temat: Lutra wyrusza w świat.

Szkoła podstawowa – klasy 4-6

Scenariusz 9

Cele ogólne: ‒ zapoznanie uczniów z siedliskami, odpowiednimi dla wydry, ‒ kształtowanie orientacji przestrzennej, ‒ ćwiczenie spostrzegawczości i uwagi.

Cele operacyjne:Uczeń potrafi:

‒ rozpoznać siedlisko odpowiednie dla wydry, ‒ określić strony świata, ‒ wykonać szkic terenu na podstawie opisu, ‒ czytać tekst ze zrozumieniem.

Miejsce: sala, teren.

Formy pracy: ‒ indywidualna, ‒ grupowa, ‒ zbiorowa.

Metody pracy: ‒ opowiadanie, ‒ obserwacja, ‒ praca z tekstem, ‒ pogadanka (rozmowa kierowana).

Wiek uczestników: 10 – 13 lat.

Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 1 godz. lekcyjna (45 minut).

Optymalna liczba uczestników: 15 - 30 osób.

Materiały i środki dydaktyczne: ‒ karta pracy nr 1 – „Gdzie mieszka Lutra?” ‒ karta pracy nr 2 – „Siedlisko wydry”, siatka do szkicu sytuacyjnego, ‒ plansza „Określanie kierunków świata”, ‒ karta pracy nr 3 – „Lutra wybiera miejsce do życia”, ‒ zegarek ze wskazówkami, ewentualnie kompas lub busola, ‒ kolorowe kredki.

Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Skopiuj kartę pracy nr 1 „Gdzie mieszka Lutra?” i 2 „Siedlisko wydry” w ilości odpowiadającej liczbie grup.2. Skopiuj planszę „Określanie kierunków świata” na sztywny papier (do pokazania uczniom i wywieszenia w klasie).3. Skopiuj kartę pracy nr 3 „Lutra wybiera miejsce do życia” w liczbie po jednej karcie dla każdego ucznia.4. Przygotuj zegarek ze wskazówkami do pokazania określania kierunku północnego. Upewnij się, że uczniowie mają

kolorowe kredki, albo przygotuj tyle opakowań, ile grup.

autorzy: Karolina Dobrowolska, Jolanta Loritz-Dobrowolska

rys. 1. Kierunki świata

Typowe miejsca, w których wydry pozostawiają ślady.

Szkoła podstawowa – klasy 4-6Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

2 9. Lutra wyrusza w świat

Przebieg zajęć:

A. Faza wstępna zajęć.1. Wyjdź z dziećmi na zewnątrz, na podwórze lub boisko szkolne, aby przećwi-

czyć orientację przestrzenną uczniów. W rozmowie kierowanej przypomnij kierunki świata. Jeśli jest rano, poleć jednemu z uczniów stanąć tak, aby miał Słońce po prawej. Zadaj pytania.

‒ W jakim kierunku patrzy? (Odp.: północnym). ‒ Jaki kierunek ma po lewej? (Odp.: zachodni).

Jeśli jest koło południa, niech uczeń stanie tyłem do Słońca. Zadaj pytania. ‒ Jaki kierunek wskaże jego cień? (Odp.: północny). ‒ Jakie kierunki ma po lewej (Odp.: zachód) i po prawej stronie? (Odp.: wschód). Jest to odmiana użycia gnomona (rys 1).

‒ Po ustaleniu stron świata pokaż różę wiatrów i przypomnij skróty angielskich nazw kierunków (patrz plansza „Określanie kierunków świata”). Zrób ćwiczenie – zabawę: zadawaj pytania, np. „Pa-trząc w jakim kierunku zobaczymy drzewo?”, „Patrząc w jakim kierunku zobaczymy budynek z brązowym dachem?”, „Patrząc w jakim kierunku zobaczymy wieżę kościoła?”. Prawidłowe odpowiedzi nagradzaj.

2. Zapytaj, jak inaczej można określać kierunek północny? Dzieci powinny podać kilka sposobów, np.: ‒ przy pomocy kompasu lub busoli – igła układa się wzdłuż pola magnetycznego Ziemi, ‒ przy pomocy wskazówek zegarka – kładziemy zegarek poziomo, małą wskazówkę kierujemy na Słońce; dwusiecz-na kąta między nią a godz. 12.00 wskazuje do południa kierunek północny, po południu kierunek południowy (wte-dy północ jest po drugiej stronie).

‒ nocą, przy pomocy Gwiazdy Polarnej, ‒ za pomocą mchu na pniu lub kamieniu – organizmy cieniolubne rosną od północnej strony, ‒ patrząc na słoje na pniu ściętego drzewa – od północy są gęste, od południa rzadsze.

