Sağlıkta İsraf

Sağlıkta İsraf

Dr Recep ÖZTÜ[email protected]; [email protected]

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

İsraf,Savurganlık

— Kaynakların, imkanların hiç kullanılmaması, verimsiz, düzgün olmayan biçimde kullanılması. — Gereksiz, yararsız kullanım veya harcama, yeterli sonuç, verimlilik almaksızın kullanma. — İnsan kaynaklarının etkin, verimli kullanılmaması

— Malzemenin yararsız yere kullanılması, gereksiz satın alınması, —Maddi varlıklara tam değerini vermeksizin kullanma, noksan kullanma veya eksik değerlendirme. — Sağlığın korunması için gerekenlerin yapılmaması — Plansızlık, ihmal vb nedenlerden dolayı kayba uğramak. —Hizmette/üretimde tekrarlanan hatalar, aşırı fire ve atık vermek

Ülkemizde israf durumu

• 30 OECD ülkesi içerisinde 2003 yılı itibariyle en müsrif ülkelerden biri TÜRKİYE’dir.

• Türkiye’de 2003 yılında yaklaşık 65 “katrilyon” israf edilirken, IMF’ye olan borcumuz 30 katrilyondu.

• 65 katrilyonluk israftan sadece %10 tasarruf edilebilseydi , 2004 yılında kamu yatırımlarına ayrılabilecek pay 6.5 “katrilyona” tekabül ederdi

• Günümüzde israfta nerdeyiz???

Kaynak israfı• Sevk zinciri sorunları• Yönetim sorunları (Profesyonel yönetim)• Örgütlenme sorunları• Personel sorunları• Hizmet sunum sorunları• Bilgi sistemi sorunları• Performans değerlendirme sorunları• Finansman sorunları• Donanım sorunları

TTB raporu

"The management of our health care system is so inefficient that we not only fail to put patients in the hands of those professionals most qualified to give the best treatment, we actually ensure that the most expensive and least qualified person provides the care. . . . the structure of health management in Canada makes the squandering of billions unavoidable." Pran Manga, Ph.D., M.Phil.

Sayıştay Raporu (2005)• 'Sağlık Bakanlığı'na Bağlı Hastanelerde İlaç, Tıbbi Sarf Malzemesi

ve Tıbbi Cihaz Yönetimi'ne ilişkin 'performans denetimi' raporu, • Bir yıllık sürede SB Merkez vd birimleri incelendi• Sağlıkta koordinasyon eksikliği sonucu kıt kaynakların nasıl israf

edildiği saptandı.• Hastanelerde personel ve tıbbi cihaz dağılımındaki dengesizlik

had safhada. • Sağlık Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü'nce yapılan personel

atama ve tayinlerinde, aynı bakanlığa bağlı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile koordinasyon sağlanamaması, kimi hastanelerde bazı branşlarda büyük oranda personel sıkıntısı yaşanmasına karşın, bazı hastanelerde ise aynı branşlarda yığılmalara yol açmış.

Sayıştay Raporu (2005)

• Osmaniye'de üç kat fazlalık var (250 yatak kapasiteli )

• Bu nitelikteki hastaneler için belirlenen standartlara göre, 15 röntgen teknisyeni, 13 laboratuvar teknisyeni ve 14 ebe ihtiyacı karşılıyor.

• Osmaniye Devlet Hastanesi'nde ihtiyacın tam üç katı : 25 röntgen teknisyeni, 40 laboratuvar teknisyeni ve 62 ebe çalışıyor

• 100 yataklı Kadirli Devlet Hastanesi'nde de altı sağlık memuru ve 10 ebe ihtiyacına karşılık, 10 sağlık memuru ve 47 ebe var


• Bakanlık tarafından hastanelerin cihaz ihtiyaçlarına yönelik bir değerlendirme yapılmadan ve hastane yönetimiyle bir işbirliği gerçekleştirilmeden cihaz alımına gidildiğinden, bazı hastanelere alınan tıbbi cihazların kapasite ve nitelik itibarıyla hastanenin ihtiyacını karşılamaktan uzak

• "İhtiyacın doğru tespit edilmemesi, gereksinim karşılığı olmaması ve kullanıcı personel bulunmaması gibi nedenlerle alınan cihazların bir kısmı fiilen kullanılamazken, hastanenin başka cihazlara olan ihtiyacı sürmekte”


• Bir ilçe hastanesinde patoloji laboratuvarı olmadığı halde üç patoloji uzmanı var.

• 25 yataklı bir ilçe devlet hastanesinde ameliyathane, doğum salonu, laboratuvar ve tıbbi cihaz donanımı olmasına rağmen, hasta potansiyelinin yetersiz olması ve uzman doktor atanmaması nedeniyle günlük ancak 9-10 hastaya, sağlık ocağı düzeyinde muayene hizmeti veriliyor. Hastane beş tabip, üç hemşire, iki ebe, bir sağlık memuru, bir teknisyen, üç şöfor ve bir hizmetli çalışanı ve yeterli donanımıyla atıl durumda.

•


• 200 bin nüfuslu bir ilin 250 yatak kapasiteli devlet hastanesinde yüksek kapasiteli MRI cihazı bulunuyor. Cihazın kapasitesi çok yüksek olmasına karşın günlük ortalama 15-20 MRI çekimi yapılarak, hastalara 13-15 gün sonrasına randevu veriliyor. Radyoloji uzmanı yetersizliği nedeniyle cihaz vardiya saatlerinde çalıştırılamıyor. Radyoloji uzmanı standart kadrosu beş, ancak mevcut sayı üç.

• Buna karşılık 15 olması gereken röntgen teknisyeni sayısı ise 25. Oysa 2 milyon nüfuslu ve 500 yataklı yakın bir ildeki hastanedeki MRI cihazının kapasitesi düşük olduğu için ihtiyaca yetmiyor.


• Diğer bir hastanede 40 standart teknisyen kadrosua rağmen, 17 teknisyen var. Uzman doktor sayısının azlığı nedeniyle MRI raporu beş gün sonra veriliyor. Mamografide beş ay sonrasına randevu veriliyor.

• Bir başka hastanede iki ultrason cihazı saat 16.00'ya kadar, iki ultrason cihazı da 12.00'ye kadar çalışıyor. Diğer iki ultrason cihazı ise personel yetersizliği gerekçe gösterilerek hiç kullanılmıyor. Ultrason randevuları 1.5 ay sonrasına veriliyor.

• Bir hastanede sekiz radyolog var. Ancak uzmanların sadece biri MRI ve anjio, dördü de beyin tomografi cihazı kullanabiliyor.

• Doğum salonu olmasına rağmen, uzman doktor olmaması nedeniyle hasta yatışı yapılamayan bir ilçe devlet hastanesinde doğum vakaları ile gönderiliyor.


• Bir hastanede sadece bir radyoloji uzmanı bulunması ve onun da bazı cihazları kullanmayı bilmemesi nedeniyle hastanedeki renkli dopler cihazı atıl kalıyor, MRI cihazı eksik kapasiteyle çalıştırılıyor ve dışarıya MRI sevki yapılıyor. MRI, tomografi ve ultrason raporlarının yazılımı zorunlu olmasına karşın, tek radyoloji uzmanı bulunduğu için, zaman zaman sonuca ilişkin raporlar yazılmadan, filmler hastaya veriliyor.

• Bir hastanede, mülkiyeti hastaneye ait olan BT ve MRI cihazlarının onarımı aylar sürerken, kiralama yoluyla temin edilen şirkete ait cihazlar bir günde onarılıyor.

• İnsan kaynağı israfı– Tıp fakültelerine plansız yığılma– Eğitim sorunları– Yardımcı sağlık personeli yetersizliği

(nitelik/nicelik)• Yapı israfı

– Hastane mimarisi???– Gerekmeyen yerde, gereksiz boyutlu kurumlar?

Sağlıkta israfın değişik yönleri

Sağlık politikaları ve israf:Mecburi hizmet

• Anatomi uzmanı, pratisyen hekim olarak çalışmış, nükleer tıp uzmanı hastanede sintigrafi cihazı olmadığı için yalnızca kemik dansitometri ile idare etmiş, radyasyon onkolojisi uzmanı hastanenin kalite performans bölümünde, farmakoloji uzmanı faturalama bölümünde çalıştırılmış, histoloji-embriyoloji uzmanı 1.5 yıl spermiyogram yapmayı beklemiş, onu da yapamamıştır vs.

• Çocuk onkoloğu , doğum ve çocuk hastanesinde bütün eğitimini bir yana bırakarak normal çocuk polikliniği yapmakta

• Çocuk kardiyoloğu, çocuk nefroloğu yine benzer bir durumda çalışmakta

• Altyapıları yeterli olmayan hastanelere yapılan atamalar• İnsan kaynakları planlamasında israf?

