xvale ar unda hgavdes dRevandels, Tu kacs progresi, winsvla adamianisa fuW sityvad ar miaCnia

ilia WavWavaZe

gaas@dsl.ge

http://gaas.dsl.ge

0

sareklamo-sainformacio biuleteni # 3 (46 ) seqtemberi, 2012 w.

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis

akademiur sabWoSi

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademia Tavis saqmianobas warmarTavs akademiis wesdebis Sesabamisad Camoyalibebuli samuSao gegmis mixedviT. akademiuri sabWos sxdoma tardeba yovelTviurad (kvartalSi sami gegmiuri sxdoma) da ixilavs agraruli mecnierebis aqtualur sakiTxebs, Tanamedrove mdgomareobas, sadReiso amocanebs, ganviTarebis perspeqtivebs da sxv. gazeTi “akademiis macne“, romelic gamodis kvartalSi erTxel, sistematiurad aSuqebs akademiis saqmianobas, akademiuri sabWos sxdomaze ganxilul calkeul mniSvnelovan sakiTxebs, Tanamedrove saintereso movlenebsa da maTdami midgomebs, mowinave gamocdilebasa da teqnologiebs da sxv. gazeTSi aseve eTmoba yuradReba sazRvargareTis samecniero centrebTan TanamSromlobis mdgomareobisa da ganviTarebis perspeqtivebs. amgvarad gazeTis furclebze Suqdeba akademiis akademiuri sabWos mokle angariSi yovel kvartalSi Catarebuli saqmianobis Sesaxeb. vfiqrobT igi kargi sareklamo – sainformacio saSualebaa akademiis saqmianobis obieqturad SefasebisaTvis.

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiuri departamentis TanamSromlis, akademiuri doqtoris, fermerebTan

kavSirisa da saqmianobis koordinatoris qeTevan mWedliSvilis mier 2010_2011 wlebSi gaweuli muSaobis angariSi

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiurma sabWom 2012 wlis 27 ivliss moismina saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiuri departamentis TanamSromlis, akademiuri doqtoris, fermerebTan kavSirisa da saqmianobis koordinatoris qeTevan mWedliSvilis mier 2010_2011 wlebSi gaweuli muSaobis angariSi

Tbilisi, 0102, ivane javaxiSvilis q. #51 t. 291 03 90

aRiniSna, rom saangariSo periodSi gai-marTa Sexvedrebi fermerebTan. TiToeul fer-merTan Sexvedrisas da naTesi farTobebis gacnobisas, maT eZleodaT rCevebi aRniSnuli kulturebis saTesle masalis TesviT Rirsebe-bze _ maRali mosavlis misaRebad, mcenareTa zrda-ganviTarebis fazebis Sesabamisad drou-lad movlis agroteqnologiuri RonisZiebebis Catarebis aucileblobaze; rogorc aRmosavleT, ise dasavleT saqa-rTveloSi fermerul meurneobebSi mimdinare-obs “hibriduli simindis” da xorblis warmo-ebis programa. xorblis jiS ,,jageris” ufro metad gavrcelebis warmatebas xels uSlis produqciis Sesyidvis mougvarebloba. amitom xorbalma ver gamoiwvia fermerTa ekonomiku-

ri daintereseba, ris gamoc mimdinare wels xorblis naTesebi qveyanaSi gazrdis nacvlad 20%-iT Semcirda. es ganapiroba imanac, rom fermerebma ver SeZles miRebuli mosavlis momgebian fasSi gayidva. fermeruli meurneobebisaTvis mexileobisa da mevenaxeobis mimarTulebiT unda Seiqmnas serTificirebuli sanergeebi, sadac gaTvalis-winebuli iqneba saSualo da susti zrdis saZireebis gamoyeneba CaxSirebuli xexilis baRebis gasaSeneblad. fermeri wamlobebs unda atarebdes regularulad. unda moxdes axali jiSebis Semotana da danergva rogorc mexileobis, aseve mevenaxeobis dargSi. saWi-roa gaZlierdes fitosanitaruli samsaxuris roli, moxdes integrirebuli brZolis meTo-

- 2 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

debis, gansakuTrebiT biologiuri da biopre-paratebis gamoyeneba, agreTve sasuqebis opti-maluri dozebiT moxmareba. mZime mdgomareobaSia mebostneobis dar-gi. aucilebelia jiSebis SerCeva, Teslis war-moeba. niadagis damuSaveba unda moxdes bazo-ebze. saWiroa wamlobebis droulad Catareba, gansakuTrebiT biologiuri da mikrobiologi-uri saSualebebis gamoyeneba. tenis SenarCunebis mizniT, unda moxdes rwyvis reJimis optimaluri vadebis dacva. gasaTvaliswinebelia wveTovani dawvimebis ga-moyeneba. Ria da daxurul gruntSi sasurve-lia biohumusis gamoyeneba. fermerTa gaerTianebaSi meqanizaciis mxriv gasaTvaliswinebelia Tanamedrove teq-nologiebis danergva: a) niadagis damuSavebis, b) mcenareTa movla-moyvanis, g) gadamamuSave-bel warmoebaSi, rogorc memcenareobis, aseve mecxoveleobis dargSi, d) mcire meqanizaciis saSualebebis gamoyenebisas. fermerul meurneobebSi mecxoveleobis dargSi gavrcelebulia Semdegi daavadebebi: brucelozi, cimbiruli wyluli, Turquli, yvavili. aucilebelia am daavadebebis Tavidan asacileblad prevenciuli RonisZiebebis gata-reba saxelmwifos mxardaWeriT. mecxoveleoba-Si sasurvelia cxovelTa dawyurebis meqaniza-ciisa da meqanikuri wvelis aRdgena. sasilose da sasenaJe sakvebis momzadebaSi saWiroa meqa-nizaciis gamoyeneba. mecxoveleobis produqci-is warmoebis zrda pirdapir kavSirSia sakveb-Tan. didi yuradReba unda mieqces sasoflo-sameurneo cxovelTa da frinvelTa kvebis normebs. soflis meurneobis saministros wared-gina Semdegi rekomendaciebi: Seiqmnas warmoe-buli produqciis SesyidvisaTvis saWiro pi-robebi; aRdgenili unda iqnes jiSTa gamocdis da Teslis kontrolis sistema; fermerTa mier miRebuli produqciis Sesyidva unda moxdes Tanamedrove sabazro meqanizmebis gamoyenebiT, fermersa da Semsyidvels (Semnaxvels) Soris dadebuli xelSekrulebis safuZvelze, rome-lSic monawileobas miiRebs komerciuli ban-ki; mizanSewonilia hibriduli simindi daiTe-sos aRmosavleT saqarTveloSi. hibridis upi-ratesobebis realizacia SesaZlebelia mxo-lod did nakveTebze, sadac ufro metad mox-deba intensiuri teqnologiebis gamoyeneba. saangariSo periodSi igi agrZelebda Se-xvedrebs arasamTavrobo organizaciebTan:

“fermerTa asociacia”, biomeurneobis asocia-cia “elkana”, “memamuleTa kavSiri” da sxva, ris Sedegadac Camoyalibebuli iqna Semdegi Sexedulebebi: arasamTavrobo organizaciebi ganicdian finansur siZneleebs; gansakuTrebiT mniSvnelovania fermerul meurneobebSi mecni-erebis miRwevebis warmoebaSi danergva; fer-mers kargad esmis, rom mecnierebis miRwevebis warmoebaSi danergvis gareSe SeuZlebelia xelSesaxebi Sedegis miRweva, magram igi am mimarTulebiT did ltolvas ar amJRavnebs, radgan rekomendaciebis danergvis SesaZleb-loba ar aqvs, Sesabamisi finansuri resurse-bis, warmoebuli produqciis gayidvis SesaZ-leblobisa da sxva saWiro infrastruqturis uqonlobis gamo; saWiroa mecnierebis uSualo kontaqti fermerebTan, fermeruli meurneobis problemisadmi kompleqsuri midgoma, saCvene-beli nakveTebis mowyoba, romlis magaliTze demonstrirebuli iqneba industriuli teqno-logiebis upiratesoba.

saangariSo periodSi igi agrZelebda fermeruli meurneobebis analizs miwis far-Tobebis mixedviT, rac momavalSi SesaZlebe-lia fermeruli da glexuri meurneobebis indentifikaciis safuZvlad gamodges. aRvniS-nav imis Sesaxebac, rom qveyanaSi Camoyalibda wvrili meurneobebis ricxvis Semcirebis tendencia, rac Cemi azriT xels uwyobs miwis bazris formirebis, glexebis mier miwebis gayidvis tendenciis gaZlierebas.

muSaobis gaZlierebis da ganxorciele-badi Sedegebis miRebis mizniT mis mier Semu-Savebulia Semdegi winadadebebi: tipiur fer-merul meurneobaze mravalwliani dakvirve-bis warmoeba, meurneobis saqmianobis ekonomi-kur maCveneblebSi asaxva; rekomendaciebis Se-muSaveba fermeruli meurneobis saqmianobis gaumjobesebis mizniT, misi akademiur sabWoze ganxilva da Sesabamis organoebSi wardgena; soflis meurneobis produqciis organizebu-li Sesyidvis mowyoba; warmatebuli fermere-bis saqmianobis Sesaxeb respublikuri gamofe-nebis mowyoba; fermerTa swavleba _ konsul-tireba soflis meurneobis sxvadasxva produ-qciis industrirebuli meTodebiT warmoebis sakiTxebze; fermerTa moTxovnebis Seswavla dargebis mixedviT, maTi survilebidan gamomdinare. kavSiris gaZliereba mecnierebsa da fermerebs Soris, rac xels Seuwyobs maTi moTxovnebis realizacias.

