Upload
kipp
View
144
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
SAĞLIKLI YAŞLANMA? AKTİF YAŞLANMA? BAŞARILI YAŞLANMA ? Prof.Dr.Reyhan Uçku DEÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. UNFPA,2012. ÇOCUK. YAŞLI. UNFPA,2012. Toplum yaşlanması hızı; 65+ nüfus oranının %7’den 14’e çıkma süresi. Fransa 110 yıl. ABD 60 yıl. Brezilya 20 yıl. WHO,2012. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 11
SAĞLIKLI YAŞLANMA?
AKTİF YAŞLANMA?
BAŞARILI YAŞLANMA?
Prof.Dr.Reyhan UçkuDEÜ Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 44
Toplum yaşlanması hızı; 65+ nüfus oranının %7’den 14’e
çıkma süresi
Fransa 110 yıl
Brezilya 20 yıl
WHO,2012
ABD 60 yıl
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 55
Dünya genelinde yaşlılık ve sorunlarının gündeme gelmesi
ile birlikte sağlıklı yaşlanma, aktif
yaşlanma, başarılı yaşlanma gibi kavramlarda kullanılmaya
başlanmıştır
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 66
DSÖ Avrupa Bölgesi 21. yüzyılda Herkes İçin
Sağlık hedefleri içinde sağlıklı yaşlanma hedefi
sistematik olarak planlanan sağlığı geliştirme
çabaları ve yaşam boyu sağlığın koruması
yoluyla bireylerin sağlıklı yaşlanmaya
hazırlanması gerekliliği
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 77
hedefhedef
tüm yaşlarda sağlıklı, güvenli ve sosyal katılımlı yaşam hakkı ve
her alanda fırsat eşitliği sağlanması
yaşlıların sağlık ve bakım gereksinimine bütüncül ve dengeli bir
yaklaşım sağlayan plan ve politikalar geliştirmek,
güçlü bir politik kararlılık oluşturmak
DSÖ’nün Sağlıklı Kentler Ağı 4. fazında (2003-2007 dönemi)
sağlıklı yaşlanma çekirdek tema
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 88
AB, Beyaz Kitap, Sağlık İçin Hep Birlikte, Stratejik Yaklaşım
(2008-2013)
Sağlıklı yaşlanma desteklenmeli
Sağlık sorunlarını ve engelliliği önlemek amacı ile
erken yaşlardan başlayarak
yaşam boyunca sağlığı geliştirme
Sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerle ilişkili
sağlıktaki eşitsizliklerle başa çıkma
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 99
Sağlıklı Yaşlanma
bir son değil; tıbbi, psiko-sosyal ve bakım boyutları olan
bir süreç
Sürecinin belirleyicileri
fiziksel özellikler (genetik, hastalıklar, yaşam biçimi, beslenme,
fiziksel aktivite)
bilişsel ve zihinsel işlevler
sosyal ve toplumsal ağlar
yaşam ve çalışma koşulları
sosyo-ekonomik, kültürel ve çevresel faktörler
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1010
Aktif yaşlanma
yaşlanan bireylerin yaşam kalitesini artırmak,
sağlıklı yaşam beklentisini uzatmak için
sağlık, güvenlik ve katılım açısından
fırsatları en uygun hale getirme süreci
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1111
Aktif yaşlanma sürecinin belirleyicileri
ekonomik, sosyal, davranışsal ve bireysel etmenler,
fiziksel çevre,
sağlık ve sosyal hizmetler
cinsiyet ve kültür hepsiyle kesişen belirleyiciler
tüm yaşam dönemlerini kapsayan bir süreç
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1212
Başarılı yaşlanma
Üç bileşeni hastalık ve sakatlık riskini en aza indirmek
zihinsel ve fiziksel fonksiyonları sürdürmek,
sosyal ilişkiler ve etkinliklere katılım yoluyla yaşamla
bağlantılı olmak
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1313
WHO
2012 Dünya Sağlık Günü
İyi Sağlık Yıllara Yaşam Katar
yaşam boyu
sağlıklı ve aktif yaşlanma
yaklaşımı
WHO,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1414
yaşam boyu sağlıklı ve aktif yaşlanma yaklaşımı
1. BOH önlemek ya da başlamasını, ilerlemesini
geciktirmek amacıyla tüm yaşlarda sağlıklı davranış
geliştirme
2. Erken tanı ve nitelikli bir bakım ile BOH sonuçlarını
en aza indirme
3. Yaşlıların sağlığını ve katılımını destekleyen fiziksel
ve sosyal çevre oluşturma
4. Toplumsal yaklaşımları, tutumları yaşlının katılımını
cesaretlendirecek şekilde değiştirme
WHO,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1515
WHO,2002
BO
H g
eliş
imi
1. Sağlıklı davranışları geliştirme
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1616
Sağlıklı davranışları geliştirme
yaşam boyu risk azaltma
Fiziksel aktivite
Tütün ürünlerini tüketmeme
Sağlıklı beslenme
Zararlı düzeyde alkol kullanmama
WHO,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1717
50 yaş ve üzeri bireylerde risk faktörü prevalansı (%)
UNFPA,2012
Sigara
Fazla alkol
Yetersiz beslenme
Obezite
Abdominal O
HT
Düşük FA
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1818
Yaşlılarda BOH hastalık risk faktörleri Hergün sigara içen oranı %11.3
Günlük tüketilen meyve sayısıGünlük tüketilen sebze sayısıToplam sebze-meyve sayısı
1.2 1.62.8
Hiç fizik aktivite yapmayan oranı
%39.8
Hafif şişman oranı Şişman oranı Hafif şişman-şişman oranı
%38.7 %17.9%56.6
UHHA, 2003
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 1919
Sağlıklı davranışları geliştirme etkili girişimler
Vergi artırma
Toplu yaşam alanlarında tütün
kullanmama
Besindeki tuzu azaltma
Beslenme ve fizik aktivite konusunda
toplumun farkındalığını artırma WHO,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2121
WHO,2012
yüksek gelirli ülkeler orta-düşük gelirli ülkeler
Görme kaybı
İşitme kaybı
Osteoartrit
İKH
Demans
KOAH
SVH
Depresyon
RA
60 yaş ve üzeri bireylerde orta-ağır engellilik (milyon)
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2222
BOH sonuçlarını en aza indirme
Erken tanı
Nitelikli, güvenli, hastaneye dayalı
olmayan bir bakım
Uzun süreli bakım
Palyatif bakım
WHO,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2323
3. Destekleyici fiziksel ve sosyal çevre oluşturma
erişilebilirlik ulaşım kuşaklararası dayanışma toplumsal tutum hizmet sunumunu geliştirme
WHO,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2424
4. Toplumsal yaklaşımları, tutumları değiştirme
yaş ayrımcılığı yapan tutumları, davranışları değiştirme
yaşlıları yük değil, kaynak olarak değerlendirme
WHO,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2525
Sağlıklı yaşlanma bir süreç olarak ele alınıpşu prensipler öncelenmeli
•Yaşlılar toplum için bir kaynak olarak ele alınmalı
•Sağlığı geliştirmenin hiçbir zaman geç olmadığı
benimsenmeli
•Yaşlılar da kendini geliştirme fırsatına sahip
olmalı ve kendileri ile ilgili karar mekanizmalarına
katılabilmeli
•Yaşlılıkta da gözlenen yaş, cins, etnik yapı, sağlık
durumu, özürlülük, sosyo-ekonomik durum gibi
farklılıklar göz önüne alınmalı
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2626
Yaşlılıkta da sağlıkta eşitsizlikle
mücadele
ve alta yatan sosyal belirleyicilerin
iyileştirmesi
sağlıklı yaşlanmanın temelinde yer almalı
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2727
RİSK KORUYUCU
Değişken
Sonuç Değişken Sonuç
Öğrenim
Öğrenim
Düşük
öğrenim
Ölüm kaygısıDemansYaşam kalitesiİhmal-istismarGünlük yaşam
aktivitesiTedaviye uyumSağlık algısı YalnızlıkSağlıksız
beslenmeFiziksel inaktivite
Yüksek
öğrenim
Kognitif fonksiyon
ÖzbakımYaşam
memnuniyetiİlaç bilgisi
Yaşlı Sağlığı,2012
17.PHK / R UÇKU / 2012 17.PHK / R UÇKU / 2012 2828
RİSK KORUYUCU
Gelir ve gelire ilişkin değişkenler
Gelir ve gelire ilişkin değişkenler
Düşük gelir Demans Depresyonİhmal-istismarYalnızlık
Yüksek gelir ÖzbakımYaşam
memnuniyeti
Kötü gelir algısı Koroner olay UmutsuzlukSağlık algısıSağlıksız
beslenmeFiziksel
inaktivite
İyi gelir algısı Kognitif fonksiyonDepresyonSosyal destek
Sağlık güvencesizliği
Yaşam memnuniyeti
Özbakım
Sağlık güvencesi varlığı
Sağlık algısıSağlık kurumuna
başvuruSosyal destek
Tapulu mal varlığı İhmal-istismar
İş /meslek/ sınıf İş /meslek/ sınıf
İşi olmama Demans Kendi hesabına çalışma
Kognitif fonksiyon
Beyaz yakalı/ yüksek nitelikli çalışan olma
Kognitif fonksiyonFiziksel inaktivite
Yaşlı Sağlığı,2012