3. Po powrocie do klasy przeczytaj opowieść Lutry. Ukierunkuj słuchanie dzieci na określenia stron świata i lewej / pra-wej strony.

Przedstawienie tekstu bajki

To znowu ja, Lutra. Mam już rok i nie mam ocho-ty dłużej chodzić z Mamą, jak mały szczeniak! Tym bardziej, że ona nie ma dla mnie czasu, za-jęta moim malutkim, świeżo narodzonym bratem. Któregoś pięknego, wiosennego dnia postanowi-łam poszukać sobie swojego miejsca na świecie. Nie będzie to łatwe, bo terytorium Mamy sięga aż do następnego stawu blisko miasta, czyli prawie 5 kilometrów stąd, ale nie mam wyjścia – dłużej tu nie zostanę! Wyruszyłam jeszcze w nocy, kierując się w stronę wschodzącego właśnie daleko na ho-ryzoncie słońca. Z radości biegłam długimi susa-mi. A wiecie, że potrafię skakać na 2 metry w górę i na odległość 1,6 m? Przeskoczenie rzeczki to dla mnie pestka, choć wolę pływać i nurkować. Potra-fię też wyskoczyć z głębokiej na 1 metr wody na wysoki do prawie metra brzeg! Ale dosyć chwale-nia się, przecież każda wydra to potrafi.Dopóki skakałam sobie na naszym terenie czułam się bezpiecznie, ale kiedy przekroczyłam granicę, zrobiłam się trochę niespokojna. Miejsce, gdzie żyje dużo ludzi (Mama powiedziała, że nazywa się miasto i należy go unikać) było blisko. Po szosie

Szkoła podstawowa – klasy 4-6Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

39. Lutra wyrusza w świat

pędziły z warkotem dziwne, duże maszyny (tak, wiem już, to samochody!). Wzdłuż drogi ciągnął się rów i skorzysta-łam z niego, aby się oddalić od naszej nory. Biegłam już dosyć długo, gdy mój nos podpowiedział mi, że w pobliżu jest woda, czyli pokarm! A ja już solidnie zgłodniałam. Słońce już wstało i zobaczyłam przed sobą rzekę z szerokim, podmo-kłym brzegiem, a na drugim brzegu niski pagórek. Za górką widać pola uprawne, a przed nimi rów. Z lewej strony jest duży most i jeziorko po drugiej stronie szosy. Brzeg jeziora jest obrośnięty trzcinami i krzewami. Daleko za jeziorem, na lewo od wschodzącego słońca widać las i zabudowania. Gdzieś tu trochę pośpię, najlepiej pod mostem, jak już się najem. O, właśnie usłyszałam piżmaki w zaroślach! No cóż, do wieczora jeden z nich musi mi wystarczyć. Wybaczcie, idę spać!Aaaa… to słońce świeci mi na ogon już pod mostkiem! Zrobiło się gorąco i muszę przepłynąć rzeką na prawy, mocniej zarośnięty brzeg jeziora. Tam, wśród wysokich i gęstych trzcin na pewno znajdę wygodne, osłonięte miejsce na dalszą drzemkę.Uwaga! Poczułam obecność innej wydry! Sprawdzam - to tylko jakiś samiec zostawił swoje ślady na kępie traw pod mo-stem. To może być interesująca znajomość! Zostawiam swoje odchody, żeby powiadomić o swojej obecności. Takie kępy, kamienie, drzewa i krzewy, miejsca przy wodopoju zwierząt, przy kładce czy pomoście są dla wydr najlepsze do zazna-czenia swojej obecności. Pływam z rozkoszą, bawię się w wodzie, i rybka mi się trafiła… Płynę w stronę lasu – no tak, wprawdzie na lewo są domy i woda brzydko pachnie, ale jest też pomost, z którego zapewne korzystają ludzie, łowiący ryby. Po prawej, tuż przed lasem znajduje się ujście małego strumienia i bardzo obiecująca kładka. Chyba zostanę w tej okolicy!

B. Ćwiczenia.

1. Gdzie mieszka Lutra?1. Podziel klasę na grupy. Rozdaj uczniom karty pracy nr 1 „Gdzie mieszka Lutra?” i poproś o wykonanie zadań od

1 – 3 na karcie pracy. Planszę „Róża wiatrów” umieść w widocznym miejscu.Odpowiedzi: zadanie 1, skala mapki: 3 cm = 600m, czyli 1:200; zad. 2: rzeka płynie na południe (ew. południowy za-chód). Zadanie 3 należy w każdej grupie sprawdzić osobno – możliwe są różne drogi dojścia lub dopłynięcia do lasu.

