1

ผลของการใชเกาอโยกตอการท างานของล าไสในผปวยหลงผาตดชองทองทางนรเวช อวยพร ภทรภกดกล* อรทย ชยาภวฒน* บทคดยอ การผาตดชองทองในผปวยนรเวชเปนการผาตดใหญทอาจมการรบกวนการท างานของอวยวะในระบบทางเดนอาหารได การดแลผปวยภายหลงผาตดเพอใหระบบทางเดนอาหารท างานเรวขนและกลบคนสสภาพปกตโดยเรวเปนเรองส าคญ การวจยกงทดลองครงนมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบการท างานของล าไสของผปวยหลงผาตดชองทองทางนรเวชระหวางกลมทใหการเคลอนไหวรางกายตามปกตกบกลมทใหการเคลอนไหวรางกายโดยใชเกาอโยก แนวคดทใชในการศกษาครงนไดจากการเปลยนแปลงแรงกลและเทคนคการผอนคลายทมผลตอการเคลอนไหวของอวยวะระบบทางเดนอาหาร กลมตวอยางทใชในการศกษาเปนผปวยนรเวชทไดรบการผาตดทางหนาทองในเดอนมถนายนถงกนยายน พ.ศ. ๒๕๕๑ ซงมคณสมบตตามเกณฑทก าหนดจ านวน ๖๐ คนโดยการสมตวอยางออกเปน ๒ กลมๆ ละ ๓๐ คน กลมทดลองคอกลมทไดรบการนงเกาอโยก กลมควบคมคอกลมทเคลอนไหวรางกายปกต เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวย แบบบนทกสวนบคคล ขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาล ขอมลดานการนงเกาอโยกและการท างานของล าไส และแบบสอบถามความพงพอใจตอการนงเกาอโยกหลงผาตด อปกรณการวจยคอเกาอโยกและหฟง การทดลองเรมในระยะ ๑๖-๒๔ ชวโมงแรกหลงผาตด ใชเวลาในการทดลอง ๔๕ นาท วเคราะหขอมลเกยวกบจ านวนครงการเคลอนไหวของล าไส การเรอ และผายลมโดยการหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน เปรยบเทยบความแตกตางโดยการทดสอบคาทอ สระ เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยการทดสอบไคสแควรและทดสอบคาทอสระ ผลการวจยพบวาจ านวนครงการเคลอนไหวของล าไส การเรอ แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .๐๐๑,และ.๐๕ ตามล าดบ การผายลมและการถายอจจาระไมแตกตางกน ความพงพอใจในการนงเกาออยในระดบมากรอยละ๕๓.๓ และรอยละ๙๐ไมมความรสกวงเวยนจากการนงเกาอ จากผลการวจยครงน ผวจยแนะน าใหจดผปวยหลงผาตดชองทองไดนงเกาอโยกหลงผาตด และยงสามารถปรบใชกบกลมผปวยอนทมลกษณะการผาตดใกลเคยงกบกลมตวอยางในการศกษาครงน ค าส าคญ เกาอโยก, การท างานของล าไส, ผาตดชองทอง *ฝายบรการพยาบาลโรงพยาบาลสงขลานครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2

Effects of rocking chair on bowel function in patients with gynecological abdominal surgery Uaiporn Pattrapakdikul * Orathai Chayapiwat * *Nursing Service Department, Songklanagarind Hospital, Faculty of Medicine ,Prince of Songkla University Abstract An abdominal operation has effects on gastrointestinal (GI) motor activity. Postoperative care for early recovery of GI motility is recommended. The purpose of this quasi -experimental research was to study the effects of rocking chair on bowel function in patients with gynecological abdominal surgery. The framework of this study based on the effect of mechanical pressure and relaxation technique affected on GI tract. The sample of ๖๐ abdominal hysterectomy patients were drawn by carefully selected criteria from a patient population admitted for abdominal hysterectomy during June to September ๒๐๐๘. The patients were randomly assigned into ๒ groups: the experimental group who ambulated by rocking chair exercised and the control group who did not. The collected data consisted of ๔ parts: demographic, treatment, bowel function and patient satisfaction. The experimental instruments were rocking chair and stethoscope. The bowel function was measured ๑๖ hours after surgery. The experimental group who were assigned to ambulate by rocking chair exercised for ๔๕ minutes and the control group who did not. Data were collected and analyzed by using mean, standard deviation and independent t-test. We compared the different by X๒- test and independent t-test. The results revealed that numbers of bowel sound and belching were statistically significant difference (p = ๐.๐๐๑and ๐.๐๕ respectively).The days of passing flatus and feces were not difference. The ๕๓.๓% of patients had high satisfaction and ๙๐%of patients had no dizziness. We suggest that the postoperative abdominal surgery patients should be ambulated with rocking chair. The outcome of our study theoretically applies to the others surgical patients. Keywords: rocking chair, bowel function, abdominal surgery

3

ภมหลงและเหตผล

การผาตดเปนวธการหนงในการรกษาโรคเพอแกไขความผดปกตของอวยวะตางๆ ท

เกดขน เพอชวยชวตผปวยใหสามารถด าเนนชวตอยไดอยางปกตสข แตการผาตดทกชนดม

ผลกระทบตอผปวยทงทางรางกายและจตใจ โดยเฉพาะการผาตดชองทองซงเปนการผาตดใหญ

และพบไดบอยในผปวยนรเวช เนองจากตองใชเวลานานในการท าการผาตด อาจมการรบกวน

การท างานหรอบางครงอาจเปนการหยดท างานของอวยวะในระบบทางเดนอาหารขณะผาตด ซง

เชอกนวาเปนการตอนสนองของระบบทางเดนอาหารตอการผาตดทหลกเลยงไมได ๑ การ

เคลอนไหวของอวยวะในระบบทางเดนอาหารในภาวะปกตจะเปนผลมาจากการท างานทซบซอน

ระหวางระบบประสาทอตโนมต ประสาทสวนกลาง ฮอรโมนและการเคลอนไหวของกลามเนอ

เรยบ๒, ๓ ผปวยหลงท า การผาตดชองทองทไดยาระงบความรสกแบบทวรางกาย มผลใหมการ

เปลยนแปลงของระบบตางๆ ทควบคมการหดรดตวและการเคลอนไหวของทางเดนอาหาร เชน

การสงผานกระแสไฟฟาในเซลลของกลามเนอเรยบในกระเพาะอาหารและล าไส เพมการหลงอด

รนาลนทไปกระตนประสาทซมพาเธตคท างานมากขน สงผลใหมการยบยงการเคลอนไหวของ

ระบบทางเดนอาหาร ท าใหกระเพาะอาหารมการเคลอนไหวแบบบบรดลดลง ล าไสเลกไมท างาน๓ บางรายอาจมอาการคลนไส อาเจยนและอาการสะอกรวมดวย ๔ นอกจากนผลจากการทระบบ

ทางเดนอาหารท างานลดลง อาจท าใหเกดพงผดในชองทอง (Intra-abdominal adhesions) สงผล

ตอระบบอนๆ เชนในศาสตรทางนรเวชกลาวถงสาเหตของการเกดภาวะมบตรยากชนดทตยภมวา

เกดจากการมพงผดในชองทอง ท าใหมอาการปวดทองและองเชงกรานเรอรง ยงไปกวานนใน

ผปวยไตวายเรอรง ภาวะพงผดในชองทองท าใหผปวยไมสามารถฟอกไตโดยวธทางหนาทองได

นอกจากนยาระงบความรสกทกชนดจะมผลใหการเคลอนไหวของระบบทางเดนอาหารลดลง

ผปวยจะมอาการทองอดและปวดทองจากแกสหลงผาตดดวย๕, ๖

โดยทวไปการเรมฟนตวของล าไสเลกหลงผาตดใชเวลาหลายชวโมง กระเพาะอาหาร

ใชเวลา ๒๔- ๔๘ ชวโมง สวนล าไสใหญใชเวลา ๓–๕ วน๗ กลไกการฟนตวอธบายไดจากการ

เคลอนไหวของกลามเนอเรยบในทางเดนอาหาร ซงถกควบคมโดยระบบประสาทสวนกลาง ระบบ

ประสาทภายในทางเดนอาหาร และเซลลประสาทรบความรสกจะเหลานตอบสนองตอการ

4

เปลยนแปลงทางแรงกล๒ ดงนนการดแลผปวยภายหลงผาตดเพอใหระบบทางดนอาหารท างานเรว

ขน โดยการชวยเหลอใหผปวยเคลอนไหวรางกายซงท าใหเกดการเปลยนแปลงแรงกล จงเปน

การชวยใหการท างานของอวยวะตางๆ ของระบบทางเดนอาหารมการเคลอนไหวแบบบบรดและ

กลบคนสสภาพปกตไดเรวขน๘ การชวยใหผปวยเคลอนไหวรางกายหลงผาตด ท าไดหลายวธ

เชน การออกก าลงโดยใชกลามเนอหนาทอง การเปลยนทาโดยการพลกตวไปมาบนเตยง การชวย

พยงเดน เปนตน ๘, ๙ จากการศกษาของวยะดา ๑๐ ทศกษาผลของการออกก าลงกายอยางมแบบ

แผนตออาการทองอดและอาการปวดทองจากแกสในผปวยหลงผาตดชองทอง พบวา กลมทไดรบ

การออกก าลงกายอยางมแบบแผน มความรนแรงจากภาวะทองอดและอาการปวดทองจากแกส

นอยกวากลมทไดรบการการดแลตามกจวตรอยางมนยส าคญทระดบ .๐๕ และจากการศกษาของ

บราวนง ดนไฮและโชลส๑๑ โดยศกษาการลกนง ในผปวยผาตดชองทอง พบวา จ านวนผปวยทลก

นงหลงผาตดยงมนอย เมอระยะเวลาหลงผาตดนานขน จะนงไดนานขน โดยวนท ๑ - ๔ นงได ครง

ละ ๓ นาท ๗.๖ นาท ๑๓.๒ นาทและ ๓๔.๔ นาท ตามล าดบ และชวงเวลาของการนงจะท านาย

ระยะเวลานอนโรงพยาบาล (r ๒= .๕๐, p<.๐๐๑) ซงการทผปวยสามารถเคลอนไหวและลกนงได

เรวขน สามารถลดระยะเวลาการนอนโรงพยาบาลของผปวยลงดวย กลาวไดวา การเคลอนไหว

รางกายหลงผาตด ชวยลดอาการแทรกซอนหลงผาตดและยงเคลอนไหวเรวยงมผลดตอรางกาย

จากการทบทวนวรรณกรรม พบวามการใหผปวยเคลอนไหวหลงผาตดในรปแบบตางๆ แตไมพบ

การเคลอนไหวรางกายผปวยหลงผาตดโดยการใชเกาอโยก มเพยงการใชเกาอโยกชวยใหผปวย

สมองเสอม มสภาพจตใจและอารมณดขน ๑๒ การใชเกา อโยกสามารถกระตนใหผปวยมการ

เคลอนไหวรางกายไดสะดวกขน จตใจผอนคลาย อาจมผลใหอวยวะในระบบทางเดนอาหาร

ท างานไดเรว สงผลใหผปวยฟนตวไดเรวขน

หอผปวยนรเวช โรงพยาบาลสงขลานครนทร มผปวยเขารบการรกษาดวยการผาตด

เฉลยเดอนละ ๘๕ ราย คดเปน รอยละ ๔๕ ของผปวยทงหมด ผวจยและคณะจงมความสนใจท

จะศกษาผลของการใชเกาอโยกตอการท างานของล าไสในผปวยหลงผาตดชองทองทางนรเวช ซง

เปนการน าอปกรณธรรมดาและราคาไมแพงมาปรบใช เพอเสรมกจกรรมการพยาบาลในการ

พยาบาลผปวยหลงผาตดใหมประสทธภาพมากขน อาจชวยใหผปวยหายเรวขน ลดระยะเวลา

นอนโรงพยาบาล และประหยดคาใชจายของชาตไดมากขนดวย การศกษาครงนมวตถประสงค

5

เพอเปรยบเทยบการท างานของล าไสของผปวยหลงผาตดชองทองทางนรเวชระหวางกลมทใหการ

เคลอนไหวรางกายตามปกตและกลมทใหการเคลอนไหวรางกายโดยใชเกาอโยก

ระเบยบวธศกษา การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) เพอเปรยบเทยบผล

ของการใชเกาอโยกในผปวยหลงผาตดชองทองทางนรเวชทใหเคลอนไหวรางกายตามปกตและ

กลมทเคลอนไหวรางกายโดยใชเกาอโยกโดยพจารณาจากจ านวนครงการบบตวของล าไสหลง

ผาตด

ประชากรและกลมตวอยาง

๑. ประชากร

ประชากรทใชในการศกษาครงน เปนผปวยหญงวยผใหญทไดรบการผาตดชองทอง

ทางนรเวชใน ๒๔ ชวโมงแรก ทรบการรกษาในหอผปวยนรเวชโรงพยาบาลสงขลา

นครนทรตงแตเดอนสงหาคมถงพฤศจกายน ๒๕๕๒

๒. กลมตวอยาง

คดเลอกกลมตวอยางโดยวธเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) จากผปวยนรเวชทมารบ

การรกษาโดยการผาตดชองทองทมคณสมบต ดงน

Inclusion criteria

๑) ผปวยทยนยอมเขารวมโครงการวจย

๒) ผปวยหญงอาย ๒๐-๖๕ ป

๓) เปนผปวยทไดรบการผาตดชองทองทางนรเวช

๔) อยในระยะหลงผาตด ๑๖-๒๔ ชวโมงแรก

๕)รสกตวด สามารถตดตอสอสารดวยวธ พด อาน ฟง เขยน ได

Exclusion criteria

๑) ผปวยทปฏเสธเขารวมโครงการวจย

๒) ผปวยทมการตดตอล าไส

๓) ผปวยทสญญาณชพหลงผาตดไมคงท

6

กลมตวอยางแบงออกเปนกลมทดลองและกลมควบคม โดยมรายละเอยดดงน

กลมทดลอง หมายถง กลมตวอยางทผวจยจดใหมการเคลอนไหวรางกายโดยใหนงเกาอ

โยก ในชวงระยะหลงผาตดภายใน ๑๖-๒๔ ชวโมงแรก

กลมควบคม หมายถง กลมตวอยางทมการเคลอนไหวรางกายโดยไมไดนงเกาอโยก

ในชวงระยะหลงผาตดภายใน ๑๖-๒๔ ชวโมงแรก

คดเลอกกลมตวอยางโดยเมอมผปวยทมคณสมบตตามเกณฑทก าหนด เปนกลมควบคม

และกลมทดลองตามล าดบจนกวาจะครบจ านวน

ขนาดตวอยาง

เนองจากตวแปรผลลพธของการศกษาคอจ านวนครงการบบตวของล าไส ซงมการวด

เปนคาคะแนนทเปนตวแปรตอเนอง ดงนนการค านวณขนาดตวอยางจงใชสตรค านวณส าหรบการ

เปรยบเทยบตวแปรตอเนองดงกลาว ดงน

N = ๒(Z +Z )๒ ๒ = ๒ (๑.๖๔-๑.๒๘)๒ ๓.๗๓๓ = ๕๔.๘๗๗๕(ใชกลมตวอยาง ๖๐ราย)

(๑-๒)๒ ๑.๐๘๒

เมอ N = ขนาดตวอยางของแตละกลม

๑-๒ = ความแตกตางของคาคะแนนเฉลยของกลมตวอยางทง ๒ กลม

Z = ๑.๖๔ ( one-sided test ระดบความเชอมนท ๙๕ %)

Z = ๑.๒๘ (ความคลาดเคลอน ๑๐ % )

= คาคาดคะเนของคาเบยงเบนมาตรฐานทไดจากการศกษาน ารองใช pooled variance

หาไดจากสตร

๒ = (n๑-๑)S๑๒ + (n๒-๑)S๒

๒ = (๑๐-๑)๑.๒๑๒ + (๑๐-๑)๒.๔๕๒ = ๓.๗๓๓

(n๑-๑) + (n๒-๑) (๑๐-๑) + (๑๐-๑)

n๑ = ขนาดตวอยางในกลมท ๑(๑๐)

n๒ = ขนาดตวอยางในกลมท ๒ (๑๐)

S๑ = คาSD ของคาคะแนนกลมท ๑(๑.๒๑)

S๒ = คาSD ของคาคะแนนกลมท ๒ (๒.๔๕)

