Roketsan Dergisi Ocak 2015 Sayısı

• ROKETSAN CMMIDEV SEVİYE 3 ile GÜCÜNE GÜÇ KATTI• LAZER UMTAS

Roketsan, bir TSKGV kuruluşudur.

OCAK 2015 / ISSN 1302-1435

SAYI

6

27.yıl

içindekiler

3

OCAK 2015 - SAYI 6 - 6 AYDA BİR YAYIMLANIRISSN 1302-1435

Roketsan Adına SahibiSelçuk YAŞAR

Sorumlu Müdür (Yazı İşleri)Dr. Yavuz AKA

Yayın KuruluDr. Hüdai ÖZDAMAR

İclal DURALEvrim Ayşen ATAKAN

Harun VURGUNEsra DOĞU

Mustafa Akın ERDEMDuygu ÖZCANKoray ŞATIRTAV

Nazlı ÖZDER

Kapak TasarımıHarun VURGUN

Tasarım - Grafik UygulamaEtkileşim Grafik Tasarım

Halit Ziya Sk. No: 26/3 Çankaya / AnkaraTel: +90 (312) 441 71 93

Basım YeriAnkara Ofset

Sanayi 1 Cd. Necatibey İş Hanı 93/44İskitler / Ankara

Tel: +90 (312) 384 50 63

Yönetim YeriRoketsan A.Ş.

Kemalpaşa Mah.Şehit Yüzbaşı Adem Kutlu Sk. No: 21

06780 Elmadağ / AnkaraTel: + 90 (312) 860 55 00

Faks: + 90 (312) 863 42 [email protected]

[email protected]@roketsan.com.tr

[email protected]•

Bu dergide yayınlanan yazılar, yazılarda yer alan dü-şünce ve önerilerle kullanılan kaynakların doğrulu-ğuna ilişkin her türlü sorumluluk yazar(lar)a aittir. Bukapsamda Roketsan A.Ş. sorumlu tutulamaz. Yazılarreferans gösterilmeden basılamaz, kopyalanamaz vepaylaşılamaz. Dergide yer alan yazı ve makaleler Ro-ketsan A.Ş. ve/veya atıf yapılan diğer kurum ve kuru-luşların görüşlerini değil, sadece yazarın kendi kişiseldüşüncesini yansıtmaktadır.

sayı 6 ocak 2015

içindekiler 3

başkan’ın mesajı 4

genel müdür’ün mesajı 5

yayın kurulu’ndan 6

roketsan 1 numara 7

kurumsal kimliğimiz 8-9

tasarım ve

mühendislik gücümüz 10-40

fuar ve organizasyonlar 42-53

roketsan’dan haberler 54-59

roketsan’lı olmak 60-67

misafirlerimiz 69-73

roketsan ve sanat 74-75

basın’da roketsan 76-83

4

roketsan dergisi

Tasarlayıp ürettiğimiz yüksek teknolojiliürünler, gerçekleştirdiğimiz ilkler, sondönemde art arda imzaladığımız başarılıanlaşmalar ve geliştirdiğimiz projeler ile‘’Türkiye’nin Gururu’’ olarak yükselmeyedevam etmekteyiz.

Hem ülke savunmamıza hem de dünyabarışına hizmet eden ileri teknoloji ürün-lerimizin başarı ile zamanında teslim edil-mesi ve geleceğe yönelik yenisözleşmelerin imzalanması Roketsan’ın,planlanan stratejik hedeflerine, şimdidenulaşmasını sağlamıştır. Bu başarı “Türksavunma sanayiinin parlayan yıldızı Ro-ketsan” yorumlarını yapanları, haklı kıl-mıştır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin sanayileşme-sinde lider kuruluşlardan biri olan Roket-san; 400 milyon doları aşan yatırımı,kalifiye insan kaynağı, tasarım, test veüretim alt yapısıyla yürüttüğü 50’denfazla proje ile son 5 yılda cirosunu 4’ekatlayarak kendi alanında dünyadaki ra-kipleri ile rekabet edebilecek düzeyeulaşmıştır.

Roketsan’ın ulaştığı seviyenin somut gös-tergesi; 22 Ekim 2014 tarihinde Lock-heed Martin ile imzaladığımız işbirliğianlaşmasıdır. Bu anlaşma ile geleceğinuçağı F-35 (JSF)’ler Roketsan’ın SOM-J fü-zesi ile uçacaktır. Birkaç yıl önce hayalbile edilemeyen bu işbirliği ile Roketsan

Sayın Okurlarımızkendi kategorisinde dünyada saygın biryer edinmiştir. Bu gurur tamamen Roket-san çalışanlarının eseridir. Başta SayınGenel Müdürümüz olmak üzere emeğigeçen tüm personelimizi takdir ve tebrikeder; bu vesile ile, tüm Roketsan çalışan-larımızın ve saygıdeğer okurlarımızınyeni yıllarını kutlar, esenlikler dilerim.

Saygı ve Sevgilerimle,

Dr. Eyüp KaptanKorgeneral (E)Yönetim Kurulu Başkanı

başkan’ın mesajı

5

genel müdür’ün mesajı

Çeyrek asırı geride bırakarak geleceğedaha emin adımlarla yürüdüğümüz buyıl da, Roketsan olarak dünya çapında iş-lere imza atmanın gururunu taşıyoruz.

Ülke durdukça duracak bir değer olanRoketsan’ın, yakın zamanda gerçekleştir-diği projeler dünya gündeminde yer alır-ken, sorumluluğumuzun artarak devamettiğinin bilincindeyiz. Temmuz ayında,Türk Silahlı Kuvvetlerinin Alçak ve Orta İr-tifa Hava Savunma ihtiyacına cevap ve-recek ve dünyadaki örnekleriyle yarışırnitelikte bir hava savunma füzesinin ül-kemize kazandırılması amacıyla, 2011 yı-lında Savunma Sanayii Müsteşarlığıncabaşlatılan proje kapsamında, tamamenMilli imkanlarla, Roketsan tarafından ta-sarlanıp geliştirilen ve üretilecek olanMilli Orta İrtifa Hava Savunma FüzesiHİSAR-O’nun ilk uçuşlu testi olan BalistikTest Füzesi atışını büyük bir başarıyla ger-çekleştirdik.

Kardeş ülke Azerbaycan’da bu yıl ilk kez

düzenlenen ADEX Savunma Sanayii Fua-rı’nın başrol oyuncularından biri olarak,teslimatını gerçekleştirdiğimiz silah siste-mini ilk kez bu fuarda tanıttık.

Türk Hava Kuvvetlerinin ihtiyacını karşıla-mak üzere Savunma Sanayii Müsteşarlı-ğınca yürütülmekte olan SOM–J projesikapsamında, F-35 uçağının iç silah istas-yonunda taşınabilecek şekilde, özel ola-rak geliştirilmekte olan SOM-J’nin ABD veF-35 kullanıcısı diğer ülkelerin hizmetinesunulması için şirketler arasında ortak ça-lışma yapılması ve füzenin diğer havaplatformlarına uygulanmak üzere tümdünyada birlikte pazarlanması amacıylaLockheed Martin firması ile gerçekleştir-diğimiz SOM-J İşbirliği Anlaşması, dünyastandartlarında işler yapan bir firma ol-duğumuzun kanıtıdır.

Diğer bir taraftan, 22 Eylül 2014 tari-hinde başlayıp, 2 Ekim 2014 tarihindetamamlanan CMMIDEV (Capability Ma-turity Model® Integration - for Develop-

ment) Kıymetlendirme faaliyetleri sonu-cunda Roketsan, CMMIDEV/3 olarak tes-cillenmiştir. Böylelikle Roketsan, Türki-ye’de bir ilke imza atarak, sektöründe bubelgeyi bünyesindeki tüm tasarım ve ge-liştirme süreçleri için alan ilk kuruluş ol-muştur.

Ülkemiz savunma sanayiinde kendi ala-nında tek olan Roketsanımızın kuruluşheyecanını ve başarılarını yaşayanlarındilinden aktardığımız 25. Yıl Kitabımızısizlerle paylaşmış olmanın sevinci içinde-yiz.

2015 yılında da Roketsan’ın başarılarınısizlerle paylaşacak olmanın hevesi ve he-yecanı içinde sevgi ve saygılarımı sunu-yorum.

Selçuk YaşarGenel Müdür

Değerli Okurlarımız

sayı 6 ocak 2015

yayın kurulu’ndan

6

roketsan dergisi

Başarılarla dolu bir yılı geride bırakırken,dergimizin yeni sayısında sizlerle birçokfarklı konuyu paylaşacak olmanın mut-luluğu içindeyiz.

Roketsan Ailesi olarak çalışmalarımızı hızkesmeden sürdürüyoruz. Roket ve füzealanında ülkemizin bir numaralı kuru-luşu olan Roketsan, dünyada ses geti-ren işlere imza atarak uluslararasıpazardaki saygınlığını artırmaya devam

ediyor.

Çalışanlarımızla yürüttüğümüz kurumsalsosyal sorumluluk projelerinin başka ha-yatlara ışık olmasının motivasyonu veRoketsanlı olmak ile aile olmak kavram-larının eş değer olmasına inanmanınkeyfiyle birçok sosyal faaliyet gerçekleş-tiriyoruz.

2015 yılında da; sürekli güçlenen tasa-

Değerli Okurlarımız

rım ve mühendislik alt yapımız, başarı vetakım ruhu ile yürüttüğümüz projeler,fuarlar, kurumsal etkinlikler ve sosyalfaaliyetlerimiz devam edecek.

Yeni yılın hepimize sağlık, başarı ve mut-luluk getirmesini diliyoruz.

Saygılarımızla,

Yayın Kurulu

“İnsanlar; sosyal bünyede bir bina meydana getirmek için birbirleriyle kenetlenen,birbirine destek olan, yapı taşları gibi olmalıdırlar.” Alexis Carrel

Roketsan ve LockheedMartin Missiles and FireControl Şirketleri, 22 Ekim2014 tarihinde yeni nesiluçak F-35 Lightning II içinyeni nesil havadan karayaseyir füzesi olan SOM-Jkapsamında bir İşbirliğiAnlaşması imzaladı.

Türkiye’de özgün olarak geliştirilenSOM sistemi; otonom, uzun menzilli,düşük görünürlüklü, tüm hava şartlarıiçin tasarlanmış, yüksek hassasiyetli ha-vadan karaya seyir füzesi olarak tanım-lanmaktadır. SOM-J varyantı ise, TürkHava Kuvvetlerinin ihtiyacını karşılamaküzere Savunma Sanayii Müsteşarlığıncayürütülmekte olan proje kapsamında,F-35 uçağının iç silah istasyonunda ta-şınabilecek şekilde, özel olarak geliştiril-mektedir.

Roketsan ve Lockheed Martin Missilesand Fire Control arasında imzalanan İş-birliği Anlaşması kapsamında; SOM-J’ninABD ve F-35 kullanıcısı diğer ülkelerinhizmetine sunulması için şirketler ara-sında ortak çalışma yapılması ve füzenindiğer hava platformlarına uygulanmaküzere tüm dünyada birlikte pazarlan-ması öngörülüyor.

Amerika Birleşik Devletleri Ankara Büyük-elçisi John BASS, Hava Kuvvetleri Komu-tanlığı Kurmay Başkanı Hava Korg.Mehmet ŞANVER, Savunma SanayiiMüsteşarı Prof. Dr. İsmail DEMİR, TübitakBaşkan Yardımcısı Prof. Dr. Abdullah ÇA-VUŞOĞLU'nun katıldığı İşbirliği Anlaşma-sı'nı, Lockheed Martin Missiles and FireControl adına İcradan Sorumlu BaşkanYardımcısı Richard H. EDWARDS ve Ro-ketsan adına Yönetim Kurulu BaşkanıKorg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN imzaladı.

“Lockheed Martin ve Türkiye arasındakiortaklık uzun bir geçmişe sahiptir. Roket-san ile bu önemli projede işbirliği yapa-

rak bunu daha da ileriye taşımaktayız.”diyen EDWARDS, “SOM-J füzesi F-35 vediğer uçaklar için zorlu görev gereksi-nimleri kapsamında olağanüstü kabiliyetsağlayacaktır. Dünya çapında birincisınıf bir sistemin üretilmesi ve müşterile-rin uzun menzilli, dayanıklı bir seyir fü-zesi teknolojisi için artan ihtiyaçlarınınkarşılanması kapsamında bu iki büyükşirketin bilgi, beceri ve uzmanlığını bir-leştirmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz.” diyeekledi.

Dr. Eyüp KAPTAN; “Roketsan olarak bizbu işbirliğinin SOM-J üzerindeki ilgiyi bü-yüteceğine ve F-35 uçağındaki su üstühedef kabiliyeti gereksinimlerini karşıla-yacak üstün bir çözüm sunacağına ina-nıyoruz. Lockheed Martin ile birlikte, buişbirliğine değer veriyor ve gelecekte şir-ketlerimiz arasındaki iş fırsatlarını geniş-letmeyi amaçlıyoruz.” diye belirtti.

roketsan ve lockheed martin’dendev işbirliği anlaşması

roketsan 1 numarasayı 6 ocak 2015

7

8

İnsan Kaynakları Yönetimi(İKY), kurumun amaçlarınıngerçekleştirilmesinde vebireysel iş görenihtiyaçlarınınkarşılanmasında insankaynaklarının etkilikullanımını içerir.

İKY yaklaşık 80 yıldan beri işlevsel bir uz-manlaşma ve uygulama alanı olarakkabul edilmiş bulunmasına rağmen, as-lında geçmişten günümüze ortak amaç-ları gerçekleştirmek için örgütleneninsan gruplarının yönetimi ve yönlendi-rilmesidir.

1900’lü yıllardan itibaren operasyonelbir rol üstlenerek insan unsurunu girdiolarak kabul eden ve emek yönetimineesas; tedarik, seçim, terfi, eğitim, ücret-lendirme gibi bazı bürokratik işlevleri içe-ren personel yönetimi, insanı göz ardıetmiş ve sadece işlerin en iyi şekilde ya-pılması üzerine odaklanmıştır.

Ancak; insan odaklı yaklaşımlar sonucu1960’lı yıllarda İKY’ye geçilmiştir. Bu yıl-lardan itibaren İKY yönetsel bir rolüstlenmiştir. 1980’li yıllara kadar “For-dist-Taylorist” paradigma tarafından bir

girdi olarak kabul edilen insan unsuru,küreselleşme ve dolayısıyla uluslararasırekabet, özellikle bilgi ve iletişim tekno-lojisindeki gelişmeler ile stratejik birönem kazanmıştır.

1990’lardan itibaren Porter, Prahalad,Hamel gibi stratejik yönetim uzmanları;insanlar aracılığı ile elde edilebilecek re-kabet avantajlarına dikkat çekmişler veüst düzey veya düşük performansın be-lirleyicisi olarak işe alınan personelin gü-dülenmesi, kalitesi ve bağlılığı faktörleri-nin önemini belirtmişlerdir.

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mus-tafa Kemal Atatürk “Kumandan İle Has-bihal” kitabında; “İnsanları istediği gibikullanan güç; fikirler ile bu fikre hayati-yet kazandıran ve yayan kimselerdir.Fikrin niteliği de, hiçbir itirazın bozama-yacağı kesin bir şekilde kendi kendisinikabul etmektir. Bu ise, fikrin yavaş yavaşduyulara nüfuz etmesi, benimsenmesive inanç haline dönüşmesi ile mümkün-dür. Böyle olduktan sonradır ki, onusarsmak için başka mantıkların, düşün-celerin hükmü kalmaz.” diyerek, insanyönetiminde inanç ve güvenin eğitimile nasıl başarıya götürebileceğini vur-gulamıştır.

Ekonomik, sosyal, politik ve teknolojikdeğişim ve gelişimlerin yaşandığı günü-müz küreselleşen dünyasının yoğun re-kabet ortamında, işletmelerin başarıyıyakalayıp ayakta kalabilmeleri için; stra-tejileri ile kültürlerinin uyum içinde bu-lunması gerekir. Bu uyumu bilgi çağındagerçekleştirecek olan işletmelerin “insanodaklı” bir yönetim anlayışını benimse-meleri zorunludur.

Bu bağlamda, stratejileri uygulamaklagörevli çalışanlar için, özgürce düşüne-rek yaratıcı fikirler geliştirebilecekleri vedeğişime uyum sağlayacak davranışlarsergileyebilecekleri bir örgüt kültürüoluşturulmalıdır.

Başka bir ifade ile; Ulu Önderimiz Mus-tafa Kemal Atatürk’ün 1914 yılında be-lirttiği “fikrin gücü” kavramı, günümüzmodern yönetim anlayışına 100 yıllık biraradan sonra, örgüt kültürünün insanodaklı ve insanların fikirlerine önemveren şekilde oluşturulması gerektiğişeklinde bir kez daha damgasını vur-muştur.

Günümüzde kalıcı rekabet üstünlüğüiçin ön koşul; olağanüstü, değerli,esnek, sürekli kendini geliştiren, deği-şime açık, bilgi üreten ve paylaşan insankaynaklarına sahip olmak ve yönetmek-tir. Başarılı bir işletmede İKY çalışanlarımotive etmeli, eğitmeli, geliştirmeli,ödüllendirmeli, başarı için gelişimdenyararlanmalıdır.

Yenilikçi düşünce sistemine sahip olmak,bununla beraber değer yaratmak, yeniürün geliştirme, satış, pazarlama, üretimya da müşteri ilişkilerinde fark yaratmak,verimliliği artırmak, maliyetleri düşürmekya da takım çalışmasını güçlendirmekgibi kritik unsurların temelinde “yetenek”bulunmaktadır. Bu nedenle insan kay-naklarında yeteneklerin etkin bir şekildekullanılmasını sağlayan “yetenek yöne-timi” kavramı ortaya çıkmaktadır.

İşletmelerin başarı sağlamasında anah-tar role sahip İnsan Kaynakları; persone-

insan kaynakları yönetiminde yeni yaklaşımlar

roketsan dergisi

kurumsal kimliğimiz

lin işe alımı, eğitilmesi, geliştirilmesi veyeteneklerinden uygun bir şekilde yarar-lanılması sürecini kapsayan “yetenek yö-netimi” kavramı bugün İKY’de temelbaşarı faktörü haline gelmiştir.

Çalışanların yeteneklerini keşfederek,bunu zincirin halkaları gibi görüp, bir-leştirmek, sinerji yaratmak gerekmekte-dir. Yeni yeteneklerin işletmeye çekilme-sinin yanında, yetenekleri kullanılma-yan, keşfedilmemiş olan çalışanların dagörülmesi ve işletmede tutulması gerek-mektedir.

Globalleşen dünyada bir taraftan işsizlikbüyürken bir taraftansa şirketlerin yete-nekli çalışanlara ulaşması zorlaşmaktadır.Çünkü, bu çalışanlar dünyanın her ye-rinde iş bulabilmektedirler. Gerçek de-ğeri yaratan en iyi çalışanları bulmak vebu çalışanları elde tutup geliştirmekİnsan Kaynakları’nın (İK) en önemli gö-revleri olmuştur.

“Yetenek” kelimesi, iş yaşamı söz konusuolduğunda işletmeler için gerçektenönemli bir kaynak haline dönüşmekte-dir. Yetenek aynı anda başarı, beceri, li-derlik, pratiklik, yaratıcılık ve zamanı iyikullanabilme gibi özellikleri içeren birkavramdır.

Yetenek yönetiminde sorulması gerekentemel sorular; “Çalışanım hangi işi dahaiyi yapmaktadır?”, “Çalışanım hangi işiyapmaktan zevk almaktadır?”, “İşlet-mede yapılması gereken işler nelerdir?”şeklindedir. Yetenek yönetimi; işletme-nin ihtiyaçları doğrultusunda doğru ça-lışanların, doğru zamanda, doğruişlerde, doğru uygulamaları yapabilme-lerini sağlamaktır.

Yetenekli çalışanların sahiplenilmesi için;psikolojik sözleşmenin (yani çalışanın iş-letmeden beklentilerinin) değiştiğininkabul edilmesi, yetenekli çalışanların iş-letmeye çekilmesi ve işletmede tutul-ması konusunun üst yönetimin önceliğihaline getirilmesi, işletmenin pazardaçekiciliğini artıracak politika ve uygula-maların başlatılması, çalışanların kazan-dığı bir ortam yaratılması, insan

kaynakları yöneticilerinin rollerinin yeni-den tanımlanması, işletmenin kendi ye-tenek havuzunu oluşturması, başarınınkıskanılması yerine ödüllendirilmesi veyabaşarılı personelin sahiplenilmesi ile hepben diyen kibir veya egoları yüksek eri-şilmez yöneticilerden vazgeçilmesi ge-rekmektedir.

Yeteneklerin etkin bir şekilde yönetilme-sinde ve işletmeye bağlılıklarının sağlan-masında “liderlik” anahtar rol oyna-maktadır. İş yaşamına giren yeni kuşak-ları yönetmek için, yeni bir liderlik yak-laşımı tanımlamak gerekmektedir.

Yeni liderlikte hiyerarşik yapı değil, bil-giye dayalı bir yönetim anlayışı geliştiril-melidir. Okullarda verilen eğitim, tekbaşına şirketler için yetersiz olmakta veşirketler kendi kadrolarını yetiştirmek vesürekli gelişimlerini sağlamak için kendieğitim sistemlerini kurmaktadırlar.

Beş yıl önce sadece şirket markası kav-ramı varken, günümüzde işveren mar-kası yaratmak, işverenlerle yetenekliçalışanların buluşması için en önemliaraç haline gelmiştir.

Dünyanın her yerinde, yetenekli çalışan-ların aranmakta olduğunun fark edil-mesi üzerine, İşveren Markası yaratmaçalışmalarına başlanılmıştır.

Başarılı şirketler, öncelikle dünyanın eniyi yeteneklerinin nasıl bir çalışma ortamıistediğini, iş yaşamından neler bekledik-lerini araştırmışlar, sonra iş ortamını bu

şekilde şekillendirmişlerdir.

Sürekli gelişimin devamını sağlamak için;şirket içi eğitimi en önemli stratejik hedefolarak belirlemişler, çalışanların fiziksel,zihinsel ve duygusal deneyimlerinin top-lamını ve aynı zamanda orada çalışmayıdüşünen adayların yaşamayı umduklarıdeneyimini markanın yaydığı sadakat,verimlilik ve gurur duygusu ile birleştir-mişlerdir.

Şirketin itibarını, kültürünü, vizyonunu,şirket hakkındaki olumlu-olumsuz tümhaberleri, kulaktan kulağa yayılan görüş-leri, işveren markasının rakipleriyle kıyas-lanmasını, web sitesi ya da e-postayoluyla yapılan iş başvurularını, mülakat-ları, adayın çalışanlarla görüşmesini veişyerini gezmesini, şirketin ürünlerini,hizmetlerini kullanmayı, müşteri hizmet-lerine başvurmayı da içeren geniş bir lis-teyi yönetmek için “İşveren MarkasıYönetim Sistemi”ni kurmuşlardır.

Engin semaların görünmez kartalı, roketve füzeleri üreten Roketsan; iş yaşamın-daki ve İnsan Kaynakları alanındakibütün bu gelişmelerin farkında olarak,süreçlerini bu çerçevede yapılandırmak-tadır.

Sonuç olarak; doğru insanları, uygun iş-lerde ve doğru zamanda, mutlu bir ya-şantı sürdürerek çalıştırmış olan şirketlerbüyümüş ve dünyada marka olmuşlar-dır. Bu başarının temeli; paylaşımcı, bil-giye saygılı, ben değil biz diyen, ekipruhuna sahip, egolarını yenmiş, insanave sevgiye değer veren, alçak gönüllüinsan merkezli yöneticilerdir.

“İnsanı Yönetmek;ona sevgi ile yaklaşmakve onu değerli kılmaksuretiyle belirlenenhedeflere ulaşmaktır.”

Zafer ÇAMLICATümgeneral (E)Yönetim Kurulu Başkanı Vekili

9

sayı 6 ocak 2015

kurumsal kimliğimiz

10

roketsan dergisi

tasarım ve mühendislik gücümüz

2012 yılı başında Roketsanöz kaynakları ilegeliştirilmeye başlananLAZER UMTAS, havadankaraya/denize, atış öncesive atış sonrası kilitlenebilenyarı-aktif lazer güdümlü,uzun menzilli (8 km)tanksavar füze sistemidir.

Füze taarruz helikopterlerinden ve karaaraçlarından gece/gündüz atılabilmekteve kullanılan harp başlığına göre; ana-muharebe tankı, zırhlı personel taşıyıcı,

kamyon, arazi aracı, hafif korugan,siper, bina, alçak irtifada hover yapanhelikopterler ve deniz hedeflerine karşıkullanılabilmektedir. 2014 yılı son çey-reği itibariyle LAZER UMTAS öz kaynakprojesi kalifikasyon sürecine başlamıştır.Projenin geldiği olgunluk seviyesi ile fü-zenin farklı platform alternatiflerine en-tegrasyon çalışmaları hız kazanmışbulunmaktadır. Füzenin kullanım veperformans özellikleri dikkate alındı-ğında, platform alternatiflerden bir ta-nesi olarak Dz.K.K.lığı envanterindebulunan S70-B Seahawk helikopteri önplana çıkmaktadır.

Mevcut durumda S70-B Seahawk heli-kopterleri, üzerlerine entegre edilmiş

Hellfire füzeleri ile kullanılmaktadır. Hell-fire füzesi yarı-aktif lazer arayıcı başlığasahip havadan karaya/denize kullanılanlazer güdümlü bir füze sistemidir. İki füzearasındaki teknolojik benzerlik LAZERUMTAS füzesinin Hellfire füze sistemininMilli alternatifi olmasını sağlamıştır.

