PROJECT 5

ΣΕΙΣΜΟΙ

ΘΑ ΣΑΣ ΠΟΥΜΕ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΕΝΑΣ ΣΕΙΣΜΟΣ,ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΡΟΦΥΛΑΧΤΟΥΜΕ

Τι είναι σεισμος

• Σεισμός είναι η αισθητή ανατάραξη της επιφάνειας ενός ουράνιου σώματος λόγω απότομων μετακινήσεων μαζών, που συνοδεύεται από σεισμικά κύματα που μεταφέρουν την ενέργεια του σεισμού. Σε πλανήτες με στερεό φλοιό, όπως η Γη, οι σεισμοί προκαλούν ανατάραξη της επιφάνειας του φλοιού και ο σεισμός γίνεται έτσι αισθητός από τους ανθρώπους.

ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΓΗΣ

Η λιθόσφαιρα αποτελείται από πολλές λιθοσφαιρικές (τεκτονικές) πλάκες που βρίσκονται σε διαρκή κίνηση επιπλέοντας πάνω στο ρευστό υπόστρωμα της ασθενόσφαιρας, λόγω κυκλικών θερμικών ρευμάτων.

Κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών

Η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών μπορεί να είναι:

α) κίνηση απόκλισης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία φλοιού στις μεσοωκεάνιες ράχες

β) κίνηση σύγκλισης, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση φλοιού στις μεσοωκεάνιες τάφρους ή την ορογένεση (δημιουργία βουνών)

γ) εφαπτομενική κίνηση, όταν η μία πλάκα ολισθαίνει κατά μήκος της πλευράς της άλλης

Οι περιοχές που βρίσκονται στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών είναι ασταθείς και συνήθως υποφέρουν από σεισμούς ή έχουν ηφαίστεια και θερμές πηγές. Αντίθετα, οι περιοχές που βρίσκονται στο κέντρο των λιθοσφαιρικών πλακών είναι σταθερές.

ΕΙΔΗ ΣΕΙΣΜΩΝ

• Τεκτονικοί

Είναι το 90% των επιφανειακών και το

σύνολο των πλουτώνιων σεισμών

• Ηφαιστειογενείς

Είναι το 7% των επιφανειακών σεισμών

• Εγκατακρημνισιγενείς

Είναι το 3% των επιφανειακών σεισμών

Τύποι Σεισμών που γεννώνται στο Γήινο φλοιό

Τεκτονικοί

Η λιθόσφαιρα αποτελείται από πολλές λιθοσφαιρικές (τεκτονικές) πλάκες που βρίσκονται σε διαρκή κίνηση επιπλέοντας πάνω στο ρευστό υπόστρωμα της ασθενόσφαιρας. Οι πλάκες ασκούν πιέσεις μεταξύ τους κυρίως λόγω των κινήσεων του μάγματος κάτω από αυτές που τις παρασύρει και λιγότερο από τις παλιρροϊκές δυνάμεις που παραμορφώνουν τη γη συμπιέζοντας και εφελκύοντάς την, τη βαρύτητα που τείνει να βυθίζει τις βαρύτερες από αυτές κλπ. Το μάγμα κινείται σε ανοδικά και καθοδικά ρεύματα καθώς κοντά στον πυρήνα της Γης θερμαίνεται, κυρίως από τις ραδιενεργές μεταπτώσεις της βαρύτερης ύλης που είναι συγκεντρωμένη εκεί και από την τριβή λόγω της γρηγορότερης περιστροφής του πυρήνα σε σχέση με τα εξωτερικά στρώματα, και ελαφρύτερο ανεβαίνει προς την επιφάνεια όπου ψύχεται και βαραίνει πάλι. Στα σημεία που ο στερεός φλοιός προεξέχει προς τα κάτω, συνήθως κάτω από βουνά, αναπτύσσονται ροπές από τις δυνάμεις τριβής με το ρευστό μάγμα ανάλογα με τη θέση της προεξοχής σε σχέση με τη ροή του

μάγματος, το οποίο επανακάμπτει προς τον πυρήνα. Το μάγμα που κινείται κάτω από το φλοιό υπόκειται καθορίζει την κίνηση των τροπικών κυκλώνων και των ωκεάνιων θαλάσσιων ρευμάτων. Αποτέλεσμα της συνισταμένης δυνάμεων και ροπών, είναι η τάση για κίνηση των πλακών που μπορούν ακόμη και να τείνουν να περιστρέφονται. Στα όρια των πλακών δημιουργούνται εφελκυστικές ή συμπιεστικές ζώνες διάρρηξης: εφελκυστικές στα σημεία που οι πλάκες απομακρύνονται μεταξύ τους, συμπιεστικές στα σημεία που πλησιάζουν.

Κοντά στις ζώνες διάρρηξης, στα όρια των τεκτονικών πλακών, συσσωρεύεται ενέργεια (τασικό φορτίο) από τους μηχανισμούς εφελκυσμού και συμπίεσης. Εκεί σχηματίζονται ρωγμές στο φλοιό, τα ρήγματα, τις πλευρές των οποίων συγκρατεί η τριβή που δεν επιτρέπει την ολίσθηση μεταξύ τους. Όταν οι τεκτονικές τάσεις ξεπεράσουν την κρίσιμη τιμή του ορίου θραύσης του πετρώματος στον εστιακό χώρο, το σπάσιμο των σημείων τριβής έχει ως αποτέλεσμα την ολίσθηση του ρήγματος. Η ολίσθηση συνεπάγεται τη βίαιη ταλάντωση των

πετρωμάτων και η απελευθερωμένη ενέργεια μεταφέρεται με τα σεισμικά κύματα ώσπου να απορροφηθεί εντελώς. Οι σεισμοί που προκαλούνται με τον τρόπο αυτό αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία (90%) των Γήινων σεισμών και καλούνται Τεκτονικοί Σεισμοί.

Ηφαιστειακοί

Το υπόλοιπο 10% των παγκόσμιων σεισμών σχετίζονται με ηφαιστειακή δραστηριότητα και συνήθως είναι λιγότερο ισχυροί από τους τεκτονικούς. Ακόμα και αυτοί πάντως, μπορεί να είναι ιδιαίτερα καταστροφικοί, προκαλώντας σχισμές στο έδαφος, παραμόρφωση του εδάφους, και ζημιές σε κατασκευές. Ηφαιστειακός ονομάζεται ο σεισμος που είναι αποτέλεσμα αλλαγής της πίεσης στο εσωτερικό της γης, λόγω της εισροής ή εκροής μάγματος. Το σήμα τέτοιων σεισμών ονομάζεται ηφαιστειογενής δόνηση

Εγκατακρημνισιγενείς

Εκτός από τα δύο προηγούμενα αίτια, υπάρχει και ένα ελάχιστο ποσοστό σεισμών που ονομάζονται Εγκατακρημνισιγενείς Σεισμοί,

επειδή οφείλονται στην εγκατακρήμνιση οροφών υπογείων κοιλωμάτων (π.χ. σπηλαίων) λόγω διάβρωσης. Είναι σεισμοί συνήθως μικρού μεγέθους και τοπικού χαρακτήρα. Ορισμένες φορές έχουν παρατηρηθεί σε μετασεισμική ακολουθία ως συνεπακόλουθο άλλου τύπου σεισμών

Κλίμακες μέτρησης των σεισμών

Κλίμακα Ρίχτερ (Richter)

Στην κλίμακα αυτή μετράται το μέγεθος ενός σεισμού στην εστία του. Ουσιαστικά στην κλίμακα μετράται η ενέργεια που εκλύεται στον εστιακό χώρο με τη σεισμική θραύση και την ολίσθηση των πετρωμάτων. Παρότι η κλίμακα δεν έχει ανώτατο όριο, σεισμοί μεγαλύτεροι από 9,5 Ρίχτερ δεν έχουν παρατηρηθεί στη Γη. Επίσης, στην κλίμακα μετρώνται και αρνητικές τιμές, καθώς όταν ορίστηκε δεν ήταν δυνατόν με τα όργανα της τότε εποχής να καταγραφούν μικρότερα μεγέθη σεισμών. Η κλίμακα είναι λογαριθμική.

