-
3
?
4
9
( 165- ) 13
18
28
Jarosaw SyrnykSylwetka Symona Petlury
i jego znaczenie w historii Ukrainy 32
, 37
41
52
2005/2006 65
Umowa midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Ukrainy o
wsppracy
w dziedzinie kultury, nauki i owiaty sporzdzona w Kijowie
dnia
20 maja 1997 roku 73
.
77
.
81
83
87
. 90
. .
() 92.
: . () 95
, 66.
, ! , ... 99
105 121
124
.
130Jarosaw Syrnyk
Podstawowe aspekty funkcjonowania ukraiskiej mniejszoci
narodowej na Dolnym lsku po 1989 r. 140
,
, 145
.
151
, c .
154
-
Ridna Mowa kwartalnik owiatowy Ukraiskiego Towarzystwa
Nauczycielskiego w Polsce
Redakcja:Irena Drozd (Biay Br) prezes UTNStefania Jawornicka
(Zielona Gra)Bohdan Majer (Elblg)Jarosaw Syrnyk (Wrocaw)Marek
Syrnyk (Wacz) redaktor
naczelny
Wsppracownicy:dr Boena Zinkiewicz-Tomanek
(Krakw)prof. Roman Drozd (Koszalin)Maria Ste (Przemyl)Lesia
Chraplywa-Schur (London
Canada)Waerij Sobko (Kijw)Wadym Olifirenko (Donieck)
Korekta jzykowa i stylistyczna:mgr Maria Mandryk-Fil (Biay
Br)
Sekretarz redakcji:Krystyna Syrnyk
Strona www:Grzegorz Mucowski
Opracowanie graficzne:Teresa Oleszczuk
Korekta:Katarzyna Se
Wydawca:Ukraiskie Towarzystwo Nauczycielskie w Polsce
Adres redakcji:78-600 WaczDolne Miasto 10/80tel. (67) 258 98
87e-mail: [email protected]
Numer wydany przy wsparciu finansowymMSZ Ukrainy i Ambasady
Ukrainy w Polsce
,
,
-
3
, - . -, .
- , ?
, (: ) , ? - , .
- . ! , . . -, , . . . . , - . . - . .
. - , . .
, 40% - , ,
, . - , , .
. , , . , , .
, , ! , ! , .
- , , . - .
-, , .
, - - .
, - , , . , , - , .
- . , , . , !
, .
-
4
?
.
-, , . , , - . , - , , , -. , , , . , , , , ... - -. : ?.
-, . - - , . - . ...
, -. 1991 . - -. - ,
, , , , - . , - . - - 1990- . - . -.
, - - , -, , 1930- . - , 1990- . - , , 1990- , . -, - - . , -
.
, - , - . -
-
5
, , . , , , - - , - , , , , - . , . - . , - , , , -. - .
- -, 1920- 1930- . , - , - , - . . - . , , , -. - . , . - .
.
, - . , , . - , , , , , 1990- . - ,
- .
- -. , 1990- . , 1991 . , . - , 1980- . 1990- . - . - . - , ,
.
1990- . - - - . -, - , - . , . , , , 1990- . - , , . , - , , - ,
. - - , .
1990- . - . - ,
-
6
1990- . - . -, . , , - . - -, .
- . - , , - . -, , , 1980- 1990- . , , .
, - , , . 1990- . , - . , , - , . - - . . , - .
1990- . . 2002 2003 . - , 2003 . . - . - . , , -
, . ., . , .
1990 ., , . - . 1996 . , - , , . , . , , - - .
--, -.
1996 . . , , . , -: 2004 . , , - .
2000 . , - - . , 1941 . . , - . - ,
-
7
,
. -
. , , . - --, , . - , - , , , , , - . 1990- . . -- . , - : - , -
.
- 1980- ., 1990- . - , , , 1997 . - , , , - , . 2002 . , , , - .
, - .
, -- , -
. , , . --, , - -. -, , .
, 1990- . - - (19581999). - - , . , - , . 1990- . , - , . - . -
, , .
- - (-) - . -. 1990- . , . , -, - - - . - , . . , - .
-
8
-, last, but not least (, ) - . - , 1990- . , . - . - , . ,
.
2004 . - ( , , , , , , , , , , , ) - , . , . , -, . - : , -
-
. , . . , - , , - - , , , . - ...
- - . , . , - . 1990- . . , - . . . -, - , , . . - - , . , - , .
, , , - .
-
9
1928 . - , . . , - , . . . , . - . 1940- - , - . ., , .
? ? - , , ?
. - , : , .()
-: : , , , , , . ( )
( -- ) . -. - . , -, . - . : . ( )
: . (. . )
: , , - , - . . , , . , - , , - . - - . . -, -
-
10
, : . . , - , , . () : - , . :
! ! - ! () , -
- . , :
, . () -
: , - . ()
- , , :
, , , , . () -
( , ), .
- . :
, , . () . (. . )
, , . (. ) ( )
, , -, . - , . , -.
, . (. ) . (. ) -
:
, , , : , . (. ) . (-) -
- . . :
, , . , . (. )
- - -, , :
, ... , . (. )
. - . . -
-
11
, .
, ..., - 1708 . . :
: ! ? ... , , , ! (. ) , , . -
:
, , . (. ) -
: , . (-), -
. : -... ... - ... - ..., , - . , , , VII . , , ( , 1883).
-, -. , , .
, , , . (. )
, , - .
, -, , . , , - . :
. (. ) , , - , ( - , 1836). ,
:, , , , . ()
, . ( )
, . ( )
:
, , - . (. )
, , , . (-) , , , , . (-) , , , , , , . (. )
-
12
, - , , . -.
, . (. ) : . (. ) . (. . ) , -
: , ! ( ) , . (. )
. , . , -, : , -, . , :
, , . ( )
, . (. )
, - . --, . , .
. , - . , :
, , ; , , . (. ) -
. ( ). ; , , - . ?
. . , ; ; -; ; ; ; ; . , , .
2003
-
13
( 165- )
- . , . : , - , , - . . -, , . . . . , - ( ) . - .
, ? , - -- . - . ., . . - - . ( 25 1863 ., ) :
[ .: . .], - - 1862 1863 1.
. ( ): [. . .] [. . .]
: - - [ . .] - . - , , - ...
-
14
- , - . - : , , . , -: . [ . .] , - , , , : ... , . . , -, . -.
, - 2.
, - . , . , : ... 1213-- , - 3.
, , - -- . . 13 1870 . 575 [ . ., 1869], -, , - . - , - , - : -,
. , .
, , , . . 4.
, 1877 . - , , ...5.
, 4 ( 10) 1890 . : ! - [ . .] - , ... j ( ). ! , 6.
, -; , . (, 1863) (?) . 7.
- . ... [. . .], . . -, - , ; - .
( , -). -, , , , - .
- - - . , , , , - ... . - , .
-
15
, ,
, ( , ) , , - - . , , , , 8.
, , , - . . , . , . -, . , . . .
- , - . - . , , . :, , . - !9
: , , 10.
. : , , ,, , ...11
() - . . - , , -, , , ., , : !12
, , , -, . -. : , . , 1728 . - -, :
- . : , . , , , , !13
, - - . (, . , .) -, - , , . - , -, .
, 1839 ., 25 : ; . , , ; ...14 [. . .]
, - ? -. . , , :, , ...
, .
( , -!). , , , , (23-) . - , : , ...
, -, 1862 . ... -
-
16
. ...
, , - -, 122 ( 106). 15.
(. .) - , 4 - . , , , . - .
, - , - 1862 . - : - , 1862 . , , , . 1862 . - . . , - .
( 1862, 1863), -, .
* * * ,
, , , - . , , ...
7 2003 .: , ... , . - .
- ,
: ! , , , -...
, -, ! , , , , ... ! - , -. , , - ( - !).
, , - .
: . - -. , - ...
. (1861, 102, . 856) : 28 . . , - . , -, . . 1 , 13 15 .
...16.
?.. -: 27 . , - . , , - . . - . 17.
. :
-
17
.
, -, - , 18.
, , - , , , - .
: - , ? - , - ... - . . : , ?
* * * : -
, , , , , .
1 , . 473, . 1, . 20. 2 . , . . . . . , . . - 1914, . 35. 3 , .
31.4 , , 63069. 5 , , 67308. 6 . -, . - , - 1970, . 110. 7 , 1863,
4, . 271272. 8 , 1871, . 14. 9 . , [:] 1861, 9, . 30.10 . , [:] , .
53.11 . , [:] , . 25.12 . , [:] , . 50.13 . , 1989, . 207.14 . , ,
1970, . 55.15 , . 473, . 1, . 20. 16 . , , 1996, . 549. 17 . -, ,
2002, . 242.18 . , - , - 1973, . 67.
http://www.etnolog.org.ua/imfe.html
-
18
, , , - , . -- - - 1723 1747 1. -- , , , , , - . . , VII . , -,
2.
- . . - - , , , . , -
, -. , , . , . , . , , -, , , . , , , . : , ( ), -, , . - - , ,
( - ) , , 1914 . . - . - , -
-
19
. -
- : , , . , , - 3. , - .
- - - , , - , - , , , , -, , - . - , - . : , , , , - , . [, 30 ,
, - . . .]. , - , -: , , , , , , , ! . ! [ . . .] , , - - . , , ,
,
[, , , -, . . .], [, 141 . .]. 4.
- , , - , -- , , , , , , . , , , . , , () , . - , - .
, , (, ) , : , , - , [- . . .]. - . -5, , . , , -- , , , -. 1995
. -: , , -, -, 1914 .
-
20
, : , -, - , . -, - , , . , , 1709 . [ . . .], , . , , - ( ). -
18341838 ., - . -- 1814 . ( ), .
-, : , , , - , , - . , - - . - , . .
, 1839 ., , - - - 6, , -, , .
: , , , , - -. -, . , ; - .
, , . , -, , . : , . , . . : , . , ! , , - , . ! , 7.
- , , - - . ( ), ,
-
21
.
, . , , , , , - ... , , 8. - - , . - 20- ., , . , -- , , -, . ,
- , : , : ? , , , , : , , , !. , -, , - , , , , - . , , , , , -,
9.
