Ruchy wód morskich

Falowanie Falowanie czyli pionowy ruch cząsteczek wody, wywołany rytmicznymi uderzeniami wiatru o powierzchnię wody. Fale wiatrowe dochodzą średnio do 2-6 m wysokości i 50-100 m długości. Siłę wiatru opisuje 10-stopniowa skala Beauforta. Przy brzegu w końcowej fazie załamywania się fali woda przemieszcza się ruchem postępowym tworząc fale przyboju, która wdziera się na plaże a następnie z niej wycofuje. PO ustaniu wiatru fale utrzymują się jeszcze przez pewien czas – są to fale swobodne (martwe).

Pływy Pływy to cykliczne wznoszenie się i opadanie poziomu morza, wywołane siłą przyciągania Księżyca i Słońca oraz siłą odśrodkową wynikającą z obrotu Ziemi.

Siła przyciągania przez ciała niebieskie zależy od : - masy (im większa masa, tym przyciąganie silniejsze), - odległości (zmniejsza się wraz z kwadratem odległości) Przyciąganie Księżyca wywołuje spiętrzenie wody – przypływ, ściągając ją z innych miejsc, gdzie poziom wody obniża się – odpływ.

W danym miejscu Ziemi 2 razy w ciągu doby księżycowej występuje zjawisko przypływu, rozdzielone dwukrotnie odpływem (co 12h i 27 min)

Powstawanie pływów morskich

Pływy kwadrowe Pływy syzygijne

Powstają kiedy Ziemia, Słońce i Księżyc znajdują się w jednej linii, co ma miejsce w czasie pełni lub nowiu Księżyca, wówczas siły przyciągania Słońca i Księżyca sumują się i pływy osiągają największą amplitudę poziomu wody. Są to największe pływy.

Powstają kiedy siły przyciągania Księżyca i Słońca działają w dwóch różnych kierunkach.

Prądy morskie Prądami morskimi nazywamy poziome ruchy wód morskich, wywołane są:

- występowaniem stałych wiatrów w dolnej troposferze, - różnicami gęstości wód oceanicznych,

- zróżnicowaniem poziomem wód oceanicznych.

Wyróżniamy prądy morskie: - zimne (przyczyniają się do spadku temperatury powietrza i zmniejszenia opadów), - ciepłe (przyczyniają się do wzrostu temperatury powietrza i sumy opadów)

Szerokość dochodzi do kilkuset kilometrów, a prędkość wynosi ok. 10 km/h. Kierunek zależy od: wiatru, rozkładu kontynentów i działania siły Coriolisa.

Tsunami Tsunami – fale wywołane podwodnymi wstrząsami sejsmicznymi lub wybuchami wulkanów. Mają one wysokość kilkudziesięciu metrów, długość do 200 km, i poruszają się z prędkością nawet do 900 km/h. Po dotarciu do wybrzeża mogą powodować ogromne zniszczenia, gdyż w strefie wybrzeża ich wysokość gwałtownie wzrasta. Nadejście tsunami poprzedza obniżenie zwykle szybkie, trwające kilkanaście minut obniżenie lustra wody o 2 - 4 m.

Upwelling Upwelling polega na powolnym wynoszeniu na powierzchnię zimnych wód głębinowych, zawierających substancje odżywcze. Najsilniejsze wynoszenie zachodzi u zachodnich wybrzeży kontynentów na półkulach, gdzie pasaty powodują odpływ ciepłych wód powierzchniowych od wybrzeży w kierunku otwartego oceanu. Zastępują je wody głębinowe. Jest to upwelling przybrzeżny. Nieco inny charakter ma upwelling równikowy- ruch prądów północnorównikowego oraz południoworównikowego, rozsuwa powierzchniową warstwę wody, umożliwiając napływanie wody z głębin.

Upwelling przybrzeżny

El Niño

Odwrócona cyrkulacja pasatowa – El Nino

W zachodniej części Oceanu Spokojnego tworzy się WYŻ, a we wschodniej części NIŻ. W konsekwencji następuje zmiana typowej cyrkulacji pasatowej prowadząca do osłabienia lub nawet zaniku upwellingu. El Niño wywołuje szereg nietypowych zjawisk w wielu regionach na Ziemi np. u suchych zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej wzrastają ilości opadów.

El Niño (inaczej „Dzieciątko”, gdyż pojawia się w okresie Bożego Narodzenia), zjawisko to zaburza co pewien czas (3-7 lat) cyrkulację wód oceanicznych, w trakcie którego następuje jej pełne odwrócenie.

Normalna cyrkulacja pasatowa

Sejsze Zjawisko sejszy może zachodzi w morzach zatokach i dużych jeziorach. Polega na występującym na przemian obniżaniu się i podnoszeniu poziomu wody w przeciwległych częściach zbiornika. Trwają na ogół kilkanaście minut, amplitudy sejszy dochodzą do kilkunastu centymetrów.

Czas trwania sejszy zależy od wielkości i głębokości zbiornika oraz rozwinięcia jego linii brzegowej.

Przyczyny powstawania sejszy: - zmiany ciśnienia atmosferycznego nad powierzchnią wody - zmiany prędkości i kierunku wiatru - wstrząsy sejsmiczne - różnice w temperaturze i gęstości poszczególnych warstw wody

Wykonały: Martina Herdzin

Magdalena Nowaczyk

Źródło: R. Malarz, M. Więckowski „Oblicza geografii 1

-zakres rozszerzony J. Kop, M. Kucharska, E. Szkurłat „Geografia cz.1”

Szkoła ponadgimnazjalna– zakres podstawowy