Κλίμακα Μερκάλι (Mercalli)

Στην κλίμακα αυτή μετράται η ένταση ενός σεισμού σε μία περιοχή στην επιφάνεια του φλοιού της Γης. Η ένταση αντιστοιχεί στο μέγεθος που θα είχε ένας επιφανειακός σεισμός με επίκεντρο την περιοχή εκείνη, ο οποίος θα είχε τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα. Η κλίμακα είναι εμπειρική και προσπαθεί να εκτιμήσει την ένταση του σεισμού σύμφωνα με τις επιπτώσεις του σεισμού σε κτίρια, υποδομές κλπ. Είναι δωδεκαβάθμια και προσμετρά κυρίως τις καταστροφές που προκαλούνται σε ανθρώπινες κατασκευές. Αυτό σημαίνει ότι ένας σεισμός που πλήττει ακατοίκητη περιοχή, δεν είναι δυνατό να αξιολογηθεί επαρκώς με αυτή την κλίμακα.

ΣΕΙΣΜΟΜΕΤΡΟ

Το χρησιμοποιούμε για την μέτρηση των σεισμικών δονήσεων στην επιφάνεια του εδάφους ή του θαλάσσιου πυθμένα στο Γήινο φλοιό. Η λειτουργία του σεισμομέτρου βασίζεται στην αρχή της αδράνειας. Ένα σεισμόμετρο είναι ρυθμισμένο να χρησιμοποιείται εντός του βαρυτικού πεδίου της Γης και σε απόσταση από το κέντρο της, όση έχει και η επιφάνεια του φλοιού. Άρα μετρά σωστά στερεωμένο στο έδαφος ή στο θαλάσσιο βυθό και ακόμη δεν πρέπει να αναρτάται σε σχηματισμούς που ταλαντώνουν ιδιόσυχνα όπως τα κτίρια. Αποτελείται από τα εξής μέρη:

1. Το περίβλημα το οποίο στερεώνει τη διάταξη και ακολουθεί τις κινήσεις του εδάφους.

2. Την μάζα (αδρανειακό υποσύστημα) που τείνει να παραμένει ακίνητη σε σχέση με τις κινήσεις του περιβλήματος και άρα του εδάφους.

3. Το σύστημα ανάρτησης που επιτρέπει την ταλάντωση της μάζας σε μια σταθερή διεύθυνση ανάλογα με τον τύπο προσανατολισμού της καταγραφόμενης μεταβολής και αποσβαίνει την ταλάντωση:

Μέθοδοι πρόγνωσης

• Μία από τις μεθόδους που αναπτύχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες είναι η μέθοδος ΒΑΝ (επινόηση των Ελλήνων Φυσικών Βαρώτσου, Αλεξόπουλου και Νομικού, απ' όπου και η ονομασία της) που έχει και ιστορική σημασία λόγω των αγώνων της ομάδας ενάντια σε επιθέσεις που δεχόταν και δέχεται κατά καιρούς. Ακρογωνιαίος λίθος στην έρευνα αυτή είναι οι ηλεκτρικές ώσεις που αναδύονται από τα πετρώματα όταν αυτά βρίσκονται υπό (μηχανική) τάση που

υπερβαίνει ένα κρίσιμο σημείο. Τα πρόδρομα αυτά ηλεκτρικά σήματα εμφανίζονται στο δίκτυο καταγραφής ως και τρεις μήνες πριν την εκδήλωση του σεισμού και συνεκτιμώνται με άλλα δεδομένα από την ομάδα ΒΑΝ όπως οι μαγνητικές διαταραχές που γεννώνται ταυτόχρονα με τις πρόδρομες ηλεκτρικές και η επιτάχυνση της σεισμικότητας

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕΙΣΜΟΥ

• Βλάβες, αστοχίες, καταρεύσεις κατασκευών και τεχνικών έργων

• Βλάβες σε ιστορικά μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους, ναούς