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiuri departamentis saerTaSoriso organizaciebTan kavSirisa da

saqmianobis koordinatoris TinaTin epitaSvilis 2011-2012 wlis angariSi

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiurma sabWom 2012 wlis 27 ivliss moismina saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis saerTaSoriso organizaciebTan kavSirisa da saqmianobis koordinatoris TinaTin epitaSvilis angariSi 2011-2012 wels Catarebuli muSaobis Sesaxeb.

- 3 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

aRiniSna, rom movaleobebidan gamomdi-nare saangariSo periodSi mis mier Sedgenili iqna samuSao gegma, saqmianobis debuleba; mo-Ziebuli da dazustebuli iqna saerTaSoriso organizaciebi, romlebTanac mWidro kavSiri da TanamSromloba akavSirebs akademias (ikar-da, simiti, fao, bioversiti int. aciro, sipi, ikrisati, CineTis soflis meurneobis mecnie-rebaTa akademia da sxva).

Catarda saTanado konsultaciebi akade-miis xelmZRvanelobasTan, saministroebis war-momadgenlebTan.

saqarTvelo aris “kakaaris” _ Sua azii-sa da amierkavkasiis qveynebis kvelviTi orga-nizaciebis asociacia – sistemis wevri qveyana. aqedan gamomdinare igi CarTulia mis yovel-wliur muSaobaSi. saangariSo periodSi akad. g. aleqsiZes xelmZRvanelobiT monawileoba miiRo regionaluri strategiis “soflis meu-rneobis produqciis mdgradi ganviTareba sa-qarTveloSi” momzadebaSi. am sakiTxTan daka-vSirebiT saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiam Caatara seminari. aRni-Snul seminarSi monawileoba miiRes sxvada-sxva saministroebma, saqarTvelos agrarulma universitetma, samecniero – kvleviTma insti-tutebma, arasamTavrobo organizaciebma. am sakiTxze muSaoba amiT ar damTavrebula. miRe-buli da gaTvaliswinebuli iqna gamoxmaure-bebi da saboloo varianti gaigzavna “kakaa-ris” saTao ofisSi, taSkentSi.

Sevsebuli da gagzavnili iqna kiTxvare-bi sasoflo-sameurneo mecnierebisa da teqno-logiebis indikatorebze (ASTI) gamoikiTxa so-flis meurneobis sistemaSi Semavali yvela samecniero - kvleviTi instituti. (samTavro-bo, arasamTavrobo, saswavlo organizaciebi).

momzadda da gagzavnil iqna mokle an-gariSi Temaze: “agraruli mecnierebis dafi-nanseba da institucionaluri reformebi saqarTveloSi”, romlis momzadebaSic man mii-Ro monawileoba.

monawileobas iRebda saqarTveloSi Ca-tarebuli RonisZiebebis organizebaSi.

amasTan erTad, monawileobda sazRvarga-reT Catarebul saerTaSoriso konferenciebSi, seminarebSi, treningebSi.

mimdinare wlis 7-9 seqtembers q. palan-gaSi (litva) Catarda saerTaSoriso seminari Temaze ”evropaSi arsebul kulturul mcena-reTa velur monaTesave saxeobebisa da xalxu-ri seleqciis jiSebis mravalferovnebis kon-servaciis strategiis SemuSaveba”, romelic organizebuli iyo litvis bunebis kvleviTi centris, “bioversiti interneiSenelis”, bir-

mingemnis universitetis (inglisi) da perujas universitetis (italia) mier. seminarze para-lelur reJimSi mimdinareobda sami jgufis muSaoba: mcenareTa velur monaTesave saxeo-bebis jgufi; xalxuri seleqcis jiSebis jgu-fi; sainformacio menejmenti.

seminarze ganxiluli iqna Semdegi sakiT-xebi: evropaSi arsebul kulturul mcenareTa velur monaTesave saxeobebis da xalxuri se-leqcis jiSebis mravalferovnebis konserva-ciis strategiis SemuSaveba, kulturul mcena-reTa velur monaTesave saxeobebis da xalxu-ri seleqcis jiSebis mravalferovnebis kon-servaciis erovnuli strategiis SemuSaveba, in-

situ da ex-situ konservacia, monacemTa bazis Se-muSaveba da gaumjobeseba, kulturul mcenare-Ta velur monaTesave saxeobebisa da xalxuri seleqcis jiSebis info menejmenti.

mimdinare wlis 23-26 Tebervals q. erz-rumSi (TurqeTi) Catarda saerTaSoriso sim-poziumi Temaze ”anatoliis samitis (WISAS)

pirveli zamTris samiti – turizmi, sporti, biomravalferovneba da globaluri cvlile-bebi”, romelic organizebuli iyo erzrumis aTaTurqis universitetis da evropis abreSu-mis gzis konsorciumis (ESRUC) mier.

aRniSnul seminarze ganxiluli iyo ise-Ti mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa: tu-rizmis ganviTareba aWaris magaliTze; bio-mravalferovnebis konvencia, globaluri taq-sonomiis iniciativa da adgilobrivi mraval-ferovnebis marTva; sportis dekomercializa-cia; eko-megobruli turizmis da universite-tebis roli; turizmi, sporti, biomravalfe-rovneba, globaluri cvlilebebi – regiona-lur da erovnul doneze; turizmi rogorc mdgradi ganviTarebis saSualeba ekonomikaSi; abreSumis gza aziaSi; mTiani regionebis turi-zmis ganviTarebis perspeqtivebi; urbanizacia da turizmi; geosainformacio sistemebi turi-zmSi; soflis meurneobis gavlena globaluri ekologiuri problemebis gadawyvetaze; glo-baluri cvlilebebis gavlena niadagis degra-daciaze da sxva saintereso sakiTxebi.

paralelurad muSaobs sadoqtoro Tema-ze: “tritikalesa da xorblis SejvarebiT miRebul gvarTaSoris hibridebSi sameurneo da biologiuri niSan - Tvisebebis Seswavla”. (xelmZRvaneli: sruli profesori cotne sama-daSvili), romelic dasrulebulia, mzadaa dacvaze daSvebisaTvis.

saangariSo periodSi gamoqveynebuli aqvs statiebi, rogorc individualuri, ise Tanaav-torobiT. sul 5 statia.

cxovelTa ZiriTadi infeqciuri daavadebebis sawinaaRmdego RonisZiebaTa programebis Sesaxeb

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiurma sabWom 2012 wlis 24 agvistos moismina saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis wevr-korespon-dentis, saqarTvelos agraruli universitetis veterinaruli medicinis fakultetis sruli profesoris Tengiz yuraSvilis moxseneba “cxovelTa ZiriTadi infeqciuri daavadebebis sawinaaRmdego RonisZiebaTa programebis Sesaxeb.”

- 4 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

aRiniSna, rom aucilebelia saqarTve-los mTels teritoriaze cxovelTa Turqu-lze buferuli zonis Seqmna. buferul zo-nad iTvleba teritoria, romelic mudmivad daculia daavadebis aRmZvrelis Semotanisa-gan, masze maRal doneze tardeba epizooti-ebis sawinaRmdego zogadi RonisZiebebi da SerCeuli vaqcinebiT xorcieldeba daavade-bis amTvisebeli cxovelebis sistematiuri acra. Turquli Sinauri da gareuli wyvil-Cliqiani cxovelebis infeqciuri, maRal kontagiozuri, mwvaved mimdinare. swrafad gavrcelebadi virusuli daavadebaa, rome-lic xasiaTdeba cxelebiT, piris Rrus lor-wovani garsis, curis kanis da CliqTaSoris napralis afTozuri dazianebiT. TurquliT avaddeba adamianic (daavadebul cxovelTan kontaqtiT, rZis miRebiT da sxva). Turquli SeiZleba gavrceldes wlis nebismier dros, upiratesad Semodgoma-gazafxulze. dReisa-Tvis Turquli gavrcelebulia evropis, azi-is, afrikis, samxreT amerikis mraval qveya-naSi. aRniSnuli programis Sesruleba gaa-umjobesebs agreTve sxva infeqciuri daava-debebis epidemiologiur (epizootologiur) situacias. TurquliT gamowveuli ekonomikuri za-rali yalibdeba: cocxali masis daklebiT, produqtiulobis mkveTrad da didi xniT daqveiTebiT, mozardi pirutyvis sikvdilia-nobiT, mkurnalobisas gaweuli xarjebiT. TurquliT avaddeba yvela saxeobis wyvilCliqiani cxovelebi, ZiriTadad msxvi-lfexa rqosani pirutyvi, Semdeg Rori, cxva-ri, Txa, SedarebiT naklebad kameCi. cnobi-lia TurquliT cxenis, saxedris, ZaRlis, katis, frinvelis daavadebac. TurquliT gan-sakuTrebiT mZimed avaddeba mozardi pirut-yvi (adgili aqvs did sikvdilianobasac). da-dgenilia, rom bunebaSi Turqulis virusis rezervuarebi SeiZleba iyvnen: Sveli, jixvi, niamori, jeirani da sxva. Turqulis diagnostikisa da daavadebis aRmZvrelis identifikaciisaTvis aucilebe-lia: veterinariul laboratoriebSi ganaxl-des Turqulis diagnostikisaTvis aucilebe-li aRWurviloba da saSualebebi. momzaddes kadrebi, saWiro aparatura da masalebi Tur-qulis virusis identifikaciisaTvis; gegmi-urad Catardes sasazRvro zolSi arsebuli cxovelebis sisxlis gamokvleva Turqulis sawinaaRmdego antisxeulebis kontrolisa-Tvis. aseve mniSvnelovania, rom Turqulis saw-inaaRmdegod acra Catardes qveynis mTels teritoriaze sistematiurad Semodgoma-gaza-fxulze. amTvisebeli cxovelebis (ZiriTa-dad msxvili da wvrili rqosani pirutyvis) acra moxdes mezobel qveynebSi gavrcelebu-li virusis tipis Sesabamisi vaqcinebiT (am SemTxvevaSi misaRebia saerTaSoriso epizoo-

