Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra

Máltaka tvítyngdra barna – dæmi frá táknmálsumhverfinu

Svandís Svavarsdóttir17. mars 2006

Efnið í dag

• Máltaka – hvað er það?• Næmiskeið máltökunnar• Venjuleg máltaka• Máltaka heyrnarlauss barns• Máltaka heyrnarskerts barns – tvítyngi• Hlutverk skólans• Lykill að menntun og samfélagsþátttöku

Máltaka – hvað er það?

• Meðfæddur hæfileiki• Án kennslu• Lærist af umhverfinu• Málfyrirmyndir• Leiðréttingar?• Heilinn• Rannsóknir

Næmiskeið máltökunnar

• Fram á unglingsár• Næmast fram til

u.þ.b. 5 ára• Dýrmætur tími• Lærist eftir það á

meðvitaðan og skipulagðan hátt

• Máltaka nám/þjálfun

Heilinn

nýfætt

6 mánaða

15 mánaða

24 mánaða

Venjuleg máltaka

• Hjal• Babl – tvöföldun• Tveggja orða setningar

(50 orð)• Alhæfingar í orðaforða

og málfræði• Framburðarvillur• Flóknari setningar• Endurtekningar

Máltaka heyrnarlauss barns

• Þrep líkt og við venjulega máltöku

• Samsvarandi þrep• Sömu skilyrði til að ná

valdi á máli• Málumhverfi og

málörvun• Nánar um þrepin

Skref fyrir skref• 0-9 mánaða – hjal – babl • 9-12 mánaða – bendingar• 1-1 ½ árs – alhæfingar• 1 ½-2 ára – orðaröð til að

sýna vensl• 2-2 ½ árs – einfölduð

handform – einfaldar sagnir – óbeygjanlegar sagnir fá beygingu – flest tákn mynduð á andliti og líkama

• 2 ½-3 ára – vantar háttar-beygingu – fyrstu merkin um rétta áttbeygingu sagna í frjálsu tali

• 3-6 ára – vald á frásögn• Villur og frávik allt til

9 ára

Sterkt mál er grunnur

• ... að samskiptum• ... að menntun• ... að vitsmunaþroska• ... að skilningi á heiminum• ... að tilfinningaþroska

Máltaka heyrnarskerts barns – tvítyngi

• Tvö mál – táknmál og íslenska

• Táknmálsfærni – náttúruleg máltaka

• Læsi• Þjálfun út frá þörfum

og getu hvers og eins• Stöðug meðvitund um

aðgreiningu málanna

Hugmyndafræði

• Markmiðið er að sérhvert barn öðlist færni í þessum tveimur málum þannig að það nýtist í skólagöngunni og daglegu lífi. Ferlið byggir á markvissri kennslu í og á báðum málunum.

Hugmyndafræði frh.

• Viðurkenning á máli og menningu heyrnarlausra.

• Viðurkenning á fjölbreytileika að því er varðar mál og menningu.

• Markmiðið er koma í veg fyrir undirokun og valdaleysi heyrnarlausra/heyrnarskertra og tryggja áhrif þeirra.

Hugmyndafræði frh.

• Jöfn tækifæri óháð máli, kynþætti, kyni eða fötlun.

• Viðurkenning á nauðsyn skýrrar sjálfsmyndar og hlutverki máls, menningar og fyrirmynda.

Tvö hlutverk máls

• Félagslegt hlutverk – til daglegra samskipta

• Námslegt (akademískt) hlutverk – til þess að fá skilning á flóknari hugtökum, samhengi hlutanna og heiminum

Valið

• Hver velur?• Út frá hinu félagslega hlutverki?• Velur það sem umhverfið velur• Velur málið sem hefur hærri félagslega stöðu• Velur íslensku ef það „getur“• Velur táknmál ef það „þarf“• Hið námslega hlutverk máls vill gleymast• Barnið þarf bæði málin

Hvert er hlutverk skólans?

• Að gefa barninu tæki til að nálgast menntun

• Aðgangur að tveimur málum

• Þjálfun í túlkanotkun• Félagatengsl• Öryggi• Heildarhugsun varðandi

menntunarmöguleika

Framhaldsnám?

• Fullt vald á íslenskum texta

• Fullt vald á táknmáli• Öryggi í að nota rittúlk• Öryggi í að nota

táknmálstúlk

Lykill að menntun og samfélagsþátttöku

• Tvítyngi er eina raunhæfa leiðin til að tryggja heyrnarlausu og ekki síður heyrnarskertu barni fullan aðgang að samfélaginu og menntun í framtíðinni.

Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra