temat: Poznajmy wydrę!

Gimnazjum

Scenariusz 13

Cele ogólne: ‒ przekazanie informacji na temat pokroju i budowy ciała wydry, ‒ przekazanie informacji na temat środowiska życia wydry, ‒ rozwijanie zmysłu obserwacji i spostrzegawczości uczniów.

Cele operacyjne:Uczeń potrafi:

‒ wymienić charakterystyczne cechy budowy ciała i pokroju wydry, ‒ odróżnić wydrę od innych przedstawicieli rodziny łasicowatych na podstawie cech budowy ciała i pokroju,

‒ rozpoznać i nazwać siedliska, w których bytuje wydra.

Miejsce: sala.

Formy pracy: ‒ indywidualna, ‒ zbiorowa, ‒ w parach.

Metody pracy: ‒ praca z tekstem, ‒ praca z kartami pracy, ‒ pogadanka.

Wiek uczestników: 13 – 16 lat.

Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 1 godz. lekcyjna (45 minut).

Optymalna liczba uczestników: 20 - 30 osób.

Materiały i środki dydaktyczne: ‒ plansza edukacyjna – „Poznaj wydrę”, ‒ plansza edukacyjna – „Rodzina łasicowatych”, ‒ karta pracy nr 1 – „Sylwetki łasicowatych”, ‒ karta pracy nr 2 – „Gdzie żyje wydra?”, ‒ karta pracy nr 3 – „Rozszyfruj wydrze tropy”, ‒ karta pracy nr 4 – „Czyja głowa, czyj ogon?”, ‒ kolorowe kredki.

Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Przygotuj i umieść w widocznym miejscu planszę edukacyjną „Poznaj wydrę” oraz „Rodzina łasicowatych”.2. Przygotuj kartę pracy nr 1 w liczbie odpowiadającej ilości uczniów.3. Przygotuj kartę pracy nr 2 w liczbie odpowiadającej ilości uczniów i przygotuj kolorowe kredki w liczbie po jed-

nym zestawie na parę uczniów.4. Przygotuj kartę pracy nr 3 w liczbie odpowiadającej ilości uczniów.5. Przygotuj kartę pracy nr 4 w liczbie po jednej karcie na parę uczniów.

autor: Karolina Dobrowolska

GimnazjumPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

2 13. Poznajmy wydrę

Przebieg zajęć:

A. Faza wstępna zajęć.1. Podaj temat lekcji: „Poznajmy wydrę”.2. Poproś jednego z uczniów o przeczytanie na głos tekstu – opowiadania wydry „Poznajmy się!” (patrz poniżej). Za-

pytaj, dlaczego wydrę możemy nazwać zwierzęciem prowadzącym ziemno-wodny tryb życia? (wydra bytuje za-równo w środowisku lądowym, jak i wodnym i jej organizm jest przystosowany do obu tych środowisk).

3. Zaprezentuj uczniom zawieszoną planszę „Poznaj wydrę”. Porozmawiaj z uczniami o budowie ciała wydry zwra-cając uwagę na sylwetkę, ubarwienie (brunatne ze srebrzysto-szarą plamą na szyi i piersi), kształt i wielkość głowy (spłaszczona, mała), małżowin usznych (krótkie, okrągłe), nóg (silne, krótkie, o palcach spiętych błoną) oraz ogona (długością przekraczający długość połowy ciała, gruby u nasady, zwężający się ku końcowi).

4. Zaprezentuj uczniom planszę „Rodzina łasicowatych”. Zapytaj uczniów, jakie gatunki łasicowatych znają, czy i które z nich kiedykolwiek obserwowali. Możesz zapytać o kunę domową, często korzystającą z naszych budynków – czy któryś z uczniów widział kunę lub jej ślady. Zwróć uwagę uczniów na różnice w sylwetce, proporcjach i budowie poszczególnych części ciała pomiędzy przedstawicielami tej rodziny.

Wprowadznie: Poznajmy się!Witajcie! Jestem wydra – w języku nauki moja nazwa brzmi: Lutra lutra. Należę do sporej rodziny wśród ssaków dra-pieżnych – rodziny łasicowatych. To oznacza, że moimi krewnymi są na przykład borsuk, kuna, tchórz i łasica. Występu-ję w całym kraju i spotkać mnie możecie nawet w miastach, jeżeli tylko znajdzie się tam odpowiednia rzeka lub zbiornik wodny. To dla mnie ważne, bo jestem związana z środowiskami wodnymi – potokami, rzekami, stawami i jeziorami, a nawet bagnami i torfowiskami. Trudno mnie jednak spotkać, bo zwykle poluję w nocy, ale za dnia lubię wygrzewać się na brzegach. Najbardziej lubię rzeki, na brzegach których znajdują się wysokie skarpy – to dobre miejsce na norę. Nie kopię jednak nor sama, zajmuję nory po poprzednich lokatorach i przerabiam je do własnych potrzeb. Wejście do mojej nory ukryte jest wśród korzeni drzew, roślinności nadbrzeżnej lub nawet pod wodą, więc niełatwo je znaleźć. Jeśli zajmę tereny bagienne, czasem przenoszę się do zbudowanego przez siebie schronienia - szałasu. Często buduję sobie też lego-wiska pod zwisającymi gałęziami lub w krzewach na brzegach rzek i jezior albo wyleguję się w jamach czy półkach skal-nych osłoniętych roślinnością, które znajdę w pobliżu wody.Jak wyglądam? Jestem całkiem sporym drapieżnikiem – moje ciało może osiągać długość od 50 do prawie 90 cm. Wśród nas samce są większe i cięższe od samic – mogą ważyć nawet 12 kg., podczas gdy samice osiągają wagę do 5 kg. Na lądzie prezentuję się trochę niezgrabnie – mam krótkie, mocne nogi, opływowy tułów, krótką szyję i małą głowę z okrągłymi uszami. Moje stopy mają palce spięte błoną pławną, która pomaga mi w pływaniu. Posiadam także długi, silny ogon, grubszy u nasady i zwężający się ku końcowi. Na lądzie i w wodzie poruszam się bardzo zwinnie i znakomicie pływam. Moja sierść jest barwy brązowej, ciemniejsza na grzbiecie i jaśniejsza na spodzie ciała. Na podgardlu i piersi posiadam jasną plamę, z wiekiem jaśnieje mi także sierść na głowie. Bardzo rzadko zdarzają się wśród nas także osobniki o barwie czarnej (melanistyczne) lub całkiem białej (albinotyczne). Zimą nie zapadam w sen zimowy, ale nadal poluję w niezamarzniętej wodzie. Tak samo jak Wy lubię śnieg – często śli-zgam się po nim na brzuchu!Żywię się głównie rybami, ale także płazami, małymi ssakami, ptakami i ich jajami, rakami i mięczakami – moja dieta jest więc urozmaicona. Nie mam wrogów naturalnych. No, może z wyjątkiem...człowieka. Choć często mnie nie zauważacie, żyjemy obok siebie. Mam nadzieję, że zechcecie poznać mnie bliżej!

B. Ćwiczenia.

1. Sylwetki łasicowatychRozdaj uczniom kartę pracy nr 1 – „Sylwetki łasicowatych”. Zadaniem uczniów jest rozpoznanie, która sylwetka należy do wydry i określenie cech, po których ją rozpoznali. Następnie uczniowie wpisują, odpowiednio na karcie, zaobserwo-wane różnice w sylwetkach poszczególnych gatunków (np. ogon – długi, krótki, puszysty; głowa – okrągła, spłaszczona, wydłużona, itd.) Poproś uczniów, by spróbowali określić, do jakich gatunków z rodziny łasicowatych należą pozostałe sylwetki. Pomocne w tym zadaniu będą plansze „Poznaj wydrę” oraz „Rodzina łasicowatych”.

kuna domowa wydra europejska borsuk norka amerykańska

GimnazjumPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

313. Poznajmy wydrę

Sylwetki na karcie pracy przedstawiają:

2. Gdzie żyje wydra? Rozdaj uczniom karty pracy nr 2 – „Gdzie żyje wydra?” i kolorowe kredki – po zestawie kredek na parę. Zadaniem uczniów jest wybór spośród podanych na karcie siedlisk tych, w których występuje wydra. Są to:

‒ brzeg jeziora, ‒ stawy rybne, ‒ rzeka, ‒ starorzecze, ‒ torfowisko.

Poproś uczniów, aby narysowali kolorowymi kredkami w pustych kratkach wizerunki tych środowisk. Powstałą plan-szę – wydrę i jej siedliska – możesz wykorzystać w późniejszych zajęciach.

3. Rozszyfruj wydrze tropy!Rozdaj uczniom kartę pracy nr 3 – „Rozszyfruj wydrze tropy!”. Poproś uczniów, by dokładnie przyjrzeli się wizerun-kom odcisków przednich i tylnych łap wydry. Zapytaj, czy uczniowie pamiętają i potrafią wymienić charakterystyczne cechy stóp wydry (np. palce spięte błoną pławną). Poproś, aby uczniowie na podstawie szczegółów widocznych na odci-sku łap odtworzyli wygląd łap wydry i narysowali je w wyznaczonych miejscach na karcie przy użyciu kolorowych kredek. Uczniowie powinni zwrócić uwagę i odwzorować takie cechy jak: pazury (odciśnięte punkty nad palcami), futro (szeroki odcisk łapy), poduszki stóp, błona pławna.

4. Czyja głowa, czyj ogon?Rozdaj uczniom kartę pracy nr 4 – „Czyja głowa, czyj ogon?” – po jednej karcie na parę. Zadaniem uczniów jest wybra-nie spośród przedstawionych ogonów i głów, i zaznaczenie na karcie tych, które należą do wydry. Pomocne w ćwiczeniu będą plansze „Poznajmy wydrę” i „Rodzina łasicowatych”. Sprawdź poprawność wyboru i w razie potrzeby pomóż uczniom rozwiązać zadanie.

wydra

tchórz

łasica

gronostaj

tchórz

norkaamerykańska

wydra

kuna domowa

GimnazjumPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

4 13. Poznajmy wydrę

Zakończenie1. Poproś uczniów o podanie charakterystycznych cech wyglądu wydry. Zapytaj, jak sądzą, które z nich mogą okazać się

pomocne w jej rozpoznaniu w środowisku (terenie)?2. Poproś uczniów, aby zastanowili się i odpowiedzieli na pytanie, czy środowisko, w którym spotykamy dane zwierzę

może być cechą pomocną przy prawidłowym oznaczeniu gatunku?3. Zapytaj uczniów, czy w znanej im okolicy występują siedliska odpowiednie dla wydry. Poproś o wypisanie kilku ta-

kich miejsc w najbliższej okolicy.

Słowniczek trudniejszych pojęćBłona pławna – skórzasta struktura rozpięta pomiędzy palcami, ułatwiająca poruszanie się w środowisku wodnym.Starorzecze – jezioro w dolinie rzecznej, które stanowi odcięty przez meandrującą rzekę fragment jej dawnego koryta.Torfowisko – obszar wodno-błotny, porośnięty charakterystycznym zbiorowiskiem roślin bagiennych. W torfowisku zachodzą procesy akumulacji szczątków organicznych, których efektem jest powstawanie torfu.Tropy – ślady zwierząt pozostawione na miękkim lub sypkim podłożu, np. śniegu, błocie czy piasku.

Wybrane pozycje z literatury:1. J. Reichholf, Leksykon przyrodniczy. Ssaki, Świat Książki, Warszawa 1996. 2. K. Richarz, Tropy i ślady zwierząt, Wydawnictwo RM, Warszawa 2007. 3. P. Sumiński, J. Goszczyński, J. Romanowski, Ssaki drapieżne Europy, PWRiL, Warszawa 1993. 4. http://www.otternet.com/species/otter.htm

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

Sylwetki łaSicowatych.Przyjrzyj się uważnie poniższym sylwetkom. Wskaż tę, która należy do wydry. Podaj cechy charakterystyczne, które po-zwoliły Ci ją rozpoznać.

„Poznajmy wydrę” - karta pracy nr 1

Wypisz kilka cech, którymi różnią się od siebie poszczególne sylwetki:

Głowa: ............................................................................................................................................................................

Nogi: ...............................................................................................................................................................................

Ogon: ..............................................................................................................................................................................

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

Gdzie żyje wydra?

„Poznajmy wydrę” - karta pracy nr 2

Spośród podanych poniżej siedlisk wybierz te, w których występuje wydra. Narysuj wizerunki tych siedlisk w pustych okienkach na rysunku powyżej:

Sucha łąka PastwiskoBór świerkowy Brzeg jezioraStawy rybne RzekaPola uprawne WrzosowiskoLas mieszany Górska łąkaStarorzecze TorfowiskoZadrzewienie śródpolne Tereny ruderalne

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

rozSzyfruj wydrze tropy!

„Poznajmy wydrę” - karta pracy nr 3

Przyjrzyj się uważnie tropom łap wydry. Na podstawie zaobserwowanych szczegółów odcisków łap wykonaj i opisz ry-sunek przedniej i tylnej łapy wydry.

Łapa przednia: Łapa tylna:

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

„Poznajmy wydrę” - karta pracy nr 4

czyja Głowa, czyj oGon?Rozpoznaj i zaznacz, który ogon i która głowa należą do wydry! Spróbuj określić, do kogo z rodziny łasicowatych nale-żą pozostałe głowy i ogony?

Pakiet edukacyjny - W słow

ach kilku o wydrze, bobrze i w

ilku

„Poznajmy w

ydrę” - plansza nr 1

Poznaj wydrę

Ogon dłuższy niż połowa ciała, gruby u nasady,

zwężający się ku końcowi.

Krótkie, m

ocne kończyny o pięciu palcach

spiętych błoną pławną.

Smukłe, wydłużone ciało

ubarwienie w tonacji brunatnej.

Płaska głowa o szerokim

pyskuK

rótkie, zaokrąglone uszy

Srebrzystoszare podgardle, pierś i brzuch

Długie, wyraźne wąsy

(wibrysy).

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

wydraLutra lutra

borsukMeles meles

norka amerykańskaNeovison vison

tchórzMustela putorius

kuna domowaMartes foina

łasicaMustela nivalis

gronostajMustela erminea

„Poznajmy wydrę” - plansza nr 2

Rodzina łasicowatych

Rząd: Ssaki drapieżne (Carnivora)Rodzina: Łasicowate (Mustelidae)