Dz.K.K.lığının kararları ve direktifleri doğ-rultusunda 2014 yılı ilk çeyreğinde baş-latılan çalışmalar 16 Eylül 2014 tarihindeilk meyvesini vermiş ve S70-B Seahawkhelikopterinden LAZER UMTAS füzesigösterim atışı başarıyla sonuçlanmıştır.

Gösterim Atışı Entegrasyon Süreci

Gösterim atışı çalışmalarına yönelik Ro-ketsan öz kaynakları kullanılarak S70-Bhelikopterine stand-alone bir entegras-yon çalışması yürültülmüştür. Bu enteg-rasyon faaliyeti kapsamında gösterimatışına yönelik asgari ihtiyaçlar belirlen-miş ve bu ihtiyaçlardan hareketle Roket-san koordinasyonunda S70-B helikop-teri ile uyumlu Füze Ateşleme Sistemi ge-liştirilmiştir. Tasarlanan Füze AteşlemeSistemi (FAS), helikopter kokpitine takıla-rak pilotlara atış esnasında füzenin ve fü-zeyi taşıyan lançerin bilgilerini iletmiştir.FAS, S70-B helikopteri ile asgari ölçüdearayüzü olacak şekilde tasarlanmış oluphelikopterden güç gereksinimi haricindehelikopterin herhangi bir aviyoniği ile birarayüz gereksinimi bulunmamaktadır.Böylelikle entegrasyon faaliyeti çok kısabir sürede sorunsuz olarak yapılabilmiş-tir. Entegrasyon süreci elektriksel enteg-rasyon ve FAS enstelasyonu olmaküzere iki safhalı bir süreçte ele alınmıştır.

İlk safhada kablaj tasarımı, üretimi veenstelasyonu faaliyetleri gerçekleştirilmiş-tir. Bu kapsamda helikopterden sağlana-cak güç ihtiyacının alınacağı noktalar

lazer umtas

Şekil 2: LAZER UMTAS Fuze Ateşleme Sistemi

Şekil 1: S70-B Seahawk Helikopteri (Fotoğraf: www.sikorsky.com)

tespit edilmiştir. Tespit edilen noktalar ileFAS ve lançer arasında kullanılacak kab-laj tasarımlanarak ürettirilmiştir. Aynıkablaj üzerinde lançer bilgilerini taşıya-cak seri haberleşme için kullanılacak kab-lolar da yer almıştır.

İkinci safhada ise FAS enstelasyonu faa-liyeti gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyet sıra-sında kullanıcı görüşleri ön plandatutulmuştur. Bu kapsamda kullanıcınınerişim mesafesi ve insan-makine arayüzütemel isterleri göz önünde bulundurula-rak pedestal üzerindeki yer alternatifleriarasında seçim yapılmıştır. Pedestal budoğrultuda gösterim atışı için modifiyeedilmiştir.

Entegrasyon çalışmaları sonunda sistemMIL-STD-464A’ya uygun olarak testler-den geçirilmiş ve sistemin gösterim atışıöncesinde helikoptere uyumlu olduğugösterilmiştir.

Gösterim Atışı

Gösterim atışı kapsamında 4 km mesa-fedeki hedefe deniz seviyesinden 200 myükseklikten bir atış senaryosunun ger-çekleştirilmesi planlanmıştır. Senaryokapsamında hedef TCG Ödev gemisi iledüşük süratle deniz üzerinde çekilmiştir.Senaryo oyuncularının pozisyon almala-rını müteakip S70-B helikopterinden he-defe lazer aydınlatma yapılarak füzeateşlenmiştir.

Füze, lazer ile aydınlatma yapılan hedefisahip olduğu güdüm algoritmalarıylatakip etmiş ve başarıyla vurmuştur.

LAZER UMTAS Gösterim Atışı faaliyeti ileDz.K.K.lığı envaterinde bulunan bir he-likopterden ilk Milli füze denemesi başa-rıyla sonuçlanmış ve ileride olasıentegrasyon faaliyeti öncesinde LAZERUMTAS sistemine varolan güveni artır-mıştır.Şekil 4: LAZER UMTAS Vuruş Anı

11

tasarım ve mühendislik gücümüzsayı 6 ocak 2015

Şekil 3: LUMTAS Ateşleme Anı

LAZER UMTAS Sistemi

2014 yılı itibariyle LAZER UMTAS füzesikalifikasyon sürecine girmiştir. Kalifikas-yon sürecini müteakip ilk seri üretim ka-filesinin 2015 yılı içerisinde üretilmesihedeflenmektedir.

LAZER UMTAS sahip olduğu arayıcı baş-lığın geniş görüş açısı ve yüksek algılama

kapasitesi sayesinde geniş bir kullanımkapasitesine sahiptir. Füze, NATO stan-dartlarına uygun işaretleyicilerle çalışa-cak şekilde tasarlanmış olup, kullanılanlazer kodunun operasyon esnasında veatış öncesinde değiştirilmesi mümkün-dür. Lazer işaretleme, füzenin atılacağıplatformdan yapılabileceği gibi, operas-yon koşullarına bağlı olarak yer birlikleriya da insansız hava araçları dahil olmak

12

roketsan dergisi


Dz.K.K.lığı Personeli ve LAZER UMTAS Teknik Ekibi

Şekil 6: LAZER UMTAS

üzere atıcı platform haricindeki hava bir-likleri tarafından da yapılabilecektir. Heriki durumda da füze, atış anından dalışanına kadar ara safha güdüm yap-makta, dalış noktası füze tarafından he-saplanmakta ve hedefin etkin bir şekildevurulması sağlanmaktadır. Bütün bun-lara ek olarak füze, hedeflerin karşı ted-bir ataklarına karşı son güncel noktayagüdüm algortimalarına sahiptir. Siste-

min tasarımında kullanım basitliği önplanda tutulmuştur. Füzeyi kullanım sü-resi içerisinde atış doğrultusuna yöneltipateşlemek yeterlidir. LAZER UMTAS, 500m’den 8 km menzildeki hedeflere karşıetkindir. Bu süre içerisinde sistem, AtışÖncesi Kilitlenme (AÖK) ve Atış SonrasıKilitlenme (ASK) olmak üzere iki farklı atıştipi ile kullanılabilmektedir.

Mustafa ÖZDEMİRTaktik Füze SistemleriMühendislik DirektörlüğüUzman Mühendis

Osman SARIIŞIK Taktik Füze SistemleriProgramlar DirektörlüğüUzman Mühendis

Güneş AYDIN Taktik Füze SistemleriMühendislik DirektörlüğüKıdemli Uzman Mühendis

13


Tablo 1: LAZER UMTAS Teknik Özellikleri

14

roketsan dergisi


Giriş

Ataletsel ölçüm birimlerinin ana bileşen-leri olan dönüölçer ve ivmeölçerler ge-lişen teknoloji sayesinde günümüzdeçok sayıda ve düşük maliyetle üretilebil-mektedir [1]. Bu sayede ataletsel ölçümbirimlerinin kullanıldığı platform sayısıgünden güne artmaktadır. Bazı durum-larda, platformların gereksinimlerinegöre ivmeölçerler ve dönüölçerlerinüretimden çıkan ham durumları başa-rım gereksinimlerini karşılamayabilir. Bunedenle, ataletsel ölçüm birimlerininperformansını artırmak amacıyla hatatelafi algoritmaları gündeme gelmiş veçok çeşitli algoritmalar tasarlanmıştır. Bumakalede, tanksavar füzeleri için gelişti-rilen MEMS ataletsel algılayıcıların deter-ministik hatalarını belirlemek için dönütablası kullanılarak gerçekleştirilen statikpozisyon testi, dinamik kalibrasyon testive bu test verilerinden hataların nasılhesaplandığı anlatılmaktadır.

Teori

Ataletsel algılayıcılar için sahip olduklarıhataları modelleyen ölçüm denklemleribelirlenmiştir [1]. Bu ölçüm denklemlerihem deterministik hem de olasılıksal ha-taları içermektedir. AÖB içerisinde üçeksene yerleştirilen ivmeölçer ve dönü-ölçerler için oluşturulan hata modelleri[1] ve [2]’de verilmiştir.

Ölçüm denklemleri içerisinde yer alanorantı katsayısı hatası, sabit kayma ha-tası ve eksenel kaçıklık hatası sensörlerinsahip olduğu deterministik hataları tem-sil ederken, orantı katsayısı hatası karar-sızlığı ile sabit kayma hatası kararsızlığıolasılıksal hataları temsil etmektedir.

AÖB'lerin istenen başarım isterlerineulaşması bu hataların kestirilerek eldeedilen algılayıcı ölçümlerinden çıkarıl-ması ile sağlanmaktadır.

Bu nedenle çeşitli test yöntemleri vehata kestirim algoritmaları tasarlanmış-tır. Deterministik hataların kestirimi labo-ratuvar ortamında gerçekleştirilentestler ve bu testler sırasında toplananverilerin en küçük kareler yöntemi kul-lanılarak işlenmesi ile yapılmaktadır; La-boratuvarda dönü tablası, uçuş hareketbenzetimcisi gibi çeşitli cihazlar kullanı-larak çoklu pozisyon statik testleri veçoklu hız dinamik testleri gerçekleştirilir.Böylece değişik ivme ve açısal hız al-

tında ivmeölçer ve dönüölçer davranış-ları incelenir.

İvmeölçer hatalarının ve dönüölçersabit kayma hatasının belirlenmesi içinher eksende dokuz farklı ivme değe-rinde, üç eksende toplam 27 farklı ivmedeğerinde veri toplanarak statik test(çoklu pozisyon testi) gerçekleştirilir. Butest sırasında 1g ile -1g arasındaki ivmedeğerleri taranır. Bunun yanı sıra dönü-ölçer orantı katsayısı ve eksenel kaçıklıkhatalarının belirlenebilmesi için pozitifve negatif dönü değerleri ile her ek-sende 20, üç eksende toplamda 60farklı dönü (açısal hız) değerinde veritoplanarak çoklu hız dinamik testler

mems ataletsel ölçüm birimininhata parametrelerinin kestirimi

Şekil 1: Tanksavar Füzeleri için Geliştirilen Ataletsel Ölçüm Birimi

Şekil 2: İvmeölçer Statik Test Ölçümleri Şekil 3: Dönüölçer Dinamik Test Ölçümleri

15


(çoklu hız testi) gerçekleştirilir (Dönüöl-çerin ölçüm aralığı genişliğine göre di-namik testin durum sayısı değişiklikgösterebilmektedir).

Temel olarak, hata denklemlerinin ger-çek ivme ve dönü değerlerini elde ede-cek şekilde düzenlenmesi ile oluşturulanhata telafi algoritmaları içerisinde kesti-rilen hata parametrelerinin kullanılmasıile deterministik hataların düzeltmesi ya-pılır. Gerçekleştirilen deneysel çalışmadadeterministik hataların kestirimi ve tela-fisi ile dönüölçer başarımlarında %95oranında, ivmeölçer başarımlarında ise%99 oranında iyileştirme sağlanabildiğigözlemlenmiştir.

Sonuç

Deterministik hata telafisinin AÖB perfor-mansını artırmak için önemli bir yer tut-ması ile birlikte olasılıksal hataların kestirimive telafi edilmesi ile birlikte düşük maliyetleüretilen ataletsel ölçüm biriminlerininuzun süreli seyrüsefer çözümlerinde kulla-nımı artırılabilecektir. Bununla birlikte ola-sılıksal hataların gerçek zamanlı olarakkestirimi ve telafisi ile AÖB performansımaksimum düzeye ulaşabilecektir. Bunundışında algılayıcı gürültüsü etkisini de filt-

releme yöntemi ile telafi edilebileceği be-lirtilebilir. Sonuç olarak, ataletsel ölçüm bi-rimlerinin üretim sonrası kalibrasyonlarınınyapılması ile birlikte istenen başarım kriter-lerine ulaşılabileceği böylece kullanımalanlarının genişletilebileceği belirlenmiş-tir.

Referanslar

[1] D.H. Titterton, J.L. Weston, Strap-down Inertial Navigation Technology,American Institute of Aeronautics andAstronautics, 2004[2] Aggarwal, P., Syed Z., El-SheimyN., Noureldin A. MEMS Based InertialNavigation, 2010, [3] El-Diasty, M., Pagiatakis S., “Calibra-tion and Stochastic Modelling of Iner-tial Navigation Sensor”

Derya ÜNSALTaktik Füze SistemleriMühendislik DirektörlüğüKıdemli Uzman Mühendis

Uğur KAYASALTaktik Füze SistemleriMühendislik DirektörlüğüYönetici Mühendis

sayı 6 ocak 2015

Şekil 4: İyileştirilmiş AÖB Verisi

16

roketsan dergisi


Kârlılık, bir işletme için enönemli başarı faktörlerindenbiridir.

“Kâr = Satış - Maliyet” temel prensibiyle,yüksek kârlılık için etkili satış sonuçlarınınyanında düşük maliyet ile yüksek kaliteliürün ve hizmet sunmak da gereklidir.Bundan dolayı başarılı organizasyonlarınortak özelliği yüksek satış kapasitelerininyanında tüm operasyonlarında düşükmaliyet ve yüksek verimlilik hedeflemele-ridir. Birçok global aktörün bulunduğuve yüksek rekabetin yaşandığı savunmasektöründe yüksek satış rakamlarına ula-şabilmek, teknolojik olarak rekabetçi veyüksek kaliteli ürünleri, düşük fiyatlar ilepazara sunabilmeye veya pazara erkengirmeye bağlıdır.

Global savunma sektöründe sürekli yük-seliş grafiğini sürdüren Roketsan, sürekligüçlü ve teknolojik ürünler geliştirmekteve bunun yanında tüm operasyonla-rında süreç mükemmelliğini hedefleye-rek ürün ve hizmet maliyetlerini süreklidüşürmektedir. Roketsan süreç mükem-mellik çalışmaları, üst yönetimin koy-duğu hedefler doğrultusunda, Ürün veSüreç Kalitesi Direktörlüğü koordinasyo-nunda üretim, entegrasyon ve tasarımbaşta olmak üzere tüm operasyonel veyönetsel süreçlerimizde Yalın 6 Sigmayöntemleri kullanılarak yürütülmektedir.Son beş yıl içinde 100’ün üzerinde iyileş-tirme projesi gerçekleştirilmiş, 500’eyakın personelimiz Yalın 6 Sigma eğitim-leri almıştır. Çalışmalar sonucu önemlimiktarda maddi kazanım elde edilmiş,bununla beraber parasal olarak ifadeedilemeyen kritik “know-how” kazanıl-mıştır. Yetişmiş ve bilinçlenmiş insan kay-nağımız ile bu kazanımlar katlanarakdevam etmektedir.

Yalın 6 Sigma yöntemi dünyaca etkinli-ğini kanıtlamış, çok çeşitli sektörlerde uy-gulamaları olan bir sürekli iyileştirme

metodolojisidir. Mevcut ve elde edilebilirher türlü veriyi aşamalı şekilde kullana-rak, iyileştirmeleri sistematik hale getir-meyi hedefleyen proje odaklı bir ekipçalışmasıdır. İçeriğindeki TÖAİK (tanım-lama, ölçme, analiz, iyileştirme, kontrol)modelindeki birçok istatistiksel ve mate-matiksel yaklaşım ile sezgisel ve tecrü-beye dayalı yaklaşımların çok ötesineulaşarak optimum sonuçları elde etmeyeyardımcı olmaktadır. Şekil 1’de görül-düğü gibi amaç en iyi iş sonuçlarınaulaşmak ise (üst dallardaki olgun meyve-ler) Yalın 6 Sigma yöntemleri bunu he-deflemektedir.

Literatürdeki araştırmalar bir ürününveya sürecin maliyetinin %80’inin tasa-rım aşamasında oluştuğunu göstermek-tedir [1]. Roketsan’da geçmiş yıllardagerçekleştirilen seri üretim aşamasınageçmiş bir ürün ile ilgili maliyet azaltmayıamaçlayan Yalın 6 Sigma çalışmasında,kurgulanan iyileştirmelerin tasarım aşa-masında devreye alınması halinde %30civarında bir kazanım sağlama potansi-yeli olduğu görülmüştür. Fakat iyileştir-menin seri üretim aşamasındauygulamaya alınması sebebiyle, sadece%4’lük sınırlı bir maliyet kazanımı eldeedilebileceği tecrübe edilmiştir.

Yalın 6 Sigma yöntemleri kullanımı ile

süreç iyileştirme ve optimizasyon husus-larında etkili sonuçlar elde edilse de, Şekil1’de görülen en yüksek olgunluk seviye-sine ulaşabilmek için Tasarımda 6 Sigma(Design for Six Sigma (DFSS)) yöntemle-rinin kullanılması gerektiği sonucuna va-rılmıştır.

Tasarımda 6 Sigma,Design for Six Sigma (DFSS)

Tasarımda 6 Sigma (DFSS), bir ürün veyasürecin ömür döngüsünde meydanagelebilecek maliyetleri, hataları ve başa-rısızlık risklerini tasarım aşamasında ön-görmeyi hedefleyen bir yöntemdir.“Yangın söndürme” yaklaşımı yerine“yangın önleme” yaklaşımını ve ilk se-ferde doğru tasarım yaklaşımını benim-ser. Yalın 6 Sigma yöntemleri daha çokproblemin tespiti ve çözümüne odaklıiken, DFSS, problemin başlangıçtan ön-lenmesini hedefleyen proaktif bir yakla-şımdır.

Aşağıdaki durumlarda DFSS uygulan-ması gereklidir:- Tamamen yeni bir ürün veya süreç ge-

liştirmek isteniyorsa- Mevcut ürün veya süreçte yapılan iyi-

leştirmeler müşteri beklentisini karşıla-makta yetersiz kalıyorsa

- Bir ürün veya süreçte kısmî değil, kap-

tasarımda 6 sigma

Şekil 1: Süreç İyileştirme Yöntemleri Olgunluk Seviyeleri


samlı bir iyileştirme yapılması isteni-yorsa.

Şekil 2’den görülebileceği gibi ürün dön-güsünün başlangıç aşamalarında yapı-lan iyileştirme faaliyetleri hem yükseketkiye sahip hem de düşük maliyetle ger-çekleştirilebilirken, ürün döngüsününilerleyen aşamalarında yapılacak bir iyi-leştirme faaliyeti hem yüksek maliyetli ol-makta hem de performansa etkisi düşükseviyede gerçekleşmektedir [2]. Maliyetetkin ve pazarda rekabetçi ürünleresahip olmak için tasarım dönemineodaklanılması gerekmektedir. Yalın 6Sigma yöntemleri ürün ve süreç devreyealındıktan sonra verilerin oluşması iledaha başarılı sonuçlar elde ederken, ta-sarım ve geliştirme aşamalarında DFSSçok daha etkili sonuçlar sağlamaktadır(Şekil 3).

Bu doğrultuda Roketsan’da tasarımın elealınış şeklini değiştirmeye yönelik iki anadeğişim alanı belirlenmiştir; birincisi tasa-rımın kalbi olan yaratıcılığı artırmak, di-ğeri ise ilk seferde doğru tasarıma

ulaşmaktır. Tasarım döneminde 6 Sigmayöntemlerinin kullanımının, şirketlerdetasarım sonrası süreç iyileştirme uygula-malarına göre Tablo 1’de verilen temelfarkları yarattığı görülmüştür. Tasarımda6 Sigma yöntemlerinin proaktif çözümyaklaşımı olan ilk seferde doğru hedefiile; yeni ürün, servis ve süreçlerde uygu-lanıyor olması ise yaratıcılığı artırmaya yö-nelik hedef ile birebir örtüşmektedir.

DFSS Metodolojisi

DFSS metodolojisi yeni bir ürün veyasüreç geliştirme hedefiyle Yalın 6 Sigmayöntemindeki TÖAİK modeline benzerbeş aşamalı DMADV (define, measure,analyze, design, verify) proje yönetim sis-tematiği kullanmaktadır. Her aşamadabeklenenler aşağıda özetlenmiştir.

D - Tanımlama (Define): Süreç ve tasarımhedeflerinin tanımlanması.M - Ölçme (Measure): Sürecin veya ürü-nün kalite kritiği (critical to quality) hu-suslarının ölçülmesi ve tanımlanması(riskler ve üretilebilirlik dahil).A - Analiz (Analyze): En iyi tasarımın be-lirlenmesi için alternatiflerin belirlenmesi

ve değerlendirilmesi.D - Tasarım (Design): Süreç ve ürün de-taylarının tasarlanması, optimize edilmesive test edilmesi.V - Doğrulama (Verify): Seçilen tasarımalternatifinin pilot denemeler ile doğru-lanması, yeni sürecin uygulanması ve iz-lenmesi.

DFSS çalışmaları belirlenen amaç içinoluşturulmuş ekipler ile belirlenen hedefve süre içinde proje yönetim mantığı ilegerçekleştirilmektedir. DFSS metodolojisiiçinde Yalın 6 Sigma yönteminden farklıolarak Kalite Fonksiyon Göçerimi (QualityFunction Deployment (QFD)), YaratıcıProblem Çözme Modeli (TRIZ), PughMatrisi, Hata Türü ve Etki Analizi (FMEA),Deney Tasarımı (DOE), Design for “X”gibi araçlar daha yoğun kullanılmakta-dır.

Roketsan DFSS Uygulamaları

Aşağıdaki paragraflarda Roketsan bün-yesinde farklı alanlarda gerçekleştirilenTasarımda 6 Sigma çalışma örnekleri ve-rilmiştir.

İlk Seferde Doğru Tasarım

İlk seferde doğru tasarım oranını artırmaprojesi sürekli iyileşme kültürünü tasa-rımda yerleştirmeye yönelik belirlenmişana hedeflerden biridir. Bu hedefinanahtar performans ölçütü (Key Perfor-mance Indicator (KPI)) yıllık verilen deği-şiklik isterinin, çıkarılan teknik resimsayısına oranı olarak belirlenmiştir. Bukapsamda mühendislik değişiklik isteğikayıtları (Engineering Change Order(ECO)) değişikliğe sebep olan metrikleregöre gruplandırılmış ve en yüksek deği-şiklik emri verilmesine sebep olan met-rikte süreç iyileştirme çalışmaları

Şekil 3: Farklı Aşamalarda 6 Sigma Kullanımı

sayı 6 ocak 2015

Tablo 1: Tasarım Öncesi ve Sonrası İyileştirme Faaliyetleri Farkları

Şekil 2: Ürün Döngüsünde Yapılan İyileştirmelerin Etki-Maliyet İlişkisi

17

sürdürülmüştür. Ölçme aşamasındaproje sonucunda bir adam x yıl işçilik ka-zanımı sağlanması beklenmektedir. Tasa-rım aşamasında ise Ürün YaşamDöngüsü Yönetimi (Product Life-CycleManagement (PLM)) sisteminin kazandır-dığı yeteneklerin hataları engelleyecekşekilde kullanılması, süreçlerin yenidenyapılandırılması ve ölçülmesi ile kullanıcıeğitimlerinin hazırlanması yönünde ça-lışmalar sürdürülmektedir.

Mühendislik değişiklik sayısının Şekil 4’tegösterildiği gibi tasarımın başında tepeyaptıktan sonra doğrulama aşamasındaazalması ve kalifikasyon sonrası mini-mum seviyede olması beklenmektedir[3]. İlk seferde doğru hedefi her yıl tekraredecek bir hedef olarak belirlenmiştir. Buçalışma kapsamında belirlenen diğerECO metrikleri için gelecek yıllarda QFDaraçlarının kullanılmasının daha uygunolacağı değerlendirilmiş ve bu yönde altyapı hazırlıkları başlatılmıştır.

DFX (Design For X - X’e Göre Tasarım)yaklaşımı Tasarımda 6 Sigma yöntemle-rinin arasında gösterilen faydalı bir araç-tır. Burada belirtilen “X” değişkeni ifadeetmektedir ve bu değişken üretilebilirlik,montaj yapılabilirlik, maliyet, güvenilirlik,bakım yapılabilirlik, test edilebilirlik, ergo-nomi vb. şeklinde tasarıma girdi sağla-yan tüm isterleri kapsamaktadır. Buisterler, müşteri tarafından belirtilmesede ürünün üretim, kullanım, bakım vehatta imha (ya da geri dönüşüm) aşama-larını dikkate alarak tasarımı detaylandır-mak için türetilen isterlerdir. DFXyaklaşımının henüz kavramsal tasarımaşamasındayken dikkate alınması ve ta-sarımın detaylandırması ürün ve üretim

maliyetlerini düşürecek, ürün kalitesini vemüşteri memnuniyetini artıracaktır. Buyaklaşımlar tecrübeden bağımsız olarakyapılandırılmış bir şekilde tasarımı yönlen-dirdiği için ilk seferde doğru tasarım an-layışını yerleştirmekte oldukça etkiliolmaktadır.

Design for “X” şirketlerin geçmiş tecrübe-leri ile gelişen bilgi havuzu olduğu içinşirketler tarafından gizli statüsünde ko-runmakta ve açık kaynaklarda çoğun-lukla üretim ve montaj alanlarında temelbilgiler paylaşılmaktadır. Roketsan bukapsamda kendi Design for “X” veri ban-kasını oluşturmaya yönelik çalışmaları dabaşlatmıştır.

İlk seferde doğru hedefine yönelik bu-güne kadar elde edilen tecrübeler doğ-rultusunda maliyet ve tedarik sürelerindeetkili üretim toleranslarının belirlenmesive kalite kontrol faaliyetlerinin belirlen-mesi konularında da alt yeşil kuşak pro-jeleri belirlenmiştir.

