35
Ruta de síntesis de glucósidos de Ruta de síntesis de glucósidos de steviol en hojas de Stevia rebaudiana. ALFREDO JARMA OROZCO – JUAN JARABA NAVAS Ph.D. Fisiología de Cultivos – Ph.D. Fitopatología Facultad de Ciencias Agrícolas Universidad de Córdoba Montería Colombia V SIMPOSIO INTERNACIONAL DE KA´A HE’Ë STEVIA K ´ H ´ë St i l l t d l it ti i t ld A éi STEVIA Ka´a He´ë Stevia, la planta de la integracn y patrimonio ancestral de América 17 y 18 de Noviembre de 2010 (Asunción – Paraguay)

Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

Ruta de síntesis de glucósidos deRuta de síntesis de glucósidos de steviol en hojas de Stevia rebaudiana.

ALFREDO JARMA OROZCO – JUAN JARABA NAVASPh.D. Fisiología de Cultivos – Ph.D. Fitopatología

Facultad de Ciencias AgrícolasUniversidad de CórdobaMontería ‐ Colombia

V SIMPOSIO INTERNACIONAL DE KA´A HE’ËSTEVIA K ´ H ´ë St i l l t d l i t ió t i i t l d A é iSTEVIA Ka´a He´ë – Stevia, la planta de la integración y patrimonio ancestral de América

17 y 18 de Noviembre de 2010 (Asunción – Paraguay)

Page 2: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

INTRODUCCION CONCEPTOS BÁSICOS CONCEPTOS BÁSICOS

o Fotosíntesiso Metabolismo secundario Ho Metabolismo secundario oTerpenos

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOL

H

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLCONCLUSIONES

Page 3: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

INTRODUCCION CONCEPTOS BÁSICOS

H

CONCEPTOS BÁSICOSo Fotosíntesiso Metabolismo secundario

Ho Metabolismo secundario oTerpenos

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLSÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLCONCLUSIONES

Page 4: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

CADENA PRODUCTIVA

Producción primaria

Agroindustria Comercio

= = $CONOCIMIENTO 

$

Page 5: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

Stevia rebaudiana

COMO OBTENER ESE CONOCIMIENTO?COMO OBTENER ESE CONOCIMIENTO?

Documentación

I i ió / diInvestigación / estudios

Inversión CIENCIA & TECNOLOGÍAInversión CIENCIA & TECNOLOGÍA

Page 6: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

Stevia rebaudiana

POR DONDE EMPEZAR?

Conociendo la plantap

Como es?

Donde y como crece?

f i i ?

Como produce los compuestos de 

Que afecta ese crecimiento?

p pinterés comercial?

Page 7: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

INTRODUCCION CONCEPTOS BÁSICOS

H

CONCEPTOS BÁSICOSo Fotosíntesiso Metabolismo secundario

Ho Metabolismo secundario oTerpenos

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLSÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLCONCLUSIONES

Page 8: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

INTRODUCCION CONCEPTOS BÁSICOS

H

CONCEPTOS BÁSICOSo Fotosíntesiso Metabolismo secundario

Ho Metabolismo secundario oTerpenos

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLSÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLCONCLUSIONES

Page 9: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

“Lo que garantiza la existencia de la vida en la tierra es...una pequeña corriente mantenida por la luz solar“ 

Alb t S t G i (1893 1986) P i N b l fi i l í di i 1937Albert Szent‐Gyorgyi (1893‐1986) Premio Nobel  fisiología medicina 1937

Page 10: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

LA CELULA VEGETALC U GMaquinaria de la vida

Page 11: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

FOTOSÍNTESISEl principio de la síntesis de glucósidos

Hoja

Sección Transversal de la hoja

Pared celular

p p g

Hoja

Vacuola

Núcleo

estoma Cloroplasto

NúcleoCitosol

estoma

AlmidónTilacóide

Membrana externa

Membrana internainternaGrana

Estroma

Lumen del TilacoideEletromicrografia del cloroplasto

Eletromicrografia de las grana

Page 12: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

FOTOSÍNTESISEl principio de la síntesis de glucósidos

luz

p p g

Cloroplasto

Luzreflejada

p

L GLuzabsorbida

Grana

Luztransmitida

Page 13: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

FOTOSÍNTESISEl principio de la síntesis de glucósidosp p g

Fluorescencia (0,5%)

Fotones reflejados

( , )97% para 

FOTOQUÍMICA

IPP

CALOR(2,5%)

Page 14: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

FOTOSÍNTESISEl principio de la síntesis de glucósidos

Fotoquímica Ciclo de Calvin

p p g

Luz

CO2H2O

NADP+

RuBPFotosistema II

ADP+ P i

3-Fosfoglicerato

G3PATP

Cadena transportadorade electrones y

Fotosistema I

Al idó

Cloroplasto

NADPHAlmidón(almacenamiento)

AminoácidosÁcidos grasos

O2 Glucosa + Fructuosa = Sacarosa(exportación)

Glucólisis

Page 15: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

FOTOSÍNTESISEl principio de la síntesis de glucósidos

PERO....

p p g

Ahora queremos saber como

OK.....produce...

GLUCÓSIDOS

Entendemos como se construye estoconstruye esto

$$Foto: Cortesía Sr. Francisco Guerrero. Cultivo Agroindustrias de la Stevia

(Cerrito – Valle del Cauca, Colombia)

Page 16: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

INTRODUCCION CONCEPTOS BÁSICOS

H

CONCEPTOS BÁSICOSo Fotosíntesiso Metabolismo secundario

Ho Metabolismo secundario oTerpenos

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLSÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLCONCLUSIONES

Page 17: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

METABOLISMO SECUNDARIOLa ruta que normalmente aprovechamos de Stevia

METABOLISMO SECUNDARIORutas metabólicas de las plantas que conducen a la síntesis de compuestos químicos que cumplen funciones no esenciales en ellas y que intervienen en las interacciones 

ecológicas entre la planta y su ambiente.

Los MS pueden variar:Los MS pueden variar:

Entre y dentro de especies d l Dentro de una planta Época del año 

Características del suelo  Estímulos químicos

El ambiente en el que se encuentre  La época del año p La hora del día 

Page 18: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

METABOLISMO SECUNDARIO

Porque los sintetizan las plantas?

La ruta que normalmente aprovechamos de Stevia

Agentes alelopáticos

Atracción polinizadores o dispersores de semillas

Defensa contra predadores y patógenos 

Agentes alelopáticos

Cuales son los principales?

FENILPROPANOIDES (lignina, pigmentos, ácidos grasos, etc) 

ALCALOIDES (cafeína, nicotina, cocaína, etc)

TERPENOIDES (aromas, pigmentos protectores,  glucósidos, etc)

Page 19: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

METABOLISMO SECUNDARIOLa ruta que normalmente aprovechamos de SteviaLa ruta que normalmente aprovechamos de Stevia

AzúcaresGl

Aminoácidos Ácidos grasos y 

MEP

ucólisoác dos

lípidos

GLUCÓSIDOS DE STEVIOL

sis

Acetil-CoA

Nucleótidos

ATP y NADPH

Page 20: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

INTRODUCCION CONCEPTOS BÁSICOS

H

CONCEPTOS BÁSICOSo Fotosíntesiso Metabolismo secundario

Ho Metabolismo secundario oTerpenos

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLSÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLCONCLUSIONES

Page 21: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

TERPENOSLa importancia de IPPLa importancia de IPP

Page 22: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

TERPENOSLa importancia de IPP

A. PIRUVICO GLUCÓLISIS

Acetoacetil CoA

Acetil CoAÁcido mevalónico

(MVA)Dimetilalil Pirofosfato

(DMAPP)

ATP y Mg+F f il

Isomerización ibl

CH2OPPCH2OPP

Isopentenil Pirofosfato (IPP)

y gFosforila

Descarboxila

reversible

Condensación GPP sintasaGeranil Pirofosfato

(GPP)Farsenil Pirofosfato

(FPP)Geranilgeranil Pirofosfato

(GGPP)

Monoterpenos(C10)(E t l / b i t id )

(C30)

Sesquiterpenos

(FPP)(GGPP)

Triterpenos

(C15)

T t t ( t id )

Condensación

DimerizaciónDimerización

GPP sintasa

FPP sintasa

GGPP sintasa

Copalil pirofosfato (CPP)

(C10) (Esteroles / brasinoesteroides)

Dipertenos cíclicos ent-kaurenol

H

Tetraterpenos (carotenoides)(C40)

(C20)ent-kaurenol

H

(Kaurenoides)

PPi

Intermediario dícíclico

CPP sintasa

Kaureno sintetasa

Dipertenosent - kaureno

ent-kaurenal

Acido ent kaurenoicoAcido ent -7 α -hidroxi

H

lineales (C20)

(C20)

ent-kaurenal

-

H(Kaurenoides)

Diterpeno tetracíclico

Acido ent - kaurenoicoAcido ent 7 α hidroxi- kaurenoico

COOH

H

HCHO

kaurenólidos

COOH

GA12

- aldehídoGiberelinas

Page 23: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

INTRODUCCION CONCEPTOS BÁSICOS

H

CONCEPTOS BÁSICOSo Fotosíntesiso Metabolismo secundario

Ho Metabolismo secundario oTerpenos

SÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLSÍNTESIS DE GLUCÓSIDOS DE STEVIOLCONCLUSIONES

Page 24: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

SÍNTESIS DE GLUCOSIDOS DE STEVIOLORGANELOS CELULARES IMPLICADOS

1. CLOROPLASTOS

5. VACUOLA

4. CITOPLASMA

3. RETICULOENDOPLASMÁTICO

2. MITOCONDRIAS

Page 25: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

SÍNTESIS DE GLUCOSIDOS DE STEVIOL

TODO SE INICIA CON LA FOTOSINTESIS

Page 26: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

SÍNTESIS DE GLUCOSIDOS DE STEVIOLINICIO DEL PROCESO: FOTOSINTESIS

CO2H2O

Fotoquímica Ciclo de Calvin

CloroplastosLuz

NADP+

RuBPFotosistema II

Cadena transportadorade electrones y

F t i t I

ADP+ P i

3-Fosfoglicerato

CLOROPLASTOSG3PATP

Fotosistema I

O2

Cloroplasto

NADPHAlmidón(almacenamiento)

AminoácidosÁcidos grasos

CLOROPLASTOS

Glucosa + Fructuosa = Sacarosa(exportación)

Page 27: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

SÍNTESIS DE GLUCOSIDOS DE STEVIOLCONTINUACION DEL PROCESO: RESPIRACION

MitocondriaMitocondria/Citoplasma/

GLUCÓLISIS

Cloroplasto

(G3P Y/O A. PIRUVICO)

A PIRUVICOA. PIRUVICOal citoplasma

ACoA (cit)

G3P + A. PIRUVICOal cloroplasto

MVA (cit)IPP (cit/plastos)

KAURENO (cit/plastos)GA Ald (RE)

MEP (plastos)IPP (plastos)

KAURENO (plastos)GA12 Ald (RE)

GIB (cit)

Page 28: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

SÍNTESIS DE GLUCOSIDOS DE STEVIOLFINAL DEL PROCESO: ALMACENAMIENTO

RE/Vacuola

REK se oxida a A KAURENOICO (AK) y sePLASTOS K se oxida a A. KAURENOICO (AK) y se 

reduce a STEVIOL (ST)…al citKAURENO (K)...al RE

CITOPLASMAST sufre glucosilacionesy forma GLUCOSIDOS DE ESTEVIOL (GE) a vacuolaESTEVIOL (GE)…a vacuola

VACUOLAGE

almacenamiento

Page 29: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

SÍNTESIS DE GLUCOSIDOS DE STEVIOL

Acetoacetil CoA

Acetil CoAÁcido mevalónico

(MVA)Dimetilalil Pirofosfato

(DMAPP)

VIA ACIDO MEVALONICO (AMV)

Kim et al 1996: citoplasma

A. PIRUVICO GLUCÓLISIS

CH2OPP

(MVA) (DMAPP)

CH2OPP

Isopentenil Pirofosfato

ATP y Mg+Fosforila

Descarboxila

Isomerización reversible

Kim et al., 1996: citoplasma

Altos niveles HMG-CoA en Stevia

Isopentenil Pirofosfato (IPP)

Geranil Pirofosfato (GPP)

Farsenil Pirofosfato (FPP)

Geranilgeranil Pirofosfato (GGPP)

Sesquiterpenos

(FPP)(GGPP)

(C15)

Condensación

DimerizaciónDi i ió

Copalil pirofosfato (CPP)

Monoterpenos(C10) (Esteroles / brasinoesteroides)

(C30)

H

Triterpenos Tetraterpenos (carotenoides)

(C40)

H

Dimerización

PPi

GPP sintasa

FPP sintasa

GGPP sintasa(CPP)

Dipertenos

Dipertenos cíclicos

ent - kaureno

ent-kaurenol

ent-kaurenal

H

H

lineales (C20)

(C20)ent-kaurenol

ent-kaurenal

H

H(Kaurenoides)

Diterpeno tetracíclico

GGPP sintasa

CPP sintasa

Kaureno sintetasa

Intermediario dícíclico

Acido ent - kaurenoicoAcido ent -7 α -hidroxi- kaurenoicoH

kaurenólidos Esteviol?

- Kaureno oxidasa

COOH

HCHO

GA12

- aldehídoGiberelinas

Page 30: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

SÍNTESIS DE GLUCOSIDOS DE STEVIOL

VIA METIL ERITRITOL 4 FOSFATO (MEP)

Totté et al 2000

CH2OPP

Isopentenil Pirofosfato

Totté et al., 2000Brandle et al., 2002

Isopentenil Pirofosfato (IPP)

Geranil Pirofosfato (GPP)

Farsenil Pirofosfato (FPP)(FPP)

Condensación

Di i ió CPP sintasa

Copalil pirofosfato (CPP)

(Esteroles / brasinoesteroides)

H

Tetraterpenos (carotenoides)(C40)

H

Dimerización

PPi

CPP sintasa

Kaureno sintetasa

Kaureno oxidasa (CPP)

Dipertenos

Dipertenos cíclicos

ent - kaureno

ent-kaurenol

ent-kaurenal

H

H

lineales (C20)

(C20)ent-kaurenol

ent-kaurenal

H

H(Kaurenoides)

Diterpeno tetracíclico

Intermediario dícíclicoA. kaurenoico hidroxilasa

Acido ent - kaurenoicoAcido ent -7 α -hidroxi- kaurenoicoH

kaurenólidos Esteviol

-

COOH

HCHO

GA12

- aldehídoGiberelinas?

Page 31: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

Esteviósido: R1=Glu

OR2

17

Esteviósido: R1 GluR2=Glu-Glu

Rebaudiósido A: R1=GluR2=Glu-Glu

1. G. hidroxilo del C-13

CH2CH3

H

12 8

9

10

1112

13

14

15

16

20R2 Glu Glu

lGlu

Rebaudiósido C: R1=Glu

H3C H

H

R OOC

34

5

67

18

D l ó id A R1 Gl

R2=Glu-RhalGlu

19R1OOC Dulcósido A: R1=GluR2=Glu-Rha

Glu=Glucosa; Rha=Ramnosa

19

2. C-19 del G. carboxilo del C-4

Tomado de Geuns, 2003

Page 32: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

PERO…COMO SE PRODUCE CADA GLUCÓSIDO?

UDP GLUCOSIL TRANSFERASAS (UGT): Catalizan las glucosilaciones de acuerdo al grupo aceptor

Glc a OHUGT85C2 2

2a

SteviolbiósidoRebaudiósido B1 4

SteviolSteviolmonósido

Steviósido

Glc a GlcUGT76G13

Rebaudiósido AGlc a COOHUGT74G1

1a Rhamnosa: Rebaudiósido C

Tomado de Richman et al., 2005; Geuns, 2003

RubusósidoXilulosa: Rebaudiósido F

Page 33: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

Kaurene(13)

Tomado de Brandle y Telmer, 2007

Page 34: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf

$$$

Page 35: Ruta Sintesis de Glucosidos de Steviol. Alfredo_Jarma.pdf