tiuri biuros rCevebi); acrebi mkacri kon-trolis qveS unda Catardes sasazRvro zo-lSi (aWara, samcxe-javaxeTi, qvemo qarTli, kaxeTis, azerbaijanis momijnave teritoria) da im raionebSi, romlebic ewevian momTabare-obas samxreT saqarTveloSi da aWaris teri-toriaze.

mniSvnelovania aseve mecnieruli uzru-nvelyofa, kadrebis momzadeba da saganmanaT-leblo muSaoba. saqarTvelos soflis meur-neobis mecnierebaTa akademiam agraruli uni-versitetis specialistebTan erTad dagegmos samecniero kvleviTi samuSaoebi Turqulis diagnostikis, mkurnalobis, profilaqtikis da sawinaaRmdego RonisZiebebis aqtualur sakiT-xebze.

ჯილეხი შინაური და გარეული ცხოველების,

აგრეთვე ადამიანის ზემწვავედ და მწვავედ მიმდი-

ნარე განსაკუთრებით საშიში ბაქტერიული ინფექცი-

ური დაავადებაა, რომელიც ხასითდება სეპტიცემიის

ნიშნებით, მძიმე ინტოქსიკაციით და კარბუნკულების

წარმოქმნით. ადამიანებში არჩევენ კანის და ვისცე-

რალურ (ნაწლავის, ფილტვის და სეპტიკურ) ფორ-

მებს. უფრო ხშირად რეგისტრირებულია კანის

ფორმა, რომლის 80% მიმდინარეობს მსუბუქი და

საშუალო სიმძიმით, ხოლო 20% მძიმედ. ადამიანი

ჯილეხით შეიძლება დაავადდეს ავადმყოფ ცხოველ-

თან ან იძულებით დაკლული ცხოველის ტანხორ-

ცთან კონტაქტით. აღწერილია შემთხვევები ადამია-

ნის მიწასთან სამეურნეო საქმიანობის დროს დასენი-

ანებისა.

ჯილეხით გამოწვეული ეკონომიკური ზა-

რალი დიდია. ლეტალობა ჯილეხის დროს 60-100%-

ია, განსაკუთრებით მაღალია ის წვრილ რქოსან

პირუტყვსა და ცხენებს შორის.

ჯილეხის მხრივ არაკეთილსაიმედო პუნქტად

ითვლება დასახლებული პუნქტი, მეურნეობა, ფერმა,

ეზო, სადგომებითა და მისი მომიჯნავე საძოვრებით,

წყალსატევებით და სხვა, სადაც დროის მიუხედავაd

ადგილი ჰქონდა ცხოველის ჯილეხით დაავადების

შემთხვევებს.

დაავადების ამთვისებელი ცხოველებიდან

უფრო ხშირად ავადდება მსხვილი და წვრილი რქო-

სანი პირუტყვი, ერთჩლიქიანი ცხოველები (ძირითა-

დად ცხენი) და ყველა სახის გარეული ბალახისმჭა-

მელი ცხოველი. ნაკლებ ამთვისებელია ღორი (ძირი-

თადად ავადდება სეირანულ და ბანაკური შენახვის

დროს) და ხორცის მჭამელი ცხოველები (ძაღლი,

კატა). მოზარდი უfრო ხშირად ავადდება ვიდრე

მოზრდილი ცხოველი.

aხალი კერების წამოქმნის თავიდან აცილების

მიზნით aucilebelia: ვეტერინარიული კონტრო-

ლის გარეშე (განსაკუთრებით ჯილეხზე არაკეთილ-

საიმედო პუნქტებში) აიკრძალოს ცხოველთა იძულე-

ბiთ დაკვლა და ხორცის რეალიზაცია; ცხოველთა

ჯგუფში (ნახირში) რაიმე დაავადების გაჩენის და

ჯილეხზე ეჭვის მიტანის შემთხვევაში ცხოველები

სასწრაფოდ დამუშავდეს შრატით ან გამა-გლობუ-

ლინით ანტიბიოტიკებთან ერთად; ქვეყნის მთელს

ტერიტორიაზე (პირველ რიგში კი ჯილეხის მხრივ

- 5 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

არაკეთილსაიმედო პუნქტებში) მოეწყოს ნაკელსაცავი

ორმოები; ცხოველის სიკვდილის და ჯილეხზე

ეჭვის მიტანის დროს დიაგნოზის დაზუსტებამდე

შეზღუდვების დაწესება და ვეტერინარიულ-სანიტა-

რიული ღონისძიებების გატარება. ჯილეხზე ეჭვის

მიტანისას ცხოველის ლეშის გაკვეთა აკრძალულია;

ცხოველიs სიკvდილის მიზეზი თუ ჯილეხია უნდა

გატარდეს ჯილეხთან ბრძოლის ღონისძიებათა

შესახებ ინსტრუქციის მოთხოვნები. პირველ რიგში

ცხოველის ლეშის ადგილზე დაწვა და თუ ამის პი-

რობები არ არის მისი უსაფრთხოდ სხვა ტერიტორი-

აზე გატანა და გაუვნებელყოფა. ჯილეხით მკვდარი

ცხოველის გასაუვნებელსაყოფად ყოველ რეგიონში

დაცულ ადგილას მოეწყოს ბიოთერმული ორმოები;

ლეშის საზიდი ავტომანქანების მომსახურე პერსო-

ნალი მომარაგდეს სათანადო სპეც ტანსაცმლით და

პირადი ჰიგიენის საშუალებით.

ჯილეხის საწინააღმდეგო ღონისძიებების

ეფექტურობა დიდაdაა დამოკიდებული დაავადების

ზუსტ და დროულ დიაგნოსტიკაზე. დაავადების

დროული დიაგნოზი განსაზღვრავს აგრეთვე დაა-

ვადების ახალი კერის წარმოშობის შესაძლებლობასაც.

ლაბორატორიები (სტაციონარული და მოძრავი)

უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს პათოლოგიური მასა-

ლის, ნიადაგის, წყლისა და ცხოველური საკვების,

ჯილეხზე გამოკვლევის ექსპრეს მეთოდებით, საჭირო

აპარატურითა და საშუალებებით.

აუცილებელ ვაქცინაციას ექვემდებარება ჯილე-

ხზე საშიშროების ქვეშ მყოფ ტერიტორიაზე გან-

ლაგებულ დასახლებულ პუნქტში, მეურნეობაში,

ფერმაში არსებული და ახლად შეძენილი ყველა

ცხოველი. saWiroa agreTve მეცნიერული უზრუნ-

ველყოფა, კადრების მომზადება და საგანმანათლებ-

ლო მუშაობა.

aRiniSna, rom bolo periodSi saqarT-elos mTavrobam gansakuTrebuli prioriteti mianiWa soflis meurneobas da maT Soris mec-xoveleobas. premier ministrma, batonma vano merabiSvilma wina planze wamoswia mecxove-leobis sakiTxi da gamoTqva mTavrobis mzady-ofna misi daCqarebuli ganviTarebisaTvis.

saqarTvelos mecxoveleobis ganviTa-reba unda moxdes sam gansakuTrebul geogra-fiul zonaSi sruliad gansxvavebuli mid-gomiT da saTanado teqnologiebiT: didi qalaqebis sagareubno da sakurorto zonis mimdebare mecxoveleoba; dablobi da saSualo simaRlis zonis mecxoveleoba; maRalmTiani zonis mecxoveleoba.

pirvel zonaSi gamoviyenebuli unda iqnas ukve gamoyvanili cxovelTa da frinvel-Ta Tanamedrove maRalproduqtiuli jiSebi Senaxvis baguri teqnologiiT da Tanamedrove mtkice sakvebi baziT, es saSualebas mogvcems gadavwyvitoT metad mniSvnelovani sakiTxi da sakvebi produqtebiT movamaragoT didi qala-qebi da sakurorto zonebi.

meore zonaSi gamoyenebuli unda iyos baguri, bagur-saZovruli da bagur-banakuri Senaxvis sistemebi, aprobirebuli da zonas Seguebuli kulturuli da aborigenuli ji-Sebi.

mesame zonaSi pirvel etapze unda mova-SenoT mxolod adgilobrivi kulturuli, aborigenuli da primitiuli jiSebi, es iseTi maRalmTiani zonaa, sadac specialuri pirobe-bis Seqmnamde gamosadegia mxolod adgilob-rivi jiSebi.

saqarTvelos maRalmTian regionebSi (duSeTi, fSav-xevsureTi, mTiuleTi, xevi, raWa-leCxumi, samegrelo-svaneTi, guria-imereTi, aWaris maRalmTiani raionebi) pirvel etapze unda movaSenoT Zroxis kavkasiuri wabla ji-Si, xevsuruli, svanuri, aWaruli da megruli wiTeli jiSis Zroxa; TuSuri da imeruli cxvari; kaxuri, svanuri da mangalicuri mom-Tabare Roris populaciebi; TuSuri, megruli da javaxuri cxeni; qaTmis adgilobrivi popu-laciebi; Calisferi, yeltitvela, megrula, Savi da nacara qaTmebi, Calisferi indauri; samgzis saerTaSoriso oqros medalosani maRalRaliani qarTuli futkari; amave zonaSi aucileblad unda ganviTardes didi potenci-is mqone sakalmaxe meurneobebi.