, -, : - , , , , .
? , - , , ? . , . , , , , -, ?10.
, - - . - , . , , , , , . - . - , .
- - , - . , . ; - - . 1905 . , , . 1911 . - , - . -, , : , , . ,
, .
-
22
, .
- 1914 . , . - , - 1914 . -. , , . -: [. . .] . . -, ; , ; , , ,
. . , , - . , , -. . , . , . , , . 11.
- , -, -- , - 1941 . 80- . - : , , - 2002 . -
, , - 12.
, , , , - , , ; - . , - : , , - . - , . - , 5 1847 10 13.
, , -. ! , , , , -, , . , , ; 190- - , . , 2003 . - , - , , ,
... ( , ) .
-
23
, -
, - ... - , : . [ . . . .], , - , ... . , , , , , ? , , , . , -
, , , !14.
, - , . , , , , - , , , . , , , , -, . -, , , , , , . , , ?
, , - , , - . . -! - , .
- - , , , -, . , , . , , , - , . . - , - - , . , : , , , -, -: ,
. . , : , , , , , , . , : , , , ; - , - , . ! , , , !.
, , - , , - - , . -,
-
24
! - ! , -, --. - , - , -, , , . , . , , , - . , - : , . , , .
.
, , , - , . - - , - 1962 ., - : - -, - , , -, , 15.
, (- -), . - -, ( -) , . -. , , - . .
-, - . , , (), , -. , , - , , , , - . , , .
, , - . - - , , , , , . -, . - , , - , , . -, - - , -; , .
, - , , . , - , ,
-
25
, -
. - -, . -- , , - . : , ! !. - , , , - : ... , . , - 16.
, , , . . , , - , , - . - . , -, . - , , , , . , , - . , , , , ,
- ,
, , - .
, -, , , ; , . , , - , , , - , -, , . , , , . , - , , , : , - ,
, -, , . , - , - : , , . -! 17.
, -, , , - , . - , , , -: , , , ( . , 2:9).
-
26
- -. .
, ? , , , , -, ; , - ; : , , ? , ... , -?. -- . , : , -, 15 . -
18.
- . , - -. , , . , , , , , - . , , , ? , - . , , - , , . , , - .
, , , , - ,
, . 19.
, -. . - , . - . . , . , - . .
-. , , - . , , . , , . , , . , . - , . 35- , , , - . - , , , - ,
: ; , , ; ... ; ,
-
27
,
, , , .
, - ( , , - ); : , : , , // // - , , , , . , - , : , , , ; - ; -
, , , - ; , . . , , , : , , : , . , - , - . - , , , - , ? , , , ,
.
- , , , , , - . , , -. - , , , .
, -, , 20. - ( ), : , - , , . , - .
1 . -, 1723 1747 , 2000, . 125, 140, 594, 596, 605607.
2 VII , . . 2, 1897, . 21, 22, 28, 41, 59, 76, 77, 88, 151,
165.
3 [:] - , . 1, 1976, . 48.
4 [:] , 34, - - 193?, . 10.
5 , 1988, 606 .6 1839 [:] .
, . 7, 1975, . 268272.
7 ( ), , 2002, . 222.
8 , . 233, 236. 9 , -
: , - 1988, . 148.
10 , . 218. 11 , -
1914, . 659660. 12 , ,
- , 2002, 24 .
13 , . 14. 14 . , ,
[:] , , 22 2003.
15 . , - , 1962, . 167.
16 , . 203. 17 , . 201. 18 , ,
1964, . 89. 19 . , , 1949, . 9. 20 . , ,
, 1989, . 14; . , [:] 1965 , ( -, ) 1965, . 8994.
3 2004 http://www.etnolog.org.ua/imfe.html
-
28
- . - - . - , , ... -: ? - ? - ? , , , -, .
. , , , - , - ... , , , , ,
... - .
! , - . - , . -
, , , , , , ?
. . -
, -:
, , . , , . , . . , . .
. - - : , , . , . , - - , , ,
- .
-
29
, ,
[ . . .] - , - ...1.
- -, . , - , - -. . , , , , - , , , . - , , - - , - . : XX . , ,
. , , , -, --. . - .
: , . !......................................... . . -
, , , - , - . , ,
, -, : , -, , - . , : . - , - . , ( !), :
., . , , . -
, , , . - , , . - , - : , Pax Romana Millennium 2000.
, -- , : -- . , -, . , , , , , .
, , , -. , , -- , : , , , , , , , , , .
-
30
(, ) :
. . . , , , ., , .,
, : - ( / ). -, , , . - - , - .
- - , - , , , . , -, , - , - .
. . . , , , . - . . , . : -, .
: !, 2. - , :
, , , , , .
, , , - , , , . , , , , , . -. , , , , 3. - : , .
, , - . -, - . -. - - . , -, , , , . - . -, .
, , :
, ?, , , , ! . ,, . , !................................
-
31
-
, . , - . .
1 , 2005, . 85.2 , . 98.3 . , , . 2, 1990, . 424.
-
32
Jarosaw Syrnyk
Sylwetka Symona Petlury
i jego znaczenie w historii Ukrainy
Gdy niemal szesnacie lat temu opuszcza-em Lublin, przenoszc
swoje studiowanie do Wrocawia, wrd rzeczy, ktre bardzo moc-no
utkwiy w mojej pamici pozosta obraz strzeleckich krzyy na
prawosawnym cmen-tarzu w Lublinie. Obraz ten by na tyle silny, e
sta si swego rodzaju zobowizaniem, ktre prbowaem w jakiej mierze
wypeni przez zainicjowanie w 1991 r. porzdkowania gro-bw onierzy
URL na cmentarzach kaliskich czy napisanie pracy magisterskiej na
temat ich internowania w Polsce. Mimo wic, e obec-nie zajmuj si
nieco inn problematyk, a do grona prawdziwych fachowcw w tej
dziedzi-nie zaliczy naleaoby przede wszystkim prof. Z. Karpusa, dr.
A. Kolaczuka czy dr. E. Wisz-k, to temat mojego dzisiejszego
wystpienia jest mi w sposb szczeglny bardzo bliski. Chcia-bym zatem
na wstpie serdecznie podzikowa Eminencji, Panu Konsulowi Ukrainy
Iwanowi Hrycaku oraz Panu Prezesowi Towarzystwa Opieki nad Grobami
onierzy Ukraiskich w Lublinie, ktrego, poczytujc sobie ten fakt za
zaszczyt, jestem rwnie czonkiem, Doktorowi Grzegorzowi
Kuprianowiczowi, za zaproszenie do udziau w dzisiejszych
uroczystociach.
Czterdzieci siedem lat ycia Symona Pe-tlury przypady na okres
niezmiernie obfityw przeomowe dla historii Ukrainy wydarze-nia.
Gdyby przyszo nam w najkrtszy sposb okreli pooenie, w jakim znalaza
si sprawa ukraiska w drugiej poowie XIX w., mogliby-my zapewne
skorzysta z okrelenia Jarosa-wa Hrycaka i nazwa je przedwitem nowej
epoki1.
Podstawowym parametrem opisujcym stan szerokorozumianych spraw
ukraiskich by podzia ziem ukraiskich pomidzy car-sk Rosj i
Cesarstwo Austro-Wgierskie. Wskutek tego podziau, stanowicego w
pew-nym sensie kontynuacj stanu istniejcego w wiekach poprzednich,
uksztatoway si od-mienne warunki powstawania nowoczesnej ukraiskiej
wiadomoci narodowej, cho warto przy tym zwrci uwag na
niedosta-tecznie dostrzegany fenomen, tzn. istnienie, pomimo tego
podziau, swoistego ducha jed-noczcego wysiki Ukraicw
naddnieprza-skich i galicyjskich zmierzajce do utworze-nia
niepodlegego pastwa ukraiskiego. Ko-lejnym istotnym elementem
tworzcym realia wczesnej Europy by radykalny ruch rewolu-cyjny,
ktry w poczeniu z przeobraeniami cywilizacyjnymi mia odegra w
historii Eu-ropy rol niewtpliwie istotn, cho trudno powiedzie, by
bya to rola chwalebna.
Ruch ukraiski w Imperium Rosyjskim (pomijam tu zagadnienie
ukraiskie w Ga-licji) zosta wystawiony w drugiej poowie XIX w. na
liczne prby. Jednym ze staych ele-mentw carskiej imperialnej
polityki wobec Ukrainy bya prowadzona przez wadze ru-syfikacja.
Sztandarowymi przykadami takiej polityki byy akty prawne tj.: edykt
Waujewa z 1863 r. i emski ukaz z 1876 r. Mimo to, wte-dy wanie
zaczy si tworzy zrby politycz-nych organizacji ukraiskich, wrd
ktrych znalaza si utworzona w 1859 r. Hromada, ktre z czasem
wypisay na swoich sztanda-rach hasa przywrcenia swobd
kozackich,
-
33
autonomii, wreszcie niepodlegoci Ukrainy.
Do rangi symbolicznej urasta fakt wydania w 1900 r. we Lwowie
przez charkowskiego adwokata Myko Michnowkiego broszury politycznej
pod znamiennym tytuem Samo-stijna Ukrajina.
Symon Petlura przyszed na wiat w 1879 r. na przedmieciach
Potawy. Dorasta w okre- sie, gdy opisany wczeniej proces znw za
Hrycakiem narodzin nowoczesnego na-rodu, zacz si wyranie
dynamizowa. W wieku 21 lat, w tym samym roku, w ktrym M. Michnowkyj
wyda Samostijn Ukrain, Petlura zaangaowa si w dziaalno poli-tyczn
zosta czonkiem dopiero co utwo-rzonej Rewolucyjnej Ukraiskiej
Partii. Nie-mal natychmiast spotkay go te za to represje zosta
relegowany ze szkoy, musia ponadto opuci Potaw, udajc si do
Katerynodaru na Kubaniu. Wraz z kilkoma towarzyszami stworzy tu
fili RUP Czarnomorsk Wol-n Gromad. W poowie grudnia 1903 r. po raz
pierwszy znalaz si w wizieniu, w kt-rym spdzi trzy miesice.