• Βλάβες στις τηλεπικοινωνίες και στα κτίρια ύδρευσης

• Βλάβες στο οδικό δίκτυο, λιμάνια,γέφυρες

• Βλάβες στα κτίρια της ΔΕΗ

• Πυρκαγιές

• Πλημμύρες

• Απώλειες ανθρώπινων ζωών

• Τραυματισμοί

• Δημιουργία αστέγων

• Νέες συνθήκες διαβίωσης

• Αλλαγές συμπεριφοράς, φοβος, πανικός, αναστάτωση

• Αποδιοργάνωση κοινωνικού ιστού, κλειστά σχολεία

• Πρόκληση επιδημιών και αύξηση εγκληματικότητας

Οικονομικές επιπτώσεις του σεισμού:

Συνήθως σε περίπτωση καταστροφικού σεισμού το οικονομικό κόστος σε ατομικό , οικογενειακό και εθνικό επίπεδο είναι πολύ μεγάλο.

Οι επιπτώσεις αυτές είναι:

-Οικονομικές συνέπειες σχετικά με τις βλάβες στις κατασκευές.

Αυτές αφορούν σε απώλειες κατοικιών, κίνητης και κινητής περιουσίας των σεισμοπλήκτων

-Οικονομικές συνέπειες σχετικά με τη διαφοροποίηση

των συνθηκών διαβίωσης και την αποδιοργάνωση της καθημερινήςζωής.

Πιο συγκεκριμένα μετά από έναν καταστροφικό σεισμό παρατηρείται:

-Μείωση των ευκαιριών απασχόλησης, αύξηση των απολύσεων

-Αδυναμία κάποιων σεισμόπληκτων να εργαστούν το πρώτο χρονικό

διάστημα (π.χ. Λόγω τραυματισμού, κ.λ.π.)

-Μείωση της αξίας της ακίνητης περιουσίας

-Έξαρση των εξώσεων

-Κατακόρυφη αύξηση των ενοικίων

-Διακοπή λειτουργίας δημοσίων υπηρεσιών και ιδιωτικών επιχειρήσεων

-Διακοπή πολιτιστικών, εκπαιδευτικών και άλλων δραστηριοτήτων

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Τι πρέπει να κάνεις ΑΠΟ ΤΩΡΑ: Προετοιμάσου

Ενημερώσου για το σεισμό, τη σεισμικότητα της περιοχής και τα μέτρα προστασίας

Συζήτησε με τα μέλη της οικογένειάς σου και επισήμανε ποια είναι τα κατάλληλα σημεία προφύλαξής σου ανά χώρο, πώς κλείνει ο γενικός διακόπτης του ηλεκτρικού ρεύματος, ποια είναι

τα χρήσιμα τηλέφωνα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (π.χ. Ευρωπαϊκός Αριθμός Έκτακτης Ανάγκης 112), ποιος είναι ο κοντινός ασφαλής χώρος που θα καταφύγετε και θα συναντηθείτε μετά από ένα σεισμό.

Εφοδιάσου με μερικά είδη πρώτης ανάγκης, όπως φαρμακείο, φορητό ραδιόφωνο, φακό, κ.λπ.

Μερίμνησε ώστε να είναι ασφαλές το σπίτι σου.

Επισήμανε επικινδυνότητες και προσπάθησε να τις μειώσεις. Τοποθέτησε σε χαμηλά ράφια τα βαριά ή εύθραυστα αντικείμενα. Στήριξε κατάλληλα τα ογκώδη έπιπλα,τα φωτιστικά, τους ανεμιστήρες οροφής κ.ά.. Μην κρεμάς βαριά αντικείμενα στους τοίχους πάνω από τα κρεβάτια.Διόρθωσε βλάβες που τυχόν υπάρχουν στο κτίριο π.χ. διαρροές, ρωγμές.

Λάβε μέρος σε ασκήσεις ετοιμότητας.

Τι πρέπει να κάνετε την ΩΡΑ του σεισμού

Εάν είσαι μέσα σε κτίριο

1. Μείνε στο χώρο που βρίσκεσαι και διατήρησε την ψυχραιμία σου.

