1

ARAPÇADA KELİME VE KALIP ÖĞRETİMİNDE KULLANILABİLECEK

TEKNİKLER VE ALIŞTIRMA ÖRNEKLERİ

Filiz YILMAZ – Bilge ERKUL ÇEVİK

Arapça Öğretmeleri

NURETTİN TOPÇU İHL.

1

KELİME ÖĞRETİMİ

Kelime en küçük bağımsız dil birimidir. Bu tarifle kelime ve morfem arasında açık bir fark olduğunu görüyoruz. Zira morfem anlamlı en küçük dil birimidir. Bağımlı ve bağımsız olabilir.

ÖRNEK:

ونـمعلمالÜç morfemden oluşan )ون + معلم + ال ( kelimesinin her birinin kendine has anlamı vardır.

2

DOĞRUDAN BAĞ KURMA

Bu yöntemle kelimenin anlamı delalet ettiği şeyle doğrudan bağ kurma yolu ile açıklanır.Bu metod, sınıfta bulunan veya sınıfta getirilmesi mümkün olan eşyaların kelime anlamlarının verilmesinde kullanılır.

ÖRNEK:

Yaprak: ورقة Duvar:حائط

Tavan: سقف Cetvel: مسطرة

Çanta:حقیبة Pencere:ناقذة

Öğretmen: معلم Kapı:باب

3

RESİMLE SUNMA/GÖSTERME

Eğer istenilen şeyi sınıfa getirmek mümkün değilse kelimenin anlamı resim kullanılarak açıklanabilir. Bu, resim,fotoğraf,şema,hareketli resim veya sabit resim olabilir. Özellikle hayvanlara ait isimleri öğretirken bu tip bir yöntemden öğretmen ziyadesiyle faydalanabilir.

ÖRNEK:

4

5

CANLANDIRMA (TEMSİL) Bazı kelimelerin özellikle fillerin anlamlarını hareketle

(jest ve mimiklerle) açıklamak öğrencide ilgi uyandırmaya yardımcı olabilir.Bu tip bir yöntem bilginin daha kalıcı öğrenilmesine yardımcı

olur.Örneğin öğretmen düştü (سقط) fiilini öğretmek için eline bir kalem alır ve kalemi yere düşürdükten

sonra سقط القلم علـى األرض cümlesini kurabilir.Ayrıca yardımcı görsel unsurlardan da faydalanılabilir.

6

7

EŞ ANLAM

Bazı durumlarda kelimenin anlamı, onunla eş anlamlı ve gramatik işlevi benzer olan bir kelimeyi vermekle açıklanır, ancak bunun öğrenci tarafından alışılmış (aşina olduğu) bir kelime olması gerekir.Açıklanacak kelime fiilse eş anlamı fiil, isimse isim,sıfatsa sıfat olmalıdır.

ÖRNEK:

حضر= أتى عائلة= أسرة وقع= سقط أم= والدة رجع= عاد حدیث = جدید نافع= مفید

8

ZIT ANLAM Bir kelimenin anlamını o kelimeye zıt,gramatik

işlevi benzer olan bir kelime ile zikrederek açıklamak mümkündür, ancak bunun öğrenci tarafından alışılmış-bilinen bir kelime olması gerekir.Özellikle sıfatların öğretiminde etkili bir yöntemdir.

ÖRNEK:دخول ×خروج نزل ×ركب

بخیل ×كریم طویل ×قصیر قام ×جلس ضحك ×بكى سرور ×حزن أب ×أم

9

10

TANIMLAMA Bazı kelimelerin anlamı tanımlama yoluyla açıklanabilir.

ÖRNEK:

.أضخم حیوان بحري: الـحوت

Balina: En büyük deniz hayvanıdır.

11

DİL KALIPLARININ ÖĞRETİMİ

Dilsel kalıplardan kasıt, gramatik kalıplardır.Arapça öğretmeninin en önemli görevlerinden biri de dilin gramerini,kelime ve cümle yapısını öğretmektir.

Dil alıştırmaları bedel getirerek tekrar gerektirir. Herhangi bir kalıbı her seferinde farklı bir isim bedel getirerek tekrarlamamız mümkündür.

12

CÜMLE VE KALIP

Cümle ve kalıp iki farklı terimdir fakat birbiriyle yakından ilgilidir.

Eğer )الطالب الدرس كتب( dersek bu bir cümledir. Fakat

)مفعول بھ+ فاعل + فعل( bu bir kalıptır.

Kalıp, cümlenin arkasındaki gizli bir yapıdır. Sınırlı sayıdaki bu kalıplarla sınırsız cümleler kurabiliriz.

13

KALIPLARLA İLGİLİ ÖRNEKLER

مفعول بھ+ فاعل + فعل .شرب الولد العصیـر

مفعول مطلق+ فاعل + فعل نامت البنت نوما

فاعل+ فعل جاء الشتاء

مـجرور+ جار + فاعل + فعل حصل الشاب علـى الشھادة

14

خبـر+ مبتدأ .الشتاء قارس

الحال+ فاعل + فعل یستـریح العامل راقدا

مفعول بھ+ مفعول بھ + فاعل + فعل أخبـر الرجل صدیقھ الـخبـر

جـملة اسمیة+ مبتدأ الكتاب غالفھ سمیك

15

KALIPLAR ÜZERİNDE ALIŞTIRMA YAPMA

Dil alıştırmaları bedel getirerek tekrar gerektirir.

Eğer cümle ھذا ولد مـجتھد( ) ise, cümleyi )

)ولد kelimesine sırasıyla

طالب /عامل / مزارع / معلم / طبیب مھندس/ gibi uygun kelimeler bedel getirerek

tekrar mümkündür.Öğrenciler bize her defasında şu şekilde farklı cümleler verirler.

16

مـجتھد طبیبھذا مـجتھد معلمھذا مـجتھد مزارعھذا

مـجتھد عاملھذا متجتھد طالبھذا متجتھد مھندسھذا

17

SABİT HANEYE BEDEL GETİRME

Kalıplar üzerine alıştırma yapma yöntemlerinden biri de, sabit haneye bedel getirmektir. Birinci cümle

)ذھب الولد إلـى المدرسة( ise, bedel getirilecek bir hane seçmek mümkündür. Örneğin bu, son hane olsun. Bu durumda alıştırma şu şekilde devam eder.

18

السوق: الـمعلمالسوقذھب الولد إلـى : الطالب األول

البیت: الـمعلمالبیتذھب الولد إلـى :الطالب الثانـي

الـحدیقة: الـمعلمالـحدیقةذھب الولد إلـى :الطالب الثالث

الـمستشفى: الـمعلمالـمستشفىذھب الولد إلـى :الطالب الرابع

النادي: الـمعلمالناديذھب الولد إلـى :الطالب الـخامس

19

DEĞİŞİK HANEYE BEDEL GETİRME

Bu alıştırmada öğretmenin verdiği anahtar kelimeye uygun olan farklı hanelere bedel getirilir.Bu tür bir alıştırma hanesi sabit olan (bir önceki alıştırma) bedel getirme alıştırmasından daha zordur.Zira, değişik yerlere bedel getirme alıştırmasında, öğrencinin, öğretmenin verdiği anahtar sözcüğe uyan haneyi düşünmesi ve daha sonra uygulama yapması gerekir.

20

ذھب الولد إلـى المدرسة: الـمعلمذھب الولد إلـى المدرسة: الصفمشى: الـمعلم

الولد إلـى المدرسة مشى :الطالب األولالرجل: الـمعلم

إلـى الرجل ذھب :الطالب الثانـيالـمدرسة

السوق: الـمعلمالسوقذھب الرجل إلـى :الطالب الثالث

21

BİRDEN FAZLA HANEYE BEDEL GETİRME

Bu tür alıştırmada, öğretmen bir defada iki anahtar sözcük yani iki kelime verir.Birden fazla bedel getirme alıştırması basit bedel getirme alıştırmasına kıyasla daha zordur.

22

یكتب الولد رسالة كل یوم: الـمعلمیكتب الولد رسالة كل یوم :الصفالطالب، أسبوع: الـمعلم

أسبوعرسالة كل الطالب یكتب :الطالب األولالصدیق، شھر: الـمعلم

شھر الصدیق یكتب :الطالب الثانيالرجل، سنة: الـمعلم

سنةرسالة كل الرجل یكتب :الطالب الثالث

23

ANAHTAR SÖZCÜĞÜN RESİM OLARAK VERİLDİĞİ BEDEL GETİRME

Öğretmenin vereceği anahtar sözcük, onun sınıfın önünde göstereceği bir resim olabilir. Öğretmen, bir öğrenciden, gördüğü bu resme uygun bedel getirerek cümle kurmasını ister.Yani öğretmen bir kelime söyleyeceğine, onun yerine bir resim gösterir.

24

اشتـرى األب سیارة: الـمعلماشتـرى األب سیارة :الصف)بیتیعرض صورة (: الـمعلم

بیتااشتـرى األب :الطالب األول)ساعةیعرض صورة (: الـمعلم

ساعةاشتـرى األب :الطالب الثاني)مـجلةیعرض صورة (: الـمعلم

مـجلةاشتـرى األب :الطالب الثالث

25

SOMUT ŞEYLER GÖSTEREREK BEDEL GETİRME

Öğretmen somut bir şeyi göstererek, anahtar sözcüğü verir. Öğrencinin uygun kelimeyi hatırlayarak daha sonra bedel getirmesi gereken bu alıştırma resimli bedel getirme alıştırmasından daha kolaydır.Zira gösterilecek nesne açık ve nettir. Sınıf ortamında bulunan eşyalar bu alıştırma esnasında kullanılabilir.

26

اشتـرى صدیقي مقلمة: الـمعلماشتـرى األب مقلمة :الصف)دفتـریشیـر إلـى (: الـمعلم

دفترااشتـرى صدیقي :الطالب األول)مسطرةیشیـر إلـى (: الـمعلم

مسطرةاشتـرى صدیقي :الطالب الثاني)حقیبةیشیـر إلـى (: الـمعلم

حقیبةاشتـرى صدیقي :الطالب الثالث

27

AKTİF ANAHTAR SÖZCÜKLE BEDEL GETİRME

Aktif anahtar sözcükle yapılan alıştırma türünde, cümlenin diğer öğelerinde bir değişiklik getiren anahtar sözcük kastedilir.Fiil çekimlerinin pekişmesinde ve öğrencilerin farklı öznelerle yeni cümleler oluşturmasında kullanılabilecek bu alıştırma türü isme eklenen muttasıl zamirle (iyelik zamiri) ilgili dil kazanımlarının pekişmesinde de etkilidir.

28

ھو أكل طعامـھ: الـمعلمھو أكل طعامـھ :الصفأنا: الـمعلم

يـطعام تأكل أنا :الطالب األولھي: الـمعلم

ھاطعامـ تأكل ھي :الطالب الثانيأنت: الـمعلم

كـطعام تأكل أنت :الطالب الثالثنحن: الـمعلم

ناـطعام ناأكل نحن :الطالب الرابع

29

SORU EDATLARININ ÖĞRETİLMESİ

İngilizce’de kullanılan ve “Asking WH Questions” adıyla bilinen soru sorma alıştırmalarını, verilen cümledeki ögelere birer harf tanımlayarak Arapça’ya da uyarlayabiliriz.Bu sayede öğrenciler soru edatlarını kullanarak cümleyi oluşturan ögeleri sormuş olurlar ve soru edatlarını daha iyi kavrama imkanı edinirler.

30

İZAFET TERKİBİ/İSİM TAMLAMASI

Arapça bünyesinde barındırdığı terkiplerle diğer dillere kıyasla oldukça zengin ve geniş bir dildir. Gerek yazılı gerek sözlü dilde olsun pek çok birleşik kullanım Arapçada izafet terkibi olarak gelmektedir. Türkçemizde isim tamlaması olarak karşılığını bulan bu yapıdaki ifadelerin öğretimine önem verilmesi, öğrencilerin cümle kurma becerilerini geliştirmelerinde kilit rol oynamaktadır.

33

İsim tamlaması şeklinde gelen bu birleşik kullanımlar doğal olarak cümlede, özne, nesne, ve dolaylı tümleç vb öğeler konumunda bulunabilirler. Söz konusu yapının öğrencilere kazandırılmasında dikkat edilecek hususlar şu şekilde sıralanabilir.

34

İsim tamlamasının ana dilde tanımı yapılmalı Hangi öğelerden oluştuğu örneklerle anlatılmalı Arapçada isim tamlaması oluştururken bu yapının

anadilimizdekinin aksine ters bir yapıda geldiği mutlaka belirtilmeli.Böylece öğrencinin isim tamlaması oluştururken Arapça düşünmesi,kendi dilinde düşünmekten vazgeçmesi sağlanmalı.Aksi halde kurulan tamlama yanlış olacaktır.

İsim tamlamalarının cümlede değişik konumlarda gelebileceği, böylece hareke değişikliklerine uğrayacağı örneklerle belirtilmeli.

Basit bir okuma parçasında bu tip terkiplerin bulunması alıştırması yapılmalı

Gündelik terimlerin pek çoğu isim tamlaması şeklinde gelmektedir.Bu tip yaygın kullanılan örneklerle kazandırılan bilgiler pekiştirilmeli.

35

İSİM TAMLAMASI اإلضافة /

الكتاب غالف

Kitabın kapağı

36

37

İSİM TAMLAMASININ CÜMLEDE DEĞİŞİK KONUMLARDA GELMESİ

.شدیدة حرارة الشمس

Mübteda(Özne)

38

İSİM TAMLAMASININ CÜMLEDE DEĞİŞİK KONUMLARDA GELMESİ

.ركوب الـخیل ھوایتي

Haber(Yüklem)

39

İSİM TAMLAMASININ CÜMLEDE DEĞİŞİK KONUMLARDA GELMESİ

.رنجرس الـمدرسة

Fail(Özne)

40

İSİM TAMLAMASININ CÜMLEDE DEĞİŞİK KONUMLARDA GELMESİ

.مفتاح البابفقد الـحارس

Mef’ulu bih(Nesne)

41

İSİM TAMLAMASININ CÜMLEDE DEĞİŞİK KONUMLARDA GELMESİ

.رخصة القیادةحصلت الفتاة علـى

Car mecrur

42

43

KAYNAKLAR

Arapça Öğretim Metodları- Dr. Muhammed Ali El Huli-Çev: Cihaner AKÇAY

Arapça Çeviri Klavuzu-Emrullah İŞLER,Musa YILDIZ. Arapça Dersi 9.10.11.ve 12.Sınıflar Öğretim Programı Mastering Arabic Volume 1- Jane WIGHTWICK, Mahmoud

GAAFAR

43