Sac Tuong Va That Tuong - Tam Ha Le Cong Da Chuyen Ngu

8/3/2019 Sac Tuong Va That Tuong - Tam Ha Le Cong Da Chuyen Ngu

1/98

SC TNG V THT TNGVn Nh Trong T i Thuyt Phi ca Pht Gio

Prof. Guy Newland, Ph.D.Tm H L Cng a chuyn ng

---o0o---Ngunhttp://thuvienhoasen.org

Chuyn sang ebook 26-7-2009Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLI NI ULI NGI DCH

CHNG I - VN NH TRONG T I THUYT PHICHNG II - TRNG PHI PHN BIT THUYT (I T B SA)CHNG III - TRNG PHI KINH LNG BCHNG IV - NHNG TRNG PHI I THACHNG V - TRNG PHI DUY THCCHNG VI - TRNG PHI TRUNG QUNCHNG VII - C LP BIN CHNG PHI - TRUNG QUN TNGCHNG VIII - QUY MU BIN CHNG PHI - TRUNG QUN TNGCHNG IX - NH V B TT O

---o0o---

LI NI UGS. Guy Newland, Ph.D

Nu c ngi tm n bn v ng mun tm hiu v Pht Gio, bn s nnbt u nh th no? Ta nn trnh by t m vi h th no l ngha ca quyy Tam Bo? Hay l thuyt ging cho h nghe v T Diu , bi php utin ca c Bn S?

Joshua Cutler (Gim c Trung Tm Nghin Cu Pht Gio Ty Tng tiWashington, New Jersey) nu ln cu hi ny vi c t Lai Lt Ma vc Ngi ngh rng, i vi gii Ty phng trong thi i ny, tt hnl ta nn bt u vi vn Nh : Tc (S thc c l) v Chn (S thc rt ro). Ngi quan nim rng dn dt con ngi n vi GioPhp tt nht l nn thng qua lun l trit hc v phn tch bn cht cathc ti. Trn cn bn ca li khuyn ny, Joshua t chc mt cuc hi
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Quoc%20Te/Oc%20Dao%20Tu%20Than%20-%20Ns%20Ayya%20Khema%20-%20Dieu%20Lien%20-%20Ly%20Thu%20Linh%20Dich%20-%20Tam%20Kien%20Chanh%20Doc/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Quoc%20Te/Oc%20Dao%20Tu%20Than%20-%20Ns%20Ayya%20Khema%20-%20Dieu%20Lien%20-%20Ly%20Thu%20Linh%20Dich%20-%20Tam%20Kien%20Chanh%20Doc/


2/98

lun, mi gi nhng bc thc gi Ty Tng v phng Ty n tham d vtrnh by nhng kin gii lin quan n vn Nh theo truyn thngPht gio m h nm vng nht. Joshua gi n ti nhng cun bng ny;Ti chm ch lng nghe v l ngun cm hng ti vit ln bn stho u tin ca cun sch ny dng ti Trung Tm. Mt s ngi nhnthy gi tr ca tp bn tho v ngh ti nn xut bn n.

TH NO L THC TI ?

Khi c Pht tnh thc bc ra khi cn m m chng ta vn cn ang chmm, Ngi nhn thc c s thc rt ro ca mun vt y nh chn tngca chng. Th nhng, thc y bi mi quan tm n phc li ca ton thchng sanh, Ngi hnh hot trong khun kh ca th gii sc tng, cl, vn dng mi kh nng ca ngn ng c l dn dt chng ta i ng

hng. Trit l Pht gio c hng lm sng t ni dung trit hc v trithc ca mt vn ct ty ca Pht gio, v cng l vn mun thu canhn loi: tnh hai mt ca th gii hin tng. Trong ci th gii a dng v

phong ph ny, ta ang sng vi nhng ha tng v c l, nhng tp tcv truyn thng; tuy nhin iu ny khng c ngha l khng c s thi thcta i tm s b mt v chn tng ca s vt, ci thc ti tuyt i. Hnnhin l chng ta khng th tm ra ci thc ti ny bt c ni no khc m

phi ngay chnh t nhng ha tng ny. Nhng trit gia Pht gio gi tnhhai mt ny l Nh : Tc v Chn . Mi trng phi trit hc Phtgio u c gng a ra nhng l gii mt cch chn xc nht theo ng

hng ca mnh v th no l Nh v mi lin h gia chng nh thno. i vo vic khm ph nhng trng phi ny, chng ta ang gh mtnhn vo cng vic ca cc nh t tng Pht gio ang nm bt mt vn c bn: Thc ti l g?

D nhin y khng phi l mt cu hi v vn mang tnh tr thc m l mtvn xuyn sut tn cng ct tu ca i sng tu tp chng ta. Nu mt s

phn tch thu o v thc ti a n vic khng c s hin hu ca thgii vt cht, ca bn ng c nhn, th th chng ta l ai y? V nu nh s

phn tch thc ti a n vic khng c s hin hu ca mt thit nhtuyt i v tiu chun o l, th ci g s hng dn ta trong cuc sngchung vi ng loi? Trong hnh trnh tu tp, i xuyn qua gia ci m

bng bong ri rm ny, mt ci g cht bng v, th l ta c gii thotv gic ng.


3/98

Thc ti l g? l mt cu hi i hi nhng phn tch tr tu. Tu tpchuyn ho con ngi mt cch ton din, k c mt tinh thn. i vi mtvi tng phi Pht Gio Ty Tng, k c truyn thng Hong Mo phi cac t Lai Lt Ma, tu tp bao gm c vic trau di sc bn tr c, bin nthnh mt li gm ca tr tu vin mn. Nhng tn ca truyn thngHong Mo phi khng nh rng tr hu bt nh khng bao gi l vic ri

b v minh, m vng ri vo mt tnh trng h khng, v thc. Nu gicng c quan nim mt cch n gin nh l chm dt dng suy tngnhn thc, th mt nht ba nh vo u chc chn s to ra tr tu bt nhngay lp tc! (1)

Th th thay v chy trn khi s ri rm ca t tng nh nguyn, chng taphi i u v tm cch nhn ra s vt y nh l chn tng ca chng, vndng lun l phn tch s m chp ca chnh mnh. Ch khi no chng ta

hiu r c tht tng ca s vt chng ta mi c th bt u thanh lc trtu bt nh ny tin n tnh trng th nhp trc tip vo cnh gii v vica nit bn. Th nn, theo c t Lai Lt Ma v nhng ngi thuctruyn thng Hong Mo phi, vn nghin cu mt cch nghim tc cctrng phi trit hc Pht gio khng phi l chuyn sinh hot hc thut phthuc bn cnh hnh tr tu tp m chnh l s tu tp, c bn v sng ngnht. Trong Kinh Lng Gi Tm n, Pht dy:

Gio thuyt ca ta c hai dng:Khuyn tn v nhng hc thuyt

i vi k s c ta cho h nhng li khuyni vi bc du gi s, ta cho h hc thuyt. (2)

NHNG THUYT PHI

Cu trc ca t i thuyt phi Pht gio c trnh by y khng t cs trn s pht trin theo tnh nin i ca cc hc thuyt ny ti n ,cng nh nu ta lin h chng vi truyn thng Pht gio mang tnh nini ca Ty Tng hay nhn theo quan im ca ngnh nin i hc Ty

phng ng i (3). Th nn khi bn bt u nghin cu trit hc Phtgio mt cch c h thng, bt u bng t i thuyt phi ny, bn khngdng phng thc tip cn ca khoa s hc. Bi l do ny, mt s hc gi ln ting ch trch vic s dng cc hc thuyt ny nh l mt cha khanhn thc hiu bit v trit hc Pht gio. H lp lun rng vic lm ny xa nho i nhng d bit gia cc t s n c th sng xa cchnhau hng trm nm. H cng cho rng nhng thuyt phi ny xut
http://thuvienhoasen.org/sactuongvathattuong-00-loidau.htm#1http://thuvienhoasen.org/sactuongvathattuong-00-loidau.htm#2http://thuvienhoasen.org/sactuongvathattuong-00-loidau.htm#3http://thuvienhoasen.org/sactuongvathattuong-00-loidau.htm#1http://thuvienhoasen.org/sactuongvathattuong-00-loidau.htm#2http://thuvienhoasen.org/sactuongvathattuong-00-loidau.htm#3


4/98

hin mt cch khc chit v mch lc qua s tng tng phong ph cangi Ty Tng hn l ni dung thc s ca chng c trnh by di thica cc v T n , nay b h xp loi mt cch c . H cng c

bit quan tm n vic trnh ng cho vic nghin cu cc ngun mchchnh thng cu chng ta lin quan n nhng kin thc v trit hc Phtgio b che m bi cc thuyt phi b sp xp.

D nhin l ti rt thin cm vi nhng ph phn ny. Nghin cu v ccthuyt phi s khng l mc tiu ti hu ca nhng khm ph v trit hc;y cng khng phi l cch th la chn tt nht thay v chng ta c thc thng cc tc phm ca cc ngi Long Th, hay Th Thn chng hn.Tuy nhin, ti ngh rng cc nh hc gi Ty phng cng i hi qu xakhi ph nhn cc t liu ca Pht gio Ty Tng trnh by v cc thuyt

phi. Mc d n khng dnh cht vi lch s ca nhng t tng ny, th

nhng n trnh by, cng hin cho ta mt khung sn suy ngh v trithc Pht gio. nh gi thp s uyn bc ca mt s ngi Ty Tng trongnhng phn tch ca h v trit hc Pht gio n , nh Jamyang Shaybachng hn, cc nh hc gi phi b cng ra c hng nm tri i nnhng kt lun m l ra h c th t n ch trong khong vi tun, vingy, thm ch l vi ting ng h.

Nh vy, tr phi mi quan tm ca chng ta nghing v mt hc thut, takhng th no t nng n kha cnh lch s ca nhng t tng cho nkhi no ta c th hiu c nhng t tng ny l g. Th nn t liu v cc

thuyt phi l ni tt nht trang b cho ta hiu bit, nhn thc. V nu chngta lu rng s sp xp c bit ny c hnh thnh ti Ty Tng nh lmt cch th cu trc mt ci nhn ton din mch lc, c th dung hpc tnh cch a dng ca trit hc Pht gio n , chng ta s s dngn mt cch ng n y li ch. Ti mun by t lng bit n ca mnhi vi cc nh hc gi Ty Tng, nhng ngi lm cng vic ny, t vtr ci nhn ca h, khng phi l khng cng hin cho chng ta nhiu phcli.

Th cho nn, mt iu cng rt r rng rng, cun sch ny khng c mcch trnh by mt ci nhn tng qut v trit hc Pht gio, cng khng phil mt tng quan v trit hc Pht gio Ty Tng. Cun sch ny c vitcho nhng c gi c mt s hiu bit v Pht gio v c bit l i vinhng ai ang tht tnh quan tm n vic tm hiu nhng kha cnh trit hcca Pht gio n hay Ty Tng nhng c th b bi ri trc nhngdch phm ca nhng t liu mang nng tnh hc thut. Nhng iu m ti


5/98

mun trnh by trong tp sch nh ny -nhng t tng ct ty ca t ithuyt phi c l gii di ci nhn ca Hong Mo phi- hy vng c thl mt chic cu hay t ra l mt vin gch lt ng a n mt nhnthc rng m v mt nghin cu su sc hn.

I HNG CM T

Trong tp sch ny, xin c chia x nhng iu m ti c hc tnhng v tn s ca Pht gio Ty Tng cn sng hay qua i, cng nht cc ng nghip v cc bc thy ca ti. Mt s v m ti ngh l cnhng ng gp rt quan trng c th nh Harvey Aronson, Anne Klein,Elizabeth Napper, Joe Wilson, Don Lopez, Dan Cozort, John Buescher,Kensur Yesche Tupden, v Geshe Palden Dragpa. ng thi cng xin cgi li cm t n Susan Kyser (ca Snow Lion) v Nathan Lamphier v

nhng gp i vi bn tho. Cun sch ny s khng c hnh thnh nukhng c nhng n lc ca Jeffrey Hopkins, Joshua Cutler (ngi thc hind n), Sidney Piburn (ngi thc y ti hon thnh v xut bn tc phmny), cng nh ca c t Lai Lt Ma.

GHI CH

Trong tp sch ny, mt s thut ng Ty Tng v Sanskrit c chuyn quadng Anh ng c trnh by trong du ngoc n. Nhng chuyn ng nyt cn bn trn h thng c Turrel Wylie gii thiu trong bi vit , A

standard System of Tibetan Transcription (Havard Journal of AsiaticStudies, 22, 1959, 261-276). Ngoi ra, nhng danh t ring Ty Tngcvit di dng ng m hc nguyn thu, d nhin khng hn l gipngi c pht m mt cch ng n m ch c mc ch duy nht l tomt m hng tng i gn ng vi tn gi ca Ty Tng.

GUY NEWLAND

CH THCH:

(1) Th d ny c gi t li ch gii ca mt v Thin s ng i,Shengyen: Khng phi khi mt ngi khng cn nhng ngh phn tn tcl vn nn ca ng s c gii quyt. Nu bn cm thy thch thc trong tnh trng nh th, th c vic nh ai nh mnh vo u.C rt nhiu ngi khng phn bit c gia tr tu chn thc v trng thitch tnh. Nu bn khng hiu c s khc bit ny, cho d l bn dy cng


6/98


7/98

m khng cn phi s hi phi ri xung vc thm ca ch ngha h v,on kin. V cng t y, trn nh ni cao ca tnh thc v tr tu, khngcn my m ca v minh che ph, hnh gi c th phng tm mt nhn rthc tng ca mun loi, s khng cn nh ngi m ng hoang manggi hai b Chn v Tc , ri sut i c phi loay hoay b vngtm chn, lm nhc lng n Tu Trung Thng S , mt thin gia xut sci Trn phi ln ting cnh co:

Ngi i b vng cu chnChn vng tm kia cng php trnHy vt cao ln b bn yTham cng ng t i tin nhn

Nu Pht o c n tm vn bn ngn php mn th con ng i vo thc

chng tnh Khng cng c rt nhiu cnh ca, k c cnh ca trc nghimbng thc loi suy, thin qun phn tch. Tt hn ht l ta nn bt ubng Nh . Khi i u vi vn nn trit l sc tng v thc tng cavn php, tc Nh , nhng trng phi trit hc ln ca Pht gio, c

bit n nh T i thuyt phi: i T B Sa, Kinh Lng B, Duy Thc,v Trung Qun- a ra nhng l gii khc nhau. Trong nhng l giiny, c nhng im ngi ta ng vi nhau, nhng cng c nhngim gy nn nhng tranh ci kch lit. Hong Mo phi ca Pht GioTy Tng, mt mn phi s trng v thin qun phn tch do i s TngKha Ba sng lp m v t s tha k ng i l c t Lai Lt Ma i

th mi bn, duyt qua tt c nhng kin gii ca tt c nhng trngphi ny v a ra nhng l gii, phn tch rt xut sc v c h thng. Nhng kin gii ny c Tin s Guy Newland, ng kim Khoatrng Phn khoa Trit hc v Tn gio i hc Cng lp Central Michigan,

bang Michigan, tm tt li trong tc phm SC TNG V THTTNG,Vn Nh Trong T i Thuyt Phi ca Pht Gio donh xut bn Snow Lion pht hnh gn y v hin c dng nh lmt ti liu ging dy v tham kho chnh trong cc i hc Pht gio,Trung tm nghin cu Pht gio Ty Tng. L mt nh s phm, GS

Newland trnh by mt cch r rng, khc chit v nhng vn ct tuca trit hc Pht gio nh Nh , V Ng, Tnh Khng thng qua quanim ca bn trng phi trit hc chnh ca Pht gio: Phn Bit Thuyt(i T B Sa), Kinh Lng B, Duy Thc v Trung Qun, hy vng s gipcho ngi c lnh hi nhng vn ny khng my kh khn.