7

ตวแปรทใชในการศกษา

๑) ขอมลทวไปไดแก ขอมลสวนบคคล

๒) ขอมลดานการรกษาพยาบาล

๓) ขอมลดานการนงเกาอโยกและการท างานของล าไส

๔) แบบสอบถามความพงพอใจตอการนงเกาอโยกหลงผาตด

วธการทดลอง

กลมทดลอง : กอนผาตดผวจยไดจดใหผปวยฝกนงเกาอโยกเลอกเวลาไหนกไดทผปวย

สะดวก สวนหลงผาตดชวง ๑๖-๒๔ ชวโมงแรก จดใหนงเกาอโยกและโยกเบาตลอดระยะเวลา

๔๕ นาท จ านวน ๑ ครง

กลมควบคม : ผวจยไดแนะน าการเคลอนไหวรางกายหลงผาตดตามปกต เชน ขยบพลก

ตวบนเตยง จดทาศรษะสง นงเกาอขางเตยง ฯลฯ

โดยผวจยด าเนนการทดลองและเกบขอมลในกลมตวอยางแตละกลมดงน

คดเลอกกลมตวอยาง

สรางสมพนธภาพและเกบขอมลทวไป

กลมควบคม กลมทดลอง

ฝกการเคลอนไหวรางกายตามปกต ฝกการเคลอนไหวรางกายโดยใชเกาอโยก

หลงผาตด

การเคลอนไหวรางกายตามปกต เคลอนไหวรางกายโดยใชเกาอโยกใน

ชวโมงท ๑๖-๒๔ เปนเวลา ๔๕ นาท

๑. ฟงเสยงบบตวของล าไส ๓ นาท ๑. ฟงเสยงบบตวของล าไส ๓ นาทหลงจากนงเกาอ

ในชวโมงท๑๖ นบจากผาตดเสรจ

๒. สอบถามระยะเวลาทเรมเรอและผายลม ๒. สอบถามระยะเวลาทเรมเรอและผายลม

๓. สอบถามความพงพอใจและอาการวงเวยน

เครองมอทใชในการวจย ในการศกษาครงนใชแบบสอบถาม ประกอบดวย ๒ สวน ดงน

8

สวนท ๑ ประกอบดวย แบบบนทกขอมลสวนบคคล ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบอาย

ประวตการผาตด

สวนท ๒ ขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาล ไดแก ประสบการณการผาตด ชนดของยาระงบ

ความรสก ชนดการ ผาตดครงน ระยะเวลาทใชในการผาตด ลกษณะแผลผาตด ยาระงบ

ปวดทใชหลงผาตด

สวนท๓ ขอมลดานการนงเกาอโยกและการท างานของล าไส ไดแก เวลาเรมนงเกาอโยก จ านวน

ครงของบบตวล าไสในระยะเวลา ๓นาท ระยะเวลาการเรอ การผายลมและการถาย

อจจาระโดยนบตงแตหลงผาตดเสรจสนจนถงเวลาทเรมเรอและผายลมครงแรก

สวนท ๔ แบบสอบถามความพงพอใจตอการนงเกาอโยกหลงผาตดและอาการวงเวยนหลงจากนง

เกาอโยกโดยลกษณะขอค าถามเปนมาตรวดประมาณคา ๔ ระดบ จาก ๐ ไมมเลย ถง ๓

มาก แปลผลคาคะแนน รอยละของแตละระดบ

การเกบรวบรวมขอมล โดยการส ารวจรายชอผปวยนรเวชทผาตดชองทองจากทะเบยนผปวยในและเลอกผปวยตาม

เกณฑทก าหนดไว จากนนผวจยพบกลมตวอยาง ๑ วนกอนผาตดทงกลมทดลองและกลมควบคม

เพอแนะน าตวเองชแจงใหทราบถงวตถประสงค การทดลองและการเกบขอมลการวจย โดยแบง

การทดลองเปน ๒ ระยะ เมอมผปวยตามเกณฑทก าหนด ระยะแรก เกบขอมลกลมควบคมจนครบ

จ านวน หลงจากนนจงเกบขอมลกลมทดลองจนครบจ านวน

การศกษาครงนผานการทบทวนจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษยและ

การใชสตวทดลองในการวจย คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

การผาตดชองทองทางนรเวช หมายถง การผาตดใดๆ ทมการตดผานกลามเนอหนาทอง

และเยอบชองทองเขาไปเพอการรกษาพยาธตางๆ ทเกดขนกบอวยวะในองเชงกราน

วเคราะหขอมล ใชโปรแกรมส าเรจรป ในการประมวลขอมลดงน

๑) ขอมลทวไป ค านวณความถและรอยละ

๒) หาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของจ านวนครงการเคลอนไหวของล าไส ระยะเวลา

ทเรอและผายลมและการถายอจจาระ

9

๓) ทดสอบความแตกตางของขอมลระหวางกลมทดลองและกลมควบคมดวยการทดสอบ

ไควสแควร( 2 )และ ทดสอบคาทอสระ (Independent t-test)