Tanamedrove mecxoveleobis ganviTare-bis Taviseburebebma axali amocanebi daayenes zooteqnikuri mecnierebis winaSe. warmoiSva mniSvnelovan sameurneo sasargeblo niSanTvi-sebaTa memkvidreobis genetikur kanonzomiere-baTa codnis axali maRalproduqtiuli jiSe-bisa da jiSuri tipebis Seqmnis, agreTve hib-riduli cxovelebis miRebis aucilebloba, romlebic kargad arian Seguebulebi samrewve-lo teqnologiebis pirobebs. mecxoveleobis fermebis dakompleqtebisaTvis saWiroa mal-mwifadi cxovelebi, magari konstituciiT, produqciaze sakvebis maRali anazRaurebiT, Seguebuli im meurneobis pirobebs, sadac danergilia kompleqsuri meqanizacia. swored sanaSeno saqmis daniSnulebaa cxovelTa da frinveTa xarisxobrivi gaumjobeseba.

ismeba kiTxva: ra mdgomareobaa am mxriv

saqarTvelos mecxoveleobis ganviTarebis ZiriTadi aspeqtebi

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiurma sabWom 2012 wlis 24 agvistos moismina saqarTvelos agraruli universitetis zooteqnikuri fakultetis zogadi zooteqnikis departamentis ufrosis, sruli profesoris roland mitiCaSvilis moxseneba “ saqarTvelos mecxoveleobis ganviTarebis ZiriTadi aspeqtebi”

- 6 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

saqarTveloSi? Tavidanve unda aRiniSnos, rom mdgomareoba katastrofulia. uaxloes warsu-lamde saqarTveloSi jer kidev arsebobda cxovelTa da frinvelTa sanaSene muSaobis qseli, romelic Tumca Sors iyo srulyofi-lisagan, magram Tavis funqcias mainc kargad asrulebda.

aucilebel mogvarebas moiTxovs saxel-mwifoebrivi samarTlebrivi baza fermeris statusTan dakavSirebiT. dRes saqarTveloSi nebismier pirovnebas SeuZlia daiwyos cxovel-Ta da frinvelTa moSeneba da gaxdes fermeri zooteqnikuri sertifikatis gareSe. magaliTad germaniaSi, kerZod bavariaSi mama Svils kerZo sakuTrebaSi arsebul fermas memkvidreobiT ver gadascems, Tu Svilma ar miiRo zooteqni-kuri ganaTleba, e.i. man unda daamTavros minimum 3 wliani zooteqnikuri skola. masze arc erTi banki ar gascems kredits, kreditis gareSe ki fermeri ver iarsebebs. aRniSnuli garemoeba imaze miuTiTebs, rom saxelmwifo mxolod profesionalebis xeliT awarmoebs cxovelTa seleqcias.

soflis meurneobis da sursaTis samini-stroebTan aucileblad unda aRsdges mecxo-veleobis sanaSene saqmis samsaxuri, romelic Tavis Tavze aiRebs sanaSene muSaobas, e.i. sana-Sene saqmes saxelmwifo gaakontrolebs, depar-tamentis daqvemdebarebaSi unda moeqces sanaSe-ne muSaobis da xelovnuri daTeslvis saTao da regionaluri samsaxurebi, romlebic aRWu-rvili iqnebian Tanamedrove laboratoriebiT da kompiuteruli sistemiT, maTi aucilebeli funqcia unda iyos mwarmoeblebis Sefaseba STamomavlobis xarisxiT da gamaumjobesebeli mwarmoeblebidan spermis bankis Seqmna da rac mTavaria misi gamoyeneba jiSobrivi daraio-

nebis gegmis Sesabamisad. cxovelTa TiToeul saxeobaSi unda Camo-

yalibdes sanaSene fermebi da yvela fermerul meurneobaSi mowesrigdes pirveladi da meoradi zooteqnikuri aRricxva; ZiriTadad gegmiur ji-Sebze Camoyalibdes asociaciebi, romlebic uz-runvelyofen jiSis srulyofis RonisZiebebis Sesrulebas, saxelmwifo sanaSene wignebisa da mwarmoeblebis katalogebis gamoSvebas, moaw-yobs saSemodgomo gamofenebsa da auqcionebs, gamarTavs gamsvlel samecniero-praqtikul Ro-nisZiebebs da organizacias ukeTebs kvalifika-ciis amaRlebis kursebs; Seiqmnas jiSebis Semoy-vanisa da regionSi gaadgilebis samarTlebrivi baza, romelsac safuZvlad daedeba cxovelTa jiSobrivi daraionebis saxelmwifo gegma, rac akrZalavs sanaSeno cxovelTa gamocdas mecni-erulad dasabuTebuli rekomendaciebis gareSe, maT sazRvargareTidan Semoyvanas da stiqiur gavrcelebas; gansakuTrebuli yuradReba mieqces da materialuri daxmareba gaewios sanaSene sam-saxurebs pirutyvis xelovnuri ganayofierebis da embrionTa transplantaciis farTod dane-rgvaSi; mecnieruli kvlevis Sedegebis safuZvel-ze, saqarTveloSi arsebuli ucnobi warmoSobis, dabalproduqtiuli pirutyvis mokle droSi gardaqmna-gaumjobesebis mizniT SemuSavdes da ganxorcieldes maTi gegmiur maRalproduqtiul jiSebTan Sejvarebis programa Tanamedrove teq-nologiebis gamoyenebiT; qveynis sanaSene samsa-xuris maRalkvalificiuri specialistebiT uz-runvelyofis mizniT saqarTvelos soflis meur-nebis mecnierebaTa akademiis da saqarTvelos saxelmwifo agraruli universitetis zoote-qnikuri fakultetis bazaze saWiroa Seiqmnas mecxoveleobis muSakTa kvalifikaciis amaRleba-gadamzadebis kursebi da salicenzio komisia.

saqarTvelos soflis meurneobis dargobriv – regionuli programebis Sesrulebis mimdinareoba

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis akademiurma sabWom 2012 wlis 28 seqtembers moismina sakiTxi “saqarTvelos soflis meurneobis dargobriv – regionuli programebis Sesrulebis mimdinareoba” (saqarTvelos soflis meurneobis saministros dakveTa).

momxseneblebi: akad. petre nasyidaSvi-li (marcvleuli kulturebi); akad. iuza vasa-Ze (mexileoba); prof. levan TorTlaZe (mecxo-veleoba); doqtori nato kakabaZe (mebostne-oba). Tanamomxseneblebi: akademiis vice – prezidenti, akad. guram aleqsiZe; saqarTve-los soflis meurneobis saministros warmo-madgeneli gigla miqautaZe. marcvleuli kulturebi samuSao jgufi: smm akademiis akademikosi petre nasyidaSvili; smm akademiis wevr – korespondenti oTar li-parteliani; mecn. doqtori gulnari Cxutia-Svili; mexileoba samuSao jgufi: smm akademiis akademikosi iuza vasaZe; smm doqtori nadeJna mirotaZe; akad. doqtori giorgi barbaqaZe;

mecxoveleoba samuSao jgufi: smm doqto-ri, profesori levan TorTlaZe; akad. doqto-ri givi beReluri; akad. doqtori anatoli giorgaZe; mebostneoba samuSao jgufi: akad. doqto-ri nato kakabaZe; mecn. doqtori vaJa jafari-Ze; akad. doqtori leri nozaZe; marcvleuli kulturebis samuSao jgufis xelmZRvanelma akademikosma petre nasyida-Svilma aRniSna, rom მსოფლიო ექსპერტთა ანალი-

ტიკური მონაცემების საფუძველზე დადასტურებულია,

რომ XXI საუკუნეს კაცობრიობა მეტად გამწვავებული

სასურსათო პრობლემით შეხვდა. თუ ახალი საუკუნის

დამდეგისათვის დედამიწაზე შიმშილობდა მოსახ-

ლეობის 17%, უახლოეს 10-15 წელიწადში ეს საფრთხე

ემუქრება პლანეტის მცხოვრებთა 25%-ს, ამიტომ

- 7 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

სასურსათო უზრუნველყოფის პრობლემებიდან ყველა-

ზე მთავარი იყო და მომავალშიც დარჩება, მარცვლეუ-

ლის წარმოების გადიდების ამოცანა, რომლის წარმა-

ტებით გადაწყვეტა ნებისმიერი ქვეყნის ეროვნული

ეკონომიკის განვითარების საფუძველთა საფუძველს

წარმოადგენს.