8/98

Nhn thy trong khu rng ti liu Pht hc ting Vit, cc ti liu nghincu v lnh vc trit hc Pht gio cn rt hn ch, ngi dch -d kh nngcn hn hp- cng pht tm chuyn ng tc phm ny sang ting Vit, hyvng ng gp mt phn nh vo kho ti liu tham kho cho nhng ngic nhu cu nghin cu. Tuy rng qua tc phm ny, T i thuyt phi c nhn di lng knh ca Hong Mo phi, nhng tr phi bn l ngic tr tu siu vit, i vi nhng Pht t trung bnh nh chng ta, ci nhnca Hong Mo phi c th c coi nh l mt khi im tt bt u,

bi v nh GS. Newland nhn nh: Cch tip cn ca Hong Mo phi lc gng trnh bt i nhng mu thun, mp m kh hiu cng nhiu cngtt, cng nh ni v tnh Khng bng mt ngn ng thng tc, ngn ng mchng ta trao i trong cuc sng i thng. Do phm tnh hon ton btnh ca n, trc nghim v tnh khng l mt kinh nghim nhn thc khc

bit tn cn bn vi tt c nhng g m chng ta tng bit qua. Tuy nhin

c th xy dng nn mt h thng thuyt l mch lc ph hp vi kinhnghim i thng, cng nh nhm mc ch nhn mnh n tnh kh cca thc chng rt ro (ngay c bng thc loi suy), nhng nh HongMo phi thuyt ging v tnh Khng nh l ci g kh tri, c th nhn

bit c, mt ci g c th t n v hiu thu c.

Trong khi dch thut tc phm ny, nu gp phi nhng im no khngc r rng cn lm sng t, chng ti c may mn trc tip trao ivi GS. Newland, v nh vy hy vng ni dung bn dch ca tc phm nyc truyn t mt cch trung thc n c gi. Chng ti v th nhn yxin c by t s bit n ca mnh i vi s chp thun v khuyn khchca GS. Newland, cng l mt cao ca c t Lai Lt Ma i th mi

bn, trong vic hnh thnh bn dch Vit ng ny. i vi mt s thut ngPht gio trong tc phm ny, chng ti va s dng t Hn Vit - qy v tng quen vi thut ng Pht gio d lnh hi- nhng ng thi cng din gii nim ny ra mt cch d hiu hn v khng qun km theo ccdanh t Tng ng, Phn ng v Anh ng tng ng tin cho vic tracu. Tuy nhin d c c gng n mc no i na, chc chn l bn dchny cng s khng trnh khi nhng khim khuyt, hy vng c ch Tn

c, ch thin hu tr thc ng gp kin sa cha v phc li chung.

Mt im cui cng cng xin c nu ra y l, nh qy v bit, tcphm ny thuc bn quyn ca nh xut bn Snow Lion, bi vy nu nhbn dch ny c dng lm ti liu ging dy, nghin cu, hoc bt c vPht t no pht tm mun n tng min ph th khng c vn ; tuy nhinnu bt c qy v hay nh xut bn no c nh mun xut bn bn dch


9/98

ny a vo th trng sch v, xin vui lng thng tho vi nh xut bnni trn.

Trn trng.

Tm H L Cng [email protected]

---o0o---

CHNG I - VN NH TRONG T I THUYT PHINh bao gm Chn (don dam bden pa - paramarthasatya) v Tc (kun rdzob bden pa - samvriti satya). Nhng kin gii lin quan n vn

phn bit gia Nh gi mt v th quan trng trong s khng nh ni

dung ca mi mt trong bn t i thuyt phi m Hong Mo phi caPht gio Ty Tng nhn nhn nh l nhng pht biu c h thng v chnxc nht ca gio l Pht . Cng ging nh mt nh cng chng ng duvo mt vn kin cng nhn gi tr chn thc ca n, mi mt bn t ithuyt phi ny u mang y nhng du n c coi nh phn nh mtcch trung thc gio l Pht , l t php n:

1. V thng: Tt c cc php hu vi u v thng.2. Kh: Ch hnh l kh.3. V Ng : Ch php u v ng.

4. Nit Bn: Nit bn l tch tnh.

Xp hng t cao -tc l mc su sc uyn o nht- cho n thp, bn ithuyt phi cng chia x nhng quan im ny, gm:

Cc truyn thng i tha :1. Trung Qun tng (Madhyamika);2. Duy Thc hc (Cittamatra).

Cc truyn thng Tiu tha :

1. Kinh Lng B (Sautrantika);2. Phn Bit Thuyt hay i T B Sa (Vaibhasika).

Trung Qun tng cng c chia ra thnh hai b phi l c Lp BinChng phi v Quy Mu Bin Chng phi v Kinh Lng B cng cchia thnh hai phi l Kinh Th v Lun L, v.v... Hong Mo phi cho rng

bt c ai cho l mnh i ng theo gio l Pht u c th c xem nh
mailto:[email protected]:[email protected]


10/98

thuc v mt trong bn i thuyt phi ni trn. Tuy nhin iu ny khngc ngha l n bao gm tt c nhng ngi theo o Pht, bi v c rt nhiungi c nim tin su xa vo Tam Bo -v d nhin h l nhng Pht tthun thnh- nhng khng t xem mnh thuc v mt thuyt phi no. Vmt iu cng nn bit rng c coi nh l hnh gi ca mt thuyt

phi, iu cn thit l phi thc chng c l v ng ging dy bi tngphi . Mt cch c th, chng hn nh mt ngi khng th tr thnh mthnh gi ca Trung Qun tng cho n khi no h thc chng c tnhkhng theo cch l gii ca Trung Qun.

Th nn danh t c din dch nh l thuyt phi y hm cha ngha thnh tu rt ro, v bi vy, c coi l hnh gi ca mt thuyt

phi khng phi l ngi ch c thin cm vi mt vi quan im ca thuytphi m phi l ngi nhn thc c rng l chn l ng n v

quyt theo ui cho n cng. Tuy nhin nhng kin gii c xem nh lnn tng v l kin thc c bn ca mt thuyt phi li c th b xem nh lnng cn hoc thm ch l sai lm i vi ci nhn ca mt thuyt phi caohn. Ci n d chnh ng sau cng cuc nghin cu ca Hong Mo phiv cc thuyt phi Pht gio khng theo cch nhn theo li nh trngcaTy phng ngha l i theo mt trnh t thi gian t thp n cao mxem nh l mt ci thang m nhng bc thang l nhng thuyt phi. Minc thang cao hn cho ta mt ci nhn r rng bao qut hn l nhng ncthang di thp, tuy nhin ch khi no ta t n nc thang cao nht - QuyMu Bin chng phi ca Trung Qun- ta mi c th thy c s vt hinhu nh chnh n. Ni mt cch khc, d ng trn bt c nc thang nocng u cho ta mt ci nhn r rng hn l ng trn mt t. Nhng thuyt

phi thp hn, cng ging nh nhng bc thang, gip cho ta phng tin vn n nhng bc thang cao hn.

C th y ci n d ny xa hn mt cht: Nhng nc thang cao hn c thnguy him cho nhng ai cha c chun b n nhn. i vi mt sngi, mt thi im no , c th iu tt nht cho h l nn an trvimt thuyt phi thp hn. Tuy vy cng khng phi l iu cn thit mi

ngi phi tin tng bc mt t nhng nc thang thp n cao ca thuytphi. Khi ta i su vo vic hc hi nhng thuyt phi, ta bc t mt thuytphi ny n mt thuyt phi khc, qun chiu v nhng g m mnh lnhhi c t mi mc khc nhau. Tuy nhin, khi sn sng chn lacho mnh mt thuyt phi v c gng trin khai con ng thc chng tmlinh theo quan im ca thuyt phi ny, mt li khuyn rt c in l bnnn chn la ci cao nht c th c, d nhin l trong khun kh m bn


11/98

gi c nim tin tng mt cch vng chc vo nghip lc, v nhn qu.Bn khng nn hnh tr theo nhng thuyt phi thp hn v l do n gin l

bn cm thy khim tn.

Chng ta cn phi pht trin v gi vng nim tin rng tt c nhng hnhng ca chng ta u to nn nghip qu, rng chng ta c th to nnnhng thay i, rng c khng bit bao nhiu ngi ang trm lun trong bkh, v.v... Nhng gio l ny ai cng c th cm nhn c l c bn ivi Pht gio hn l gio l v tnh khng. Nu chng ta th mt nhnvo i sng thc t nhn xem ngi Pht t thc s ang hnh tr ci gnht, chng ta s thy rng a s ang hnh tr theo cc php ba la mt bth, tr gii, nhn nhc, v tinh tn do thc y bi mt nguyn n gin lgip tha nhn v hoc l ci thin chnh nghip qa ca mnh trongdng lun hi. hng mun vt thot khi vng lun hi sinh t v n

lc thc s thc chng tnh khng qu tht rt him hoi. iu ny cngd hiu bi v con ngi thng c khuynh hng thin v nhng g c thhn l v hnh, tru tng, th nn nim tin ca mt ngi Pht t bnhthng vo con ngi, nghip qu, gii hnh, t bi v.v... u c trn lnvi khuynh hng c th ha.

Nh du gi s nh th phi tm cch th loi b nhng yu t c th nym khng lm thng tn n nim tin vo con ngi, nghip qu, v.v...

Nu a ngi ta vo mt php tu c bit no ng thi cng c nghal thc y h vo nim tin rng chng c g l quan trng, chng c g hin

hu, chng c g thay i, ta c hnh ng hay khng cng vy... chc chnl h s b i ngay tm n mt thuyt phi thp hn. Nhng nc thangcao hn nguy him l vy, bi v n ph nhn ngay c nhng trng thi vi tnht ca thc t v do rt d c nguy c b ri vo ch ngha h v, onkin.

Nhng quan im kin gii khin cho mt thuyt phi ny c xem nhcao hn mt thuyt phi khc bao gm rt nhiu vn lin quan n trithc, tm l hc, m vn quan trng nht l cu hi lin quan n ci g

to nn v ng, hay Khng tnh. Bi vy, ta khng nn lm ln gia t ithuyt phi v bn tng phi ca Pht gio Ty Tng: Hong Mo, LamTh, C Mt v B Y phi vn c phn bit do cc nghi l v cch thcthin nh khc nhau. Kensur Yeshe Tupden gii thch rng trong mi tng

phi ca Pht gio Ty Tng vn c nhng ngi theo ui cc thuyt phikhc nhau, cng nh mt s ln Pht t khng theo mt thuyt phi no c.


12/98

Trong nhng chng k tip chng ta s tm hiu ni dung ca vn Nh c trnh by bi t i thuyt phi, bt u bng gio l ca trng

phi Phn Bit Thuyt (i T B Sa) cho n Trung Qun tng. Tuy nhin,mt iu cng nn lu rng, ch c thuyt phi cao nht, Trung Qun tngmi cho ta mt ci nhn su sc nht v vn Nh . Phi Phn BitThuyt v Kinh Lng B t nng s quan tm vo T Diu (Kh, Tp,Dit, o), trong khi phi Duy Thc ch trng n tam tnh (vinthnh tht tnh, y tha khi tnh, v bin k s chp tnh). Do Trung Quntng c nhng kin gii su sc v chi tit lin quan n Nh th nnkhi xoy su vo vic t i thuyt phi kin gii nh th no v vn

Nh , mt mc no ta khng th trnh c vic p t ci nhnca Trung Qun tng ln trn ba thuyt phi thp hn. iu ny c ngha lchng ta s tip cn nhng thuyt phi thp hn qua gc lng knh caTrung Qun tng, v bng cch ny chng ta nh dng ln mt tm phng

phn chiu c th nh gi mt cch tt hn v nhng kin gii caTrung Qun tng lin quan n Nh .

Thnh gi Long Th, nh trit gia tin khi ca Trung Qun tng, trong tcphm Trung Qun Lun ca Ngi nu bt tnh cch quan trng ca Nh:

8. Ch Pht y Nh Vi chng sanh thuyt php

Nht d Th tc

Nh nht ngha

9. Nhc nhn bt nng triPhn bit Nh Tc thm Pht phpBt tri chn tht ngha(Trung Lun XXIV. 8, 9)

8. V chng sanh, ch Pht y c vo Nh (hai chn l) thuyt ginggio php. Nh l Th tc v Nht ngha (Chn ).9. Nu ngi no i vi Nh m khng c kh nng tri nhn, phn bit( liu gii ton vn s h tng quan h ca n) th k khng th trinhn c ngha chn tht ca gio php su xa vi diu (thm thm) cach Pht (Pht php).(1)


13/98

Trong n lc i n mt nhn thc thu o v s phn bit gia Nh ,ngi ta bt u bng mt cu hi: Hai loi Nh l g? hay mt cch khchn, Ci g khi c phn chia ra th tr thnh Nh ? Jamyang Shayba, tcgi mt cun sch quan trng v Trung Qun tng a ra nhn xt rng,mun hiu c nt c bit gia Nh m khng c mt kin thc v nntng ca s phn chia cng chng khc g ang tro trn nhng nhnh cykhng r. c rt nhiu kin khc nhau v nn tng ca s phn chiany, tuy nhin i vi truyn thng Hong Mo phi, tt c u ng rngnn tng ca s phn chia chnh l s tri (jneya), tc l nhng i th canhn thc. Nhng lun im ca Hong Mo phi a ra s c bn nsau ny, c trnh by trn quan im ca Trung Qun tng, tuy nhin ktlun ca n -nhng s tri l nn tng ca s phn chia ca Nh - c thtruyn tc vo c ba h thng thuyt phi khc.