Wykorzystujc zwolnienie, nie czekajc na proces, Petlura uda si na
emigracj do Lwowa. Gwnym jego zajciem w czasie pobytu w Galicji bya
praca partyjna i dziennikarska. Spotka si te z Iwanem Frank, co
wywaro wielki wpyw na jego dalsze losy.
Po ogoszeniu w Rosji w 1905 r. amnestii, Symon Petlura powrci do
Kijowa, nastpnie przeprowadzi si do Petersburga i Moskwy. Redagowa
w tym czasie kilka czasopism, m. in. Rad, Sowo, Ukrajin. W Mo-skwie
oeni si z Olg Bilsk. Tu te przysza na wiat jego jedyna crka esia.
Wedug biografw Petlury, to wanie okres moskiew-ski ostatecznie
uformowa posta przyszego Hoownoho Otamana i wodza ukraiskiej
rewolucji.
Udzia Petlury w tworzeniu pastwa ukra-iskiego jest bodaj
najlepiej znanym okresem jego biografii. Mona w nim wyrni dwa gwne
etapy: pierwszy, z lat 19171920, tj. w okresie gdy tworzyy si i
funkcjonoway (bodaj w szcztkowej lub zakonspirowanej formie)
instytucje pastwa ukraiskiego na wasnym terytorium i drugi (w
latach 1920 1926), gdy walk o pastwowo ukraisk przeniesiona zostaa
wskutek militarnej prze-granej, na grunt emigracyjny.
Wybuch I wojny wiatowej przyspieszy wrd Ukraicw zamieszkujcych
impe-rium rosyjskie dojrzewanie koncepcji sa-
modzielnoci pastwowej. Analogicznie do rozdartej przez zaborcw
Polski, take wrd naddnieprzaskich k politycznych pojawiy si rne
koncepcje dotyczce stosunku do biecych wydarze, wyboru sojusznikw
itp. Ukraiscy obywatele carskiej Rosji opo-wiedzieli si zarwno po
stronie Rosji, jak uczyni to w przededniu wojny wanie Pe-tlura,
publikujc znany manifest polityczny, jak i po stronie pastw
centralnych, co uczy-nia Spika Wyzwoennia Ukrajiny z Dmytro
Doncowem. Deklaracja Petlury, ktr naley rozumie przede wszystkim,
jako przejaw obywatelskiej postawy w obliczu wsplnego zagroenia
(takim samym aktem bya dekla-racja ukraiskich posw na Sejm RP w
chwi-li wybuchu II wojny wiatowej), stanowia pierwszy wany sygna, e
na ukraiskim firmamencie politycznym pojawia si posta znaczca, e
pojawi si prawdziwy m sta-nu. Stanowi ona rwnie klucz do
zrozumie-nia pniejszych wydarze. Niezalenie bo-wiem od temperatury
nastrojw politycznych w Ukrainie, jednym ze staych elementw w
polityce dziaaczy ukraiskich bya (wicej ni) dbao o legaln form
przejcia wadzy, graniczca niekiedy niestety z brakiem
zde-cydowania.
Pocztek 1917 r., wybuch rewolucji lutowej w Rosji i obalenie
caratu spowodowa, e tak-e w Ukrainie doszo do radykalizacji
nastro-jw. W marcu tego roku powstaa namiastka ukraiskiego
parlamentu Ukraiska Cen-tralna Rada, rozpoczo si tworzenie zrbw
ukraiskiej armii. W czerwcu 1917 r. UCR wydaa swj I Uniwersa, w
ktrym Ukra-ina ogoszona zostaa krajem wolnym, cho w ramach pastwa
rosyjskiego. W utworzo-nym przez UCR organie wykonawczym
Se-kretariacie Generalnym, Petlurze powierzono sprawy wojskowe.
Etapem przejciowym do stworzenia ukraiskiej armii miaa by
ukra-inizacja dokonywana w jednostkach armii rosyjskiej, zoonych z
Ukraicw. Jak napi-sa Serhij ytwyn: W sprawach wojskowych by
samoukiem, ale mimo to bardziej od po-zostaych ukraiskich liderw
rozumia, e odrodzi i obroni pastwo mog nie rewo-lucyjne odezwy i
hasa, lecz tylko nadajca si do boju narodowa armia2. Szesnastego
lipca 1917 r. UCR wydaa kolejny Uniwersa b-dcy w istocie
kompromisem zawartym po-midzy ni a Rzdem Tymczasowym w
Pio-trogrodzie. Rzd rosyjski uznawa co prawda legalno UCR i zgadza
si na dalsz ukra-
-
34
inizacj armii, jednak cen za to byo wyco-fanie si przez UCR z
postulatu terytorialnej i politycznej autonomii. Porozumienie midzy
Kijowem i Piotrogrodem zostao le przyjte zarwno przez Rosjan, jak i
Ukraicw. Dzie po wydaniu Uniwersau doszo w Kijowie do nieudanej
prby wojskowego zamachu stanu i obalenia UCR przez Ukraiski Puk im.
Po-ubotka. Jednak nie to przesdzio o dalszym biegu wydarze. Do
trwajcej przecie wojny wiatowej, narastajcego konfliktu pomidzy
Rzdem Tymczasowym i UCR, doszed kolej-ny czynnik destabilizujcy
sytuacj: rewolta bolszewicka. Obalenie Rzdu Tymczasowe-go, z ktrym
formalnie zwizana bya UCR i niepodporzdkowanie si przez ni
bol-szewikom, wytworzyo jakociowo now sy-tuacj. Pitnastego
listopada 1917 r. Petlura zosta mianowany Generalnym Komisarzem
Wojskowych Spraw Ukrainy, za pi dni pniej, 20 listopada 1917 r. UCR
ogosia III Uniwersa, w ktrym proklamowana zosta-a Ukraiska
Republika Ludowa. Niebawem doszo do otwartego konfliktu zbrojnego
po-midzy bolszewikami i URL. W trakcie jego trwania okazao si, e
naprdce zukrainizo-wane jednostki, przepojone nastrojami
pa-cyfistycznymi i podminowane bolszewick propagand zaczy w starciu
z oddziaami rewolucyjnymi ponosi poraki. W kierow-nictwie UCR
spowodowao to wzrost istnie-jcego ju od dawna antagonizmu pomidzy
W. Wynnyczenk a S. Petlur. Trzydziestego pierwszego grudnia 1917 r.
sekretarzem ds. wojskowych zosta w miejsce Petlury My-koa Porsz.
Sam Petlura zaj si organizacj nowych jednostek wojskowych, ktre
znane s w historii jako Kosz Sobodzkiej Ukra-iny. Jednostki te
odegray nadzwyczaj wan rol w stumieniu powstania bolszewickiego w
Kijowie w poowie stycznia 1918 r. Dwu-dziestego drugiego stycznia
1918 r. UCR zdoaa uchwali IV Uniwersa, w ktrym proklamowano pen
niepodlego Ukrainy. Dwudziestego dziewitego stycznia 1918 r. akt
ten zosta okupiony bohatersk mierci ukraiskiej modziey, bronicej
miasta pod Krutami, w ukraiskich Termopilach, jednak ani ta ofiara,
ani jednostki Petlury nie byy w stanie obroni stolicy w obliczu
natarcia armii Murawjowa. Kijw zosta oddany 9 lu-tego 1918 r., a
bolszewicy wymordowali tu ok. 5 tys. osb.
Tymczasem rzd URL zawar w Brzeciu pokj z pastwami centralnymi,
nazywany
niekiedy pokojem zboowym. Pierwszego marca armia URL i
sprzymierzone z nimi wojska niemieckie odbiy Kijw. Jako pierw-sza
wesza do miasta jednostka dowodzona przez S. Petlur. Jednak tu po
odbiciu mia-sta, Petlura odsun si od gwnego nurtu wydarze. Osab
jednak i autorytet UCR, ktra zostaa obalona pod koniec kwietnia
1918 r. przez samozwaczego hetmana, daw-nego carskiego generaa Pawa
Skoropad-skiego. Dwunastego czerwca 1918 r. doszo do formalnego
zakoczenia pierwszej wojny ukraisko-bolszewickiej. W Kijowie
podpi-sane zostay preliminarze pokojowe. W lipcu 1918 r. dziaaczy
URL, w tym Wynnyczenk i Petlur wadze Pastwa Ukraiskiego
(Het-manatu) aresztoway. Petlura wyszed na wol-no po niemal
czterech miesicach. Tu po wyjciu z wizienia wszed jako Naczelny
Ataman wojsk URL w skad Dyrektoriatu, instytucji powoanej do
restytucji republiki i kierowania antyhetmaskim powstaniem.
Powstanie to rozpoczo si 17 listopada 1918 r., ogarniajc ogromne
rzesze pospolitego ru-szenia. Czternastego grudnia 1918 r. wojska
Dyrektoriatu zajy Kijw, jednak, jak na-pisa J. Hrycak Armia
Dyrektoriatu, ktra wyrosa z potnego zrywu chopskich mas w walce o
ziemi i wolno zacza szybko rozpada si zaraz po osigniciu
bezpored-niego celu. Chopi nie chcieli dalej walczy i wracali do
domw3. Woodysaw Wersiuk za dodaje: Anarchiczna mentalno
ukrai-skiego chopa, dobrego rolnika i politycznego nieuka, braa gr
nad interesami oglnonaro-dowymi4.
W obliczu kolejnej agresji bolszewickiej na Ukrain, ktra
przybraa pocztkowo for-m bratniej pomocy powstacom przeciw
hetmanowi, w onie Dyrektoriatu zaczo dochodzi do coraz
powaniejszego rozd-wiku ponownie pomidzy Wynnyczenk a Petlur. O ile
ten pierwszy reprezentowa pogldy zblione do bolszewizmu, opowia-da
si za pewn form sojuszu z Rosj, o tyle S. Petlura reprezentowa
stanowisko bardziej pragmatyczne, akcentujc przede wszystkim aspekt
narodowy trwajcej w Ukrainie re-wolucji i upatrujc sojusznika w
Entencie. Tragizmu istniejcej wwczas sytuacji doda-je fakt, e ani
Rosja (bolszewicka czy biaa), ani Ententa nie byy w istocie rzeczy
zainte-resowane istnieniem niepodlegego pastwa ukraiskiego. Na
krtko sytuacj URL zdawa si poprawi akt zjednoczenia URL i ZURL,
-
35
ktry symbolicznie dokona si w dniu 22
stycznia 1919 r. Niedugo po tym wydarzeniu Dyrektoriat opuci
stolic udajc si do Win-nicy. Prbujc oprze si o Entent i sprosta
wymaganiom francuskich interwentw, kt-rzy w grudniu 1918 r.
wyldowali w Odessie, zosta zmieniony skad osobowy Dyrektoria-tu.
Przede wszystkim z Dyrektoriatu odszed Wynnyczenko. Doszo rwnie do
reorgani-zacji rzdu. Nowy gabinet opisuje J. J. Bru-ski z
optymizmem przystpi do dalszych negocjacji z przedstawicielami
aliantw. Wie-rzono w rych i wymiern pomoc wojskow niezwycionej
Ententy, w synne francuskie i brytyjskie czogi5. Niemniej
optymistycz-ny zdawa si pozostawa rwnie S. Petlura:
Charakterystyczn cech jego charakteru napisa W. Prochoda by twrczy
opty-mizm. On widzia tylko przyszo Ukrainy, o ktr walczy wzywa
wszystkich do ostat-niej kropli krwi. W tym bya, jest i bdzie sia
wpywu Petlury nie tylko wspczenie, ale i na nastpne pokolenia6.
Rezygnujc z czon-kowstwa w swojej partii, Ataman napisa za
znamienne sowa: Biorc pod uwag to, e dzisiejsza sytuacja jest dla
Ukrainy niezwy-kle trudna i zoona uwaam, e w tej chwili wszystkie
siy twrcze naszego kraju powinny wzi udzia w pastwowotwrczej pracy;
nie uwaam za moliwe, abym jako syn swego narodu mg uchyli si od
wykonania obo-wizku przed Ojczyzn i bd dopki to mo-liwe trwa w
pracy dla pastwa7.
Mimo zakoczenia wojny wiatowej, w Ukrainie przez cay 1919 r.
trwaa zaarta wojna wszystkich ze wszystkimi. Wojska Dyrektoriatu
walczyy jednoczenie na czte-rech frontach. Powan zmian przede
wszystkim w aspekcie politycznym byo wy-cofanie si wojsk
interwencyjnych z Ukrainy. W poowie roku oddziay bolszewickie
prak-tycznie wypchny oddziay URL z Podola, jednak po reorganizacji
armii Dyrektoriatu, jej wzmocnieniu przez oddziay przybye z
Rumunii, a take wskutek wybuchajcych na zapleczu bolszewickim
buntw, bolszewicy zostali wyparci z Podola. Armi URL wspar-y wkrtce
take oddziay UHA, wypchnite przez wojska polskie za Zbrucz.
Trzydzie-stego sierpnia 1919 r. armia ukraiska po-nownie wkroczya
do Kijowa, ktry jednak znalaz si niebawem w rkach Denikina. Na
domiar zego, na stron denikinowskiej Armii Ochotniczej przeszy w
listopadzie 1919 r. jednostki UHA. Fakt ten, wycieczenie
walkami, tyfusem i dyzenteri spowodoway podjcie przez
Dyrektoriat decyzji o ewaku-acji tymczasowej siedziby rzdu z
Kamieca. W nocy z 5 na 6 grudnia 1919 Petlura uda si na terytorium
kontrolowane przez wojsko polskie. W przededniu ewakuacji czonkowie
Dyrektoriatu postanowili scedowa na Petlu-r peni wadzy. Na jednej z
ostatnich rz-dowych narad Petlura wygosi nastpujce zdania: W tej
cikiej sytuacji, w jakiej znaj-duje si ukraiska armia w tej chwili,
moliwe niektrym zakradnie si w serce myl czy nie nadesza czasem
pora bymy powiedzieli: Ne tratte kume syy, puskajtesja na dno. Nie
ma nic bardziej bdnego, gdyby ktokolwiek spord nas tak pomyla. Czy
zrobilimy co dla Ukrainy poprzez sw walk? Tak, nasza walka bdzie
zapisana w ukraiskiej historii zotymi zgoskami. Wyszlimy na wiatow
aren wwczas, gdy cay wiat nie wiedzia, co to jest Ukraina. [...]
Przyznajmy, bez za-dufania i bez adnej skromnoci, e w czasie naszej
dwuletniej walki stworzylimy nard ukraiski, ktry nadal bdzie walczy
o swoje prawa, o prawo do samodzielnego od nikogo niezalenego
rzdzenia si na swojej ziemi8.
Kolejny etap walki o pastwowo ukrai-sk, tym razem w oparciu o
sojusz z Polsk, jest z kolei jednym z lepiej nawietlonych fragmentw
historii ukraiskiej rewolucji. Wok porozumienia, ktre skrtowo
przyj-o si nazywa ukadem Pisudski Petlura, a ktrego istot doskonale
oddaje tytu filmupowiconego tamtym wydarzeniom Trud-ne braterstwo,
naroso jednoczenie wiele mitw. Sojusz ten by ostatni desk ratunku
dla obrony niepodlegoci Ukrainy, std wy-soka cena, jak nowy
sojusznik Petlury kaza sobie za niego zapaci. By te elementem
nieudanej prby wyrwania tej czci wia-ta z dotychczasowych ram
geopolitycznych. Stworzenie federacji Midzymorza, stano-wica istot
koncepcji prometejskiej, detro-nizowaaby dotychczasowe regionalne
pot-gi: Rosj i Niemcy, wynoszc w ich miejsce, ustawione, jak rzek
Pisudski, plecami do siebie, lecz poczone wizami federacyjnymi
Polsk i Ukrain. Umowa podpisana pomi-dzy Polsk a URL w kwietniu
1920 r. staa si ponadto jednym z gwnych argumentw dla przeciwnikw
politycznych S. Petlury, ktre-mu zarzucono kupczenie ukraisk ziemi
i zdrad interesw narodowych.
Jak wiadomo, polsko-ukraiska wyprawa kijowska mimo zdobycia
Kijowa zakoczy-
-
36
a si fiaskiem. Z wojny tej Polska wysza wzmocniona, ale te
umocnia si wa-dza bolszewikw. Zdradzone w Rydze, jak mwiono nawet w
niektrych krgach pol-skich, resztki ukraiskiej armii w listopadzie
1920 r. przekroczyy Zbrucz i zostay inter-nowane w Polsce. Tym
samym rozpocz si nowy etap w biografii Petlury. Pocztkowo przebywa
on razem z rzdem w Tarnowie, potem, pod przybranym nazwiskiem
(Ste-fan Mogia) mieszka w Warszawie. Ostat-ni zryw militarny wojsk
URL, zakoczy si symboliczn i tragiczn mierci 359 roz-strzelanych
ukraiskich onierzy w Bazarze w listopadzie 1921 r. W grudniu 1923
r. Pe-tlura via Wiede, Budapeszt i Genew uda si do Parya, do ktrego
dotar ostatecznie w grudniu 1924 r. Wybr stolicy najpotniej-szego
wtedy pastwa nie by przypadkowy. Petlura dy bowiem do uczynienia z
kwestii ukraiskiej zagadnienia midzynarodowego. Istotnym orem w
tych dziaaniach miay by dziaania propagandowe. Na pocztku 1925 r.
Petlura rozpocz wydawanie czasopi-sma Tryzub. Jego dziaalno
przerwaa na-ga mier zadana mu przez Sz. Szwarzbadta 25 maja 1926
r.
Znaczenie postaci Symona Petlury w ukra-iskiej historii wydaje
si nie do przecenienia i to pomimo krytycznej oceny niektrych
przejaww jego dziaalnoci. Przede wszyst-kim Petlura by niezomnym
bojownikiem o ukraisk pastwowo i trwa w pracy na jej rzecz nawet
wtedy, gdy inni opuszczali szeregi, a scedowanie na niego peni
wadzy przez Dyrektoriat byo tego bodaj najbardziej wyrazistym
przykadem. Mia on rwnie dar dostrzegania najistotniejszych elementw
geopolitycznych (czego dowodem dostrze-ganie roli Ententy), mia te
dar dostosowy-wania wyznaczanych celw do istniejcych realiw
politycznych (tu z kolei mogliby-my poda przykad ukadu z
Pisudskim). By dobrym duchem ukraiskiej rewolucji, a optymizmu nie
odmawiali mu nawet jego przeciwnicy polityczni. Mimo, a moe wa-nie
dziki temu, e pochodzi ze wschodniej
Ukrainy, zdawa sobie spraw, e najzacieklej-szym wrogiem
ukraiskiej pastwowoci jest Rosja, niezalenie biaa czy
bolszewicka.
Warto sobie zada pytanie: czy wobec upad-ku pastwa ukraiskiego
(URL), mona po-wiedzie, e Petlura by politykiem przegra-nym?
Zdecydowanie nie, cho owo zdecydo-wanie uzasadnione jest dopiero od
niedawna. Petlura by pierwszym wielkim przywdc tworzcego swoje
nowoczesne oblicze naro-du ukraiskiego. Poprzez to sta si rwnie
symbolem walki o ukraisk pastwowo, inspirujcym coraz to nowe
pokolenia Ukra-icw w deniach do utworzenia wasnego pastwa. Posta
Petlury stanowi wszake i memento, a brzmi ono tak: nard, ktry chce
by wolny, o wolno t musi wci zabiega; nard, ktry chce si tym mianem
nazywa, nigdy nie powinien liczy na to, e wolno, kiedykolwiek i
przez kogokolwiek bdzie mu darowana; nard, poza licznymi innymi
ce-chami, obdarzony by powinien i t jedn, e w chwili najwyszej prby
potrafi zjednoczy si wok narodowych wartoci, bo w tej jed-noci
wanie jest narodu moc i sia. Obymy nigdy nie musieli przekonywa si
na wasnej skrze w prawdziwoci tych zda.
