Savunma, Havac k ve Uzay Sanayii Paneli · raporunda gerekse Strateji Belgesi’nde yer alan görüş ve önerilerle uyum içinde ve onları destekler mahiyettedir. Bu kapsamda kritik

Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli

Uygulama Önerileri 1/47 Ocak 2005

Vizyon 2023 Teknoloji Öngörü Projesi


Uygulama Önerileri

Ocak 2005



ÖNSÖZ

Vizyon 2023 Öngörü Projesi kapsamında Savunma Havacılık ve Uzay (SHU) Paneli, ülke sanayiinin rekabet gücünün ve ülkemizin bilim-teknoloji düzeyinin geliştirilmesini hedefleyen, toplumsal refaha katkıyı ön plana çıkaran bir vizyonu gerçekleştirebilecek teknoloji öngörülerini ortaya koymuş ve bu konudaki raporunu TÜBİTAK’a sunmuştu.

Hükümetimizin bütçede TÜBİTAK’a önemli oranda ek bir ArTGe (Araştırma, Teknoloji ve Geliştirme) ödeneğini tahsis ettiği ve yine hükümetimizin Savunma Havacılık ve Uzay konusunda yapılacak ArTGe çalışmalarına özel bir önem atfettiğinin öğrenilmesini takiben SHU Paneli, kendi alanı ile ilgili görüş ve önerilerini TÜBİTAK’a sunmaya karar vermiştir.

SHU Paneli, teknoloji öngörü çalışmasında belirlemiş olduğu teknolojik faaliyet konuları ve teknoloji alanları önceliklerine uygun ve özellikle jenerik ve ikili kullanımlı teknolojileri öne çıkaran program ve proje önerileri oluşturmuştur. Proje önerilerimiz, üründen başlayarak, bileşenler, teknolojiler, destek unsurları ilişkisi içinde, uzun vadeli bir yol haritası çerçevesinde hazırlanmıştır. Yeni bir ana ürün, ana sistem geliştirilmesi kapsamında savunma, havacılık ve uzay programlarının uzun vadeli olmaları doğaldır. Ancak, toplumsal farkındalık yaratmak, kamuoyunda ve siyasi kadrolarda teknolojinin bir ülkenin ekonomik olarak güçlenmesi ve toplumsal refahı konusunda ne kadar yararlı olabileceğini gösterebilmek amacıyla, ana ürün veya ana sistem ile uyumlu ve ilgili yol haritası boyunca kısa vadede erişilebilecek ara hedefler seçilerek, uygulama önerileri arasında ayrıca belirtilmiştir.

Program ve proje önerilerinin yanı sıra, uygulama sürecinin yönetimine ilişkin görüş ve önerilerimiz de bu belge ile sunulmaktadır. Uygulama sürecine ilişkin görüş ve önerilerimiz iki yılı aşkın bir süre içinde SHU Paneli tarafından derlenen/oluşturulan görüşlerin, yapılan analiz ve değerlendirmelerinin bir özeti niteliğindedir.

Gerçekleştirilecek çalışmaların, kısa ve orta vadede ülkemizin bilim ve teknoloji alt yapısının gelişmesine, uzun vadede ise toplumsal refahın artmasına katkıda bulunacağına inanılmaktadır. Raporun hazırlanması sırasında çalışmalarımıza ev sahipliği yapan TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.

Aytekin Ziylan SHU Paneli Başkanı Rapor Kurulu Aytekin Ziylan (Başkan) Mehmet Zaim (Eş Raportör) Elif Baktır (Eş Raportör) Cahit Çıray (Üye) Yurdanur Tulunay (Üye) Nafiz Alemdaroğlu (Üye) Şemsi Batmaca (Üye) Raşit Por (Üye)



İçindekiler

1. ÖZET ............................................................................................................................................... 3 2. UYGULAMA SÜRECİNE İLİŞKİN GÖRÜŞ ve ÖNERİLER............................................................. 3 3. ÖNERİLEN YOL HARİTASI............................................................................................................. 3 4. YOL HARİTALARI KAPSAMINDAKİ PROGRAM ve PROJE ÖNERİLERİ ..................................... 3 4.1. YERE YAKIN UZAY ve SİSTEMLERİ .......................................................................................... 3

4.1.1. Vizyon .................................................................................................................................... 3 4.1.2. Stratejik Amaçlar .................................................................................................................... 3 4.1.3. Hedefler.................................................................................................................................. 3 4.1.4. Ana Program Önerisi.............................................................................................................. 3

4.1.4.1. Program Adı, Tanımı ve Kapsamı ................................................................................... 3 4.1.4.2. İhtiyaç Tespiti................................................................................................................... 3 4.1.4.3. Bu Alanda Ülkenin Mevcut Ürün/Teknoloji Durumu ve Eksiklikler .................................. 3 4.1.4.4. Mevcut Altyapı Durumu ................................................................................................... 3 4.1.4.5. Programın/Projenin Yapacağı Doğrudan Katkılar ........................................................... 3 3.1.4.7. Program ve Maliyet.......................................................................................................... 3

4.2. İNSANSIZ SİSTEMLER................................................................................................................ 3 4.2.1. Vizyon .................................................................................................................................... 3 4.2.2. Stratejik Amaçlar .................................................................................................................... 3 4.2.3. Hedefler.................................................................................................................................. 3

2005 – 2010 Dönemi Hedefleri..................................................................................................... 3 2011 – 2015 Dönemi Hedefleri..................................................................................................... 3 2016 – 2023 Dönemi Hedefleri..................................................................................................... 3

4.2.4. Ana Program Önerisi.............................................................................................................. 3 4.2.4.1. Program Adı, Tanımı ve Kapsamı ................................................................................... 3 4.2.4.2. İhtiyaç Tespiti................................................................................................................... 3 4.2.4.3. Bu Alanda Ülkenin Mevcut Ürün/Teknoloji Durumu ve Eksiklikler .................................. 3 4.2.4.4. Mevcut Altyapı Durumu ................................................................................................... 3 4.2.4.5. Programın/Projenin Yapacağı Doğrudan Katkılar ........................................................... 3 4.2.4.7. Program ve Maliyet.......................................................................................................... 3

4.3. ORTAK BİLEŞENLER ve TEKNOLOJİLER ................................................................................. 3 4.3.1. Vizyon .................................................................................................................................... 3 4.3.2. Stratejik Amaçlar .................................................................................................................... 3 4.3.3. Hedefler.................................................................................................................................. 3

2005–2010 Dönemi Hedefleri....................................................................................................... 3 2010–2015 Dönemi Hedefleri....................................................................................................... 3 2015–2020 Dönemi Hedefleri....................................................................................................... 3



4.3.4. Ana Program Önerisi.............................................................................................................. 3 4.3.4.1. Program Adı, Tanımı ve Kapsamı ................................................................................... 3 4.3.4.2. İhtiyaç Tespiti ve Gerekçeler ........................................................................................... 3 4.3.4.3. Bu Alanda Ülkenin Mevcut Ürün/Teknoloji Durumu ve Eksiklikler .................................. 3 4.3.4.4. Mevcut Altyapı Durumu ................................................................................................... 3 4.3.4.5. Programın/Projenin Yapacağı Doğrudan Katkılar ........................................................... 3 4.4.4.7. Program ve Maliyet.......................................................................................................... 3

5. SONUÇ ve DEĞERLENDİRME....................................................................................................... 3 EK-1: Vizyon 2023 Projesi ve SHU Paneli .......................................................................................... 3

1. Vizyon 2023 Projesi Kapsamında, Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli........................ 3 2. Vizyon 2023 Strateji Belgesi ve Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli Öngörüleri .......... 3

EK - 2: Teknoloji Hazırlık Düzeyleri (THD) Modeli

EK-3: Uzay Sistemleri Bileşenler ve Kritik Teknolojiler

EK–4: Avrupa’da Gelişen Uzay Havası Pazarı



1. ÖZET

Ülkemizde bilim ve teknoloji politikaları belirleme çalışmalarının yaklaşık kırk yıllık bir geçmişi

bulunmaktadır. Hazırlanan politika belgeleri, gerek hedefler, gerekse yapılması gerekenler konusunda

çok kapsamlı öneriler ortaya koymuşlarsa da, bu çalışmaların istenen sonucu doğurmadığı ortadadır1.

Ne yazık ki, yapılan önerilerin sistematik bir biçimde hayata geçirilmesinde görülen zafiyet, ülkemizin

bilim ve teknoloji alanında gelişmesini, bilgi ve teknoloji yoğun ürün ve hizmetleri ile küresel rekabet

gücüne sahip bir sanayinin oluşturulması çabalarını sekteye uğratmıştır. Belirlenen politikaların

hükümetler nezdinde ve ülkenin diğer kurum ve kuruluşlarınca aynı düzeyde sahiplenilmemesi,

odaklanmayı sağlayacak ve sinerji yaratacak ortak stratejilerin belirlenememesi, her şeyden önemlisi

çalışmaların, ana ürünleri, çıktıları, takvimi ve bütçesi belli toplumsal projelere dönüştürülememesi,

görülen belli başlı zafiyetlerdir. Sanayi yönünden bakıldığında ise, özgün teknoloji ve ürüne yönelik

çalışmaların dış kaynaklı alımlar, v.b. nedenlerle durdurulması, dış kaynaklı şirketler ile birleşmelerde

ArTGe (Araştırma, Teknoloji ve Geliştirme) birimlerinin kapatılması gibi işletme problemleri de bu

zafiyete katkıda bulunmuştur

TÜBİTAK eşgüdümünde gerçekleştirilen Vizyon 2023 Teknoloji Öngörü Projesi2, bu zafiyetlerin

giderilmesi için bir başlangıç noktası olmuştur. Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yıl dönümü olan 2023

yılında nasıl bir toplum olmayı hayal ediyoruz? Bu hayalimizi gerçekleştirmek için bilim ve teknolojide

neler yapmalıyız? Hangi alanlara odaklanmalıyız? Vizyon 2023 Projesi çerçevesinde oluşturulan

panellerde, bu sorulara cevaplar aranmıştır. Bu çalışmanın en önemli yanı, “ne yapabiliriz?” yerine

“ne yapmalıyız?” sorusuna cevap aranması olmuştur. Çünkü artık herkes tarafından bilinmektedir ki,

yapılmış olanı kopyalayarak, teknoloji transferine güvenerek ve hızla giden bilim ve teknoloji treninin

peşinden koşarak, arzulanan hedeflere ulaşmak mümkün değildir. Doğru bilim, teknoloji ve yenilik

politikaların belirlenmesinin yanı sıra, mutlaka “fark yaratacak”, ülkenin bu alanda “sıçrama yapmasını sağlayacak” bir uygulama stratejisinin ortaya konması ve bu stratejiyi hayata geçirecek bir

uygulama planının olması gerekmektedir.

Vizyon 2023 Projesi’nin sektörel panellerinden biri olan Savunma Havacılık ve Uzay (SHU) Sanayii

Paneli, bu anlayışla çalışmalarını tamamlayarak, bulgu ve önerilerini kapsamlı bir raporla ortaya

koymuştur3. Panelin bulgu, görüş ve önerilerine ilişkin bir özet de ekte yer almaktadır. Bilindiği gibi

savunma ve uzay alanları, gerek Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) onuncu toplantısında4

1 Bu konuda Aykut Göker tarafından hazırlanan “Onuncu Yılında Türk Bilim ve Teknoloji Politikası: 1993-2003” isimli ayrıntılı çalışmaya http://www.inovasyon.org adresinden ulaşılabilir. 2 Çalışmalara ilişkin geniş bilgi http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/ adresinde yer almaktadır. 3 SHU Sanayii Paneli’nin çalışmalarına http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/teknolojiongorusu/paneller/savunmauzayvehavacilik/ adresinden ulaşılabilir. 4 http://www.tubitak.gov.tr/politikalar/pol_btyk_kararlari.htm



alınan kararlarda, gerekse bu kararlar sonucunda hazırlanan Başbakanlık Genelgesi’nde5 özel olarak

vurgulanmıştır.

2005 bütçesine konulan ArTGe ödeneğinin kullanılması yönünde TÜBİTAK tarafından savunma

havacılık ve uzay alanları özelinde oluşturulan ön çalışma grupları, uygulama planının hazırlanmasına

yardımcı olacak verileri ve uygulama önerilerini derlemek üzere çalışmalarını sürdürmüşlerdir.

Panelimiz de bu toplantıların bir kısmında gözlemci bulundurarak, yapılan çalışmaları izlemiştir. Bu

izleme sonucu yapılan değerlendirmede, SHU Paneli’nin de, uygulamaya yönelik görüş ve önerilerini

kapsamlı bir rapor olarak ortaya koymasının yararlı olacağına karar verilmiş ve bu belge

hazırlanmıştır. Bu belgede, SHU Paneli’nin, politika ve stratejilerin hayata geçirilmesinde başarıya etki

edecek en önemli iki hususa ilişkin görüş ve önerileri yer almaktadır. Bunlar;

i. Uygulama sürecine ilişkin görüş ve öneriler ile,

ii. Program ve projelere ilişkin önerilerdir.

SHU Paneli’nin uygulama sürecine ilişkin görüş ve önerileri ikinci bölümde yer almaktadır. Bu bölümde

dile getirilen görüş ve öneriler, gerek Vizyon 2023 Projesi kapsamındaki panel çalışmaları sonuç

raporunda gerekse Strateji Belgesi’nde yer alan görüş ve önerilerle uyum içinde ve onları destekler

mahiyettedir. Bu kapsamda kritik olarak değerlendirilen ana başlıklar şunlardır:

i. Odaklanma: Pazar hedefleri, ürünler, bileşenler ve teknolojiler bazında, insan gücü, para ve

zamanımızı en fazla ayırmamız gereken alanların belirlenmesidir. Bu, istenen amaçlara

ulaşılırken, ülke kaynaklarının verimli kullanımını sağlayacaktır.

ii. Yol Haritaları: Odaklandığımız alanlardaki hedeflerimizin gerek birbirleriyle, gerekse bu

alanları destekleyen diğer faaliyetlerle olan ilişkilerinin zamana yayılı biçimde belirlenmesidir.

Uzun vadeli ürün hedeflerine, istenen teknoloji ve bileşen alanlarında yetkinlik kazanılarak

ulaşılmasını, ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlar arasında bir sinerji yaratılmasını ve risklerin

azaltılmasını sağlayacaktır.

iii. Süreç Yönetimi: Bu çalışmaların, girdileri, çıktıları, işlemleri, ilişkileri, yönlendirme ve yürütme

mekanizmaları, standartları, ölçme ve değerlendirme kriterleri tanımlı bir süreç olarak,

eşgüdüm içinde yönetilmesidir. Bu yaklaşım, amaca giden yolda yıllar içinde tutarlı

kalınmasını, sonuç alınmayacak girişim ve faaliyetlerin erken tespit edilmesini ve tüm

faaliyetlerin mutlaka sonuç odaklı olarak gerçekleştirilmesini sağlayacaktır.

Toplumsal refah için küresel rekabet gücü yüksek özgün ürün ve hizmet, özgün ürün ve hizmet için

teknoloji geliştirme, teknoloji geliştirme için bilimsel araştırma ve insan kaynağı geliştirme. SHU Paneli

bu zincirin ulusal ölçekte oluşturulabilmesi için, ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlarca bilinen, mevcut ve

gelecek hükümetlerce desteklenecek ortak bir yol haritasının oluşturulmasını hayati önemde

görmektedir. Bu nedenle SHU Paneli, program ve proje önerilerine ilişkin ayrıntılardan önce bu

çalışmalar neticesinde ortaya çıkan örnek yol haritasını üçüncü bölümde ilgililerin dikkatine

sunmaktadır.