კულტურულ მცენარეთა შორის ჩვენი ქვეყნისა-

თვის ყველაზე მნიშვნელოვანია მარცვლეული კულ-

ტურები, რომელშიც გაერთიანებულია კულტურათა

ორი ჯგუფი: 1) თავთავიანი პურეული (ხორბალი, ქერი,

ჭვავი, შვრია) და ბურღულეული (სიმინდი, ღომი,

ფეტვი, წიწიბურა), 2) სამარცვლე პარკოსნები (ლობიო,

სოია,) და ზეთოვანი (მზესუმზირა).

სამწუხაროდ, საქართველოში ძირითადი მარ-

ცვლეული კულტურების მოსავლიანობა ძალიან

დაბალია. 2010 წლის მონაცემებით ხორბალი ითესე-

ბოდა 47,5 ათას ჰა-ზე, საიდანაც საშუალო მოსავლია-

ნობამ შეადგინა 1,0 ტ/ჰა-ზე; სიმინდი დაითესა 99,8 ათას

ჰა-ზე და მოსავლიანობამ შეადგინა 1,4 ტ/ჰა; ქერი - 20,6

ათასი ჰა, მოსავლიანობა 1,1 ტ/ჰა; ლობიო - 6,7 ათასი ჰა,

მოსავლიანობა 0,6 ტ/ჰა.

მიზეზი იმისა, რომ დაბალია მარცვლეული კულ-

ტურების მოსავლიანობა არის ის, რომ:

უგულვებელყოფილია სელექცია-მეთესლეობის სის-

ტემა, რის გამოც არ არსებობს დღეს თესლის წარმოების

საკანონმდებლო ბაზა; არ მიმდინარეობს კულტურათა

მორიგეობა - თესლბრუნვა; არ არსებობს მარცვლეულ

კულტურებზე ორიენტირებული მცენარეთა დაცვის

ინტეგრირებული სისტემა; დაბალია ფერმერთა

კოოპერაციის დონე; ნაკლებია გრძელვადიანი და იაფი

საკრედიტო სისტემა; საქართველოს მრავალფეროვანი

ნიადაგური და კლიმატური ზონებისათვის (22 ზონა) არ

ტარდება შესაფერისი ჯიშებისა და ჰიბრიდების

შერჩევა; წარმოებაში ითესება წინასწარ შეუმოწმებელი

ჯიშებისა და ჰიბრიდების თესლი; სასოფლო-სამეურნეო

ტექნიკისა და საწვავის სიძვირის გამო დროულად და

ხარისხიანად ვერ ტარდება აგროტექნოლოგიური

ღონისძიებები (ნიადაგის ძირითადი დამუშავება,

თესვისწინა დამუშავება, თესვა, კულტივაცია, ნათესის

მოვლა, მოსავლის აღება - დაბინავება, შენახვა).

ჩვენს ქვეყანას აქვს სამი ძირითადი პირობა და

ძლიერი მხარე, რომ საგრძნობლად გაიზარდოს მარცვ-

ლეული კულტურების მოსავლიანობა. ეს გახლავთ: 1)

მარცვლეული კულტურების მოყვანისათვის ხელსაყ-

რელი ნიადაგური და კლიმატური პირობები, 2) მეცნიე-

რების მიერ გამოყვანილი და წარმოებაში დანერგილი

მარცვლეული კულტურების ჯიშები და ჰიბრიდები,

რომლებიც გამოირჩევიან როგორც მოსავლიანობით,

ასევე მოსავლის ხარისხით, 3) ზონის პირობებისათვის,

მეცნიერების მიერ დამუშავებული მარცვლეული კულ-

ტურების მოვლა-მოყვანის ტექნოლოგიები.

კულტურების მაღალი და სტაბილური მოსავლის

მისაღებად საჭიროა მათი მოვლა-მოყვანის თანამედრო-

ვე სრულყოფილი აგროტექნოლოგია, რითაც შესაძ-

ლებელი გახდება ქვეყანაში წარმომოებული იყოს:

ხორბალი -3,5 ტ/ჰა; ქერი 2,5ტ/ჰა; სიმინდი - 5,5ტ/ჰა;

წიწიბურა - 2,2 ტ/ჰა; მზესუმზირა -2,5ტ/ჰა; ლობიო -

2,0ტ/ჰა; სოია - 2,5ტ/ჰა. ამით საქართველო, დასახელებუ-

ლი კულტურების საშუალო მოსავლიანობის დონით

მიუახლოვდება ევროპის ქვეყნების საშუალო მოსავლი-

ანობის დონეს. mexileobis samuSao jgufis xelmZRvanel-ma akademikosma iuza vasaZem aRniSna, rom mexi-leoba aris saqarTvelos erT-erTi priorite-tuli dargi, ara marto axali jiSebis gamo-yvaniTa da warmoebaSi maTi danergviT, ara mxolod warmoebis maRali doniT, aramed aseve mecnierebis ukanasnel miRwevebze dayr-dnobiT saTanado agroteqnikis ufro srulyo-fa-daxvewiTa da misi warmoebaSi danergviT.

mexileobis dargis ganviTareba dakavSi-rebuli iyo ara marto xexilis im sargavi masalis jiSobriv SemadgenlobasTan, romel-sac arsebuli saxelmwifo sanergeebi iZleod-nen ama Tu im raionis agroekologiuri piro-bebis Sesabamisad, aramed dakavSirebuli iyo agreTve gaumjobesebuli axali jiSebis gamo-yvanasTan, meqanizaciis donesTan, mavneblebTan da daavadebebTan brZolis maRal teqnikasTan da xexilis baRSi niadagis gardaqmna-gakul-turebasTan.

bunebrivi da ekonomikuri pirobebis ga-TvaliswinebiT mexileoba qveynis raionebSi metnaklebadaa ganviTarebuli. xexilis narga-obis tipebi ornairia da warmodgenilia, ro-gorc masiuri baRebis, ise sakarmidamo nakve-Tebze calke nargaobaTa erTeuli Zirebis sa-xiT. xexilovani kulturebi sxva mravalwlovan kulturebTan SedarebiT gamoirCeva mniSvne-lovani upiratesobebiT: saqarTvelos niada-gur-klimaturi pirobebi SesaZleblobas iZle-va warmoebuli iqnas misi maRali sasaqonlo Tvisebebis konkurentunariani produqcia saq-arTvelos umetes raionSi; mexileoba maRal-rentabeluri dargia; adgilobrivi bazari am produqciis tradiciuli da farTo momxmare-belia; fermerebi dainteresebuli arian gaaSe-non xexilis baRebi; es dargi mniSvnelovani saeqsporto Semosavlebis momtani dargia; igi xasiaTdeba unarCeno warmoebiT; xexilis ba-Ris gaSeneba, movla da agroteqnikuri Ronis-Ziebebis Catareba sxva kulturebTan, kerZod vazTan, SedarebiT nakleb danaxarjebs moiT-xovs; saqarTveloSi arsebobs xelsayreli pi-robebi ekologiurad sufTa (organuli) xexi-lis warmoebisa, rac damatebiTi Semosavlis miRebis resurss warmoadgens; garda jiSurad garantirebuli sargavi masalis xelmiuwvdomlobisa, seriozul xe-lisSemSlel mizezebs warmoadgenen Semdegi sirTuleebi: saqarTveloSi dRemde funqcio-nireben wvrili sanerge meurneobebi, romle-bic yovelgvari saxelmwifo kontrolisa da zedamxedvelobis gareSe awarmoeben gaurkve-veli warmoSobis xexilovan kulturaTa ner-gebs; baRebis absoluturi umravlesoba Sen-deba mecnierulad dasabuTebuli rekomenda-ciebisa da proeqtebis gareSe. xexilis baRebis gaSenebis dros xSiria SemTxvevebi, rodesac xdeba axali progresuli teqnologiebisa da jiSebis Semotana yovelgvari niadaguri da