Uygun olmayan, hacim temelli performans sistemi

• Vitalite(?) testi-Diş hekimliğinden dahiliyeye!!!• Kadın doğumda üç işlemden tek işleme• Gereksiz endikasyon , yok yere komplikasyon• Mantık çıkarlara göre şekillenir(etik gereklilik)• Denetimsiz girişimlere harcanan kaynakları

endikasyonlu girişimlerin kalitesinin yükselmesine harcamalıyız

İsraf zincirleri

• İhalelerde bilinçsiz/bilinçli harcamalar– Kaliteyi ucuza alamamak– “Bilinçli” yönlendirmeler:bilimsel temeli

olmayan “duygusal(!!!)” şartnameler• Koruyucu önlemleri almamak/Başarısızlık

maliyeti

Akılcı İlaç kullanımı

• Doğru ilaç(lar)• Doğru hastada• Uygun doz ve yolla• Doğru zamanda• Stok yönetimi• 1,2 ve 3. basamak için ulusal tanı tedavi rehberleri• Kişilerin eğitimi

İsraf örnekleri

• Bir üniversite hastanesinde, onlarca yıl yetecek 14 bin kutu ilaç ve 9 bin adet tıbbi malzemenin uygun olmayan koşullarda depolanması, miadı dolmuş ilaçların imha edilmemiş olması…..

• Miadı geçen 450 kutu(45000 Ttest) mikrobiyoloji kiti; 120.000 test biokimya kiti

• …………………– Basından

Çalıştay raporu(2007)http://www.tusak.saglik.gov.tr/raporlar-mainmenu-26/13-genel-raporlar/173-ak-aullanly-raporu.htmlhttp://www.tusak.saglik.gov.tr/pdf/AIK/AIK%20CALISTAY%20SONUC%20RAPORU_31012007.pdf

http://www.tusak.saglik.gov.tr/raporlar-mainmenu-26/13-genel-raporlar/173-ak-aullanly-raporu.html



İlaç israfı

• "Ülkemizde ilaç israfı 500 ile 700 milyon dolar arasında(2008).

• Türkiye‘de ilaç tüketiminin milli gelire oranı üretici fiyatlarıyla yüzde 1.93'e ulaştı.

• ABD 1.46, Japonya 1.29, Arjantin 1.20, Kanada 1.15, Brezilya 1.10, Fransa 1.06, Meksika 1.01, Almanya 0.97, İspanya 0.95, İtalya 0.85, İngiltere 0.69

Akılcı ilaç kullanımı

• EN ÇOK TÜKETİLEN İLAÇ ANTİBİYOTİK • Türkiye'de en fazla antibiyotik, romatizma ilacı ve ağrı kesici

tüketiliyor. Pazar payı 2005 yılında yüzde 17.8 olan antibiyotikler en çok tüketilen ilaç grubu...

• Yüzde 12.4 ile romatizma ilaçları ikinci sırada, yüzde 9.5 ile ağrı kesiciler üçüncü sırada, yüzde 8.5 ile soğuk algınlığı ve öksürük ilaçları dördüncü sırada yer alıyor.

• En çok israf edilen ilaç grubunu antibiyotikler oluşturuyor. Antibiyotiklerin yüzde 44'ü çöpe atılıyor.

• Reçetesiz ilaç kullanımının yaygın olduğu Türkiye'de soğuk algınlığı, grip olan bile antibiyotiğe sarılıyor.

• Antibiyotiğin yanlış kullanımı direnç gelişimini artırıyor, sağlığı tehdit ediyor, ekonomiyi zarara sokuyor.

Üst Solunum Yolu Enfeksiyonlarında Antibiyotik Kullanımı

Leblebicioglu H et al. J Chemother 2002;14(2):181-4. 502 olgu

%

Sağlık Bakanlığı 'ilaç havuzu' kurdu

• 2 Ağustos 2011• Türkiye'nin en büyük sorunlarından biri de ilaç israfı. Hastane depolarında unutulan binlerce

ilaç sebebiyle devlet her yıl milyonlarca lira zarara uğuyor. Sağlık Bakanlığı'nın 2 yıl önce başlattığı 'ortak havuz' sistemiyle israfın büyük oranda önüne geçildi. Sistem sayesinde 416 milyon lira devletin kasasında kaldı. Diyarbakır Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde bazı ilaçların '4 bin yıl', bazılarının '152 yıl' ihtiyacı karşılayacak miktarda satın alınması ilaç israfının boyutlarına dikkati çekmişti. İhtiyaçtan fazla alınan ilaçların son kullanım tarihî geçiyor ve devlet büyük maddî zarara uğruyordu. Sorunun çözümü için harekete geçen Bakanlık kendine bağlı 860 hastane ve sağlık kuruluşunda 'ortak ilaç havuzu' kurdu. Sistem sayesinde fazla ürünler ihtiyacı olan hastanelere yönlendirildi.

• Devlet, 2,5 yılda 416 milyon lira tasarruf etti.• Malzeme Kaynakları Yönetim Sis- temi'nde (MKYS) 2009'da başlatılan "Azami Stok Miktarı

Uygulaması" sayesinde Türkiye geneli hastanelerin 1 milyar lira olan stok tutarı da 690 milyon liraya düştü.