5 Başbakanlığın BTYK kararlarına ilişkin 19 Ekim 2004 ve 14216 sayılı genelgesi. http://195.140.196.81/genelge_pdf/2004/2004-0320-14216.pdf



Uygulamanın en önemli boyutu hiç kuşkusuz gerçekleştirilecek program ve projelerdir. Bu projelerden

en önemli beklentilerimiz; belirlenen yol haritalarına uygun planlanmış, teknolojiler, bileşenler ve

ürünler olarak birbirleriyle ilişkilendirilmiş, yetenek kazanmak istediğimiz ürün ve teknoloji alanlarını en

geniş biçimde kapsayan, geniş bir katılımla, üniversite-sanayi-kullanıcı üçgeninde gerçekleştirilen

projeler olmalarıdır.

Projeler, bu belgede belirtilen uygulamaya yönelik çalışmaların yapılmasına neden olan araştırma ve

geliştirme bütçesinin oluşturulma amacına uygun projeler olmalıdır. Projeler ürün hedefli olmalı, ancak

bu ürünler, zaten bir tedarik bütçesi olan ve gerektiğinde ArTGe’ye dayalı tedarik veya TTGV ve

TİDEB destek kaynaklarını kullanılarak edinilmesi planlanan ürünler olmamalıdır. Yeni oluşturulan

ArTGe kaynağı kullanılarak geliştirilecek teknolojilerin, bileşenlerin ve sistemlerin, oluşturulacak alt

yapının, yetiştirilecek insan gücünün kullanım yeri elbette ki bu tür projelerdir. Ancak bu ilişkinin yol

haritası üzerinde kurulması, oluşturulan fonun tedarik projeleri için ek kaynak olarak

değerlendirilmemesi gerekmektedir. Projelerin, yol haritasını destekleyen özgün teknoloji ve

bileşenlere ilişkin ve kesinlikle, yenilikçi, fark yaratıcı, insan kaynağı ve alt yapı geliştirici projeler

olmaları, en önemli seçim kriteri olmalıdır.

Dördüncü bölümde, panel tarafından hazırlanan somut program ve proje önerileri yer almaktadır.

İhtiyaçlar ile ilişkili olduğuna inanılan, ancak “jenerik” karakterdeki ürün ve teknoloji program ve proje

önerileri oluşturulmuştur. Program ve projelerin, doğrudan ihtiyaca yönelik gereksinimleri

karşılamasının yanı sıra, yenilikçi ve fark yaratacak içeriğe ve hedeflere sahip olmaları hayati önemde

görülmektedir. Bu kapsamda üç ana program önerisi oluşturulmuştur. Bunlar, yere yakın uzay ve

sistemleri, insansız kara, deniz ve hava sistemleri ile, ortak bileşen ve teknolojiler geliştirme

programlardır. Bu programlar, gerek projelendirme ve gerçekleştirme kolaylığı, gerekse riskin

dağıtılması amacıyla alt projeler bölünmüştür. Program ve projelerin kullanıcı ihtiyacına yönelik ve

doğrudan tedarik konusu olacak sistemlerle ilişkileri yol haritaları ile kurulmuştur.

Sonuç olarak, TÜBİTAK eşgüdümünde ülkemizin geleceği açısından fevkalade önemli bir projenin

uygulama aşamasına gelinmiştir. Planlama bir projenin en önemli safhasıdır. Bu aşamada harcanacak

emeğin karşılığı mutlaka alınacaktır. Bu çalışmaların sonucundaki beklentilerimiz ise;

i. Ülkemizin küresel rekabet gücünün artması, ekonomik gelişme ve toplumsal refah için

gereken teknoloji üretme gücüne ve kritik teknolojilere sahip olmak;

ii. Savunma gücümüzün etkinliği, caydırıcılığı ve sürekliliği için gereken milli olması zorunlu ve

kritik, kara, deniz, hava ve uzay teknolojilerini geliştirmek ve sahip olmak;

iii. Uzayı, iletişim, eğitim, sağlık, v.b. alanlarda daha etkin kullanıp, daha kaliteli hizmetleri, daha

verimli bir şekilde sunarak yaşam kalitesini artırmak olarak özetlenebilir.



2. UYGULAMA SÜRECİNE İLİŞKİN GÖRÜŞ ve ÖNERİLER

Gerek teknoloji öngörüsü, gerekse uygulamaya yönelik yol haritalarının tartışmaya açık olduğu, zaman

içinde Vizyon 2023 Projesi’nin öngörü yenileme alışmaları çerçevesinde güncelleştirilmeleri gerektiği

düşünülmektedir. Ancak, ülkenin sosyo-ekonomik hedeflerinin gerçekleştirilmesi sürecinde, kritik bazı

ilkeler üzerinde kararlılıkla durulması, bunların ülkenin ilgili tüm kurum ve kuruluşlarınca ortak amaç

olarak benimsenmesi ve uygulanması gerekmektedir. SHU Paneli’nin önerilerini yaparken dikkate

aldığı bu ilkeler kısaca aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

i. Küresel Politika: Uygulamaya yönelik planlama yapılırken referans alınan politikalar, ülkenin

diğer alanlardaki (sanayi, ekonomi, eğitim, kamu yatırımları, v.b.) mevcut politikaları, küresel

gerçekler ve eğilimler (küreselleşmenin etkileri, yükümlülük getiren uluslar arası anlaşmalar,

v.b.) ile uyumlu ve tutarlı olmalıdır.

ii. Bölgesel Strateji: Politikaların hayata geçirilmesi amacıyla oluşturulacak stratejiler, bölgesel

durum ve ilişkiler (AB, Ortadoğu, Avrasya, Rusya, v.b.) göz önünde bulundurularak, ülkenin

ulusal stratejileri ile uyumlu ve tutarlı olarak belirlenmelidir.

iii. Ulusal Amaç ve Hedefler: Stratejik amaçlar ve dönemsel uygulama hedefleri, evrensel başarı

ölçütleri referans alınarak, somut, ölçülebilir ulusal amaç ve hedefler şeklinde belirlenmelidir.

Kopya, dışardan dayatılan veya “elimizdekilerle ne yapabiliriz?” gibi yapmamız gerekenlerden

bizi uzaklaştıracak hedeflere, teknoloji transferi gibi pratikte geçersiz yöntemlere itibar

edilmemeli, “ne yapmalıyız?” sorusuna odaklanılmalıdır.

Diğer yandan, ayrıntılı planlamada, bazı modeller ve yöntemler üzerinde ortak bir görüş oluşturulması

önemli görülmektedir. Çok farklı kurum ve kuruluşun, çok farklı alanlardan uzmanın, çok farklı bilgi

düzeyindeki uygulayıcının bir araya geleceği böyle büyük bir projenin sağlıklı yürütülmesi açısından bu

yaklaşımın gerekli olduğu değerlendirilmektedir. Aşağıda, SHU Paneli’nin bu konudaki görüş ve

önerileri yer almaktadır:

a) Uygulamada gündeme gelecek program ve projelerin tümü

aynı düzeyde ve ayrıntıda olmayacaktır. Bu nedenle her

çalışmanın, sistemler, alt sistemler/bileşenler ve temel

teknolojiler olmak üzere, ilgili düzeyde sınıflanması ve

değerlendirilmesi gerekir. Uzun vadeli program ve projelerin

alan bazında belirlenmesi, buna karşılık bileşen ve temel

teknoloji alanlarında kesin hedeflerin konması uygun olacaktır.

Böylece uzun vadeli belirsizliğin getireceği riskler de sağlıklı bir

biçimde yönetilebilir.

Sistemler

Alt Sistemler /Bileşenler

Temel Teknolojiler

Programlar

Projeler

AzalanBelirsizlik

Sistemler

Alt Sistemler /Bileşenler

Temel Teknolojiler

Programlar

Projeler

AzalanBelirsizlik

Şekil 1: Proje, Ürün ve Teknolojileri İçin Katmanlı

Sınıflama Modeli



b) Katmanlı model çerçevesinde, ilgili tüm taraflar tarafından kullanılabilecek bir ürün/teknoloji

sınıflaması (taksonomisi) üzerinde anlaşmaya varılmasının faydalı olacağı

değerlendirilmektedir. Böylece farklı çalışma gruplarının, birbirlerinden bağımsız bir biçimde

gerçekleştirecekleri planlama ve uygulama çalışmaları arasında anlayış birliği sağlanmış

olacaktır.

c) Uygulamaya geçmeden önce ürün bazlı yol haritalarının hazırlanması, proje alanları planlama

ve seçim çalışmalarına etkisi nedeniyle önemlidir. Örneğin; 20 yıl sonra sahip olunması

hedeflenen “X” sistemi için, 15 yıl sonra sahip olunması gereken “Y1, Y2,...Yn” bileşenleri ve

bunlar için 10 yıl sonra yetkinlik kazanmamız gereken temel/jenerik teknolojiler ilişkili olarak

belirlenmelidir. Bileşenler ve temel teknolojilerde, farklı sektörler ve çalışma alanları arasında

sağlanacak ortaklıklar, odaklanma ve kaynakların verimli kullanımı açısından önemli olacaktır.

Aşağıdaki şekilde, önerilen yol haritası modeli örnek olarak verilmiştir.

d) Yol haritalarının destekleyici faaliyetleri de kapsaması planlamanın bütünlüğü açısından

önemlidir. Bu çerçevede aşağıdaki konulara öncelik verilmesi gerekir:

i. Türkiye Araştırma Alanı’nın oluşturulması

ii. Sektörel işbirliği ağlarının ve mükemmeliyet merkezlerinin oluşturulması

iii. İnsan kaynağı geliştirme programlarının belirlenmesi

iv. Mevzuat geliştirme çalışmaları

v. Çalışmalarda verimi artıracak bilgi teknolojileri alt yapısının (portaller, veritabanları,

iletişim uygulamaları, v.b.) güvenlik gereksinimleri de dikkate alınarak, ivedilikle

oluşturulması

e) Program ve projelere yönelik politika ve strateji önerileri, gerek panel çalışma raporlarında,

gerekse strateji belgesinde ayrıntılı olarak yer almaktadır. Bu çerçevede önemli görülen

hususlar şunlardır:

i. Daha önce belirlenen, program-proje-teknoloji modeline sadık kalınması

ii. Öncelikle ana programların belirlenmesi (Savunma-Havacılık-Uzay Ortak Programları)

DESTEKLEYİCİUYGULAMALAR(Araştırma alanı oluşturma, insan kaynaklarıgeliştirme, tedarik, ArGe Destekleri, v.b.)

TEKNOLOJİLER(Kritik teknolojiler, jenerik teknolojiler, süreçgeliştirme, temel araştırma konuları)

BİLEŞENLER(Alt Sistemler, birimler, donanımlar, yazılımlar)

ÜRÜNLER(Ana programlar, projeler, ana sistemler)

2014-2023 Dönemi2005-1013 Dönemi*** ÖRNEK ***

DESTEKLEYİCİUYGULAMALAR(Araştırma alanı oluşturma, insan kaynaklarıgeliştirme, tedarik, ArGe Destekleri, v.b.)

TEKNOLOJİLER(Kritik teknolojiler, jenerik teknolojiler, süreçgeliştirme, temel araştırma konuları)

BİLEŞENLER(Alt Sistemler, birimler, donanımlar, yazılımlar)

ÜRÜNLER(Ana programlar, projeler, ana sistemler)

2014-2023 Dönemi2005-1013 Dönemi*** ÖRNEK ***

Şekil 2: Örnek Yol Haritası Modeli



iii. Kamu tedarik programları gerçekleştirilirken (mevcut projeler) bu çalışmalar

kapsamında belirlenen stratejik amaçların, dönemsel hedeflerin ve teknoloji

hedeflerinin dikkate alınması

iv. Bileşenler ve temel teknolojiler için, yol haritalarına uygun güdümlü ArTGe projelerinin

belirlenmesi

v. İnsan kaynağı geliştirmeye yönelik araştırma destek programlarının ivedilikle

başlatılması

vi. Toplumsal farkındalığı artırmaya ve geniş katılımı sağlamaya yönelik programların

(örneğin okullarda gerçekleştirilecek seminerler ve eğitimlerin, basın-yayın

etkinliklerinin) başlatılması

f) Her sektörel alan için ayrıntılı planlama çalışmasına referans olacak bir vizyonun, bu vizyonun

gerçekleşme ölçütü olacak stratejik amaçların ve odaklanılacak 5 yıllık veya 10 yıllık döneme

ilişkin somut, ölçülebilir performans hedeflerinin ortaya konması zorunlu görülmektedir.

g) Odaklanılacak teknoloji alanlarının belirlenmesinde Vizyon 2023 panel çalışmaları dikkate

alınmalıdır. Bu çerçevede, panel ön raporları, panel raporları, sentez dokümanı, teknoloji

panel raporları ve strateji belgesinden oluşan Vizyon 2023 çıktılarının tümünün dikkate

alınması önerilir. Bu husus, odaklanma stratejisinin hayata geçirilmesi, ayrıntıların

kaybolmaması ve tekrarların önlenmesi açısından hayati öneme sahiptir.

h) Mevcut ürün, bileşen ve teknolojilerdeki olgunluk düzeyimizin, ürün/teknoloji sınıflaması

bazında ve bu olgunluğa ulaşmış kurum ve kuruluşlar ile birlikte tespit edilmesi gerekir. Bu

husus, proje alanları planlama ve seçim aşamasını doğrudan etkilediği için çok önemlidir.

Olgunluk düzeyinin belirlenmesinde standart bir model kullanılabilir. Ek-2’de örnek bir model

verilmiştir.

i) Dönemsel hedeflerin aşağıdaki gruplar altında belirlenmesi uygun olacaktır:

i. Ürün (ana program, proje, ana ürün, ana sistem) hedefleri

ii. Bileşen (alt sistem, birim, donanım, yazılım) hedefleri

iii. Teknoloji (Kritik teknoloji, jenerik teknoloji, süreç, temel araştırma) hedefleri

iv. Destekleyici faaliyetler (alt yapı, insan kaynakları, toplumsal farkındalık ve destek,

v.b.)



j) Tüm bu faaliyetlerin bir süreç

yönetim (Bkz: Şekil 3) yaklaşımı

çerçevesinde yönetilmesinin,

uygulamanın başarısı açısından

gerekli olduğu

değerlendirilmektedir.