Üretilebilirlik İçin Toleranslandırma

Toleranslandırma, üretilebilirliği doğru-dan etkileyen unsurlardan biri olduğuiçin maliyette etkili bir tasarım kararıdır.Üretim limitlerini dikkate almadan yapı-lan en kötü durum toleranslandırması ta-sarımcıların üretimle ilgili tecrübe eksikliğiveya tasarımlarını güvenli tarafta tutmaisteğinden kaynaklanabilmektedir. Bu ça-lışmada amaç toleranslandırmanın tec-rübeden bağımsız olarak uygulanmasınısağlamak ve alt yüklenicilerin de bu yön-teme uygun olarak çalışması için gelişti-rilmesini hedeflemektedir. RoketsanTasarımda 6 Sigma yöntemlerini kullana-rak kendi süreçlerini iyileştirmenin ya-nında ülke gelişimini desteklemek için altyüklenicilerinin de teknoloji seviyesini ar-tırmayı kendine görev edinmiştir.

Tasarımda 6 Sigma KullanarakMuayene Seviyelerinin Belirlenmesi

Tahribatsız Muayene Seviyelerinin Belir-lenmesi Projesi’nde muayene kriterleri-nin tanımlanmasında standardizasyongetirmeye yönelik alt yapı oluşturulması

amaçlanmıştır. Proje kapsamında mev-cut projelerdeki tahribatsız muayene ta-nımlanan parçaların muayene sonuçlarıçıkarılarak istatistiksel olarak incelenmişve testlerin malî etkisi belirlenmiştir. Ro-ketsan’ın geliştirdiği ürünlerdeki yüksekgüvenilirlik isterinin tasarımcıların tahri-batsız muayene isterlerini gereğindensıkı belirleyerek, seri imalat dönemindeciddi maliyet artışına sebep olduğu du-rumlar tespit edilmiştir. Bu çalışma ile ma-liyetlerde düşüş sağlanmasının yanındaçevrim sürelerinin düşürülmesi ve ilk se-ferde doğru tasarım oranının artmasınınsağlanması beklenmektedir.

Yakıt Tasarımı ve PerformansOptimizasyonu

Yakıt yanma ve performans çıktılarını op-timize edebilmek amacıyla Operasyonlarve Enerjik Sistemler (OES) Grup Başkan-lığı bünyesinde sürekli olarak tasarım iyi-leştirme çalışmaları gerçekleştirilmektedir.Bu çalışmalardan biri olarak, Deney Ta-sarımı (DOE) yöntemlerinin uygulanmasıile az dumanlı düşük yanma hızlı yakıttiplerinin viskozite ve yanma hızını etkile-yen parametreleri araştırılmış ve bu pa-rametreler optimize edilerek en uyguntasarım koşulları belirlenmiştir. Bu ça-lışma sayesinde hem yakıt doğrulama(check-out) çalışmalarının azaltılması ileişçilik ve zaman tasarrufu hem de seriüretimde yanma hızı limitlerinin ihlal edil-mesine bağlı hataların tasarım aşama-sında engellenmesi sağlanmıştır.

Yaratıcı Tasarım

Tasarımda 6 Sigma, her ne kadar sınırlarınet bir şekilde tanımlanmış bir süreç ola-rak görülse de, tasarımcıların sınırsız dü-şünmesi için yol göstermeyi hedeflemek-tedir. Amaçlanan sonuç, müşteriyi mem-nun eden, maliyeti ve ürüne dönüşmeyolundaki aşamaları en iyileyen ürünlertasarlamak olduğu için “yeniyi yarat” fel-sefesi kaçınılmaz olmaktadır. Bu ne-denle, DFSS araçları müşteribeklentilerinin ötesinde fark yaratacakdetayların dikkate alınmasını sağlamak-tadır. Müşteri beklentilerinin tespit edilip,bu beklentilerin teknik olarak nasıl karşı-

roketsan dergisi


Şekil 4: QFD Kullanımına Göre MühendislikDeğişiklik Adedi Değişimi

18

lanacağının analiz edildiği Kalite Fonksi-yon Göçerimi (QFD) kalite evlerinde,rakip ürünlere ait özelliklerin eklenme-siyle ve “Benchmarking” çalışmalarıylafarklı ve öne çıkan ürünler geliştirme ko-nusunda ilk adım atılmaktadır. Bu aşa-mada, “Ne yaparsam fark yaratırım?”sorusu tasarım çalışmalarından ürünedönüşen sürecin en başında tasarımcı-nın farkındalığını artırmaktadır. Fark ya-ratmanın sadece müşteriyi memnunedecek detaylar ekleyerek değil, bunuyaparken maliyetleri düşürmek bilinciningöz önünde olması gerektiği DFSS uy-gulamalarında vurgulanmaktadır. Yeniyiyaratırken, FMEA ile “Nasıl bir hata ilekarşılaşırım?” bilincine sahip olmak daürün tasarımının daha doğru bir disip-linle ele alınmasını sağlamaktadır. Özetolarak, DFSS araçları tasarımcının birçokaçıdan bilinçlenmesini ve yeniyi yarata-rak ürün veya ürün geliştirme süreçle-rinde fark yaratmasını hedeflemektedir.Bu nedenle DFSS araçlarının tasarımcıla-rın yaratıcılığını tetiklediği değerlendiril-mektedir.

Yaratıcı tasarım geliştirme çalışmalarıkapsamındaki ilk projede Balistik Sistem-ler (BLS) Grup Başkanlığı bünyesinde ge-liştirilen hidrolik tahrik sistemlerinin,sistem veya alt parça seviyesinde yerli-leştirilmesi veya tedarik engeli olmaksızıntasarlanması hedeflenmiştir. Kalite Fonk-siyon Göçerimi (QFD) gereksinimlerdeçelişki tespit ettiğinde, Deney Tasarımı(DOE) kullanarak eldeki sistemi optimizeetmeyi ya da Yaratıcı Problem ÇözmeModeli (TRIZ) uygulayarak yeni birçözüm bulmayı önermektedir. Bu çalış-mada her iki yöntem de devreye alın-mıştır. Hidrolik tahrik çözümleriincelenerek alt parça bazında tedarik riskseviyeleri çıkartılmıştır. Mevcut projeler-deki, tedariği riskli olarak belirlenen par-çaların yerlileştirilmesi veya bu parçalarkullanılmadan alternatif çözümler geliş-tirilmesine yönelik çalışmalar başlatılmış-tır. Yürütülecek çalışma sonunda,mevcut projelerde veya potansiyel pro-jelerde kullanılabilecek, yurt içi (yerli)üretim alt yapısıyla üretilebilecek çözüm-lerin elde edilmesi hedeflenmektedir.Hidrolik tahrik sistemlerinde kontrol et-

kinliğinin yüksek olması sebebi ile kulla-nılan servovalfin yerli imkanlarla üretile-bilirliğini görmeye yönelik DeneyTasarımı projesi başlatılmıştır. Yurt içi üre-tim toleransları dikkate alınarak yerli ser-vovalf performans seviyesininbelirlenmesi ve bu performansın sistemseviyesi uygunluğunun değerlendiril-mesi hedeflenmiştir. Ürünün yerlileştiril-mesi ile ilgili projenin başlatılmasında buçalışmanın çıktıları destek programlarınabaşvuruda da kullanılacaktır. Ülke kay-naklarını, başarısız sonuçlanma riski olanyerlileştirme projelerinde israf etmemekiçin, Roketsan kaynakları ile öncelikle ya-pılabilirlik etüdü yapılmakta ve bu çalış-malarda deney tasarımı çok etkili biraraç olarak kullanılmaktadır.

Bir diğer yaratıcı tasarım projesi örneğiolarak, füze kanisterlerinin daha düşükmaliyette, daha hızlı ve atışa hazır mü-himmat sayısını artırabilecek şekildedaha hafif üretilmesi hedeflemektedir.Proje kapsamında oluşturulan kaliteevinden çıkan çelişkiler için uygulananTRIZ çalışması sonucunda bağlantı sayı-sını düşürerek ve yük elemanlarını opti-mize ederek ciddi maddi kazançsağlanacak bir tasarım çözümü bulun-muştur. Yeni nesil kanister için şu andadoğrulama fazına geçilmiş olup, çalışmaile ilgili patent başvuru süreci de başla-tılmıştır.

Yaratıcı tasarım geliştirme kapsamındafarklı bir örnek ise Uydu Fırlatma Sistemi(UFS) alt sistemlerden biri olan FaydalıYük Kapsülü’nün (FYK) optimum ağırlıkile tasarlanması çalışmasıdır. Uydu fır-latma aracının performansını artırmak,daha yükseğe daha ağır bir uyduyu ta-şıyabilmek için FYK ağırlığının dayanımkoşullarından taviz vermeden en aza in-dirilmesi kritik önem taşımaktadır. Bu ça-lışmaların amacı, mevcut komple metalikFYK tasarımı yerine daha hafif metal,kompozit ya da metal/kompozit hibrit al-ternatifler oluşturarak performans artı-rımı sağlanmasıdır. Tasarımda 6 Sigmayöntemleri kullanılarak alternatifler oluş-turulup karşılaştırılacak, ölçekli modellerüzerinden doğrulama çalışmaları devamedecektir. Bu proje ile Roketsan’ın yeni

projeleri değerlendirildiğinde, ilk seferdedoğru tasarım maliyetten daha çok gü-venliği etkilediği için adım adım doğru-lama metodolojisinin de çıkarılmasıhedeflenmektedir.

Özet

Roketsan’da Yalın 6 Sigma süreç iyileş-tirme uygulamalarının kapsamlı bir şe-kilde yaygınlaştırılması sonucu gelinennoktada, tasarım süreçlerinde yapılacakiyileştirme çalışmalarının çok etkili sonuç-lar yarattığı görülmüştür. Bu doğrultudaTasarımda 6 Sigma çalışmalarına önemverilmekte ve Türk savunma sanayiineöncü olacak uygulamalar yapılmaktadır.

Referanslar[1] Fredriksson, B. (1994), “HolisticSystems Engineering in Product Deve-lopment,” The Saab-Scania Griffin,1994, Saab-Scania, AB, Linköping,Sweden, Nov.[2] Yang K., Haik B. (2003), Design forSix Sigma, A Roadmap For ProductDevelopment, McGraw Hill[3] Sullivan, L.P. (1986), “Quality Func-tion Deployment”, Quality Progress,19(6), 39

Aslı AKGÖZ BİNGÖL Balistik Sistemler MühendislikDirektörlüğüYönetici Mühendis

Serkan ERDURAL Ürün ve Süreç KalitesiDirektörlüğüYönetici Mühendis

19


20

roketsan dergisi


Taktik-Operasyonel ortamlarsilah sistemleri; hava, kara,deniz araçları, radarsistemleri, komuta kontrolsistemleri gibi unsurlardanoluşmaktadır.

Bilindiği üzere Roketsan bünyesinde,farklı angajman yeteneklerini sağlamaküzere çeşitli füze/silah sistemleri tasarla-narak geliştirilmektedir. Bu sistemlerinkullanım kavramlarının oluşturulmayabaşlandığı andan itibaren angajman ye-tenek gereksinimleri de tanımlanmayabaşlanır. Geliştirilmekte olan ve geliştiri-lecek füze/silah sistemlerinin kavramsaltasarımından doğrulamasına kadargeçen süreçte angajman benzetimleri-nin yapılabilmesi için simülasyon alt ya-pılarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu tip altyapıların gereksinimlerine karar verilir-ken Roketsan bünyesinde hali hazırdafarklı gruplar tarafından geliştirilmesidevam eden füze sistemlerinden HİSAR-A, HİSAR-O, ATMACA, OMTAS, UMTASve CİRİT gibi birbirinden farklı sistemlerinbenzetim analiz ortamlarına model en-tegrasyonlarını kolaylaştırmak için birarayüz standardı kullanımına karar ve-

rilmiştir. Bu kapsamda dünyada kulla-nımı hızla yaygınlaşan İşlevsel ModelArayüzü (İMA) (Functional Mockup In-terface) standardı incelenmiştir.

Dağıtık simülasyon alt yapısının kuru-lum aşamasında alt yapı içinde yer alanbileşenler arasındaki haberleşme proto-kolü olarak bu tip uygulamalarda kulla-nımı yaygın olarak kabul görmüş YüksekSeviye Mimari (YSM) (High Level Archi-tecture (HLA)) kullanılmasına karar veril-miştir. Yukarıda bahsi geçen modelarayüz standardı ile bu alt yapının bera-ber sorunsuz olarak kullanılabilmesi içinİşlevsel Model Birimi Federesi (İMBF)(Functional Mockup Unit Federate(FMUF)) geliştirilmiştir (Bknz: Şekil 1). Buçalışmanın sonunda, yüksek sadakatlifüze modellerin Roketsan bünyesindekurulan “Benzetim Analiz Laboratuva-rı’na (BAL)” birer bileşen olarak bağlan-masına ve analiz edilmesine olanaksağlanmıştır.

Benzetim Analiz Laboratuvarı(BAL)

BAL, temelde tasarlanan füze/silah sis-teminin angajman uzayı içindeki tümetmenlerin benzetimlerini yapabilir ye-tenektedir. Bu etmenlerin angajmanı-nın farklı bakış açılarında benzetimleri

yapılmıştır. Bu etmenler; hedefler, karşıtedbirler, sensörler, füzeler, platform vekomuta kontrol sistemleri olarak sayıla-bilir. BAL; uzamsal, kızıl ötesi, radyo fre-kansı ve haberleşme bakışlarındabenzetimleri yapabilecek kabiliyete sa-hiptir.

BAL alt yapısı Şekil 2’de görüldüğü gibisenaryo yaratıcı ve koşturucu, radar sis-temleri, komuta kontrol sistemleri, se-naryo görselleyiciler, füze ve silahmodelleri, analiz araçları gibi bileşenler-den oluşmaktadır.

BAL alt yapısında bileşenler arası bağım-lılığı ortadan kaldırmak için YSM haber-leşme teknolojisi kullanılmıştır. Busayede herhangi bir bileşen güncellen-mesinden doğabilecek sistem entegras-yon problemleri ortadan kaldırılmıştır.Kısacası alt yapıda bulunan modellerbirbirlerinden bağımsız olarak çalışırkensadece modeller için ihtiyaç duyulan ve-rilerin diğer modeller tarafından ortakkullanılan arayüz ortamına aktarılmasıgerekmektedir.

İşlevsel Model Arayüzü (İMA)

İşlevsel Model Arayüzü dinamik model-lerin araçtan bağımsız beraber koşturul-malarına ve araçtan araca

hava savunma simülasyon ortamları içindağıtık mimari model entegrasyon alt yapısı

Şekil 1: İMBF Kavramsal Tasarımı Şekil 2: Benzetim Analiz Laboratuvarı Mimarisi

21


taşınabilmelerine olanak sağlamayı he-defleyen bir standarttır. MODELISARisimli bir Avrupa Birliği projesi (ITEA2)olarak geliştirilen bu arayüz standardınaDassault Systems, Volvo, Volkswagen,Atego Systems ve LMS gibi birçok en-düstri devi destek sağlamıştır. İMA sa-dece farklı üreticilerin simülasyonaraçları arasında model taşınmasını sağ-lamayı değil, model tabanlı mühendisli-ğin bir adımı olarak, geliştirilen sisteminsentezi ve doğrulanmasına yönelik dön-güde yazılımın yanı sıra farklı seviyelerdedöngüde donanım simülasyonları içinde kullanılmaktadır.

Yüksek Seviye Mimari (YSM)

Yüksek Seviye Mimari, ABD SavunmaBakanlığı (US Department of Defense)ve Elektrik ve Elektronik MühendisleriEnstitüsü (Institute of Electrical andElectronics Engineers - IEEE) tarafındanstandart haline getirilmiş bir benzetimçatısıdır. IEEE 1516 olarak numaralan-dırılan bu standart ile benzetimlerin birbenzetim sistemi için tümleştirilmesi ola-

naklı kılınmaktadır. YSM standart bir si-mülasyon benzetim mimarisi sunarakdağıtık ve heterojen benzetimlerin birsistem içinde çalışabilmelerini sağlamak-tadır. YSM uyumlu benzetimler Federe,benzetim sistemleri de Federasyon ola-rak isimlendirilirler. Federasyonun çalış-ması ve Federelerin haberleşmeleriKoşum Zamanı Alt Yapısı (KZA) (RuntimeInfrastructure (RI)) olarak tanımlanan birara katman sayesinde olur. Veri iletimiise Nesne Modeli Şablonu (NMŞ) (Ob-ject Model Template (OMT)) olarak isim-lendirilen bir standart veri sözlüğükullanılarak gerçekleşir. Bir federasyoniçinde paylaşılan sınıf ve etkileşimlerinNMŞ uyumlu olarak tanımlandığı dosyaise Federasyon Nesne Modeli (FNM)(Federation Object Model (FOM)) ola-rak isimlendirilir.

Taktik Ortam Çalışması

Alçak ve orta irtifa hava savunma füzemodelleri, İMBF aracılığı ile BAL alt yapı-sına dâhil edilmiştir. Alt yapı üzerindetaktik ortam senaryoları koşturularak an-

gajman performansı analizleri gerçek-leştirilebilmektedir. Bu tip bir çalışmayaörnek olarak tasarlanan bir senaryo, se-naryo kurgulanırken dâhil edilen et-menler ve senaryo detayları aşağıdaverilmektedir.

Senaryo etmenleri en tepede mavi vekırmızı kuvvetler olmak üzere iki grubaayrılmıştır.

Kırmızı kuvvetler düşman kuvvetlerinitemsil etmektedir. Bu senaryoda kırmızıkuvvetler olarak dört F-16 uçağı dörtlükol halinde mavi kuvvetlerin savunduğualana saldırmaktadır. Kırmızı kuvvetlerinicra edecekleri görev adımları şu şekil-dedir:

- F-16’lar hedef bölgeye doğru uçuşabaşlarlar.

- Hedef bölgeye önceden belirli bir me-safe kala ikili kollar halinde sağlı vesollu olarak ayrılarak mühimmat bı-rakma irtifasına inerler.

- Hedef bölgeye önceden belirli bir me-safe kala havadan karaya mühimmat-ları ile savunma sistemine saldırıyageçerler.

- Mühimmatlarını bıraktıktan sonra geridönüş manevrası yaparak tekrardangeldikleri bölgeye doğru yol alırlar.

Mavi kuvvetler ise kendi operasyonelbölgesini savunmakla yükümlü hava sa-vunma bataryaları, radar sistemi ve ko-muta kontrol sisteminden oluşmaktadır.Mavi kuvvetlerin icra edecekleri görevlerşu şekildedir:

- Radar sistemi savunma bölgesi içeri-sinde yer alan tehditleri tespit ederse,komuta kontrol sistemine bildirir.

- Komuta kontrol sistemi radar sistemin-den gelen tehditleri değerlendirir vekaraya konuşlu hava savunma batar-yalarına hedef atayarak ateş emriverir.

- Hava savunma bataryaları komutakontrolden gelen ateş emrine görefüzeleri hazırlar.

sayı 6 ocak 2015

Şekil 4: Tipik YSM Federasyon Ortamı

Şekil 3: Dinamik Modellerde İMA Kullanımı

- Hedefler angajman menziline girdiğianda komuta kontrolden gelenemirle birlikte bataryalar mevcut füze-leri ateşlemeye başlar.

Yukarıda bu senaryonun koşumu sıra-

sında simülasyon alt yapısından alınmışgörseller yer almaktadır. Lançerler mavidikdörtgenle, füzeler mavi elips ile teh-ditler ise kırmızı elips sembolojileri ilegösterilmiştir (Bknz: Şekil 5).

Yol Haritası

Hali hazırdaki İMBF entegrasyonlu BALalt yapısı, senaryo koşturucu (StageTM),senaryo görselleştirici (SIMDIS ve VegaPrimeTM), radar ve komuta kontrol mo-delleri, analiz ve veri kayıt yazılımı veİMA kullanılarak üretilmiş yüksek sadakatseviyesindeki füze ve silah sistemi mo-delinden oluşmaktadır. Bu bileşenlerYSM haberleşme teknolojisi sayesindedağıtık olarak koşabilmektedir.

Çalışmanın ileri aşamalarında planla-nan, donanım yazılımlarının gerçek sis-tem bileşenleri üzerinde koşacak şekildeİMA standardı kullanılarak paketlenme-sidir. Bu sayede İMBF kullanım sahasıgenişletilerek analiz alt yapısına dön-güde donanım simülasyonları yapa-bilme kabiliyeti sağlanacaktır. BAL altyapısı esnek bir mimari üzerine kurgu-landığından dolayı ilerleyen süreçlerdegerçek donanımlar da rahatlıkla bu altyapıya entegre edilebilecektir.

Faruk YILMAZTaktik Füze SistemleriMühendislik DirektörlüğüMühendis

Gökhan BİRCANTaktik Füze SistemleriMühendislik DirektörlüğüUzman Mühendis

22

roketsan dergisi


Şekil 5: Füzeler Havada ve Radar Hedeflere Kilitlenmiş Durumda

Şekil 6: Füze Hedefi Vurmadan Hemen Önce

Şekil 7: Hedeflerin İmha Edilme Anı

23


Uydu Fırlatma Sistemleri(UFS), dünya yörüngelerineuydu (faydalı yük)yerleştirilmesini sağlayansistemlerdir.

Kalkış sırasında ilk yüksek itkiyi oluşturan,uydunun hedef yörüngeye taşınmasınıve yerleştirilmesini sağlayan bu sistemlerbirden fazla kademeden oluşmaktadır.Her biri kendi itki sistemini içeren bu ka-demelerde, görev gereksinimleri doğrul-tusunda katı veya sıvı yakıtlı motorlarkullanılmaktadır. Katı yakıtlı motorlarda,

yanıcı ve oksitleyici yakıt malzemeleri bir-likte katı fazda depolanırken; sıvı yakıtlımotorlarda ise bu malzemeler ayrı tank-larda sıvı fazda saklanmaktadır. Uçuş sı-rasında yakıtın bitmesiyle işlevi kalmayankademeler fırlatma aracından ayrılaraksistemin ağırlığı azaltılmakta ve daha azyakıtla uydunun istenen yörüngeyeulaşması sağlanmaktadır. Bu makalede;uydu fırlatma sistemlerinin ana kademe-lerinde kullanılan katı ve sıvı yakıtlı mo-torlar; performans, çalışma esnekliği,güvenilirlik ve maliyet gibi farklı açılar-dan karşılaştırılarak fırlatma sistemleri içinen iyi teknolojinin hangisi olduğu ince-lenmiştir.

Sıvı Yakıtların Özgül İtkisi,Katı Yakıtların ise YoğunluğuDaha Yüksektir

Katı ve sıvı yakıtlı motorların performans-ları; kullanılan yakıtın özgül itkisine, sis-tem ağırlıklarına, çalışma sürelerine veelde edilen itki seviyelerine göre karşılaş-tırabilir. Bir motorda birim zamanda tü-ketilen bir birim yakıt başına elde edilenitki kuvveti, özgül itki olarak tanımlan-maktadır. Katı yakıtlı motorlarda sani-yede 1 kg yakıtın yanması ile denizseviyesinde 270 kgf’lik kuvvet elde edi-

uydu fırlatma için itki sistemleri karşılaştırması

Şekil 1: Ana Kademesi Katı ve Sıvı Yakıtlı Motorlardan Oluşan Uzay Mekiği (Space Shuttle)

Şekil 3: Katı ve Sıvı Yakıtlı Motor İtki SeviyeleriŞekil 2: Katı ve Sıvı Yakıtların Deniz Seviyesi Özgül İtki - YoğunlukDeğişimi

lebilirken sıvı yakıtlı motorlarda bu değer390 kgf’lik kuvvete kadar çıkabilmektedir[1]. Motor performansını değerlendirir-ken özgül itki ile birlikte sisteme yüklene-cek yakıtın hacmini belirleyen yakıtyoğunluğunu da dikkate almak gerek-mektedir. Şekil 2’de özgül itki değerininyakıt yoğunluğuna göre değişimi göste-rilmiştir.

Katı yakıtlarda yoğunluğun yüksek ol-ması, belirli bir itki seviyesi için motorla-rın daha küçük ve yakıtsız ağırlıklarındaha düşük olması avantajını getirmek-tedir. Bu durum özellikle hava yoğunlu-ğunun yüksek olduğu fakat aynızamanda da yüksek itme kuvvetine ihti-yaç duyulan kalkışta ve alçak irtifalardakatı yakıt motorları, uydu fırlatma sistem-leri açısından çekici hale getirmektedir.Şekil 3’te büyük motorların ulaşabildikleriitki seviyeleri gösterilmiştir. Dünyanın engüçlü katı yakıtlı motoru, ürettiği 1.200ton seviyesindeki itki ile yaklaşık 22 mil-yon beygir gücüne ulaşan Uzay Mekiği(Space Shuttle, bkz. Şekil 1) aracına aittir[2]. Diğer taraftan dünyanın en güçlüsıvı yakıtlı motoru olan Rus yapımı RD-170 motorundan ise 800 tonluk itki eldeedilmektedir.

Kompozit Malzeme Teknolojisi ileKatı Yakıtlı Motor Ağırlıkları, Sıvı Ya-kıtlı Motor Seviyelerine Düşmüştür

Motor ağırlıkları ile birlikte fırlatma aracı-nın taşıyacağı yükün de artmasındandolayı, motorlarda yakıtın dışında kalanyapısal parçaların ağırlıkları (kuru ağırlık)olabildiğince azaltılmaya çalışılmaktadır.Katı yakıtlı motorlarda kuru ağırlığın enbüyük kısmını, yakıtın depolandığı veyanma sırasında oluşan yüksek basıncadayanan motor gövdesinin ağırlığı oluş-turmaktadır. Metal gövdeli katı yakıtlımotorlarda kuru ağırlık, motor ağırlığı-nın %20’sini oluştururken, yüksek per-formanslı kompozit malzemelerinkullanılması ile bu oran %8 seviyelerinekadar düşürülmüştür. Diğer taraftan sıvı

yakıtlı motorlarda; düşük yakıt tank ba-sıncı ve küçük yanma odaları sayesindekuru ağırlık, motor ağırlığının %7’si sevi-yelerinde gerçekleşmektedir.