Szkoła podstawowa – klasy 4-6Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

4 9. Lutra wyrusza w świat

2. Ponownie przeczytaj fragment bajki, odnoszący się do miejsc zaznaczania terytorium przez wydry. Zapytaj, w jakim celu wydry to robią? (Odp.: zaznaczanie terytorium, jak na ilustracji przy opowiadaniu. Samce mają rewiry pokrywające się z rewirami kilku – najczęściej do trzech - samic). Poproś dzieci o zrobienie zadania 4 na karcie pracy i sprawdź po-prawność wykonania zadania.

Siedlisko wydry.1. Rozdaj uczniom karty pracy nr 2 „Siedlisko wydry” i poproś o uzupełnienie tekstu (zadanie 1 na karcie) wg wzoru:

Gatunek ten występuje przy rzekach, jeziorach, stawach hodowlanych. Najbardziej odpowiednim siedliskiem wydry są śródleśne rzeki o czystej wodzie, w których obok ryb występują raki. Wydry mogą zajmować nory wykopane przez inne zwierzęta nad brzegami i czasem ich korytarze uchodzą pod wodą. Dodatkowo, podobnie jak ma to miejsce w norach bobrów, posiadają komin wentylacyjny. Często także spotyka się legowiska wykonane na brzegu, ukryte pod zwisającymi gałęziami lub w krzewach. Wydry występują nad rzekami, których skarpy wzniesione są znacznie ponad lustro wody. Charakterystyczne dla wydr są tzw. zjazdy, będące pozostałością po ześlizgiwaniu się zwierzę-cia na brzuchu z ośnieżonych wzniesień czy skarp nadbrzeżnych. Trasy zjazdowe służą jako miejsce zabaw, ułatwiają przemieszczanie się i mają od kilku do 100m długości. Wydry preferują jeziora, które łączą się z rzekami. Stwarza to warunki bezpieczeństwa, możliwość przetrwania okresu zimowego oraz możliwość przemieszczania się w celu zdo-bywania nowych łowisk i partnera do rozrodu. Wydry nie unikają terenów zaludnionych, budując schronienia nawet przy osiedlach w miastach, np. w Wiśle pod Warszawą. Bytują też na morskich wybrzeżach Wielkiej Brytanii, Fran-cji i Skandynawii (za: Sumiński i in., 1993, Sikora, 2004).

2. W zadaniu 2 na karcie pracy mogą pojawić się różne argumenty, wynikające z tekstu, np.: strumień jest w lesie, ma czystą wodę (daleko od ludzi i szosy), jest dużo drzew i ich korzeni, są dobre miejsca na legowisko, jest obfitość po-karmu: w jeziorze i rzece ryby, a w okolicy drobne ssaki (i zapewne płazy); nad rzeką jest pagórek, z którego można zjeżdżać, można bezpiecznie dostać się na drugą stronę szosy, pod mostem.

3. Lutra wybiera miejsce do życia.1. Rozdaj wszystkim karty pracy nr 3 „Lutra wybiera miejsce do życia”. Poproś uczniów o wykonanie zadań – wyznacz

czas, np. 10 min.2. Przedyskutuj z uczniami efekty ich pracy. Elementy, które mogą się wydrze nie podobać to, np.: bliskość dużej ilości

ludzi i psów, zabetonowane brzegi rzeki, asfalt zamiast trawy, hałas, samochody itp.

ZakończenieZadaj pracę domową: Rozejrzyj się po okolicy, w której mieszkasz. Wyszukaj miejsca odpowiednie dla wydry. Opisz je lub wykonaj szkic sytuacyjny.

Słowniczek trudniejszych pojęćHoryzont – pozorna linia styku ziemi i nieba, zależna od wysokości obserwatora, przesuwająca się w miarę zmiany miej-sca.Terytorium – obszar, zajęty dla potrzeb życiowych zwierzęcia, odpowiednio znakowany i broniony.

Wybrane pozycje z literatury:1. P. Sumiński, J. Goszczyński, J. Romanowski, Ssaki drapieżne Europy, PWRiL, Warszawa 1993. 2. http://survival.strefa.pl/orientacja1.htm

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

Gdzie mieszka Lutra?Na podstawie opowieści wydry narysuj plan okolicy, w której zamieszkała. Umieść na nim wszystkie elementy, wymie-nione w bajce. Dla ułatwienia masz wrysowaną szosę i mostek. Siatka ma oczka o długości i szerokości 1,5 cm, co w te-renie oznacza 30 m.

1. Podaj skalę mapki …......................2. Określ kierunek, w którym płynie rzeka. Użyj symboli N, S, W, E.3. Podaj Lutrze wskazówki, jak ma przedostać się od mostu do strumyka w lesie, gdzie ma miejsce na norę. Użyj licz-

by kratek i kierunków świata.

Idź .....................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

4. Zaznacz miejsca, w których wydry najczęściej znaczą swój teren.

„Lutra wyrusza w świat” - karta pracy nr 1

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

siedLisko wydry.W podanym niżej tekście w puste miejsca wpisz odpowiednie słowa, wybrane z listy:komin, korytarze, skarpy, zjazdowe, łowisk, ześlizgiwaniu, zaludnionych, legowiska, śródleśne, jeziorach, rzekami, morskich, norach, bezpieczeństwa.

„Lutra wyrusza w świat” - karta pracy nr 2

Gatunek ten występuje przy rzekach, ……………… , stawach hodowlanych. Najbar-dziej odpowiednim siedliskiem wydry są ………………. rzeki o czystej wodzie, w któ-rych obok ryb występują raki. Wydry żyją w ……………. wykopanych nad brzegami, przy czym ich …………… uchodzą pod wodą. Dodatkowo, podobnie jak ma to miej-sce w norach bobrów, posiadają …………… wentylacyjny. Często także spotyka się ……………….. wykonane na brzegu, ukryte pod zwisającymi gałęziami lub w krze-wach. Wydry występują nad rzekami, których ………….. wzniesione są znacznie po-nad lustro wody. Charakterystyczne dla wydr są tzw. zjazdy, będące pozostałością po ………………… się zwierzęcia na brzuchu z ośnieżonych wzniesień. Trasy ……………. służą jako miejsce zabaw, a także ułatwiają przemieszczanie się i mają od kilku do 100m długości. Wydry preferują jeziora, które łączą się z ……………. . Stwarza to warunki ………………. , możliwość przetrwania okresu zimowego oraz możliwość przemiesz-czania się w celu zdobywania nowych …………… i partnera do rozrodu. Zimą wydry penetrują stawy hodowlane. Nie unikają terenów ……………… , budując schronienia nawet przy osiedlach w miastach, np. w Wiśle pod Warszawą. Bytują też na …………….. wybrzeżach Wielkiej Brytanii, Francji i Skandynawii.

(Sumiński i in., 1993, Sikora, 2004).

2. Porównaj uzupełniony tekst ze swoim szkicem na karcie pracy nr 1. Oceń, czy Lutra wybrała dobre miejsce do za-mieszkania. Krótko uzasadnij swoje zdanie:

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

Lutra wybiera miejsce do życia.Pomaluj obrazki (kolorowanka A i B) wg opisu kolorów. Jak myślisz, gdzie woli mieszkać wydra? Dlaczego? Zakreśl literę przy wybranym obrazku. Uzasadnij swój wybór, wy-pisując elementy, które wydrze się nie podobają:

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………..

„Lutra wyrusza w świat” - karta pracy nr 3

Opis kolorów do kolorowanek: 1 – szary; 2 – jasnozielony, 3 – brązowy; 4 – niebieski; 5 – ciemnozielony; 6 – czerwony; 7 - żółty , 8 - czarny.

Paki

et e

duka

cyjn

y - W

słow

ach

kilk

u o

wyd

rze,

bob

rze

i wilk

u

ko

Lor

ow

an

ka

a.

„Lut

ra w

yrus

za w

świa

t” -

kart

a p

racy

nr

3

Pakiet edukacyjny - W słow

ach kilku o wydrze, bobrze i w

ilku

„Lutra wyrusza w

świat” - karta pracy nr 3

ko

Lor

ow

an

ka b.

Północ (Pn.)North (N)

Południe (Pd.)South (S)

Zachód (Zach.)West (W)

Wschód (Wsch.)East (E)

Północny-wschód (Pn.-Wsch.)North-East (NE)

Północny-zachód (Pn.-Zach.)North-West (NW)

Południowy-wschód (Pd.-Wsch.)South-East (SE)

Południowy-zachód (Pd.-Zach.)South-West (SW)

0 20

40

6080

100120

140

160180200

220

240

260

280

300

320340

N

S

W E

NW NE

SW SE

Nocne niebo

Busola

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

„Lutra wyrusza w świat” - Plansza nr 1

róża wiatrów.

okreśLanie kierunków świata.