Mt im rt quan trng cng cn phi lu l Tc v Chn khngphi l hai loi quan im hay bi cnh v hin tng gii, cng khng phil hai mc khc nhau ca thc ti, cng nh khng phi l hai loichn l -nh mi ngi thot tng. Chng l nhng i th v do c thc nhn bit. Hu th v s tri l tng ng -c ngha l bt c ci gthuc v ci ny cng ng thi thuc v ci kia. Mt khi tt c nhng ghin hu u l i th ca nhn thc, mi hu th phi thuc v hoc Tc hoc Chn . Nh v th khng h b g p vo trong khun kh canhng cnh gii l tng, tru tng nh chng ta thng c nghe quanhng thnh ng quen thuc chng hn nh chn, thin, m hay vn mnchn l... Ngc li chng ta c th nm bt bt c ci g hin hu v nuln cu hi, Ci ny l Tc hay Chn ? Mt ci bn chng hn, i vicc trng phi Trung Qun tng, Duy Thc, v Phn Bit Thuyt l Tc nhng l Chn i vi trng phi Lun L ca Kinh Lng B.

T s khng nh rng nhng s tri l nn tng ca s phn chia ca Nh ,cc v i s ca Hong Mo phi a ra quan im rng ta c th bit, cth lnh hi c Nh . Mt vi trng phi thng cho rng c nhng bmt qu thm diu, nhng chn l qu uyn o m tm ca ta, cho d c

rn luyn v thanh lc th my i na, cng s khng bao gi c th nhnthc thu o c. i vi Hong Mo phi, khng h c chuyn nh vy.Ngay c mt s vn quan trng nht, chng hn nh tnh khng, cbit l cc k kh khn thnh tu, cng nh mt s vn khc chnghn nh nhng chi tit vi t nht v mi lin h gia mt hnh ng no vi h qu lun l ca n m ch ch Pht mi c th thu hiu c. Tuynhin, ngay c mt ngi trc khi tr thnh B tt, iu hin nhin l h


14/98

phi thnh tu rt ro tnh Khng, thc chng c Chn thng quaphng tin thin xo ca thin qun. Hn th na, mi chng sanh hy nnmang nguyn, cng nh c kh nng chuyn ha tm thc ca mnh thnhtm nht thit tr ca Pht, tc l tm thc c kh nng hiu bit trc tip vng thi nhng g ang hin hu -tt c Chn ln Tc . V Nh nh th chnh l hai loi hnh s vt m mi mt ngi Pht t chng ta uc th nhn ra v nn khao kht tm cu hc hi.

CH THCH:

(1) Madhyamakasastra (Treatise on the Middle Way), P5224, Vol. 95, ch.24, vs. 8-9

C th c thm mt bn dch mi vi nhng ch gii trit hc ca mt trit

gia Ty phng: The Fundamental Wisdom of the Middle Way. JayGarfield. New York: Oxford, 1995.

on trch dn trn l bn Vit dch Trung Lun ca TT Thch Vin L.

---o0o---

CHNG II - TRNG PHI PHN BIT THUYT (I T BSA)

Phn Bit Thuyt hay i T B Sa l tn gi mt cch tng qut ca ttc mi tm b phi xut hin vi th k sau khi c Pht nhp dit. Cn cvo s lng phn phi xy ra, thi gian chng xut hin v nhng tn gica mi tm b phi ny m ngi ta thy c rt nhiu truyn thng khcnhau. Danh hiu i T B Sa (Mahavibhasa) c v nh c dng nu r rng nhng b phi ny u chia x quan im chnh ca i T BSa Lun, mt tng yu ca nhng gio l c kt tp trong b A T t Ma(Abhidharma: Ti thng php), m ch c nhng b phi ca Phn BitThuyt l khng nh rng c thuyt ging bi chnh c Bn s. Tuynhin trong thc t khng hn l ton th nhng tng phi ny u da voi T B Sa, chng qua ch l cch gi tn mt cch d di cc tng phi thit t nhng l thuyt ca mnh chung quanh b lun ny. B i T BSa Lun khng c dch qua ting Ty Tng cho n gia th k th haimi, v bi vy cha to c mt tc ng ng k no i vi s nghincu hc hi ca Pht gio Ty Tng lin quan n trng phi Phn BitThuyt. Thay vo , nhng kin gii ca Pht gio Ty Tng v trng


15/98

phi Phn Bit Thuyt c t cn bn trn cun Bo Tng Tri Kin caNgi Th Thn (Vasubandhu). Cc truyn thng Ty tng cho rng Ngi ThThn ban u xut gia theo trng phi Phn Bit Thuyt, sau tr thnhmt hnh gi ca phi Kinh Th ca Kinh Lng B v cui cng btheo phi Duy Thc. Ni dung c bn ca tc phm Bo Tng Tri Kin t nn tng gio l cn bn cho Phi Phn Bit Thuyt trong khi nhngch gii ca Ngi phn nh nhng gio l ca b phi Kinh Th - KinhLng B.

TC

nh ngha v Nh theo trng phi Phn Bit Thuyt c th c rt rat on k sau y ca Ngi Th Thn trong tc phm Bo Tng Tri Kin:

Mt s vt sau khi b hy hoi hay c tch ri nhng c tnh ca chngra, khin tri thc ca ta khng cn nhn ra chng th s vt c coi lthuc v Tc , chng hn nh mt ci bnh, hay l nc.

Ngc li l nhng s vt thuc v Chn .

T ngha ny, Tc c th c nh ngha nh sau :

l mt hin tng gii m nu khi chng b hy hoi v mt vt cht haytch ri cc c tnh ca chng ra, nhng nhn thc v chng khng cnhin hu na.

rng qua cch nh ngha tc , vi s hy hoi v mt vt cht ca svt tc ng n nhn thc, bao hm tng xem Nh l nhng b

phn ca i th nhn thc. Mc d Nh l nhng i th (khng phi lnhng phi cnh ch quan), nh ngha ny cng ch r cho ta thy miquan h mt thit gia tm thc (nhn thc) v i th v y l mt ch ngy cng chim mt tm mc quan trng trong nhng thuyt phi cao hn.

Ngi Th Thn a ra th d v ci bnh, mt vt th c th b p v rathnh tng mnh nh v nh vy loi tr s nhn thc ca tm ta v ci bnh

khi n b hy hoi. Xu chui ht l mt th d khc. Khi ta nhn mt xuchui, thc ca ta nhn bit l xu chui. Th nhng, khi ta ct t sidy ni lin chng, nhn thc v xu chui b xa b ngay v thay vo

bng nhn thc v nhng ht chui. Chng ta tng xem qua nhng phimnh din t cnh ph hy nhng ta nh chc tri trong mt vi giy ng h

bng cht n c gi t c tnh ton chin lc. Mi giy pht trc, yl mt to cao c vn phng b th c v nh rt tht, rt vng chi. Ch


16/98

trong mt giy pht sau, nhng g cn li l mt khong khng v mt nggch vn. Khi to cao c b ph hy, ng gch vn khng phi l ta caoc; cng vy, khi mt ci bnh b p v, nhng mnh v khng phi l ci

bnh, v mt xu chui cha hon tt, nhng ht chui khng phi l xuchui. Nh th, nhn thc ca ta nm bt v ci bnh, xu chui hay to caoc b loi tr khi nhng i th ny b hy hoi.

Ngi Th Thn cng a ra mt th d v nc, cho thy mt s vt mnhn thc nm bt ca ta v n b loi tr khng phi do s hy hoi vtcht nhng l do s tch ri c tnh ca chng thnh cc hin tng giikhc. (Nc y nn c hiu nh l mt khi lng nc tng qutc th c cha trong mt ci bnh chng hn; khng nn xem nh l mtvt th phn t c cp n trong phn Chn sau ny). Do mt hnch ca thi i v phng din k thut, cc mn ca trng phi Phn

Bit Thuyt khng hnh dung ra bng cch no c th ct mt khi ncthnh ra mt vt khc m ngi ta khng cn nhn ra chng nh l nc(nh phng php in gii, hay thi nc thnh sng, v.v... sau ny). Khita rt mt phn nc ra t mt ci bnh, nhn vo bnh chng ta vn nhn ra l nc. Tuy nhin, ngi ta c th phn bit c cc c tnh ca ncnh mi, v, xc - v nhng phm cht ny t n khng phi l nc. Ncnh vy c nhn bit ty thuc vo s tng hp ca tt c nhng phmcht ny li vi nhau; khi nhng c tnh ny b tch ri ra, thc nm btv nc b loi tr.

Tc c phn ra lm hai loi: Hnh tng v tng hp. Ci bnh l mtth d v loi hnh tng v nc l mt th d v loi tng hp. Tht ra, btc ci g l tc cng ng thi phi l mt tng hp. C nhng tc -nh ci bnh chng hn- xut hin di dng mt hnh tng trong khi cnhng th khc -nh khi nc- li khng mang hnh tng. Khi mt tc xut hin di mt loi hnh tng no c nhn bit th tm thcnhn bit s b loi tr khi n b hy hoi v mt vt cht. Nh th, khi tap v ci bnh bng chic ba, chng ta loi b ci hnh tng m ci bnh phi nng ta vo c nhn bit. Ngc li, khi mt Tc khng

cn phi nng ta vo s hin hu ca bt c mt hnh tng no, thcnm bt v n s khng b loi tr khi n b hy hoi. Trong nhng trnghp nh th, ngi ta ch cn p dng phng cch tch ri tng phn ctnh ca n.


17/98

hiu ti sao nhng s vt nh ci bnh chng hn li c gi l tc (kun rdzob bden pa -samvrti-satya), trc tin ta cn nn lu rng danh tkun rdzob ca Ty Tng c ba ngha khc nhau :

1. ph che s nhn thc v tht tng,2. duyn sanh; v3. s dng c l bi thng tc.

Khi t kun rdzob bden pa c dch thnh tc n bao hm nghath ba trn. Tuy nhin mt hc gi tn tui ca Mng C, NgawangPalden, cho rng ngha th hai ca kun rdzob l tng xng nht ivi trng phi Phn Bit Thuyt. Ci bnh l mt duyn sanh bi vkhi nhng hnh th khc nhau ca n -mt cong ca thn bnh, mt bng cay bnh, v.v...- duyn hp li vi nhau, cng l khi cu ni ci bnh hin

hu, tr nn s tht. Th nn, trong trng phi Phn Bit Thuyt, t (bden pa, satya) trong duyn sanh mang ngha n gin nh l shin hu ca mt i th, hay l tnh xc thc ca li tuyn b rng mt ith no ang hin hu.

Tc , hin hu cng c (kun rdzob tu yod, samvrti-sat), v hin hu gilp (btags yod, prajnapti-sat) u c ngha tng ng trong Phn BitThuyt.

CHN .

Chn c th c nh ngha nh sau:

l mt hin tng gii m nu khi chng b hy hoi v mt vt cht haytch ri nhng c tnh ca chng ra thnh nhng phn khc, nhng nhnthc v chng khng b loi tr.

Th d v loi ny c th k n nh cc ht nh hng bt kh phn, mtst na tm thi ca thc, v h khng gii. c th hiu c nhng thd ny, thit tng chng ta cng cn nn i su hn mt cht vo l thuyt

ca Pht gio v ht.

Theo cc nh Phn Bit Thuyt, th th ca th gii vt cht bao gm binhng ht (hay phn t, particles) cc k vi t khng cn chim mt th tchkhng gian no. Nhng ht ny c gi l nh hng bt kh phn bi vn khng c mt ng hay mt ty, khng c pha trn hay pha di, v.v...Tuy nhin, y ch l nhng nh hng bt kh phn ch khng phi l


18/98

hon ton bt kh phn, bi v nhng ht ny l mt kt khi(conglomeration) ca vi ht vt cht khc. Hin nhin ta khng th chorng nhng ht vt cht ny l nh hn nhng ht kt khi, bi v chai loi ht ny u khng chim mt khong khng gian no d nh nht.Tuy nhin, ht kt khi c th hin hu ring bit, trong khi ht vt chtlun lun hin hu cng vi nhng vt th phn t ca cc loi khc nh lnhng phn t ca mt ht kt khi. Trong cnh gii ca chng ta, ci DcGii, mi ht kt khi gm t nht tm ht vt cht kt hp li l t, nc,la, gi, sc, hng, v, xc. Nu ht kt khi l mt phn ca c th conngi, n s c thm ht vt cht th chn tc l thc gic. Nu n l mt

phn ca cc cm quan mt, tai, mi, li ca con ngi, n s c thm htvt cht th mi tng ng vi cc c quan . Nu c s hin hu ca mthanh, ht vt cht th mi mt c mt: thanh m. Trong ci Sc Giikhng c s hin hu ca nhng ht vt cht phn t hng v v, th nn

mi ht kt khi c th ch cn bao gm su vt th phn t.

Cc nh Phn Bin Thuyt b thch trong vic gii thch lm th no nhng phn t khng c khong khng li c th t n cng nhau hnh thnh mt vt th hin hu trong khng gian ny. H tr li bngcch gii thch rng trong khi tng c th ca cc ht vt cht khng mangcc c tnh ca khng hoc tnh chn c th gi hai vt cng chung mt ch th cc ht kt khi nh hng bt kh phn mang tnh khng ny. Th nn, hai ht kt khi khng th tan vo nhau chim cngmt v tr, ngc li chng c th xp vo nhau to nn mt th vt cht dng th thin chim mt th tch trong khng gian. n y th c l ngita c th ngc nhin t hi l bng cch no m tm ht vt cht thuc loiv khng ny c th tng hp li thnh mt kt khi khng c.

Mt cu hi khc cng c t ra l: Cc kt khi nh hng bt kh phnny c tip xc nhau hay khng khi chng t n cng nhau nh l nhngkhi cu trc ca mt vt th chim mt v tr trong khng gian ny? Mt smn ca Phn Bit Thuyt cho rng chng c kh nng . Th nhngtht kh gii thch l lm th no m hai phn t khng c mt tri hay

mt phi li c th tip xc, dnh li vi nhau to thnh mt v th trongkhng gian thay v xm nhp vo nhau cng mt v tr. Mt b phi khcca Phn Bit Thuyt, phi Kashmiri, th cho rng cc phn t nh hng

bt kh phn khng tip xc vi nhau m c gi dnh li vi nhau bikhong khng.


19/98

Cng mt cch th nh vy, nhng hnh gi ca trng phi Phn BitThuyt cho rng ging chy lin tc ca thc c cu thnh t cc phnt tm thi bt kh phn hay l nhng st na phi thi ca thc.

Bi v chng (nhng phn t ny) khng cn c th phn ra c na -chod l trong nh v khng gian hay mt cch tm thi- nhng phn t btkh phn v nhng st na vi t nht ca thc ny khng th b phn chiahay ko ri ra thnh tng phn khc, do thc nm bt v chng khngth b loi tr, th nn chng c xem l nhng Chn . Hu nh cc nhhc gi u ng rng theo Phn Bit Thuyt, c hai loi khi kt phn tnh hng bt kh phn v vt th phn t u l nhng Chn . (Vn ny li lm ny sinh ra nhiu cu hi khc, chng hn nh, Chng ta khngth no tch ri c tnh ca nhng vt th khc nhau cu thnh mt khikt phn t nh hng bt kh phn? Ti sao iu ny li khng th loi tr

thc nm bt mt ht kt khi?)

Mt th d khc v Chn l h khng gii. Cn lu rng y khng phil khong khng gian b trng sau khi ta di mt vt i ni khc, hay l khita o mt ci l chng hn, n cng khng phi l khong khng ngoitng khng gian. Hiu theo ngha ny, t khong khng lin h n ccs vt c tnh v thng cng nh ty thuc vo s nh v ca nhng ith. Ngc li h khng gii y tri ra mi hng m trong c th cs hin hu ca cc i th vt cht hay khng. l s trm khp khng

bin i ca th gii vt cht, khng c g ngn ngi c. Ngawang Palden

cho rng theo cc nh hnh gi ca Phn Bit Thuyt v Kinh Lng Bthuyt phi, h khng gii l bt kh phn (1). V nh vy, mt iu chcchn l ta khng th hy hoi c n v mt vt cht. Cho d ngay cchng ta vch ra nhng ng tng tng chia ct n thnh nhiu mnhkhc nhau, nhng mnh ny cng khng g khc hn l h khng gii, thnn thc nm bt v n khng h b loi tr.

Ngi Th Thn cng cho rng sc php l mt th d ca Chn . Trongcun Bo Tng Tri Kin, Ngi lun gii nh sau: Ngay c khi sc c

phn ra thnh cc phn t cc k vi t, hoc cc c tnh ca n c phnra thnh cc hin tng gii chng hn nh mi v, s nhn bit v bn tnhca sc vn tn ti. (2) Nu ta hy dit sc trn bnh din vt l bin n trthnh nhng vt th khc th kt cc nhng phn ny t n cng vn l sc,v nh vy thc nm bt v sc vn khng b loi tr. Ngay c nu ta ckh nng c lp tng c tnh c bit ca sc nh mi, v, xc, v.v..., thcnm bt v sc vn tn ti, bi v mi mt c tnh ny li l mt sc.


20/98

Nh trnh by trn, Nh khng c coi nh l mt ch quantrng hng u trong cc tc phm ca Phn Bit Thuyt, th nn i vihu ht cc hin tng gii, ta khng tm thy mt li gii thch no ch rrng chng thuc v Chn hay Tc . Tt c nhng g m ta c cu l nhng nguyn tc c bn. (3) Trn cn bn nhng hiu bit c nhn,ti mun c nu ln mt vi iu v vn bng cch no ta c th emp dng nhng nguyn tc ny vo mt vi trng hp c bit. Trc ht, ticho rng mi mt thnh phn ca ng un (sc, th, tng, hnh, thc) ul mt Chn . Th hai, bt c tp hp no ca cc un hoc ging chylin tc trong tng st na ca cc un u l mt duyn sanh , bi v khic tnh ca n b phn ra thnh cc thnh phn khc, n khng cn cnhn bit nh l mt tp hp hay mang tnh lin tc. Cui cng, mc d mtvt th phn t bt kh phn l mt Chn , mt khi kt phn t nhhng bt kh phn ch c th c coi nh l mt duyn sanh bi v cc

c tnh ca n c th c phn ra thnh mt tp hp ca cc vt th phnt cu to khc bit.

Theo Ngawang Palden, danh t Chn (don dam, paramartha) trong Chn lin h n ci g khng dnh lu n nhng s chia ct, cn t baohm ngha ci g c th nhn thc c thng qua lun l, hay ngc li.(4) ng nu ra quan im rng trn mt ngha no , ngay c mt vt th

phn t cng l mt duyn sanh bi v n lun lun cng sinh vi ti thiunm vt th phn t khc. Th nhng, n vn l mt Chn bi v tm thcnm bt n khng ty thuc vo cc thc th khc ny. Cc vt th phn tkhc khng phi l nhng thnh phn ca n v khng c coi nh trongtp hp ca cc vt th phn t khc m n cng tn. Ngc li, n hin hunh l mt thc th. Mt s hu (rdzas su yod, dravya-sat) cng tngng vi mt Chn , ng thi cng tng ng vi mt hin th rtro (don dam du grub pa, paramartha siddha)

V NG

Tng qut m ni, s khc bit gia hai thuyt phi i tha (Duy Thc v

Trung Qun) v Tiu tha (i T B Sa v Kinh Lng B) l im haithuyt phi cao hn ging dy khng tnh hay v ng ca ton th php gii,trong khi hai thuyt phi thp hn ch ging dy v v ng ca con ngi.Mc d hai thuyt phi Tiu tha cng chp nhn s hin hu ca B tt o(con ng dn n Pht qu) ca mt vi trng hp him hoi c bit, a

phn h quan tm n vic tu chng nhm t n o qu cu mt bc A lahn, gii thot khi vng lun hi sinh t, ngha l cha hon ton gic ng


21/98

nh mt v Pht. Con ngi s d cn b tri buc trong vng lun hi sinht l do mt vi nhn thc lm lc v ci Ti ca mnh. chm dt, theoPhn Bit Thuyt, khng c mt con ng no khc hn l phi thc hnhthin qun v s khng hin hu ca mt ci ng thng hng, c lp, btkh phn ca con ngi. Mi ba trong s mi tm b phi ca Phn BitThuyt cho rng y ch l ci ng th thin, trong khi ci ng vi t cn phic thc chng l ci ng khng thc hu v khng c t ng.

Cc thuyt phi i tha ging dy v l v ng ca php gii bi l ch giai on cui ca hnh trnh tu tp, khi no ta thc chng c tht tnhca ton th php gii lc ta mi c th t n c tnh trng nht thittr ca Pht qu. Nht thit tr y c hiu nh l thc nhn bit mtcch trc tip v ng thi ton th Chn cng Tc . Ch B Tt vnti nht thit tr nhm vin mn ha v gia tng ti a nng lc cu tha

nhn. Trng phi Phn Bit Thuyt khng ging dy v loi nht thit trny, v c th l do da vo nhng im ny m quan im ca i Thacho rng h khng trnh by mt cc hon chnh l v ng ca ton th

php gii. Tuy nhin, Geshe Palden Dragpa a ra lp lun l vn vng ca ton th php gii c th c trnh by mt cch gin tiptrong nhng nghin cu chng hn nh lm th no m mt ci bnh haymt khi lng nc c xem l hin hu mt mc no do chc nhn bit da vo hnh dng hay l nhng c tnh ca chng. (5)

S l gii v Nh mang li mt thng ip rng chng ta c mt

khynh hng thm cn c xem rng ci ng, ci th xc ca chng ta nhl mt khi ton vn i lp vi nhng i th c nhn bit ngoi ta.Chng ta khng qun chiu c mt s tht rng cc hin tng gii chng qua ch l gi lp ca nhng tp hp do cc un cu thnh. Do nhnthc lm lc nh vy m trong tm ca chng ta vt th hin hu nh lnhng thc th vng chc, kin c m thc s ra khng phi nh vy. ViPhn Bit Thuyt, nhng Tc l i tng ca s tan r, phn hy thnhng chng ta coi chng l thng hng, bt bin mt cch v minh.Chng ta vng tng xem chng nh l nhng thc th c lp, trong khi

thc s ra chng da vo cc un cu thnh ch khng phi l nhng hinhu t thn. Tt c nhng kin chp sai lm ny dn ta n cc mi phinno chng hn nh dc vng hay hn th, v cng chnh nhng phin nony li tr thnh u mi thc y nhng hnh ng cun tri ta vo vngkh au v tn.


22/98

Nh du gi nhn bit v chng nghim c cc vt th phn t vi t nhtcng nh cc khonh khc bt kh phn ca thc. Theo Phn Bit Thuyt,h loi b c s nhn thc v minh v mt ci ng thng hng, clp, bt kh phn cng nh mt ci ng thc hu v do thc chngc Nit bn, tc l cnh gii hon ton tch tnh. B i T B Sa Lun

bao gm v s nhng kin tri ngc nhau lin quan n mi lin h giaNh v T diu , tuy nhin Hong mo phi trong khi l gii v PhnBit Thuyt quyt nh xp loi Nit bn nh l mt Chn . iu nykhng phi v Nit bn l mc tiu ti hu c t n trn con ng tutp m mt cch n gin l n tha mn nh ngha v Chn cnu ln trc y. Mt iu cn ghi nhn l trong s phn bit gia Chn v Tc bao hm ngha Chn c v nh c ch trng hn, tuynhin khng c mt thuyt phi no trong t i thuyt phi cho rng Chn lin h n mc tiu rt ro ca hnh trnh tu tp.

CH THCH.

(1) Presentation of the Ultimate and the Conventional in the Four System ofTenets, folio 13b.

(2) Th Thn: Abhidharmakosa and Bhasya, 91.20-92.

(3) y l nhng iu m ti c c v nhng l gii ca NgawangPalden trong tc phm Presentation of the Ultimate and the Conventional in

the Four System of Tenets, folio 6b-7a. Cc c gi khc c th cNgawang Palden mt cch khc hn v mt iu chc chn l nhng kinca Ngawang Palden khng phi hon ton c chia x bi cc tu vin

Pht gio Ty Tng, ngi c c th phn tch nhng quan im ny theo kin ca mnh.

(4) Presentation of the Ultimate and the Conventional in the Four System ofTenets, folio 7a.

(5) Php thoi ca Geshe Palden Dragpa ti n , 1985. Quan im ny

cng c trnh by vi cc hc gi lm vic chung vi ng.

---o0o---

CHNG III - TRNG PHI KINH LNG BNhng kin gii ca Hong mo phi lin quan n quan im ca KinhLng B v Nh thot trng c v khc thng, nht l khi trng phi


23/98

ny cho rng nhng vt th thng thng nh ci bn, ci gh l nhngChn , trong khi cc nim v khng tnh, hay v ng do thc chngc trn hnh trnh tu tp li l Tc . c rt nhiu l gii khc nhautn cn bn v Kinh Lng B ca nhng hc gi khng thuc truyn thngHong mo phi ti Ty Tng cng nh Ty phng (1). Tuy nhin cchtip cn ca Hong mo phi i vi Kinh Lng B a ra mt s nim cc k quan trng, chng hn nh mi quan h gia hin lng -tcnhn thc trc tip- v t lng -tc nhn thc i i phn bit, m mt

phn ln nhng ni dung ny c Hong mo phi a vo l giinhng quan im ca trng phi Trung Qun sau ny. Tht ra nhng giol ca trng phi Kinh Lng B c chnh thc dng lm nn tngcho cc hc trnh trong cc hc vin ca Hong mo phi. Theo truynthng, trc khi i chuyn su vo cc trng phi cao hn, cc tng sHong Mo phi phi b ra rt nhiu nm hc hi v lun l hc, tm

l hc, nhn thc hc ca Kinh Lng B. Th nn bt c ai mun hiu rcch thc tip cn ca Hong mo phi i vi Trung Qun tng nh thno, bt buc phi hiu r nhng kin gii ca Hong Mo phi v KinhLng B.

Khng ai c th ph nhn rng tt c mi trng phi ca Pht gio u davo kinh tng. Tuy nhin ch c trng phi Kinh Lng B -nh tn gica n- l nhn mnh rng nhng gio l ca mnh c chnh thc rt ra tkinh in. Khc vi trng phi Phn Bit Thuyt (i T B Sa), phiKinh Lng B cho rng ni dung ca By tp A T t Ma l khng phido chnh c Pht ngn thuyt. Cng vy, theo quan im ca Kinh LngB, nhng kinh sch i tha cng khng phi l nhng li dy ca ngBn s (2).

Kinh Lng B cn c chia ra lm hai tiu b phi: Kinh Th v LunL. Quan im ca phi Kinh Th c ngi Th Thn tm tt trongcun Bo Tng Tri Kin. Nhng kin gii v Nh ca phi ny hon tontng ng vi quan im ca trng phi Phn Bit Thuyt th nn takhng cn thit phi lp li y m ch c bit gii thiu quan im ca

tiu b phi Lun L ca Kinh Lng B v Nh . Nh th gin d ha,t y v sau ta tm thi dng danh xng Kinh Lng B ch tiu bphi Lun L. C th ni ngun ti liu nguyn thy v quan trng nht vtrng phi ny l tc phm Ch Gii v Tp Lng Lun ca Trn-Na(Commentary on Dignagas Conpendium on Valid Cognition) ca ngiPhp Xng (Dharmakirti).


24/98

NHNG THUT NG TNG NG V CC TH D

Bt c ci g hin hu u phi thuc v hoc Chn hay Tc chkhng th l c hai. c mt nim ban u v ngha ca Nh theoKinh Lng B, ta c th lin h chng vi cc khi nim tng ng vhin tng gii (3). Cc cm t sau y c coi nh l c ngha tngng vi Chn :

1. s vt c chc nng (dngos po);2. hin tng gii v thng (mi rtag pa);3. c th c th thc hu (t tng: rang mtshan);4. i th ca hin lng (mngon sum gyi snang yul);5. thit nh mt cch chn tht (bden grub);6. hin hu rt ro (don dam par yod).

Chn cng cng hu vi tng ngha tng ng ni trn. iu ny cngha l, ly mt th d c th, bt c ci g l mt s vt c chc nng th l mt Chn v ngc li.

Khi ni n hin tng gii v thng, v thng y khng honton mang ngha n gin l s vt ri s hoi dit m bao hm rng mis vt ang bin i v tan r trong tng st na. Ta c th nu ra mt vi thd v Chn : ci bn, ci gh, ci nh, con ngi, ci bnh, cc ht (phnt),v.v...

Nhng cm t sau y c ngha tng ng vi Tc :

1. hin tng gii khng chc nng (dngos med);2. hin tng gii thng hng (rtag pa);3. tng th khi qut (tng tng: spyi mtshan);4. i th ca t lng (rtog pai snang yul);5. bn th gi lp (brdzun par grub ya);6. hin hu c l (kun rdzob ty yod).

Nhng th d v Tc c th k n nh: hnh nh gi v mt ci bn, hkhng gii (tc l khong khng hon ton khng b ngn ngi,) v tnhkhng ca mt hu th.

T LNG(NHN THC I I PHN BIT)


25/98

Theo kin gii ca Hong Mo phi v b phi Lun L ca Kinh Lng Bth vn khc nhau gia Tc v Chn c th c xem nh gn bcht ch vi s khc nhau gia tlng v hin lng. Mt cch r rnghn, nhng i th ca t lng lun lun l Tc trong khi , nhng ith ca hin lng u l nhng Chn . Nh vy, mun hiu ngha ca

Nh theo quan nim ca trng phi ny ta cn phi hiu r c s khcnhau gia hin lng v t lng.

Trong mi hnh thi nhn thc ta c th phn bit ra hai loi i th l cnh cnh (snang yul) v i cht cnh (jug yul). i vi t lng th cnh cnh v i cht cnh l hon ton khc bit. C th nh khi t lngghi nhn mt ci bn th i cht cnh ch n gin l mt ci bn nh tanhn thy hay c bit. Tuy nhin c nh cnh xut hin trong tm thc takhng phi l mt ci bn m l mt hnh nh chuyn ti v khi nim ci

bn, mt hnh nh c c ng li trong s v vn chi tit m ta bit quahin lng. Khi t lng nm bt mt ci bn, lp tc hnh nh v ci bnc c ng li vi nhng c tnh chnh yu ca n nh mu sc, hnhdng, tnh cch v thng, thc hu, v.v...

C th phn bit ra nhiu loi t lng: K c, s hnh dung v tngtng, lng hoi nghi, nhng kin thc tch ly, nhn thc do thin qun,nhn thc v minh khin con ngi b tri ni trong vng lun hi, v nhnthc thng thng nh bit rng y l ci bn, ci gh,... Tuy c phn

bit ra nh th nhng tu trung tt c cc loi nhn thc ny u ging nhau

ch l khng c kh nng nhn thc trc tip tt c nhng phm cht hayc tnh (mu sc, hnh dng, tnh cch v thng,...) v i cht cnh cachng.

T lng cng cn c gi l khin tr bi v chng tip cn cc i thmt cch gin tip bng cch loi tr tt c nhng g khng phi l chnh ith . Hy ly th d v ci bn. Khi thc nm bt v ci bn th tt cnhng g khng phi l ci bn b loi tr, ngha l nhng ci gh, cing h, v v.v... b loi b ra ngoi. ng thi n cng loi b lun ra

ngoi mu sc ca ci bn, tnh cch v thng ca ci bn, cng nh tt cnhng phm cht khc ca ci bn bi v tt c nhng c tnh ny t chngkhng ging ht nh hnh nh ci bn. Tuy nhin khi mt ci bn qua tlng b tc b tt c nhng c tnh ca n tr thnh mt hnh nh bitlp trong thc th ci cn li thc ra khng cn l mt ci bn na m lmt cu trc do thc ta to ra v hnh nh ca mt ci i-nghch-vi-nhng-g-khng-phi-l-ci-bn. y l mt hnh nh tng i tru tng,


26/98

c tnh cch chung chung v ci bn c xut hin khi t lng nm btv ci bn. N c gi l mt tng tng, bi v, khng ging nh mt ci

bn, n khng c lm bng g, v.v... v do n khng c hnh thnhvi nhng c tnh chnh ca n. Mt cch c th, n thiu nhng chi titc bit v c tnh ring ca mt ci bn c th no .

Tin trnh ny thot xem c v rt l rc ri nhng trong thc t n xut hinmt cch hu nh t ng khi ta lin tng n mt vt th quen thuc. lm quen vi nhng vt th mi m, nhng ci m chng ta cha h bit n-nh tnh khng chng hn- tin trnh ny c bt u bng cch to dngra ri tinh lc dn mt hnh nh chung chung v s vt .

Khi thc ta nh li hay ngh v mt cy kem chng hn th cy kem l mti cht cnh v hnh nh gi ra ngha chung v cy kem l mt c nh

cnh. i vi t lng, hnh nh chung v kem xut hin mc d y l mtcy kem mang mt hnh dng no . D nhin thng thng th chng tachng bao gi phi bi ri n NGH rng, ci hnh nh ca cy kemhin ra ny ch thc l mt cy kem. Trn mt bnh din khc, t lng dng nhng hnh nh tru tng ny, vn dng chng nh chng l nhngvt th thc s m chng biu trng. Ni mt cch khc, tt c t lng (chod chnh xc hay khng) u hm cha mt yu t ca sai lm bi v xem nhng hnh nh biu trng ca i th nh chnh l i th thc s.

Loi gi tng ny c th c so snh vi hnh nh ca mt khun mt

xut hin trong tm gng soi vi khun mt thc s. Bng cch chogic quan ca chng ta b gt gm mt cch nng cn, chng ta thu nhnc nhng thng tin ng gi v tnh trng ca khun mt chnh mnh.Cng tng t nh vy, qu l mt iu h trng i vi nhng kin gii caHong Mo phi v l trnh m nhng t lng c th nhn ra nhng icht cnh ca chng, cho d l gi tng. T lng, theo Kinh Lng B ckh nng nhn bit mi loi hin tng gii trong khi hin lng chnhn bit cc hin tng gii mang tnh v thng.

Cc hnh nh gi ngha chung u c coi l thng hng bt bin, cngha l chng khng phi l i tng ca i thay, hoi dit trong tng stna lin tc. Nhng hnh nh ny c tn ti bao lu m chng xut hintrong tm ca ch th nhn thc v trong sut thi gian chng khng hthay i t st na ny qua st na khc (4). Nhng hin tng gii thnghng ny (v d nhng hnh nh gi ra ngha chung, h khng gii, v.v...)u l nhng Tc . Tc y cng ng ngha vi s thc i vi


27/98

nhn thc v minh v trong ng cnh nhn thc v minh ny bao gm ttc mi t lng. Mt t lng c gi l mt nhn thc v minh bi vnhng phm tnh c bit ca hin tng gii v thng b ngn chekhng th thy c. B che lp mang ci ngha l n khng th trcnghim mt cch tng hp nhng trn ln a dng ca nhng phm tnhny. Ly th d, khi mt t lng nhn thy mt ci bn nh l mt i chtcnh, t nhin l n khng th kinh qua nhng phm cht c bit v ngnht ca ci bn , thay vo tt c nhng g m n c c ch l hnhnh chung gi ra v mt khi nim tru tng ca mt ci bn, tc l mtc nh cnh.

Ci hnh nh tru tng xut hin ngay trong tm tr ca mt ngi bitting Anh khi nghe ni n ting table. T lng ca cc chng hu tnhkhi hiu mt ngn ng thng lin h mt hnhnh-gi- vi mt hnh-

nh-gi-thanh tng ng vi ting . Tuy nhin, t lng khng nht thitphi i hi mt kh nng v ngn ng. Th vt chng hn, chc chn l cnhng hnh nh gi chung lin h n nhng khi nim nh n haynguy him.... mc d chng khng h c nhng t ng lin h vi nhng ngha ny. Ngay c con ngi cng vy cho d bit mt ngn ng nhngvn c nhng t lng khng cn nng ta vo yu t ngn ng. Einsteinchn hn, tng tuyn b rng ng ta c th suy ngh m khng cn n chtliu ngn t. (Phi chng ci ny c gi l trc gic?)

HIN LNG

(NHN THC TRC TIP)

By gi chng ta i vo nhng g khng phi l t lng c bit n didanh xng l hin lng. Cc hin tng gii v thng (tc l hoi dittrong tng st na) c gi l Chn bi v chng l nhng chn l i vinhn thc rt ro. iu ny c ngha l chng hin hu, hay mt cch khchn chng xut hin mt cch ton vn i vi hin lng. Nhn thc rtro y bao gm tt c mi hin lng -khng phi ch ring nhng trcnghim ca nh du gi m ng thi k c nhng nhn thc thng thng,ng n ca gic quan v mt i th nh ci bn chng hn.

Trong trng hp nhn thc trc tip thu nhn mt ci bn, ci bn l cnh cnh v cng ng thi va l i cht cnh. Khng h c mt c nhcnh tch ri khi mt ci bn c th no m nhn thc ang chp bt.iu ny c ngha l mt ci bn c th no c ta nhn bit mt


28/98

cch trc tip thng qua s xut hin sinh ng ca ci bn . Mt ci bnxut hin do thc nhn ra hnh dung ca n v ri thu nhn ci hnh dngny. Mt cch c th, nhn thc trc tip thu nhn mt ci bn cng gingnh mt tm king ghi nhn hnh nh trung thc ca ci bn , k c tt cnhng phm cht c tnh ca n -nh mu sc, hnh dng, khun kh, sv thng, v.v... Ch c t tng (tc l chn , v cng c ngha l hintng gii v thng) l c kh nng ph ra thc c th nhn dinc n, iu ny cng c ngha l ch c hin lng mi c th nhn rac nhng Chn mt cch r rng dt khot.

Mt Chn , v d nh ci bn, xut hin mt cch ton vn trc nhnthc bnh thng thu nhn trc tip n, bi v n xut hin cng mt lcvi tt c nhng c tnh, phm cht ca n c th nh mu sc, khun kh,v.v... Mt hin lng v th cng c gi l mt tp hp hay l mt tng

th (sgrubjug) bi v n thu nhn i th thng qua s tp hp hnh tngca mi t tng nh l mt c th duy nht, hay l mt b phn khngkht khng tch ri ca i th. Mt ci bn xut hin trc nhn thc vitt c ton b c th ca n gp li. Nhn thc thu nhn cng mt lc ccc tnh ca mt ci bn c th no trong mt th thng nht, k c cic tnh hoi dit trong tng st na ca ci bn ny.

Tuy nhin mt iu quan trng cn ghi nh l hin lng khng nht thitphi xc nh hay ghi nhn hoc thc chng tt c mi chi tit. Ngay c tnhcht v thng vi t ca ci bn -tc l ci c tnh hoi dit trong tng st

na- xut hin, n cng khng c ghi nhn hay xc nh bi nhn thcthng thng ang thu nhn ci bn. nhn ra tnh cch vi t ca vthng bng hin lng, trc tin ngi ta cn phi thc chng n thngqua t lng, tc l bng nhn thc suy lun. Nh th, nhng kin gii caHong mo phi v Kinh Lng B trnh by trc cho ta thy mt quanim cc k quan trng trong vic kin gii Trung Qun Tng sau ny: Chod vi phm tnh sai lm ca t lng, khng th chi ci c rng nhngchn t lng c t n thng qua phn tch thun l l nhng vin ltng khng th thiu c trong vic dn n hin lng ca nh du gi.

Sau khi c v duyt qua nhng tho lun lin quan n hin lng v tlng, ta c th rt ra c nim v s tng ng nh th no gia hintng gii thng hng, tc , c nh cnh ca t lng v tng tng;cng nh s tng ng gia hin tng gii v thng, Chn , c nhcnh ca hin lng v t tng. By gi chng ta hy xem Hong Mo

phi thc s nh ngha v Nh nh th no trong Kinh Lng B.


29/98

NHNG NH NGHA

Ngi Php Xng (Dharmakirti) trong Ch Gii v Tp Lng Lun caTrn-Na (Commentary on (Dignagas) Conpendium on Valid Cognition) pht biu nh sau :

[Theo trng phi ny], ci g c th tc hnh chc nng ca n mt cch rtro, hin hu nh l mt Chn ; nhng ci khc [hin tng gii khngth rt ro tc hnh mt chc nng] hin hu nh l mt Tc . Nhng iuny m t tnh cch ca t tng v tng tng (5).

Mt s cc hc gi ca Hong Mo phi dng on vn trch dn ny nhl mt ngun ti liu nh ngha t tng v tng tng thay v Chn v Tc . Tuy nhin mt s khc, c th nh Purbujok v Jamyang Chokla

Oser nh ngha Chn nh l :Ci g c th tc hnh mt chc nng mt cch rt ro.

Nhng Tc c nh ngha nh l hin tng gii khng th tc hnhnhng chc nng mt cch rt ro.

Th no c gi l tc hnh mt chc nng? Nhng Chn (hin tnggii v thng) c th vn hnh nh l nhng nguyn nhn, ngha l chngc th tc hnh chc nng dn n nhng hu qu. Bi l chng hoi dit

trong tng st na, nhng chn c th tc hnh nh l nhng nguyn nhncho hin tng xy ra trong st na k tc. Th d nh mt khonh khc cangn la ny c th sn sinh ra khonh khc ca ngn la k tc v khonhkhc ca ngn la cui cng sn sinh ra hu qu ca khi.

Thm v , mt loi chc nng quan trng th hai m bt c Chn nocng c th to tc c trong khi Tc khng th thc hin, l vnhnh nh l mt nguyn nhn tc to ra mt thnh phm c trc tipthu nhn bi nhn thc. Ngc li, mt Tc -vn thng hng, v vtc- khng th thc hin mt chc nng hay sn sinh ra mt hu qu. N

khng thay i t st na ny qua st na khc, v n khng c kh nng to ramt thc nm bt n.

Cc hnh nh tng tng v nhng Tc khc khng hin hu nh lnhng thc th c th vn hnh chc nng. L do l bi v chng thc ra chl nhng cu trc tng tng, nhng gi lp ca tm thc. Hiu r iuny l nhn thc cn bn ca mt tip cn khc ca Hong Mo phi nh


30/98

ngha v Nh trong trng phi ny. C th nh Ngawang Palden nh ngha v Tc nh sau:

l mt hin tng gii c thit nh hon ton do gn t bi t lng.

v nh ngha Chn nh l:

Mt hin tng gii hin hu t chnh n, hon ton khng b gn t bi tlng. (6)

Mt hin tng gii v thng nh ci bn chng hn tha mn nh nghany v Chn bi v t n c th khng nh s hin hu, tch ri khi sgn t bi thc. Mt ci bn l mt Chn . N hin hu mt cch rtro bi v n c cu thnh bi nhng nhn duyn ch khng phi b gnt bi tr tng, v do c th to nn mt hnh dng vi tt c nhng ctnh, phm cht ring bit c thu nhn bi hin lng. Tri li, nhnghin tng gii thng hng chng hn nh nhng hnh nh gi , h khnggii,... l nhng Tc bi v n khng c cu thnh bi nhn duyn mch do tm thc gn t, khng c nhng phm tnh ring bit c th ph ra c thu nhn bi hin lng. Chng ch hin hu mt cch c l hoc

bi gn t.

Tuy nhin, mt iu cng nn lu rng ngay c nhng vt th ch hin humt cch gn t, gi lp cng vn hin hu. Mt s vt hin hu nh l mt

s gn t hon ton do tm thc khng c ngha l tr thnh phi hu, tc lch hin hu trong tng tng. Chng ta hy ly ci th d v ci sngth thng hay c ni ti trong kinh Pht. N khng h hin hu nh lmt gn t bi t lng, bi mt l n gin l trong thc t n khng hhin hu. Th nhng trong tm thc ca mt ngi ang tng tng nci sng th, vn hin ra mt hnh nh gi v ci sng th. Nh vy cihnh tng gi ny hin hu; n hin hu thun tu do t lng gn t.Trong kin gii ca Hong Mo phi v Kinh Lng B, ngi ta xemnhng vt th hin hu do gn t vn hin hu. Sau ny khi ta nghin cuv trng phi cao nht, Quy Mu Bin Chng Phi ca Trung Qun Tng,ta s thy rng ton b php gii ch hon ton l nhng gn t bi thc,ngay c nhng s vt c th vn hnh nh l nhng nguyn nhn.

NHN V NG

Theo trng phi Kinh Lng B, vic thot ly khi vng lun hi sinh tda vo yu t thc chng c rng con ngi khng l mt thc hu, tc


31/98

khng phi l mt hin hu t thn. Con ngi l hin tng gii vthng, th nn chng l nhng Chn . Chng c kh nng to tc ranghip qu cng nh c th ph by ra nhng nhn dng khc nhau i vihin lng. Tuy nhin, khng ging nh phn ln nhng Chn khc,chng khng phi l nhng hin hu t thn bi v chng khng th cnhn bit nu nh khng c s nhn thc ca vi b phn ca tm hay c thm chng c gn t. Ni mt cch d hiu hn, mt con ngi thiu cthc th vt cht ca thn xc ln thc th tinh thn ca thc. Conngi thc ra ch c gn t cho mt vi sc un no ca tm v / hayvt, th nn tt c mi chc nng ca n, k c s vn hnh nhm to nnnhn dng c thu nhn bi hin lng cng u nng ta vo chcnng ca nhng sc un ny.

Nhn thc v minh vn l gc r ca vng lun hi kh au l mt nhn

thc cho rng con ngi l mt hin hu t thn, c thc. Theo trng phiKinh Lng B, con ngi mang mt nhn thc lm lc nh th mtcch thm cn c , th nn, mc tiu ca nh hnh gi du gi tu tp theotrng phi ny l khai m tr tu siu vit c kh nng thc chng tnhkhng, tc l thy c rng hon ton khng h c mt con ngi nh lmt thc hu, t thn.

Tuy nhin , qu l mt iu kh khn cho con ngi c c mt nhn thctrc tip c th thc chng mt cch r rng v mt tnh Khng, bi vKhng tnh nh ta bit l mt hin tng gii thng hng, mt h khng

gii. Tnh Khng nh th l mt Tc ; v cng l mt tng tng. TnhKhng thiu nhng phm cht, c tnh ring bit tc l khng c t tng c th ph ra cho hin lng thu nhn, v nh vy khng th c nhn

bit mt cch trc tip. Th nn, trng phi Kinh Lng B quan nimrng tr tu siu vit l mt hin lng c kh nng nhn chn mt cch trctip v r rng cc sc un v tng un trong mt cch th bao hm c snhn thc v con ngi nh l mt hin hu t thn trong mi tng quanvi cc sc un .

KT LUNi su vo nhng kin gii ca Hong Mo phi v trng phi Kinh LngB l nhng bc chun b quan trng cho tm thc ta lm quen vi vicnghin cu ni dung ca trng phi Trung Qun Tng. Mt s ch khng c cp n y -chng hn nh hin tng gii nh chc(sgrub pa - vidhi) v khin tr (dgag pa - pratisedha), tng tng (spyi -


32/98

samanya) v t tng (bye brag - visesa), cng nh cch s dng cc khiu lun l (rtags - linga) trong thin qun. Th nhng t nhng l gii vac trnh by ta cng c th rt ra c mt s im c xem nh l quantrng nht:

Th nht, trng phi Kinh Lng B gii thiu khi nim cho rng Nh l i tng ca hai hnh thi nhn thc: hin lng v t lng. Mc dt lng khng phi lc no cng l chn lng (tshad ma - pramana) nhngtu trung c tr hin lng v tr t lng u c kh nng bit r nhng ith ca mnh. Khi nim cho rng Nh l hai vng trn ca nhn thc vi th, mi vng tng ng vi mt loi tm thc c bit v khng h muthun ln nhau, rt cc k quan trng trong kin gii ca Hong Mo phi vKinh Lng B v l mu cht ta hiu ti sao Hong Mo phi khngnh rng hai kha cnh ca Nh tng hp mt cch thun l ch khng

h i nghch nhau. Chn v Tc ch l i th ca mt loi tm thcno v ci ny khng h nh ci kia. Trong Trung Qun tng, Nh (Tc v Chn ) l nhng i th c nhn bit bi c tri gic thngtc ln rt ro, trong khi vi Kinh Lng B chng u l nhng thtng ca t lng v chn lng. S song hnh ca hai li kin gii ny rtng cho ta lu . Kin gii ca Hong Mo phi v Kinh Lng B c thtruyn t mt s tin tng c bn cho mn sinh vo s tng hp ca Nh, mt nim tin dng lm c s cho s nghin cu v Nh ca TrungQun Tng sau ny.

Th hai, trng phi Kinh Lng B l mt bi cnh m qua HongMo phi gii thiu cho nhng mn sinh ca mnh khi nim rng tri thc

phn bit chng nhng khng phi l k th m cn l mt phng tin tuyti khng th thiu trn l trnh gii thot. Chng hn nh tnh v thng vit ca mt ci bn c ph by ra trc nhn thc bnh thng trc tipthu nhn ci bn; th nhng ta khng nhn ra c tnh cch v thngny v bi vy vng tng rng ci bn ging nh nguyn trng trongtng st na. Th nn hin lng c th trc nhn c tnh cch vthng vi t ny, iu cn thit trc tin l phi hnh thnh mt nhn thc

phn bit rng ci bn ang thay i trong tng st na. Bt u bng nghivn rng ci bn c th thay i trong tng giy pht, s thin qun trn tnhcch v thng ca ci bn s t t dn n mt cm thc mnh m, mttha nhn ng n rng ci bn l v thng. Tip tc thin qun trn mc ny s dn n mt s khng nh hon ton vng chc qua suy lunrng ci bn l v thng. Khi i bng nghi vn v cui cng l tin chc,tt c chui vn hnh ca thc u l nhn thc phn bit. Bng cch thin


33/98

qun nh th trn tnh cch vi t ca v thng, ta tr nn quen thuc su xavi n cho n mt lc ta thc chng c tnh cch v thng ny mtcch rt ro bng hin lng. Nh th, thc (phn bit) thot tin c sdng nh l mt thanh gm nhm cht b nhn thc sai lm v ri cqung b khi nhn thc sai lm hon ton b bc khc. Kiu cch ny c rp khun trong cch miu t ca Hong Mo phi lm th no thc chng tnh khng trong trng phi Trung Qun Tng. i s TngKha Ba (Tsong kha pa) cn nhn mnh rng an tr trong tng thin v phn

bit x vn cha khi m nim v hin hu t thn (cng vi tt cnhng t lng khc) ch mi b kim ch mt cch tm thi. Thay vo ,ta phi bt u bng cch vn dng thin qun nhn din ri loi tr nim v hin hu t thn mt cch thun l.

Th ba, khc vi trng phi Phn Bit Thuyt, Kinh Lng B bnh ng

ho gia b phn v ton th. Nh ta bit, Phn Bit Thuyt cho rngnhng s vt c xem l nhng thc ti rt ro khi no chng khng cnc th phn chia ra c na ngoi chnh chng. Ni mt cch c th, iuny c ngha rng nhng b phn bt kh phn ny l thc tng, trong khi ci ton th hay hp cht do cc b phn ny cu thnh ch l tctng. Ngc li, kin gii ca Hong Mo phi v trng phi Kinh LngB cho rng ngay c mt tp hp th ca cc ht (phn t) -nh ci bn, cigh, v.v...- hin hu mt cch rt ro bi v chng l nhng hin th (cnh cnh) ca hin lng. Anne Klein ch r rng mt trong nhng ntc trng nht qun ca Hong Mo phi -khng ging vi Phn BitThuyt v cc trng phi khc- kin gii v Kinh Lng B l n chun bcho tm thc chp nhn s bnh ng ho v thc trng ca ci b phn vci ton th c ging dy trong Trung Qun (7). Trong trng phi TrungQun Tng, khng h c nhng ht bt kh phn, hay l nhng yu t khngcn phn chia c na. Ci b phn cng khng nhiu hay t chn thc hnl ci ton th bi v tt c u ch hin hu mt cch quy c.

Kinh Lng B, nh ni trn, cn gip sa son tm thc nghincu Quy Mu Bin Chng phi ca Trung Qun Tng khi a ra nim

rng mt s vt no c th hin hu cho d n thun ty ch l s gn tca thc phn bit. Chng hn nh, khi ngi mn sinh tr nn quenthuc vi nim rng v ng ca con ngi l mt s gn t hon ton

bi nhn thc phn bit, h s khng phm sai lm khi gi nh rng cmt s gn t hon ton bi nhn thc phn bit lin h n khi nim vmt ci g hnh nh hin hu m s thc l khng hin hu g c. yging nh mt s chng nga quan trng cho cc tng sinh nhm chng li


34/98

s nguy him ca ch ngha on kin khi hc tp v gio l ca TrungQun Tng sau ny, rng tt c mi hin tng gii u hin hu hon tonnh l nhng gn t bi thc phn bit, nhng gi danh.

Cui cng, Kinh Lng B khng nh rng nhng s vt ch c th tchnh-ngha l c th thc hin nhng chc nng, vn hnh nh l nhngnguyn nhn) nu chng hin hu mt cch rt ro, ngha l t mnh c thkhng nh s hin hu ca chnh mnh, khng phi l nhng gn t bi thc phn bit. S khng nh ny -hon ton khc bit vi quan im caTrung Qun Tng- c v nh l mt mc tiu m cc v thy ca HongMo phi mun thit nh ln tm thc ca nhng mn sinh. N vch mthng nhn a li suy ngh th tc, bm sinh ca chng ta ra khi nhng

bng ti vy ba i vo s tp trung ca nh sng tnh thc. Nh vy msau ny, khi nghin cu v Trung Qun Tng, nhng bin gii ca trng

phi cao hn ny c sn mt mc tiu r rng nhm ti v dt im.

CH THCH.

(1) Xem Knowledge and Liberation. Anne Klein. Ithaca: Snow Lion, 1986.v Recognizing Reality. Goerges Dreyfus. Albany: State University of NewYork Press, 1997.

(2) Tuy nhin theo Jamyang Shayba trong Great Exposition of Tenets cho

bit l mt s lun gii sau ny ca cc thuyt phi Tiu Tha chp nhnnhng kinh sch i tha l nhng ngn thuyt ca c Pht.(3) Presentation of the Ultimate and the Conventional in the Four System ofTenets, 34. v Practice and Theory of Tibetan Buddhism, Geshe Lhundup v

Jeffrey Hopkins, 93.

(4) Xem Knowledge and Liberation, tr. 117, nhng tho lun lin quan nkinh nghim (kinh nghim thngngy v kinh nghim thin nh) c v nhmu thun vi khng nh ca Hong Mo phi cho rng nhng hnh-nh-

gi- l thng hng.

(5) Dharmakirti. Ch Gii v Tp Lng Lun ca Trn-Na.Commentary on (Dignagas)

Conpendium on Valid Cognition. (Pramanavattikakarika), P5709, Vol130, 88.3-5. Bn dch da trn Knowledge and Liberation. Anne Klein, 71.


35/98

(6) Presentation of the Ultimate and the Conventional in the Four System ofTenets, 34.

(7) Xem Knowledge and Liberation. Anne Klein, 31.

---o0o---

CHNG IV - NHNG TRNG PHI I THANgi A Sa trong mt tc phm quan trng, B o ng, phnloi ngi i ra ba hng c cn c khc nhau. Hng h s ch bit suy nghn nhng phc li tm thi, nhng an vui, dc lc trong cuc sng lun hisinh t. H bm cht vi i sng th gian v khng mun t b n. i vihng ngi ny, phn ng ch bit i tm kim nhng dc lc trong cucsng th tc hoc nu c theo tn gio th cng ch hi ht bn ngoi; thn

hoc c mt s khc gm nhng ngi bit quan tm n chuyn tu hnh thcng ch mc thp nht tc l ch tu phc, tu ch mong cu c tisanh vo mt kip sng tt p hn trong tng lai. Hng h s v th chac kh nng bc chn vo l trnh gii thot. Ngc li, hng trung s chtm kim gii thot cho ring c nhn mnh ra khi vng lun hi sinh t,lng chm chm hng n nit bn. Tuy nhin h ang i trn con ngTiu tha bi v ch quan tm n phc li ca ring mnh m khng chia sgnh nng cu vt chng sanh. Trong khi hng thng s vi tmnguyn v tha rng ln, h ch lun ngh n vic mang li hnh phc chomun loi. Khi h nhn ra kh nng c th t n gic ng, v bit c

rng nhng nng lc ca mt v Pht c th gip tha nhn mt cch huhiu hn, trong nguyn sanh cao c, h quyt nh la chn con ngtinh tn tu tp cho n bao gi c th t thnh Pht qu. Lng quyt tmny l mt hnh nguyn B tt v nhng ai mang nhng hnh nguyn nyvo i, ang bc i trn con ng ca i tha.

Nh vy s khc nhau gia Tiu tha / i tha l s khc nhau gia hai ltrnh tu chng. ng tu ca Tiu tha c thc y bi nguyn vtthot vng lun hi sinh t v t n o qu an tnh gii thot. Con ng

ca i tha c thc y bi tm t bi rng ln thng xt ton th chngsanh nhm t n qu v vin mn, cc lc, nht thit tr ca mt v Pht.Tuy nhin mt im khc cng cn c lu l ngay t phn u ca cunsch ny ta cng tng cp n s khc nhau gia hai thuyt phi Tiutha v i tha. Th nn chng ta khng nn ln ln gia hai s khc bitny. Mt cch ngn gn, l trnh tu chng ca Tiu tha v i tha c

phn bit trn cn bn ng c v nguyn tu tp; trong khi hai thuyt


36/98

phi Tiu tha v i tha khng phi khc nhau do ng c thc y m ltrn quan im v v ng, hay khng tnh.

Khng ging nh nhng thuyt phi Tiu tha ch ging dy v v ng cacon ngi, thuyt phi i tha ging dy rng bn tnh rt ro ca thc ti,th vi t v quan trng nht ca v ng l v ng, hay tnh Khng, v l

bn tnh rt ro ca mi hin tng gii. H khng nh rng B tt do hnhnguyn v tha cao c thc y, thin qun su xa trn tnh Khng caton th php gii, v nh th chun b bc vo tnh trng nht thittr ca Pht qu. Mt vi thuyt phi i tha cho rng nhng hnh gi ca

phi Tiu tha khng h nhn chn c tnh Khng ca php gii v do khng th no vt qua khi nhng chng ngi nhm t n nht thittr. Tuy nhin, thuyt phi cao nht, Quy Mu Bin Chng phi ca TrungQun Tng, nhn nhn rng cc hnh gi ca Tiu tha thc chng c

tnh Khng, tuy nhin l trnh tu chng ny khng th a h n tnh trngnht thit tr bi v tr tu ca h khng c trang b bi tm lng v tha caoc cng nh khng c thc y bi nhng hnh nguyn ba la mt nh

b th, tr gii, nhn nhc, v.v...

NH NH L MT NHT TH

Nhng thuyt phi i tha a ra kt lun rng ci tnh Khng vi t v susc thc chng c trn con ng B tt o l mt Chn . Chn nyl mt hin tng gii khin tr, v hon ton v ng (tc l khng xut

hin nh mt loi hu th no ). Tuy nhin nhng trng phi i tha bt ng quan im v loi hu th m tnh Khng ph nh. C th nhtrng phi Duy Thc cho rng tnh Khng l khng c s khc nhau giai th v ch th nhn thc (tm) ang nm bt n, ca mt thc th; trongkhi Quy Mu Bin Chng phi ca Trung Qun Tng quan nim rngtnh Khng l khng c hin hu t thn. Tuy nhin cho d nh ngha tnhKhng nh th no i na, cc thuyt phi i tha u ng rng ci tnhKhng rt vi t ny trc tin l mt Chn , v l mt phm tnh hin hutrong ton th mi php gii. iu ny c ngha l, bt c ci g hin hu

-k c tnh Khng- u trng rng v bt c loi hu th no m tnh Khngph nh.

Nhng tc bao gm mi php gii ngoi tr tnh Khng, nh ci bn, cigh, v.v... Tt c nhng hin tng gii ny u rng khng. Chng t nkhng phi l nhng tnh Khng, tuy nhin chng rng khng bi v chngthiu mt cch th hin hu no . Khi Tc mang phm tnh rng


37/98

khng cng nh khi tnh Khng l mt Chn , ta i n mt kt lun rngChn v Tc l nhng hin tng gii khc nhau, nhng h tngkhin tr, v bao dung ln nhau nh l mt thc th n thun bt kh phn.Kinh Gii Thm Mt (Unravelling the Thought) so snh mi lin h gia

Nh vi mi lin h gia v s trng v tnh trng ca n, tiu v tnhcay ca n, bng gn v tnh xp ca n v nhng cp tng t. Trong milin h gia v s trng v tnh trng ca n, tnh trng khng phi l v s,cng nh v s khng phi l tnh trng; th nhng ci v s trng l lunlun trng (1). Tng t nh th, Hong Mo phi bin gii rng khng hc chuyn nghch l khi Nh c th h tng giao tip ton din trongcng mt c th n thun. Cng ging nh tnh trng v ci v s trng,chng l c tnh v c tnh s c. Tnh Khng l phm tnh cao nht, l

bn tnh rt ro ca ton th php gii.

CH THCH

(1) Kinh Gii Thm Mt - Sutra Unravelling the Thought

(Samdhinirmocana-sutra). P774. Vol. 29. Bn dch ca John Powers(Wisdom of Buddha). Dharma Publishing, 1995.

---o0o---

CHNG V - TRNG PHI DUY THC

Trng phi Duy Thc s d mang tn gi ny bi v n khng nh rngkhng h c s hin hu ca i th ngoi ti m tt c u l nhng snphm do tm (thc) to. iu ny cng khng c ngha duy ch c tm thcl hin hu nhng n bao hm ngha rng khng c ci g hin hu ctch ri ra, nm bn ngoi, cng nh c lp i vi tm thc. Thay vxem tm thc nh l mt vt g phn chiu v p ng vi th gii bnngoi vn d tn ti, trng phi Duy Thc xem tm thc v i th can ch l mt hin tng gii ng nht xut hin ng thi do tc ng bimt nghip lc n thun. Vn php trng trng duyn khi trong tng stna -trn bnh din khch quan ln ch quan- nh l h qu ca nhng di cnlu li trong tm bi nhng tc hnh trong qu kh.

Trng phi Duy Thc bc b s hin hu ca nhng i th ngoi ti k cs khng nh rng cc hin tng gii v thng, c chc nng (nh ci

bn, ci gh, thc,...) l thc s hin hu. Trong s nhng ngi chia xquan im ny c th k n nhng mn ca trng phi Kinh Th v


38/98

Lun L. Nhng ngi theo Duy Thc thuc khuynh hng Kinh Th tnn tng trn cun Ng Lun ca ngi V Trc, tc l nhng ch gii vcun kinh Gii Thm Mt (Unravelling the Thoughts). Ngi V Trc, theoHong Mo phi, th n 150 tui v trong sut qung thi gian hnh hotny ngi dnh rt nhiu th gi nng cao trit thuyt Duy Thc -drng cui i ngi i theo Quy Mu Bin Chng phi ca Trung Qun-,nhm mc ch ci i em ngi l Th Thn t Tiu tha qua i tha.Trong khi nhng ngi theo Duy Thc thuc khuynh hng Lun L tcn bn trn nhng cng trnh nghin cu ca ngi Trn Na v Php Xngv lng (tri gic). Th nn cm t nhng ngi theo trng phi DuyThc y thng c dng lin h n nhng ngi thuc khuynhhng Kinh Th m quan im ca h s c trnh by sau y.

VN PHP DO TM TO

Pht gio quan nim rng khng h c s hin hu ca mt v Thng quyn nng duy nht ca v tru, ng sng to ra th gii v mun loi.Thay vo nhng ngi theo Pht gio tin tng rng dng chy thi gianl v thy v tt c mi hin tng gii m ta trng thy, kinh nghim quau ch l nhng h qu -trc tip hay gin tip- ca chnh tm thc chng tato ra. Chnh nhng nghip qu m chng ta gy ra trong qu kh quytnh th gii m chng ta c sinh ra. a s ngi Pht t tin rng tchnh hay nghip c cu thnh l do tc c th hin qua nhng hnhng ca thn, khu, . Bi v tc cng l mt yu t tinh thn, tc cng l

mt loi thc, th nn ta c th ni c rng TM chnh l k sng tochnh ca mi cnh, mi loi. Trong Tng ng B Kinh, Pht dy:

Th gii c hng dn bi tmc vch ra bi tmMi hin tng c iu khinBi mt hin tng gii duy nht, TM. (1).

V Ngi Nguyt Xng trong tc phm Nhp Trung Lun c ni rng:

c Th tn dy rng th gii phc tp ca chng sanh mun loi V tt c mi sinh ca chng u c thit nh duy nht bi TM;Tt c nhng chng sanh lun hi do nghip qu. (2)

Nh vy, c th ni c rng, bng cch nhn vo cnh gii v thn xc mbn c hm nay, bn c th bit c tm ca bn thuc loi g trong qukh; cng vy bn c th bit c cnh gii v thn xc ca bn trong


39/98

tng lai bng cch nhn vo nhng g ang c trong tm ca bn trong hinti.

Trong khi nhng tm qu kh quy nh nhng th hin ca hin ti thngqua lut nghip bo, cn c mt cch thc khc m tm ca ta tc ngln tt c nhng g m chng ta tri qua mt cch trc tip v mau chnghn, l v minh. Trong tng st na ca dng sinh thc, chng ta b vminh ngn che khng nhn thy r thc ti. V minh khng c ngha lkhng bit g ht, nhng l mt ci bit in o khng nhn thc r cthc tng ca mi vt nh chng hin hu. Loi v minh quan trng nhtc chng ta th c t thm cn c , l s nhn thc lm lc v s hinhu ca hin tng gii trong mt cch th tri ngc vi s hin hu thcs ca chng. Trong khi cc hin tng gii u thc s rng rang, v ng,v v minh chng ta nhn thc mt cch lm lc l chng c ng, l

khng trng rng. Ngay c khi s vt khng xut hin mt cch biu kin,v minh hon ton c nh cch th m ta nhn th gii ny. Li nhn svt hin hu mt cch cng iu ho hay c th ho qu mc rt cc kc hi bi v n m ng cho cc mi phin no -tham lam, hn th,ghanh ght, gin d, v.v...- xm chim tm ta. Cc mi phin no ny lmnhim c cc tc hnh (tc ) tng ng v chnh l u mi dn a conngi n ch lun hi ti sanh. Nh vy v minh -mt nhn thc lm lc-l nguyn nhn ca vng sinh t kh au.

Nghin cu hc hi nhng thuyt l ca trng phi Duy Thc s lm tng

tin thm nhng hiu bit v gio l c bn ca Pht gio, rng Tm lngun gc ca mi kh au v hnh phc, l ci r ca vng lun hi sinht, nit bn. Mc du mt s thuyt phi khc khng chp nhn quan imca Duy Thc khi cho rng khng h c s hin hu ca nhng i thngoi ti, tuy nhin tu trung h vn cng nhn gi tr v nh gi caotrng phi Duy Thc v s quan tm c bit ca trng phi ny v khnng v tnh u vit ca tm. Trong tinh thn ny, mt hc gi c trnglng ca Hong Mo phi, Gung Tang, nhn nh rng:

Qu l iu thch hp cho nhng ngi c nhn thc, thy c rng nntng ca mi hnh phc v kh au ch l do tm ca chnh mnh, nng tavo thuyt phi ny. (3)

DUY THC


40/98

Ngi ta khng th t hi l bng cch no m mt tc hnh xy ra hngbao nhiu nm, hng kip sng hay c khi c a tng t kip li c th chiphi c nhng g xy ra cho chng ta hin nay? Nh vy phi chng lut nghip bo c th pht huy, nhng tc hnh ca qu kh dt khot philu li nhng du vt v nhng du vt ny bng cch no c th ctip ni t thi im tc hnh xy ra cho n thi im pht sanh hu qu? gii quyt cu hi ny, ngi V Trc v nhng ngi Duy Thc thitt ra mt thc c bit gi l A Li Da Thc, c dng nh mt ni tntr m qua tc hnh c th truyn t nhng di cn ca chng. Trong khicc trng phi Pht gio khc thit t su loi thc khc nhau (ng cn v thc), trng phi Duy Thc thm vo mt thc th by l Mt NaThc v mt thc th tm gi l A Li Da Thc.

Mt tc hnh gy ra bi thn khu u li mt di cn trong A Li Da

Thc. Nhng di cn ny khng l thc cng khng phi l sc m c xpvo loi HNH. Chng c gi l nhng tp kh (vasana) hay chng t(bija) bi v chng c kh nng to qu cho nhng g sp n. Chng t timn trong A Li Da Thc cho n khi no hi nhng nguyn nhn xc tccn thit t hi n cng nhau v th l nghip qu xut hin. Nhng nguynnhn xc tc mang mt s chng t no n chn mi c th l mt snhng thc khc -trong ging sinh ng nghip lc ca con ngi- haycng c th l mt chui tm thc- c kh nng to nh hng n s chnmi ca chng t trong A Li Da Thc.

a phn cc thuyt phi Pht Gio khc vi Duy Thc cho rng nhng ith m chng ta kinh nghim qua chnh l NHN ca thc nm bt chng.Hy ly mt th d, gi th nh trong st na th 1 c ba s vic cng hindin l (1) th gic, (2) thc, v (3) mt ci bn mu xanh. Ba s vic nyng vai tr nh l nhng nhn duyn cho st na th 2, tc l nhn thcang chp bt ci bn mu xanh. Bi v ci bn thuc hin tng gii vthng, n thay i v hoi dit trong tng st na, th nn ci bn xanh cnm bt trong st na s 2 khng cn hin hu trong st na ny m n hinhu trong st na trc . Bi v nhng i th ca thc chng ta cng

chnh l NHN ca nhng thc ny, v bi v NHN lun lun xut hintrc QU, a s cc trng phi Pht gio quan nim rng mi mt thcnhn ra mt i th vn hin hu trong st na trc . Nh th, thcnm bt v i th c nm bt phi l hai thc th hon ton khc nhau

bi v chng khng h hin hu trong cng mt thi im vi nhau.


41/98

Ngc li trng phi Duy Thc ch trng rng thc v nhng i thca n c duyn sanh cng mt lc nh l kt qu ca nhng di cn chn mi trong A Li Da Thc. Ci bn mu xanh khng h hin hucng nh l mt nhn t ngoi ti nhm gip to ra thc nhn bit v ci

bn trong khonh khc k tip. Thay vo , ci bn mu xanh v thcchp bt ci bn mu xanh l hai yu t ca mt h qu n thun c xuthin ng thi. Tt c mi thc u l mt thc th hay l mt th thngnht cng vi i th ca n. iu ny c ngha l chng lin hp khng th

phn la, b phn ny cn thit cho b phn khc. Chng khng l ng nhtth nhng hin hu cng nhau.

Khi ni rng mt i th v thc nm bt n l mt thc th thng nhtkhng c ngha rng i th l mt thc ( thc c nh ngha nh lmt ci g trong sut, c tnh bit). Nu ci bn mu xanh l mt

thc tc l n trong sut v c tnh bit v iu ny c ngha l n c khnng nhn bit i th ca chnh n, v.v... Nh th, Duy Thc khng cngha l ch c Thc hin hu ch khng c sc tng hin hu, cng khngc ngha l ch c ch th nhn thc hin hu m khng c s hin hu cai th c nhn thc. im chnh yu l, theo Duy Thc, i th v chth duyn sanh, duyn hp cng nhau mt cch ng thi trong cng mtthc th n thun.

n y th ta nhn ra s khc nhau nh th no trn quan im ca cctrng phi Pht gio v mi tng quan gia ch th v i th, n cng

khc bit ln lao hn na i vi cm quan, nhn thc ca mt ngi bnhthng, phi trit hc nh chng ta trc vn s vt hin hu nh thno. Trong khi mt ngi bnh thng c th khng h quan tm n vic thc c pht sanh sau i th hay cng mt lc vi chng, mt s thckhng th chi ci l i th xut hin tch ri v cch bit trc mt chngta. Ta th ang y, trong khi ci bn mu xanh ang ng kia -tut gc phng ng kia. iu rt chc chn l n khng h xut hin nh l mtthc th thng nht vi tm ta. Nu cho rng ch th v i th thc s lmt thc th duy nht, th th ti sao chng li xut hin mt cch c v

chc chn v bn b nh th?Mt s bin gii cho rng cc loi hu tnh mang mt s chng t no

m khi chn mi thm vo mt o tng xem bt c ci g khc m chngta bit qua gm ch th v i th nh l nhng thc th hon ton khc

bit. S d chng ta thy nhng s vt hin by mt cch tch ri v cchbit l bi v chng c duyn sanh do nhng chng t li t cc thc


42/98

trc y nhn thc rng chng xut hin tch ri v cch bit nh th.S vt v ang xut hin trong mt cch th nh vy t v thu v, khngging nh quan nim ca C c, Pht gio khng a ra gii thch l

bng cch no s vt xut hin mt cch lch lc nh th ngay t imkhi thy.

Nhng cho d vi bt c trng hp no i na, mt iu rt r rng l thc ca chng ta khng h phi bn tm n vic s vt xut hin nhth no. Thi quen t thm cn c cho chng ta s chp nhn v mtci o tng xem ch th v i th nh l nhng thc th hon ton khc

bit. Chng ta tin tng mt cch mnh m rng c mt th gii thchu, ngoi ti ang hin hu bn ngoi tm ca chng ta. Tuy nhin, ci thc chp nhn rng c mt i th v mt ch th nhn thc nh l nhngthc th khc bit, theo trng phi Duy Thc, l th vi t v nguy hi nht

ca v minh, n chnh l ci ngun su xa nht ca ging lun hi sinh t.Tt c mi mi phin no ct cht ta trong vng lun hi ny u c xydng t trn thc chp nhn v o tng ca s vt xut hin nh l tchri v cch bit i vi ch th nm bt chng.

Ci thc-th-khng-phn-bit-gia-ch-th-v-i-th l mt Chn , mtKhng tnh; y chnh l tnh Khng vi t v rt ro nht c thc chngtrn l trnh tu chng. m ca a chng ta vo khi nim rng khng hc s hin hu ca nhng i th ngoi ti, ngi V Trc v nhng mn vin dn rt nhiu th d c rt ra t kinh sch v nhng trng hp

m trong tri gic vn hin hu cho d vng mt i th ngoi ti. Hy lymt th d, trong gic m chng ta tng trng thy nhng i th c v nhang hin hu trc mt ta. V nhn lm nhng i th trong gic m ny lc thc, chng ta b li ko vo nhng tnh cm nh ham mun c ao,gin d, s hi, ghen tung, v.v... S thc, nhng i th trong gic m ny khng hin hu tch bit khi thc nm bt chng, nhng iu ny khng ngn c chng ta nhn thy chng xut hin mt cch tch ri vcch bit, v t lm pht sinh trong ta nhng mi tnh cm phin munlin quan n chng. Nh th, ngay c trong khi tnh to, nhng i th ca

tm thc chng ta c tip giao vi nhiu loi phn ng khc nhau v mcd chng c v nh hin hu ngoi ti, iu ny cng khng h chng tc rng chng thc s hin hu tch bit vi thc nm bt chng.

S tng ng ny gia lc tnh v lc mng khng bao hm ngha rngnhng i th ca thc v mng l ging y nhau. Cng ging nh cc thuyt

phi Pht gio khc, trng phi Duy Thc phn bit r rng gia thc v


43/98

mng. Nhng i th xut hin trong gic m khi ta ng khng h thc hinc nhng chc nng m l ra chng c, v d mt ci ly trong mng chcchn l khng th ng c nc thc s, mt khu sng trong gic mchc chn l khng th bn c nhng vin n tht, v. v... i vi trng

phi Duy Thc, nhng vin n tht l nhng vin n, trong khi hin hutch bit vi thc nm bt chng, vn c th thc hin chc nng git mtngi khc. Nh th, nhng tc hnh m chng ta i i vi nhng ngihay i th trong m khng h to ra nghip nh khi ta ang tnh thc.

Nm m thy git ngi chc chn khng phi l git ngi. Gi d nhtrong m ti thy rng mnh ang git mt ngi no v nn nhn ng lnra, tt th. y ch l mt gic m bi l n gin l n khng ko theo mtkinh nghim tng ng ca ngi b git nh l mt sinh vt sng ng.

S bin gii ny cho thy mt iu rt r rng rng trng phi Duy Thc

khng phi l mt hnh thi ca ch thuyt duy ng. Nhng tha nhn hinhu c th l nhng ngi m ti s gip hay lm hi, yu thng hayloi tr. Khng c mt i th no hin hu tch la khi thc nm bt n,th nhng c mt s lng v tn cc thc c bit. iu ny gipnhng nh Duy Thc gii quyt mt bi ton c in: Nu mt cy ng trong rng v khng c ai nghe thy, nh vy n c gy ra ting ngno khng? Khng h c chuyn cy ng hay ngay c hin hu c tchri khi thc. Khng h c nhng cnh rng ng kia. Ci nhnchng thc v ci cy ng c duyn sanh ng thi vi nhau nh lQU ca nhng di cn chn mi trong dng tng tc ca nhng sinh vt donhn duyn chn cnh rng nh l mi trng chung. Nu khng ccon ngi, th vt, hay cn trng chng kin ci cy ng th chc chn cng

phi c nhng chng sinh v hnh, nh l ng qy chng hn hin din .

S khng nh v s hin hu ca cc thc ring r, m mi mt chng lmt thc th c bit c i th ring, a n mt chui vn nn c biti vi trng phi Duy Thc. Nu bn v ti s hu nhng tm thc ring

bit v nh vy tt c nhng i th m ti nhn nh l mt thc th vi tmthc ca ring ti, v tt c mi i th m bn nhn vi tm thc ring ca

bn, th nh vy bng cch no chng ta cng chia x chung nhng i th?Lm th no chng ta cng ngi chung trong mt cn phng i thoicng nhau? Nhng bc tng v c m tm thc bn thy nh l mtthc th, c duyn sanh do nghip lc ca bn; cng th, nhng bctng v c m ti thy nh l mt thc th u duyn sanh do nghiplc ca c nhn ti. Nh vy c ngha l c n hai cn phng khc nhau;mt ci t tm thc ca bn, mt ci do tm thc ca ti. Th th ti sao c


44/98

hai chng ta u cng s dng chung mt ci phng nh, c thm, hai cigh v nhng bc tng mu ny?

gii thch vn nn ny, trng phi Duy Thc cho rng nhng tmthc c bit ca mi c nhn nm bt nhng ngoi gii tng t nhau trongmt cch th khng t th nhiu mang tnh cch ng b. Tuy mang nhngtm thc ring r nhng chng ta trong cng mt lc tc to ra nhngngoi gii rt ging nhau bi v mi c nhn s hu mt s lng di cn lnlao tng t vi nhng loi di cn m c nhn khc s hu. S chn mi cacng nghip ny to ra sc tng ca ci th gii hin hu ng kia, cith gii m chng ta cng chia x, tch bit vi tm thc ang nm bt.Chng ta c th gi ci hin tng gii ny l mt mi trng chung. Mcd trn s thc, y khng phi l mt gic mng (chng ta khng nm ng,nhng tc hnh ca chng ta vn to nn nghip qa, v.v...), nhng ci mi

trng chung ny cng chng khc g mt cn mng m tt c chng tau ang mang cng mt gic m trong cng mt thi im.

D nhin l chng ta khng h tri qua mt gic m ging ht nhau. Hinnhin l c nhng khc bit trong cch th m chng ta nhn thc s vttrong ci mi trng chung ny -th d nh s khc bit v hnh dng (dogc cnh nhn, do khong cch), khc nhau v mu sc, v.v... Theo trng

phi Duy Thc, chnh nhng khc bit ny chng t s khng hin huca mt ngoi gii m chng ta cng chia x. Tt c hin tng gii mchng ta ang trng thy, c v nh rt ging nhau bi v chng ta c

khng bit bao nhiu nhng di cn tng t, tuy nhin s chn mi canhng di cn c bit ng thi cng ng gp vo nhng g m chng takinh nghim qua. V nh vy, chng ta thm nhng yu t c bit cnhn ca mnh vo ci mi trng chung ny, nhng yu t khng cchia x bi tha nhn.

Tuy nhin vn cn rt nhiu nhng vn nn, ti cn phi gii quyt, chnghn nh: Nhng loi di cn no l nguyn nhn khin chng ta nhn thyxc thn ca k khc -di cn ca c nhn hay cng hu? Lm th no ci

kh nng thu th v tha tm thng c th hot ng trong mt h thng vncho rng thc ca anh v ca ti hon ton bit lp nhau, trong khi i thv ch th li l mt thc th duy nht? L trnh tu chng hot ng nh thno? Tm ca Pht hot ng ra sao? Bn tnh ca A Li Da Thc l g?Rt tic l chng ta khng th i su hn vo nhng ti ny y, v bivy vi s tho lun ngn gn v Duy Thc nh th ny, hnh nh khng thkhng mang n nhng ng vc, nghi vn.


45/98

Nhng vn nn ny nn c theo ui n tn cng. Chng cn phi ctra hi trong tinh thn kim tm s tht nhm a n s hiu bit ng nv cch th s vt hin hu nh th no m khng to nn thin kin chorng Duy Thc ch l mt trng phi thp. Tht l mt iu qu ddng nu nh ngi ta ch nu ln mt hay hai iu khng n trong victrng phi Duy Thc bc b i th ngoi ti nh th no ri loi b nmt cch d di. Mt s trong chng ta thng c th c khuynh hngnhy vt qua Duy Thc nh th, v cho rng, Quy Mu Bin Chng phica Trung Qun Tng khng nh s hin hu ca ngoi gii, ti cngkhng nh nh th. Kt qu l ch to thm mt s cng c gi to v mtkin chp sai lm thm cn c ca chng ta khi cho rng nhng i thngoi ti l thc s hin hu.

Mt cch tm tt, cho rng Tm c nng lc ln lao hn so vi nhng i

th v lin h mt cch mt thit vi chng, l mt ni dung quan trng caDuy Thc. Duy Thc cng cn c gi bng mt tn khc l Du Gi HnhTng (Yogacara). Tn gi ny cho thy nhng t tng ca Duy Thc cth c pht xut mt phn t nhng thc chng ca cc hnh gi du gi t n i nh. C th nh ta thng c nghe rng khi mt hnh ginhp i nh, h c nng lc trin khai mt thc xuyn sut i th m hang thin qun. Cng th, khi mt hnh gi thc chng c tnh Khng

bng nhn thc trc tip (hin lng,) thc phn bit ch th i th honton bin mt. C l iu ny a trng phi Duy Thc n s khngnh rng tnh Khng l mt t th khng phn bit ch th v i th. Biv n khng tha nhn c nhng i th c lp thun nht tch ri khi thc, Duy Thc nh l mt th gii quan sn sng gii thch cho nhng thcchng du gi nh i xuyn qua tng chng hn. Th nhng ta cng nn bitrng Duy Mu Bin Chng phi khng phi l khng t nng vai tr catm -cn hn c Duy Thc na l khc. Tuy nhin khc vi Duy Thc chorng nng lc tm thc ln lao ca nhng hnh gi du gi i vi th giihin tng ch c th hin qua cch xem i th v ch th nhn thc lmt thc th, Quy Mu Bin Chng Phi cho rng nng lc ca tm thccn ln lao hn, n c th tc ng ln cng nh thay i c c ngoi

gii. C mt truyn thuyt kh ni ting v ngi Nguyt Xng, mt trongnhng v o s chnh ca Quy Mu Bin Chng Phi,l Ngi tng chthn chng minh s quan h gia tm v ngoi gii bng cch vt sa t mtcon b trong tranh (4).

TAM TNH


46/98

Trng phi Duy Thc c trnh by t gio l cn bn ca Pht rngtt c mi hin tng gii u mang nhng c tnh c gi l TAM TNH(rang bzhin gsum - trisvabhava), l: vin thnh tht tnh (yong grub -

parinispanna), y tha khi tnh (gzhan dbang - paratantra), v bin k s chptnh, hay cn gi l huyn gic (kun btags - parikalpita). Tuy nhin, vn

Nh cng c trnh by trong trng phi Duy Thc. Vin thnh thttnh c coi nh thuc v Chn . Tc bao gm c y tha khi tnh vhu th bin k s chp tnh. Nhng phi hu bin k s chp v khng hinhu cng nh khng phi l nhng i th ca tri lng nn chng khngthuc v Nh .

TAM TNH NH

Vin thnh tht -------------------------------> Chn

Y tha khi ____________________|

Bin k s chp |-------> Tc hu th bin k s chp_____|

phi hu bin k s chp

TAM TNH (ging nh Nh ) c th c tm thy trong tt c mi hintng gii. Tuy nhin, trng hp n gin nht v cng quan trng nht l

ta th l gii TAM TNH qua mt y tha khi hin tng nh mt ci tchchng hn. Chng ta thy g trong mt ci tch? Trc ht, l TnhKhng ca ci tch - khng tr thnh mt thc th khc bit t nhn thcnm bt- n l mt vin thnh tht tnh. Th n, ci tch t n l mt y thakhi tnh (do kt hp bi nhn duyn). V cui cng, ci tch nh l mtthc th c nm bt bi thc, l mt bin k s chp tnh quan trngnht. D nhin i vi trng phi Duy Thc, mt ci tch thc s khng

phi l mt thc th ngoi ti c nm bt bi tm thc. Ci tch ch mangbin k s chp tnh chng qua l v n b gn t mt cch sai lm hoc dotng tng, nhn n l c bi thc v minh ca chng sanh.

Bin k s chp tnh cng c phn lm hai loi: hu th bin k s chptnh v phi hu bin k s chp tnh. Chng ta c th k ra hng lot cc phihu bin k s chp tnh, chng hn nh nhng ci sng th, mt o s (tcl cn s ca mt s m), v.v... Tuy nhin nhng phi hu bin k s chptnh quan trng nht l nhng ci m do thi quen v kin chp sai lm m ta


47/98

cho rng chng hin hu: ch th v i th l nhng thc th ring bit,nhng i th c thit nh bi nhng c tnh ring nh l nhng gidanh, v nhng bn ng c nhn. Nhng phi hu bin k s chp ny khng h hin hu. Chng b tng tng mt cch sai lm rng hin huv do cng chng khc g nhng ci sng th, chng khng phi l nhngChn cng khng phi l nhng Tc . Bt c ci g thuc v mt tronghai Nh phi hin hu; bt c ci g khng thuc v mt trong hai Nh ,khng th hin hu.

Nhng hu th bin k s chp tnh l nhng hin tng gii thng hng-nh khong h khng, khng thuc v Chn . Nhng hu th bin k schp tnh l nhng hin tng gii tng qut hay tru tng tuy hin hu,nhng khng c xem l thc hu hay hin hu mt cch rt ro. Chngkhng c cu thnh bi nhn duyn. Chng c gi l bin k s chp

tnh bi v chng khng hin hu vi nhng c tnh chnh ca n, m chb gn t bi danh xng hay nim.

Nhng y tha khi -hay ph thuc- tnh gm ton b cc hin tng gii vthng: ci bn, ci gh, thn xc con ngi, v.v... Trng phi Duy Thccho rng nhng y tha khi tnh hin hu mt cch chn thc v rt ro,

Documents

Sac Tuong Va That Tuong - Tam Ha Le Cong Da Chuyen Ngu