Katı Yakıtlı Motorların ÇalışmaSüreleri Kısıtlıdır

Katı yakıtlı motorlarda; mevcut teknolojiile uçuş gerçekleştirebilmiş en büyükmotor gövde çapı 3.7 m ile Uzay Mekiğifırlatma sisteminin yan motorlarına aittir.Titan IV fırlatma aracının katı yakıtlı mo-torları ise 3.2 m gövde çapı ile en büyükkompozit gövdeye sahiptir. Motorgövde çapı, yakıt yapısal dayanımı veyanma hızı gibi kısıtlardan dolayı yanmasüresi katı yakıtlı motorlarda 40 - 140 sa-niye aralığında değişmektedir [3]. Sıvıyakıtlı motorlarda buna benzer kısıtlar ol-madığı için fırlatma aracına görev esnek-

liği kazandıran uzun süreli çalışma süre-leri elde edilmektedir.

Sıvı Yakıtlı Motorlar KontrollüAyarlanabilir İtki ile Daha EsnekÇalışma İmkanı Sağlamaktadır

Sıvı yakıtlı motorlar durdurulup tekrar ça-lıştırılabilmekte ve itki seviyesi kontrollübir şekilde ayarlanabilmektedir. Bu du-rumun sağladığı çalışma esnekliği,UFS’lerde sıvı yakıtlı motorların tercihedilmesinin en önemli sebebidir. Katı ya-kıtlı motorlarda ateşlemeden sonra mo-torun durdurulup tekrar başlatılmasımümkün olmamaktadır. Ayrıca uçuş sı-rasında sistemden elde edilen itki sevi-yesi ve profili yakıt çekirdeği geometrisiile önceden tasarlanan şekilde gerçek-leşmektedir.

roketsan dergisi


24

Tablo 1: ABD ve Avrupa İtki Sistemleri Görev Başarı Oranları [4]

Şekil 4: Katı ve Sıvı Yakıtlı Motor Bileşenleri

Katı Yakıtlı MotorlarDaha Güvenilirdir

Çalışma koşulları, boyutsal özellikler, sis-tem konsepti ve gereksinimlerdeki çeşit-lilik; katı ve sıvı yakıtlı motorlarıngüvenirliği ile ilgili genel geçer bir karşı-laştırma yapmayı zorlaştırmaktadır. Bu-nunla birlikte Tablo 1’de ABD ve Avrupatarafından 1999 yılına kadar gerçekleş-tirilmiş fırlatmalarda uçuş sırasında görü-len motor kaynaklı hataların sayısıverilmiştir. Tabloya göre katı yakıtlı mo-torların güvenilirlik değerleri istatistikselolarak daha yüksektir.

Şekil 4’te katı ve sıvı yakıtlı motorların bi-leşenlerini gösteren modeller verilmiştir.Katı yakıtlı motorlar temel olarak yalıtılmışmotor gövdesi, yakıt çekirdeği, ateşleyicive lüle kompleleri olmak üzere dört anabileşenden oluşmaktadır. Sıvı yakıtlı mo-torlar ise yanma odası, ateşleyici, enjek-tör, lüle, soğutma sistemi, yakıt tankları,besleme hatları, turbopomba, gaz üre-

teci, basınçlandırma tankları gibi dahafazla sayıda bileşenden oluşan kompleksbir yapıya sahiptir. Katı yakıtlı motorlarındaha az bileşenden oluşan basit yapısıgüvenilirliğini artıran temel etkendir.

Sıvı Yakıtlı Motorların GeliştirmeSüreleri Uzundur

Basit yapılarından dolayı katı yakıtlı mo-torların geliştirme süreleri sıvı yakıtlı mo-torlara göre daha kısa sürmektedir.Örnek olarak Avrupa’nın Ariane 5 fır-latma sisteminde kullanılan katı yakıtlımotorlar yedi senede geliştirilirken, sıvıyakıtlı Vulcain ana motorunun geliştiril-mesi 12 yıl sürmüştür. Yörüngeye uyduyerleştiren ilk özel sektör firması SpaceX,Falcon 1 fırlatma sisteminde kullanılanMerlin 1A sıvı yakıtlı motorunu en kısadört yılda geliştirebilirken, Avrupa’nınkatı yakıtlı motor üreticisi Avio firmasıVega fırlatma sisteminde kullanılan P80katı yakıtlı motorunun geliştirme süreciniüç senede tamamlamıştır.

Katı Yakıtlı Motorlar Daha mı Ucuz?

ABD tarafından üretilen sistemler değer-lendirildiğinde sıvı yakıtlı motorların ge-liştirme ve üretim maliyetleri katı yakıtlımotorlara göre daha yüksektir. UzayMekiği fırlatma aracının katı yakıtlı moto-runun geliştirme maliyeti 336 milyon $iken, sıvı yakıtlı ana motoru 2043 milyon$ ile altı kat fazla maliyetle geliştirilmiştir.Üretim döneminde ise sıvı sistemlerinmaliyeti, katı sistemlere göre ortalamaüç kat daha yüksektir [5].

ABD’ye benzer olarak, Avrupa’da yapı-lan çalışmalar da katı yakıtlı motorlarınmaliyetlerinin daha uygun olduğunugöstermektedir. Ariane 5 fırlatma aracıkonsept geliştirme çalışmalarında, kalkışiçin kullanılan katı yakıtlı yan motorlarınsıvı yakıtlı motora göre en az %10 sevi-yelerinde maliyeti düşürdüğü değerlen-dirilmiştir [4]. Benzer şekilde yenigeliştirilen ve 2021’de ilk uçuşu planla-nan Ariane 6 aracında, fırlatma maliye-tinin Ariane 5’e göre %30 seviyelerindedüşürülerek 90 milyon $ olması hedef-lenmiş ve yapılan konsept geliştirme ça-lışmaları sonucu sıvı yakıtlı ana motoryerine katı yakıtlı motorun kullanılması-nın maliyet etkin çözüm sunacağı öngörülmüştür [6].

Diğer taraftan sıvı yakıtlı motor kullananRusya, Çin ve Ukrayna’ya ait sistemler in-celendiğinde fırlatma maliyetlerinin, Av-rupa ve ABD menşeli araçlara göreneredeyse yarı yarıya düşük olduğu gö-rülmektedir. Bunun temel sebebi söz ko-nusu ülkelerdeki düşük işçilik ve yapımaliyetleri olarak değerlendirilebilir.Ancak ABD’li SpaceX firması tarafındangeliştirilip 2010 yılında ilk uçuşunu ger-çekleştirilen ve sıvı yakıtlı motor kullananFalcon 9 aracının maliyetinin söz ko-nusu ülkeler seviyesinde olması, Av-rupa’nın tezini çürütmektedir.


25

Şekil 5: Ana Kademesi Sıvı Yakıtlı Motorlardan Oluşan Soyuz (solda) veKatı Yakıtlı Motorlardan Oluşan Vega (sağda) Fırlatma Araçları

Dünya Neyi Tercih Ediyor?

Günümüze kadar ana kademesinde sa-dece katı, katı-sıvı veya sadece sıvı mo-torlar kullanan çok çeşitli fırlatma araçlarıgeliştirilmiştir. Ana kademesinde sadecekatı motor kullanan sistemler alçakdünya yörüngesine 2 tonun altındauydu yerleştiren küçük fırlatma araçla-rında yer almaktadır. Daha yüksek kap-asiteli fırlatma araçlarında ise sadece sıvımotorlar kullanan sistemler ile ana mo-toru sıvı, yan motoru katı olan konsept-ler tercih edilmektedir.

2013 yılında ABD menşeli sistemler iletoplam 19 fırlatma gerçekleştirilmiştir.Fırlatmaların neredeyse yarısı, katı yanmotor ve sıvı ana motorlar kullananAtlas V aracı ile yapılmıştır. Diğer yarı-sında ise sıvı yakıtlı Delta IV, Falcon 9 veAntares araçları kullanılmıştır.

2013 yılında 35 fırlatma gerçekleştirenRusya; Soyuz, Proton ve UR-100 araçlarıile sıvı yakıtlı motorları tercih etmektedir.Aynı şekilde 15 fırlatma gerçekleştirenÇin ise sıvı yakıt kullanan Long March fır-latma aracı ailesini kullanmaktadır. Av-rupa, Japonya ve Hindistan katı ve sıvımotorları birlikte kullanan Ariane 5, H-IIve PSLV ile 3’er fırlatma gerçekleştirmiş-tir. Ana kademelerinde sadece katı yakıtlımotorlar kullanan ABD menşeli Pegasusve Minotaur araçları ve Avrupa menşeliVega aracı ile toplam dört adet fırlatmagerçekleştirilmiştir [7].

Sonuç olarak, fırlatma araçlarında kulla-nılan katı veya sıvı yakıtlı itki sistemleriarasında dünyanın hem fikir olduğu gü-venilir, maliyet etkin ve yüksek perfor-mans sunan tek bir çözümbulunmamaktadır. Ülkelerin geçmiş altyapı yatırımları ile ucuz maliyet sunanve kazanılmış tecrübeleri sayesinde kısasürede geliştirilme imkanı sağlayan tek-nolojiler tercih edilmektedir. Aynı şe-kilde uzay pazarına hizmet edenendüstrinin ayakta kalması için yapılantercihlerde siyasi iradenin payı da bü-yüktür. Ariane 6 projesinde Fransa ve

İtalya işbirliği ile katı motorların kullanıl-ması, sıvı yakıtlı motorlar üzerine çalışanAlmanya başta olmak üzere diğer Av-rupa ülkelerindeki uzay endüstrisini sar-sacaktır. Bundan dolayı Avrupa UzayAjansı tarafından düzenlenen bakanlarseviyesi toplantılarda henüz görüş birli-ğine varılamamış, Space Propulsion2014 konferansında da Fransa, İtalyave Almanya temsilcileri arası benzer tar-tışmalar yaşanmıştır.

Türkiye’de Mevcut Durum Nedir?

Türk uydularının yörüngeye fırlatılma-sında kullanılacak Milli fırlatma sistemi-nin geliştirilmesi amacıyla SavunmaSanayii Müsteşarlığı ile Roketsan ara-sında Temmuz 2013’te UFS Projesi ÖnKavramsal Tasarım Dönemi (Dönem-1)Sözleşmesi imzalanmıştır. Fırlatma aracı-nın geliştirilmesi; üretim tesisinin, uydufırlatma merkezinin ve yer istasyonları-nın kurulumu faaliyetlerini kapsayanprojenin ilk aşaması olan Ön KavramsalTasarım Dönemi, 2014 yılı sonunda ta-mamlanmıştır. İtki; güdüm ve kontrolteknolojilerindeki güçlü alt yapısı ile Ro-ketsan, uydu fırlatma kabiliyetine sahipülkeler arasına girmeyi hedefleyen Tür-kiye'nin uzaya erişmesi sürecindeki şe-refli görevini alacaktır.

Referanslar

[1] Sutton, G.P., Biblarz, O., “RocketPropulsion Elements”, 7th ed., JohnWiley and Sons, Inc., New York, 2001.[2] “Space Shuttle Propulsion Trivia”,NASA Facts, April 2005.[3] Isakowitz, S.J., Hopkins, J.B., Hop-kins Jr., J.P., “International ReferenceGuide to Space Launch Systems”, AIAA,2004.[4] Broquere, B., Le Moal, D., Pouli-quen, M., “Liquid and Solid Propulsion:Comparison and Application Areas”,AIAA 2004-3899, July 2004.[5] Comparison of liquid, solid andhybrid chemical rockets, Erişim Tarihi:20 Ekim 2014,http://www.lr.tudelft.nl/en/organisa-

tion/departments-and-chairs/space-en-gineering/space-systems-engineering/expertise-areas/space-propulsion/system-design/generate-candi-dates/comparison-of-rockets/[6] Vaast, E., et al., “A Solid RocketMotor for the Ariane 6 Launcher Multi-P Configuration”, Space Propulsion2014 Conference, May 2014. [7] 2013 in spaceflight, Erişim Tarihi:20 Ekim 2014,en.wikipedia.org/wiki/2013_in_spacef-light

Osman YÜCELOperasyonlar ve Enerjik SistemlerMühendislik DirektörlüğüUzman Mühendis

Dr. Kemal Atılgan TOKEROperasyonlar ve Enerjik SistemlerMühendislik DirektörlüğüYönetici Mühendis

Ömer Uğur ARKUNOperasyonlar ve Enerjik SistemlerMühendislik DirektörlüğüMüdür

roketsan dergisi


26

27


1. Giriş

Füze sistemlerinin termal tasarımı; ter-mal yüklerin oluşturduğu sıcaklıkların,limit sıcaklıklar arasında kalmasını sağla-yacak çalışmalar bütünüdür. Bir kompo-nent için limit sıcaklık, işlevselliğin veyapısal bütünlüğün korunduğu en yük-sek ve en düşük sıcaklıktır. Oluşan sıcak-lıkların sistem üzerindeki etkilerininyapısal ve dinamik açıdan bir bütün ola-rak incelenmesi gerekmektedir. Havaaraçları genelde düşük sıcaklıklardaki ir-tifalarda seyretmektedir; ancak uçuş hı-zına bağlı olan ısınma ciddi bir problemolabilmektedir. Concorde yolcu uçağıses üstü hızlarda uçmasından dolayıısınmaya maruz kalmakta ve ısınma ne-ticesinde gövde boyu yaklaşık 200 mmuzamaktadır [1]. Bu durum ses altı hız-larda uçan diğer yolcu uçaklarında oluş-mamaktadır. 1 Şubat 2003'te yaşananColumbia Uzay Mekiği faciasına kanat-lar üzerinde yer alan ısınmayı engelle-yici yalıtım malzemesindeki bir çatlaksebep olmuştur [2]. Çatlak uçuş esna-sında kanadın aşırı ısınarak erimesineyol açmış, takibinde yedi mürettebatbulunduran araç kontrolden çıkmış vehavada parçalanmıştır. Bu örneklerdende anlaşılacağı üzere termal yükler al-tında oluşan sıcaklıkların hesaplanmasıbüyük önem arz etmektedir.

2. Füze Sistemi Termal Yükleri

Bir füze sistemi depoda beklemesindenhedefi vurana kadarki geçen süredefarklı termal yüklere maruz kalmaktadır.Füze sistemi ile birlikte füze fırlatma sis-temi de termal yüklerden etkilenmekte-dir. Bir füze sisteminin maruz kaldığı

termal yüklerin kaynakları başlıca;

• Aerodinamik ısınma• Termal batarya ve elektronik kartlar• Füze motoru• Güneş ışınımıdır.

Bu yükler eş zamanlı olarak ya da farklıanlarda füze sistemine etki etmektedir.Ayrıca tasarım aşamasında birçok alt sis-tem termal şok testine, termal çevrimtestine ve soğuk/sıcak şartlanmayamaruz bırakılmaktadır.

3. Termal Analiz Yöntemleri

Isı transferi iletim, taşınım ve ışınımolmak üzere üç farklı yol ile gerçekleş-mektedir. Termal analizlerde her üçtransfer yöntemini de modellemekmümkündür. Analizler zamandan ba-ğımsız kararlı rejim için yapılabileceğigibi zamana bağlı olarak değişen karar-sız rejim için de yapılabilmektedir.

Termal Analiz ve Test Birimi'nde yürütü-len termal analizlerde sonlu elemanlaryöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemdeanaliz edilecek sistem çok sayıda ve bir-birine bağlı “sonlu elemanlara” bölün-mekte ve her bir sonlu eleman içinsayısal çözüm elde edilmektedir. Çözümesnasında problemin fiziğine uygun birşekilde sıcaklık, ısı akısı, ısı üretimi, ışınımgibi sınır koşulları uygulanmaktadır.Analiz yöntemlerinin doğrulanması içintermal testler de yapılmakta olup test-lerde farklı tipte ve ölçüm hassasiye-tinde sıcaklık ve ısı akısı sensörlerikullanılmaktadır. Bu yazıda termal testyöntemlerine yer verilmemiştir.

4. Füze Sistemi Termal AnalizUygulamaları

4.1. Aerodinamik Isınma Analizleri

Füze sistemleri aerodinamik ısınmayamaruz kalmaktadır. Sıkça gözlemlenenve halk arasında yıldız kayması olarak bi-linen gök taşlarının atmosfer içinde sey-rederken yanmasının sebebi de aerodi-namik ısınmadır. Aerodinamik ısınmanınkaynağı oluşan şok dalgalarının havayısıkıştırarak yüksek sıcaklıklara ulaştırmasıve füze yüzeyindeki sürtünme etkilerininakışın kinetik enerjisini termal enerjiyeçevirmesidir. Sıkışma etkisi en fazla ha-vanın durdurulduğu ve durma noktasıolarak isimlendirilen burun konisi vekanat hücum kenarlarında görülmekte-dir. Harry Julian Allen geliştirdiği KütBurun Teorisi [3] ile küresel burunlarınşok dalgasını uzaklaştırarak durma nok-talarına etkiyen aerodinamik ısınmanınazaltılabileceğini göstermiştir. Yüksekhızlı füze sistemlerinin genelde küreselbir burna sahip olmasının altında buteori yatmaktadır. Aerodinamik ısınmakabaca uçuş hızının küpü ile orantılı ol-duğundan füze sistemi tasarımında gözönünde bulundurulması gereken enönemli yüklerden biridir. Uçuş hızının ikikatına çıkartılması aerodinamik ısınmayıyaklaşık sekiz katına çıkarmaktadır. Ae-rodinamik ısınmanın gövde üzerindekietkisinin azaltılması için termal korumasistemleri kullanılmaktadır. Bu sistemlergenelde farklı türde yalıtım malzemesive soğutma mekanizması içermektedir.Isınma altında aşınarak (ablation) ko-ruma sağlayan sistemler için analiz yön-temi geliştirilmesi de tasarım sürecindegerekebilmektedir [4]. Kullanılan termal

füze sistemlerinde termal tasarımın önemive termal analiz uygulamaları

koruma sisteminin performansı termalanalizler ile incelenmektedir.

Aerodinamik ısınmaya bağlı ısı akışı de-ğerleri hesaplamalı akışkanlar dinamiğiyazılımları ile hesaplanmaktadır. Kav-ramsal tasarım aşamasında empirik he-saplama yöntemlerine dayanan yakla-şımlar da ısı akısının hesaplanmasındakullanılabilmektedir [5]. Füze sisteminintermal analizlerindeki amaç aerodina-mik ısınma neticesinde dış gövde ve içdetaylar üzerinde oluşan sıcaklık dağı-lımlarının bulunmasıdır. Çeşitli kısımlariçin örnek analiz sonuçları Şekil 1’de ve-rilmiştir. Malzeme dayanımlarını düşür-mesinden ve titreşim karakteristiğinideğiştirmesinden dolayı sıcaklıkların ya-pısal ve dinamik analizlere girdi olmasıgerekmektedir.

4.2. Termal Batarya ve Elektronik KartAnalizleri

Termal bataryalar füze sistemlerinin avi-yonik kısımlarına gerekli olan elektrikgücünü sağlamaktadır. Uzun raf ömrü,bakım gerektirmeme, kısa sürelerdeyüksek enerji sağlama, zorlu çevreselkoşullara dayanıklılık gibi özellikleri saye-sinde güdüm kitleri, füzeler, tapalar gibisistemlerde temel güç kaynağı olarakyaygın şekilde kullanılır. Termal batarya-lar kimyasal reaksiyonlara bağlı olarak ısıüretirler. Oluşan ısı pillere yakın bölge-

deki aviyonikler için risk oluşturabilmek-tedir. Tasarım aşamasında pil yüzey sı-caklıklarının çevreye olan etkisi termalanalizler ile incelenmeli ve kritik durum-larda gerekli önlemler alınmalıdır. Ter-mal bataryaların komşu parçalara olantermal etkisinin incelendiği örnek ana-lizler Şekil 2’de verilmiştir.

Füze sistemi içerisinde yer alan elektro-nik kartlar üzerinde de ısı enerjisi oluş-maktadır. Bu enerji hem kartın kendisihem de karta komşu diğer aviyonik sis-temler için risk oluşturmaktadır. Bu se-beple tasarım aşamasında kartlar termalanalizler ile incelenmelidir. Analiz çalış-malarının testler ile de desteklenmesi

çoğu zaman uygulanan bir yöntemdir.

4.3. Güneş Işınımı Analizleri

Güneş ışınımı füze sisteminin ve fırlatmasistemlerinin termal tasarımında dikkatealınması gereken bir diğer ısı yüküdür.Güneş ışınımından kaynaklanan yükseksıcaklıklar, alt sistemlerde problem ya-şanma riski oluşturmaktadır. Sıcaklıklaruçuş öncesinde aviyonik sistemleri bo-zabileceği gibi patlayıcı ve yakıt için deolumsuzluk yaratabilecektir. Bu sebeplefüze sistemlerinin dünya üzerinde bulu-nabileceği konumlar ve ışınıma maruzkalabileceği süreler göz önüne alınaraktermal analiz çalışmaları yürütülmelidir.Bir tanksavar füzesinin çeşitli bölgele-rinde yedi günlük bir döngü sonu-cunda oluşan sıcaklık değişimleri Şekil3’te verilmiştir.

4.4. Motor Analizleri

Füze motorları bir diğer ısı kaynağıdır.Motor içerisinde oluşan ısı difüzyon ilemotor gövdesine ve motora bağlı diğerbirimlere iletilmektedir. Ayrıca lüledendışarıya bırakılan yüksek sıcaklıktaki gaz-

28

roketsan dergisi


Şekil 1: Aerodinamik Isınma Neticesinde FüzeKomponentleri Üzerinde Oluşan SıcaklıkDağılımları

Şekil 2: Çeşitli Bataryaların KomşuKomponentler Üzerinde Oluşturduğu SıcaklıkDağılımı

Şekil 3: Bir Tanksavar Füzesinin Farklı Bölgelerinin Yedi Günlük Güneş Işınımına Bağlı SıcaklıkDeğişimleri

lar füzeye ışıma yolu ile etki etmektedir.Bu sebeple tasarım sürecinde motor et-kisinin termal analizler ile incelenmesiönem arz etmektedir.

5. Sonuç ve Değerlendirme

Bir füze sistemi depolanmasından he-defi vurana kadarki geçen sürede farklıtermal yüklere maruz kalmaktadır. Altsistemleri ise tasarım aşamasında termalşok, termal çevrim ve sıcak/soğuk şart-landırma gibi testlerden geçmektedir.Oluşan sıcaklık dağılımlarının kararlı vekararsız rejim altında bulunması termalanalizler ile mümkün olmaktadır.

Termal analizler termal tasarımın bir par-çası olup tasarım sürecinde başvurul-ması gereken bir hesaplama yöntemidir.Termal analiz yöntemlerinin termal test-ler ile doğrulanması ve analizlere girdisağlayan malzemelerin termal karakteri-zasyonu yürütülmesi gereken diğer ça-lışmalardır.

Termal tasarımdaki en önemli noktalar-dan bir tanesi de analizler sonrası göz-lemlenen risklere karşı alınacakönlemlerin belirlenmesidir. Önlemler be-lirlenirken bir alt sistemde yapılan iyileş-tirmenin başka bir alt sisteme olumsuzetkisinin olmamasına dikkat edilmelidir.Örneğin termal bataryanın yalıtımla kap-lanması komşu alt sistemler için iyileş-tirme olsa da ürettiği ısıyı dışarıyaatamayan batarya için performans düş-mesiyle sonuçlanabilmektedir. Termaltasarım mühendisinin bu noktadaki gör-evi termal analiz ve test çalışmaları so-nunda maliyet, uygulanabilirlik ve ağırlıkgibi parametreleri de göz önüne alaraken uygun önlemi seçmek ve gerekiyorsayeni bir analiz ya da test yöntemi geliş-tirmektir.

Referanslar

[1]https://www.intrepidmuseum.org/getdoc/7e17f27f-c1a1-4a14-9aa3-a05304046f83/Facts-About-Con-corde.aspx, son erişim Ekim 2014.[2] NASA,Columbia Accident Investiga-tion Board Report, Volume 1, Ağustos2013[3] Vincenti, W.G., Boyd, J.W., Bugos,G. E., H. Julian Allen: An Appreciation,Annual Review of Fluid Mechanics,Vol.39, pp 1-17, 2007.[4] Şimşek B.,Acar B.,Kuran B.,AblationModeling of Subliming Ablator of aBlunt-nosed Body Under AerodynamicHeating, 6th International Conferenceon Recent Advances In Space Techno-logies,İstanbul,2013.[5] Şimşek, B., Kuran, B., Tunc, T., andYuncu, H., Thermal Reliability Predic-tion of External Insulation System inSupersonic Speeds Using SurrogateModels, AIAA Paper No.2011-2038,2011.

Buğra ŞİMŞEKBalistik Sistemler MühendislikDirektörlüğüUzman Mühendis

Bülent ACARBalistik Sistemler MühendislikDirektörlüğüMüdür

29


roketsan dergisi


30

Bu yazıda CMMIDEV/3belgesi için yapılançalışmalar anlatılacak vetasarım ve geliştirmefaaliyetlerinin sonucu olanTeknik Veri Paketi (TVP)incelenecektir.

Tasarım ve geliştirme faaliyetlerinin enönemli çıktısı olan Teknik Veri PaketiTVP’nin üretime teslim edilmesi aynı za-manda tasarımın da başarıyla tamam-lanmasının kanıtı olmaktadır.

1. CMMIDEV/3 Çalışmaları

Roketsan, 2014 Ekim ayında yapılan Bü-tünleşik Yetenek Olgunluk Modeli Seviye3 (CMMIDEV/3) değerlendirmesi(SCAMPI-A) sonucunda, tasarım ve geliş-tirme kabiliyetlerinin CMMIDEV/3 seviye-sinde olduğunu belgelemiştir. Seviye 3,tasarım ve geliştirme süreçlerinin kurum-sal olarak uygulandığını belirtmektedir.

