H ayvanların s avaşların m as um k urbanları olduğu ge rçe ği ge ne lde k olayca göz ardı e dilir. İns anlar aras ındak i çatışm aların tarih i boyunca, h ayvanlar s avaş aracı olarak k ullanılm ışlardır ve h âlâ da k ullanılıyorlar. Dah a MÖ 3 yılında, H annibal’in, s e fe rle rinde fille ri k ullandığı biliniyor. O z am andan be ridir, at, k öpe k , k e di, güve rcin, fil ve tavuk gibi h ayvanların s avaşlarda k ullanılm as ına de vam e diliyor. Yak laşık 8 m ilyon at, e şe k ve k atırın h ayatını

k aybe ttiği Birinci Dünya Savaşı’nda, atlar yük ve e rz ak taşım ak için, k e dile r s ipe rle rde fare

avlam aları için, güve rcinle r de niz e açılan ge m ile r aras ında h abe rle şm e yi s ağlam ak için k ullanıldı.

H ayvanlar günüm üz s avaşlarında da k ullanılm aya de vam e diyorlar, am a h iz m e t e tm e le ri öngörüle n

am açlar, ins anı araçs al ak lın s ınır tanım az lığı k arşıs ında bir k e z dah a de h şe te düşürüyor.

IRAK'TA CEPH E

En az 75 yunus ve 20 ayıbalığı, ABD yöne tim i tarafından s avaş için e ğitilip k ullanıldı. Su

dolu tank larda uz un uçak yolculuk larına k atlanm ak z orunda k alan bu h ayvanlar, as k e rî birlik le r için

h ayatlarının te h lik e ye atıldığından h abe rs iz , s on Irak s avaşında ce ph e de ye r aldılar.

ABD ordus u, “Ge lişm iş Biyolojik Silah Sis te m le ri” olarak adlandırdığı yunus ları, Vie tnam

Savaşı’ndan be ri m ayın taram a işinde k ullanıyor. Yunus ların e n s on göre vi, Körfe z ’de , ge m ile rin

rotas ı üz e rinde k i m ayınları te m iz le m e k ti.

H AYVANLAR:Savaşın Gizli Kurbanları

Savaş ya da doğal afe t gibi, binle rce ins anın ölüm üne yol açan olaylardan s öz e dilirk e n

h ayvanlardan da de m vurulm as ı çoğu ins anda infial uyandırır. Bu olaylarla ilgili h abe rle r, h ayvanlar

h iç yok larm ış gibi ve rilir. Ö rne ğin Katrina Tayfunu’nda ins anların tah liye s ıras ında e vle rinde

be s le dik le ri h ayvanları ark alarında bırak m ak is te m e dik le ri, barınak lardak i binle rce h ayvanın tah liye

e dilm e k ye rine uyutulduğu gibi h abe rle ri, ancak h ayvan h ak ları örgütle rinin s ite le rinde ok uyabilirs iniz .

As lında h ayvanların m aruz k aldığı işk e nce le rde n, acılardan s öz e ttiğiniz h e r ye rde , ins anların çe k tiği

acıları öne m s e m e diğiniz s uçlam as ıyla k arşılaşırs ınız .

Bu k itapçık , s avaşların görünm e ye n k urbanı olan binle rce h ayvana ith af e dildi. Fe m inis t

yaz ın uz un bir s üre dir s avaşın giz li bırak ılan yüz le rini ifşa e diyor; s avaşın bütün k irli yüz le rini ifşa

e tm e k için, cins iye t k örlüğü gibi tür k örlüğünün de aşılm as ı ge re k iyor.

GIZ LI İŞKENCELERLE DOLU BIR TARIH :

yak alam alarını e nge lle m e k için burunları e trafına dolanan yapışk an şe ritle rdir. Bu, onları üs s e ge ri

dönm e ye te şvik e de r. Eğe r bir yunus buna rağm e n firar e de rs e , bu h ayvanların uz ak m e s afe le rde n

duyabildik le ri fre k ans ta bir çağrı alarm ı de vre ye s ok ulur. Bunu duyduk tan s onra ge ri döne nle r,

YMC’le ri çık arılarak ve yiye ce k ve rile re k ödülle ndirilirle r.

Yunus ların as k e rî göre vle re ale t e dilm e s i, o bölge de h alih az ırda yaşayan başk a yunus ların

h ayatını da te h lik e ye atar. As k e rî birlik le r, düşm an tarafından k ullanılan yunus ların h angile ri

olduk larını bilm e z le r. Dolayıs ıyla, h e r ih tim ale k arşı, bulduk ları tüm yunus ları öldürürle r. Ayıbalık ları,

k urtarm a göre vle rinde 30 yıldır k ullanılm ak tadır. Ce ph e de k ullanıldık ları ilk s avaş, Körfe z Savaşı’ydı.

Göre vle ri is e , düşm an dalgıçları te s pit e tm e k için de vriye ge z m e k ti.

ABD ordus unun bu h ayvanları k ullanm as ı, ulus al güve nlik k anunlarının is tis naî

m adde le riyle güve nce altına alınm ıştır. Böyle lik le ordu, h ayvanları dile diği s ık lık ta k ullanabilm e k te dir

ve h ayvanların nas ıl m uam e le gördük le rini be lirle m e k çok z ordur.

BOMBA VE KIMYASAL SILAH DEDEKTÖ RLERI

AÇ BIRAKMA

Yunus lar, aç bırak m a yönte m iyle

de ne tle nirle r. Yunus ların k arnı tok olduğunda,

ayrıldık ları ye re ge ri dönm e le rini s ağlayacak

bir uyarıcı olm adığından, “de ne tle nm e le ri”

çok güçtür. Bu yüz de n, m ayın taram a işi için,

üz e rle rine “Ye m de n Me n Etm e Cih az ı’” tak ılır

(YMC): Bunlar, ağız larını açıp balık

Köpe k le r k ara m uh are be le rinde be k çi ve bom ba de de k tötü olarak ,

güve rcinle r ve m uh abbe t k uşları is e de niz filoları tarafından,

k im yas alları te s pit e de n e rk e n uyarı s is te m le ri olarak k ullanılırlar.

Bu k uşların çoğu, uz un yolculuk ların yol açtığı s tre s yüz ünde n

yaşam ını yitirir. Bu göre v için dah a önce te rcih e dile n tavuk ların

ye rini alm ış olan güve rcinle rin s olunum s is te m le ri çok duyarlıdır;

dolayıs ıyla, k im yas al s aldırı durum unda, z e h ir, e tk is ini ins anlardan

önce bu k uşlar üz e rinde gös te re re k ölm e le rine yol açar.

Ö te yandan, as k e rî uz m anlar, k uşların duyarlılığının, gaz

bulutlarını üç m il öte de n te s pit e de bile n ye ni ge liştirilm iş yük s e k te k noloji ürünü de te k törle r düz e yinde olm adığını k abul e diyorlar. Yani, h ayvanların re fah ını

um urs am ayanlar bile , bu barbarlığı h ak lı gös te re ce k bir ge re k çe öne s üre m e z le r.

SAVAŞ KÖ PEKLERI

KADERINE TERK ETMEK

Savaş, çatışm anın ge çtiği alanın doğal s ak inle ri olan h ayvanlar için de m uaz z am bir

e z iye ttir. Ev ve çiftlik h ayvanları ge ne lde te rk e dilir; ya k apatıldık ları ye rde açlık tan ölm e ye , ya da

başıboş h alde s ok ak larda dolaşıp çöple rde n yiye ce k bulm aya m ah k ûm olurlar. H ayvanlar, h ava

s aldırıs ı uyarı s ire nle rinde n yararlanam az lar. İns an bak ıcıları tarafından te rk e dilm e m iş olanlar bile ,

ne le r olup bittiğini ve tüm bunların ne de nini anlayam az lar.

Günüm üz s avaşlarında, birlik le rin yağdırdığı “ak ıllı bom balar”, (k im i z am an başarılı

olam as alar da) h as tane , ok ul ve be nz e ri s ivil h e de fle ri vurm am aya program lanabiliyor; oys a

h ayvanların ye rle ştirildiği bölge le r için böyle bir h as s as iye t gös te rm e ye ge re k duyulm uyor. H ayvanlar

k apana k ıs tırılm ış, s abit h e de f durum undalar.

Son yıllarda, s avaşın ye rle bir e ttiği ülk e le rde , h ayvanat bah çe le rine k apatılm ış

h ayvanların k ork unç durum una tanık olduk . Em ir Kus turica’nın Ye raltı film inde n h atırlayacağım ız ,

de h şe t s ona e rm iş de ğil. Vie tnam ’da, Am e rik an birlik le riyle birlik te tam 5000 k öpe k göre v yapm ıştı.

Bunlardan yalnız ca 150’s i ge ri döne bildi. Bunun ne de ni, diğe r k öpe k le rin ölm üş olm as ı de ğil, orada

bırak ılm as ı. O k öpe k le r, Vie tnam ’da k e ndi k ade rine te rk e dildi.

Köpe k le rin ordu ve polis

te şk ilatında k ullanılm as ı çok alışıldık bir

uygulam a. Irak Savaşı’nda bom ba ve m ayın

te s pitinde k ullanılan k öpe k le rin, Ebu Garib

h apis h ane s inde k i Irak lıları te h dit e tm e k için

de k ullanıldık ları biliniyor.

Savaşa ge re k çe olarak öne

s ürüle n Saddam yöne tim i de vrilm iş

olm as ına rağm e n, Körfe z ’de k i birlik le r

tarafından k ullanılan k öpe k le rin yaşadığı

bom bardım an yüz ünde n öz gürlük le rine

k avuştuk ları anda m anidar biçim de h ayatlarını

k aybe de n h ayvanat bah çe s i s ak inle rinin

görüntüle ri, Bos na’da, Afganis tan’da, Irak ’ta

ge rçe k h ayatta da ras tladığım ız görüntüle r.

Savaş bittik te n s onra, bu h ayvanlar

k apatıldık ları ye rle rde açlık tan ölm e ye te rk

e dildile r. Son Irak Savaşı’nda, Bağdat’ın e n

büyük h ayvanat bah çe s inde n 300 h ayvan

k ayboldu. Bunların çoğu h ırs ız ların e line düştü;

k alanı da başıboş, s ok ak lara te rk e dildi. Aynı k ade ri paylaşan e v ve çiftlik h ayvanlarının, öle n yaban

h ayvanlarının s ayıs ını tah m in e tm e k s e çok z or.

H AYVANLARI KURTARMA MISYONU

Dünya H ayvanları Korum a De rne ği (w w w .w s pa.org.uk ) ve Ulus lararas ı H ayvanları

Korum a De rne ği (w w w .s pana.org) s aye s inde , s avaşın bu m as um k urbanları için artık bir um ut

doğm uştur. Bu de rne k le r, s on s avaşların e rte s inde , s avaştan e tk ile ne n bölge le re gittile r. Açlık tan

ölm e k üz e re olan ve acil bak ım a ih tiyaç duyan e v ve çiftlik h ayvanlarına, h ayvanat bah çe s inde k i

h ayvanlara yardım e tm e le ri için ve te rine r birlik le ri s e fe rbe r e ttile r.

NUH 'UN ATOM GEMISI

Ordu de ne yle rinde k ullanılan h ayvanlar içins e h içbir um ut yok – barış h alinde bile . Bu tür

de ne yle r ye ni de ğil. 19 46 yılında, Güne y Pas ifik ’te k i Bik ini Adas ı’ndan, aralarında k oyun ve k e çile rin

de bulunduğu 4000 h ayvan k üçük bir k ayığa doldurulup de niz e bırak ıldı. Sonra, bu tür bir s aldırının

e tk ile rini h e s aplam ak için üz e rle rine bir atom bom bas ı atıldı. H ayvanların h e ps i, de ne y s ıras ında ya

öldü ya da ağır yaralandı. Ordu bu de ne ye “Nuh ’un Atom Ge m is i’ adını ve rdi.

LABORATUAR DENEYLERI

Bom balam a, s ilah la vurm a, z e h irle m e , s ak at bırak m a…

Ne fis m anz aralı W ilts h ire s ayfiye s inin tam

ortas ında, Britanya’nın, h ayvanların k ullanıldığı s ilah

araştırm aları m e rk e z i Porton Dow n ye r alıyor. Burada,

Savunm a Bak anlığı’nın h im aye s i altında, h e r yıl

binle rce h ayvan de ne yle re tâbi tutuluyor ve bu s ayı

gitgide artıyor. Me rk e z in açıldığı 19 16 yılından be ri,

s ık ı güve nlik duvarı ardında m ilyonlarca h ayvan

k ork unç acılar çe k e re k yaşam ını yitiriyor.

Koyunlar, k e çile r, fare le r, s ıçanlar, k obaylar,

m aym unlar, k öpe k le r ve k e dile r, h ale n, biyolojik ve

k im yas al s ilah ların öldürücü gücünün ve panz e h irle rin

e tk ile rinin te s t e dilm e s inde k ullanılıyor. Bu h ayvanlar

ayrıca, bom balı s aldırılara ve h afif ate şli s ilah ların

e tk is ine m aruz bırak ılıyor. Dom uz larda, h ardal gaz ı

de ne yle ri s onras ında, s u toplam ış iri yara k ütle le ri

oluşuyor. Kobay fare le ri, z e h irli Som an gaz ına m aruz

bırak ıldık tan s onra dışk ılarını k ontrol e de m e z h ale

ge liyor ve s üre k li k as ılm a nöbe tle ri ge çiriyorlar.

Köpe k le r, ayak lanm alarda k ullanılm ak üz e re ge liştirile n göz yaşartıcı gaz lar ve bibe r gaz ları

yüz ünde n, s üre k li titre m e k te n başk a bir şe y yapam az h ale ge liyorlar.

Ez iye tle rin lis te s i böyle iç k arartıcı biçim de uz ayıp gidiyor. Türle r aras ındak i biyolojik

fark lar ne de niyle bu tür de ne yle rde n e lde e dile n s onuçların ins anlar için ge çe rli olm ayabile ce ğini

gös te re n çok güçlü k anıtlar bulunduğu h alde , işk e nce de vam e diyor.

KÖ RFEZ SAVAŞI SENDROMU

As k e rle r de vle t s ırrını e le ve rdi

Porton Dow n’da yapılanların çoğu de vle t s ırrı olarak giz li tutuluyor. Am a Birinci Irak

Savaşı’ndan be ridir, buranın aynı z am anda, ilk in tüys üz k obay fare le rine , s onra ipe k m aym unlarına

uyguladığı bir diz i anlam s ız e z iye tle , Körfe z Savaşı Se ndrom u’na yöne lik araştırm aların odak

nok tas ı olduğunu biliyoruz . Am e rik an yöne tim i bu s e ndrom un varlığını 19 9 4’te k abulle nm iş ols a da,

Britanya h ük üm e ti re dde tm e k te dire niyor.

Ö te yandan, 2003 yılı Mayıs ayında Britanya’da bir m ah k e m e , k e m ik e rim e s inde n

m uz darip bir e rin h as talığının ne de ninin Birinci Körfe z Savaşı’na yöne lik h az ırlık lar s ıras ında ve rile n

ilaçlar olduğu iddias ını onayladı. Aynı tarih te , Britanya as k e rle rinin, s on Irak Savaşı önce s i as k e rle re

vurulan – tüm ü h ayvanlar üz e rinde yapılan güve nlik te s tle rini ge çm iş olan– bir diz i aşı s onucu

h as talandık ları h abe ri bas ında ye r aldı. (Inde pe nde nt, 26 Mayıs 2003)

Britanya h ük üm e ti, Körfe z Savaşı önce s inde as k e rle re uygulanan aşıların ve

k im yas al/biyolojik s ilah lardan k oruyucu m adde le rin s onuçlarına ilişk in k e s in de lille rin olm adığını artık

k abulle ndi. Gaz ile rin m e m le k e tle rine döndük te n s onra gös te rdik le ri h as talık be lirtile rine dair

m e rk e z de n tutulan k ayıtlar olm adığını da. Tüm bunlara rağm e n, ye tk ilile r, bu m adde le rin h ayvanlar

üz e rinde de ne nm e s inin – bunların güve nliğini s öz üm ona “k anıtlayan” te s tle rin– z orunlu olduğunu

s avunm ak ta ıs rar e diyorlar.

ELEKTRO -ŞOKLA Ö LÜM

ABD’de de durum e n az Britanya k adar vah im . Te k s as ’tak i Brook s H ava Kuvve tle ri

Üs s ü’nde , “Prim at De nge Platform u” adı ve rile n bir uçuş s im ülatörü bulunuyor: Bir uçağın de vinim ini

tak lit e de re k s allanıp döne n bir platform bu. Maym unlar, platform un te pe s inde k i oturm a ye rle rine

k ayışlarla bağlanıyorlar. Karşılarında, yüz e yi düz bir k onum a ge tirm e k için k ullanılabile ce k bir vite s

k olu bulunuyor. Maym unlara, platform u düz e ltm e k için vite s i k ullanm aları öğre tiliyor. Maym unlar bu

“şartlanm a” e ğitim i boyunca, vite s i k ullanm ayı öğre ne ne k adar binle rce şok a m aruz k alıyorlar. Ez iye t

günle rce s ürüyor.