Bu nedenle 2005-2023 dönemi, ülkemizin bilim, teknoloji ve yenilikte atılım süreci olarak tanımlanmalı, kamu kuruluşları,

üniversiteler, araştırma kurumları

ve sanayi eşgüdümü, ortak bir yol haritası çerçevesinde

sağlanmalıdır.

k) Uygulamada, kurum ve kuruluşlar arasındaki rol dağılımının iyi tanımlanması, üniversitede

veya araştırma kurumunda üretim, sanayide temel araştırma gibi veya dağıtılmış proje

yönetim sorumlulukları gibi yanlışlara düşülmemesi gerekmektedir. (Özellikle çok katılımlı

projelerde ve ana tedarik programları kapsamında bu tür rol dağılımlarının çok iyi

düzenlenmesi gerekmektedir).

l) Program ve proje değerlendirmelerinde ve seçiminde, yukarıdaki ilkeler çerçevesinde

belirlenmiş teknik değerlendirme ve idari/mali değerlendirme yönergelerinin oluşturulması ve

yayınlanması, şeffaflık ve güvenilirlik sağlayarak destek çalışmalarının başarısını olumlu

yönde etkileyecektir.

m) Projelendirme, teklif alma, değerlendirme ve proje yürütme aşamalarında ise, aşağıdaki akış

ve ilkelerin dikkate alınması yararlı olacaktır:

i. Projelendirme aşamasında, teknik ve idari projelendirme çalışması yapılması ve teklif

hazırlıklarının bu çalışmalara dayandırılması;

ii. Teknik projelendirme için konuya özel bir uzmanlık ekibinin oluşturulması ve özet

düzeyde bir sistem mühendisliği çalışması ile gereksinimlerin ve teknik risklerin

belirlenmesi;

iii. İdari projelendirmede, konuya özel bir uzmanlık ekibinin oluşturulması ve teknik riskler

de dikkate alınarak, kapsam-maliyet-zaman hedeflerinin bir bütünlük içinde

belirlenmesi;

iv. Yukarıdaki çalışmaların yapılabilmesi için, gerekirse ilgili kurum ve kuruluşlardan bilgi

alınması, bu amaçla kullanılmak üzere standart bir “Bilgi İsteği Belgesi” şablonu

oluşturulması;

2005-2023Bilim, Teknoloji ve

Yenilikte Atılım SüreciGird

iler

Mekanizmalar

Yönlendirme

Çıktılar

UlusalTeknoloji

Öngörüsü

AB ÖncelikliAlanlar

KüreselEğilimler

Bilim,Teknolojive YenilikHedefleri

DiğerSosyo-EkonomikHedefler

BTYStratejiBelgesi

ABPerspektifi

Diğer UlusalPolitika, Strateji ve

Eylem Planları

BTYSistemi(Model)

Proje veDestek/TeşvikMekanizmaları

TeknolojiMükemmeliyetMerkezleri veİşbirliğ i Ağları

Şekil 3: Süreç Modeli



v. Tekliflerin, çağrı yöntemiyle toplanması ve bu amaçla kullanılmak üzere standart bir

“Teklife Çağrı Belgesi” şablonu oluşturulması;

vi. Tekliflerin değerlendirmesi sürecinin, teknik ve idari değerlendirmenin yanı sıra, risk

değerlendirmesi ve teklif verenin yetkinlik değerlendirmesi gibi, projenin başarısında

etkisi olacak tüm unsurları da kapsaması.

vii. Proje yürütme sürecinin, genel proje yönetimi disiplininin kabul görmüş ve

standartlaşmış tüm unsurlarını kapsaması;

viii. Çağrı yöntemi açısından Avrupa Araştırma Alanı kapsamında kullanılan çağrı yöntem

ve süreçlerinin kullanılabileceği;

ix. Özel uzmanlık gerektiren alanlarda (örneğin uzay projeleri), bu konuda denenmiş olan

süreçlerden ve oluşmuş sistematikten (örneğin ESA/NASA proje yönetim süreci ve

belge sistematiği gibi) yararlanmak üzere, bunların hızla adapte edilmesi.

n) Hedeflere yönelik uygulamalarda kaynak kullanımındaki verim, başarı için olmazsa-olmaz bir

husustur. Bu nedenle, özellikle mali kaynakların planlanmasında, önerilen projeler ile talep

edilen kaynağın şekli arasındaki ilişkiye dikkat edilmelidir. Örneğin, ArTGe’ye dayalı bir kamu

tedarik programı çerçevesinde gerçekleştirilmekte olan bir ürün geliştirme çalışması için

ArTGe destek kaynaklarının kullanılması yerine, tedarik programı kapsamına amaca yönelik

ürün ve teknoloji geliştirme faaliyetinin dahil edilmesi daha etkin bir kaynak kullanımını

sağlayacaktır.

o) Teknolojik gelişme hedefleri dikkate alınarak, bu çalışma çerçevesinde belirlenecek projelerin

tümünün, Güdümlü ArTGe, ArTGe Destek, İnsan Kaynakları Geliştirme ve Alt Yapı Geliştirme

projeleri olarak, yeni oluşturulan ArTGe fonlarından desteklenmesi önerilmektedir.

p) Doğrudan kullanıma yönelik ürünlere ilişkin projelerin ise, mevcut uygulamalarda olduğu gibi,

ArTGe’ye Dayalı Kamu Tedarik veya TTGV ve TİDEB’in ArTGe proje destekleriyle finanse

edilerek, kaynakların etkin ve verimli kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu sayede

ArTGe ayrılan kaynaklarda hedeflenenin üstünde bir artış sağlanması da mümkün olacaktır.

q) Ayrıca, ana tedarik programlarından önce, bu programların konusu olacak alt sistem, bileşen

ve teknolojilerle ilgili olarak gerçekleştirilecek bağımsız ArTGe çalışmaları, ArTGe’ye dayalı

tedarik şeklinde gerçekleştirilmesi önerilen ana tedarik programlarının düşük bir riskle

başlamasını sağlayacaktır. (Bu tür programlar için konsept geliştirme çalışmalarından, sistem

geliştirme, üretim ve işletmeye alma dönemine kadar geçen sürecin kesintisiz bir biçimde,

genel kabul görmüş/standartlaşmış sistem mühendisliği ve proje yönetim disiplinlerinin

uygulandığı bir ana tedarik programı olarak yönetilmesini sağlayacak bir tedarik mevzuatı

oluşturulması gerekmektedir).



r) TÜBİTAK’ın bu çalışma çerçevesinde gerçekleştireceği Güdümlü ArTGe, ArTGe Destek,

İnsan Kaynakları Geliştirme ve Alt Yapı Geliştirme projeleri ile, ArTGe’ye Dayalı Kamu Tedarik

ve TTGV veya TİDEB destekli projeler arasındaki koordinasyonun, oluşturulacak teknoloji ve

yetenek yol haritaları, Türkiye Araştırma Alanı yapılanması çerçevesinde oluşturulacak iş

birliği ağları, mükemmeliyet merkezleri ve kamu kurum ve kuruluşlarının ortak

planlama/uygulama inisiyatifi yoluyla sağlanabileceği düşünülmektedir.



3. ÖNERİLEN YOL HARİTASI

Takip eden sayfada, bu belgede önerilen teknoloji, bileşen ve sistemler temel alınarak oluşturulan yol

haritası verilmiştir (Bkz: Şekil 4). Bu yol haritası ile farklı program, proje, ürün ve teknolojiler arasındaki

zamana yayılmış ilişkinin bir örneği ortaya konmaya çalışılmıştır.

Verilen yol haritasında “destekleyici faaliyetler” altında görülen Türk Uzay Kurumu’nun kuruluşuna

ilişkin faaliyetlerin bir an önce tamamlanması önemlidir. Bu kurum, uzun vadeli ArTGe program ve

projelerinin tanımlanması, bunların doğrudan ihtiyaca yönelik tedarik programlarıyla ilişkilendirilmesi ve

uzay araştırmaları işbirliği ağının kuruluşu açısından gerekli görülmektedir.

Diğer yandan, Uzay Havası Mükemmeliyet Merkezi ve Ulusal Uzay Havası Uyarı Merkezi de, yere

yakın uzay ve sistemlerine ilişkin teknoloji ve ürünleri destekleyen bir çok jenerik ürün ve teknoloji

içermektedir. Bu açıdan bakıldığında, bu jenerik ürün ve teknolojiler ile uzay sistemleri arasındaki bir

çok ilişki yol haritasında ayrıntılı olarak gösterilememiştir.

Benzer şekilde, teknolojiler ve bileşenlerin, ayrıntıları yol haritasında ayrıntılı olarakgösterilememiş,

yatay ve dikey eksende çok karmaşık bağlantıları mevcuttur. Bu nedenle yol haritasının;

i. Uygulama planı hazırlama çalışmaları sırasında, başlatılması öngörülen tüm program ve

projeleri kapsayacak şekilde genişletilmesi,

ii. Bileşen ve teknolojilerin ayrıntılarını kapsayacak şekilde derinleştirilmesi gerekmektedir.

Bu çalışmanın, ilgili alanlarda uzman sistem mühendisleri desteğinde, uygulama aşamasına

geçilmeden önce yapılması faydalı olacaktır.



Şekil 4: Yol Haritası



4. YOL HARİTALARI KAPSAMINDAKİ PROGRAM ve PROJE ÖNERİLERİ

Odaklanmayı ve kaynakların verimli kullanımını sağlamak amacıyla, çalışmaların, BTYK kararlarında

da ön plana çıkarılan alanlar kapsamında olan ve aşağıda verilen 3 ana alanda tanımlanacak

programlar ve bu programlar altında tanımlanacak projeler kapsamında gerçekleştirilmesi

önerilmektedir.

Bu alanlar şunlardır:

i. Yere Yakın Uzay ve Sistemleri

ii. İnsansız Kara, Deniz ve Hava Sistemleri

iii. Ortak Teknolojiler ve Bileşenler

Bu alanlar altındaki programlar, savunma, havacılık ve uzay alanındaki teknoloji öngörülerini ve

yetenek hedeflerini büyük ölçüde kapsamaktadır. Diğer bir deyişle bu programlardan elde edilecek

bilgi ve kazanılacak teknoloji, ister askeri, ister sivil alanda olsun, gerçekleştirilecek diğer kara, deniz,

hava ve uzay sistemleri programlarına teknoloji transferi sağlayacak düzeyde olacaktır. Önerilen ilk

program içerisinde hem uzayın kullanımı konusunda gereken sistemlerin edinilmesi hem de bu

sistemlerin etkin bir biçimde kullanılması için kritik olan bilginin üretilmesini sağlayacak alt yapının

oluşturulmasını hedeflemektedir.

Bu programlar için ortak olan teknolojilerin ve bileşenlerin geliştirilmesi için üçüncü sıradaki alan

altında “Ortak Teknolojiler ve Bileşenler Geliştirme Programı” tanımlanmıştır. Bu program aynı

zamanda bilgi teknolojileri alanındaki teknoloji öngörülerini ve yetenek hedeflerini kapsamaktadır.

Uzun vadeli hedefler açısından kritik olan mikro ve nanoteknoloji alanlarındaki teknolojileri geliştirme

çalışmalarının, orta ve uzun vadede Ortak Teknolojiler ve Bileşenler Programı çerçevesinde

gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.

Bu programlar altında önerilen projelerin tümü, orta ve uzun vadeli bir ihtiyacı karşılamaya yönelik,

ürün hedefli projelerdir. Projelerin ürün hedefleri, yol haritalarında verilmiştir. Ancak, oluşturulan fonun

amacına uygun öncelikli hedef, bilgi, teknolojik yetenek, teknolojik alt yapı ve insan kaynaklarının

geliştirilerek, faaliyetlerde etkinliğin ve sürdürülebilirliğin sağlanmasıdır. Daha önce de belirtildiği gibi,

bu çalışma çerçevesinde tanımlanan projelerin tümünün, Güdümlü ArTGe, ArTGe Destek, İnsan

Kaynakları Geliştirme ve Alt Yapı Geliştirme projeleri olarak, yeni oluşturulan ArTGe fonlarından

desteklenmesi önerilmektedir. Doğrudan kullanıma yönelik ürünlere ilişkin projelerin ise, mevcut

uygulamalarda olduğu gibi ArTGe’ye Dayalı Kamu Tedarik veya TTGV ve TİDEB’in ArTGe proje

destekleriyle finanse edilebileceği değerlendirilmektedir.



Bu program ve uygulama yaklaşımının genel sonuçları ise şunlar olacaktır:

i. Önerilen program ve projeler, 2004/24 sayılı Başbakanlık Genelgesi ve 10. BTYK kararlarında

atıfta bulunulan savunma ve uzay alanları gelişme ile, ArTGe Destek ve İnsan Kaynakları

Geliştirme hedefleri ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle bu program ve projeler, belirtilen

belgelerdeki hedeflere ulaşmada sürükleyici bir rol oynayacaklardır.

ii. Önerilen program ve projeler, birinci aşamada SHU Paneli tarafından sektörel bazda, ikinci

aşamada ise tüm paneller için ortak olarak belirlenmiş teknoloji alanları önceliklendirme

kıstaslarına uygun teknolojileri kapsamaktadır. Bu nedenle projelerden askeri ve sivil alanlarda

çok yönlü ve sektörler arası çok boyutlu fayda sağlanacaktır. Bu çerçevede sağlanacak

faydalar şunlardır:

a. Sektörel Öncelikler Kapsamında:

• Ulusal güvenlik gereksinimlerinin karşılanmasına katkıda bulunulacaktır.

• Dünya ölçeğinde rekabet, işbirliği ve karşılıklı bağımlılık gücü yaratılmasına katkıda

bulunulacaktır.

• Ulusal bilim ve teknoloji alt yapısının gelişmesi desteklenmiş olacaktır.

• Toplumsal refaha katkısı yüksek bir sektörel yapılanmaya katkıda bulunulacaktır.

b. Genel Öncelikler Kapsamında:

• Rekabet gücünün artırılmasına doğrudan katkıda bulunulacaktır.

• Bilim, teknoloji ve yenilik yeteneğinin geliştirilmesine doğrudan katkıda bulunulacaktır.

• Çevre duyarlılığı ve enerji verimliliğine dolaylı katkıda bulunulacaktır.

• Yaşam kalitesinin artırılmasına dolaylı katkıda bulunulacaktır.

iii. Önerilen program ve projeler, Vizyon 2023 strateji belgesinde yer alan stratejik teknoloji

alanları olan; Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Mekatronik, Enerji ve Çevre Teknolojileri,

Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri, Nanoteknoloji, Malzeme Teknolojileri, Tasarım Teknolojileri

ile, Üretim Süreç ve Teknolojileri alanlarındaki gelişmelere doğrudan katkıda bulunacak

niteliktedir.



iv. Önerilen program ve projeler, SHU Paneli’nin, daha önce Ek-1’de de verilen, teknoloji

hedeflerine ilişkin alanları kapsamaktadır. Çalışılması önerilen konu başlıkları ile aşağıda

verilen ve SHU Paneli tarafından birinci aşamada öncelikli olarak belirlenen kritik teknolojilere

ilişkin teknolojik faaliyet konu başlıkları doğrudan ilişkilidir:

• Bilişim Teknolojileri

• Sensör, Elektronik ve Haberleşme Teknolojileri

• Seyrüsefer, Güdüm, Kontrol ve Mikroelektromekanik Sistem (MEMS) Teknolojileri

• İtki, Güç ve Enerji Teknolojileri

• Kara, Deniz, Denizaltı ve Hava Platform Teknolojileri

• Uzay ve Uzayın Kullanımına İlişkin Teknolojiler

• Alışılmış Olmayan Sistem, Üretim Teknolojileri ve Nanoteknoloji

• Stratejik Malzeme Teknolojileri

• Silah ve Mühimmat Teknolojileri

• Modelleme, Simülasyon ve Analiz Teknolojileri

v. Bu program ve projelerin gerek kapsamı, gerekse gerçekleştirilmesine ilişkin yöntem önerileri,

Vizyon 2023 Strateji Belgesi’nde yer alan; stratejik teknolojilere odaklanma, insan gücü

yetiştirme, iş birliği ağları oluşturma, toplumsal farkındalık yaratma gibi hedefleri de doğrudan

destekler niteliktedir.

Aşağıdaki bölümlerde, ana program ve bunlarla ilişkili alt proje önerileri yer almaktadır.



4.1. YERE YAKIN UZAY ve SİSTEMLERİ

4.1.1. Vizyon

“Yere Yakın Uzay”ın (YYU), toplumsal refaha, yaşam kalitesine ve ülke savunmasına doğrudan etkisi

olan alanlarında, bağımsız ve etkin bir biçimde kullanılmasını sağlayacak teknolojilere ve sistemlere

uluslararası anlaşmalar çerçevesinde, ulusça sahip olmak.

4.1.2. Stratejik Amaçlar

a. Uzaydan bağımsız gözlem yapabilmek ve haberleşme, bilgi yönetimi, eğitim, sağlık, v.b.

hizmetleri sunmak amacıyla uzay konuşlu sistemleri geliştirebilmek.

b. Bu sistemleri Yer çevresinde yörüngeye oturtabilmek, işletebilmek. Bunların uzayda bakım ve

onarımlarını yapabilmek. Uzay konuşlu hizmetler ve uzayda insansız bakım/onarım

konusunda uluslararası rekabet gücüne kavuşmak.

c. Uzaya konuşlu sistemlerin, başta iletişim, eğitim ve sağlık olmak üzere, toplumsal refahın ve

yaşam kalitesinin artırılmasında etkin bir biçimde kullanımını sağlamak ve bu konuda

Dünya’da önder ülkelerden biri olmak.

d. YYU ortamının gözlemlenmesi ve değerlendirilmesi konusunda kapsamlı bir bilim ve

mühendislik alt yapısına sahip olmak ve bu konuda ulusal eşgüdümü sağlamak.

e. Başta YYU ortamına ilişkin risk yönetimi ve zararların azaltılması amaçlı olmak üzere, gözlem

sonuçlarının toplumda ekonomik ve etkin bir biçimde kullanımını sağlayacak mekanizmaları

oluşturmak; uzay havasının ekonomik ve toplumsal etkileri konusunda toplumsal bilinci

artırmak.

f. Yapılan bilimsel çalışmalardan elde edinilen bilginin diğer alanlarda kullanımını sağlayacak alt

alanlarda da yetkinlik ve etkinlik kazanmak.

4.1.3. Hedefler

a. 2006 yılına kadar; Türk Uzay Kurumu’nun kuruluşunun tamamlanması;

b. 2006 yılına kadar; Bir “Uzay Havası Mükemmeliyet Merkezi” ve “Uzay Havası Uyarı

Merkezi”nin kurulması ve bu merkezler etrafında bir ulusal bilgi ve işbirliği ağının oluşturulması

c. 2007 yılına kadar; YYU ve sistemleri konusundaki süreçler, işlemler ve malzemelerle ilgili

temel standartların tanımlanması (Çalışmaların Türk Uzay Kurumu eşgüdümünde yürütüleceği

varsayılmıştır).

d. 2008 yılına kadar; uzay havasının ekonomik ve toplumsal etkinliklerdeki etkilerine ilişkin

bölgesel veri tabanının, ilk aşamada Türkiye, ikinci aşamada Avrupa ve Ortadoğu için

oluşturulması ve bilgi dağıtım ağının kurulması.

e. 2010 yılına kadar; YYU ve sistemleri alanında, vizyon ve stratejik amaçlar gereği, ulusal

ölçekte yetenek geliştirilmesi gereken bileşenler ve teknolojilere ilişkin ArTGe projelerinin

gerçekleştirilmesi; Uzay havasının etkileri konusunda diğer teknoloji ve ürün geliştirme



projelerine teknik destek verilmesi; Yürüyen diğer programlarla eşgüdüm içinde yere yakın

uzay konuşlu sistemlerden etkin bir biçimde yararlanmak amacıyla gerçekleştirilecek iletişim,

uzaktan eğitim, sağlık hizmetleri, v.b. konularındaki projelerin geliştirilmesi. Uzay hukuku

alanında yapılacak ulusal ve uluslar arası faaliyetlere etkin katılımın sağlanması.

f. 2015 yılına kadar; yayın ve geniş bant iletişim, yer gözlem ve askeri C3 (komuta, kontrol,

haberleşme) görevlerine sahip üç ana uydu sisteminin, özgün olarak geliştirilmesini ve

üretilmesini sağlayacak bileşenlerin ve teknolojilerin geliştirilmesi. (Ana uydu programlarının

kamu tedarik programı olarak gerçekleştirileceği ve uyduların uluslar arası servisler

kullanılarak yörüngeye oturtulacağı varsayılmaktadır).

g. 2015 yılına kadar; uzay aracı, fırlatma ve yörüngeye yerleştirme teknolojilerinin ve

sistemlerinin geliştirilmesi; Geliştirilen sistemlerin deneysel mini/mikro uydular ile sınanması;

Ulusal bilgi yönetimi, uzaktan eğitim, sağlık, v.b. projelerin gerçekleştirilmesi.

h. 2020 yılına kadar; ikinci nesil ulusal uyduların, özgün olarak geliştirilen uzay aracı ve fırlatma

sistemleri ile yörüngeye yerleştirilmesi; Uluslararası düzeydeki bilgi yönetimi, uzaktan eğitim,

sağlık, v.b. projelerin planlanması ve yürütülmesi çalışmalarına etkin katılım

i. 2023 yılına kadar; uzayda konuşlu yeniden programlanabilir sistemlere bakım/onarım

yapabilecek insansız uzay araçlarının geliştirilmesi ve bunların deneysel mikro/midi uzay

robotları yardımıyla sınanması.



4.1.4. Ana Program Önerisi

4.1.4.1. Program Adı, Tanımı ve Kapsamı

Yukarıda belirtilen hedefleri gerçekleştirmek üzere bir “Yere Yakın Uzay Sistem ve Teknolojileri Geliştirme Programı”nın gerçekleştirilmesi önerilmektedir: Programın ana aşamaları aşağıdaki

tabloda verilmiştir.

Tablo 1: Yere Yakın Uzay ve Sistemleri Alanında Yapılacak Çalışmalar

Aşama Yıllar Kapsam Yöntem (1) Hazırlık

2005-2006

Alt yapının oluşturulması; seçilen alanlarda projelendirme çalışmaları.

ArTGe Destek

2005-2010 Uydu, uzay aracı, fırlatma ve yer kontrol teknolojileri/bileşenleri geliştirme; teknoloji doğrulama amaçlı test ve değerlendirme çalışmaları.

Güdümlü ArTGe

(2) Teknoloji/Bileşen Geliştirme

2010-2015 İnsansız uzay aracı ve robot teknolojileri/bileşenleri geliştirme; teknoloji doğrulama amaçlı test ve değerlendirme çalışmaları.

Güdümlü ArTGe

2005-2015 Uydu sistemleri geliştirilmesi Güdümlü ArTGe

2010-2015 Fırlatma ve yer kontrol sistemleri, uzay aracı sistemleri geliştirilmesi.

Güdümlü ArTGe

(3) Sistem Geliştirme

2015-2020 İnsansız uzay aracı sistemi. Güdümlü ArTGe

(4) Ana Sistem Tedariği (önerilen program kapsamında değildir)

2010- Önceki aşamalarda alınan sonuçlara bağlı olarak, doğrudan askeri/sivil ihtiyaçları karşılamaya yönelik sistem geliştirme, üretim, test ve değerlendirme, işletmeye alma, işletme ve entegre lojistik destek unsurlarını kapsayan tedarik programları. Öngörülen ana tedarik programları şunlardır:

i. Yayın ve İletişim Uydusu Programı ii. Askeri Gözlem Uydusu Programı iii. Askeri Komuta, Kontrol, Haberleşme Uydusu

Programı iv.İnsansız Uzay Aracı Programı

ArTGe’ye Dayalı Tedarik

Bu belge kapsamında önerilen projeler, programın ikinci ve üçüncü aşamalarında gerçekleştirilecek,

olan projelerdir. İkinci aşama kapsamındaki bazı teknoloji ve bileşen geliştirme çalışmaları, yalnız uzay

sistemleri değil, kara, deniz ve hava sistemleri ile de ilgili olduklarından, Bölüm 4.3’de verilen “Ortak

Bileşenler ve Teknolojiler Geliştirme Programı” kapsamında önerilmiştir. Üçüncü aşamadaki sistem

geliştirme çalışmaları ortak teknoloji ve bileşenlere ilişkin test ve doğrulama çalışmalarının

yapılmasına yöneliktir. Bu sistemlerin diğer ana programlar kapsamında geliştirilmesi

öngörülmektedir. Bu ilişki teknoloji yol haritalarında da gösterilmiştir. Önerilen projeler şunlardır:

Proje 01-01: Uydu Teknolojileri Geliştirme Projesi: Faydalı yükler dahil, bir uydu sistemini oluşturan

bileşenler ve bunlara ilişkin kritik teknolojilerin geliştirilmesi projesidir. Geliştirilen teknolojilerin ve

bileşenlerin özgün olarak tasarlanacak ve üretilecek deneysel mini/mikro uygular aracılığıyla test

edilmesi çalışmalarını da kapsamaktadır.



Proje 01-02: Uzay Aracı Teknolojileri Geliştirme Projesi: İlk aşamada fırlatma aracı, yörünge transfer

aracı ve faydalı yükü taşıyan uzay aracı alt sistemlerine ilişkin bileşenlerin ve kritik teknolojilerin

geliştirilmesi; ikinci aşamada ise bir uzay aracının geliştirilmesi öngörülmektedir. Proje kapsamında biri

test amaçlı görev, diğeri deneysel mini/mikro uydular için gerçekleştirilecek gerçek görev olmak üzere

iki görev öngörülmüştür.

Proje 01-03: Fırlatma ve Yer Kontrol Teknolojileri Geliştirme Projesi: Bu proje kapsamında fırlatma

tesislerinde kullanılan donanım ve yazılımlara ilişkin kritik teknolojilerin geliştirilmesi; yenilikçi ve fark

yaratacak alternatif fırlatma teknolojilerinin ve sistemlerinin geliştirilmesi ve denenmesi; başta bilgi

işlem, iletişim ve bilgi yönetimi alt yapısı olmak üzere, yer kontrol tesislerinde kullanılan donanım ve

yazılımlara ilişkin kritik teknolojilerin geliştirilmesi; alınan sonuçlar ışığında, ArTGe’ye dayalı tedarik

yoluyla bir “Ulusal Fırlatma ve Yer Kontrol Merkezi”nin kurulumu öngörülmektedir.

Proje 01-04: İnsansız Uzay Aracı ve Robot Teknolojileri Geliştirme Projesi: Faydalı yükü uzayda

bakım/onarım yapabilen bir robot sistem olan yeniden kullanılabilir bir insansız uzay aracı için, ileri

teknolojilerin ve bileşenlerin geliştirilmesi projesidir. İkinci aşamada yeniden kullanılabilir bir insansız

uzay aracının geliştirilmesi önerilmektedir. Geliştirilen uzay aracının, uzay işletmeciliği ve uzay

hizmetleri konusunda ülkemize uluslar arası düzeyde rekabet gücü ve pazar kazandıracağı

değerlendirilmektedir. Projenin en az iki fırlatma ve geri dönüş görevini kapsaması öngörülmüştür. Bu

projenin ülkemizin uzun dönemde uzay alanındaki bayrak projesi olabileceği değerlendirilmektedir.

Proje 01-05: Uzay Havası Mükemmeliyet Merkezi ve Ulusal Uzay Havası Uyarı Merkezi Kurulması

Projesi: Bu proje kapsamında Uzay Havası Mükemmeliyet Merkezi için olurluk çalışması yapılması,

merkezin kurulması ve donatılması, ulusal işbirliği ağının kurulması; veritabanlarının oluşturulması,

veri toplanmaya başlanması, ilk bilgi üretim ve dağıtım çalışmalarının gerçekleştirilmesi; Araştırma,

gözlem analiz, değerlendirme, risk yönetimi faaliyetleri; Avrupa ve uluslararası benzer amaçlı uzay

havası ağlarının vazgeçilmez bir parçası olma amacıyla çalışmalar yapılması, ulusal ve uluslararası

düzeydeki projelere uzmanlık alanı bazında katılım; örgün ve yaygın eğitim/öğretim programlarının

hazırlanması ve uygulamaya alınması; yere yakın uzay konuşlu sistemlerden etkin bir biçimde

yararlanmak amacıyla proje geliştirilmesi; ulusal ve uluslararası uzay hukuku alt yapısının

oluşturulmasına teknik katkıda bulunulması gibi faaliyetler öngörülmektedir. Ayrıca bir Ulusal Uzay

Havası Uyarı Merkezi kurularak, sanayi, iletişim, ulaştırma, enerji nakil, v.b. işletme uygulamalarında,

uzay havası kaynaklı etkilerin/zararların en aza indirilmesi amacıyla, ilgili sektörler için gözlem, analiz

ve uyarı çıktıları üretim faaliyetlerinin yürütülmesi öngörülmektedir.

İlk aşamada gerçekleştirilmesi önerilen ve teknoloji ve bileşenlerin geliştirilmesine yönelik olan

projelerde amaç, ilgili alandaki temel bilgi ve alt yapının geliştirilmesi ve bu sayede ArTGe’ye dayalı

tedarik olarak önerilen ana programların düşük riskle başlatılabilmesidir.



Tüm projeler, ArTGe, sistem entegrasyon laboratuarları, test tesisleri gibi alt yapı yatırımlarını

kapsamaktadır. İnsan kaynakları geliştirme kapsam dışında olup, önerilen programlarla ilişkili olarak

farklı bir yönetim katmanında planlanacakları varsayılmıştır.

Uydu ve uzay aracı teknolojileri, bileşenleri ve sistemleri için kapsamın belirlenmesinde, Ek-3’de ilgili

kısımları yer alan referans standart ve belgeler dikkate alınmıştır.

4.1.4.2. İhtiyaç Tespiti

Günümüzde ülkemizin uzay ve uydu teknolojileri konusunda ürüne yönelik 3 somut ihtiyaç mevcuttur.

Bunlar; askeri gözlem uydusu, askeri komuta-kontrol uydusu, sivil iletişim uydusudur. Diğer yandan,

ülkemizin uzayın bağımsız kullanımına yönelik girişimleri mevcut olup, yeteneklerini bir yandan -uydu

projeleri örneğinde görüldüğü gibi- ulusal projeler ile geliştirmeye çalışırken, diğer yandan - European

Space Agency (ESA) üyeliği örneğinde olduğu gibi- uluslararası işbirliğini geliştirme çabası içindedir.

Ancak bu girişimlerinde başarılı olabilmesi için, ülkemizin seçilmiş alanlarda ve uluslararası kabul

görmüş nitelikte özgün teknoloji ve ürünlere sahip olması gerekmektedir. Bu çerçevede uzaya araç

gönderme ve uzay teknolojilerinin test edileceği deneysel uydu programları da somut bir ihtiyaç olarak

ortadadır.

Gelecekte uzay konuşlu sistemlerin işletmesinde, bu sistemlerin bakım, onarım ve idamelerinin düşük

maliyetle gerçekleştirilebilmelerinin büyük önem kazanacağı değerlendirilmektedir. Bu nedenle,

uzaydaki sistemlere maliyet etkin bir biçimde bakım/onarım hizmeti verebilen ulusal bir alt yapıya

kavuşmamızı sağlayacak İnsansız Uzay Aracı ve Uzay Robotu Projesi ile uzay işletmeciliği konusunda

büyük bir atılım yapılacağına ve uluslararası düzeyde rekabet gücü kazanılacağına inanılmaktadır.

Bu programların gerçekleştirilmesi durumunda, uydudan uzayın gözlenmesi, meteorolojik gözlem gibi

alanlarda da fırsat projelerinin ortaya çıkacağı değerlendirilmektedir. Önerilen Uzay ve Uydu Sistem

Projeleri programı bu somut ihtiyaca cevap verecek sistem, bileşen ve teknolojileri kapsamaktadır.

Uzay ve uydu sistemlerinin geliştirilmesi ve bu alanlarda uluslararası düzeyde etkin olma yönünde

ülkemizde bir irade mevcuttur. Bu irade onuncu BTYK kararında ve ilgili Başbakanlık Genelgesi’nde

de açıkça ortaya konmuştur. Ancak, aynı etkinlikte bir uygulama ve yaygın kullanıma sahip olmamaları

durumunda, bu sistemlerden istenen toplumsal ve ekonomik faydanın sağlanması mümkün değildir.

Bu nedenlerle, yere yakın uzayın gözlemlenmesi ve kullanımı konusuna ayrı bir alan olarak özel önem

verilmesi gerekmektedir. Panelimiz bu bakış açısıyla bu alan çerçevesinde iki yön tespit etmiştir.

Bunlarda ilki, yere yakın uzayın gözlemlenmesi ve uzay havasının etkileri konusundaki bilgilerin

kullanımı açısından, ülkemizi uluslararası düzeyde etkin bir konuma taşımaktır. İkinci yön ise, elde

edilen bilgi birikimi ve oluşturulan teknolojik alt yapı kullanılarak, uzay konuşlu sistemlerin etkin bir

biçimde kullanımını sağlayacak projeleri geliştirmektir.



“Uzay Havası” pazarları çok hızlı bir biçimde önem kazanmaktadırlar. Hizmet işletmelerinin, teknik

başarım ve sağlık yönünden sorunsuz, elektromanyetik kirlilik yaratmadan, kesintisiz, en uygun bir

biçimde hizmet verebilmeleri için, uzay havası anlaşılmalı ve önemsenmelidir. Günümüzde, bu

nedenle, uzay havası konularında örgün, yaygın eğitim ve topluma yayma gibi etkinlikler yanında,

teknik, ekonomik ve toplumsal içerikli örgütlenmeler de yapılmaktadır.

Uzay havası için yapılanma, yer ölçeğinde bir ağ kurulması ve bunlara ilişkin uygulama, A.B.D.’de

1990’lı yılların başında başlamıştır. Avrupa’da ise benzer bir girişim yaklaşık olarak 10 yıl sonra

resmen E.S.A. tarafından başlatılmıştır. ESA 1999-2001 yılları arasında bir olurluk çalışması

yaptırmıştır. Bu çalışmada, önemli sanayi kuruluşları, savunma kurumları, hizmet kesimleri, araştırma

kuruluşları ve üniversiteler birlikte oluşturdukları konsorsiyumla, iki koşut kontrat altında çalışmışlardır

(EK-4, i-iv). Avrupa için yapılan bu çalışma Türkiye için de geçerlidir.

Avrupa Birliği (AB) ve ESA 2003/2004’de bu konuda bir rapor hazırlamıştır. Ek-4, v-vii’de ayrıntısı

görülen bu belgede, uzay havası öngörüsünde Avrupa’nın kapasite edinmesi için özel çaba

gösterilmesi gereği belirtilmiştir.

4.1.4.3. Bu Alanda Ülkenin Mevcut Ürün/Teknoloji Durumu ve Eksiklikler

Tablo 2: Yere Yakın Uzay ve Sistemleri Alanında Teknolojik Hazırlık Düzeyi

Ürünler

Teknoloji Hazırlık Düzeyi6

Açıklama

Mini /Mikro Uydu Sistemleri

7 Mini/mikro deneysel uydular konusunda ileri deneyim. BİLSAT uydusu bu kapsamda işletme ortamında performans gösterimi yapılmış prototip sistem olarak değerlendirilmiştir

Ticari Uydu Sistemleri 2 Ticari uydu işletmeciliğinde deneyim (TURKSAT uyduları) olmakla birlikte, uydu

geliştirme açısından formüle edilmiş teknoloji konseptleri ve uygulamaları düzeyindedir.

Askeri Uydu Sistemleri 2 Tedarik amacıyla formüle edilmiş teknoloji konseptleri ve uygulamalar mevcuttur.

Yer Kontrol Sistemleri 5 Yer kontrol sistemlerinin işletimi konusunda deneyim mevcuttur. (Komuta kontrol, sensörler, haberleşme, telemetre, v.b. sistemleri ve tesisleri kapsamaktadır)

Fırlatma Sistemleri 1 Fırlatma tesisleri ve yapılarını kapsamakta olup, gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler düzeyinde bilgi birikimi mevcuttur.

Uzay Aracı Sistemleri 1 Fırlatma aracı, yörünge transfer aracı ve faydalı yükü taşıyan uzay aracı ile faydalı

yükleri kapsamaktadır. Gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler düzeyinde bilgi birikimi mevcuttur.

İnsansız Uzay Sistemleri 1 Gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler düzeyinde bilgi birikimi mevcuttur.

Uzay Havası Gözlem 7 Üniversitelerimizde alt yapı mevcuttur. Bu, işletme ortamında performans gösterimi

yapılmış prototip sistemleri düzeyinde bir bilgi ve alt yapının mevcudiyeti olarak kabul edilebilir.

Teknolojik hazırlık düzeyi açısından genel değerlendirme olumsuz olmakla birlikte, açığın uluslar arası

projeler ve yurt dışındaki insan kaynaklarımızın değerlendirilmesi yoluyla hızla kapatılabileceği


6 Belgenin sonuna bu konuda bir açıklama eklenmiştir.



4.1.4.4. Mevcut Altyapı Durumu

İnsan kaynakları olarak nitelik olarak uygun, nicelik olarak yetersiz bir konumda olduğumuz

söylenebilir. Bu kaynağın hızla artırılması gerekmektedir. Bu alanda proje yönetim tecrübesi zayıftır.

Doğrudan uzay ve uydu sistem teknolojilerine yönelik ArTGe ve üretim yatırımları yetersizdir. Ancak

ilişkili alanlarda mevcut alt yapının hızla bu alana adaptasyonun mümkün olduğu, mevcut olanaklar da

değerlendirilerek yapılacak bir yatırım planlamasıyla, çok kısa sürede eksikliklerin tamamlanabileceği


Uzay havası alanında, Türkiye’de 1990 yılından beri AB eylemlerinden COST 238, 251, 271,

European Science Foundation (ESF) ağlarından SPECIAL 1, 2 çerçevesinde, TÜBİTAK’ın temsilciliği

ile bireysel araştırma etkinlikleri olmuştur. Şu anda da COST 724 sürmektedir. COST 271’in devamı

olan COST 296 ve EUROCORE: E-STAR eylemlerine girmemiz için hazırlıklar sürmektedir. Burada

önerilen proje amacı doğrultusunda, bu etkinliklerden de yararlanarak sinerji oluşturulması

sağlanacaktır.

4.1.4.5. Programın/Projenin Yapacağı Doğrudan Katkılar

Bu programın öncelikli hedefi bilgi birikimi sağlama, insan kaynakları yetiştirme, ürüne yönelik teknoloji

ve bileşen geliştirmektir. Türkiye’de birikmiş ancak sinerjisi çok düşük olan beyin gücünün örgütlü bir

biçimde etkinleştirilmesi olanaklıdır.

Bu programın gerçekleştirilmesi ile ülkemizin uzayın kullanımı konusunda kendi kendine yeterli

düzeyde teknolojik birikime ulaşacağı değerlendirilmektedir. Bu teknolojik birikim sayesinde uzun

vadeli sivil/askeri tedarik programları, düşük riskle ve ArTGe’ye dayalı olarak gerçekleştirilebilecektir.

Program sonucunda elde edilecek en büyük kazanım, uzay aracı ve uydu geliştirme açısından

ülkemizin uluslararası düzeyde rekabetçi bir konuma taşınması olacaktır.

Diğer yandan, insansız uzay araçları teknolojisinde odaklanılması ve uygulamada özgün ürünler

(örneğin uzayda bakım/onarım yapabilen araçlar) geliştirilmesi durumunda, ülkemizin küresel ölçekte

özel bir konuma taşınabileceği değerlendirilmektedir.

Türkiye uzay teknolojisini satın almakta, kullanmaktadır. Ancak gerekli eğitim, öğretim, üretim

etkinlikleri belli bir plan program, eşgüdüm ve sistem içinde yapılamamaktadır. Diğer bir deyişle,

ülkemizde uzaya ilişkin ileri teknolojiler ulusal olanaklarla üretilip kullanılamamaktadır. Var olan ileri

teknoloji ürünleri, küresel ekonomi içinde Türkiye’ye ilişkin bir marka olarak yer alamamakta; Türkiye

uluslararası pazarda YYU teknolojileri alanında alt yüklenici bile olamamaktadır. Konunun önemine

ilişkin olarak şu sayısal bilgi verilebilir. Uzay havası etkileri nedeniyle, 10 yıl içinde olabilecek zarar

karşılığında, sigortalardan 10 milyar Euro’luk talep yapılacağı kestirilmektedir (EK-4, xii). Ayrıca, çok



şiddetli uzay havası olaylarından uzay araçlarının korunması / perdelenmesi, uzay aracı yapım bütçesi

içinde sağlanamaz. Çünkü bu ya çok pahalı ya da teknik yönden olanaksızdır

(EK-4, xiii).

Programın sağlayacağı diğer doğrudan katkılar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Bilimsel-Teknolojik: Oluşturulan bilimsel ve teknolojik alt yapı ve edinilen bilgi birikimi ile Avrupa

Araştırma Alanı’nın (European Research Area - ERA) etkin bir parçası olunacaktır.

Ekonomik: Uzay havasının etkileri konusunda bilinçlenme; risk yönetimi ve zararın en aza indirilmesi,

uzay konuşlu sistemlerin etkin kullanımı yönündeki çalışmalarla ekonomik faaliyetlerde verim artışı

sağlanacaktır.

Toplum-Çevre: Uzay havası ve insan sağlığı, uzay havasının genlere etkisi, deprem uyarıları, uzaktan

eğitim ve sağlık hizmetleri gibi çalışmalarla yaşam kalitesinin yükseltilmesine; İklim ile ilişkili

çalışmalarla (örneğin, kozmik ışınların bulutluluğa etkisi) doğal hayatın korunmasına (örneğin, göçmen

kuşların yerlerine ulaşabilmeleri, vb.) katkı sağlanacaktır

Savunma ve Güvenlik: Yere yakın uzayın gözlenmesi ve uzay havasının etkilerinin değerlendirilmesi

çalışmalarında elde edilen çıktıların savunma ve güvenlik alanında gerçekleştirilecek sistem geliştirme

çalışmalarına yansıtılması ile bu sistemlerin etkinlik ve güvenilirliğinin artırılabilecektir. Bu çerçevede

çalışmaların sonuçlarından yararlanacak diğer sistem ve çalışmalara örnek olarak da şunlar verilebilir:

ulusal uydu, uzay araçları, uzaktan iletişim, GSM hizmet işletmeleri, GPS tabanlı hizmet ve işletmeleri,

güç santralları, raylı ulaşım, uydu işleticileri, tasarımcıları, insanlı uzay programları, havacılık şirketleri

görevliler ve yolcuları, yer manyetik alanına dayalı aygıtlarla yapılan ölçümler, uzun boru hatlarına

ilişkin olarak risk yönetimi, erken uyarı yönetimi, erken uyarma ve zararı aza indirme görevleri.

Geliştirilecek teknoloji ve ürünlerin bilimsel ve ekonomik gelişmeye doğrudan katkılarının yanı sıra,

toplumsal yaşama dolaylı etkilerinin olacağı açıktır. Bir örnek vermek gerekirse, Avrupa Uzay Politikası

uygulama planı çerçevesinde, “Avrupa’nın neden uzaya ihtiyacı var?” sorusuna cevaben, uzayın; bilgi

temelli ekonomi yatırımları, sürdürülebilir kalkınma, dünyada daha büyük rol alma, yoksullukla

mücadele ve yardım gibi konularda çözümler sunduğu vurgulanmaktadır. Benzer etkilerin, bu program

ile elde edilen kazanımların doğrudan sivil/askeri kullanıma yönelik olarak ve ArTGe’ye dayalı olarak

gerçekleştirilecek tedarik programları yoluyla toplumsal ihtiyaçların karşılanması yönünde

değerlendirilmesi ile, ülkemizde de görülecektir.



3.1.4.7. Program ve Maliyet

Tablo 3: Yere Yakın Uzay Sistem ve Teknolojileri Geliştirme Projeleri Program-Maliyet Tahmini

Yıllar (Maliyet dağılımı: x milyon $) Proje Kodu ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘14 ‘15 ‘16 ‘17 ‘18 ‘19 ‘20

Toplam (m$)

01-01 10 30 30 30 20 5 5 5 5 10 145 01-02 20 40 90 140 190 190 190 140 1.000 01-03 10 30 30 30 30 70 100 100 400 01-04 10 30 40 40 40 140 100 150 200 150 200 1.100 01-05 2 2 2 1 0,5 0,5 Bu kısım oluşturulacak merkez tarafından önerilecektir 8

Toplam 22 62 62 81 90,5 175,5 275 335 235 240 280 100 150 200 150 200 2.653

Programın toplam 15 yıllık bir dönemde toplam 2,653 Milyar dolarlık bir harcama ile tamamlanabileceği değerlendirilmektedir. Bütçenin yaklaşık yarısının

2010-2015 döneminde harcanması, yıllık ortalama harcamanın 2005-2009 döneminde yaklaşık 60 milyon dolar, 2010-2015 döneminde ise yaklaşık 25 milyon

dolar olması öngörülmektedir. 2016-2020 dönemi için yalnızca tek proje önerildiğinden ortalama harcamalar için bir rakam verilmesi uygun olmayacaktır. Daha

sonra hedef ve plan revizyonu aşamalarında bu rakamlar güncellenmelidir.



4.2. İNSANSIZ SİSTEMLER

4.2.1. Vizyon

İnsansız sistemlerin özgün tasarımı ve üretimini gerçekleştirerek, ulusal ihtiyaçları karşılamak ve

küresel ölçekte rekabet edebilmek.


a. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyacı olan insansız kara, deniz ve hava platform ve sistemlerini,

askeri ve sivil çift kullanım hedefini gözeterek, özgün olarak tasarlamak, gerekli kritik

teknolojilerini geliştirmek, üretim, bakım/onarım, kullanım yeteneklerine sahip olmak.

b. İnsansız kara, deniz ve havacılık alanında büyük alt yapı sistemlerini bir koordinasyon altında,

dağınıklık, tekrar ve programdan sapmaya fırsat vermeyecek şekilde kurmak işletmek.

c. Platform tasarımında yüksek hız, çevik manevra, ağır yük – uzun süre yeteneklerine ilişkin

aerodinamik, aerotermodinamik, stealth, itki, yakıt, malzeme alanlarında yeterli teknolojik

yetenekleri kazanmak.

d. Platformların ve görevlerinin gereği olan manevra, seyir ve askeri harekata ilişkin kontrol,

iletişim, algılama teknolojilerinde yeterli düzeye gelmek.

e. Kullanıcı – Sanayi – Üniversite işbirliğini en üst düzeye çıkarmak ve bu unsurların birbirlerini

tamamlayan yapıda ve uyum içinde amaca yönelik olarak çalışmasını temin etmek.

4.2.3. Hedefler

2005 – 2010 Dönemi Hedefleri

a. İnsansız sistem teknolojileri alanında ulusal bilgi ve iş birliği ağının oluşturulması

b. Süreçler, işlemler ve malzemelerle ilgili standartların tanımlanması ve oluşturulması.

c. İnsansız sistemlere ilişkin teknolojilerin ve bileşenlerin geliştirilmesi; en az iki prototip üzerinde

test ve değerlendirme çalışmalarının gerçekleştirilerek performans hedeflerinin doğrulanması.

d. Enerji, güç, itki, yakıt, yapısal tasarım, stabilizasyon, malzeme, paketleme gibi alanlarda,

performans, emniyet, güvenilirlik problemlerinin çözümü.

e. Geliştirilen teknoloji ve bileşenlerin mini ve midi insansız hava araçları ile denenmesi.


İkinci nesil insansız sistem projelerinin gerçekleştirilmesi


Üçüncü nesil insansız sistem projelerinin gerçekleştirilmesi





Mevcut alt yapı ve ihtiyaçlar da dikkate alınarak, insansız sistemlere ilişkin sistem, alt sistem, bileşen

ve teknoloji geliştirme hedeflerinin gerçekleştirilmesinde sürükleyici alan olarak İnsansız Hava Aracı

(İHA) Sistemleri belirlenmiştir. Yukarıdaki Hedefler ışığında 2005 – 2020 arasında peyder pey devreye

girecek ürünlerden meydana gelen “İnsansız Hava Araçları Programı” önerilmektedir.

Programın aşamaları ve gerçekleştirilmesi önerilen projeler aşağıda verilmiştir.

Tablo 4: İnsansız Sistemler Alanında Yapılacak Çalışmalar


2005

Alt yapının (işbirliği ağları, süreç, işlem, malzeme standartları) oluşturulması;

ArTGe Destek


2005-2010 Teknoloji geliştirme projeleri, donanım/yazılım geliştirme projeleri, cihaz geliştirme projeleri, alt sistem geliştirme projeleri, teknoloji doğrulama amaçlı test ve değerlendirme çalışmaları.

Güdümlü ArTGe


2010-2015 2. nesil İHA teknoloji ve sistem geliştirme projeleri. Güdümlü ArTGe


2015-2020 3. nesil İHA teknoloji ve sistem geliştirme projeleri. Güdümlü ArTGe

1. Hazırlık Aşaması

Proje 02-01: “İnsansız Sistemler İşbirliği Ağı”nın oluşturulması.

Proje 02-02: Süreç, işlem ve malzeme standartlarının belirlenmesi.

2. Aşama Projeleri

Proje-02-03: Mini İHA (Ara Ürün). Alçak irtifa kısa menzil taktik kullanıma yönelik platform ve faydalı

yük teknolojilerinin geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirilecektir. MEMS temelli sensörler kullanması ve

aktarma sistemlerine sahip olması öngörülmektedir.

Proje 02-04: Midi İHA (Ara Ürün). Orta irtifa, orta menzil taktik kullanıma yönelik platform ve faydalı

yük teknolojilerinin geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirilecektir. Keşif, gözetleme, istihbarat, bilgi

aktarma kabiliyetlerine sahip olacaktır.

3. Aşama Projeleri

Proje 02-05: USYI - Uzun Süre ve Yüksek İrtifa Uçuşlu İHA. 20 km irtifada 48 saat veya daha uzun

süre görev yapabilen platform ve faydalı yük teknolojilerinin geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirilecektir.

Proje 02-06: Mikro İHA. Yakın çevre gözlem amaçlı olan ve en büyük boyutu 15 cm’yi geçmeyen bu

İHA’lar “sabit kanatlı” veya “kanat çırpan” tipte olabilirler. MEMS, Mekatronik, Minyatür Sistem,

Biyomimik ve Nanoteknoloji gibi ileri alanlardaki teknolojilerde atılım için sürükleyici bir proje olarak

önerilmiştir.



4. Aşama Projeleri

Proje 02-07: İMHA - İnsansız Muharip Hava Aracı. Uzun vadede hava muharebe görevlerinin (av,

bombardıman, v.b.) tamamen insansız hava araçları ile gerçekleştirileceği öngörülmektedir. İMHA’nın,

yüksek hız ve yüksek manevra kabiliyetine sahip, yerden kontrollu veya otonom olarak görev

yapabilen insansız küçük bir muharip uçak olarak geliştirilmesi önerilmektedir

Proje 02-08: YAKA - Yörünge Altı Keşif Aracı. Çok yüksek hızda (>5000 km/saat) hareket edebilmek

için 70-80 km yüksekliğe kadar çıkabilecek ve keşif görevi yapabilecek, yüksek hızı ve taşıdığı

algılama, iletme sistemleri ile gözetleme bölgesine çok kısa bir sürede varıp, bilgi aktarabilecek bir

insansız hava aracının geliştirilmesi önerilmektedir.

4.2.4.2. İhtiyaç Tespiti

İnsansız sistemlere yönelik projeler, hali hazırda Türk Silahlı Kuvvetleri ihtiyaç listesinde yer alan

projelerdir. Ancak bu projeler kapsamındaki bazı kritik bileşenler ve teknolojiler açısından dışa

bağımlılık mevcuttur. Bu nedenle uzun vadeli ve yetenek geliştirme hedefli bir yaklaşıma ihtiyaç

bulunmaktadır. Önerilen program bu amaca hizmet edecek kapsama sahip olup, 2010 yılı sonrasında

gerçekleştirilecek ana sistem tedarik programlarını destekler yapıdadır.


Tablo 5: İnsansız Hava Aracı Sistemleri Alanında Teknolojik Hazırlık Düzeyi

Ürünler

Teknoloji Hazırlık Düzeyi

Açıklama

Hava Aracı 7 İşletme ortamında performans testleri yapılmış prototip sistemler mevcuttur. Mikro Hava Aracı 1 Gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler mevcuttur. Muharip Hava Aracı 1 Gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler mevcuttur. Faydalı Yükler 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistemler mevcuttur. Yer Kontrol 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistemler mevcuttur. Data-Link 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistemler mevcuttur. Yer Destek Sistemleri 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistemler mevcuttur.


İnsansız sistemler alanında gerek üniversite, gerekse sanayi kuruluşlarında bilgi, insan kaynağı ve alt

yapı mevcuttur. Türkiye bu noktadan başlayarak, orta ve uzun vadeli hedefleri doğrultusunda bu

alanda küresel ölçekte rekabetçi bir konuma ulaşabilir.




Özellikle muharip insansız hava aracı ve mikro insansız hava aracı programı, bu alanlarda uzun

vadede gerçekleştirilecek tedarik programlarının düşük riskle başlatılabilmesine olanak

sağlayacaklardır.

İnsansız hava araçları projeleri, insansız kara ve deniz araçları projeleri için de bir bilgi ve teknoloji

temeli oluşturacaklardır. Bu alanda gerçekleştirilecek projelere yurt içi teknoloji transferi mümkün

olacaktır. Benzer şekilde sivil alanda, özellikle sivil savunma, güvenlik, haberleşme, acil yardım,

deprem, v.b. afet yardım alanlarında kullanılacak sivil insansız sistemler için gerçekleştirilecek

projelerde yurt içi bilgi ve teknoloji transferi mümkün olacaktır.

İnsansız sistemlere ilişkin geliştirme çalışmaları, bileşenler üzerindeki minyatürizasyon (hacim, ağırlık,

güç harcamada azaltma) baskısı nedeniyle, tasarım, üretim, malzeme ve enerji teknolojileri

alanlarında teknolojik yetenek düzeyinde artışa katkıda bulunacaktır.




Tablo 6: İnsansız Hava Aracı Projeleri Program ve Maliyet Tahmini

Yıllar (x1000 $) Proje Kodu ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘14 ‘15 ‘16 ‘17 ‘18 ‘19 ‘20

Toplam (x1000

$) 03-01 50 50 03-02 10 10 10 10 10 10 60 03-03 200 200 200 200 200 1.000 03-04 500 500 500 500 500 2.500 03-05 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 03-06 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 03-07 40.000 40.000 40.000 40.000 40.000 200.000 03-08 80.000 80.000 80.000 80.000 80.000 400.000

Topl. 60 710 710 710 710 710 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 120.000 120.000 120.000 120.000 120.000 613.610



4.3. ORTAK BİLEŞENLER ve TEKNOLOJİLER

4.3.1. Vizyon

Başta ortak faydalı yükler olmak üzere, kara, deniz, hava ve uzay sistemlerinde ortak olarak kullanılan,

milli olması zorunlu bileşenleri ve teknolojileri özgün olarak geliştirme ve üretme yeteneğine sahip

olmak.


a. Ortak sistem ve bileşenlerle ilgili, mühendislik problemlerini çözümleyebilme, sistem

mühendisliği sürecini ve sistem tasarımını gerçekleştirebilme, mühendislik özel uzmanlık

alanlarını tasarıma uygulayabilme, modelleme ve simülasyon, sistem geliştirme, üretim,

entegrasyon, test ve değerlendirme yetenek ve alt yapısı ile tüm bu süreçleri yönetecek

yönetim bilgisine sahip olmak.

b. Kara, deniz, hava ve uzay sistemlerinin, elle ve veya otonom olarak, hassas bir biçimde

denetimini/yönlendirilmesini sağlayacak, seyrüsefer, güdüm, denetim, haberleşme ve bilgi

işlem donanım ve yazılım bileşenlerine ilişkin temel teknolojilere sahip olmak.

c. Bu sistemlerle ilişkili, otonom hareket, kararları verme, kendi kendini onarma gibi, sibernetik,

yapay zeka, v.b. sistem teknolojilerine sahip olmak.

d. Sistem güdümü açısından kritik algılayıcı ve eyleyici (sensor/actuator) bileşenler kapsamında

mekatronik ve MEMS teknololojileri ile, denetim ve stabilizasyon gibi, bunların uygulama

teknolojilerine sahip olmak.

e. Sistemlerin güç ihtiyacını karşılayacak, yüksek kapasiteli, hidrojen yakıt pili, güneş pili gibi ileri

güç teknolojilerine sahip olmak.

f. Temel yapısal tasarım, platform entegrasyon, itki ve yakıt teknolojilerine sahip olmak

g. Sistem ve bileşenlerin ağır ortam (ısı, radyasyon, v.b.) koşullarında çalışmasını sağlayacak

paketleme ve ortam denetleme (örn:iklimlendirme) teknolojilerine sahip olmak.

h. Temel elektronik, optik ve mekanik malzeme teknolojilerine sahip olmak.

i. Komuta-kontrol, haberleşme ile, keşif, gözetleme ve istihbarat, kimyasal ve biyolojik analiz

amaçlı sensörler gibi ortak faydalı yüklere ilişkin teknolojilere sahip olmak.

j. Bu sistemlerle birlikte kullanılacak, kendini koruma, atma, fırlatma, yük bırakma teknolojilerine

sahip olmak.

k. Bu sistemlerin etkin kullanımı açısından kritik olan bilgi yönetimi, bilgi güvenliği, bilgi harbi ve

elektronik harp teknolojilerine sahip olmak.

l. Benzer şekilde bu sistemlerin etkinliği, emniyeti ve güvenirliliği açısından kritik olan işletim

sistemi, haberleşme ve bilgi güvenliği gibi yazılım alanlarında ulusal çözümlere sahip olmak.



4.3.3. Hedefler

2005–2010 Dönemi Hedefleri

Bu dönem asıl olarak; alt yapının oluşturulması, milli olması zorunlu ve kritik bileşen teknolojilerinin,

donanımlarının ve yazılımlarının geliştirilmesi ile, sistem düzeyindeki teknoloji, tasarım, entegrasyon

ve test problemlerinin çözümü çalışmalarını kapsayacaktır. Temel teknolojik problemlerin çözümü

çalışmaları yoluyla bu dönem, ana sistem geliştirme ve tedarik programları için bir risk azaltma dönemi

olma niteliğine de sahip olacaktır. Bu dönemde gerçekleştirilmesi öngörülen hedefler aşağıda

özetlenmiştir.

a. Sistem ve bileşenlerle ilgili ulusal bilgi ve iş birliği ağının oluşturulması.

b. Süreçler, işlemler ve malzemelerle ilgili standartların tanımlanması ve oluşturulması.

c. Belirlenen bileşenlere ilişkin teknolojilerin ve prototiplerin geliştirilmesi; en az iki prototip

üzerinde test ve değerlendirme çalışmalarının gerçekleştirilerek performans hedeflerinin

doğrulanması.

d. Enerji, güç, itki, yakıt, yapısal tasarım, stabilizasyon, malzeme, paketleme gibi alanlarda,

performans, emniyet, güvenilirlik problemlerinin çözümü.


Bu dönemde, geliştirilen ortak teknolojilerin ve bileşenlerin, ilgili projelerde, deneysel ve asıl görev

platformları üzerinde test çalışmaları gerçekleştirilecektir. Bu dönemde gerçekleştirilmesi öngörülen

hedefler aşağıda özetlenmiştir:

a. Geliştirilen teknolojilerin ve bileşenlerin, yürütülen uzay ve uydu projelerine entegrasyonu ve

performans testleri.

b. Geliştirilen teknolojilerin ve bileşenlerin, yürütülen insansız hava sistemleri projelerine

entegrasyonu ve performans testleri.

c. Uzay ve uydu sistemleri, insansız sistemler, yere yakın uzayın gözlemlenmesi ve uzayın

kullanımına yönelik olarak gerçekleştirilecek projelerde elde edilecek ürünlerin, kullanım

açısından yaygınlaşmasını ve çıktıların ekonomik ve toplumsal faydaya dönüşmesini

sağlayacak “Ulusal Bilgi Ağı”nın oluşturulması.


Bu döneme ilişkin hedefler ilgili tedarik projeleri kapsamında belirlenecektir.





Yukarıda belirtilen hedefleri gerçekleştirmek üzere 10 yıllık “Ortak Bileşenler ve Teknolojiler Geliştirme Programı”nın, ana hatlarıyla aşağıdaki tabloda verilen aşamalarda gerçekleştirilmesi

önerilmektedir:

Tablo 7: Ortak Bileşenler ve Teknolojiler Alanındaki Çalışmalar


2005

Alt yapının (işbirliği ağları, süreç,işlem, malzeme standartları) oluşturulmaya başlanması; kullanım konseptlerinin ve bunlara bağlı teknik özelliklerin belirlenmesi; projelendirme; proje başlatma.

ArTGe Destek


2005-2010 Teknoloji geliştirme projeleri, donanım/yazılım geliştirme projeleri, cihaz geliştirme projeleri, alt sistem geliştirme projeleri, teknoloji doğrulama amaçlı test ve değerlendirme çalışmaları.

Güdümlü ArTGe


2010-2015 Sistem geliştirme projeleri; işletme konsepti doğrulama amaçlı mühendislik prototipleri entegrasyonu ve bunlar üzerinde gerçekleştirilecek test ve değerlendirme çalışmaları. Diğer projelerde geliştirilen sistemlere entegrasyon, test ve doğrulama.

Güdümlü ArTGe

(4) Tedarik

2015-2020 Tedarik projeleri kapsamında önerilmelidir. ArTGe’ye Dayalı Tedarik

Programın ikinci ve üçüncü aşamaları, ortak teknoloji ve ortak bileşen geliştirme aşamasıdır. Üçüncü

aşamadaki sistem geliştirme çalışmaları ortak teknoloji ve bileşenlere ilişkin test ve doğrulama

çalışmalarının yapılmasına yönelik olup, burada geliştirilmesi hedeflenen sistemler mühendislik

prototipleri düzeyindedir. Bu sistemlerin üretim prototiplerinin geliştirilmesi ve ilgili sistemlere

adaptasyonu diğer ana programlar kapsamında gerçekleştirilecektir. Bu ilişki teknoloji yol haritalarında

da gösterilmiştir.

Dördüncü aşamada gerçekleştirilecek çalışmaların tedarik programları kapsamında belirlenmesi

gerekmektedir. Bu aşamaya gelindiğinde, odaklanılan teknoloji ve bileşenler alanında teknolojik

hazırlık düzeyinin en üst noktaya ulaşacağı planlanmıştır. Dolayısı ile ilgili tedarik programlarına risk

azaltma amaçlı bilgi atlarımı ve teknoloji transferi yapılabileceği düşünülmektedir.

Bu çerçevede ikinci aşama için 24 adet altyapı, teknoloji ve bileşen geliştirme projesi ve üçüncü

aşama için 3 adet ortak-ileri teknoloji gösterimi projesi olmak üzere, program kapsamında 27 adet alt

proje tanımlanmıştır. Bu projeler özetle aşağıda verilmiştir:



2. Aşama Projeleri

Proje 03-01: Savunma, havacılık ve uzay ortak bileşenler ve teknolojiler işbirliği portalinin kurulması

ve işbirliği ağının oluşturulması.

Proje 03-02: Süreç, işlem ve malzeme standartlarının belirlenmesi.

Proje 03-03: Hassas seyrüsefer teknolojileri ve cihazlarının geliştirilmesi.

Proje 03-04: Sistem ve görev kontrol bilgisayarları, ilgili çevre birimleri ve işletim sistemi yazılımlarının

geliştirilmesi

Proje 03-05: Sistem denetimi, telemetre ve veri haberleşmesi amaçlı, adaptif çalışma frekansı ve bant

genişliğine sahip, iletim ve haberleşme emniyetine yönelik milli çözümleri barındıran haberleşme alt

sistemlerinin geliştirilmesi.

Proje 03-06: Platformların otonom hareket, kendini koruma ve kurtarma yeteneklerini artıracak yapay

zeka algoritmaları, donanımları, yazılımları ve test simülatörlerinin geliştirilmesi.

Proje 03-07: Sistem ve görev bilgisayarlarına ve yazılımlarına, hata bulma, düzeltme, kendi kendini

onarma yetenekleri kazandıracak yapay zeka algoritmaları, donanımları ve yazılımlarının geliştirilmesi.

Proje 03-08: Sistem kontrol yüzeylerinde ve eklemlerinde kullanılacak MEMS tabanlı mekatronik

aygıtların geliştirilmesi.

Proje 03-09: Sistem güç beslemesi için yüksek kapasiteli yakıt pili geliştirilmesi.

Proje 03-10: Cihaz beslemesi için minyatür yakıt pili geliştirilmesi.

Proje 03-11: Yüksek verimli güneş enerjisi güç birimleri geliştirilmesi.

Proje 03-12: Roket yakıtı geliştirilmesi.

Proje 03-13: Roket itki alt sistemi geliştirilmesi. (hava ve uzay uygulamaları için temel teknolojiler)

Proje 03-14: Hibrid motor teknolojisi geliştirilmesi.

Proje 03-15: Kara, deniz, hava ve uzay ortamları için modül paketleme teknolojileri geliştirilmesi.

Proje 03-16: Kara, deniz, hava ve uzay ortamları için ortam koşullandırma/ koruma teknolojileri

geliştirilmesi.

Proje 03-17: Uzay uygulamaları için radyasyona karşı güçlendirilmiş ve yüksek güvenilirliğe sahip

mikroelektronik ve hibrid devre malzemeleri ve devreleri geliştirilmesi.

Proje 03-18: HSI (Hyperspectral Imaging) sensör geliştirilmesi.

Proje 03-19: SAR/ISAR (Synthetic Aparture Radar/Inverse Synthetic Aparture Radar) geliştirilmesi.

Proje 03-20: SONAR ve akustik diziler (Acoustic Arrays) geliştirilmesi.

Proje 03-21: Biyolojik ve kimyasal dedektör/analiz modülleri geliştirilmesi.

Proje 03-22: Mobil geniş bant Internet altyapısı üzerinde ulusal bilgi yönetim ağı mimarisi

geliştirilmesi.

Proje 03-23: Siberuzay bilgi iletim emniyeti ve bilgi koruma/kripto algoritmaları geliştirilmesi.

Proje 03-24: Siberuzay bilgi harbi simülatörü ve tehdit/zaafiyet test platformu geliştirilmesi.



3. Aşama Projeleri

Proje 03-25: Geliştirilen faydalı yüklerin ve diğer ortak bileşenlerin, uzay ve uydu teknolojileri

geliştirme programı çerçevesinde test edilmesi ve doğrulanması.

Proje 03-26: Geliştirilen faydalı yüklerin ve diğer ortak bileşenlerin insansız sistem teknolojileri

geliştirme programı çerçevesinde test edilmesi ve doğrulanması.

Proje 03-27: Çok geniş bant mobil haberleşme teknolojileri ile desteklenmiş, bilgi yönetimi, bilgi

güvenliği ve bilgi harbi unsurlarını da kapsayan, sivil/askeri çift amaçlı kullanılacak, ikinci nesil “Ulusal

Bilgi Ağı”nın kurulması; geliştirilen uydu ve insansız hava sistemleri ile entegre edilerek, sivil/askeri çift

amaçlı kullanım konsepti çerçevesinde denenmesi.

4.3.4.2. İhtiyaç Tespiti ve Gerekçeler

Gerek uzay ve uydu sistemleri, gerekse insansız sistemler alanında önerilen projelerde birçok ortak

teknoloji ve bileşen bulunmaktadır. Bu bileşen ve teknolojilerin büyük bir bölümü, milli olması zorunlu

ve kritik sistem ve teknoloji sınıfındandır. Dolayısı bu alanlarda özgün tasarımlara ve ürünlere sahip

olunması gerekmektedir. Diğer yandan, bu bileşen ve teknolojiler arasında, henüz ülkemizin yeteri

düzeyde yetkinliğe sahip olmadığı birçok alan bulunmaktadır. Bu tür bileşen ve teknolojileri içeren

sistemlere yönelik ArTGe’ye dayalı tedarik programları başlatılmadan önce, risk azaltma amaçlı ArTGe

faaliyetlerinin yürütülmesi gerekmektedir.

Gerek ortak bileşen ve teknolojilerin bir proje çatısı altında toplanmasının sağlayacağı kaynak ve

zaman tasarrufundan yararlanmak, gerekse orta ve uzun vadeli ArTGe’ye dayalı ana tedarik

programlarının düşük riskle başlatılabilmesini sağlamak amacıyla ortak bileşen ve teknoloji geliştirme

programı oluşturulmuştur.


Aşağıda (Tablo-8), teknoloji hazırlık değerlendirmesi için x/y şeklinde ikili bir değerlendirme yapılmıştır.

Genel bir yaklaşım olarak bunlardan ilki, ilgili alanda kara, deniz veya hava uygulamalarında gelindiği

değerlendirilen en üst düzeyi göstermektedir. İkincisi ise bu gelinen düzeye göre uzay uygulamalarına

ilişkin değerlendirmedir. Özel durumlar ayrıca açıklanmıştır.



Tablo 8: Ortak Bileşenler ve Teknolojiler Alanında Teknolojik Hazırlık Düzeyi

Teknoloji Hazırlık Düzeyi

Açıklama

Seyrüsefer Birimleri 9/6 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.

Sistem ve Görev Kontrol Bilgisayarları

9/6 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.

Haberleşme Alt Sistemleri 9/6 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.

Optik, Elektrooptik Faydalı Yükler

9/6 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.

Radar Faydalı Yükleri 9/6 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.

Haberleşme Faydalı Yükleri 9/6 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.

Biyolojik/Kimyasal Analiz Faydalı Yükleri

1 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler mevcut.

Sonar ve Akustik Diziler 2 Yalnız su altı sistemleri için formüle edilmiş teknoloji konseptleri ve uygulamaları mevcut.

Roket İtki Alt Sistemi 5/2 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için uygun ortamda bileşen ve/veya prototip gösterimi mevcut.

Hibrid Motor/İtki 1/1 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az biri için gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler mevcut.

Yakıt Pilleri 3/1 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az birinde, kritik fonksiyon ve/veya özellik için analitik veya deneysel konsept gösterimi mevcut.

Bileşenler

Güneş Enerjisi Güç Birimleri 3/1 Kara, deniz veya hava sistemlerinden en az birinde, kritik fonksiyon ve/veya özellik için analitik veya deneysel konsept gösterimi mevcut.

Süreçler ve Altyapı 9/3 Proje yönetimi, sistem mühendisliği, özel mühendislik uzmanlık alanları, tasarım, üretim, entegrasyon, test süreçlerini ve alt yapısını kapsamaktadır.

Elektronik/Mikroelektronik 7 İşletme ortamında performans testleri yapılmış prototip sistem mevcut. Radyasyon korumalı malzeme ve devreler açısından 1-2 şeklinde değerlendirilmiştir.

Optronik 7 İşletme ortamında performans testleri yapılmış prototip sistem mevcut.

Sibernetik/Kontrol Teorisi 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. MEMS 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Nanoteknoloji 1 Gözlemlenmiş ve raporlanmış temel prensipler mevcut. Yapılar ve Malzemeler 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Güç ve Enerji 2 Formüle edilmiş teknoloji konseptleri ve uygulamaları mevcut. Yakıt 2 Formüle edilmiş teknoloji konseptleri ve uygulamaları mevcut. Paketleme 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Ortam Kontrol 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Hata Korumalı Yazılım 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Yapay Zeka Algoritmaları 7 İşletme ortamında performans testleri yapılmış prototip sistem

mevcut. Bilgi Güvenliği Algoritmaları 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Bilgi Harbi Algoritmaları 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Bilgi Yönetim Algoritmaları 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut. Haberleşme ve Ağ Algoritmaları/Protokoller

9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.

Teknolojiler

Simülasyon Yazılımları 9 Başarılı görev harekatı ile onaylanmış gerçek sistem mevcut.




Ortak teknolojiler ve bileşenler açısından gerek nitelik, gerekse nicelik olarak geniş bir bilgi birikimi,

insan kaynağı ve alt yapı mevcuttur. Bu alanda ayrıca insan kaynakları açısından gerek yurt dışında

bulunan, gerekse yurt içinde bulunup da farklı alanlarda istihdam edilmiş olan büyük bir potansiyel

mevcuttur. Bu kapsamdaki projelerin hızla başlatılabilmesi için stratejik planlama, projelendirme,

eşgüdüm dışında bir engel bulunmamaktadır.


Önerilen program ve bağlı projelerin tamamı, özelde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin milli olması zorunlu ve

kritik sistem ve teknoloji ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlarken, genelde ülkenin bilimsel ve teknolojik

alt yapısını güçlendirerek, uluslararası rekabet gücünü artıracak teknoloji ve bileşenleri

kapsamaktadır. Buna en önemli örnekler olarak, sensör teknolojileri, yakıt pilleri, hibrid motor

teknolojileri, bilgi yönetimi, bilgi harbi ve haberleşme teknolojileri, yapay zeka teknolojileri verilebilir.

Seçilen bileşen ve teknoloji alanları, Vizyon 2023 çalışmasında stratejik oldukları vurgulanan bilgi ve

iletişim, mekatronik, nanoteknoloji, tasarım teknolojileri ve malzeme teknoloji alanları ile örtüşmekte

olup, bu stratejik alanlara ilişkin stratejik amaçları ve hedefleri bütünüyle desteklemektedirler.

Geliştirilecek bileşenlerin ve teknolojilerin çift amaçlı kullanım özellikleri dolayısı ile ticari alanda büyük

kullanım imkanı bulacağı açıktır. Özellikle bilişim, beyaz eşya, makine, otomotiv ve biyoteknoloji

alanlarında, sivil sektöre geniş çaplı bir teknoloji transferi gerçekleştirilebileceği ve bu alanlardaki

rekabet gücünün uluslar arası düzeyde artırılabileceği değerlendirilmektedir.




Tablo 9: Ortak Teknoloji ve Bileşen Geliştirme Projeleri İçin Program ve Maliyet Tahmini

Yıllar (x1000 $) Proje Kodu ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘14 ‘15

Toplam (x1000

$) 04-01 250 250 04-02 10 10 10 10 10 10 60 04-03 300 300 300 900 04-04 400 400 400 1.200 04-05 500 500 500 500 2.000 04-06 100 100 100 100 100 500 04-07 100 200 200 200 200 900 04-08 100 200 200 200 200 900 04-09 500 500 500 500 500 2.500 04-10 200 200 200 200 200 1.000 04-11 200 200 200 200 200 1.000 04-12 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 04-13 3.000 3.000 3.000 3.000 3.000 15.000 04-14 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000 20.000 04-15 100 100 100 300 04-16 400 400 400 1.200 04-17 500 500 1.000 04-18 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 04-19 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 04-20 500 500 500 500 500 2.500 04-21 500 500 500 500 500 2.500 04-22 500 500 04-23 200 200 200 600 04-24 300 300 300 900 04-25 250 450 450 450 450 450 2.500 04-26 250 250 250 250 250 250 1.500 04-27 50.000 100,000 150.000 150.000 150.000 150.000 150.000 100.000 1.000.000 Topl. 15.770 15.310 14.610 62.910 112.410 150.500 150.700 150.700 150.700 150.700 100.700 1.074.710

2005-2010 döneminde harcamaların ortalama yıllık 62 Milyon Dolar düzeyinde olacağı öngörülmekte,

2011-2015 döneminde ise ortalama yıllık 140 Milyon Dolar düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir.



5. SONUÇ ve DEĞERLENDİRME

TÜBİTAK eşgüdümünde ülkemizin geleceği açısından fevkalade önemli bir projenin hazırlık

aşamasına gelinmiştir. Planlama bir projenin en önemli safhasıdır. Bu aşamada harcanacak emeğin

karşılığı mutlaka alınacaktır.

Bu çalışmaların sonucundaki beklentilerimiz ise şu şekilde özetlenebilir:

i. Ülkemizin küresel rekabet gücünün artması, ekonomik gelişme ve toplumsal refah için

gereken teknolojilere sahip olmak.

ii. Savunma gücümüzün etkinliğini, caydırıcılığını ve sürekliliği için gereken milli olması zorunlu

ve kritik teknolojilere sahip olmak.

iii. Uzayı, iletişim, eğitim, sağlık, v.b. alanlarda daha etkin kullanıp, daha kaliteli hizmetleri, daha

verimli bir şekilde sunarak yaşam kalitesini artırmak.

Bu belgede, SHU Paneli’nin, politika ve stratejilerin hayata geçirilmesinde başarıya etki edecek en

önemli iki husus olan

i. Uygulama süreci ilke ve yöntemlerine ilişkin görüş ve öneriler ile,

ii. Program ve projelere ilişkin önerileri yer almıştır.

Uygulama süreci ilke ve yöntemlerine ilişkin görüş ve öneriler uygulama sürecinin başarısı açısından

hayati öneme sahiptir. Seçilmiş teknoloji ve ürün alanlarına odaklanma, yol haritaları çerçevesinde

hareket etme ve süreç yönetimi gibi ilkelerden taviz verilmemesinin uygun olacağı


Buna karşılık panelimiz program ve proje önerilerini, gerçekleştirilecek program ve projelerin nihai

kapsamının projelendirme aşamasında belirleneceği anlayışıyla hazırlamıştır. Düşünülen ihtiyaç ve

beklentilerin çok farklı program ve proje kapsamları ile karşılanması elbette ki mümkündür. Bu açıdan

asıl olan, ihtiyaç ve nihai ürün odaklı proje tanımlamak, hedeflenen teknoloji alanlarındaki geliştirme

faaliyetlerinin en geniş bir biçimde proje kapsamı içinde olmasını sağlamaktır.

Bu belge ile Vizyon 2023 Teknoloji Öngörü Projesi, Savunma Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli,

çalışmalarını sonlandırmış olmaktadır. Yeni başlayacak uygulama döneminin başarılı bir sürece

dönüşmesi, amaç ve hedeflere en aza sapma ile ulaşılması en büyük dileğimizdir.



EK-1: Vizyon 2023 Projesi ve SHU Paneli

1. Vizyon 2023 Projesi Kapsamında, Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli

Vizyon 2023 Teknoloji Öngörü Projesi kapsamındaki 10 sektörel panelden biri olan Savunma,

Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli, teknoloji öngörüsü, politika/strateji önerileri ve uygulama yol haritası

çalışmalarını aşağıdaki üç ana tespit çerçevesinde tamamlamıştır:

a) Savunma, havacılık ve uzay alanlarındaki harcamaların vazgeçilmezliği; harcamaların

ekonomik değil, stratejik kararlara göre belirlenmesi.

b) Savunma, havacılık ve uzay sanayiinin özel konumu; tek ana alıcının olması, uluslararası

pazarın yapısı ve ticaret kurallarındaki farklılıklar/istisnalar.

c) Bu alanlardaki gücün 21nci asırda teknolojik güce ve teknoloji üretme gücüne dayanması,

dolayısı ile, bu alanlarda sahip olunacak teknolojilerinin ülkenin bilimsel ve teknolojik gelişimi

ile rekabet gücüne katkısı; işlevsel etkinlik, caydırıcılık, tedbir-karşı tedbir döngüsü, çalışma

ortamı, v.b. gereksinimlerin zorladığı teknolojik gelişme ve bunun sivil rekabet gücü olan

ürünlerin yaratılmasına etkisi.

Panel, ülkenin sivil sektörü ile entegre olmuş bir savunma, havacılık ve uzay sanayiinin, seçilecek

“belirli alt sektörlerde”, sürdürülebilir bir gelişme içinde, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip bir sektör

konumuna gelebileceği değerlendirmiş ve “Türkiye’nin Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii

Vizyonu”nu aşağıdaki şekilde önermiştir.

“Küresel düzeyde ülke çıkarlarının korunmasını gözeten; ulusal güvenlik gereksinimlerini karşılayan sistem ve teknolojileri özgün olarak araştırıp, geliştiren ve üreten; bu sistem ve teknoloji alanlarında dünya ölçeğinde rekabet, işbirliği veya karşılıklı bağımlılık gücü yaratan; ülkenin bilim ve teknoloji düzeyinin gelişmesinde öncü bir rol oynayan; toplumsal refaha katkısı tartışılmaz bir ulusal savunma, havacılık ve uzay sanayiine sahip olmaktır.”

Bu vizyonu hayata geçirmek için gerçekleştirilmesi gereken hedefler, bu hedeflere ulaşılması için

önerilen politika ve stratejiler ile, odaklanılması önerilen teknoloji alanları, panel ön raporunda ve

sonuç raporunda ayrıntılı olarak yer almaktadır7.

Yapılan genel değerlendirmede, mevcut kaynakların, uzun vadeli planlar dahilinde, amaca uygun bir

biçimde kullanılması durumunda aşağıdaki tabloda verilen 2023 yılı hedeflerine ulaşılması mümkün

görülmüştür. Bu değerlendirmede en önemli husus, savunma harcamalarındaki artışa karşılık,

harcamaların gayri safi yurtiçi hasılaya oranının azalacağının öngörülmesidir.

7 http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/teknolojiongorusu/paneller/savunmauzayvehavacilik



Tablo Ek-1/1 : Sektörel ve Sosyo-ekonomik Hedefler

2002 2023

Kişi Başı Savunma Harcaması (Dolar) 130 534

Savunma Harcamaları (Milyar Dolar) 9 48

Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya Oranı 0,05 0,03

Silah Malzeme ve Teçhizat Alımları (Milyar Dolar) 5 14,4

Yurt İçi Teçhizat Alımları ve AR-GE (Milyar Dolar) 0.9 11.5

Sektörde Çalışan Başına Üretim (ABD Doları/adam*yıl) 50.000 250.000

Sektörde Çalışan Başına İhracat (ABD Doları/adam*yıl) 10.000 58.500

Savunma İhracatı (Milyar Dolar) 0.25 3,5

Sektörde İstihdam Edilen Personel 25.000 60.000

Savunma AR-GE Personeli 1.500 10.000

Temel ve Uygulamalı Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Projelerine Ayrılan Kaynağın Silah Malzeme ve Teçhizat Bütçesine oranı (%) 0,5 5

Temel ve Uygulamalı Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Projelerine Savunma Bütçesinden Ayrılan Kaynak (ArTGe’ye dayalı tedarik içindeki pay dahil-Milyon Dolar) 25 720

Uygulamaya yönelik olarak panelin vurguladığı hususlar ise şunlardır:

a) Teknoloji seçimi açısından askeri-sivil ortak öncelikli teknoloji alanları üzerinde odaklanma:

Panel tarafından önerilen teknoloji alanları incelendiğinde, bunların askeri-sivil ortak bir

teknoloji vizyonunu yansıttığı görülecektir. Bu vizyon, gerek ArTGe kaynaklarının

yönlendirilmesinde, gerekse insan kaynağı geliştirme gibi alt yapıya yönelik yatırımlarda

kullanılması gereken odaklanma mantığını vurgulamaktadır. Çünkü savunma, havacılık ve

uzay sanayiinin nihai hedef olan toplumsal refaha katkısının, sivil alanlara ve diğer sektörlere

yapacağı teknoloji transferi ve insan kaynağı geliştirme yoluyla en üst düzeye çıkacağı


b) Kamu tedariğinin etkin kullanımı: Savunma, havacılık ve uzay alanındaki kamu alımlarının

büyüklüğü, başka hiçbir mekanizma ve kaynağa ihtiyaç kalmaksızın, ArTGe’ye dayalı tedarik

yoluyla, özgün teknoloji ve rekabet gücü yüksek ürünler ile, ülkenin bilimsel ve teknolojik alt

yapısının geliştirilmesini olanaklı kılmaktadır. Uluslararası anlaşmalarda bu alana özgü

istisnalar, kamu tedariğinin etkin bir uygulama aracı olmasını sağlamaktadır.

c) Savunma, havacılık ve uzay alanlarındaki projelerin bütünselliği: Gerek temel teknolojilerin,

gerekse ürün geliştirme ve tedarik süreçlerinin ortaklığı nedeniyle panel, savunma, havacılık

ve uzay alanına ilişkin önerilerinde alt sektör ayrımı yapmamış ve bu üç alanın tek bir başlık

altında incelenmesinin uygun olacağını değerlendirmektedir.8

8 Nitekim AB’de de benzer bir değerlendirme yapılarak, 7 Haziran 2004 tarihinde, sivil güvenlik, savunma ve uzay alanındaki

ortak ihtiyaç ve çözümlerin tespiti için bir panel oluşturulmuştur. (http://europa.eu.int/comm/space/themes/security_en.html)



2. Vizyon 2023 Strateji Belgesi ve Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli Öngörüleri

Vizyon 2023 Strateji Belgesi ile Savunma, Havacılık, Uzay Sanayii Paneli’nin öngörüleri iki boyutta

ilişkilendirilebilir:

i. Odaklanılacak stratejik teknoloji alanları

ii. Uygulamaya esas olacak politika ve stratejiler

Vizyon 2023 Strateji Belgesi’nde odaklanılması hedeflenen stratejik teknoloji alanları, SHU Paneli

tarafından hedeflenmesi önerilen teknoloji alanları ile ilişkilidir. Bu ilişki Tablo-2’de gösterilmiştir. Bu

tablodan da görüleceği gibi Savunma, havacılık ve uzay alanında, verilen hedefler çerçevesinde

gerçekleştirilecek program ve projelerin tümü, aynı zamanda ulusal teknoloji hedeflerini de destekler

kapsamda olacaktır.

Uygulamaya esas olacak politika ve stratejiler açısından, SHU Paneli ağırlıklı olarak kamu tedariki

politikası üzerinde durmaktadır. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, ArTGe’ye dayalı kamu tedarik

projelerinin, bilim ve teknolojik alt yapının gelişmesi ve rekabet gücünün artması açısından sürükleyici

rol oynayacağı değerlendirilmektedir. Bu kapsamda savunma, havacılık ve uzay alanında

uygulanması önerilen stratejiler ise; tedarik sisteminin ve yapılanmasının iyileştirilmesi, tedarik

mevzuatının iyileştirilmesi, kurumsal alt yapının iyileştirilmesi, bu kapsamda ana sistem alanlarında

ana yüklenicilik modeli ve bu modele dayalı bir sanayi-yan sanayi yapılanmasına gidilmesi,

projelendirme ve proje yönetimi açısından kurumsal bir alt yapının oluşturulması, ArTGe’ye daha fazla

kaynak ayrılması ve insan kaynakları yetiştirilmesi ve eğitilmesi şeklinde özetlenebilir.

Bu politika ve strateji önerileri, Vizyon 2023 Strateji Belgesi’nde yer alan politika ve stratejiler ile

uyumludur. Strateji Belgesi, özellikle savunma alanındaki kamu tedariki, güdümlü projeler, ArTGe’ye

kaynak ayırma ve insan kaynakları yetiştirme, alt yapı geliştirme konuları üzerinde önemle

durmaktadır.

Sonuç olarak, Vizyon 2023 Strateji Belgesi ile, Savunma, Havacılık, Uzay Sanayii Paneli’nin öngörüleri

uyumludur. Bu belgede yer alan gerek uygulama yöntemine ilişkin önerilerde, gerekse program ve

proje önerilerinde bu uyum sürdürülmeye çalışılmıştır. Çünkü kişilerden, ekiplerden ve hatta

nesillerden bağımsız olarak ve bir önceki bilgi temeli üzerine yeni bilgi yapıları inşa edilerek, ortak

ulusal hedeflerin gerçekleştirilmesi ancak böyle bir tutarlılıkla mümkündür.



Tablo Ek-1/2: SHU Paneli Teknoloji Hedefleri ile Stratejik Teknoloji Alanları İlişkisi

Ulusal Strateji Belgesi Stratejik Teknoloji Alanları

Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli Stratejik Amaçlar ve Öngörülen Teknoloji Alanları

Bilg

i ve İle

tişim

Te

knol

ojile

ri

Mek

atro

nik

Ener

ji ve

Çev

re

Tekn

oloj

ileri

Biyo

tekn

oloj

i ve

Gen

Tek

nolo

jileri

Nan

otek

nolo

ji

Mal

zem

e Te

knol

ojile

ri

Tasa

rım

Tekn

oloj

ileri

Üre

tim S

üreç

ve

Tekn

oloj

ileri

“Askeri ve sivil amaçlı bilgi haberleşmesi ve bilgi yönetimi alanlarında, tümleşik sistemden bireysel kullanıcıya kadar her düzeyde, yüksek bilgi hizmeti kalitesine ulaşılmasını, bilgi ve haberleşme güvenliği alanlarında ise, askeri ve sivil ihtiyaçları karşılayan, uluslararası rekabet gücüne sahip ulusal teknoloji ve ürünlere sahip olma,” hedefleri kapsamında: • Bilgi Yönetimi Teknolojileri • Bilgi İşlem ve Yazılım Teknolojileri • Bilgi Ağları ve Web Teknolojileri • Haberleşme Teknolojileri • Haberleşme Yönetim Teknolojileri

• Haberleşme Protokol Teknolojileri • Geniş Bant ve Yüksek Hızlı İnternet Teknolojileri • Entegre Görev Sistem Teknolojileri • Bilgi Harbi Teknolojileri (Konvansiyonel elektronik harp, siberuzay harbi, bilgi istihbaratı ve istihbarata karşı koyma dahil)

● ● ●

“Sistem ve kullanıcı düzeyinde fiziki ve biyolojik güvenliğin sağlanması amacıyla kullanılan ileri sensör ve sistem teknolojilerine sahip olma” hedefi kapsamında: • Algılayıcı (Sensör) Teknolojileri (Elektrooptik, Radyofrekans, Biyolojik, v.b. sensörler) • Dost, Düşman, Hedef Tanıma Sistem Teknolojileri

• İşaret İşleme Devre ve Aygıt Teknolojileri • Hesaplama Devre ve Aygıt Teknolojileri • Etiketleyici ve Algılayıcı Malzeme Teknolojileri • Biyoürün Teknolojileri

● ● ●

● ● ●

“Sistem-kullanıcı etkileşimini ve sistem kullanım etkinliğini artıran teknolojilere sahip olma” hedefi kapsamında: • İnsan-Makine Arayüz Teknolojileri • Enerji Üretim ve Depolama Teknolojileri

• Sibernetik • Fotonik, Optik, Optoelektronik ve Elektrooptik Teknolojileri

● ● ● ● ● ●



Tablo Ek-1/2: SHU Paneli Teknoloji Hedefleri ile Stratejik Teknoloji Alanları İlişkisi (devamı)

Ulusal Strateji Belgesi Stratejik Teknoloji Alanları

Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayii Paneli Stratejik Amaçlar ve Öngörülen Teknoloji Alanları

Bilg

i ve İle

tişim

Te

knol

ojile

ri

Mek

atro

nik

Ener

ji ve

Çev

re

Tekn

oloj

ileri

Biyo

tekn

oloj

i ve

Gen

Tek

nolo

jileri

Nan

otek

nolo

ji

Mal

zem

e Te

knol

ojile

ri

Tasa

rım

Tekn

oloj

ileri

Üre

tim S

üreç

ve

Tekn

oloj

ileri

“Sivil ve askeri amaçlı kullanılabilecek insansız sistem ve robotik teknolojilerine sahip olma” hedefi kapsamında: • İleri Sistem Teknolojileri • Etkin Platform Teknolojileri • Minyatür Sistem Tasarım ve Entegrasyon Teknolojileri • Mekatronik Sistem Teknolojileri • Mikroelektromekanik Sistem (MEMS) Teknolojileri • Elektro Mekanik Hareketlendirici Teknolojileri

• Seyrüsefer, Güdüm ve Kontrol Teknolojileri • Kompozit Malzeme Teknolojileri • Akıllı Malzeme ve Yapı Teknolojileri • İleri Metal Alaşım Teknolojileri • İleri Malzeme İmalat Teknolojileri • Modelleme, Simülasyon ve Analiz Teknolojileri

● ● ● ● ● ●

“Sivil ve askeri amaçlı kullanılabilecek uydu ve uzaya araç gönderme teknolojilerine sahip olma” hedefi kapsamında: • Uydu İletişim Teknolojileri • Uydudan Algılama ve Gözlem, Uzay Havası Teknolojileri

• Uzay Aracı Fırlatma ve Yer Kontrol Teknolojileri • Modelleme, Simülasyon ve Analiz Teknolojileri

● ● ● ● ● ● ●

“Ulusal savunma açısından kritik silah, karşı silah ve korunma teknolojilerine sahip olma” hedefi kapsamında:

• Minyatür Sistem Tasarım ve Entegrasyon Teknolojileri • Fotonik ve Optoelektronik Malzeme Teknolojileri • Kompozit Malzeme Teknolojileri • İleri Polimer ve Plastik Malzeme Teknolojileri • Enerji Emici Malzeme Teknolojileri • İleri Metal Alaşım Teknolojileri

• İleri Malzeme İmalat Teknolojileri • Robotlar, Mikrobot Karşı Silahlar ve Mühimmat Teknolojileri • Nano Silahlar ve Mühimmat Korunma Teknolojileri • Yönlendirilmiş Enerji Teknolojileri • NBC Karşı Sistemleri ve Korunma Teknolojileri • Modelleme, Simülasyon ve Analiz Teknolojileri

● ● ● ● ● ● ● ●



Documents

Savunma, Havac k ve Uzay Sanayii Paneli · raporunda gerekse Strateji Belgesi’nde yer alan görüş ve önerilerle uyum içinde ve onları destekler mahiyettedir. Bu kapsamda kritik