1991 yılında, yazılım odaklı en iyi uygu-lama modeli oluşturma amaçlı başlatılanCapability Maturity Model (SW CMM) ça-lışmaları, 2000 yılında; yaklaşık 14 yılönce, Capability Maturity Model Integ-ration CMMI 1.02 sürümü ile artık sa-dece yazılım değil bütün tasarım vegeliştirme projelerinde en iyi uygulama-lar içeren bir süreç modeli olarak değiş-tirilmiştir.

Bu belgelendirme, diğer sertifikasyonbelgelendirmelerinden farklı olmaktadır.Her şeyden önce CMMI, tasarım ve ge-

liştirme süreç yeteneklerinin olgunlu-ğunu değerlendiren/kıymetlendiren birbelgelendirmedir. Bu nedenle yapı-sında, standartlara göre verilen sertifi-kasyonlara kıyasla bazı farklılıklaroluşmaktadır.

Standartlara uygunluğun belgelendiğisertifikasyonlar genellikle bir firmanıntüzel kişiliğinin tümüne verilmektedir;buna karşın CMMI modeline uygunlukbelgesi, bir firma organizasyonu içindekialt birime de verilebilmektedir.

Örneğin, organizasyon şemanızdakiGenel Müdürlüğe bağlı, Genel MüdürYardımcılığı bünyesinde bulunan bir Di-rektörlüğün altındaki Müdürlük için,hatta tasarım ve geliştirme faaliyetleriniyürüten ve o Müdürlüğe bağlı daha daalt bir birim için bile CMMI belgesi alına-

bilir. CMMI belgesinin verildiği belgelen-dirme/kıymetlendirme çalışması olanSCAMPI-A kapsamı bu şekilde belirlene-bilir. Bu durumda firma adı CMMI Ens-titü web sayfasında yayınlanarak ilanedilir ve erişime sunulur.

CMMI Enstitü web sitesinde, firma adı-nın altında bir açıklama satırı vardır. Osatır belgenin hangi birime verildiğinibelirtir. CMMI kapsamını belirleyen birbaşka kriter de değerlendirme/kıymet-lendirmeye girilen süreçlerdir. Örnekvermek gerekirse; 18 CMMIDEV/3 sü-reci içinden tedarik süreci CMMIDEV/3kapsamı dışına alınabilir.

Roketsan, bu çerçevede, kurumsal olan3. seviyede, tüm süreçlerde, tüm yerleş-kelerindeki tasarım ve geliştirme faaliyet-lerini kapsayacak şekilde denetimegirmiş ve belgelendirilmiştir. Bu nedenleCMMI Enstitü web sitesinde (sas.cmmi-institute.com/pars) Roketsan aratıldı-ğında, firma adının altında herhangi birbirim adı yazmamakta, Roketsan RoketSanayii A.Ş.’nin tüm tasarım geliştirmefaaliyetlerini temsil eden bir ifade olarak

cmmidev/3 çalışmaları ve teknik veri paketi


31

“Tasarım ve Geliştirme Projeleri” yazmak-tadır.

Roketsan, organizasyon şemasında bu-lunan ve Genel Müdürlüğe bağlı;1. Operasyonlar ve Enerjik Sistemler(OES)2. Balistik Sistemler (BLS)3. Taktik Füze Sistemleri (TFS)

Grup Başkanlıkları (Genel Müdür Yar-dımcılığı) tarafından yürütülmekte olan;1. Sistem 2. Yazılım 3. Mekanik 4. Elektronik 5. Kimyasal tasarım ve geliştirme süreçlerinin tümüve CMMIDEV/3 kapsamında tanımlan-mış olan tüm 18 süreç alanı ile değer-lendirilmeye girilmiştir.

Roketsan, bünyesindeki bütün tasarımve geliştirme faaliyetleri için CMMI de-ğerlendirme / kıymetlendirme başvu-rusu yaptığından, detaylı bir hazırlıkçalışması planlamıştır. Bu çerçevede 18süreç, dört iş paketi grubuna bölünmüşve bu iş paketleri ile ilgili çalışmalar OES,BLS ve TFS Grup Başkanlıkları (GenelMüdür Yardımcılığı) ile Ürün ve SüreçKalitesi Direktörlüğü tarafından yürü-tülmüştür. Ürün ve Süreç Kalitesi Direk-törlüğü iş paketi sorumluluğuna ekolarak CMMI Projesi koordinasyonlu-ğunu da yürütmüştür.

Her iş paketi kendi içinde çalışma grup-larına ayrılmıştır. Bu şekilde oluşturulanekiplerde toplam 57 personelimiz görevalmıştır. Yapılan görüşmeler, denetimler,eğitimler ve süreç dokümantasyonu vb.çalışmalara katılımda bulunan personel,tasarım ve geliştirme kadromuzunönemli bir bölümünü oluşturmaktadır.Bu bağlamda, tasarım ve geliştirme kap-samındaki personel sayısı dikkate alındı-ğında, bu sayının çok büyük bir katılımıtemsil ettiği ve böyle bir katılımın sağlan-masının da üst yönetim desteğinin vekatkısının bir göstergesi olarak görül-mektedir.

Başta Roketsan Yönetim Kurulu veGenel Müdürümüz olmak üzere tümGrup Başkanlıklarımız (Genel Müdür Yar-dımcılığı), özellikle Programlar ve Mü-hendislik Direktörlüklerimiz ile CMMIProjesi ile ilgili tüm Direktörlüklerimiz veMüdürlüklerimiz sürece büyük destekvermiş ve sahip çıkmıştır. Bu sahip-lenme, iş paketi sorumluları, çalışmagrubu sorumluları, çalışma grubu üye-leri ve değerlendirme ekibinde yer alan(ATM) üyeleri ile toplantılarımıza katılanve görüşmelerimize giren, ayrıca bunla-rın da dışında süreçlerin ve doküman-tasyonun hazırlanmasında katkıdabulunan bütün personele büyük bir teş-vik sağlamıştır.

2. Teknik Veri Paketi (TVP)

Tasarım ve geliştirme çalışmaları sonu-cunda çıkarılan TVP dokümantasyo-nuna iki farklı bakış açısı vardır. Tasarımçalışmaları kapsamındaki TVP ve üretimçalışmaları kapsamındaki TVP. Bu farkıdaha net bir şekilde ortaya koymak içintasarım ve üretimin ayrı firmalarda yapıl-dığı varsayılan bir örnek üzerinden gidi-lecektir.

2.1. Tasarım - TVP - Üretim

Bir tasarım projesinin son aşamada ol-

duğunu, seri üretim öncesi doğrulamave geçerleme işlemlerinin tamamlandı-ğını ve projenin kapandığını varsayalım.Bundan sonra üretim aşamasına gelin-mektedir. Tasarım ile üretimin arayüzüise üretim firmasına verilen TVP dokü-mantasyonudur.

Tasarımın başka firmada, üretimin başkabir firmada yapıldığı ve TVP doküman-tasyonunu teslim alan üretim firmasınınkaynak ve kabiliyetlerinin de yeterli oldu-ğunu düşünelim.

Yukarıdaki senaryoya göre konu önce“TVP ve Üretim” sonra da “Tasarım veTVP” olarak iki ayrı alt başlıkta ele alına-caktır.

2.2. TVP ve Üretim

Üretim firması, kendisine verilen TVP do-kümantasyonunu kendi üretim ve kalitekaynak ve kabiliyetlerine göre uyarlaya-rak, üretimi gerçekleştirmek için ihtiyacıolan üretim dokümantasyonunu çıkar-tır.

Örneğin, iki farklı teknolojik alt yapıyasahip üretim firması düşünelim. Birininatölyesinde klasik üretim makinaları vekalite kontrol cihazları olsun. Diğer fir-manın atölyesinde ise bilgisayarlı sayısal

roketsan dergisi


32

yönetim (CNC) ve Koordinat Ölçüm Ma-kinaları (CMM) olsun. Her iki üretim fir-masına da verilen TVP dokümantasyonuaynı olmasına rağmen bu iki firmanın daüretim dokümantasyonları farklı olacak-tır.

Üretim firması, üretim dokümantasyo-nunu çıkartırken verilen TVP doküman-tasyonunun teknik özelliklerinideğiştirmeye çalışmaz, o özelliklere göreüretmek amacıyla çalışır.

Üretim dokümantasyonu çıkartıldıktansonra firma üretim faaliyetlerini gerçek-leştirir.

Üretilen üründe bir hata tespit edilirse,üretim firması önce ürünün, kendisininüretim dokümantasyonuna uygun ola-rak üretildiğini kontrol eder. Bu aşa-mada bir sorun bulunmaz ise üretimdokümantasyonu ile üretim firmasınaverilen TVP dokümantasyonunu karşılaş-tırır.

Hata, üretim firmasına verilen TVP dokü-mantasyonunu üretim dokümantasyo-nuna çevrilirken yapılmış ise üretimfirması kendi üretim dokümantasyo-nunu değiştirir. Eğer bu çevrim yapılır-ken bir hata yapılmamış ise üretimfirması kendi sınırlarına dayanmıştır.Daha fazlasını yapamaz ve sorunu tasa-rım firmasına bildirir.

Üretim firması bu kadarını yapabilir.Çünkü ürünü ancak kendisine verilenTVP dokümantasyonu kadarıyla algıla-maktadır.

2.3. Tasarım ve TVP

Tasarım firması tarafında, üretim firma-sına verilen TVP dokümantasyonununkapsamını belirleme aşamasına nasıl ge-lindiğine bakalım.

Tasarım firmasında bulunan TVP dokü-mantasyonu ile üretim firmasına verilenTVP dokümantasyonu iki önemli açıdanayrışmaktadır:

2.3.1. Üretim Firmasına VerilenTVP Kapsamı

Tasarım projesinin tamamlanması so-nucu oluşturulan tasarım firmasında bu-lunan TVP dokümantasyonu bir kerehazırlanır. Ancak bu TVP dokümantasyo-nunun ne zaman bir başka üretim firma-sına verilmesi söz konusu olursa veyadaha önce verilmiş olan bir üretim firma-sında TVP dokümantasyonunun kap-samı değişir ise tasarım firmasındabulunan TVP dokümantasyonu her ak-tarım aşamasında tekrar tekrar değerlen-dirilip üretim firmasına verilecek TVPdokümantasyonu belirlenir.

Tasarım firması tarafından bir TVP kap-samının belirlenip, üretim firmasına TVPteslim edilmesine gelinceye kadar yapı-lacak birçok işlem ve verilmesi gerekenkarar vardır. Bunlardan bazıları;

1. Tasarım projesi kapsamındaki TVPdokümantasyonunun tamamı mı ve-rilmeli yoksa sadece bir alt sistemiveya alt sistem kümesi mi verilmeli?

2. Tamamı verilecek ise firmanın üretimve kalite kaynak ve kabiliyetleri yeterlimi?

3. Firmanın üretim ve kalite kaynak vekabiliyetleri yükseltmek için verilecekolan teknoloji transferi için yeterli iş-gücü kaynağımız var mı?

4. Firmanın üretim ve kalite kaynak vekabiliyetleri yeterli, ancak verilecekolan TVP dokümantasyonu ile korun-ması gereken teknolojik kabiliyeteulaşma riski var mı?

5. Firmaya verilecek TVP dokümantas-yonunda 4. maddede belirtilen riskiönlemek için sistem/alt sistem üze-rinde düzeltme yapılması gerekiyormu?

Bu sorular veya daha dikkate alınacakbaşka sorular ile üretime verilecek TVPkapsamı belirlenir.

2.3.2. Tasarım Firmasında BulunanTVP Kapsamı

Üretim firmasına verilen TVP doküman-tasyonundan kaynaklanan bir hata veyahatalı işlevsellik tespit edilirse ve bu hataüretici firmadan kaynaklanmıyor ise çö-zümün üretim firması tarafından bulun-ması beklenemez.

“TVP ve Üretim” bölümünde de belirtil-diği gibi, üretim firması, ürünü kendisineverilen TVP dokümantasyonu kapsa-mında algılamakta olduğu için, bütün-leşik ve diğer gereksinimleri ihlaletmeyen bir çözüm üretemez. Üretimfirmasına verilen TVP dokümantasyo-nunda sadece ürünün üretilmesine ye-tecek kadar bilgi vardır.


33

Tasarım firmasında bulunan TVP kap-samı bu noktada kritik olmaktadır. So-runu basite indirgemek gerekirse,tasarım firması tarafından;

Hata veya hatalı işlevsellik nedeni ince-lendi. Tasarım firmasında bulunan TVPkapsamında bulunan bütün izlenebilir-likler, arayüzler ve üretilen dokümantas-yon vb. tarandı. Sorunun kök nedenibulundu ve diğer gereksinimleri ihlal et-meyen bir çözüm üretildi, gerekli testleryapıldı, sorun çözüldü, tasarım firma-sında bulunan TVP kapsamı güncellendive üretim firması bilgilendirildi.

Hataya çözüm üretilirken, aşağıdaki aşa-malardan geçilebilmesi, tasarım firma-sında bulunan TVP dokümantasyonu-nun niteliğini belirleyecektir.

Hatanın kaynağı olan parçanın veya altsistemin son sürümü incelenir. Bulunançözüm de dikkate alınarak, parça ile ilgilibütün toplantı veya gözden geçirme ka-yıtları en azından aşağıdaki sorularla de-ğerlendirilir;

1. İlgili tüm paydaşların görüşü isten-miş mi?

2. Paydaşlardan görüş verenlerin pro-jedeki görevleri neler?

3. Görüş vermeyen paydaşlar var mı?4. Karşılaşılan hatayı önleme potansi-

yeli olan bir görüş verilmiş mi?(bütün sürümlere verilen bütün gö-rüşler kapsamında).

5. Görüş verildi ise karşı görüşün ne ol-duğu?

6. Görüş ve karşı görüş daha sonra as-gari müştereklerde uzlaşılmış ve uz-laşı metni oluşmuş mu?

7. Karşılaşılan hata ile ilgili bir görüş ve-rilmedi ise kontrol kriterleri bu du-rumu yakalayabilecek kapsamda elealınmış mı?

8. Kontrol kriterleri, karşılaşılan hatakaynağını yakalatacak kapsamda ol-masına rağmen, örnek parça (pro-totip) / dokümantasyon doğrulamaaşamasındaki hangi varsayım, yön-tem vb. hata kaynağının fark edil-

memesine neden olmuş ve hata ya-kalanamamış?

9. Bu hatanın olması ihtimali risk kayıt-larına eklenmiş mi?

10. Eklenmiş ise hata riskinin, ne yapıla-rak artık bu olasılığın bir risk olma-dığı ve önlendiğine karar verilmiş?

11. Hatalı parçanın tasarım, geliştirmeve test iş ürünlerinde kullanılansüreç varlıklarından herhangi bi-rinde bu hususun göz ardı edilme-sini sağlayabilecek yanlış biryönlendirme var mı? (Örneğin birprosedür metni, eksik bir kontrol lis-tesi, iş ürünü şablonu veya en iyi uy-gulama örnek dokümanı).

Bütün bu sorular açıklığa kavuşturulduk-tan sonra hazırlanan bir öğrenilmiş ders-ler dokümanı ile yaşanan deneyim,sistematik olarak kurumsal hafızaya ka-zandırılmış olur.

Böyle bir kazanımın yaratılması için busorulara yanıtların arandığı tasarım fir-masında bulunan TVP dokümantasyo-nunun önemi ortaya çıkmaktadır.

Bu arada, üretim firmasına bu çalışma-ların hiç biri bildirilmez, sadece neyin de-ğiştiği veya hangi standarttakimalzemenin artık kullanılması gerektiğivb. gibi çözümün üretimde uygulama-sını sağlayacak seviyede bir üretime ve-rilecek TVP kapsamı değişikliğigönderilir.

3. Sonuç

Tasarım firması TVP dokümantasyonunutamamladıktan sonra, verilen örnek du-rumda da belirtildiği gibi; dokümantas-yon ileride birçok değişikliğe uğrayabilir.Ayrıca, aynı tasarım dokümantasyonun-dan (üretimi gerçekleştirecek firmayagöre) farklı TVP dokümantasyonları üre-tim firmalarına verilebilir.

“TVP ve üretim” ile “Tasarım ve TVP” bö-lümlerinde anlatılan dokümantasyonla-rın farklı yaklaşımlar olması, farklıkapsamlarda olması, üretime verilen TVP

dokümantasyonunun, tasarım dokü-mantasyonundan türetilmesi nedeniyleöne çıkan tek husus tasarım kabiliyetidir.

Roketsan tasarım kabiliyetini, CMMI-DEV/3 belgesi ile kanıtlamakla kalmamış,bu belge kapsamında kıymetlendirmeyegirerken; tüzel kişiliğindeki bütün tasarımfaaliyetleriyle katılması, tasarım personelisayısı, tasarım kabiliyetlerinin içerdiği üre-tim tipleri ve seçilen temsili projeler ara-sında sadece mekanik ve kimyasaltasarımın olması ile de birçok ilke imzaatmıştır.

Kısaltmalar

ATM: Appraisal Team MemberCMM: Coordinate Measuring Machine,Capability Maturity ModelCMMI: Capability Maturity Model Integ-rationCNC: Computer Numerical ControlSCAMPI: Standard CMMI Appraisal Met-hod for Process ImprovementSCAMPI-A: SCAMPI “-” işaretinden son-raki harf değerlendirme sınıfını gösterir.“-A” CMMI belgesinin değerlendirme so-nucuna göre verilir veya verilmez. “-B”ve “-C” sınıfı değerlendirmeler, durumtespitinin yapılması ve bir fark analizininyapılması amaçlanır.TVP: Teknik Veri Paketi

Kürşat SERTPOYRAZÜrün ve Süreç KalitesiDirektörlüğüYönetici Mühendis

34

roketsan dergisi


1. Giriş

Savunma sistemlerinin tasarımında, sü-rekli olarak benzer sistemlerden daha et-kili ve üstün olma amacı güdülmektedir.Bu durum, tasarım hedeflerini zorlaştır-makta ve sistemlerin karmaşıklık seviye-sini artırmaktadır. Sistemlerin karmaşıklıkseviyeleri arttıkça idame edilebilirlik zor-laşmakta, daha yüksek maliyetler oluş-maktadır. Örneğin, Advisory Group onReliability of Electronic Equipment tara-fından yapılan çalışmalar Kore Savaşı es-nasında her 1 $’lık yatırım için yıllık 2 $’lıkbakım maliyeti ödendiğini göstermekte-dir [1].

Bu durum, envanterde uzun yıllar görevyapan savunma sistemlerini tedarik et-tikten sonra oluşan idame edilebilirlikmaliyetlerinin, sistemleri tedarik etmekiçin ödenen maliyetlerden çok dahayüksek olduğunu göstermektedir. Gü-nümüzde modern savaş yöntemlerinindeğişmesi, askeri kuvvetlerin zorlu koşul-lar altında görev yapması, verimliliği ar-tırma ve maliyet etkin bir lojistik desteksistemini kurma ihtiyacı, lojistiğe yeni biryaklaşım getirmiştir.

2. Performansa Dayalı Lojistik (PDL)Kavramı

Kullanım ömürleri uzun olan silah sis-temlerinin bakım-onarım ihtiyaçları za-mana bağlı olarak artış gösterdiğindenlojistik maliyetler de artmaktadır. Bu-nunla birlikte, yüksek kullanılabilirlikoranı ihtiyacı bakım-onarım maliyetlerinidaha da yukarı çekmektedir. Kullanılabi-lirlik oranından taviz vermeden bakım-onarım maliyetlerini düşürmek amacıylayeni lojistik destek yöntemleri ortaya çık-mıştır [2].

PDL, yeni bir lojistik çözüm yaklaşımıolup, yetki ve sorumlulukların kesin hat-larıyla belirlenmiş olduğu uzun dönemlojistik destek anlaşmaları aracılığıyla birsistemin performans hedeflerini karşıla-mak ve sistemin yüksek seviyede kullanı-labilirlik oranı için tasarlanan entegre,kabul edilebilir maliyetli bir performanspaketi olarak lojistik desteğin satın alın-masıdır [3]. PDL yaklaşımı ile sisteminiidame ettiren kullanıcı, silah sistemi en-vantere girdikten sonra ürün veya servissatın almaz, sadece performans çıktısısatın alır. Bu performans çıktısı ise çoğuuygulamada, sistemlerin hizmet ömür-leri boyunca kullanılabilirlik oranıdır.

3. PDL Uygulama Modeli

PDL anlayışı, lojistik kavramlarına perfor-mans kriterlerini ekleyerek bilinen lojistikstratejileri bir adım daha ileri taşımış,ürüne bağlı tedarik, bakım-onarım, eği-tim gibi lojistik unsurların üründen eldeedilen fayda bazında izlenebilir ve yöne-tilebilir olmasını sağlamıştır [4].

PDL uygulamaları kapsamında bakımplanlaması, tedarik yönetimi, ikmal sis-temi, personel ve işçilik, destek ekipman-ları, dokümantasyon, eğitim yönetimi,tesis ihtiyaçları, bilişim alt yapısı ve ihti-yaçları, paketleme ve taşıma maliyetleri

savunma sanayiinde performansa dayalılojistik kavramı

Şekil 1: Performansa Dayalı Lojistik Destek Yelpazesi

35


konularının ele alınması gerekmektedir[5]. Bu konular doğrultusunda devlet veözel sektör ortaklıkları oluşturularak so-rumluluk, yatırım ve risklerin paylaştırıl-ması amaçlanmaktadır.

PDL anlaşmaları lojistik destek unsurla-rıyla bağlantılı tüm sorumlulukların yük-leniciye ait olduğu sözleşmeler olarakortaya çıkabildiği gibi sorumlulukların ta-nımlanan kriterlere göre paylaştırıldığı,yükleniciye ve kullanıcıya belirli oran-larda ödevler yükleyen devlet-özel sek-tör ortaklıkları olarak da karşımızaçıkabilmektedir. Devlet-özel sektör ortak-lıklarının oluşturulmasındaki asıl amaçsorumluluk, yatırım ve risklerin paylaştı-rılmasıdır [3]. Görev paylaşımı ve ortak-lıkların oluşturulması konusundasistemin yaşı, mevcut lojistik destek altyapısı, kullanıcının sahip olduğu kabili-yetler, yüklenicinin sahip olduğu kabili-yetler yanında yasal ve düzenleyicikısıtlamalar da büyük rol oynamaktadır.Şekil 1’de PDL anlaşmaları ile tanımlana-bilecek ortaklıklar Klasik Lojistik DestekSistemi ve Tam PDL Destek aralığındaözet olarak ele alınmıştır.

3.1. PDL Uygulama Basamakları

Temel anlamda PDL uygulamaları 12basamaktan oluşan bir modelle yapıl-maktadır. Bu aşamalar temel olarak ye-rine getirilmesi gereken adımlar olaraktanımlanmıştır. Her PDL sisteminin ken-dine has özelliklere sahip olduğu yakla-şımıyla, bahsedilen işlemlerin bir kısmıgöz ardı edilebilir. İhtiyaçlar doğrultu-sunda tanımlanan işlem basamaklarıarasında yer değişiklikleri yapılabilir, bazıbasamaklar atlanabilir veya ilave işlemlertanımlanabilir. Temel uygulama basa-makları aşağıda yer almaktadır:

• İhtiyaçların ve destek unsurlarının en-tegre edilmesi

• PDL ekibinin oluşturulması• Sisteme ait esasların belirlenmesi • Performans çıktılarının geliştirilmesi

• Ürün destek entegratörünün belirlen-mesi

• İş yükü dağılımının yapılması• Tedarik zinciri yönetim stratejisinin be-

lirlenmesi• Performansa dayalı sözleşmelerin oluş-

turulması• Maliyet/fayda analizlerinin yapılması• Ödül şartları ve anlaşmaları• Finansal konuların belirlenmesi • Uygulama ve değerlendirme

4. PDL’nin Sunduğu Avantajlar

• PDL uygulamaları ile sistemlerden yük-sek performans elde edilirken lojistikmaliyetler de düşürülür (Tablo 1) [6].

• PDL uygulamaları ile lojistik cevap sü-resi kısalır (Tablo 2) [6].

• Sistem kullanılabilirlik oranları artar(Tablo 2) [6].

• Firma teşvik edilerek performans çıktı-larına ulaşması sağlanır.

• İdame maliyetleri düşer.• Uzun süreli sözleşmeler ve sağlanan

güven sayesinde bürokratik ve boşaharcanan efor azalır.

• Tahmin yöntemleri kullanılarak hatala-rın önceden tespit edilmesi ve önlen-mesi sağlanır.

• Kullanıcı’nın, lojistik faaliyetlere çabasarf etmeden, asli görevlerine odak-

lanması sağlanır.• Sahadan sistemler ile ilgili geri bildirim

alınır, yeni silah sistemleri geliştirme-sine katkı sağlar.

• PDL, lojistik faaliyetlerin izlenebilirliğinide sağlar.

• Yüksek başlangıç maliyetleri söz ko-nusu değildir.

5. PDL’nin Dezavantajları

• Firmaların düşük performans sergile-mesi durumunda kullanıcının söz-leşme kapsamında cezai yaptırımuygulama haricinde müdahale etmeimkanının sınırlı olması [7].

• Kullanıcıya ait özel güvenlik bölgele-rinde firma personeli bulundurulması[7].

• Firmaların planlamada yetersiz kalmasıdurumunda yüksek cezai yaptırımlaramaruz kalması.

• İş maliyet analizinin yapılmasının zorolması.

• Yönetsel problemlerin aşılması için il-gili yasal mevzuatların düzenlenmesiihtiyacı.

6. Savunma Sanayii’nde PDLUygulamaları

PDL ilk kez 1998 yılında ABD Savunma

Tablo 1: Gerçekleşen PDL sözleşmeleri maliyet tasarrufu

sayı 6 ocak 2015

Tablo 2: Gerçekleşen PDL sözleşmelerinde lojistik cevap süresi ve Kullanılabilirlik Oranı

Bakanlığı tarafından F-117 uçakları içinuygulanmış olup, 2000’li yılların başın-dan itibaren yaygın olarak tercih edilenbir lojistik yönetim stratejisi haline gel-miştir. Akabinde Kanada, İngiltere, Al-manya ve Avustralya’da özelliklesavunma sanayii projelerinde yaygınolarak uygulanmaktadır (Tablo 3).

Tablo 3’te yer alan TOW-ITAS PDL uygu-laması, lojistik destek sistemleri arasındaaşamalı geçişin bir örneğidir. TOW-ITASlojistik destek sistemi ile ilgili olarak yapı-lan ilk sözleşme, ABD Savunma Bakan-lığı İle Raytheon firması arasında 2000yılında imzalanmış ve 2001 yılında uy-gulamaya konmuştur. Sistemin PDL an-layışı ile desteklenmesi 2002 yılı itibarı ilebaşlamış ve ilk sözleşme 2002-2006 yıl-larını kapsayacak şekilde düzenlenmiştir.En üst düzeyde hedefi “OperasyonelHazırlık” olan uygulama, sistemlerin%98-%100 arasında kullanılabilirlik oranıseviyesine ulaşması şeklinde sonuçlarvermiş ve sistemlere ait destek maliyetleribakımından büyük miktarda tasarrufsağlanmıştır. Tablo 4’te yıllara göre sağ-lanan tasarruf miktarları yer almaktadır[8].

7. Türk Savunma Sanayii’nde Durum

Dünya genelinde PDL yaklaşımının uy-gulama alanı her geçen gün genişle-mektedir. Bu amaçla, SSM tarafından2011 ve 2012 yılında yayımlanan faali-yet raporunda SSM’nin ömür devri yö-netimi ile ilgili hedefi, ömür devriyönetimine geçiş sağlanması ve PDLmodellerinin geliştirilmesi olarak açıklan-mıştır [9][10]. SSM tarafından 2012 yı-lında yayımlanan “Savunma SanayiiMüsteşarlığı Lojistik Yol Haritası” rapo-runda da belirtildiği üzere Türk savunmasanayiinde PDL uygulamalarına eğilimgiderek artmaktadır. PDL’nin Türk sa-vunma sanayiindeki başlıca uygulama-ları aşağıda yer almaktadır [3]:

• Sahil Güvenlik Helikopteri - Martı Pro-jesi

• A400M Ulaştırma Uçağı Projesi• Müşterek Taarruz Uçağı - JSF Projesi

8. Sonuç

Silah sistemlerinin karmaşıklık seviyeleriarttıkça idame edilebilirlik zorlaşmakta,daha yüksek lojistik maliyetler oluşmak-tadır. Türkiye açısından PDL uygulama-

36

roketsan dergisi


Tablo 3: PDL’nin Başlıca Savunma Sanayii Uygulamaları

Tablo 4: TOW-ITAS PDL Mali Tablosu

ları değerlendirildiğinde sayısı ve kar-maşıklık seviyesi artan savunma sistem-lerinin kullanıcı tarafından idame edil-meye çalışılması daha büyük alt yapı-lara ihtiyaç duyulmasına, büyük mali-yetlerin oluşmasına ve kullanılabilirlikoranını yüksek tutabilmek için dahabüyük çabaların sarf edilmesine sebepolmaktadır. Bu sebeple Türk savunmasanayiinde PDL uygulamalarının sayısı-nın artmasına ve gerekli yasal düzenle-melerle desteklenmesine ihtiyaçduyulmaktadır. Klasik lojistik destek sis-temlerinden PDL sistemlerine geçişinorganizasyonel ve kültürel değişimlergerektirdiği konusu sağlıklı bir PDL altyapısı oluşturulması açısından büyükönem taşımaktadır. PDL Destek Sistem-lerinin ortaya koyduğu; yüksek perfor-mans, düşük ömür devri maliyetleri,verimlilik, esneklik gibi faydalardan ya-rarlanabilmek için öncelikli olarak En-tegre Lojistik Destek alt yapısınınsağlam taşlar üzerine inşa edilmesi ge-rekmektedir.

PDL uygulamalarında hem yüklenicihem de kullanıcıya ait risklerin mini-muma indirilebilmesi ve her iki taraf açı-sından kazanç sağlanabilmesi içinöncelikli olarak; uygun bilişim alt yapısı-nın oluşturulması, şeffaflık prensibininyerleştirilmesi, gerekli yasal düzenleme-lerin yapılması, lojistik destek analizleriiçin ihtiyaç duyulan verilerin oluşturul-ması gibi birtakım alt yapı eksikliklerinintamamlanması gerekmektedir.

PDL uygulamalarından elde edilecekfaydanın maksimum düzeye ulaştırılabil-mesi açısından ise dikkat edilmesi gere-

ken temel konular;

• Köklü sistem değişikliğine adapte ola-bilmek ve alt yapı eksiklerini giderebil-mek açısından aşamalı bir geçiş planıoluşturulması,

• Gereksinimleri karşılayacak miktardandaha yüksek seviyede performans is-terleri belirlenmesinin, yüksek maliyet-ler doğuracağı anlayışıyla; performansve maliyet arasında en iyi verimi yaka-layacak şekilde tanımlamalar yapıl-ması,

• Yüklenici tarafından yatırım yapılma-sını teşvik etmeye yeterli olacak süre-lerde sözleşmeler düzenlenmesi,

• Tasarruf ve verimin artırılması için yük-lenicinin, lojistik destek konseptindekikatılımını artırmak konusunda cesaret-lendirilmesi,

• Yabancı silah sistemleri için öngörülenuygulamalarda, yerli savunma sanayiifirmalarına kabiliyet kazandırılmasınıngaranti altına alınması,

olarak tanımlanabilir.

Şüphesiz ki PDL anlayışının sunabileceğibirtakım dezavantajlar da söz konusuolabilmektedir. Ancak,

• Kullanıcının lojistik sistem üzerinde sı-nırlı kontrole sahip olabileceği,

• Özel güvenlik sıkıntıları yaşanabile-ceği,

gibi birtakım endişeler uygun alt yapıdüzenlemeleri ve detaylı sözleşmeler ilebertaraf edilebilecektir.

Sayılan tüm faydalarının yanı sıra PDLkonsepti, yerli firmaların kapasite artırımıyönünden teşvik edilmeleri, kolay idameedilebilir sistemler tasarlamak ve üret-mek yönünde ilerleme kaydedilmesiamaçlarına yönelik önemli bir araç ola-rak kullanılabilecektir. Tedarik süreçle-rinde olduğu gibi idame edilebilirlik velojistik destek alanlarında dışa bağımlılı-ğın PDL uygulamaları ile azaltılabileceğideğerlendirilmektedir.

Yerli firmaların lojistik destek sistemleriiçerisindeki katılım paylarının artırılması,idame edilebilirlik ve işletme maliyetleri-nin düşürülmesi, kaynakların verimli kul-lanımı yönünde ortaya koyduğufaydalar nedeniyle; PDL uygulamaları,Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçlarını kar-şılamak ve desteklenebilirliğin devam et-tirilmesini sağlamak açısından, özellikleyerli silah sistemlerinde kullanılabileceketkili bir lojistik destek modeli olarak ben-zerlerinden ayrı bir noktada yerini al-maktadır.

Referanslar

[1] Genç, Y.K.: Güvenilirlik Kavramı veSavunma Sistemlerindeki Önemi, Ro-ketsan Dergisi, Sayı-2, Şubat 2013,ISSN 1302-1435. [2] Performance-Based Logistics: A Pri-mer For The new Administration, Le-xington Inst., 2009.[3] Cicioğlu,B.: Savunma Sanayii Gün-demi, PDL: İlkeler ve Uygulamalar,SSM, 2009.[4] Savunma Sanayii Müsteşarlığı Stra-tejik Planı, SSM, 2012[5] Integrated Logistics Support Plan,DoD Strategıc Defense Inıtıatıve Orga-nızatıon WASHINGTON D.C./ 1988[6] Timur, S.: PDL (PDL) Yönetimi veTürkiye Havacılık ve Uzay Sanayi Ano-nim Şirketi Uygulamaları, Gazi Üniversi-tesi Eğitim Bil.Ens., Yüksek Lisans Tezi,2013.[7] Önel, A., Kambur, Ç.: PDL (PDL)Yaklaşımları ve Uygulamaları, 2013.[8] Yükselen, K. G.: An AssessmentTool of Performance Based LogisticsAppropriateness, Air Force Institute ofTechnology, ABD, 2012. [9] Savunma Sanayii Müsteşarlığı Faali-yet Raporu 2011, SSM, 2011.[10] Savunma Sanayii Müsteşarlığı Faa-liyet Raporu 2012, SSM, 2012.

Gökhan KESKİNBalistik Sistemler MühendislikDirektörlüğüMühendis

Hamit BerkantBEKBULATBalistik Sistemler MühendislikDirektörlüğüUzman Mühendis

37


roketsan dergisi


38

Büyük Veri Nedir?

Büyük Veri 2000’li yıllarda ortaya çıkmış,veri ve verinin iş sonuçlarına dönüştü-rülmesi ile ilgili teknolojilerin tümünükapsayan bir üst tanımdır. Son derecehızlı değişen, çeşitlenen ve var olan tek-nolojilerle adreslenemeyecek kadarbüyük boyutlu verinin ortaya çıkışı, ön-celikle arama motoru sağlayıcıları (Go-ogle, Yahoo), ardından sosyal ağlar(Facebook, Twitter) ve diğer tüm sektör-lerde etkisini hissettirmiştir. Veri depo-lama ve işlenme metotlarında ortayaçıkan bu paradigma değişimi, BüyükVeri kavramı çevresinde ortaya çıkan buteknolojilerin de itici gücü olmuştur (1).

Basit bir anlatımla Büyük Veri, adındananlaşılacağı üzere, üssel (exponential)büyüyen ve değişen veri ile başa çıkmakiçin geliştirilen teknolojiler bütününe ve-rilen addır.

Büyük Veri, verinin sadece büyüklüğündeğil, üretilme/değişme hızı ve çeşitlili-ğinin de önceki teknolojiler tarafından

yönetilemeyecek boyutlarda olmasınıifade eder. Genel olarak kabul görenBüyük Veri’nin 3V’si Volume (Büyüklük),Velocity (Hız), Variety (Çeşitlilik) olarakda ifade edilir (2). Bu açıdan bakıldı-ğında;

Büyüklük

Araştırmalara göre sadece 2011-2012yılları arasında üretilen veri büyüklüğüinsanlığın tüm tarihi boyunca ürettiğiverinin %90’ına karşılık geliyor (3). 2013yılında insanlık tarafından üretilen veri-nin 4 Zettabyte’ı (1 ZB ~ 1012 Gigabyte)aştığı tahmin ediliyor (4). Veri büyüklük-lerindeki bu üssel büyüme trendi eskiyegöre tamamen farklı tasarım hedefle-rine sahip depolama ve analiz teknolo-jilerinin ortaya çıkmasını zorunlu halegetiriyor.

Üretilme/Değişme Hızı

2010 yılında Google CEO’su EricSCHMIDT bir konferansta artık her ikigünde, insanlığın 2003’e kadar ürettiği

veri boyutunda veri ürettiğini dinleyen-lerle paylaştı (5). 2012 yılında Face-book’un günde 500 Terabyte (1 TB ~103 Gigabyte) veri ile büyüdüğü payla-şıldı (6). Özellikle, nesnelerin interneti(internet of things) kavramı ile birlikteartık evlerdeki basit cihazlar bile inter-nete bağlı hale gelmeye başladı. Veri-nin üretilme hızı hem son kullanıcı hemde makinelerin katkısı ile eskiden hayaledilemeyecek seviyelere çıktı.

Çeşitlilik

Üretilen veri içerisinde yapılandırılmamış(unstructured) verinin oranı giderek ar-tıyor. Artık önceden belirlenmiş kalıplarauyan metin, sayısal ve tarihi veriler ye-rine ses ve görüntü dosyaları, videolar,coğrafi konum verisi ve özellikle sosyalmedya etkileşimleri gibi yapılandırılma-mış verinin depolanması ve analiz edil-mesi işletmeler için hayati bir önemesahip. Sosyal medyanın dönüştürücügücü, müşterilerle daha önce var olma-yan kanallarla etkileşmeye ve kullanıcıdeneyimi ile ilgili son derece önemlibüyük veriyi toplamaya ve analiz et-meye yardımcı oluyor.

Tablo 1’de Global verinin büyüme hızıve kurumlar tarafından üretilen ve yö-netilen verinin büyüme hızı da özetlen-miştir. Tabloya konu olan verinin eldeedildiği araştırmaya göre 2020 yılındaveri üretim hızının 2009’a kıyasla 43 katartması beklenmektedir. Kurumlar tara-fından üretilen verinin yanı sıra bireylertarafından üretilip kurumlar tarafındanyönetilen veri büyüklüğündeki muaz-zam artış neden Büyük Veri teknolojile-rine ihtiyaç duyulduğunu açıkça ortayakoymaktadır (7). Sosyal medya içeriği bi-

büyük veri (big data) vesavunma sanayiinde uygulamaları

Tablo 1: Veri Büyüme Hızı 8

39


reyler tarafından yaratılıp kurumlar tara-fından depolanan-analiz edilen veriyeiyi bir örnektir.

Bahsedilen üç ana faktör tarafından ya-ratılan değişikliklerle başa çıkmak ve fır-satları iş sonuçlarına dönüştürebilmekamacıyla ortaya çıkan Büyük Veri tekno-lojilerinin kabaca iki ana sınıfa ayrılabil-diğini görmekteyiz. Birincisi veriyigerçek zamanlı depolamaya yönelikoperasyonel çözümler, ikincisi ise depo-lanmış veriden öngörüler çıkarmaya yö-nelik analitik çözümler.

Operasyonel Çözümler

NoSQL (not only SQL) kavramı altındatoplanan ve geniş bir kümede farklıözellikteki veriyi depolamak üzere özel-leşmiş veritabanları ve diğer depolamateknolojileri bu alt başlıkta gruplanabilir.Yapılandırılmış veriye yönelik veritabanıteknolojilerine karşılık NoSQL veritaban-ları, daha önce bahsedilen yapılandırıl-mamış, yüksek hacimli, çok hızlı üretilenveriyi düşük gecikme ile depolamayayoğunlaşır. Bu bağlamda, dağıtık he-saplama ve bulut teknolojileri kullanıla-rak bu yüksek hacimli veriden, seçiciliğiyüksek sorgular vasıtasıyla hızlı bir şe-kilde operasyonel bilgiye ulaşmakönemli bir tasarım hedefidir. Operasyo-nel Büyük Veri çözümleri daha çok ve-riyi depolama ve veriye hızlı erişimi önplanda tutsalar da belirli kısıtlı şartlar al-tında gerçek zamanlı veri analizi ve ön-görü olanağı sağlayabilirler.

Analitik Çözümler

Yine geleneksel veritabanı teknolojileri-nin kısıtlarının üstesinden gelmek ama-cıyla ortaya çıkan analitik çözümlerintemel tasarım hedefi, daha öncedendepolanmış büyük ölçekli yapılandırıl-mamış veriden, geriye dönük iş değeriyaratacak bilgi elde edebilmektir. Buhedef yine yüksek ölçekte dağıtık hesap-lama ve Google tarafından geliştirilmişMapReduce adı verilen algoritmanınuygulanması ile gerçeklenmektedir.Operasyonel çözümler tarafından işle-nen veri üzerinde karmaşık ve öngörüsağlayan analitik sorguların çalıştırılarakbu iki teknoloji setinin bir araya getiril-mesi, işletmelere Büyük Veri konsepti-nin sunduğu ufukları kullanarak, işsonuçlarına ulaşmayı kolaylaştıracak bil-giye geçmişte düşünülemeyecek hızdave detayda ulaşma olanağı sunar.

Operasyonel ve Analitik Büyük Veri tek-nolojilerininin karşılaştırmalı özellikleriTablo 2’de verilmiştir:

Savunma ve Üretim SanayiindeUygulamaları

Savunma ve üretim sanayiinde de geli-şen teknolojilere bağlı olarak özellikleüretim teknolojileri ve ekipmanları atöl-yeden her türlü veriyi toplayabilecek şe-kilde özelleşmektedirler. Bu da “akıllıfabrika” konsepti doğrultusunda (Roket-san’da uygulamaya geçirilmiş olan) Üre-tim Yönetim Sistemi (Manufacturing

Execution System (MES)) uygulamala-rına paralel olarak üretim ekipmanlarınında anlık durum bilgilerini raporlayıp iz-lenebilirlik ve hatasız üretim hedeflerinigerçekleştirebilmek için operasyonel sis-temlere iletmelerini mümkün kılmıştır.Örneğin; Raytheon’un yeni füze üretimfabrikasında montaj esnasında vidalarınçevrilme sayısı bile kayıt altında tutula-rak, 13 defa çevrilmesi gereken bir vida12 defa çevrilirse sistemin alarm vermesisağlanmıştır (10). Yine aynı fabrikadaher üretim aşamasında çalışan operatö-rün kayıtlarının yanı sıra montaj anındakisıcaklık ve nem durumu da anlık topla-narak herhangi sonraki bir aşamada or-taya çıkabilecek problemlerin geriyedönük takibi sağlanmaktadır. Buna ekolarak operatörlerin yetkili olmadıkları is-tasyonlarda çalışmaları, uygun olmayanekipman veya sarf malzemeler kullan-maları da sistem tarafından takip edil-mekte ve engellenmektedir.

Günümüzde küçük çaplı bir üretim ope-rasyonunda dahi ERP ve MES sistemlerigibi bilgi kaynaklarının yanı sıra yukarıdabahsedilen akıllı üretim ekipmanları, üre-tim hattı ve laboratuvar test sistemleri,mühendislik verisini yöneten ve yine Ro-ketsan’da kullanılmakta olan ÜrünYaşam Döngüsü Yönetimi (Product Li-fecycle Management (PLM)) sistemleri,yukarı ve aşağı tedarik zincirini kapsayanhata analiz sistemleri ve teslimat sonrasıdevreye giren müşteri tecrübesi yöne-timi (user experience) sistemleri gibi verikaynakları bulunabilmektedir (11). Gele-neksel olarak bu veri kaynaklarının ku-rumsal olmayan kapalı bilgi silolarındadepolanması (örneğin test verisinin sa-dece test bölümleri tarafından erişilebilirolması) olası bir analiz eforu ile sağlana-bilecek stratejik ve operasyonel faydalarıengelleyebilir. Tüm bu verinin birarayagetirilmesi ve analiz edilebilmesini sağla-yabilecek Büyük Veri sistemlerinin özel-likle geliştirme faaliyetlerindenTablo 2: Operasyonel - Analitik Büyük Veri 9

roketsan dergisi


40

başlayarak pazara sürüm süresi (Time tomarket) ve üretimde yaşanan problem-lerin çözüm süresini kısaltabileceği veüretim ve tasarım süreçlerinde verimliliğiartırabileceği öngörülmektedir.

Roketsan ve Büyük Veri

Köklü bir üretim ve dinamik bir Ar-Gegeleneğine sahip Roketsan, özellikleson yıllarda, bilişim teknolojilerini birstratejik avantaj olarak kullanma yo-lunda önemli adımlar atmaktadır. Kulla-nıma alınan PLM sistemi ile değerlimühendislik verisinin üretim ve kontro-lünü daha efektif yapabilmek ve kurum-sal alanda paylaşımını kolaylaştırmakhedeflenmektedir. Devreye alınan MESsistemi ile de üretim hattından gerçekzamanlı veri toplanmasına başlanarakdarboğazları tespit etmek, kalite verisiniüretim izleme süreci entegre bir haldetoplamak ve bu şekilde üretimde esnek-liği artırmak mümkün hale gelmiştir.ERP sisteminde ise son yıllarda özelliklefinans, tedarik, üretim ve insan kaynak-ları süreçlerini daha pürüzsüz işletebil-meye yönelik geliştirmeler veentegrasyonları kolaylaştırmaya yönelikteknolojik yenilikler yapılmıştır.

Geçtiğimiz yıl içerisinde operasyonelBüyük Veri teknolojileri konusunda iseçeşitli teknolojilerle çalışılmış ve NoSQLveritabanları farklı uygulamalar arka-sında YBSM tarafından kullanıma alın-mıştır. Buradan elde edilen tecrübelerinkısa vadede özellikle MES sistemine des-tek olabilecek üretim ekipmanı ve sen-sör verilerinin toplanması vebirleştirilmesinde kullanılması planlan-maktadır. Bunun yanında mühendisliksüreçlerinde önemli bir yer tutan testverilerinin de kurumsal sistemlere dâhiledilmesi hedeflenmektedir. Bilişim veözellikle ağ güvenliği konusunda da,Büyük veri çözümleri kullanılarak dahaönceden boyutu nedeniyle analiz edilip

sonuç çıkarılması çok güç olan ağ trafi-ğinin daha detaylı izlenmesi gündem-dedir.

Analitik Büyük Veri çözümleri konu-sunda ise çalışmalar başlatılmış olup, ku-rumsal veri ambarı içerisindetoplanacak ve analiz edilecek veriningeleneksel raporlama ve analiz teknolo-jilerine ek olarak Büyük Veri teknolojileriile de değerlendirilmesi kısa vadeli plan-lar arasındadır.

Referanslar

1. http://www.mongodb.com/big-data-explained2. http://blogs.gartner.com/doug-laney/files/2012/01/ad949-3D-Data-Management-Controlling-Data-Volume-Velocity-and-Variety.pdf3. http://www.sciencedaily.com/re-leases/2013/05/130522085217.htm4. 1 ZB (zettabyte) ~ 1,000 EB(exabyte) ~ 1,000,000 PB (petabyte)~1,000,000,000 TB (terabyte) ~1,000,000,000,000 GB (gigabyte) 5. http://vsatglobalseriesblog.wordp-ress.com/2013/06/21/in-2013-the-amount-of-data-generated-worldwide-will-reach-four-zettabytes/6.http://techcrunch.com/2010/08/04/schmidt-data/7. http://www.cnet.com/news/face-book-processes-more-than-500-tb-of-data-daily/8.http://assets1.csc.com/insights/downloads/CSC_Infographic_Big_Data.pdf9. Ibid.10. http://www.mongodb.com/big-data-explained11.http://online.wsj.com/news/artic-les/SB1000142412788732405970457847267142557296612.http://www.sas.com/resources/whitepaper/wp_37614.pdf

Hasan Onur BEYGOKurumsal Kaynak Yönetimi veStrateji DirektörlüğüYönetici Mühendis

41


42

roketsan dergisi

fuar ve organizasyonlar

Güney Afrika, Slovenya, Norveç gibi bir-çok yabancı ülke delegasyonu tarafın-dan yoğun ilgi gören standımızda,ziyaretçilere güncel proje ve ürünlerhakkında bilgi verildi.

Roketsan, 1-4 Eylül 2014tarihleri arasında Kielce,Polonya’da düzenlenenMSPO 2014 UluslararasıSavunma Sanayii Fuarı’nakatılım sağladı.

Savunma Sanayii Müsteşarlığı koordinas-yonunda Milli Katılım gerçekleştirdiğimizfuarda, T.C. Polonya Büyükelçisi YusufZiya ÖZCAN, Savunma Sanayii Müste-şarı Prof. Dr. İsmail DEMİR ve SavunmaSanayii Müsteşar Yardımcısı Sedat GÜL-DOĞAN’ı standımızda ağırladık.

mspo 2014

Polonya Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı ZiyaretiSlovenya Savunma Bakanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti

Turkiye Heyeti

Turkiye Heyeti

MSB Bakan Yardımcısı, SSM Müsteşarı veGüney Afrika Savunma Bakanı Yardımcısı’nın Standımızı Ziyareti

T.C. Varşova Büyükelçisi’nin Standımızı Ziyareti

43

fuar ve organizasyonlarsayı 6 ocak 2015

tirilen silah sisteminin tanıtımı da ilk kezADEX Fuarı’nda yapıldı. Azeri ve Türk ba-sınının yoğun ilgi gösterdiği standı-mızda; Anadolu Ajansı, TRT, CNN Türk,Kanal A, Cihan Haber Ajansı, Savunmave Havacılık, Defence Turkey, C4 De-fence gibi Türk basını ile Hazar TV, MagTV, ASN TV, Lider TV, ATV, Kanal S, AzeriDefence, ADEX Daily News gibi Azeri ba-sını ile röportajlar yapıldı. Yönetim KuruluBaşkanımız Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTANile gerçekleştirilen röportaj TRT Avaz ka-nalında canlı olarak yayınlandı.

11-13 Eylül 2014 tarihleriarasında Bakü,Azerbaycan’da bu yıl ilk kezdüzenlenen ADEXUluslararası SavunmaSanayii Fuarı’na, SavunmaSanayii Müsteşarlığıkoordinasyonunda MilliKatılım sağlayan Roketsan,fuarın başroloyuncularından biri oldu.

Azerbaycan ile hali hazırda yürüttüğü-müz proje nedeniyle Azerbaycan Cum-hurbaşkanı Sayın İlham ALİYEV berabe-rinde T.C. Milli Savunma Bakanı İsmet

YILMAZ, Azerbaycan Savunma BakanıZakir HASANOV, Azerbaycan SavunmaSanayii Bakanı Yaver CEMALOV, HavaKuvvetleri Komutanı Ramiz FİRUDİN,T.C. Bakü Büyükelçisi Alper COŞKUN,Türk Silahlı Kuvvetleri Ataşesi Tuğg. Nev-zat TAŞDELER ile diğer Azeri yetkililerstandımızı ziyaret etti.

Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. İs-mail DEMİR, Roketsan standında yaptığıbasın toplantısında basın mensuplarınınyönelttiği gündeme ilişkin soruları ce-vaplayarak bu yıl ilk kez düzenlenenADEX Fuarı’na çok sayıda Türk şirketininkatılım sağlamasının her iki ülkenin uzunvadeli işbirliğine yönelik önemini vurgu-ladı.

Kapalı alanda sergilenen ürünlere ilaveolarak, Azerbaycan’a teslimatı gerçekleş-

adex 2014

Yonetim Kurulu Baskanımız Korg. (E) Dr. Eyup KAPTAN veAselsan Yonetim Kurulu Baskanı Hasan CANPOLAT'ın TRT Roportajı

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham ALIYEV'in Standımızı Ziyareti

Azerbaycan Cumhurbaskanı Sayın Ilham ALIYEV'in Standımızı Ziyareti

44

roketsan dergisi


Azerbaycan Hava Kuvvetleri Komutanı’nın Standımızı ZiyaretiSavunma Sanayii Mustesarı Prof. Dr. İsmail DEMİR'in,Roketsan Standında Yaptıgı Basın Toplantısı

Milli Savunma Bakanı İsmet YILMAZ ve Savunma Sanayii MustesarıProf. Dr. İsmail DEMİR'in Standımızı Ziyareti

Azerbaycan Cumhurbaskanı Sayın Ilham ALIYEV'in ve AzerbaycanSavunma Sanayii Bakanı Yaver CEMALOV'un Standımızı Ziyareti

AzeriDefence

HürriyetMSI

45


ABD Ordusu ve diğer ülkelerin silahlıkuvvetlerinde görevli üst düzey yetkili-ler standımızı ziyaret ederek CİRİT, SOMve UMTAS beraberinde sergilenenürünlerimiz hakkında detaylı bilgi aldı.

Roketsan, 13-15 Ekim 2014tarihleri arasındaWashington DC, ABD’dedüzenlenen AUSA 2014Fuarı’na katıldı.

Fuara, geniş ürün yelpazesi ile katılımsağlayan Roketsan, T.C. WashingtonBüyükelçisi Namık TAN’ı standında ağır-layarak, ürünler hakkında detaylı bilgiverdi.

Üç gün devam eden fuar boyunca,

ausa 2014

Kore Heyetinin Standımızı ZiyaretiMısır Heyetinin Standımızı Ziyareti

Basın ile Yapılan Roportaj

T.C. Washington Buyukelcisi'nin Standımızı Ziyareti

Tawazun Heyetinin Standımızı Ziyareti

Avustralya Heyetinin Standımızı Ziyareti

46

roketsan dergisi


Engin YÜRÜR ve Kolombiya, Paraguay,Meksika, Bolivya, El Salvador, Brezilya,Uruguay, Şili gibi Güney Amerika ülke-leri dışında birçok uluslararası ülkeninüst düzey delegasyonu ağırlandı.

Roketsan, 29-31 Ekimtarihleri arasındaKolombiya’nın başkentiBogota’da bu yıl 4. kezdüzenlenen EXPODEFENSA2014 Fuarı’na katılım

sağladı.

Sektördeki önemli fuarlar arasında yeralan ve her iki yılda bir düzenlenen EX-PODEFENSA 2014 Fuarı’ndaki standı-mızda, T.C. Kolombiya Büyükelçisi

expodefensa 2014

El Salvador Heyetinin Standımızı ZiyaretiKolombiya Savunma Müsteşarı’nın Standımızı Ziyareti

Endonezya ve Lübnan Büyükelçilerinin Standımızı Ziyareti

Kolombiya Hava Kuvvetleri Komutanı’nın Standımızı Ziyareti

T.C. Kolombiya Büyükelçimizin Standımızı Ziyareti

Kolombiya ve Portekiz Savunma Bakanlarının Standımızı Ziyareti

47


Endonezya, Malezya, Vietnam, Singa-pur ve Birleşik Arap Emirlikleri heyetleriniağırlayarak; kara, hava ve deniz sistem-lerine yönelik güncel ürünleri hakkındabilgi verdi.

Roketsan, 5-8 Kasım tarihleriarasında Endonezya’nınbaşkenti Cakarta’da bu yıl6. kez düzenlenenINDODEFENCE 2014Fuarı’na katıldı.

T.C. Endonezya Büyükelçisi ZekeriyaAKÇAM ve Silahlı Kuvvetler Ataşesi Dz.Kur. Alb. Seçkin ÇELİK standımızı ziyaretederek ürünlerimiz ve yürütülen projelerhakkında bilgi aldı.

Dört gün süren fuar süresince ürünleribüyük ilgi gören Roketsan, standında

indodefence 2014

Malezya Silahlı Kuvvetler Komutanı’nın Standımızı ZiyaretiTawazun Heyetinin Standımızı Ziyareti

T.C. Silahlı Kuvvetler Atasesi Dz. Kur. Alb. Seckin CELİK'inStandımızı Ziyareti

Endonezya Topcu Kuvvetleri Komutanı'nın Standımızı Ziyareti

Genel Mudurumuz ile Röportaj

Endonezya Deniz Kuvvetleri Komutan Yardımcısı’nın Standımızı Ziyareti

48

roketsan dergisi


Fuarda Milli Katılım çatısı altında yer alanRoketsan, son teknoloji ürünleri ve kabi-liyetleri üzerine tanıtım ve sunumlar ger-çekleştirdi.

Bu yıl 8. kez düzenlenen vebölgenin en önemlisavunma fuarlarından biriolan IDEAS’ta Roketsan,sergilediği ürünlerlekatılımcıların yoğun ilgisini

topladı.

Fuarın ilk günü Roketsan standını ziyareteden üst düzey ziyaretçilerin arasındaPakistan, Katar, Singapur, Güney Kore,Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve ÇekCumhuriyeti delegasyonları yer aldı.

ideas 2014

Pakistan Kara Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı ZiyaretiSingapur Heyetinin Standımızı Ziyareti

Pakistan Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti

Pakistan Savunma Sanayii Bakanı'nın Standımızı Ziyareti

Pakistan Genelkurmay Başkanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti

MSB Bakan Yardımcısı ve SSM Müsteşarı’nın Standımızı Ziyareti

49


hightech port by musiad 2014

Roketsan,Müstakil İş AdamlarıDerneği’nin (MÜSİAD)26-30 Kasım 2014 tarihleriarasında CNR Expo Centerİstanbul’da düzenlediğiHigh Tech Port by MUSİADFuarı’na katılım sağladı.

roketsan devlerle birlikte berlin’de

Milli Savunma Bakanı İsmet YILMAZ, T. C.Berlin Büyükelçisi Hüseyin Avni KARSLI-OĞLU, Genelkurmay Genel Plan vePrensipler Başkanı Korg. Alpaslan ERDO-ĞAN, SSM Müsteşar Yardımcısı SedatGÜLDOĞAN ve diğer misafirler YönetimKurulu Başkanımız Korg. (E) Dr. EyüpKAPTAN ve Genel Müdürümüz SelçukYAŞAR tarafından Roketsan standındaağırlandı. Etkinliğin ilk günü düzenlenen“Forum European Industrial DefenceCooperation - Developing a Strategic

Roketsan, 2-3 Aralık 2014tarihlerinde Almanya’dadüzenlenen ve Türkiye’ninpartner ülke olduğu BerlinGüvenlik Konferansı’na(Congress on EuropeanSecurity & Defence) katılımgerçekleştirdi.

Fuarda, sınıfının en uzun menzilli füzesiolan 2.75” Lazer Güdümlü Füze CİRİT,Orta ve Uzun Menzilli Tanksavar FüzeleriUMTAS ve OMTAS, Hassas GüdümlüSeyir Füzesi SOM, Alçak İrtifa Hava Sa-vunma Füzesi HİSAR-A ve satıhtan satıha

107 mm ve 122 mm Topçu Roket mo-dellerimiz sergilendi.

Ürünlerimizin yoğun ilgi gördüğü fu-arda, üst düzey firma temsilcilerine de-taylı anlatımlar yapıldı.

Perspective” panelinde, Genel Müdürü-müz Selçuk YAŞAR tarafından konuşmayapıldı.

50’den fazla ülkeden siyasi ve askeri tem-silciler ile firma ve güvenlik kuruluşlarıyetkililerinden oluşan yaklaşık 1.000 ka-tılımcının ziyaret ettiği organizasyonda;dünyanın önde gelen savunma sanayiifirmaları MBDA Almanya, Lockheed Mar-tin, Raytheon ile Türkiye’den Roketsan,TAI ve Havelsan yer aldı.

50

roketsan dergisi


ankara savunma ve havacılıktaendüstriyel işbirliği günleri(ossa icdda)

san, Aselsan, Türk Loydu, STM, AresShipyard, SEFT Ship Design, SanmarShipyard, Soyaslan Denizcilik & YachtDesign, Data Hidrolik Makine Sanayi A.S.firmaları katılım gösterdi. Etkinliğin so-nunda, Roketsan’a plaket takdim edildi.

9 Eylül 2014 tarihinde, 2. kez Hamburg,Almanya’da gerçekleştirilen “Turkish Ma-ritime and Naval Summit” etkinliği kap-samında düzenlenen “Turkish MarineSystems & Equipment Forum for Navaland Merchant Shipbuilding Market” pa-

nelinde Roketsan’dan Cenk SUMBAS ta-rafından “Naval Platformlarla ilgili Roket-san’ın Yetenekleri” konulu bir sunumyapıldı.

Roketsan beraberinde etkinliğe; Havel-

“turkish maritime & naval summit” etkinliği

Roketsan, 14-16 Ekim 2014 tarihle-rinde, Ostim Savunma ve Havacılık Kü-melenmesi (OSSA) tarafından AnkaraCongressium’da düzenlenen AnkaraSavunma ve Havacılıkta Endüstriyel İş-

birliği Günleri’ne katılım sağladı.

Üç gün süren etkinlik kapsamında firma-mız, birçok ulusal ve uluslararası firma ileişbirliği görüşmeleri yaptı.

2. kara sistemlerisemineriRoketsan, 3-4 Kasım 2014 tarihleri ara-sında, Ankara ODTÜ’de düzenlenen 2.Kara Sistemleri Semineri’ne oturumsponsoru olarak katılım sağladı.

600’den fazla katılımcının dahil olduğuetkinliğin ilk günü, İleri Malzeme ve Ba-listik Koruma Proje Müdürü TimurAKGÜL “Roketsan Balistik Koruma Çö-zümleri” konulu bir sunum gerçekleş-tirdi. Etkinliğin ikinci günü, BalistikKoruma Ürünleri Tasarım Birimi’ndenEralp AKGÜL, “Zırh Sistemleri”, Sistem Ta-sarım Birimi’nden Erolcan ERDOĞAN“Çok Namlulu Roketatar Sistemleri Fır-latma Aracı Tasarımı: Sistem Gereksinim-leri ve Çözüm Yöntemleri” konulusunumlar gerçekleştirdi.

51


Bilim, Sanayi ve TeknolojiBakanlığı tarafından 164Ar-Ge Merkezi için yapılan2013 yılı performansdeğerlendirmesindeRoketsan Elmadağ veLalahan Ar-Ge MerkezleriTürkiye genelinde birbasamak daha yukarıçıkarak ikincilik ödülünü aldı.

Ödül, 10-11 Aralık 2014 tarihinde icraedilen 3. Ar-Ge Merkezleri Zirvesi’ndeBilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı FikriIŞIK tarafından Yönetim Kurulu Başkanı-mız Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN veGenel Müdür Yardımcımız Hayri TO-

RUN’a takdim edildi.

İki gün boyunca devam eden etkinliğinilk gününde, Bilim, Sanayi ve TeknolojiBakanı Fikri IŞIK, Roketsan standını ziyaretederek ileri teknoloji ürünlerimiz hak-kında detaylı bilgi aldı. Etkinlik süresinceYönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Dr.Eyüp KAPTAN birçok ulusal yayın ile rö-portaj gerçekleştirdi.

ar-ge zirvesi’nde bir basamak daha yukarıda

52

roketsan dergisi


2-3 Aralık 2014 tarihlerindeSSM Nuri Demirağsalonunda, Roketsan,Savunma SanayiiMüsteşarlığı ve SaSaDişbirliği ile “İleri Malzemelerve Süreçler Forumu” icraedildi.

Forum ile savunma ve havacılık sektö-ründe ileri malzemeler ve süreçler konu-sunda geleceğe yönelik ihtiyaçlar ile ilgilifarkındalık yaratılması amaçlandı. Forumsürecinde sektör ve üniversite/araştırmatemsilcilerinin katılımı ile ileri malzemelerve süreçler konusunda dünyadaki mev-cut durum, ülkemizde yürütülmekteolan çalışmalar ve konunun savunma vehavacılık sektörüne etkilerinin irdelen-mesi, konu ile ilgili savunma ve havacılıksektörünün geleceğe yönelik ihtiyaçları-nın belirlenmesi ve ilgili eğitim/araştırmafaaliyetlerine yön verilmesi hedeflendi.

“İleri Malzemeler ve Süreçler Forumu”,SaSaD Genel Sekreteri Hüseyin BAYSAK,SSM Ar-Ge ve Teknoloji Yönetimi DaireBaşkanı Yrd. Doç. Dr. Ata ŞENLİKÇİ, Ro-ketsan Genel Müdür Yardımcısı Dr.Yavuz AKA, SSM İleri Malzemeler ve

Enerji Projeleri Grup Müdürü ÖnderCANBAŞ ve SaSaD ARGETEK Başkanı Ser-dar GÖKPINAR’ın konuşmaları ile açıldı.Dr. Yavuz AKA, konuşmasında Roket-san’ın, roket/füzelerde kullanılan malze-melerin teminindeki malzemelerinteminindeki kısıtlamaların özgün ürünle-rin tasarlanması, üretilmesi ve satışları sü-reçlerinde yaratacağı sorunları çokönceden görerek 1990’lı yılların başın-dan itibaren fonksiyonel organizasyo-nunda “Malzeme Teknolojileri” alanındageniş kapsamlı örgütlenmeyi yapmış ilksavunma şirketi olduğuna değinerek“İleri Malzeme ve Balistik Koruma Mü-dürlüğü”nün personel yapısı ve çalışmakonuları hakkında bigilendirme yaptı.

“İleri Malzemeler ve Süreçler Forumu”kapsamında başlıkları aşağıda verilmekteolan yedi adet oturum altında üniversi-

telerin, sanayi kurum/kuruluşlarının vearaştırma kurumlarının temsilcileri tara-fından 32 adet makale sunumu gerçek-leştirildi.

• Geleceğin Malzeme Teknolojileri veSavunma Sanayii Uygulamaları

• Yeni Nesil Enerjik Malzemeler• Biyomalzemeler, Biyouyumlu Malze-

meler ve Uygulamaları• Nanomalzemeler ve Uygulamaları• Polimer Matrisli Kompozit ve Nano-

kompozitler ve Uygulamaları• Seramik ve Metal Matrisli Kompozitler• Katmanlı İmalat Yöntemleri• Savunma Sanayi ve Malzeme: Güncel

İhtiyaçlar ve Geleceğe Bakış

Foruma iki gün süresince 13 üniversite,26 savunma sanayi firması ve beş kamukuruluşu temsilcilerinden oluşan 450dinleyici katılım sağladı. Forum; Roket-san, Aselsan, TUSAŞ, Havelsan, Otokar,FNSS ve TUSAŞ Motor Sanayi’nin spon-sorluğunda icra edildi.

ileri malzemeler ve süreçler forumu

53


roketsan ve raytheon patriot cas üretimi için anlaştıtesislerinde yeni birsözleşme imzaladı.

Anlaşma kapsamında, Patriot GEM–THava Savunma Füzesinin kontrol ünitesiüretimi, Roketsan tarafından yapılacak.

Roketsan ve Raytheon’sIntegrated Defense Systemsşirketleri, 17 Aralık 2014tarihinde, Patriot CASSistemi konusundaRoketsan Elmadağ

Sözleşmeyi, Raytheon’s Integrated De-fense Systems adına Programlardan So-rumlu Genel Müdür Yardımcısı RalphACABA ve Roketsan adına Yönetim Ku-rulu Başkanı Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAM-LICA ve Genel Müdür Selçuk YAŞARimzaladı.

roketsan 10. genç akademi etkinliği’ndedüzenlenen 10. GençAkademi Etkinliği’nde yeraldı.

Bilkent Üniversitesi’nin ev sahipliğindegerçekleştirilen, Türkiye genelinde 60farklı üniversite ve 80 farklı bölümdenyaklaşık 900 öğrencinin katılım göster-diği etkinliğin ikinci gününde, GenelMüdürümüz Selçuk YAŞAR sunum yaptı.

İki gün boyunca devam eden etkinlikte,Roketsan standında öğrencilerin sorularıyanıtlandı.

Roketsan, 20-21 Aralık2014 tarihlerinde, AnkaraCongressium’da

roketsan’dan haberlerroketsan dergisi

54

Kemal ATATÜRK’ün ilke ve devrimlerinibenimseyerek ilerlediğimiz bu yolda, 20Kasım 2014 tarihinde Anıtkabir’de ger-çekleştirdiğimiz törenle Atamızı bir kezdaha saygıyla andık.

Türkiye CumhuriyetiDevleti’nin kurucusu,Büyük Önder MustafaKemal Atatürk’ünaramızdan ayrılışının76. yıl dönümünde,

Atamızın huzurundaydık.

Roketsan Ailesi olarak, tüm hayatını TürkMilleti’ne adayan, Ulu Önder Mustafa

atamızı ziyaret

roketsan’dan haberler

55

sayı 6 ocak 2015


56

25. yıl kitabı yansımaları

57


58

Tamamlanan testlerde; füze, fırlatmaaracından başarılı bir şekilde ayrılarakhesaplanan yörüngesinde kararlı bir şe-kilde uçtu. Bu testler ile, Türkiye’nin ilk

Milli hava savunma füzesi geliştirmefaaliyetleri kapsamında önemli

bir kilometre taşı daha ba-şarı ile gerçekleştirildi.

Türk Silahlı KuvvetlerininAlçak ve Orta İrtifa HavaSavunma ihtiyacına cevapverecek ve dünyadakiörnekleriyle yarışır niteliktebir hava savunma füzesininülkemize kazandırılmasıamacıyla, 2011 yılındaSavunma SanayiiMüsteşarlığınca başlatılanproje kapsamında radar,komuta kontrol veatış kontrol sistemleriAselsan, füze sistemleriRoketsan tarafındangeliştirilmekte.

Proje kapsamında Milli Orta İrtifa HavaSavunma Füzesi HİSAR-O’nun, ilkuçuşlu testi olan Balistik Test Füzesi atışı,Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuv-vetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Ko-

mutan-lığı, SavunmaSanayii Müsteşar-lığı, Aselsan ve Roketsankatılımlarıyla 23 Temmuz2014 tarihinde, Aksaray’da başa-rıyla gerçekleştirildi.

tejik planında yer alan CMMIDEV (Ca-pability Maturity Model® Integration -for Development) çalışmalarını, tamam-ladı.

CMMI denetim ekibi, 2 Ekim 2014 tari-hinde gerçekleştirilen sonuç sunu-

munda Roketsan’ın CMMIDEV/3’euygun olduğunu açıkladı. Roketsan’ınbu başarısı, CMMI Enstitüsü’nün resmiweb sayfasında (https://sas.cmmiinsti-tute.com/pars) 15 Ekim 2014 tarihinde23080 denetim numarasıyla yayınlana-rak tescillendi.

Böylelikle, Roketsan Türkiye’de bir ilkeimza atarak, sektöründe bu belgeyibünyesindeki tüm tasarım ve geliştirmesüreçleri için alan ilk kuruluş oldu.

roketsan cmmi/dev seviye 3 ile gücüne güç kattı22 Eylül 2014 tarihindebaşlayıp, 2 Ekim 2014tarihinde tamamlananCMMI Kıymetlendirmefaaliyetleri sonucundaRoketsan, CMMIDEV/3olarak tescillendi.

Şirketimiz, 2010 yılında başlattığı, stra-

orta menzilli milli hava savunma füzesi’ninilk uçuşlu testi büyük bir başarıyla gerçekleşti

roketsan’dan haberler

59

sayı 6 ocak 2015

roketsan istanbul’daGenel Müdür Yardımcısı Necip PEHLİ-VANTÜRK’ün katılımlarıyla gerçekleşti-rildi.

Roketsan, Ankara’daki ikiana yerleşkesi ve BilkentCyberpark’taki ofislerineilave olarak birdördüncüsünü hizmetesoktu.

Roketsan, kullanıcılara ve müşterilereyakın çalışmanın yarattığı sinerjiyi ve tek-nolojiyi dikkate alarak Sabiha GökçenHavalimanı’nın da içinde bulunduğuİleri Teknoloji Parkı (İTEP) yerleşkesindekiİstanbul Teknopark’ta yeni ofisini açtı.

İstanbul’daki Roketsan Teknopark ofisi-nin açılışı, 25 Kasım 2014 tarihinde Yö-netim Kurulu Başkanı Korg. (E) Dr. EyüpKAPTAN, Yönetim Kurulu Üyesi EkinÖZKER, Genel Müdür Selçuk YAŞAR ve

26 yılı geride bırakırken, teknolojik ilerle-melere ve pazardaki gelişmelere paralelolarak gerçekleştirdiğimiz çalışmalarımızivme kazanarak devam edecektir.

renim görmekte olan katılımcıların ilgiodağı oldu. İşe alım koşullarımızdan, stajve aday mühendislik imkanlarımıza; açıkpozisyonlarımızdan, mühendislik, fen bi-limleri ve sosyal bilimler bölümleri me-zunlarının şirketimizdeki çalışma alanla-rına kadar merak edilen pek çok konuhakkında öğrenci ve mezun ziyaretçile-rin soruları yanıtlandı.

roketsan bu yıl ikinci kez düzenlenenodtü kariyer fuarı’ndaydı6-7 Kasım 2014 tarihlerinde Orta DoğuTeknik Üniversitesi Kültür ve KongreMerkezi’nde bu yıl ikincisi düzenlenenODTÜ Kariyer Fuarı’na Roketsan, İnsanKaynakları Birimi çalışanları ve teknik bi-rimlerimizden Mekatronik Tasarım BirimYöneticisi Burcu DÖNMEZ, Uydu Fır-latma Sistemi Tasarım Sorumlusu İbra-him YAMAN, Termal Analiz ve Test Lideri

Emre KÜTÜKÇEKEN, Yapısal Analiz veTest Lideri Sibel ARAL ve Yapısal Analizve Test Mühendisi Büşra BARTAN ile ka-tılım gösterdi.

Fuar boyunca Roketsan, video gösterim-leri, tanıtım malzemeleri, broşürleri vebu yıl yeni tasarlanan standıyla öğrenci-lerin, yeni mezunların ve lisans üstü öğ-

roketsan dergisi

60

roketsan’lı olmak

çalışan sağlığıve güvenliğieğitimleri üniversitelerde öğrenim görmekte olan

öğrencilerin yoğun ilgi ve katılım gös-terdikleri gözlemlendi.

2014 Yılı Staj Programı’nın her dönemi-nin sonunda stajyerlere Staj Değerlen-dirme Anketi uygulandı. Anketlersonucunda; İnsan Kaynakları Memnu-niyeti %87.5, Süreç Memnuniyeti%90.7 ve Genel Değerlendirme %87.1olarak değerlendirildi. Anket sonuçla-rına göre hazırlanan Memnuniyet Gra-fiği’nde yer aldığı üzere stajyerlerimizRoketsan’da aldıkları görevlerden vekendilerine sunulan hizmetlerdenmemnun olarak stajlarını tamamladılar.2015 yılı için staj başvuruları Martayında Roketsan’ın web sayfası üzerin-den yapılabilecek.

Roketsan her yıl yazdöneminde üniversiteöğrencilerine staj yapmaolanağı sağlıyor.

2014 Yılı Staj Programı üç ayrı dönem(9 Haziran - 4 Temmuz, 30 Haziran -25 Temmuz ve 18 Ağustos - 12 Eylül)olarak tamamlandı. 2014 Yılı StajProgramı için toplam 880 başvurualınmış olup, 136 kişi Staj Programı’nakabul edildi.

Türkiye genelinde toplam 93 farklıüniversitenin öğrencilerinden baş-vuru alan Roketsan Staj Programı’na;İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyükşehirler başta olmak üzere, ülkemizindiğer pek çok farklı şehrinde bulunan

Roketsanlılara e-öğrenme ortamı sunanve bir eğitim yönetim platformu olanRoketsan Eğitim Kampüsü, çalışanları-mızın kullanımına açılan farklı alanlar-dan çok çeşitli eğitimler ile kullanıcılarınistedikleri anda bilgiye ulaşmasını sağ-larken, iş performanslarının ve motivas-yonlarının gelişmesine de katkıda

bulunuyor.

Eğitim Kampüsü’nde Roketsan Oryan-tasyon Eğitimi, Temel İş Sağlığı ve Gü-venliği Eğitimi, Kalite Eğitimi gibizorunlu eğitimlerin yanı sıra; Zaman Yö-netimi, Sağlıklı Yaşamın İpuçları ve Evli-likte Mutluluğun İpuçları eğitimleri gibi

e-öğrenme dünyasına giriş kapısı:roketsan eğitim kampüsü

çalışanlarımızın kişisel gelişimlerine katkısağlayabilecek eğitimler ile teknik an-lamda kendi iç eğitmenlerimizin hazırla-dığı teknik eğitimler de yer alıyor.Roketsan Eğitim Kampüsü kısa za-manda açılacak olan yeni e-eğitimler vefarklı uygulamalar ile gelişmeye devamedecektir.

2014 yılı eğitim planlamaları kapsa-mında, Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eği-timleri 2 Haziran - 2 Ekim 2014tarihlerinde tüm çalışanlarımızın ve yö-neticilerimizin katılımları ile gerçekleşti-rildi. “Çok Tehlikeli İşyeri Sınıfı”nda yeralan şirketimiz için 6331 sayılı İş Sağlığıve Güvenliği Kanunu’nda belirtilen 16saat kapsamındaki tüm konuların elealındığı eğitimlerde, güvenlik kültürüoluşturmaya yönelik önemli bilgileralanlarında uzman eğitmenler tarafın-dan paylaşıldı.

Gerekli tüm iş güvenliği önlemlerininalınarak, olası iş kazalarının önüne geç-mek ve sağlıklı bir iş ortamı yaratabil-mek adına oldukça önemli olan bueğitimlere, “Önce İş Güvenliği” felsefe-sini benimsemiş olarak katılan tüm çalı-şanlarımıza bu konuda gösterdiklerihassasiyet için teşekkür ederiz.

roketsan 2014 yılı staj programınıtamamlandı

Roketsan 2014 Staj ProgramıMemnuniyet Grafiği

61

roketsan’lı olmaksayı 6 ocak 2015

Sosyal Sorumluluk projesiolarak organize edilen“Ankara Sanayi DevleriŞehitler Diyarı ÇanakkaleEğitim Desteği FutbolTurnuvası” sonucunda eldeedilen gelirle Çanakkale’ninAyvacık, Ezine ve Ecabatilçelerine bağlı ilk ve ortaokullara eğitim desteğisağlandı.

Çanakkale Milli Eğitim Müdürü ZülküfMEMİŞ, Maarif Müfettişleri Başkanı ÖmerKARABAY, Milli Eğitim Müdür YardımcısıM. Bünyamin URUÇ, Ankara SanayiDevleri Proje Yürütme Kurulu BaşkanıHalil ÖZKAN, Ankara Sanayi Devleri Fut-bol Turnuvası Yönetim Kurulu BaşkanıAdnan ŞAHİN ve Ankara Sanayi DevleriOrganizasyon Kuruluüyeleri ve organi-zasyona destekveren 14 firmanıntemsilcisi 17 Ekim2014 Perşembegünü Ayvacık İlçesiKösedere İlkokulu veOrtaokulu’nu, Ezine İl-çesi Uluköy İlkokulu veOrtaokulu’nu ve Ecea-bat İlçesi Alçıtepe İlk-okulu’nu ziyaret ederek

eğitim desteklerini okullara ulaştırdı.

Turnuva kapsamında elde edilen gelir,öğrenci desteği yanı sıra okulların ihtiyaç-larını karşılamak için de kullanılacak.

ankara sanayi devlerindençanakkale okullarına anlamlı destek

BurasıÇanakkale

roketsan dergisi

62


• 2010 yılında Ankara dördüncülüğüAnkara altıncılığı

• 2011 yılında Ankara üçüncülüğü• 2012 yılında SPORTS kategorisinde

Ankara üçüncülüğüDragon Kupasında ikincilikFUN FUN kategorisinde şampiyonlukDans yarışması birinciliği

• 2014 yılında SPORTS kategorisindeAnkara üçüncülüğüDragon Kupasında üçüncülükSPORTS kategorisinde Ankara beşinci-liğiDans yarışması birinciliği

Takımlarımız yaklaşık iki ay boyunca Ro-ketsan’ı en iyi şekilde temsil edebilmekadına, her türlü fedakarlığı göze alarakçalışmış ve her yıl Haziran ayındaMogan Park’ta düzenlenen bu festi-

valde Roketsan takım üyeleri ve hafta-sonlarını bu güzel etkinliğe ayıran ve ta-kımlarını yalnız bırakmayan RoketsanAilesi mensupları ile, kardeşliğin, dostlu-ğun, dayanışmanın, takım olmanın kı-sacası büyük bir aile olmanın zirveyaptığı festival alanında yerlerini aldı.

Bu yılki festivale ayrıca Genç Amazonlartakımı damgasını vurdu. Meme kanseriolan ve bazıları sağlığına kavuşmuş olankadınlardan oluşan Genç Amazonlar ta-kımı hem neşeleriyle hem de sosyal so-rumluluk alanında yapmış olduklarıkatkıyla festivale renk kattılar. Yaptıklarıkonuşmalarda kürek çekmenin, memekanserine yakalanma riskini azalttığını,yakalandıktan sonra ise iyileşmeye katkıyaptığını vurguladılar.

dragon festivali kurek yarışlarındaankara uçuncusu oldukDünyanın üç büyükfestivalinden biri olanDragon Festivali 14-15Haziran 2014’te MoganPark’ta yapıldı.

Türkiye’de ilki 2008 yılında İstanbul Ha-liç’te 42 takım ile gerçekleşen kürek ya-rışlarında bugün takım sayısı 600’lerevardı.

Ankara’da da 2010 yılından beri düzen-lenmekte olan Dragon Festivali’ne Ro-ketsan 2010, 2011, 2012 ve 2014yıllarında iki takımla katıldı.

Takımlarımız katıldıkları ilk yıl Ankara dör-düncüsü olarak şampiyonluk yarışlarındadiğer takımlar için rakip olabilecek dü-zeyde olduklarını göstermişler ve takipeden her yıl bir önceki yıla nazaran dahaiyi sürelerle bitiş çizgisine ulaşarak Ankaraüçüncülüğünü kimseye kaptırmadı.Özellikle 2014 yılında birinci takım ile 0,9salise, ikinci takım ile 0,3 salise farklaüçüncü olan Roketsan Tsunami takımı,gözünü üst sıralara diktiğini de gösterdi.

63

roketsan’lı olmaksayı 6 ocak 2015

roketsan 2014 bayanlar masa tenisi şampiyonubelli olduGünümüz toplumlarında,gelişmişlik düzeyinin enönemli göstergelerindenbiri de; o toplumdakikadınların özgürlüğü,saygınlığı, üretim veyönetimdeki yeri ileölçülmektedir.

2 Eylül 2014 Salı günü başlayan kurumiçi Bayanlar Masa Tenisi Turnuvası, Ro-ketsan'da ilk defa düzenlendi. 24 Ekim2014 Cuma günü saat 12.30’da NimetUZ ile Tuğba BOLAT BELDEK arasındaoynanan zevkli ve bir o kadar da heye-canlı geçen final maçını 3-2’lik set üs-tünlüğü ile kazanan Tuğba BOLATBELDEK, Roketsan’ın ilk bayan masa te-nisi şampiyonu ünvanını da almış oldu.

2. Nimet UZ, 3. Yasemin Selay TAN, 4.Aslı SAPMAZ oldu. Final maçının ardın-dan, dereceye giren sporcuların ödül-leri OES Grup Başkanı Hayri TORUNtarafından takdim edildi. Bu güzel etkin-liğin düzenlenmesinde emeği geçen veyaklaşık iki ay öğle tatilini bu etkinliğeayıran Nazlı ÖZDER’e teşekkür ediyo-ruz. Bir sonraki turnuvada buluşmak di-leğiyle.

zafer koşusuve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasınıntemellerinin atıldığı Başkomutanlık Mey-dan Muharebesi’nin coşkusunun yaşan-dığı 30 Ağustos Zafer Bayramı törenlerikapsamında 30 Ağustos 2014 tarihindeKütahya’da, Kütahya Valiliği ve KütahyaGençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğükoordinesinde “8. Kütahya 30 Ağustos

Dumlupınar 30 AğustosBüyük Zafer Koşusu 30Ağustos 2014 tarihindegerçekleşti.

Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlandığı

Büyük Zafer Koşusu” düzenlendi.

Dumlupınar 30 Ağustos Büyük ZaferKoşusu’na şirketimizi temsilen katılan ça-lışanlarımız Ergün KIZILASLAN, MustafaBİLGİN ve Zafer İbrahim ESEN 10 kmmesafesindeki koşuyu başarıyla tamam-ladılar.

roketsan dergisi


64

Roketsan voleybol takımı ElmadağKaymakamlığı tarafından 2-20 Hazi-ran 2014 tarihleri arasında düzenle-

nen Kurumlararası Voleybol Turnuva-sı’nda finale kadar ilerleyerek turnuvaikincisi oldu.

voleybol takımımız ikinciliği kutluyor

Finale yakışır bir performans gösterentakımımızı kutlar, bundan sonraki tur-nuvalarda başarılar dileriz.

3 Eylül 2014 tarihinde 14takım ve 120 personelinkatılımı ile başlayan 2014 yılıRoketsan Kurumiçi VoleybolTurnuvası, 12 Kasım 2014tarihinde üst düzeyyöneticilerin ve yönetimkurulu üyelerinin de katıldığıgörkemli bir ödül töreni ilesonuçlandı.

Personelin de yoğun ilgi gösterdiği finalmaçı büyük bir çekişmeye sahne oldu.Maçı “İkinci Kim” takımı, setleri 27-25 ve25-21 alarak 2-0 kazandı. Maç sonra-sında ödül törenine geçildi. Turnuvada3. olma başarısını gösteren “Filenin Mü-hendisleri” takımının ödülleri Yönetim Ku-rulu Hukuk Danışmanı Akif VURUCUtarafından, 2. olan “Lalahan-Roket” takı-mının ödülleri Genel Müdürümüz SelçukYAŞAR tarafından ve 1. olan “İkinci Kim”takımının ödülleri Yönetim Kurulu Baş-

roketsan 2014yılı kurumiçivoleybolturnuvasıödülleri verildi

kan Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAMLICA tara-fından takdim edildi.

Ayrıca turnuvanın düzenlenmesine katkısağlayan Aykut DAĞKIRAN ve Çağlar YIL-MAZ'a Roketsan Spor Kulübü özel ödül-leri OES Grup Başkanı Hayri TORUNtarafından takdim edildi. O gün oradaolan bu anlamlı ve güzel coşkuya katkıdabulunan herkese teşekkür ediyor ve önü-müzdeki yıl daha görkemli bir turnuvaümit ediyoruz.


65

30 Kasım - 8 Aralık 2014 tarihleri ara-sında Culuacan, Meksika’da düzenle-nen Ampute Futbol Dünya Şampiyona-sı’nda, Tedarik Direktörlüğü çalışanları-mızdan Güneydoğu Gazimiz Osman

ÇAKMAK’ın Takım Kaptanı olarak görevyaptığı Ampute Futbol Milli Takımımızbüyük bir başarı sergileyerek Dünyaüçüncüsü oldu.

Roketsan Ailesi olarak, 24 ülkenin katı-lımı ile Meksika’da düzenlenen AmputeFutbol Dünya Şampiyonası’nda ülke-mizi büyük başarı ile temsil eden Am-pute Futbol Milli Takımımızı kutluyoruz.

ampute futbol milli takımımız dünya üçüncüsü

sayı 6 ocak 2015

roketsan masa tenisi takımı2013-2014 sezonu 1. ligşampiyonu olarak kupasını alaraksüper lige yükseldi Roketsan masa tenisi takımı en alt grup-tan başladığı bu yarışta, her yıl bir üstlige geçerek 2. Lig, 1. Lig ve en üst ligolan süper lige çıkma başarını göster-miştir.

23 Eylül 2014 Salı günü geçtiğimiz

kalite kontrolmüdürlüğüçalışanımızdan,kaliteli bir albüm

2011 Aralık'tan bu yana Türkçe Rock tar-zında kendi bestelerini seslendiren grup,adıyla da dikkat çekiyor: “Denizcinin Ke-disi”. Grubun bu ilginç adına ilham olankişi ise, grubun vokalisti, akustik gitarcısı,bestecisi ve söz yazarı, Emekli Deniz Yar-bay Ertan GÜLE.

Elektrik gitarda ve şarkıların düzenlenme-sinde çalışanlarımızdan Erdem YALÇIN-KAYA’nın emeğinin geçtiği albümdekendisine davulda Çağrı ERİŞEN ve basgitarda Aydoğan UÇAR eşlik ediyor.

Sadece dijital ortamda yayınlanan ve 10şarkıdan oluşan albüme sahip olmak is-

Kalite Müdürlüğü NDTbirimi çalışanlarındanErdem YALÇINKAYA, birlikteçalıştığı müzik grubuyla ilkalbümüne imza attı.

sezon dereceye giren takımlara ödülle-rini vermek üzere, Gıda Tarım ve Hay-vancılık Bakanlığı Lokali’nde düzenlenenyemekte, tüm takımlar bir araya geldi.

Bir alt lige düşenlerin üzüldüğü, bir üstlige çıkanların sevindiği, bu güzel orga-

nizasyonda sevinen tarafta olmanın gu-rurunu yaşatan takımımıza teşekkür edi-yor yeni sezonda, süper ligde başarılardiliyoruz.

teyenler, TTnet müzik ve iTunes gibi on-line kanallardan şarkıları tek tek veya top-luca indirebilirler.

66

Güçlü rakiplerini geride bırakarak ikinciolma başarısını gösteren Roketsan bas-ketbol takımının yedi dev adamını veteknik ekibini yürekten kutluyoruz.

Çok zevkli ve sonuna kadar heyecanınıkaybetmeyen final maçında, Roketsan’ıtemsilen katılan üst düzey yöneticiler vemaç sonuna kadar tezahüratlarıyla ta-kımlarını destekleyen Roketsan çalışan-larına da katılımlarından dolayı çokteşekkür ederiz.

2014 kamu kupası basketbol turnuvası’ndaikincilik kupası roketsan’ın oldu

Kamu kurum ve kuruluşları arasındakiiletişimin, spor vasıtasıyla dostluk vehoşgörü diyaloğuna dönüşmesi ama-cıyla, Türk Telekom tarafından düzenle-nen ve büyük ilgi gören, 2014Basketbol Kamu Kupası, Roketsan’ınyanı sıra, Türk Telekom, Genelkurmay,Muhesebat, Devlet Su İşleri, Gıda Tarımve Hayvancılık Bakanlığı, Türkiye İş Ku-rumu, Türkiye Noterler Birliği, HazineMüsteşarlığı, Meteoroloji, Sahil Güven-lik Komutanlığı, Vergi Denetim Kurulu

Başkanlığı, Türkiye Petrolleri, Sağlık Ba-kanlığı, Adalet Bakanlığı, Sosyal Güven-lik Kurumu gibi kuruluşları da katıldı.

Eleme usulüne göre oynanan turnu-vada Roketsan basketbol takımı, karşı-laştığı tüm rakiplerini eleyerek, finaleyükseldi.

15 Kasım 2014 Pazar günü oynananfinal maçında Genelkurmay basketboltakımına yenilerek turnuva ikincisi oldu.

roketsan dergisi


gazilerimize anlamlı ziyaretRoketsan Yönetim Kurulu Başkanı Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAMLICA ve Yönetim Kurulu Hukuk Danışmanı Tuğg. (E) Akif VU-RUCU, 30 Aralık 2014 tarihinde, TSK Rehabilitasyon ve Bakım Merkezi Başkanı Tuğg. Celalettin BACANLI ile içlerinde Bingölİl Eski Emniyet Müdürü Atalay ÜRKER’in de bulunduğu gazilerimizi, Roketsan personeli adına, ziyaret etmişlerdir.

67

30 Ağustos 2014 Zafer Bayramı etkinlik-leri için ailemle birlikte bu coşkulu günükutlamaya gittiğimizde hipodromda ku-rulan “Türk Silahlı Kuvvetleri Sergisi”ndeendamıyla gözleri alan Milli gururumuz

ve hepsinde emegimizin olduğu KA-SIRGA, UMTAS, CİRİT roket ve füzele-rini canlı ve yakından görmek benimve ailem için büyük gurur kaynağıoldu.

Roketsan’da çalışmanın ayrıcalığını birkez daha 30 Ağustos Zafer Bayra-mı’nda hissetmenin onurunu yaşadım.Sergi alanında ürünlerimizin sergilen-mesi ve herkesin hayranlıkla bakıp tektek yanında fotoğraf çektirmesi, ATAKhelikopterini, UMTAS ve CİRİT füzeleri-mizin başarılı bir şekilde entegrasyonuyapılmış halde görmek biz çalışanlarıgururlandırdı. Bu büyük projelerdeemegi geçen en üst yönetimden enalt çalışana kadar olan bütün Roketsançalışanlarına teşekkür ederim.

Yalçın TAŞDELEN

30 ağustos 2014 zafer bayramıetkinlikleri

sayı 6 ocak 2015


tedarikdirektörlüğübölüm yemeği12 Aralık 2014 tarihinde İTÜ Yüksek Mü-hendisleri Birliği’nde; Tedarik Direktör-lüğü yıllık bölüm yemeği, birimlerdeçalışan personelin tamamının ve eşleri-nin katılımı ile gerçekleştirildi.

Birlik, beraberlik, dayanışma ve ekip ru-hunun sağlandığı gecede herkes işstresinden uzaklaşarak gecenin geç sa-atlerine kadar eğlendi.

atışlar

Yönetim Kurulu Başkan Vekilimiz Tümg.(E) Zafer ÇAMLICA üst yönetimi temsilenatış alanlarında Roketsan personeli iletestlere iştirak etmektedir.

Her türlü hava, arazi ve zorlayıcı koşullaraltında tüm personelin birlik ve beraber-liğinin göstergesi olan bu uygulama,personelimiz arasındaki sevgi, saygı,huzur ve güven ortamını doğrudan et-kilemekte, bu da Roketsan’ı üstün başa-rılara ulaştırmaktadır.

misafirlerimizsayı 6 ocak 2015

Başbakan YardımcısıProf. Dr. Emrullah İŞLER,21 Ağustos 2014 tarihindeRoketsan tesislerine resmibir ziyaret gerçekleştirdi.

Heyet, Roketsan Yönetim Kurulu Baş-kanı Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAMLICA veGenel Müdür Selçuk YAŞAR tarafındankarşılanarak şirketin genel tanıtımı, ürünve yeteneklerini kapsayan bir brifing ve-rildi.

başbakan yardımcısı prof. dr. emrullah işler’inroketsan ziyareti

7 Temmuz 2014Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanı Tümg. Erdoğan AKYOL ve Beraberindeki Heyetin Ziyareti

8 Temmuz 2014Tümg. (E) Veysi SUNAL ve Tuğg. (E) Bülent AKER'in Ziyareti

misafirlerimiz

69

70

misafirlerimizroketsan dergisi

15 Temmuz 2014Kara Kuvvetleri Komutanlığı 52. Dnm. Hlkp. Plt. Sb. Tml. Kursiyerlerinin Ziyareti

22 Temmuz 201461. Dnm. Astsb. Tml. Kursiyerlerinin Ziyareti

25 Ağustos 2014Çin Büyükelçisi Yu HONGYANG’ın Ziyareti

4 Eylül 2014Deniz Harp Akademisi Komutanlığı Heyetinin Ziyareti

23 Temmuz 2014Moğolistan Heyetinin Ziyareti

14 Ağustos 2014Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. İsmail DEMİR veBeraberindeki Heyetin Ziyareti

71


10 Eylül 2014Hava Harp Akademisi Komutanlığının Ziyareti

28 Eylül 2014Kazakistan Cumhuriyeti Savunma Bakan Yardımcısı veBeraberindeki Heyetin Ziyareti

2 Ekim 2014Ürdün Heyetinin Ziyareti

17 Eylül 2014BAE Tawazun Heyetinin Ziyareti

17 Eylül 2014K.K.K. Gn. P. P. Başkanı Tümg. Atilla ŞİRİN’in Ziyareti

15 Eylül 2014Aspilsan Yönetim Kurulu Başkanı Tuğg. (E) ŞendoğanKARAKUŞ ve Genel Müdür Tuğg. (E) HasanDEMİRCİOĞLU’nun Ziyareti

72

14 Ekim 2014Vietnam Heyetinin Ziyareti

15 Ekim 2014Bangladeş Heyetinin Ziyareti

misafirlerimizroketsan dergisi

16 Ekim 2014Yabancı Askeri Ataşeler Heyetinin Ziyareti

23 Ekim 2014TSK Aükhem K.lığı Heyetinin Ziyareti

30 Ekim 2014SASAD Genel Sekreteri Hüseyin BAYSAK’ın Ziyareti

6 Kasım 2014Kore Heyetinin Ziyareti

73


13 Kasım 2014İngiltere Heyetinin Ziyareti

14 Kasım 2014Belarus Heyetinin Ziyareti

14 Kasım 2014TSK İstihbarat Okulu ve Eğitim Merkez Komutanlığı Kursiyerlerinin Ziyareti

11 Aralık 2014Nijerya Heyetinin Ziyareti

18 Aralık 2014General ve Amiral Oryantasyon Eğitimi KapsamındakiHeyetin Ziyareti

26 Aralık 2014MSB Müsteşar Teknoloji ve Koordinasyon Yrd. Tuğg. ŞabanUMUT’un Ziyareti

roketsan ve sanat

74

roketsan dergisi

Roketsan Yönetim KuruluBaşkanı Vekili Tümg. (E)Zafer ÇAMLICA; 24-30Kasım 2014 tarihleriarasında MerhumeÖğretmen Nezihe AYCANKADIOĞLU ve tümöğretmenlerimiz adınamemleketi Safranbolu’dayağlı boya resim sergisi açtı.

Söz konusu serginin açılışına; KarabükValisi Orhan ALİMOĞLU, Karabük Gar-nizon Komutanı Kd. Alb. Samit TOKMAK,Safranbolu Kaymakamı Murat BULACAK,Safranbolu Belediye Bşk. Dr. NecdetAKSOY, Safranbolu Kültür ve TurizmVakfı Ynt. Krl. Bşk. Şefik DİZDAR, Safran-bolu Eski Belediye

Bşk. Kızıltan ULUKAVAK, diğer mülki veidari amirler ile sivil toplum kuruluşları veSafranbolulu sanatseverler katıldı.

Safranbolu’da üç nesil öğrenci yetiştir-miş çok başarılı bir öğretmen olan

Nezihe AYCAN KADI-OĞLU; emekli olduktansonra da tüm hayatınıSafranbolu ve ülke-mize hizmet için ada-mış bir vatan-severdir. Bu serginintüm öğretmenleri-miz adına, öğret-menler günündeaçılmış olmasıbüyük önem taşı-maktadır. Budurum, diğer biryönüyle de özel-lik arz etmekte-dir; RoketsanYönetim Ku-rulu Başkanı

Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN,1986 yılında Binbaşı rütbesinde, Yüzbaşı

yönetim kurulu başkanı vekilimiztümg. (e) zafer çamlıca’nın yağlı boya resim sergisi

Zafer ÇAMLICA’nın Harp Akademile-rinde öğretmenidir. Her iki komutanımızTürk Silahlı Kuvvetlerindeki görevlerinibaşarı ile tamamlamayı müteakip, sonüç yıldır Roketsan’ın en üst yönetiminde;yıllar öncesine dayanan silah arkadaşlığıve öğretmen öğrenci ilişkisini çalışmala-rına yansıtarak, karşılıklı sevgi, saygı,güven ve huzur ortamı içinde Roket-san’da da büyük başarılara imza atmış-lardır.

Safranbolulular ve Safranbolu’ya gelenyerli ve yabancı misafirler, resim sergi-sine çok yoğun ilgi gösterdi. Sergilenenresimler sanatseverlerin beğenisini ka-zandı. En çok ilgi çekenlerden birisi de“Roketsan’ın 25’inci Yıl Tablosu” oldu.

Bir diğeri de Zafer ÇAMLICA’nın 1946-1971 yılları arasında Karabük DemirÇelik Fabrikası’nda işçi olan babası Mer-hum Ali ÇAMLICA’nın tablosu oldu. Sözkonusu tablo, KARDEMİR A.Ş. Gn. Md.Fadıl DEMİREL tarafından vefa örneğigösterilerek KARDEMİR A.Ş. Yönetim Ku-rulu toplantı odasına asıldı.

SafranboluEkspres

75

roketsan ve sanatsayı 6 temmuz 2014

Osman MERTTOPÇUOĞLU’nun fotoğrafları, 26 Kasım - 21 Aralık 2014 tarihleri arasında CerModern sanat merkezinde,“Ankara’da Fotoğraf, Fotoğrafçılar - II” başlığı altında açılan fotoğraf sergisinde, sanatseverlerle buluştu.

fotoğraf sergisi

Özgeçmiş

Osman MERTTOPÇUOĞLU, 1965’te İstanbul’da doğdu. 1987’de Boğaziçi ÜniversitesiMakina Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. Daha sonra Orta Doğu Teknik Üni-versitesi Makina Mühendisliği Bölümü’nde sırasıyla Yüksek Lisans ve Doktora program-larını tamamladı. Fotoğrafla 1992 senesinde Ankara AFSAD’da Mehmet ArslanGÜVEN’den aldığı Temel Fotoğraf seminerleri ile tanıştı.

Yarışmalarda ödüller aldı, karma sergilere katıldı. Eserleri çeşitli etkinliklerde, fotoğrafgünlerinde defalarca gösterildi, fotoğraf ve röportajları çeşitli dergilerde yayımlandı,jüri üyelikleri yaptı. “Paskalya Adası”, “Ada Renkleri”, “Seyahatlerimden”, “Maya Dünyası- Eskiden Yeniye” isimli kişisel sergileri, yurt içinde (12) ve yurt dışında (6) tekrarlandı.

basın’da roketsanroketsan dergisi

76

Savunmave Havacılık

DefenceTurkey

basın’da roketsan

77

sayı 6 ocak 2015

MSI

MSI www.milscint.com


78

BilimTeknik

C4Defence

DünyaÖzel Ek


79

sayı 6 ocak 2015

Dünya

HaberTürkHaberTürkAnkara


80

Star YeniŞafak

Milliyet

YeniAkit

Sabah


81

HürriyetDaily News

Akşam

ArabianAerospace

sayı 6 ocak 2015

Jane’s

Al Defaiya


82

roketsan dergisi

SözcüTürkiye

DefenseNews

MilitaryScience

Intelligence

Reuters Rising Pathof New Turkey

RegionPlus


83

sayı 6 ocak 2015

SafranboluEkspres

Savunmave Havacılık

Documents

Roketsan Dergisi Ocak 2015 Sayısı