1 J. Hrycak, Historia Ukrainy 17721999. Narodziny no-woczesnego
narodu, Lublin 2000, s. 23.2 . , . i i iii [w:]
http://www.uarmy.com.ua/ALMANAH/ALMANAH01/01_history/03_symon_petlura_i_vijsko/symon_petlu-ra_i_vijsko.html,
12.01.2006.3 J. Hrycak, op. cit., s. 149.4 Cyt. za: J. J. Bruski,
Petlurowcy. Centrum pastwowe Ukraiskiej Republiki Ludowej na
wychodstwie (19191924), Krakw 2000, s. 57.5 J. J. Bruski, op. cit.,
s. 64.6 yt. za: . , 18791926, 1952, s. 106.7 Cyt. za: . , op. cit.,
s. 94.8 Cyt. za: S. Zabrowarny, Symon Petlura niezomny or-downik
niepodlegoci Ukrainy [w:] Polska i Ukraina. So-jusz 1920 roku i
jego nastpstwa [Z. Karpus, W. Rezmer, E. Wiszka red.], Toru 1997,
s. 146 oraz . , op. cit., s. 119.
-
37
,
, , , , . , - !
- . , , :
, -, ?
... , ...
, , , -. , , - . ...
, , , , , , . , - , ! , , .
, - ( , )
80- . XIX . - . - , ... . , , - - .
- :
1) ;
2) XIII . ;
3) - .
. , . , - , - .
, - , , , , . 1866 .
-
38
: - , , , , . 1848 ; - .
, - 1848 ., -. , - . - . - , 1863 . : . . - , - , . - . , - .
70- . I . 181 - . - , , .
- , . -, () . , - , , - , . ,
, .
, - ... , . - , - , 1876 . ...
, , - (). , - , , , , . - 6080- . I . , ( ), -, , -.... ... , ,
, - , , ( , ).
. , - 1876 . - .
, 1909 . - - - 60 25 . - : 1911 . 15
-
39
-
. 1909 . - - 14 . .
, , , . 14 1913 , - -, . - , - , -... , , ..
- - . . .
80- . . . , - . . -!
, . -- . , , . , , , . , , -
. -. . : 1915 . . , . , - , . , . - -..., ....
, , - . . 1914 . 8000 , 1916 2717 ( 85% ; 76% , 7% -- ); 1914
1916 . 14 000 . - , ( ) - ( 1767 ; ; 17 31 1915 524 ). , 60 , . , (
) .
, , ... . 21 1914 ., - . - , - . -, - , .
- -
-
40
, , - . , , - .
-. - , - , . . , ...
- - - , , . , ( ). , , .
- -
-
41
1947 . - , . -. , , 1947 . - . 150 , - , ( 3873 ). - , , , -, ,
. .
- , 1400 . , , , - . -. -
? 28 1947 . -, .
- , - . , , 1944 1946 . - ; - . 482 . . , . , , .
, - , - . , - , - , .
-
42
, 50 . , - , , , , . - , 4 1997 . --- 50- . ; : 1939 50- ( 50- -
) 15 1997 . , 16 .
, , , -, . - - 19441947 . ( ). . - .
- - , - . :
1. Akcja Wisa. Dokumenty. Opracowa Eugeniusz Misio ( . -. ),
1993, 524 . - , . , - . , , -, .
2. Repatriacja czy deprtacja. Przesiedle-nie Ukraicw z Polski do
USSR 19441946. Dokumenty 19441945. Pod redakcj Euge-niusza Misiy (
. 19441946), 1. . . - ), 1996, 336 .
3. . - 30- 50- . , -, . 3 . . . . 1 (19391945 .), 1996, 752
.
, , , -- ., , , , , , , , .
, -- XVI . XIII . -: . - - ( ). 1919 . - - , -, , 1923 ., . --
2030- ., - : - ( ), , - -, , ( ) , , . ., . . , 1939 . , , , , , .
- () , 1939 ., - (
-
43
5 .) . -
1939 ., . - 1939 . .
, , - , -. , . .
. - , , , . - - . , - - , .
, , , (? ? ?) . - . , - . . -, , , , .
, , , , - ( ) , - ( , , ).
.
. , , , - : (, , - , ) .
.: - - 19151916 .; 19321933 19461947 ., ; 40- ., - . , , , -
.
- : 1916 . - - , . , : - , , , , , , , , , , -, . - 30-, 40- .
.
- , , .
, - , .
-- . - (. . ) - , .
-
44
, - . , , , . - , , , . .
, .
: , .
, . , , , , , , , - . , .
, 80- . ( - ) - ( Zamek, 1989, , . 3) , , , , - , , , , , , , ,
, , , - . ,
, .
, . , , , . . 19461947 . , , - , .
, - , , , , - , , - .
, - - . , - , , (). , - , . . .
-, - ( ) . . , . - - .
-, , , -, . - - ( !), .
-
45
-,
(, , ). , - . , .
: -, ( ) ; , ( ) ( ) - , - .
( ) - .
- ( ; ; ) : - , -, . , . . , - ( , , ; ; - . .). , , . , , , .
,
? . . .
- , , , - - , , , .
, - . . -, .
, . - 2030- ., , , . - -, . , - 19411942 . - , . - - . - , , , .
, - , . - . -, ( ). , , -, - . , - , .
-
46
. , , - 19421944 . - .
, - , , - , .
- - , . . ( , ). 27 ? : (, , - 1944 .), (Przedwionie) . . ? - ?
? , , , . . ? ? ( , , ).
, . - , , , , - ? , , -? -? , .
. , , (),
. , - - , status quo ante, 1939 ., - - . .
, - . , , , , , , () - III 1943 . . , - . III () ( , - - 1943 .,
, - ; 1951, 19541955 . , ( - () (- 1994 . , 1995 . -). - -. , , ()
1943 ., , - () .
- . (- ) . - , -
-
47
.
.
- , - . - - - . -- , . . , . - . - - . -, - ( ) , .
- , , -. , . .
-- , . , , -- .
, , - , , -- . , - , , . , : , , - ,
. , .
. . .
50-
, - . - , . - , - .
, , . - , , , , . , , , ( , -), - . , , . . , .
, , . , - , - ( ), , . -
-
48
, , . , - - , -. . , - . .
, , , - .
, - 1997 ., , - . -, , . -, ( , ), . -, , , , - ( , ) . -, - ( )
-. , , . , .
, - .
, , , . - , , , ,
- . .
.
-?
. - , ?
- - , - , . , , , , - . , , , , , , .
- , - - . , - Kultura. ( - , , , , . . ) . , , , - . : ( ), , ,
, , . , . -
-
49
,
, - . , . , 50- - , .
, , , , - . .
- -. ycie - ( ), -, , [ , - , - , . .] . , . , . : , . -. , , ,
, . . , 1794, 1831, 1863 ., . - , - . , , , . , -
, ? - ( ) . , , - , -- ?
( ; - , , , ): -. , , ( ycie). - . , , -, , , , - ( !) , . ,
.
, - Gazecie Wybrczej - ( - ): , [-, 3 1990 . . .]. , . , -, . -
, , . , - - . , -
-
50
, . , - , , , .
, - 50- . .
, , - . --- 50- . 4 1997 . , , , , III 1943 ., ; -; . . , , - .
-. . 1516 1997 . . . . . - : - 1939 50- ( 50- ). , . , . , . -, . ,
. , . , . . , . , . , - . , -, , .
, : -
, -, , , , . , -, . , .
, - , - . , , II - - , 2224 1997 . -, -, -- . , , : , - , , , ,
19391945 . , . - , , - . . .
, , Arcana - 4 1997., , , , - , . - . , , , . - ( , ), .
-
51
.
. -, . 12 . . - , . . , , . - Szczerbiec Falanga Toruska. .
- , , . - , , , . - , - . - , . , , -- , . , , - 80 , . . - , .
. , - . -, , , -
. .
. - , -, . . , , , , , . -, . . , - , , .
, - ( - 1997 . -), , . , , - ( ) , .
, -: , , , - . . 1 - . - .
- , -, , , - . . , .
web-:
-
52
. , - , , . , - , , .
( . 1909 .)
, - , , . , , -- , .
- , - - - , - . , 1940 p., , ,
1. - , . , .
, . 1887 . , , -, , , , . , - , . , . , .
1888 . XIII, -, . .
-
-
53
,
- . , --: , 1807 . , - . 1905 ., . X 1907 . - , . 1907 . - , - ,
. - - . 1906 . X , -- , . - -. X ( 1909, 1910 1914), XV XI. -. 1912
. , . - . , - .
- 1907 . , , - , . - , . , -
, . , 1927 ., - , . .
1914 . - , , : , . - - . . , , . 1917 . 1917 . , . , : . - , . .
- - , , .
1917 . - , . I -, , . - . - , : . , . , . . . , - -, , , . - . -
21 1918 -, .
-
54
- - . , . - . .
, 1919 . - , , - -; 1914 . - . . , .
- , - . : , , -, , , , , - , .
- ; - 1928 . - . - ...2.
- 2 1938 . -. , , , ( I).
- - 1938 . 389 149 - , 189 - . , , - .
- - , , 3. , , , , - : - . - . , -. - , . - . - , , - 4.
, .
- - - . , - .
-
55
, - , , , , -. , X, XV XI, 9 - 1939 . , - , : ; - ( -); ( ); ()
( )5. 10 1939 . XII - , X, . . . - . , , ( , -), , - 30 1940 . , 26
1940 ., - 12 1940 . , , -, .
1941 . . 27 1941 . -- , . (- II).
, ,
6. , - -, - , . - , , . XII , X, , . 1941 . . -, - - .
, , - - , , -, ; .
1941 . - , , , - . , , , . :
1. , -, 21 1941 .;
2. - 30 1941 .;
3. 3 - 1942 .
, - , 1920- ., I. -
-
56
. , , - , . 7 , , - , , -. 14 1941 ., , , , - - , - , 8.
- 30 1941 ., - 15 1942 . ( III), (. ), - , . , , , -- 21 1942 .
, - , , - . , , -, , . , . , - , , - , , . -, 9.
-, , 3 1942 ., - ( IV), , , , , , .
- , . , , - , , . . , - ; () , - , -, , 10.
, - . , , - . -. . - , , . , , , - , . - - . .
, , . - .
- (1 1942), , - : , 300 ...,
-
57
, XVI
-, 11. , , - , XVI . - 12 ( ).
() , - , - , [16 1942], - , . , , - . , - - , 13. , .
-, 27 1942 . . - , -14. -- . , - -. , .
- , , .
, , .
- -, , - . 1942 . , 15. , , , . , . , - - , --, . , - , , , , --
- -, , . -- , . , , - .
, - , , .
, , , - - .
- - , , , -
-
58
, . , , , . , 19411942 .16 , , , . -, , , . - , - , , - , , X .
. , , , - - . - , , - XVII, - X . , - , , . - 17.
- , , - -, .
- XX ., , -- - ,
-, : - . ... , , 1917 ., - , - 18. , , . , - .
, , , , . , - X, ; - . , - , . (. , . ) , , . , , , , -. ,
19411942 . . , - - . -, , , , - . ,
-
59
19. -
. , , , , -- . , , , - . -, -. , , - , .
I . , - . 1941 . - , . , - . , ,
, , . , - - .
1 - . , 1962, . 76. 2 - - (1931 1934), . 910. 3 . , , - , 1947,
. 108109. 4 , . 109. 5 - , 1958, . 26; . , , 1971, XXXV, . 197. 6
C. Krolevskij, Metropolite Andre Szeptyckyj, 18651944, Rome 1964,
p. 375. 7 . , op. cit., . 123. 8 , . 126. 9 , . 127128; - - , . II,
. 339340. 10 . , op. cit., . 130131; -..., . II, . 340342. 11 . ,
op. cit., . 132. 12 , . 132. 13 , . 128130. 14 , . 132. 15 -..., .
II, . 345349. 16 , -, . II, . 349359. 17 , . 353. 18 . , op. cit.,
. 122. 19 . , , 1969, . 121264.
I
, , ,
!
, , , , , . . . . , . .
-
60
. , , . , , , . . .
. .
. . , .
, , o . - , . , , , - . . .
? , ? , , - , ?
. . , - , , , . .
. - , , , , .
, . . , , .
, , , , . , - , , . , , , , : , .
, -. , , .
, , , .
, - . , .
, , , .
, , , . . , .
. 2 . . 1938 ,
-
61
I
CYRILLE KOROLEVSKIJ METROPOLITE ANDRE SZEPTYCKYJ (18651944)
Larme allemande, par la victoire remporte sur le communisme
russe, a rendu a la chrtient et peut tre a lhumanit entire un
service signals. Les Bolcheviks taient et, par malheur, sont
encore, vu que la victoire nest pas encore dfinitive, les ennemis
les plus acharnes de Jsus-Christ, de son Eglise et de toute
religion et spiritualit; et daprs leur manire dagir nous tions tous
surs quaprs quelques annes dun rgime pareil il ne serait reste dans
notre pays ni clerg, ni glises, ni fidles. Ils se proposaient
ouvertement de miner jusquaux racines tout ce quil y avait de
chrtien dans notre pays. Si la victoire des Allemands est mene
jusqua une fin dfinitive et certaine, le bolchevisme cessera
dexister.
Les Allemands laissent notre Eglise une libert presque complte.
Ils accepterait il est vrai, le fait de la nationalisation ou de la
confiscation des biens monastiques et en partie ecclsiastiques,
comme les menses piscopales, mais il semble quils reviendront sur
ces dcisions et restitueront 1Eglise tous ses biens. On laisse mme
prvoir quon accordera au clerg certaines subventions, ncessaires
cause de la ruine extrme a laquelle est rduite tout le pays par
cette guerre de deux ans. Cette guerre devient de jour en jour un
fardeau toujours plus lourd pour le clerg et pour le peuple, qui
pendant ces deux ans a entretenu le clerg par ses aunes.
Apres 1occupation dune plus grande partie de la Grande Ukraine
par larme allemande, le peuple mmnce a rebtir ou restaurer les
glises et renouveler aussi sa vie religieuse. Vu que le clerg dans
ces contres tait devenu extrmement rare et quon ne pouvait trouver
de prtres hors des grandes villes, ou quelques pauvres prtres
continuaient a vivoter, jai reu des requtes et des demandes de
plusieurs contres dej occupes par les Allemands ou on (me) priait
denvoyer nos prtres. Ayant la possibilit de leur com-muniquer les
facults accordes par Votre Saintet pour tout le territoire de la
Russie ou plutt de 1Union sovitique, jai essaye den envoyer
quelques uns. Le premier essai na pas russi a cause dune dfense
for-melle des autorits allemandes, venue de Berlin, dadmettre et de
tolrer dans les rgions occupes le travail quel quil soit de prtres
catholiques. Malgr cela larme allemande ayant besoin dinterprtes et
ayant un certain nombre de nos prtres qui font leur service
militaire, nous avons des relations assez positives sur ltat
religieux de presque toutes les contres de 1Ukraine.
II ny a pas de doute que tant que dure le manque de prtres et de
hirarchie orthodoxe en Ukraine, le peuple accepterait volontiers
nos prtres; jai mme des demandes formelles dune quinzaine de
villages et quelques dputations de villageois venus a Leopol de
centaines de kilomtres pour obtenir 1envoi de nos prtres. La
position serait pour le moment exceptionnellement favorable, car
dans toute lUkraine jusquau Caucase il nest reste aucun vque
orthodoxe qui puisse ordonner de nouveaux prtres. II semble que les
Allemands ne veulent pareillement pas permettre aux vques
orthodoxes de la Volhynie et de Kholm de passer en Ukraine et mme
dy envoyer leur clerg.
Le besoin est croissant du renouveau de la vie ecclsiastique,
tous les intellectuels dans les villes de province non moins qua
Kiev mme, tendent a crer un centre de vie ecclsiastique. Du
caractre quaura ce centre dpend lavenir de 1Eglise dans ces
contres. Parmi ces intellectuels il y a des gens qui ont une
opinion favo-rable de notre Eglise grco-catholique ou
byzantino-slave et sont davis que notre organisation ecclsiastique
est celle qui rpond le mieux aux besoins religieux non moins que
nationaux de la nation ukrainienne.
Sil nous tait possible denvoyer Kiev un vque, il serait possible
quavec un peu de zle et de prudence il saisisse la clef du
mouvement et ramne au moins la majorit morale de ce peuple a lunit
catholique. Nous ne pouvons envoyer quelquun de chez nous vu la
dfense formelle des Allemands, mais sil se trouvait entre les
Ukrainiens orthodoxes quelquun assez pieux et assez docte pour
accomplir cette tache de pntration de lunit ecclsiastique dans ce
pays, 1Eglise catholique pourrait y avoir gain de cause.
Votre Saintet ayant rejet ma demande faite encore en automne de
1annee 1939, je nose rien demander, mais je crois tout de mme quil
est de mon devoir de prier Votre Saintet trs instamment de daigner
bien relire la lettre que je lui adressais en cette matire.
La position est telle que je me la reprsentais il y a de cela
deux ans; les espoirs me semblent encore plus fonds que je ne le
croyais, Alors jai demande a Votre Saintet de confirmer les
facultys que le Saint Pre Pie X mavait accords il y a de cela
trente quatre ans, et que les Souverains Pontifes Benot XV et Pie
XI avaient approuves. Je nose point revenir a ma demande, mais, vu
les arguments exposes alors avec amplitude, jose demander que Votre
Saintet daigne maccorder la grce de me permettre de choisir entre
les orthodoxes convertis un candidat qui pourrait devenir, par
exemple, vque de Poltava. Si Votre Saintet daignait confi-rmer dans
leurs charges les Exarques du Saint Sige, dont les rapports ont du
tre prsentes a Votre Saintet, et si Elle daignait permettre que
1Exarque de la Grande Ukraine ou ma mdiocrit choisissions encore
deux ou trois autres vques pour la Grande Ukraine et dans ce cas en
donne un autre pour la Grande Russie et la Ruthnie Blanche, jose
esprer en 1infmie misricorde et bont de Notre Seigneur Jsus-Christ
que Votre Saintet aura peut-tre la joie de voir des millions
dOrientaux spares jusqua prsent de 1Unit, revenir dans le giron de
1Eglise du Christ.
-
62
I 29 1941 p. ( c)
[...] -, . , , , , - , , ; , , , . , . , .
. , - , , . , , - , . , .
- . , - , , , . , . , , -- . , , , , .
, , ; , . , , . , , - .
, , , . , , . , - - , .
, , . , , .
, , 1939 , - , - , .
, ; . , X XV XI . , , , , - , , , .
, , , , , , .
-
63
I
I I
, , , . , , , , , , . , , , . , , . , , . , , , . , , e.
I , , , , . , - . , , , .
, , , , , - . , , , , , . , , . , , , , , . , , , , , , .
, .
, 30. . . 1941 . ,
IV
. , , , , - , , .
, ; , , -, . .
, - . , . 78- . 12- , . , , , . - . , , -, .
- . , . -
-
64
. , , , . I , , , , . , , -.
, , . , , , , . -, . , , - . . , . , , , , , , . , - XVI XVII ,
.
, , , , , . . . - . , , . - , . , .
, 3. 1942 , i
(. 15, 1992)
http://spilka.onestop.net/library/szeptyckyj.html
-
65
2005/20006
..
-
.-
-.
1 . 1 2 . 3 16 19
2 . 1 4 . 3 14 12 29
3 8 18 3 17 73 25 12 127
4 7 10 3 .
.
.
.
68
5 * 6 18 3 4 76 45 125
6 17 54 2,6 237 133 370
7 ** 4 .
. .
.
.
.
42
8 5 8 77 41 11 137
9 4 9 3 15 42 15 72
10 6 14 2,3 3 44 12 73
11 20 58 2,4 284 98 382
12 15 44 3 238 79 317
13 5 13 2,6 78 13 91
14 4 75 121 21 7 224
2076
* ** .
2005/2006 . .
-
66
2005/2006
: 21 22 66 23
: 15 13 42 13
: 107
56 214 293 23
126 ( 18 )
V 114 69 244 61
V 37 32 123 54
: 893
: 2076
: 2969
}}
}
}
}
-
67
, 2005/2006
..
()
. .
- .
1. 6 18 22 20 42
2. 4 9 31 8 39
3. 2 3 5 3 8
4. 2 2 4 3 7
5. 7 21 38 26 64
6. 6 18 35 17 52
7. 6 18 18 15 33
8. 5 15 30 19 49
9. 2 2 8 8
10. 2 2 3 4 7
11. 3 9 11 5 16
12. 2 6 8 8
13.
3 6 10 10
14. 2 6 11 11
15. 7 7
16. 1 3 5 5
17. 1 3 4 4
54 141 237 133 370
: , 2005
, 2005/2006
. .
()
..
- .
1. 5 7 2 26 19 47
2. 3 3 13 7 20
3. 3 1 1 8 3 12
4. 3 1 15 5 20
5. 2 2 1 4 8 13
6. 2 2 10 3 13
18 16 4 76 45 125
: , 2005
-
68
1. Lena Polana 75
. . : 4 76 2 21 . . 7
2. 32
3. 10
4. 3
, 2005/2006
..
()
..
- .
1. 2 6 22 22
2. 1 3 10 10
3. 2 6 1 12 13
4. 2 6 5 6 11
5. 4 12 10 16 3 29
6. 5 15 6 8 6 12 32
7. 1 3 5 7
8.
1 3 5 5
18 54 17 73 25 12 129
: , , . .
: , 2005
2005/2006
14 5 : .
3 9 14 9 23
4 ( ) 42
-
69
2005/2006
. .
. ()
C . . . .
1.
1 3 3 9 6 18
2. 2 6 2 7 3 12
3. 1 3 2 8 2 12
4. 1 3 11
5. 1 3 3
6. 1 3 3
7. 3 9 3 3 3 9
10 40 7 26 14 3 68
2004/2005 . .
: , , ,
.
: , 16 2005
, 2005/2006
. .
()
..
- .
1. 3 6 3 17 20
2.
1 3 5
3. 4 12 6 12 18
4. 2 6 4 10
5. 1 3 7 7
6. 3 9 10 13
14 39 3 44 12 73
: , 2005
-
70
2005/2006
1. : 11 3 6 : 20
2. : 20 12 2 : 34
3. : 22 7 3 : 32
4. : 15 12 : 27
5. : 8 9 7 : 24
: 137
: , 2006
2005/2006
()
. . . .
42 42
M 2 6 16 16
1 3 5 5
2 6 13 13
2 6 15 15
7 21 78 13 91
: , 2006
-
71
, 2005/2006
..
()
. . . .
1. 9 27 56 34 90
2. 4 9 9 7 16
3. 1 3 10 10
4. 3 9 21 21
5.
2 6 10 10
6. 2 6 17 17
21 60 123 41 164
1. 8 24 47 16 63
2. 2 6 8 7 15
3. 2 6 12 12
4. 3 9 21 21
5. 3 6 16 16
18 51 88 39 127
1. 5 15 20 6 26
-
- .. . .
12 39 111 2,8 120 80 200 17
: , -, 2006
..
()
.. . .
1. 15 15
2. 3 9 24 7 31
3. 3 9 14 3/4 17/18
4. 2 6 4 4 8
8 24 15 42 15 72
: , 2005
2005/2006
-
72
2005/2006
. .
()
. . . .
1. 3 9 21 21
2. 2 6 8 7 8
3. 2 2 3 4 7
7 17 32 4 36
1. 3 10 35 12 47
2. 5 6 7 12 19
3. 1 3 4 4 8
4. 1 2 14 14
5. 2 6 8 7 15
12 27 68 35 103
1. . 5 15 44 44
2. 2 6 9 9
3. 7 20 29 20 49
4. 1 2 5 5
5. 1 3 6 6
6.
7. 1 3 6 6
17 49 99 20 119
1. 2 6 12 4 16
2. 6 13 19 8 27
8 19 31 12 43
1. 3 6 12 12
1. 9 27 40 27 67
2. 2 6 9 9
11 33 49 27 76
-
- . . . .
20 58 151 2,6 291 98 389 22
: , 2005
-
73
Rzd Rzeczypospolitej Polskiej i Rzd Ukrainy, zwane dalej
Umawiajcymi si Stronami, kierujc si zasadami i celami Aktu kocowego
Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie oraz
postanowienia-mi Paryskiej Karty Nowej Europy i Doku-mentu
krakowskiego Sympozjum na temat dziedzictwa kulturalnego,
uwzgldniajc postanowienia Europejskiej konwencji kultu-ralnej z
dnia 19 grudnia 1954 r., opierajc si na postanowieniach Traktatu
midzy Rzecz-pospolit Polsk a Ukrain o dobrym ssiedz-twie,
przyjaznych stosunkach i wsppracy z dnia 18 maja 1992 r., kierujc
si postano-wieniami Porozumienia wstpnego midzy Rzdem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Ukrainy w sprawie wsppracy
kulturalnej i naukowej z dnia 18 maja 1992 r. oraz Umowy midzy
Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Ukrainy o wsppracy w
dzie-dzinach nauki i techniki z dnia 12 stycznia 1993 r.,
uwzgldniajc etniczn i kulturow blisko narodw polskiego i
ukraiskiego oraz biorc pod uwag znaczcy wkad, jaki te narody wnosz
w rozwj obu Pastw i ich kultur, wyraajc wol rozwijania wzajemnie
korzystnej wsppracy w dziedzinach kultury, sztuki, nauki, owiaty i
informacji, w celu nadania szczeglnego znaczenia bezpored-nim
kontaktom twrczym i midzyludzkim, uzgodniy, co nastpuje:
ARTYKU 1
Umawiajce si Strony bd rozwija wzajemn wszechstronn wspprac
Umowa midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Ukrainy o
wsppracy w dziedzinie kultury, nauki i owiaty
sporzdzona w Kijowie dnia 20 maja 1997 roku(Dz. U. z 2000 r. Nr
3, poz. 29)
w dziedzinach kultury, nauki, owiaty i innych objtych
postanowieniami niniejszej umowy.
ARTYKU 2Umawiajce si Strony bd popiera
nawizywanie bezporednich kontaktw midzy instytucjami i
organizacjami kultu-ralnymi i stowarzyszeniami twrczymi obu krajw
oraz fundacjami.
ARTYKU 3
Umawiajce si Strony, w oparciu zarw-no o powizania historyczne i
blisko obu narodw i ich kultur, jak i o ich wkad do cywilizacji
wiatowej, bd promowa rozwj dwustronnej wsppracy kulturalnej i
wy-miany na wzajemnie korzystnych zasadach. Kada ze Stron bdzie
podejmowa wysiki majce na celu popularyzacj wartoci ar-tystycznych
i kulturalnych drugiej Strony, zapewniajc szeroki dostp do nich
swoich obywateli, rozwijajc kontakty pastwowe, spoeczne i prywatne,
udzielajc wsparcia w organizowanych przez oba kraje
przedsi-wziciach artystycznych:
wystpach zespow operowych, baleto-wych, teatralnych i innych
grup artystycznych,
wymianie wystaw pomidzy muzeami, galeriami, bibliotekami,
archiwami.
Ubezpieczenia wystawy dokonuje Strona przyjmujca. Strona
ukraiska moe przyj porczenie rzdowe Strony polskiej w zamian za
ubezpieczenie cennych wystaw wysyanych do Rzeczypospolitej
Polskiej, jeeli Strona polska posiada takie gwarancje rzdowe.
-
74
ARTYKU 4Umawiajce si Strony bd informowa
si wzajemnie o konferencjach, konkursach, festiwalach i innych
imprezach midzynaro-dowych w dziedzinie kultury i sztuki, ktre
odbywaj si na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy.
ARTYKU 5
Umawiajce si Strony bd sprzyja: wymianie dowiadcze w
dziedzinie
rozwoju kultury, sztuki i literatury, kultury ludowej i ruchu
amatorskiego poprzez or-ganizowanie konferencji i innych spotka
oraz przez wzajemn wymian specjalistw i wspln dziaalno
naukowo-badawcz w tym obszarze spraw,
upowszechnianiu ksiki, rozwojowi czytelnictwa i wsppracy
bibliotek midzy obu krajami.
ARTYKU 6Umawiajce si Strony bd sprzyja: wydawaniu przekadw
literatury ukrai-
skiej w Polsce i literatury polskiej na Ukrainie oraz wsplnych
wyda dwujzycznych,
organizowaniu wymiany wystaw i targw ksiek.
Strony bd tworzy sprzyjajce warunki dla zwikszenia dostpu do
literatury i perio-dykw naukowych. W tym celu Strony dy bd do
otwarcia polskiej ksigarni w Kijowie i ukraiskiej w Polsce.
ARTYKU 7
Umawiajce si Strony sprzyja bd rozwi-janiu bezporedniej wsppracy
w dziedzinie kinematografii poprzez m. in. popieranie:
bezporednich kontaktw i wsppra-cy midzy instytucjami,
organizacjami i stowarzyszeniami filmowymi obu krajw w ramach
dwustronnych umw zawartych midzy nimi,
podejmowania wsplnej produkcji fil-mowej,
popularyzacji sztuki filmowej swych kra-jw poprzez wymian filmw
na handlowych i niehandlowych zasadach,
organizowania spotka specjalistw w dziedzinie
kinematografii,
organizowania premierowych przegldw i tygodni filmowych w obu
krajach,
udziau kinematografii kraju partnera w midzynarodowych
festiwalach i przegldach filmowych organizowanych w Polsce i na
Ukra-inie zgodnie z regulaminem tych imprez.
ARTYKU 8Umawiajce si Strony bd udziela
wszechstronnego poparcia rozszerzaniu i pogbianiu bezporedniej
wsppracy midzy akademiami nauk, placwkami ba-dawczymi, naukowcami,
szkoami wyszymi oraz innymi organizacjami naukowymi obu krajw.
Strony bd dyy do zapewnienia niezbdnych warunkw wsppracy nauko-wej,
m. in. przez:
prowadzenie wsplnych bada i zwizan z tym wymian pracownikw
naukowych,
ksztacenie kadr w specjalnociach b-dcych przedmiotem
obustronnego zainte-resowania,
wymian publikacji i informacji naukowej o nowych osigniciach w
nauce, technice oraz technologiach przemysowych,
udostpnianie materiaw archiwalnych, zbiorw bibliotecznych i
innych materiaw rdowych,
organizowanie wsplnych imprez na-ukowych kongresw, konferencji,
sympo-zjw, ekspedycji naukowych i innych form wsppracy, ktre mog by
dodatkowo uzgodnione.