ผลการศกษา

ผลการวจยพบวา กลมทดลองและกลมควบคมมอายใกลเคยงกนเฉลย ๔๔-๔๕ ป สวน

ใหญไมเคยไดรบการผาตดมากอน กลมทดลองมารบการผาตดครงนดวยโรคทไมใชมะเรง รอยละ

๕๓.๓ สวนกลมควบคมปวยดวยโรคทไมใชมะเรงรอยละ ๖๖.๗ กลมทดลองไดรบการผาตดใหญ

รอยละ ๙๓.๓ สวนกลมควบคมการผาตดใหญรอยละ ๙๖.๗ ผปวยทง ๒ กลมทกรายไดรบ

ยาสลบชนดทวรางกาย ระยะเวลาทใชในการผาตดทง ๒ กลมเฉลย ๒.๙๕-๓.๐๒ ชวโมง กลม

ทดลองมแผลผาตดลกษณะตามยาวรอยละ ๙๖.๗ กลมควบคมมแผลผาตดลกษณะตามยาว รอยละ

๘๓.๓ ยาแกปวดทไดรบหลงผาตดเปนมอรฟนชนดหยดเขาหลอดเลอดด าทง ๒กลม จ านวนครง

ทไดรบยาแกปวดใน ๑๖-๒๔ ชวโมงแรกหลงผาตดเฉลย ๖ ครง เมอทดสอบลกษณะทวไปของ

กลมทดลองและกลมควบคม พบวาไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ดงแสดงใน

ตารางท ๑

ผลการวจย พบวา เมอเปรยบเทยบจ านวนครงของการเคลอนไหวของล าไสและการเรอ ทง

กลมทดลองและกลมควบคม พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.๐๐๑, และ.

๐๑ ตามล าดบ สวนจ านวนชวโมงการผายลม และจ านวนวนทถายอจจาระหลงผาตดไมแตกตาง

กน ดงแสดงในตารางท ๒ ความพงพอใจจากการนงเกาอโยกในกลมทดลองพบวาอยในระดบมาก

รอยละ ๕๓.๓ และไมมอาการวงเวยนขณะนงเกาอโยกรอยละ ๙๐ ดงแสดงในตารางท ๓

ตารางท ๑ ขอมลสวนบคคลของผปวยทมาผาตดชองทองทางนรเวช

ลกษณะสวนบคคล กลมทดลอง กลมควบคม t p-value

(n = ๓๐) (n = ๓๐)

จ านวน(รอยละ) จ านวน(รอยละ)

10

อาย (เฉลย ±SD)

๒๐-๔๕ ป

๔๖-๖๕ ป

๔๔.๓๖±๙.๐๖

๑๗(๕๖.๗)

๑๓(๔๓.๓)

๔๕.๙๐±๘.๔๖

๑๔(๔๖.๗)

๑๖(๕๓.๓)

.๖๖๗b

๑.๑๑a

.๕๐

.๔๓

ประวตการผาตด

ไมเคยผาตด

เคยผาตด

๑๖(๕๓.๓)

๑๔(๔๖.๗)

๒๐(๖๖.๗)

๑๐(๓๓.๓)

๑.๑๑a

.๔๓

วนจฉยโรค

Non cancer

Cancer

๒๐(๖๖.๗)

๑๐(๓๓.๓)

๑๖(๕๓.๓)

๑๔(๔๖.๗)

๑.๑๒ a .๔๓

ชนดการผาตด

Major operation

Very major operation

๒๘(๙๓.๓)

๒(๖.๗)

๒๗(๙๐.๐)

๓(๑๐.๐)

.๒๑๘

๑.๐๐

ระยะเวลาการผาตด

(เฉลยจ านวนชวโมง ±SD)

๒.๙๕(๑.๓๕) ๓.๐๒(๑.๒๓) .๒๑๐b .๘๓

ลกษณะแผลผาตด

ตามยาว

ตามขวาง

๒๙(๙๖.๗)

๑(๓.๓)

๒๕(๘๓.๓)

๕(๑๖.๗)

๒.๙๖

.๑๙

ยาแกปวดหลงผาตด (ครง)

(ทก๓ชวโมง)

๖.๗๕(๑.๗๓) ๖.๖๖(๒.๓๓) .๑๗๒b .๘๖

a = Chi-square test, b = t-test

ตารางท ๒ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของจ านวนครงของการเคลอนไหวของล าไส

ชวโมงทเรมมการเรอ การผายลมและจ านวนวนของการถายอจจาระในกลมทดลอง

และกลมควบคม

ตวแปร กลมทดลอง กลมควบคม t p-value

S.D. S.D.

11

การเคลอนไหวของล าไส (ครง) ๘.๑๖ ๔.๗๕ ๓.๐๓ ๒.๑๗ ๕.๓๗ .๐๐๐

การเรอ (ชวโมง) ๒๐.๓๘ ๒.๖๔ ๒๓.๙๘ ๖.๗๖ ๒.๗๑ .๐๑

การผายลม (ชวโมง) ๓๔.๑๐ ๑๐.๗๑ ๓๗.๖๗ ๑๓.๔๒ ๑.๑๖ .๒๕

การถายอจจาระ(วน) ๓.๕๕ .๘๙ ๓.๔๗ ๑.๐๑ .๒๘ .๗๗

ตารางท ๓ รอยละของคะแนนความพงพอใจและอาการวงเวยนหลงจากนงเกาอโยก

หวขอ ไมม เลกนอย ปานกลาง มาก รวม

จ านวน(%) จ านวน(%) จ านวน(%) จ านวน(%)

๑. ความพงพอใจหลงจากนงเกาอโยก ๑(๓.๓) - ๑๓(๔๓.๓) ๑๖(๕๓.๓) ๓๐(๑๐๐)

๒. อาการวงเวยนจากการนงเกาอโยก ๒๗(๙๐) ๒(๖.๗) ๑(๓.๓) - ๓๐(๑๐๐)

12

วจารณ ผลการวจย พบวา การท างานของล าไสของผปวยหลงผาตดชองทองทางนรเวช

ระหวางกลมทใหการเคลอนไหวรางกายตามปกตและกลมทใหการเคลอนไหวรางกายโดยใชเกาอ

โยกมความแตกตางกน เปนไปตามสมมตฐานทตงไว ทงนเพราะการเคลอนไหวของกลามเนอ

เรยบในทางเดนอาหาร ซงถกควบคมโดยระบบประสาทสวนกลาง ระบบประสาทภายในทางเดน

อาหาร และเซลลประสาทรบความรสกจะเหลานตอบสนองตอการเปลยนแปลงทางแรงกล ๒ การ

ทผปวยเคลอนไหวรางกายโดยการลกจากเตยง มานงเกาอโยก ขณะโยกเกาอขนลง เปนการเพม

ความตงตวของกลามเนอหนาทองและเพมแรงดนในชองทองไปทล าไส กระตนใหมการ

เคลอนไหว อกทงการขยบรางกายไปมาขณะโยกเกาอท าใหมการเคลอนไหวของล าไสเพมขนดวย

ชวยใหการท างานของอวยวะตางๆ ในระบบทางเดนอาหารมการเคลอนไหวแบบบบรดมากขน

นอกจากนการนงเกาอโยกเปนการเคลอนไหวทมจงหวะซ าๆ เปนเทคนคการผอนคลายอยางหนง

ท าใหผปวยมความพงพอใจและมความสข สอดคลองกบการศกษาครงนทพบวาผปวยมความพง

พอใจจากการนงเกาอโยก เมอรางกายรสกผอนคลายหรอก าลงพก สงผลใหระบบประสาทพารา

ซมพาเทตกท างานมากขน๑๓ ท าใหกระตนใหทางเดนอาหารท างานไดดขนดวย สามารถบบไล

อากาศจากกระเพาะอาหารไปยงหลอดอาหารและปาก ท าใหผปวยสามารถเรอไดในระยะเวลาท

เรวขน สวนการผายลมและการถายอจาระไมมความแตกตางกนทง ๒ กลม อธบายไดวา การใช

เกาอโยกอาจไมมผลตอการท างานของล าไสใหญมากพอทจะท าใหมการบบตวเพอขบลมและ

อจจาระได เนองจากการขบถายอจจาระออกมาเกดจากการเพมแรงดนในล าไสใหญ เกยวของกบ

การบบตวและคลายตวของหรดดวย นอกจากนการถายอจจาระยงเกยวของกบปจจยอน เชน

สภาพแวดลอม อารมณ เปนตน จงท าใหการนงเกาอโยกไมสงผลตอการผายลมและการถาย

อจจาระ

13

ผลการวจย พบวา ความพงพอใจหลงจากยงเกาอโยกอยในระดบสง ทงนเพราะการ

โยกเกาอเปนกจกรรมทมการเคลอนไหวเปนจงหวะเบาๆ ท าใหผปวยรสกเพลดเพลนและผอน

คลาย จงท าใหเกดความรสกพงพอใจ สวนอาการวงเวยนหลงจากการนงเกาอโยกพบไดนอย

เนองจาก อาการวงเวยนอาจเกดจากผลจากยาระงบความรสกซงชวงชวโมงท ๑๖ หลงจากผาตด

เสรจ อาจท าใหการออกฤทธของยามนอย ประกอบกบการโยกเกาอไมไดมการเคลอนไหวท

รนแรง จงไมท าใหผปวยเกดอาการวงเวยน

ผลจากการวจยครงน สามารถน าไปใชในผปวยทไดรบการผาตดชนดอน เชน การ

ผาตดคลอดบตร หรอการผาตดตกแตงล าไส เปนตน

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทใหทนสนบสนน รองศาสตราจารย

นพ. พทธ ศกด พทธวบลย ผบ กเบ กและผลกดนโครงการ R2R คณะแพทย ศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

เอกสารอางอง

๑.Kehlet H, & Holte K. Review of postoperative ileus. Am J Surg ๒๐๐๑; ๑๘๒(suppl ๕A): ๓S-๑๐S.

๒. สรวฒน จรยาวฒน. ระบบทางเดนอาหาร. ใน เลยงชย ลมลอมวงศและสรวฒน จรยาวฒน

(บรรณาธการ), สรรวทยา พมพครงท ๓ ฉบบปรบปรง . กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยมหดล;

๒๕๔๕: ๒๕๓-๖๗.

๓. Luckey A, Livingston E, Taché Y. Mechanisms and treatment of postoperative ileus. Arch Surg

๒๐๐๓; ๑๓๘: ๒๐๖-๑๔.

๔. Davey DA. Postoperative care. In deWit SC, editor. Rombo’s Nursing Skill for Clinical Practice.

๔th ed. Philadelphia: W.B. Saunder; ๑๙๙๔.

๕. Boehnlein MJ, & Marek JF. Postoperative nursing. In Phipps W. J. et al. editors. Medical-Surgical Nursing: Health and Illness Perspective. ๗ th ed. St.Louis: Mosby; ๒๐๐๓. p.๔๒๗-๔๐.

14

๖. Attard JP, & MacLean AR. Adhesive small bowel obstruction: epidemiology, biology and prevention. Can J Surg ๒๐๐๕; ๕๐(๔): ๒๙๑-๓๐๐.

๗. Baig MK, & Wexner SD. Postoperative ileus: A review. Dis Colon Rectum; ๒๐๐๔(๔๗): ๕๑๖- ๒๖.

๘.นนทา เลกสวสด. การพยาบาลผปวยกอนผาตด .พมพครงท ๓. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; ๒๕๓๗.

๙. สปาณ เสนาดสย. การพยาบาลผปวยในระยะกอนและหลงผาตด ใน สปาณ เสนาดสยและ วรรณภา ประไพพานช. บรรณาธการ. การพยาบาลพนฐาน : แนวคดและการปฏบต. พมพครงท ๑๑. กรงเทพฯ: บรษทจดทองจ ากด; ๒๕๔๗.

๑๐. วยะดา รตนสวรรณ. ผลของการออกก าลงกายอยางมแบบแผนตออาการทองอดและอาการ

ปวดทองจากแกสในทองหลงผาตดชองทอง. [วทยานพนธ].มหาวทยาลยเชยงใหม; ๒๕๓๕.

๑๑. Browning L, Denehy L, & Scholes RL. The quality of early upright mobilisation

Performed following upper abdominal surgery is low: an observational study. The Australian Journal of Physiology ๒๐๐๗; ๕๓(๑): ๔๗.

๑๒.Watson NM, Wells TJ, & Cox C. Rocking chair therapy for dementia patients: Its effect on psychological well-being and balance. American Journal of Alzheimer’s Disease ๑๙๙๘; ๑๓: ๒๙๖-๓๐๘.

๑๓. Payne RA, Donaghy M, & Bellamy K. Relaxation techniques: A Practical handbook for

the health care professional. ๒nd ed. London: Churcill Livingstone; ๒๐๐๐. p.๔-๖.

15