As ıl de ne y işk e nce s i bundan s onra başlıyor. Maym unlar, ölüm cül doz da ilaç, z e h irli gaz ve

radyas yona m aruz bırak ılıyor. Platform s allanm aya de vam e diyor ve m aym unların bir yandan

k e ndile rine ve rile n z e h irli m adde le r yüz ünde n k us ark e n, bir yandan da platform u düz tutm ak için

vite s i k ullanm aları be k le niyor. Bunu başaram ayanlar, dah a faz la e le k trik şok una m aruz k alıyorlar.

be ynine üç e le k trot ye rle ştirm e k . Bir bilgis ayarın tuşlarına bas arak h ayvanı is te diğiniz ye rde n

atlatabilirs iniz .” H ayvanlar, bu talim atları ye rine ge tirirk e n ne k adar acı çe k e rle rs e çe k s inle r,

be yinle rinde k i e le k trot “e m re itaats iz lik ” gibi bir s e çe ne k bırak m ıyor. Bu “otom at”ların, aram a k urtarm a

çalışm alarının yanı s ıra is tih barat için de k ullanılm as ı planlanıyor. Uz ak tan k um andalı robot-fare yi

ge liştire n, Ne w York Eyale t Ünive rs ite s i Dow ns tate Tıbbî Araştırm a Me rk e z i’nde k i göre vlile r, bunun

fe lçli ins anların k ol ya da bacak larını k ontrol e de bilm e le rini s ağlayacak bir te k nolojinin ilk adım ı

olabile ce ğini ifade e diyor. Bunun ardından atılabile ce k olas ı adım ları tah m in e tm e k içins e

h ayalgücünüz ü z orlam anız ge re k m iyor. Bunun s orum lularına k arşı dire nişe ge çilm e diği m üdde tçe ,

araştırm alar, h ayvanların be de nle rinin ins anlar aras ındak i s avaşlara ale t e dilm e s i için dah a ge lişm iş

ve ince lik li yönte m le rin bulunm as ına yol açacak . Bu da, s avaş uğruna, çare s iz h ayvanların çe k tik le ri

e z iye tle re ye nile rini e k le ye ce k .

İns anları ins anlık tan, h ayvanları h ayvanlık tan çık aran bir s is te m in dünyayı ge tirdiği nok ta

üz e rine fantas tik s e naryolara ih tiyacım ız yok . Kaybe ttiğim iz h e r şe yi ge ri k az anm anın m üm k ün

olm adığı bir dünyada yaşıyoruz , am a dah a faz las ını k aybe tm e m e k , k e ndim iz le birlik te ye ryüz ünün

bütün canlılarını öz gürle ştirm e ye çalışm ak , uğruna m ücade le e tm e ye de ğe r bir am aç.

H ayvanlar, ge le ce k te bir de yarı

h ayvan yarı m ak ine “robotlara” dönüşm e

te h didiyle k arşı k arşıya.

Bunu yapm anın yolu, h ayvanların

be ynine e le k trotlar ye rle ştirm e k . Bilim cile r, bu

e le k trotlar aracılığıyla h ayvanları uz ak tan

k um andalı bire r oyuncak araba gibi k ontrol

e de bile ce k le r. Bir bilim k urgu fante z is inde n s öz

e tm iyoruz . ABD’li bilim cile r “robot-fare ” (roborat)

adını ve rdik le ri ve “uz ak tan de ne tle ne n otom at”

diye tanım ladık ları ilk fare yi üre ttile r bile .

1 Mayıs 2002’de Ne w Scie ntis t

de rgis inde çık an bir yaz ıda, ilk robot-fare nin

“üre tilm e s i” şu s öz le rle duyurulm uştu: “Canlı bir

fare yi uz ak tan k um andalı bir otom ata

dönüştürm e k için te k yapılm as ı ge re k e n,

Bus h yöne tim iyle birlik te h e r şe y dah a da vah im bir boyut k az andı. Bus h ’un tabiriyle

“te röriz m e k arşı s avaş”, h ayvanlara k arşı s avaşa dönüşm üş durum da. Biyo-te röriz m in fark lı uns urları

üz e rine araştırm a yapan m e vcut 5 h ayvan laboratuarına, be nz e r araştırm alar yapan 3 ye ni

laboratuarın e k le nm e s i planlanıyor.

MUTLAK KONTROL DIRENIŞIN SONU DEMEKTIR