2. Σκύψε, καλύψου κάτω από ένα γερό έπιπλο (τραπέζι, γραφείο, θρανίο) και κράτησε με το χέρια σου το πόδι του,. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει κατάλληλο έπιπλο σκύψε στο μέσον του δωματίου μειώνοντας όσο γίνεται το ύψος σου και προστάτευσε με τα χέρια το κεφάλι και τον αυχένα σου. Απομακρύνσου από μεγάλες γυάλινες επιφάνειες (παράθυρα, φεγγίτες ή γυάλινα χωρίσματα)ή έπιπλα και αντικείμενα που μπορεί να σε τραυματίσουν.

Εάν βρίσκεσαι σε εξωτερικό χώρο

1. Απομακρύνσου από τις προσόψεις των κτιρίων, στύλους με ηλεκτροφόρα καλώδια ή άλλα επικίνδυνα σημεία (όσο αυτό είναι δυνατόν), καιπροφυλάξου κατάλληλα.

2. Απομακρύνσου από την ακτή. Ύστερα από ισχυρό σεισμό μπορεί να δημιουργηθούν θαλάσσια κύματα (tsunamis).

3. Μείωσε την ταχύτητα του αυτοκινήτου σου, εάν οδηγείς, και στάθμευσε στο πιο κοντινό, ασφαλές σημείο, μακριά από προσόψεις κτιρίων, αερογέφυρες, ηλεκτροφόρα καλώδια κ.ά. Φρόντισε να μην εμποδίζεις την κυκλοφορία

Τι πρέπει να κάνετε ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ το σεισμό

• 1. Εκκένωσε το κτίριο από το κλιμακοστάσιο, αφού πρώτα κλείσεις τους διακόπτες του ηλεκτρικού ρεύματος, του φυσικού αερίου και του νερού, φορέσεις κατάλληλα για την εποχή ρούχα και παπούτσια και πάρεις μαζί σου τα εφόδια έκτακτης ανάγκης που θεωρείς απαραίτητα.

• 2. Προσπάθησε να μην χρησιμοποιήσεις άσκοπα το τηλέφωνό σου ή το αυτοκίνητό

σου. Οι γραμμές τηλεφωνίας πρέπει να παραμείνουν σε λειτουργία και οι οδικοί άξονες πρέπει να είναι ελεύθεροι.

• 3. Κατέφυγε στον προεπιλεγμένο ανοιχτό, κοντινό, ασφαλή χώρο (πάρκο, πλατεία κ.λπ.), μακριά από τις προσόψεις των κτιρίων ή άλλα επικίνδυνα σημεία.

•4. Περίμενε μετασεισμούς. Οι μετασεισμοί που ακολουθούν έναν ισχυρό σεισμό μπορεί να προξενήσουν επίσης βλάβες στα κτίρια.

• 5. Βοήθησε συνανθρώπους σου που έχουν ανάγκη. Μην μετακινήσεις βαριά τραυματισμένους, παρά μόνο αν υπάρχει κίνδυνος να τραυματιστούν περισσότερο. Ενημέρωσε σχετικά τις αρμόδιες υπηρεσίες (Πυροσβεστική: 199, Ε.Κ.Α.Β.: 166).

Ο υπεύθυνος καθηγητής

Λελοβίτης Δημήτριος

Τα μέλη των ομάδων

Δημόπουλος Σπήλιος

Θωμαί Χριστίνα

Καραγεωργοπούλου Ανθή

Μαυραγάνης Ελευθέριος

Μέτα Ενρίκο

Μητρόπουλος Ανδρέας

Μπουσάι Τζεσιάνα

Μπούσι Ανδρέας

Παρασκευά Μαρία

Ραμπούσγια Στυλιανός

Τζούνι Κλισμάν

Τριανταφυλλόπουλος Σπήλιος

Τρίγκας Γεώργιος

Τσαλαφός Δημήτριος

Τσελνίκ Μιχαέλλα

Χύσι Νίκολα