ARTYKU 9Umawiajce si Strony bd sprzyjay
rozwojowi bezporednich kontaktw i wsp-pracy midzy szkoami
wyszymi, ponadpod-stawowymi i podstawowymi, instytucjami i
organizacjami nauki, kultury i sztuki na podstawie istniejcych
midzy nimi umw i porozumie.
ARTYKU 10
Umawiajce si Strony bd sprzyjay roz-wojowi nauczania jzyka
ukraiskiego, lite-ratury i ukrainistyki w uczelniach wyszych
Rzeczypospolitej Polskiej oraz jzyka pol-skiego, literatury i
polonistyki w uczelniach wyszych Ukrainy, jak rwnie prowadzeniu
bada naukowych w tych dziedzinach. Pro-wadzona te bdzie wymiana
wykadowcw i lektorw zgodnie z zapotrzebowaniem obu Umawiajcych si
Stron.
ARTYKU 11
Umawiajce si Strony bd kontynuowa wspprac nad projektem umowy o
wzajem-nym uznawaniu i ekwiwalencji wiadectw szkolnych, dyplomw
ukoczenia studiw wyszych i dyplomw o nadaniu stopni i tytuw
naukowych.
-
75
ARTYKU 12
Umawiajce si Strony zobowizuj si zapewni osobom nalecym do
mniejszoci ukraiskiej zamieszkaej na terenie Rzeczy-pospolitej
Polskiej i osobom nalecym do mniejszoci polskiej zamieszkaej na
terenie Ukrainy warunki sprzyjajce zachowaniu, rozwojowi i wyraaniu
ich tosamoci naro-dowej, religijnej, kulturowej i jzykowej, bez
jakiejkolwiek dyskryminacji i na warunkach penej rwnoci.
Kada z Umawiajcych si Stron bdzie na swoim terytorium pastwowym
wszech-stronnie wspiera dziaalno towarzystw narodowo-kulturalnych
wyej wymienio-nych osb, zapewni moliwo uzyskiwania przez nie pomocy
materialnej z ich etnicznej ojczyzny, a take bdzie sprzyja
zachowaniu wizi kulturowych tych osb z rodakami zamieszkaymi na
terytorium pastwowym drugiej Strony.
ARTYKU 13
Kada z Umawiajcych si Stron zapewni na swoim terytorium osobom
wymienionym w artykule 12. niniejszej umowy moliwo nauczania ich
jzyka ojczystego oraz nauki w tym jzyku, z uwzgldnieniem historii i
kultury ich etnicznej ojczyzny.
W tym celu kada ze Stron: zapewni tym osobom dostp do nauki
w jzyku ojczystym i nauki tego jzyka oraz historii i kultury
ojczystej w przedszkolach, szkoach podstawowych i rednich w ramach
pastwowych systemw owiatowych Polski i Ukrainy oraz umoliwi
podnoszenie pozio-mu nauczania tych przedmiotw,
zapewni odpowiednie przygotowanie i doskonalenie kadr
nauczycielskich dla instytucji owiatowych nauczajcych jzyka
mniejszoci lub w jzyku mniejszoci,
zapewni moliwo pracy nauczycielom skierowanym do szk na
podstawie porozu-mienia Stron.
ARTYKU 14
Kada z Umawiajcych si Stron uzna prawa autorskie przysugujce
osobom fizycznymi prawnym drugiej Umawiajcej si Strony oraz ich
prawnym nastpcom i bdzie gwa-rantowa ochron tych praw, opierajc si
na zasadach wynikajcych ze standardw ochro-ny okrelonych w
Porozumieniu w sprawie handlowych aspektw praw wasnoci
inte-lektualnej (TRIPS), stanowicym zacznik
do Porozumienia ustanawiajcego wiatow Organizacj Handlu
(WTO).
Umawiajce si Strony bd dyy do zabezpieczenia wzajemnej ochrony
praw autorskich i praw pokrewnych osb fizycz-nych i prawnych,
zgodnie ze standardami ochrony obowizujcymi w Unii Europejskiej i
przewidzianymi przez Konwencj bernesk o ochronie dzie literackich i
artystycznych oraz rzymsk Midzynarodow konwencj o ochronie
wykonawcw, producentw fono-gramw oraz organizacji nadawczych.
ARTYKU 15
Umawiajce si Strony deklaruj zaintere-sowanie tworzeniem
ukraiskich orodkw kulturalnych w Rzeczypospolitej Polskiej i
pol-skich orodkw kulturalnych na Ukrainie.
Status i warunki dziaalnoci orodkw bd uregulowane w oddzielnym
porozu-mieniu.
ARTYKU 16
Umawiajce si Strony bd popiera wspprac w zakresie archiww
zgodnie z podpisanymi porozumieniami, a szczegl-nie wspprac w
dziedzinie:
wymiany, w miar moliwoci, penej informacji o materiaach, ktre
dotycz Ukra-iny, w archiwach Polski, i dokumentw, ktre dotycz
Polski, w archiwach ukraiskich,
wymiany mikrofilmw i kserokopii najwaniejszej dokumentacji tego
rodza-ju przez obydwie Umawiajce si Strony, przygotowania
publikacji dokumentw ar-chiwalnych, ktre dotycz zwizkw
polsko--ukraiskich.
ARTYKU 17
Umawiajce si Strony uznaj, e dobra kultury nielegalnie
wywiezione z terytorium pastwowego jednej ze Stron i nielegalnie
wwiezione na terytorium pastwowe drugiej Umawiajcej si Strony
podlegaj zwrotowi.
ARTYKU 18
Umawiajce si Strony gwarantuj zacho-wanie dziedzictwa
kulturalnego, ochron zabytkw historycznych oraz dbr kultury kadej
ze Stron, a znajdujcych si na teryto-rium drugiej Strony.
Umawiajce si Strony bd wsppracowa w dziedzinie inwentaryzacji,
bada, konserwa-cji i restauracji dbr kultury znajdujcych si na
terytorium obu Pastw i umoliwia do nich dostp specjalistw i zespow
badawczych.
-
76
Owiadczenie Rzdowe z dnia 7 stycznia 2000 r.w sprawie wejcia w
ycie Umowy midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem
Ukrainy
o wsppracy w dziedzinie kultury, nauki i owiaty, sporzdzonej w
Kijowie dnia 20 maja 1997 r.
Podaje si niniejszym do wiadomoci, e zgodnie z artykuem 26.
Umowy midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Ukrainy o
wsppracy w dziedzinie kultury, nauki i owiaty, sporzdzonej w
Kijowie dnia 20 maja 1997 r., dokonane zostay przewidziane w tym
artykule notyfikacje.
Umowa wesza w ycie dnia 22 listopada 1999 r.Minister Spraw
Zagranicznych: B. Geremek
ARTYKU 19Umawiajce si Strony bd wspiera bez-
porednie kontakty midzy organizacjami i instytucjami pastwowymi
koordynujcymi sprawy modziey obydwu Pastw.
ARTYKU 20
Umawiajce si Strony sprzyja bd wsp-pracy pomidzy organizacjami i
stowarzy-szeniami owiaty dorosych i bd popiera organizowanie
konferencji, imprez nauko-wych, wymian prelegentw i specjalistw z
dziedziny edukacji dorosych.
ARTYKU 21
Umawiajce si Strony bd umacnia roz-wj wsppracy w dziedzinie
kultury fizyczneji sportu, prowadzonej zarwno przez organi-zacje
rzdowe, jak i pozarzdowe.
ARTYKU 22
Umawiajce si Strony bd sprzyja roz-wojowi wymiany turystycznej w
celu wza-jemnego zapoznania si z kultur i histori obydwu Pastw.
ARTYKU 23
Umawiajce si Strony bd wspiera wspprac w zakresie telewizji i
radio, ktra bdzie prowadzona w ramach porozumie za-wartych midzy
waciwymi instytucjami obu krajw, a take wspiera wymian materiaw i
informacji, zachowujc przy tym normy prawa autorskiego, tworzenie
programw i ich emisj dla mniejszoci narodowych, ktre zamieszkuj na
terytorium drugiej Umawia-jcej si Strony.
ARTYKU 24
Umawiajce si Strony bd sprzyja roz-wojowi wsppracy midzy
agencjami infor-macyjnymi obydwu Pastw.
ARTYKU 25Umawiajce si Strony bd prowadzi
wspprac i w ymian w dziedzinach objtych niniejsz umow na
zasadach wzajemnoci i rwnych praw. Konkretne finansowe warunki
wymiany bd okrelane w okresowych programach wykonawczych do
niniejszej umowy lub bezporednich po-rozumieniach, ktre podpisz
midzy sob odpowiednie instytucje i resorty w ramach swoich
kompetencji i zgodnie z ustawodaw-stwem kadego z Pastw.
ARTYKU 26
Umowa niniejsza podlega przyjciu zgodnie z prawem kadej z
Umawiajcych si Stron, co zostanie stwierdzone w drodze wymiany not.
Za dzie wejcia w ycie umowy uwaa si bdzie dzie otrzymania noty
pniejszej.
Umowa niniejsza obowizuje przez okres piciu lat. Podlega ona
automatycznemu przedueniu na nastpne okresy picioletnie, jeeli adna
z Umawiajcych si Stron nie wypowie jej w drodze notyfikacji na sze
miesicy przed upywem danego okresu.
Wypowiedzenie niniejszej umowy nie naruszy realizacji projektw i
programw, uzgodnionych podczas jej obowizywania, a znajdujcych si w
stadium realizacji, jeeli Strony nie podejm w tej sprawie wsplnej
decyzji.
Sporzdzono w Kijowie dnia 20 maja 1997 roku w dwch
egzemplarzach, kady w jzy-kach polskim i ukraiskim, przy czym oba
teksty maj jednakow moc.
Z upowanienia Rzdu Rzeczypospolitej Polskiej
D. Rosati
Z upowanienia Rzdu Ukrainy D. I. Ostapenko
-
77
.
- .
:
