besueshmërinë e tekstit
që dëgjojnë duke u bazuar në faktet, të dhënat dhe
opinionet e folësit.
Elementë të
strukturës dhe
formës së
teksteve
Fakt dhe
opinion
Problem dhe
zgjidhje
Pikëpamje dhe
këndvështrime
në tekst
Strategjitë e
folësit
Vërtetësi dhe
besueshmëri e
tekstit
Linja: Të lexuarit
Orë të sugjeruara: 30 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit lexojnë, kuptojnë, analizojnë, interpretojnë dhe vlerësojnë tekste nga kultura dhe kohë
të ndryshme, të shtypura dhe elektronike si: biografi, kujtime, udhëpërshkrime, kronika, vepra
enciklopedike, artikuj gazetash dhe revistash, ese të ndryshme, fjalime dhe disa tekste letrare.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
për të
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përzgjedhin tekstet që do të lexojnë në varësi të
Strategji për të
kuptuar tekstin
126
GJUHË SHQIPE
kuptuar
qëllimit që kanë si p.sh:
− të lexojnë disa artikuj të një autori për të
vëzhguar dhe zbuluar pikëpamjet e tij;
− të lexojnë faqe të ndryshme në internet për të
marrë informacion nga burime të ndryshme;
− të lexojnë për të bërë krahasime mes burimeve të
ndryshme të informacionit;
− të zgjedhin që të lexojnë tekste që përkojnë me
interesat dhe pasionet e tyre;
të përdorin strategjitë e duhura, para, gjatë dhe pas
leximit, për të kuptuar tekstin;
të demonstrojnë që e kuptojnë tekstin duke
përmbledhur idetë kryesore dhe duke shpjeguar se si
detajet e dhëna mbështesin idenë ose çështjen
kryesore;
të lidhin dhe të krahasojnë informacionet e tekstit me
përvojat e tyre, me njohuritë e tyre të mëparshme dhe
me informacione në tekste të tjera;
të interpretojnë tekstet duke përdorur idetë e dhëna
në mënyrë të drejtpërdrejtë në tekst dhe idetë e
nënkuptuara (Cilat të dhëna dhe detaje në tekst, e
mbështesin interpretimin tuaj?).
Aktivizimi i
njohurive të
mëparshme
Pyetje për
brendinë
Demonstrimi i
të kuptuarit të
tekstit
Përmbledhje e
ideve kryesore
Lidhje mes
tekstit dhe
lexuesit
Interpretim i
teksteve
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të analizojnë dhe të shpjegojnë se si elemente të
veçanta të tekstit ndikojnë tek lexuesi si p.sh.
paragrafi i parë në një raport paraqet synimin,
qëllimet dhe lexuesit e raportit dhe i jep
informacionin e parë lexuesit (A ju ndihmon
paragrafi i parë që të kuptoni pjesën tjetër të
Analizë e
teksteve
Vlerësim i
teksteve
Pikëpamje në
tekst
Karakteristika të
formës së
127
GJUHË SHQIPE
raportit?);
të vlerësojnë një tekst duke dhënë fakte, detaje dhe
shembuj nga teksti (A ishin udhëzimet të qarta dhe të
lehta për t’u ndjekur? Pse? ose Pse, jo?; A ishin
bindëse dhe të besueshme argumentet e autorit?
Pse?;
të dallojnë dhe të vlerësojnë pikëpamjet e shprehura
në tekst dhe të sugjerojnë pikëpamje ose ide të tjera;
të analizojnë formën e teksteve dhe të shpjegojnë se
si karakteristika të veçanta të formës kryejnë
funksione të caktuara p.sh ngjyrat e tokës dhe ujit në
një hartë i ndihmojnë lexuesit të kuptojnë tiparet
gjeografike të një vendi ose rajoni;
të analizojnë strukturën e organizimit të teksteve si:
dhënia e ngjarjeve në rend kohor, problemi dhe
zgjidhja, shkaku dhe pasojat etj;
të dallojnë në një tekst faktet nga opinionet;
të dallojnë disa karakteristika të teksteve dhe të
shpjegojnë funksionet e tyre si: tabelat, diagramat,
shënimet në fund, citimet, referencat etj (Cilat
elemente ju ndihmojnë të kuptoni kërkimet e autorit
për të shkruar këtë tekst?);
të dallojnë elemente të stilit dhe të gjuhës dhe të
tregojnë funksionet e tyre si p.sh:
− përdorimi i simbolit, ironisë, metaforës,
krahasimit etj;
− zgjedhja e fjalëve (përdorimi i fjalëve me kuptim
të figurshëm në reklama ose postera të
ndryshëm);
− përdorimi i fjalive (të thjeshta, të përbëra, të
teksteve
Strukturë e
organizimit të
tekstit
Faktet dhe
opinioni
Tabelat,
diagramet dhe
ilustrimet në
tekst
Citimet
Referencat
Shënimet në
fund të faqes
Elemente të
stilit
Vlerësimi i
gjuhës së autorit
128
GJUHË SHQIPE
gjata, të shkurtra, mungesore etj.).
Të lexuarit e
teksteve të
ndryshme
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste nga kultura dhe kohë të ndryshme,
të shtypura dhe elektronike si: biografi, kujtime,
udhëpërshkrime, kronika, intervista, vepra
enciklopedike, artikuj gazetash dhe revistash, ese të
ndryshme, fjalime dhe disa tekste letrare;
të lexojnë tekste nga fusha të ndryshme të
veprimtarisë njerëzore si: sport, art, arkeologji,
turizëm, gjuhësi (lashtësia e gjuhës shqipe dhe
dokumentet e para të shkrimit të shqipes) etj;
të krahasojnë tekstet letrare me tekstet joletrare për
formën, strukturën dhe gjuhën;
të krahasojnë tekste që trajtojnë të njëjtën temë ose të
njëjtin subjekt;
të pasurojnë fjalorin me fjalë dhe terminologji nga
fusha të ndryshme të veprimtarisë njerëzore, nga
tekstet që lexohen;
të ndajnë përvojat dhe kënaqësitë e leximit me shokët
e shoqet e klasës;
të përdorin bibliotekën dhe internetin për të lexuar
tekste të ndryshme.
Biografi
Kujtime
Udhëpërshkrime
Kronika
Intervista
Enciklopedi
Artikuj gazetash
dhe revistash
Fjalime
Ese
Tekste letrare
Krahasime mes
teksteve letrare
dhe joletrare
Krahasime mes
teksteve që
trajtojnë të
njëjtën temë
Ndarje
përvojash
leximi
Përdorimi i
bibliotekës dhe
internetit
129
GJUHË SHQIPE
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 20 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit ndjekin të gjitha hapat e domosdoshëm të procesit të të shkruarit (planifikimi,
organizimi i ideve, rishikimi dhe redaktimi). Ata shkruajnë duke zbatuar karakteristikat e
formës dhe strukturës tekste të tilla si: kronika, reportazhe, intervista, letra personale dhe
formale, e-mail –e, ese, artikuj të ndryshëm.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë qëllimin, tematikën dhe lexuesin e
punës me shkrim si p.sh; një broshurë ose fletë-palosje
për zgjedhjen e një përfaqësuesi në qeverinë e
nxënësve;
të mbledhin informacion nga burime të ndryshme, të
shtypura ose elektronike duke përdorur strategji të
ndryshme si:
− hartimi i një plani të thjeshtë ose përcaktimi i afatit
kohor për të kryer kërkimet e tyre për punën me
shkrim;
− intervista me njerëz që kanë njohuri rreth temës
ose subjektit për të cilin do të shkruajnë;
− mbajtje e shënimeve;
− renditja, përzgjedhja dhe vlerësimi i
informacioneve të mbledhura;
− mbledhja i informacioneve të tjera nëse është e
nevojshme.
Qëllimi,
tematika dhe
lexuesi i punës
me shkrim
Strategji për
mbledhjen e
informacionit
Sqarime rreth
temës
Nxitje e
imagjinatës
Intervista
Shënime
Shqyrtim i
informacionit
të mbledhur
Formë e duhur
në varësi të
qëllimit,
130
GJUHË SHQIPE
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të zgjedhin format e duhura në varësi të qëllimit, të
tematikës dhe lexuesit;
të respektojnë strukturën e punës me shkrim (hyrje,
zhvillim, mbyllje);
të mbështesin mesazhin ose informacionin kryesor të
një teksti me ide, detaje përshkruese, me fakte ose
shembuj të ndryshëm;
të shkruajnë duke përdorur karakteristika e teksteve si:
titujt, nëntitujt, paragrafët etj;
të përdorin fjalor të pasur, gjuhë të figurshme,
shprehje frazeologjike dhe terminologjinë e duhur në
shkrimet e tyre (Veçoni tre zgjedhje gjuhësore që ju
keni bërë në punën tuaj dhe shpjegoni se si ndikojnë
ata tek lexuesi?);
të përdorin fjali të ndryshme në gjatësi dhe strukturë
për t’i dhënë ritëm dhe gjallëri punës së tyre (të
thjeshta, të përbëra, pyetëse, dëftore etj.);
të përdorin gjatë të shkruarit gjuhën standarde dhe
respektojnë rregullat gramatikore dhe drejtshkrimore;
të shkruajnë tekste me shkrim dore dhe duke përdorur
teknologjinë e informacionit.
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rilexojnë me vëmendje, me qëllim që të dallojnë
elementët që duhen përmirësuar në tekstin e shkruar;
tematikës dhe
lexuesit
Strukturë e
punës me
shkrim
Titujt,
nëntitujt,
paragrafët
Fjalor i pasur
Gjuhë e
figurshme
Larmi fjalish
Përdorimi i
gjuhës
standarde
Respektimi i
rregullave
gramatikore
dhe
drejtshkrimore
Përdorimi i
teknologjisë së
informacionit
Rilexim i
punës me
shkrim
Përmirësim i
përmbajtjes,
qartësisë,
formës dhe
131
GJUHË SHQIPE
të bëjnë ndryshime për të përmirësuar përmbajtjen,
qartësinë, formën dhe gjuhën në tekstin e shkruar:
− të ndryshojnë ndonjë ide ose fakt që nuk del e
qartë ose e shtojnë shembuj dhe ilustrime;
− të përmirësojnë koherencën e fakteve, ideve ose
detajeve brenda dhe mes paragrafëve;
− të shtojnë, heqin, zëvendësojnë ose riorganizojnë
fjalë, fraza ose fjali për ta bërë më tërheqës dhe
interesant tekstin e shkruar;
− të rregullojnë gjatësinë dhe llojin e fjalive;
− të redaktojnë tekstet që shkruajnë duke shmangur
gabimet drejtshkrimore dhe gabimet gramatikore.
gjuhës në
punën me
shkrim
Të shkruarit
për qëllime
personale
dhe
funksionale
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë kronika, reportazhe, referate për tema të
ndryshme dhe të përshtatshme për moshën e tyre;
të shkruajnë intervista për figura të njohura të sportit,
kinematografisë, shkencës, artit, letërsisë etj;
të shkruajnë ftesa jozyrtare dhe zyrtare;
të njohin dhe zbatojnë hapat e shkrimit të një eseje;
të shkruajnë një artikull në gazetën e shkollës ose në
një gazetë lokale rreth temave të përshtatshme për
moshën e tyre;
të shkruajnë plane veprimtarish për ngjarje, festa e
përvjetorë të ndryshëm (p.sh me rastin e një përvjetori
të hapjes së shkollës së tyre, me rastin e një feste
lokale etj.);
të shkruajnë raporte të shkurtra pas një kërkimi.
Kronika
Reportazhe
Referate
Intervista
Ftesa
Ese
Artikuj të
ndryshëm
Plane
veprimtarish
Raporte
132
GJUHË SHQIPE
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 45 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit tregojnë njohuri, aftësi rreth kallëzuesorit, fjalisë së përbërë me bashkërenditje dhe
llojeve të saj, fjalisë së përbërë me nënrenditje dhe llojeve të saj. Nxënësit tregojnë njohuri,
aftësi dhe qëndrime rreth emrit, mbiemrit dhe kategorive të tyre gramatikore, formave të
zgjedhimit jovepror, lidhëzës, pjesëzës, ndajfoljes, numërorit, pjesëve përbërëse të fjalës,
fjalëve të përbëra dhe fjalëve të përngjitura. Nxënësit përdorin rregullat drejtshkrimore për:
shenjat e pikësimit, për bashkëtingëlloret e zëshme, bashkëtingëlloret nistore dhe disa takime
bashkëtingëlloresh.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë funksionet gramatikore të fjalëve në
fjali;
të gjejnë gjymtyrët homogjene dhe të përcaktojnë
funksionin e tyre;
të gjejnë gjymtyrët e veçuara dhe të përcaktojnë
funksionin e tyre;
të krahasojnë kundrinorët me rrethanorët;
të argumentojnë pse një gjymtyrë është përcaktor
kallëzuesor;
të krahasojnë përcaktorin kallëzuesor nga
gjymtyrët e tjera;
të dallojnë fjalitë e përbëra me bashkërenditje nga
fjalitë e përbëra me nënrenditje;
të përcaktojnë llojin e fjalisë së përbërë me
bashkërenditje:
Funksion
gramatikor
Kallëzuesor
Gjymtyrët
homogjene
Fjali e përbërë
me
bashkërenditje,
llojet e saj
Fjali e përbërë
me nënrenditje,
llojet e saj
Skemat e fjalive
të përbëra
133
GJUHË SHQIPE
− shtuese;
− kundërshtuese;
− veçuese;
− përmbyllëse.
të përcaktojnë llojin e fjalisë së përbërë me
nënrenditje:
− përcaktore;
− ftilluese;
− vendore;
− kohore;
− shkakore;
− qëllimore;
− mënyrore;
− krahasore
− kushtore;
− lejore;
− rrjedhimore;
të hartojnë skemat e fjalive të përbëra.
Morfologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të analizojnë emrin në kategoritë e tij gramatikore;
të analizojnë mbiemrin dhe veçoritë e tij
gramatikore;
të dallojnë foljet në formën veprore dhe joveprore;
të dallojnë foljet njëvetore dhe pavetore;
të gjejnë format e pashtjelluara të foljes;
të gjejnë ndajfoljet dhe shkallët e tyre;
të dallojnë dhe klasifikojnë lidhëzat dhe shprehjet
lidhëzore sipas llojeve të tyre;
të përcaktojnë llojin e pjesëzave sipas kuptimit;
Emri dhe
kategoritë
gramatikore
Mbiemri dhe
kategoritë
gramatikore
Format e
zgjedhimit
jovepror
Ndajfoljet, shkalla
Pjesëzat
Lidhëzat
134
GJUHË SHQIPE
të dallojnë dhe përdorin pasthirrmat.
Fjalëformim
të dallojnë dhe analizojnë pjesët përbërëse të fjalës;
të krahasojnë fjalët e përbëra nga fjalët e
përngjitura.
Numërori
Pjesët përbërëse të
fjalës
Fjalë të përbëra
Fjalë të
përngjitura
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin saktë dy pikat, thonjëzat, pikëpresjen
dhe kllapat;
të shkruajnë drejt bashkëtingëlloret e zëshme në
fund dhe në trup të fjalës;
të shkruajnë drejt fjalët që fillojnë me
bashkëtingëlloret sh-, zh-, ç-nistore;
të shkruajnë drejt fjalët që fillojnë me
bashkëtingëlloren s-, z- nistore;
të shkruajnë drejt j-në;
të shkruajnë drejt bashkëtingëlloren h;
të shkruajnë drejt fjalët me rr;
të shkruajnë drejt nj-në në trup dhe në fund të
fjalës;
të shkruajnë drejt grupet e bashkëtingëlloreve mb,
ng, nd, ngj;
të shkruajnë drejt takimet e bashkëtingëlloresh:
− bashkëtingëlloret d, t, s, z, x me
bashkëtingëlloren h;
− bashkëtingëlloret g, n me bashkëtingëlloren j;
− bashkëtingëlloren d me bashkëtingëlloren t ;
Drejtshkrimi i dy
pikave,
thonjëzave,
kllapave
Drejtshkrimi i
bashkëtingëllorev
e të zëshme
sh-, zh-, ç-nistore
s-, z- nistore
bashkëtingëllorja j
fjalët me rr
nj-në në trup dhe
në fund të fjalës
grupet e
bashkëtingëlloret
mb, ng, nd, ngj
bashkëtingëlloret
d, t, s, z, x me h
bashkëtingëlloret
g, n me j
bashkëtingëlloren
d me t
135
GJUHË SHQIPE
të shkruajnë saktë fjalët njësh, ndaras dhe me vizë
në mes.
Shkrimi i fjalëve
njësh, ndaras dhe
me vizë në mes.
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë fjalët me ngjyrim emocional në një
kontekst të caktuar;
të përcaktojnë kuptimin e parë të fjalëve dhe
kuptimin e figurshëm;
të dallojnë dhe të përdorin regjistrat e gjuhës për
interesa mësimore dhe jo mësimore;
të përcaktojnë stilet e gjuhës së përdorur në tekste
të ndryshme letrare dhe joletrare;
të njohin prejardhjen e toponimeve;
të dallojnë huazimet në gjuhën shqipe;
të zëvendësojnë në tekste të ndryshme fjalët e
huaja të panevojshme me fjalët e gjuhës shqipe;
të vlerësojnë pasurinë leksikore të dialekteve të
shqipe;
të vlerësojnë gjuhën standarde, rolin e saj dhe
rëndësinë e dialekteve;
të përdorin fjalorin për të gjetur kuptimin e fjalëve
të panjohura.
Ngjyrim
emocional
Kuptim i parë
dhe i figurshëm
Regjistrat e
gjuhës
Stilet e gjuhës
Toponimet
Huazimet në
gjuhën shqipe
Dialektet
136
GJUHË SHQIPE
KLASA 9
35 javë x 3 orë në javë= 105 orë
Shënim: Për përgatitjen e nxënësve për Provimet e Lirimit sugjerohen 10 orë.
Objektivat e klasës së nëntë sipas linjave
Linja: TË FOLURIT
Orë të sugjeruara: 5 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit zotërojnë dhe shfaqin aftësi për të folur qartë, saktë dhe kuptueshëm për tema të
ndryshme, si dhe për të kontribuar në diskutime që bëhen në grupe të vogla dhe të mëdha. Ata
marrin pjesë aktive në diskutim, parafrazojnë e përmbledhin komentet e prezantuara me gojë
dhe marrin parasysh elementet e gjuhës së gjesteve në një prezantim.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Shqiptimi,
theksi dhe
intonacioni
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin qartë, rrjedhshëm dhe me intonacionin e
duhur;
të përdorin pauzat (pushimet) ose të ndryshojnë
ritmin gjatë të folurit për të nxjerrë në pah ose për
të theksuar një ide;
të ndryshojnë tonin ose volumin e zërit për të
qartësuar një ide gjatë të folurit;
të flasin duke respektuar theksin e fjalëve dhe
fjalive.
Qartësi
Rrjedhshmëri
Ritëm
Ton i zërit
Theks
137
GJUHË SHQIPE
Organizimi i të
folurit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të flasin për qëllime të ndryshme dhe të përshtatin
gjuhën me dëgjuesit si p.sh të tregojnë një histori në
një klasë të ciklit të ulët, të marrin pjesë në një debat
për një çështje sociale etj (Çfarë do të ndryshonte në
prezantimin tuaj nëse do të rrëfenit këtë histori para
një grupi të rinjsh);
të flasin në mënyrë koherente në varësi të qëllimit,
dëgjuesit dhe temës ose subjektit si p.sh të japin
ngjarjet sipas rendit kronologjik, të organizojnë
idetë sipas strukturës shkak dhe pasojë, të
kombinojnë logjikën me emocionet në një fjalim të
shkurtër etj.;
të përzgjedhin fjalët, terminologjinë e duhur dhe
mjete të ndryshme stilistike për të arritur qëllimin e
tyre dhe për të tërhequr vëmendjen e dëgjuesit;
të kontrollojnë përdorimin e tepërt të gjesteve gjatë
të folurit që të mos shmangin vëmendjen nga
mesazhi që janë duke dhënë;
përdorin teknologjitë e informacionit gjatë
prezantimeve si p.sh shoqërojnë një biografi me
pamje dhe foto që shfaqen në ekran.
Përshtatje e
gjuhës me
qëllimin dhe
dëgjuesin
Koherencë
Përzgjedhje
fjalësh dhe
terminologji e
duhur
Kontroll i
gjesteve dhe i
gjuhës së trupit
Teknologji e
informacionit
në prezantim
Diskutimi dhe
bashkëveprimi
në grup
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë dhe të ndjekin rregullat gjatë
diskutimit në grup;
të ndajnë rolet gjatë diskutimeve si p.sh rolin e
drejtuesit, moderatorit ose dëgjuesit;
të praktikojnë teknika të tilla si: vendosja e
Rregulla të
diskutimit në
grup
Role në
diskutim
Teknikë
diskutimi
138
GJUHË SHQIPE
minutave për folësin, afate për të marrë vendime etj;
të ndajnë detyrat gjatë diskutimeve në klasë në
mënyrë që të zhvillojnë një projekt së bashku (një
nxënës ndihmon duke bërë një listë të ftuarish nga
komuniteti të cilët mund të vijnë në klasë dhe të
rrëfejnë për profesionin dhe punën që bëjnë, një
tjetër harton një listë pyetjesh që do t’u drejtohen të
ftuarve etj.);
të bashkëbisedojnë lirshëm duke dhënë mendimet
dhe këndvështrimet e tyre dhe duke respektuar edhe
mendimin ndryshe;
të shprehin mendimet dhe këndvështrimet e tyre,
duke respektuar edhe faktorin kohë;
të mbajnë qëndrim, të vlerësojnë dhe të japin
ndihmesë në situata mosmarrëveshjesh;
të pasurojnë linjën e debatit me argumente duke
respektuar etikën;
të përmbledhin informacionin që prezantohet gjatë
diskutimeve në klasë, në shkollë dhe jashtë saj dhe
të hartojnë një raport.
Ndarje
detyrash
Respekt për
mendimin
ndryshe
Etikë
Përmbledhje
në formën e
një raporti
139
GJUHË SHQIPE
Linja: TË DËGJUARIT
Orë të sugjeruara: 5 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit demonstrojnë aftësitë e domosdoshme e të dëgjuarit. Ata përqendrohen tek folësi,
diskutojnë, gjykojnë dhe zgjerojnë idetë e dëgjuara. Për të realizuar këto, ata marrin pjesë në
veprimtari praktike, ku dëgjon për tema të fushave të ndryshme.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Qëndrimet
dhe sjellja
gjatë të
dëgjuarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shfaqin qëndrime dhe sjellje të përshtatshme në
veprimtari të ndryshme ndërvepruese në klasë si
p.sh:
− tregojnë interes gjatë një diskutimi në klasë
duke drejtuar pyetje;
− pranojnë gjykimet e mësuesit gjatë prezantimit
të vlerësimeve të një pune me shkrim;
të tregojnë vëmendje dhe interes gjatë një
prezantimit të një projekti të shokëve dhe shoqeve
të klasës, gjatë ndjekjes së një shfaqjeje, gjatë një
aktiviteteve në shkollë dhe jashtë saj etj.;
të përdorin gjuhën e trupit, kontaktin me sy dhe
mimikën e duhur të fytyrës që të mos japin mesazhe
negative tek folësit.
Qëndrim dhe
sjellje e
përshtatshme
në veprimtari
ndërvepruese
Vëmendje dhe
interes
Gjuhë e trupit
Kontakt me sy
Mimikë e
fytyrës
Të dëgjuarit
për të kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin strategji të ndryshme para, gjatë dhe pas
dëgjimit për të kuptuar tekstin si p.sh:
− të lexojnë paraprakisht informacion në mënyrë që
Strategji për të
kuptuar tekstin
Ritregim i
brendisë
Shpjegim
140
GJUHË SHQIPE
të mos kenë vështirësi për të kuptuar një
prezantim për një çështje të caktuar;
− të mbajnë shënime për detajet e rëndësishme;
− të përmbledhin idetë kryesore pasi kanë dëgjuar
një tekst për të vetëkontrolluar, nëse e kanë
kuptuar tekstin;
të ritregojnë shkurtimisht tekstin që dëgjuan, duke e
ilustruar me detaje nga teksti;
të interpretojnë informacionin që marrin nga burime
të ndryshme si p.sh televizion, faqe interneti etj;
të mbështesin interpretimet e tyre për tekstet që
dëgjojnë me fragmente, ide dhe detaje nga teksti
(Cilat fjalë dhe fraza të këtij fjalimi kanë shumë
kuptime ose mund të interpretohen në mënyra të
ndryshme? Folësi ishte serioz në atë që tha, apo
përdori sarkazmën? Si mund ta provoni këtë?);
të shpjegojnë argumentet kryesore të një ligjërate
me fjalët e tyre;
të klasifikojnë detajet;
të bëjnë dallimin mes shkakut dhe pasojës;
të zgjerojnë ose të lidhin informacionin që dëgjuan
me përvoja e tyre ose me njohuritë e marra nga
tekste të tjera si p.sh:
− të ndajnë opinion e tyre rreth një libri pasi kanë
dëgjuar idetë dhe opinionin e të tjerëve;
− të hetojnë rreth temës ose çështjes që dëgjuan
duke kërkuar informacion në burime online për
të zgjeruar të kuptuarit;
të krahasojnë informacionet që dëgjuan me
njohuritë e mëparshme.
argumentesh
Interpretim i
tekstit
Shpjegim i
argumenteve të
tekstit
Klasifikim i
detajeve
Dallimi mes
shkakut dhe
pasojës
Krahasim mes
informacioneve
141
GJUHË SHQIPE
Të dëgjuarit e
qëllimshëm
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të analizojnë tekste të thjeshta dhe komplekse duke
u përqendruar në mënyrat se si komunikohet
informacioni, idetë, çështjet dhe se si ndikojnë këto
tek dëgjuesi si p.sh analizojnë se si një folës përdor
humorin për t’i bërë dëgjuesit më të interesuar ndaj
ideve të tij apo të saj;
të dallojnë problemin dhe zgjidhjen në një tekst;
të dallojnë dhe diskutojnë për pikëpamjet e
ndryshme në një tekst;
të përcaktojnë se kujt i drejtohet folësi (audienca e
synuar) dhe të tregojnë se si do të ndryshonte gjuha
ose mesazhin nëse do të ndryshonte dëgjuesi;
të gjykojnë rreth vërtetësisë së tekstit duke u
përqendruar te burimet që folësi ju referohet, te
përvoja dhe eksperienca e folësit, si dhe te qëllimet
dhe pasionet e tij;
të dallojnë se për çfarë shërbejnë disa strategji të
përdorura gjatë prezantimeve të ndryshme (për të
informuar, për të bindur ose argëtuar) si p.sh:
− të tregojnë se përdorimi i listave ose tabelave e
bën më të besueshëm, më bindës prezantimin;
− të përshkruajnë se si një aktor e ndryshon zërin e
tij që të ngjallë simpati;
− të vlerësojnë një hyrje interesante të prezantimit
si një gjetje për të siguruar që në fillim
vëmendjen e të tjerëve.
Analizë e
tekstit
Problem dhe
zgjidhje në një
tekst
Pikëpamje
Audienca e
synuar
Vërtetësi e
tekstit
Strategji të
prezantimit
142
GJUHË SHQIPE
Linja: TË LEXUARIT
Orë të sugjeruara: 25 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit zhvillojnë njohuritë dhe aftësitë për të kuptuar, analizuar dhe vlerësuar tekstin. Për të
zhvilluar këto aftësi nxënësit përdorin tekste të ndryshme si: reportazhe, kronika, biografi,
kujtime, udhëpërshkrime, intervista, rregullore, përmbledhje, referate, shkresa, artikuj gazetash
dhe revistash,reklama, ese të ndryshme, fjalime dhe disa tekste letrare.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të lexuarit
për të
kuptuar
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përzgjedhin tekstet që lexojnë në varësi të qëllimit
që kanë si p.sh lexojnë dy reportazhe të ndryshme që
të krahasojnë mënyrën se si e trajtojnë një problem
social, lexojnë dy artikuj gazetash që trajtojnë të
njëjtën tematikë ose të njëjtën çështje dhe shikojnë ku
gazetarët bashkohen dhe ku ndryshojnë nga njëri-
tjetri;
të përdorin strategji të ndryshme para, gjatë dhe pas
leximit si p.sh:
− të njihen paraprakisht me tiparet e formës dhe
strukturës së një lloj teksti, në mënyrë që ta kenë
më të lehtë për ta kuptuar një tekst të caktuar;
− të praktikojnë rileximin për të ngulitur detajet më
të rëndësishme;
− të përqendrohen tek ilustrimet e tekstit për të
plotësuar dhe zgjeruar informacionin e tekstit;
− të përdorin një organizues grafik për të shënuar
faktet dhe idetë e rëndësishme;
të interpretojnë tekstet dhe të japin argumente që
Qëllim
Strategji leximi
Njohje
paraprake me
tipare të
formës dhe
strukturës së
tekstit
Rilexim
Ilustrim teksti
Organizues
grafik për idetë
e rëndësishme
Informacion i
rëndësishëm
Interpretim i
tekstit
Lidhje e
informacionit
143
GJUHË SHQIPE
mbështesin interpretimin e tyre;
të përdorin një organizues grafik për të kategorizuar
idetë e një teksti;
të zgjerojnë kuptimin mbi tekstet duke lidhur idetë në
to me idetë dhe njohuritë e tyre si p.sh: të përcaktojnë
në se informacioni në një artikull përkon ose
kundërshton njohuritë e tyre ose përvojat e tyre.
të tekstit me
informacione
në tekste të
tjera ose me
njohuritë e
mëparshme të
lexuesit
Të lexuarit
kritik dhe
vlerësimi i
tekstit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë faktin nga opinioni;
të analizojë marrëdhëniet midis pjesëve të tekstit;
të gjykojnë për vlerat e një teksti duke përdorur
ilustrime dhe detaje nga teksti si p.sh: dallojnë detajet
që e bëjnë një histori të duket e besueshme dhe e
vërtetë, dallojnë aliteracionin në një reklamë që të
mbahet mend lehtë nga konsumatorët etj;
të nxjerrin konkluzione pasi kanë lexuar dhe kanë
kuptuar një tekst;
të gjejnë funksionin e disa elementeve të formës të
tekstit si p.sh: rrëfimi në vetën e parë në një libër me
kujtime ose përshkrimi linear dhe episodik në një
udhëpërshkrim;
të përcaktojnë funksionin e disa karakteristikave të
teksteve si p.sh ilustrimet në librat për fëmijë të vegjël
plotësojnë vështirësitë e tyre në lexim ose shkrimet në
përmasa të ndryshme, ngjyrat, fotografitë, titujt dhe
nëntitujt në faqen e parë të një gazete tërheqin
vëmendjen e lexuesit për ta marrë dhe lexuar atë etj;
të dallojnë disa elemente të stilit dhe të gjuhës së një
teksti dhe të zbërthejnë funksionet e tyre;
Fakt dhe
opinion
Marrëdhëniet
mes pjesëve të
tekstit
Gjykime për
tekstin
Konkluzione
Funksion i
elementeve të
formës
Karakteristikat
e teksteve
Elemente të
stilit të një
teksti
Pasurimi i
fjalorit
144
GJUHË SHQIPE
të përdorin strategji të ndryshme për të pasuruar
fjalorin e tyre si p.sh: shënojnë në një fletore (ose
diku tjetër) fjalët dhe fjalitë që ju pëlqejnë dhe që i
hasin gjatë leximit; dallojnë fjalët e huaja dhe i
zëvendësojnë me fjalë shqipe (kur fjala përgjegjëse në
gjuhën shqipe), përdorin një grafik ku shënojnë
familje fjalësh etj.
Të lexuarit e
teksteve të
ndryshme
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të lexojnë tekste nga kultura dhe kohë të ndryshme, të
shtypura dhe elektronike si: reportazhe, kronika,
biografi, kujtime, udhëpërshkrime, intervista,
rregullore, përmbledhje, referate, shkresa, artikuj
gazetash dhe revistash, ese të ndryshme, reklama,
fjalime dhe disa tekste letrare;
të dallojnë dhe të përdorin njohuritë rreth
karakteristikave të tekstit si: tema, paragrafi, hyrje,
konkluzionet, shënimet në fund, citime, indeks,
bibliografi;
të dallojnë dhe të përdorin njohuritë rreth elementeve
grafike të teksteve si tabela, harta, diagrama;
të dallojnë argumentet pro dhe kundër një çështjeje në
një tekst;
të dallojnë një tekst letrar nga një tekst joletrar si p.sh
krahasojnë një roman nga një biografi ose
autobiografi, një tregim fantastiko-shkencor nga një
udhëpërshkrim etj.
Reportazh
Kronikë
Biografi
Kujtime
Udhëpërshkrim
Intervistë
Rregullore
Përmbledhje
Referat
Shkresë
Artikull
Ese
Reklama
Fjalime
Tekst letrar
145
GJUHË SHQIPE
Linja: TË SHKRUARIT
Orë të sugjeruara: 20 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit realizojnë hapat e përcaktuara dhe të domosdoshme për procesit të të shkruarit.
Nxënësit përdorin strategji të ndryshme për të planifikuar, për të organizuar idetë dhe për të
redaktuar shkrimin e tyre. Procesi i të shkruarit realizohet në shkrime të llojeve të ndryshme si:
udhëzim, raport, broshurë ose fletë-palosje, CV, njoftim, ftesë, përshkrime, ese, artikuj gazete
ose reviste.
Nënlinjat Objektiva Terma/koncepte
kyçe
Të shkruarit
si proces
Planifikimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të identifikojnë qëllimin, temën dhe subjektin për
punët e tyre me shkrim si p.sh një rrëfim për një
ngjarje të rëndësishme historike në krahinën e tyre për
gazetën e shkollës, një ese shpjeguese;
të identifikojnë njohuritë e mëparshme rreth temës;
të provojnë tu japin përgjigje 5 pyetjeve rreth temës si:
Kush? Ku? Kur? Çfarë? dhe Pse? ;
të zhvillojnë një diskutim në grup për t’u sqaruar, për
të ndarë ide dhe opinione rreth temës;
të mbledhin informacion për punë dhe detyra me
shkrim nga burime të ndryshme, të shtypura dhe
elektronike, duke përdorur strategji të ndryshme si
p.sh:
− të kërkojnë informacion në internet nëpërmjet
fjalëve kyçe;
− të klasifikojnë burimet e informacionit në të
Qëllim
Temë
Subjekt
Njohuri
paraprake rreth
temës
Diskutim në
grup rreth
temës
Mbledhje
informacioni
për punën me
shkrim
Kërkim në
internet
Klasifikim i
burimeve të
informacionit
Intervista
146
GJUHË SHQIPE
rëndësishme dhe dytësore;
− të kryejnë intervista me specialistë që kanë njohuri
për temën (kur është e mundur), ose me
dëshmitarë në një ngjarje;
− të shënojnë të gjitha burimet e informacionit në
një listë të veprave të cituara ose referencat;
− të përcaktojnë nëse informacioni i mbledhur është
i mjaftueshëm dhe i përshtatshëm për detyrën e
tyre dhe nëse jo,të planifikojnë për të mbledhur
informacion shtesë.
Zhvillimi dhe organizimi i ideve gjatë të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rendisin dhe të organizojnë idetë kryesore duke i
ilustruar dhe mbështetur me detaje, shembuj, fakte
dhe opinione të ndryshme;
të respektojnë strukturën e punës me shkrim (hyrje,
zhvillim dhe mbyllje);
të zgjedhin dhe të ndjekin një mënyrë të organizimit të
tekstit (shkak dhe pasojë, ngjashmëri dhe dallime etj);
të përshtatin gjuhën me llojin e detyrës me shkrim, me
qëllimin dhe me lexuesin si p.sh në një letër drejtuar
këshillit të prindërve në shkollë përdorin gjuhën
formale, në një komunikim elektronik me shokët e
shoqet (blog) përdorin gjuhën joformale, humorin etj;
të përzgjedhin fjalë dhe fraza që i japin punës gjallëri
dhe shprehësi;
të përdorin lloje të ndryshme fjalish (lloj, gjatësi,
strukturë) për të shtuar interesin e lexuesit dhe për të
Shqyrtim
informacioni
Organizim
idesh
Strukturë e
punës me
shkrim
Gjuha në
përshtatje me
qëllimin,
formën dhe
lexuesin
Gjuha për t;i
dhënë gjallëri
dhe shprehësi
Larmi
sintaksore
Përdorim i
gjuhës
standarde
Shkrimi si
produkt
147
GJUHË SHQIPE
përmirësuar rrjedhën e punës me shkrim;
të zbatojnë gjatë të shkruarit njohuritë gramatikore dhe
drejtshkrimore;
të përdorin gjuhën standarde gjatë të shkruarit;
të përdorin gjatë të shkruarit numrat, pikat ose shenja
të ndryshme (bullets) për të strukturuar më mirë
detyrën me shkrim;
të shpjegojnë se si mendimet, idetë, vlerat dhe përvoja
e tyre kanë gjetur shprehje në punën me shkrim.
Rishikimi dhe redaktimi i të shkruarit
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të rishikojnë punët me shkrim për të përmirësuar
përmbajtjen, organizimin, qartësinë, stilin dhe gjuhën
si p.sh:
− duke shtuar shembuj që mbështesin idenë
kryesore;
− duke hequr detaje të parëndësishme;
− duke shtuar fjalët e duhura në hyrje të çdo
paragrafi që të krijojnë idenë e vazhdimësisë së
mendimeve dhe lidhjen mes tyre;
− duke rirenditur ngjarjet në një artikull gazete me
qëllimin që të theksohen ngjarjet kryesore;
− duke shmangur gabimet gramatikore dhe
drejtshkrimore.
Përmirësim i
përmbajtjes,
organizimit,
qartësisë, stilit,
gjuhës
Të shkruarit
për qëllime
personale
dhe
funksionale
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të shkruajnë një udhëzim se si të marrin një
destinacion ose të shkojnë diku;
të shkruajnë një raport duke ndjekur të gjitha hapat e
shkrimit të tij;
Udhëzim
Raport
Broshurë ose
fletë-palosje
CV
148
GJUHË SHQIPE
të shkruajnë një broshurë ose një fletë-palosje për
tema dhe lexues të ndryshëm (zgjedhje e nxënësve);
të shkruajnë një CV, duke ndjekur strukturën e
shkrimit të një teksti të tillë;
të shkruajnë një njoftim ose një ftesë formale si p.sh
një ftesë për ceremoninë e mbarimit të shkollës 9-
vjeçare;
të përshkruajnë përvojën e tyre gjatë nëntë viteve të
shkollës për ta ndarë me shokët dhe shoqet, me
mësuesit dhe me prindërit;
të shkruajnë ese përshkruese, shpjeguese ose
bindëse/argumentuese për tema të përshtatshme me
moshën;
të shkruajnë artikuj të ndryshëm për gazeta dhe
revista.
Njoftim
Ftesë
Ese
përshkruese
Ese shpjeguese
Ese
argumentuese
Artikuj për
gazetë ose
revistë
Linja: NJOHURI RRETH SISTEMIT GJUHËSOR
Orë të sugjeruara: 40 orë
Përshkrimi i përmbajtjes së linjës:
Nxënësit demonstrojnë njohuri, aftësi dhe qëndrime: për llojet e fjalive sipas kumtimit, pohimit
dhe mohimit dhe sipas gjymtyrëve kryesore, për përdorimin e ligjëratës së drejtë dhe të
zhdrejtë, për foljen, për pjesëzat, parafjalët, përemrin vetor dhe trajtat e shkurtra dhe të
bashkuara, pasthirrmat, ndajfoljet, për stilet dhe regjistrat e gjuhës. Nxënësit gjithashtu zbatojnë
rregullat drejtshkrimore.
Nënlinjat Objektiva Terma/Koncepte
kyçe
Sintaksë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përcaktojnë llojin e fjalisë sipas kumtimit;
të përcaktojnë fjalitë mohore dhe pohore;
të përcaktojnë llojin e fjalive sipas gjymtyrëve
Llojet e fjalive
sipas kumtimit
Fjalitë mohore
dhe pohore
Fjali
149
GJUHË SHQIPE
kryesore;
të dallojnë fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore;
të përcaktojnë llojin e fjalive njëkryegjymtyrëshe
foljore;
të dallojnë fjalitë njëkryegjymtyrëshe emërore;
të dallojnë fjalinë e thjeshtë nga fjalia e përbërë;
të përcaktojnë llojin e fjalisë së përbërë;
të dallojnë fjalitë e përbëra të përziera me më shumë
se dy pjesë;
të hartojnë skemat e fjalive të përbëra;
të dallojnë ligjëratën e drejtë nga e zhdrejta;
të përdorin ligjëratën e drejtë aty ku është e
nevojshme.
njëkryegjymtyr
ëshe foljore
Llojet e fjalive
njëkryegjymtyr
ëshe foljore
Fjali
njëkryegjymtyr
ëshe emërore
Fjali e thjeshtë
Fjali e përbërë
Skemat
Ligjërata e
drejtë
Ligjërata e
zhdrejtë
Morfologji
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të dallojnë foljet me funksion gjysmëndihmës;
të përdorin saktë në fjali foljet gjysmëndihmëse;
të përdorin saktë në fjali foljet në formën veprore dhe
joveprore;
të përcaktojnë të ardhmen e së shkuarës tek foljet e
mënyrës dëftore;
të dallojnë parafjalët sipas rasave dhe lokucionet
parafjalore;
të dallojnë parafjalët nga emrat dhe ndajfoljet me të
njëjtën formë;
të përdorin drejt përemrat vetorë në rasa të ndryshme;
të përdorin drejt trajtat e shkurtra dhe të bashkuara;
Foljet
gjysmëndihmës
e
Forma veprore
Forma
joveprore
Koha e ardhme
e së shkuarës,
mënyra dëftore
Dallimi mes
parafjalëve,
emrave dhe
ndajfoljeve
Parafjalët dhe
150
GJUHË SHQIPE
të përcaktojnë vendin e trajtave të shkurtra;
të dallojnë lidhëzat nga përemrat, ndajfoljet dhe
parafjalët me formë të njëjtë;
të përcaktojnë llojin e pasthirrmave sipas kuptimit.
lokucionet
parafjalore
Trajtat e
shkurtra dhe të
bashkuara
Vendi i trajtave
e shkurtra
Dallimi i
lidhëzave nga
përemrat,
ndajfoljet dhe
parafjalët
Pasthirrmat e
llojet e tyre
Drejtshkrim
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të përdorin drejt të gjitha shenjat e pikësimit;
të shkruajnë saktë ligjëratën e drejtë dhe ligjëratën e
zhdrejtë;
të shkruajnë drejt fjalët që kanë grupin ye, ua, ue;
të shkruajnë drejt fjalët në të cilat takohen dy zanore
të njëjta;
të përdorin drejt apostrofin te trajtat e shkurtra të
përemrit vetor;
të shkruajnë saktë disa tipa fjalësh me prejardhje të
huaj;
të shkruajnë saktë nyjet e përparme të emrave,
mbiemrave dhe përemrave pronorë i, e, të, së;
të përdorin saktë pjesëzat dhe parafjalët në rastet e
përsëritjes dhe mospërsëritjes së tyre;
Shenjat e
pikësimit
Shenjat e
pikësimit në
ligjëratën e
drejtë dhe të
zhdrejtë
Drejtshkrimi i
fjalëve që kanë
grupin ye, ua,
ue.
Drejtshkrimi i
apostrofit te
trajtat e
shkurtra
Drejtshkrimi i
151
GJUHË SHQIPE
të shkruajnë saktë fjalët njësh, ndaras dhe me vizë në
mes.
disa fjalëve të
huaja
Drejtshkrimi i
nyjës së
përparme
Drejtshkrimi i
pjesëzave dhe i
parafjalëve
Shkrimi i
fjalëve njësh,
ndaras dhe me
vizë në mes
Leksikologji
dhe
semantikë
Nxënësit duhet të jenë të aftë:
të vlerësojnë pasurinë leksikore të gjuhës shqipe;
të dallojnë fjalët e huaja nga fjalët në gjuhën shqipe;
të gjejnë huazime të panevojshme sidomos në gazeta
dhe revista dhe t'i zëvendësojnë me fjalën shqipe;
të dallojnë fjalën e huaj që është bërë pjesë e leksikut
nga fjalët e huaja që kanë fjalën përkatëse në gjuhën
tonë;
të dallojnë regjistrat e gjuhës në tekste të ndryshme;
të përdorin regjistrat e gjuhës për qëllime të ndryshme
në situata të ndryshme;
të përcaktojnë stilet e gjuhës së përdorur në tekste të
ndryshme letrare dhe joletrare;
të dallojnë mjetet gjuhësore me të cilat shprehen
stilet dhe regjistrat e ndryshëm në gjuhën shqipe;
të përdorin fjalorin për të gjetur kuptimin e fjalëve të
panjohura.
Leksiku i
gjuhës shqipe
Fjalët e huaja
Regjistrat e
gjuhës
Stilet e gjuhës
në tekste të
ndryshme
Përdorimi i
fjalorit