- 8 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

klimaturi pirobebis gaTvaliswinebaTa koreq-tirebis gareSe, rac sabolood iZleva uaryo-fiT Sedegs, ris gamosworebasac didi dro sWirdeba da amasTanave igi Zvirad Rirebuli siamovnebaa (erTi ha-s gaSenebis Rirebuleba 30-35 aTasi l.), rac unda gamoiricxos; qveynis soflis meurneobis strategiuli ganviTare-bis grZelvadiani gegmis arqona; xexilis baRebis movlis Tanamedrove teqnologiebis simcire, rac iwvevs samrewvelo baRebis msxmo-iarobaSi gvian Sesvlas da mosavlis aRebis sirTules; TiTqmis aRar arsebobs adgilob-rivi saukeTeso jiSebisa da perspeqtiuli endemuri jiSebis sadede baRebi; Tanamedrove sairigacio sistemebis moSla (gamfrqvevebiT, wveTovani morwyva) da uqonloba; kvlav dasa-zustebelia xexilovan kulturaTa gavrcele-bis optimaluri zonebi; TiTqmis aRar arse-bobs xexilovan kulturebTan adaptirebuli sasoflo-sameurneo (mosavlis amRebi, Sesawam-li) manqana-iaraRebi; metad dabalia mexileo-baSi dasaqmebuli fermerebis codna agroteq-nikisa da movlis Sesaxeb; ar arsebobs xexi-lovan kulturaze orientirebul mcenareTa dacvis integrirebuli sistemebi; soflis meurneobis sferoSi ganaTlebis dabali done; mecnierebisa da fermerebis urTierTgaTiSu-loba; dabali mosavlianoba; sadazRvevo sis-temis ar moqmedeba; fermerebsa da myidvels Soris winaswari sakontraqto sistemis mou-wesrigebloba; aRniSnuli amocanebis gadasaWrelad auci-lebelia ganxorcieldes Semdegi RonisZiebebi: warmoebis moculobisa da mosavlianobis gaz-rda; saqarTvelos xexilovani kulturebis warmoebis ganviTarebis grZelvadiani strate-giis Seqmna; xexilovani kulturebis axali baRebis gaSeneba; aRniSnuli kulturebis war-moebisaTvis xelsayreli sakanonmdeblo da institucionaluri garemos Seqmna; xarisxiani da jiSurad garantirebuli sargavi masalis warmoeba; sanerge seqtoris aRorZinebis miz-niT, xexilovan kulturaTa nergis warmoebis saxelmwifo miznobrivi programis SemuSaveba, mis farglebSi intensiuri tipis xexilovan kulturaTa uviruso sakalme-sadedeebis mow-yobis gaTvaliswineba; xexilovan kulturaTa warmoebis rentabelobisa da efeqturobis amaRleba, produqciis xarisxobrivi maCveneb-lebis gaumjobeseba; Tanamedrove progresuli teqnologiebis danergvis xelSewyoba, ukve arsebulis modernizacia-racionalizacia, sademonstracio-saCvenebeli sanergeebis da baRebis mowyoba TiToeuli xexilovani kul-turebis mwarmoebel regionSi; xexilovan kulturaTa warmoebisaTvis specializebu- li manqana-iaraRebis SeZena; statistikuri aR-ricxvianobis meTodebis daxvewa; samecniero-kvleviTi saqmianobisa da sakonsultacio samsaxurebis Seqmnis mxardaWera; dargisaTvis aucilebeli da mniSvnelovani sacnobaro literaturis sistematiuri gamocemis orga-nizeba; xexilovan kulturaTa warmoebisa da

gadamuSavebis Sesaxeb seminarebisa da saswav-lo kursebis sistematiuri Catareba da fer-merTa kvalifikaciis amaRleba; xexilovani kulturebis samecniero-kvleviTi saqmianobis dafinanseba, sakonkurso sagranto sistemis Seqmnis saSualebiT, romelic miznobrivad daafinansebs dargis praqtikuli da aqtua-luri sakiTxebis kvlevas; xexilovan kulturaTa adgilobrivi unikaluri jiSebis gadarCenisa da SenarCunebis mizniT arsebuli genetikuri resursebis safuZvliani moZieba, maTi pasportizacia da koleqciis saxiT Tavmoyra da dacva; eqsportis ganviTarebis mxardaWera da masze orientirebuli infra-struqturis Seqmna; xexilovan kulturaTa baRebis gaSenebisaTvis xelsayreli sainves-ticio garemos momzadeba, sagadasaxado SeRavaTebis daweseba baRis gasaSenebeli investiciebisaTvis, potenciuri investorebis informireba-daintereseba da mozidva; xexilo-van kulturaTa warmoebis specifikis (daban-debuli saxsrebis amoRebis xangrZlivi peri-odi) gaTvaliswinebiT SeRavaTiani sakredito struqturebis amoqmedebis stimulireba; xexi-lovan kulturaTa marketinguli samsaxuris Seqmna, romelic moemsaxureba mwarmoebels produqtis gasaRebasa da vaWrobis dagegmva-organizebaSi; ekologiurad sufTa xexilovan kulturaTa warmoebis xelSewyoba, risTvisac aucilebelia SemuSavdes da amoqmeddes aRniS-nuli produqciis sertificirebis efeqturi sistema, romelic akreditebuli iqneba Sesa-bamisi saerTaSoriso sasertifikacio saagen-tos mier; xexilovan kulturaTa Sesanaxi da gadamamuSavebeli sawarmoebis gamarTuli muSaobis xelSewyoba; aRniSnuli kvleviTi samuSaoebi Catarde-ba moqmedi kvleviTi saqmianobis meToduri mi-TiTebebis safuZvelze. daskvnebi da rekomen-daciebi miiReba adgilze Catarebuli analize-bis, gamokiTxvebis, xelmZRvanelTa, fermerTa da specialistTa Sekrebis Sedegad miRebuli SeniSvnebisa da winadadebebis gaTvaliswinebiT. mecxoveleobis samuSao jgufis xelmZRva-nelma smm doqtorma, profesorma levan TorT-laZem aRniSna, rom adamianis mier moxmarebu-li xorcis balansSi 40% unda ekavos Zroxis xorcs, rac ganpirobebulia am produqtis qi-miuri SedgenilobiTa da biologiuri Rirebu-lebiT. Zroxis xorcis warmoebis problema didi xania gaxda erT-erT yvelaze metad aqtualuri zooteqnikur mecnierebaSi, magram miuxedavad mravali mecnieris da specialis-tis udidesi da nayofieri Sromisa, es prob-

lema DდResac amoუwuravi da iseTive aqtua-luria, radgan samecniero-teqnikuri progresi usasrulod warmoSobs misi gადაჭრის ახალ,

უფრო სრულყოფილ შესაძლებლობას.

ეს პრობლემა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია

საქართველოსათვის ძროხის ხორცის მნიშვნელოვანი

დეფიციტისა და მისი წარმოების ინტენსიფიკაციის

საკმაოდ დაბალი დონის გამო. ამასთან დაკავშირე-

ბით ხორცის გამოსავალი ძროხის ერთ სულზე საშუ-

- 9 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

ალოდ არ აღემატება 29–30 კგ–ს იმ დროს, როდესაც

მეძროხეობის ინტენსიფიკაციის მაღალi დონის მქონე

ქვეყნებში, ერთ სულზე გადაანგარიშებით, აწარმოებენ

100–110 კგ ხორცს.

პრობლემის აქტუალობიდან გამომდინარე

უპირველეს ყოვლისა გაკეთებული იქნა ქვეყანაში Zroxis xorcis warmoebis SWOT analizi, სადაც გამოიკვეთა : ძლიერი მხარეები – moTxovna Zroxis xorcze; xelsayreli klimati; arsebu-li bunebrivi saTib-saZovrebis (zamTris, zaf-xulis da gardamavali) srulad gamoyenebis SesaZlebloba; organuli produqciis warmoe-bis perspeqtiva; qveynis ganviTareba da Seqm-nili biznes garemo; saxelmwifosa da mTavro-bis daintereseba da mxardaWera; Zroxis xor-

cis warmოebის SesaZleblობa mTel qveyanaSi;

კონკურენცია (azეrbaijaniს მხრიდან და სხვ.), susti mxareebi – adgilebze maRalkvalifici-

uri mecxoveleobis სpecialistebis dეficiti; Zroxis xorcis warmoebis grZelvadiani gegmis arqona; mecnierebisa da fermerebis urTierT-gaTiSuloba; sakonsultacio centrebis nak-leboba; fermerTa mciremiwianoba; msxvilfexa rqosani pirutyvis sakvebad gamosadegi kul-turebis dabali mosavlianoba; cilis (prote-inis) Semcveli aratradiciuli sakvebi kul-turebis nakleboba; cxovelTa arasaTanado movla-Senaxva da kvebis pirobebi; moZvelebu-li teqnologiebi, teqnika da dabali produq-tiuloba fermerul meurneobebSi; mexorculi

meZრoxeobis და სამრეწველო შეჯვარების ar arseboba; grZelvadiani da iafi sakredito resursis nakleboba; sadazRvevo sistemis ararseboba; specialuri sasaklaoebis nakle-boba; veterinaruli kontroli, monitoringi

და სხვ. SesaZleblobebi: Zroxis xorcis war-moebis ganviTarebis grZelvadiani gegmis Semu-

Saveba; mecxoveleobაsა da veterinariაში umaR-lesi da saSualo ganaTlebis sistemis gaum-jobeseba; mecxoveleobis da veterinariis samecniero-kvleviTi da sakonsultacio cent-rebis ganviTareba; axali teqnologiebis, ma-Ralproduqtiuli saTesle masalisa da agro-teqnikis gamoyenebiT msxvilfexa pirutyvis sakvebad gamosadegi kulturebis danergva,

მათი mosavlianobis gazrda; cilis (prote-inis) Semcveli aratradiciuli sakvebi kul-turebis moyvana; saWiro sasoflo sameurneo teqnikis ganaxleba; sakvebwarmoebis sanedleu-lo bazis gaZliereba (mindvrad sakvebwarmo-eba, mdeloT sakvebwarmoeba, kombinirebuli sakvebis warmoeba); fermerTa kooperirebis ganviTareba; iafi da grZelvadiani kreditebis xelmisawvdomoba; sadazRvevo sistemis amoqme-deba; mecnierebisa da fermerebis urTierTda-kavSireba (Sesabamisi literaturis miwodeba, seminarebi, treiningebi, gamofenebi); investire-bisaTvis xelsayreli pirobebis Seqmna; specia-luri sasaklaoebis qselis gafarToeba; cxo-velebis transportirebis specializirebuli saSualebebis raodenobis gazrda; eqportze

moTxovnilebis გადიდება. გამოვკვეთილი saf-

rTxeebi: qveyanaSi da mis gareT politikuri

და ეკონომიკური arastabiluroba; bunebriv-

klimaturi pirobebiს გაუარესება, bunebrivi kataklizmebi da sxv.; qveyanaSi arasaimedo epi-

zooტia.

თანახმად სოფლის მეურნეობის სამინისტროს

მოთხოვნისა შევადგინეთ ხარჯთაღრიცხვა საველე

კვლევებისათვის ამბროლაურისა და ახალქალაქის

რაიონებში. საველე კვლევები თითეულ რაიონში

იწარმოებს ხუთი დღე .

დადგენილია, რომ როგორც სამრეწველო ტექ-

ნოლოგიის მქონე მსხვილი ფერმების, ასე წვრილი

ფერმერულ მეურნეობათა პირობებში, ძროხის ხორ-

ცის წამოების ეკონომიკურ ეფექტურობას განაპირო-

ბებს უმთავრესად ცხოველის ჯიში და სრულყოფილი

ტექნოლოგიები. თანამედროვე ბაზრის მოთხოვნილე-

ბას ყველაზე მეტი დონით პასუხობს სახორცე ჯიშე-

ბი, რომელიც საქართველოში არ არიaნ. ჩვენში ძრო-

ხის ხორცი იწარმოება სარძეო, კომბინირებული მი-

მართულების ჯიშებისაგან და მათი ნაჯვარებიდან.

შემდგომი მუშაობისათვის მოძიებული იქნა

მსხვილფეხა პირუტყვის სულადობის დინამიკა

ბოლო წლების მანძილზე. ცხრილის ანალიზი

გვიჩვენებს, რომ სულადობით პირველ ადგილზე

დგას იმერეთი, სადაც მოშენებულია მსხვილფეხა

პირუტყვს მთელი რაოდენობის 18,4 %, მეორე

ადგილზე ქვემო ქართლი –– 17,9 %, მესამეზე

სამეგრელო და ზემო სვანეთი–17,2 % და მეოთხეზე

სამცხე–ჯავახეთი– 10,6%.

ხორცის წარმოებამ ქვეყანაში 2010 წელს შეად-

გინა 56,4 ათასი ტონა, მათ შორის ძროხის ხორცის –

26,7(47,3%); ღორის – 12,8(22,7%); ცხვრისა და თხის –

4,9(8,6%); ფრინველის – 11,6(20,6%) და სხვა

ხორცის – 0,4 (0,8%) ათასი ტონა.

შესწავლილი იქნა ძროხის ხორცის წარმოება

რეგიონების მიხედვით. ანალიზმა აჩვენა, რომ 50%–

ზე მეტი ძროხის ხორცი იწარმოება იმერეთში

(20,2%), სამეგრელო და ზემო სვანეთში (16,8%) და

ქვემო ქართლში (13,4%).

მოცემული მასალების საფუძველზე გაან-

გარიშებულ იქნა ხორცის ბალანსი ქვეყანაში, საიდანაც

ჩანს რომ ხორცის თვითუზრუნველყოფის კოეფიცი-

ენტი შეადგენს 48%.

დასახლი იქნა საკითხები რომელიც იქნება შეს-

წავლილი საველე პირობებში: მსხვილფეხა პირუტყ-

ვის სულადობა ამბროლაურისა და ახალქალაქის

მუნიციპალიტეტების სოფლებში; მეწველი ფურების

წლის მანძილზე საკვებით დაკმაყოფილება; ერთ სულ

სასუქ მოზარდზე საკვების წლიური დანახაჯი; მეცხ-

ოველეობის შენობები და ცხოველთა სადგომები;

რძისა და ხორცის წარმოების ეკონომიკური ეფექტუ-

რობა; მოშენებული ჯიშები და მათი გაუმჯობესების

გზები( შეrჩევა–გაdaრჩევა, ხელოვნური განაყოფიე-

რება, სამრეწველო შეჯვარება და სხვ.); დაავადებათა

პრევენცია; ცხოველთა იდენტიფიკაცია რეგიონების

ბუნებრივი საკვები სავარგულების შესწავლა და

დახასიათება; ამბროლაურის და ახალქალაქის მუნი-

ციპალიტეტების ბუნებრივი საძოვრების და სათიბე-

ბის პროდუქტიულობა; მათი სამეურნეო მდგომარე-

- 10 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis

saerTo kreba

2012 welis 27 ivliss mowveuli iqna saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis saerTo kreba, romelsac eswrebodnen: akademiis namdvili wevri (akademikosi) _ 18, akademiis wevr-korespondenti _ 13. akademiis wevrTa siobrivi Semadgenlobis 45 wevridan 31. mowveulni: akad. doqtori a. giorgaZe, akad. doqtori q. mWedliSvili, akad. doqtori givi mosaSvili, akad. doqtori l. cirekiZe T. epitaSvili, S. abramiSvili, i. nasaraia da dekanozi mama daviT jiSkariani. dekanozma, mama daviT jiSkarianma akurTxa soflis meurneobis

ობა (დაკოლბოხება, დაქვიანება, დასარევლიანობა,

დაბუჩქიანობა, ეროზიული მოვლენები და სხვ.). ცხო-

ველთა ძოვების სისტემა; ნათესი სათიბების არსებო-

ბა და მოსავლიანობა; ნაკელისა და მინერალური

სასუქის გამოყენება; არსებული ტექნიკა და მისი

ხელმისაწვდომობა ყველა ფერმერისათვის; საველე

კვლევების ფოტომასალა. mebostneobis samuSao jgufis xelmZRvane-lma akad. doqtorma nato kakabaZem aRniSna, rom saqarTvelos niadagur-klimaturi pirobe-bi mTeli wlis ganmavlobaSi iZleva bostne-uli kulturebis intensiuri warmoebis da farTo asortimentis produqciis miRebis saSualebas. swored es aris erT-erTi Zlieri mxare bostneulis warmoebaSi. amasTan saqarT-velos geografiuli mdebareoba,sasoflo-same-urneo saqmianobis xangrZlivi istoria, 70-ze meti saxeobis saadreo, saSualo da sagviano bostneulis, maT Soris saadreo kartofilis warmoeba, savargulebis da iafi muSaxelis siuxve aris is Zlieri mxare, romelic ganapi-robebs sxva dargebTan erTad mebostneobis prioritetul dargad Camoyalibebas.

mebostneobis ganviTarebisaTvis aucile-belia dargis intensifikacia, warmoebis kon-centracia, specializacia, SesaZlebelia adgi-lobrivi da sazRvargareTis qveynebis mecnie-rebisa da praqtikis miRwevebisa da gamocdi-lebis safuZvelze damuSavebuli samrewvelo teqnologiis danergva, saTanado jiSebis Seq-mna da arsebulis sworad SerCeva, warmoebis kulturis amaRleba.

bostneuli kulturebis saTesi farTo-bebis da mosavlianobis gadideba damokidebu-lia jiSiani da kondiciuri Teslebis Tesvaze - es soflis meurneobaSi mosavlianobis rao-denobrivi da xarisxobrivi zrdis erT-erTi mTavari faqtoria . amitom saqarTvelos mTav-robam umTavresi yuradReba unda miaqcios so-flis meurneobis momaragebas jiSiani, kondici-uri TeslebiT. swored amitom mebostneobis dargis mecnierebi upirvelesad yuradRebas aqceven meTesleobis sakiTxs da ZiriTad amo-canad Tvlian adgilobriv pirobebTan kargad Seguebuli maRalxarisxovani da didmosavli-ani, seleqciuri da adgilobrivi jiSebis kargi TesviTi Rirsebis mqone Teslebis damzadebas. saqarTveloSi bostneuli kulturebis pirveladi meTesleoba ugulvebelyofilia, ar arsebobs jiSTa gamocdis punqtebi, saseleq-

cio sanergeebi, aris Tanamedrove bioteqno-logiuri meTodebis ukontroloba da daner-gvis safrTxe, axalgazrda kadrebis mwvave deficiti. informaciisa da gamocdilebis gacvlis nakleboba qveynis SigniT da gareT. codnis da gamocdilebis ukmarisoba ex-situ

da in-situ konservaciis sferoSi. genetikuri resursebis xelmiuwvdomeloba fermerebisaT-vis da kanonmdeblobis daucveloba. bostneu-lis gamoyenebasTan dakavSirebuli tradici-uli codnis da gamocdilebis dakargva. arse-buli kvleviTi institutis,mebostneobis gan-yofilebis da kaTedris gauqmeba. arsebuli saganmanaTleblo programis arasrulyofi-leba, manqana-iaraRebis da Senoba-nagebobebis deficiti. problemebis gadasaWrelad konkretulad unda gatardes da mogvardes Semdegi organi-zaciuli RonisZiebebi da sakiTxebi: xelsay-rel klimatur-niadagobriv pirobebSi mebost-neobis specializebuli centrebis Seqmna, maTi gafarToeba da gaRrmaveba; saTanado materia-lur-teqnikuri bazis Seqmna da misi Semdgomi srulyofa bostneulis sawarmoeblad Ria da daxurul gruntSi; warmoebaSi iseTi teqniku-ri saSualebebisa da teqnologiebis danergva, romlebic gamoricxavs an minimumamde daiyvans xeliT Sesasrulebel samuSaoebs. amave dros warmoebuli mosavali iqneba stabiluri da xarisxovani; maRalproduqtiuli, meqanizebu-li movla-moyvanisaTvis vargisi bostneuli kulturebis jiSebis gamoyvana da arsebulis SerCeva. bostneuli kulturebis asortimentis gafarToeba; arsebuli an winaswar gamocdili axali jiSebisa da hibridebis mxolod xaris-xiani Teslebisa da sargavi masalis gamoye-neba; bostneulis moyvanis teqnologiur pro-cesSi gaTvaliswinebuli yvela agroRonisZi-ebis droulad da xarisxianad Sesruleba; adamianis janmrTelobisaTvis saziano da garemos dabinZurebis situaciis Seqmnis Ta-vidan acilebis mizniT, bostneulis warmoebis procesSi mxolod saqarTvelos kanonqvemde-bare normatiuli aqtebiT daSvebuli pestici-debis gamoyeneba dozebisa da muSaobisas usafrTxoebis instruqciis mkacri dacviT; sezonuri xelmisawvdomi dakrediteba, SeRava-Tiani sadazRvevo sistemebis Seqmna, sakanon-mdeblo bazis daxvewa, bostneuli produqte-bis Sida bazris dacva.

- 11 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

sakiTxebTan erTad ganxiluli iqna agreTve beta jgufis momavali samuSao sakiTxebi, sadac erT-erT punqtad gamoiyo Warxlis gareuli monaTesave saxeobebis konservacia, “in-situs” saxiT, amierkavkasiis qveynebSi, maT Soris saqarTveloSic. bolos ki Catarda Tavmjdomaris, vice - Tavmjdomaris da pasu-xismgebeli mdivnis arCeva. Tavmjdomared da vice – Tavmjdomared iseve, rogorc wina wlebSi xelmeored arCeuli iqna doqtori loter frize (germania) da prof. guram ale-qsiZe (saqarTvelo), xolo pasuxismgebel mdi-vnad doqt. iaSmina el – baSlouli.

kreba Sesavali sityviT gaxsna akad. So-Ta WalaganiZem. manve krebas gaacno akademiis 2011 wlis muSaobis angariSi. krebas aseve mox-senda samecniero dargobrivi ganyofilebebis 2011 wlis muSaobis angariSi. momxseneblebi agronomiuli ganyofileba: akad. mdivani gogo-la margvelaSvili; sainJinro ganyofileba: akad. mdivani revaz maxarobliZe; ekonomikis ganyofileba: akad. mdivani napoleon qarqaSaZe; mecxoveleobis, sakvebwarmoebisa da veterina-riis ganyofileba:swavluli mdivani akad. doq-tori anatoli giorgaZe. krebam ganixila da erTxmad dauWira mxari akademiis akademiuri sabWos gadawyve-tilebas akdemiuri sabWos wevrTa raodenobis

TerTmet kacamde gazrdis Sesaxeb da mec-xoveleobis, sakvebwarmoebisa da veterinariis ganyofilebis saxelwodebis Secvlis Sesaxeb, rom mas ewodos mecxoveleobis, veterinariis, sakvebwarmoebisa da mecxoveleobis produqte-bis gadamuSavebis samecniero dargobrivi gan-yofileba. ganyofilebis akademikos mdivnad arCeul iqna akademikosi zurab cqitiSvili. azri gamoTqves da saqarTvelos soflis meur-neobis mecnierebaTa akademiis 2011 wlis muSa-oba dadebiTad Seafases: akad. g. aleqsiZem, akad. n. qarqaSaZem, akad. n. WiTanavam, akad. z. cqitiSvilma, akad. o. qeSelaSvilma, akad. o. zardaliSvilma, akad. w/k p. koRuaSvilma.

saerTaSoriso TanamSromloba

mimdinare wlis 20-22 ivniss kappele-en-peveleSi (safrangeTi) Catarda evropis mcenareTa genetikuri resursebis kooperirebuli programis beta jgufis da qselis me-4 TaTbiri.

TaTbiris muSaobaSi monawileoba mii-Res msoflios sxvadasxva qveynis (germania, italia, inglisi, espaneTi, portugalia, saf-rangeTi, irlandia, a.S.S., iaponia, saberZneTi) 40-mde mecnierma, romelTa muSaobis ZiriTadi sferoc aris Warxlis Seswavla. TaTbiri Catarda Warxlis Teslis cnobili mwarmoebe-li firmis “florimond desprezis” bazaze. TaTbiris muSaobis dros ganxiluli iqna iseTi sakiTxebi, rogoricaa: Warxlis kulturuli da gareuli formebis gavrcele-ba, geografiuli struqtura da mravalferov-neba, Senaxva da konservacia. specialuri sxdoma mieZRvna posterebis ganxilvas. sxva

evropis mcenareTa genetikuri resursebis kooperirebuli programis beta jgufis da qselis me-4 TaTbiri.

sasoflo – sameurneo erToblivi kvlevebis saerTaSoriso programis xelmZRvaneli komitetis me-15 TaTbiri

(КГМСХИ)

(4-6 seqtemberi 2012 w. isik-kuli, yirgizeTi)

mimdinare wlis 4-6 seqtembers isik – kulSi (yirgizeTi) Catarda Sua aziisa da samxreT kavkasiisaTvis sasoflo – sameurneo erToblivi kvlevebis saerTaSoriso programis (КГМСХИ)

xelmZRvaneli komitetis me-15 TaTbiri.

TaTbris muSaobaSi monawileoba mii-Res: yazaxeTis, uzbekeTis, yirgizeTis, taji-keTis, TurqmeneTis, azerbaijanis, somxeTis da saqarTvelos agraruli mecnierebis xelm-ZRvanelebma da donori organizaciebis warmomadgenlebma. maT Soris iyvnen: mSrali

regionebis sasoflo – sameurneo kvlevis centri (ICARDA, q. alepo, siria), mcenareTa genetikuri resursebis saerTaSoriso centri (Bioversity int. q. romi, italia), xorblisa da simindis seleqciis saerTaSoriso centri (CIMMYT, q. mexiko, meqsika), naxevradmSrali

mecnierebaTa akademiis axali Senoba. akademiis saerTo krebis muSaobaSi monawileobas iRebda sul 39 kaci. saerTo krebas Tavm-jdomareobda akademiis prezidenti akad. S. WalaganiZe; mdivani S. abramiSvili.

- 12 -

smm akademiis macne # 3 (46), seqtemberi, 2012 w.

”akademiis macne” - saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis samecniero Jurnal “moambis” damateba. "News of Academy "- addition of a scientific magazine "Moambe" of The

Academy of Agricultural Sciences of Georgia.

mesame kvartalSi sul mosmenili da ganxiluli iqna 12 sakiTxi, maT Soris: “saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis sazRvargareTis samecniero centrebTan TanamSromlobis Sesaxeb (akademikosi S. WalaganiZe), “informacia simindis kulturis dRevandeli mdgomareobisa da perspeqtivebis Sesaxeb saqarTveloSi (akademikosi p. nasyidaSvili). akademiuri sabWos sxdomaze aseve ixileboda aragegmiuri, mimdinare sakiTxebi. ganxilul calkeul sakiTxebze sakanonmdeblo iniciativasa da rekomendaciebze, saTanado reagirebisaTvis werilobiT ecnoboda zemdgom organoebs (“saqarTveloSi mTis tyeebis mdgomareobis Sesaxeb”). prescentri

saerTaSoriso TaTbiris monawileTa erTi jgufi (4-6 seqtemberi, 2012 w. isik-yuli, yirgizeTi)

tropikuli zonis memcenareobis saerTaSori-so instituti (ICRISAT, q. paaCeru, indoeTi), wylis resursebis marTvis saerTaSoriso kvleviTi instituti (IWMI, q. kolombo, Sri-lanka), mebostneobis saerTaSoriso centri (AVRDC, taivani), sursaTis politikis saerTaSoriso instituti (IFPRI, q. vaSingtoni, a.S.S.) da sxva kvleviTi centrebi, agreTve donori organizaciebi: msoflio banki, ADB,

IFAD, USAID, SDC, SIDA, UNDP, EU da sxva warmomadgenlebi. saqarTvelodan aRniSnul TaTbirSi monawileobda soflis meurneobis mecniereba-Ta akademiis prezidenti, akademikosi SoTa WalaganiZe, romelmac moxseneba gaakeTa agra-rul sferoSi saerTaSoriso proeqtebis mimdinareobis da maTi Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb Cvens qveyanaSi.

TaTbirze mosmenili iqna samxreT kav-kasiaSi konsultantis, doqtor ana gulbanis moxseneba Temaze: “saerTaSoriso centrebidan miRebuli hermoplazmis Seswavla saqarTve-loSi”. saqarTvelodan TaTbirSi aseve monawi-leobda miwaTmoqmedebis institutis direqto-ri profesori daviT bedoSvili. TaTbirze ganxiluli iqna sakiTxebi: agrrauli kvlevebis prioritetebis Sesaxeb, seleqcia – meTesleobis Sesaxeb, mecxovele-obis Semdgom ganviTarebaze, samTo miwaTmoq-medebaze da sxva. TaTbirze gadawyda, rom xelmZRvaneli komitetis momavali me-16 sxdoma 2013 wels Catardeba q. duSambeSi (tajikeTi). komitetis TanaTavmjdomared arCeuli iqna akademikosi xukmatulo axmadovi.