Sağlıkta israfın değişik yönleri

• Sağlık Bakanlığı’na ayrılan bütçenin % 45’i tedavi edici hizmetlere harcanmakta

• Cihaz israfı– Cihaz çöplüğüne dönen ülke? Cihaz

envanteri? • Test israfı• Akılcı laboratuvar kullanımı

Akılcı laboratuvar kullanımı

• Doğru test(ler)• Doğru hastada• Doğru zamanda• Doğru sonuç/Zamanında sonuç/Doğru yorum

Sorun çözen ve/veya Katma değer yaratan yayın sayısı azlığı(patent:İsrailx50)50 milyon USD/800 milyon klinik araştırma potansiyelini kullanamama

Kongre enflasyonu

Bilimsel yayınlar ve kongrelerde israf

YBÜ’lerinde Araç İlişkili Nozokomiyal Enfeksiyonlar (Latin Amerika, Türkiye,

Hindistan ve Morokko, NNIS karşılaştırma)

Oranlar NNIS

(1992-2004)

INICC

(2002-2004)

RR

VİP 5.1 28.7 (10.5- 48.0) 5.6

SVK-KDİ 3.4 14.4 (5.8 – 24.5) 4.2

Kİ-ÜSE 3.3 11.0 (3.3 – 14.1) 3.3

Ann Intern Med 2006;145(8):582-91.

Hastane İnfeksiyonlarıMortalite

ABD’de 88.000 ölüm/yıl (1 ölüm/6 dakika) Ventilatörle ilişkili pnömoniye (VİP) atfedilen

mortalite %20-30Intensive Care Med 2000; 26 (13):S31-S37.

Cerrahi alan infeksiyonu (CAİ) gelişen hastalarda mortalite %20

CAİ gelişmeyen hastalarda mortalite %5Hastane İnfeksiyonları Dergisi 2001;5(1):21-30.

Hastane İnfeksiyonlarıMali Yük-Türkiye

Hastane infeksiyonu gelişen hastalarYatış süresi 1-35 gün(ek yatış 1020 gün)Mortalite % 19.6Maliyet 2280 $/hasta

Hastane infeksiyonu gelişmeyen hastalarYatış süresi 8-14 günMortalite % 2.9Maliyet 698 $/hasta

Yalçın AN et al.Yalçın AN et al. J Chemother 1997;9:411-4.

Sağlıkta israf

• Portörluk• Check-up• Preop hazırlık

– Kanıta dayalı rehberler yerine korkulara dayalı duyum/söylenti temelli tıp

• Kongre turizmi• Gıda israfı• Çevre “israfı”:Hava kirliliği, tehlikeli atıklar vd• Su israfı

– Kişisel tasarruf, kurumsal tasarruf

Kişisel israf

• İlaç – Gereksiz ilaç kullanılması– Fazlalık– Uygun kullanmama

• Koruyucu önlemlere engel haller– Hijyen kurallarına uymama:el yıkama, izolasyona uymamak….

• NNIS le kıyaslama

– Beslenme sorunları: Obezite, beslenme yetmezlikleri– Diş sağlığı– Sigara, Alkol, İlaç/uyuşturucu bağımlılığı– Trafik kazaları

Sağlık ekonomisine neden ihtiyaç var?

• Sağlık harcamalarını kontrol etmek• Kamu kaynaklarının maliyet-etkili kullanımını

sağlamak• Standartların belirlenmesini sağlamak• Verimliliği artırmak• Hizmete ulaşılabilirliği artırmak

İsrafın önlenmesine yönelik toplumsal duyarlılığı artırmak maksadıyla, Türkiye İsrafı Önleme Vakfı’nın öncülüğünde, Türkiye’nin önde gelen sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla, 17 Şubat 2004 tarihinde 2004 yılı İSRAFI ÖNLEME ve VERİMLİLİK YILI ilan edildi

İsrafı önlemek-TİSVA• Türkiye’de her kesimin ve her kuruluşun veya bireyin

uygulayabileceği iki yaklaşım :• 1:Kaynakların %20’si ile çıktıların %80’inin elde edilmesini

sağlamayı ifade eden 80/20 prensibinin uygulanması• 2.Toplam kalite yönetim anlayışını bir adım daha ileriye

götürerek, bir milyon işlemde en fazla 3 hataya izin veren ve bir bakıma sıfır hatayı esas alan 6 sigma yönetim yaklaşımının uygulanmasını sağlamak– TİSVA

İsrafı önleme

• Kurumsal önlemler:• Etkin İç ve Dış Denetim(sayıştay vd)• Maliyet/Etkinlik çalışmaları• Sürekli eğitim• Rehberler• Kalite çalışmalarının yaygınlaşması:PUKO; Sigma 6;

karşılaştırma(benchmarking)• Kişisel eğitim(Kamu Yönetimi, Finans Yönetimi,

Sağlık Ekonomisi, Ahlak, Etik..)• …………

İlginiz için teşekkür ederim

Documents

Sağlıkta İsraf