-
SCHRIJFWIJZER
september 2014
versie 1.0
-
2
-
3
Inhoud
1 Structuur van een schriftelijke opdracht
............................................................................
5
1.1 Onderdelen van een eindwerk
....................................................................................
5
1.2 Titelblad
.......................................................................................................................
6
1.3 Voorwoord
...................................................................................................................
6
1.4 Abstract
........................................................................................................................
7
1.5 Inhoudsopgave
............................................................................................................
7
1.6 Inleiding
.......................................................................................................................
7
1.7 Corpus
..........................................................................................................................
8
1.8 Slot conclusie besluit
.............................................................................................
8
2 Schrijven is een proces
........................................................................................................
9
2.1 Stap 1: orinteren op de opdracht
..............................................................................
9
2.2 Stap 2: voorbereiden op de inhoud
...........................................................................
10
Verkenning van het onderwerp
.........................................................................
10 2.2.1
Van onderwerp naar centrale vraag
..................................................................
11 2.2.2
Van centrale vraag naar tekststructuur
............................................................. 12
2.2.3
2.3 Stap 3: schrijven - van tekststructuur naar eerste versie
.......................................... 14
2.4 Stap 4: redactie - van eerste versie naar eindproduct
.............................................. 15
3 Academische en zakelijke schrijfstijl: de taaltips
..............................................................
16
3.1 Formuleer objectief en zakelijk
.................................................................................
16
3.2 Formuleer precies en
concreet..................................................................................
17
3.3 Formuleer helder
.......................................................................................................
18
Verbindingswoorden
..........................................................................................
18 3.3.1
Heldere zinnen en woorden
...............................................................................
19 3.3.2
Verklarende voetnoten
......................................................................................
20 3.3.3
3.4 Formuleer levendig
....................................................................................................
20
3.5 Formuleer taalkundig correct
....................................................................................
21
-
4
4 Vorm
..................................................................................................................................
23
4.1 Lettertype, lettergrootte en uitlijning
.......................................................................
23
4.2 Vet, cursief of onderstreept?
....................................................................................
23
4.3 Vormgeven aan hoofdstuk- en ondertitels
...............................................................
24
4.4 Marges
.......................................................................................................................
24
4.5 Witruimte en interlinie
..............................................................................................
24
4.6 Interpunctie en leestekens
........................................................................................
25
5
Bronvermelding.................................................................................................................
26
5.1 Bibliografische stijlen
.................................................................................................
26
APA Style
............................................................................................................
26 5.1.1
Chicago Style
......................................................................................................
27 5.1.2
MLA Style
............................................................................................................
27 5.1.3
5.2 Verwijzingen in de tekst
............................................................................................
28
Basisprincipes
.....................................................................................................
28 5.2.1
Voetnoten
...........................................................................................................
29 5.2.2
5.3 Bibliografie samenstellen
..........................................................................................
29
Boeken
................................................................................................................
29 5.3.1
Elektronische bronnen
.......................................................................................
31 5.3.2
Afbeeldingen
......................................................................................................
32 5.3.3
Persoonlijk interview
..........................................................................................
32 5.3.4
5.4 Citeren, parafraseren of plagiren?
........................................................................
32
Parafraseren
.......................................................................................................
32 5.4.1
Citeren
................................................................................................................
33 5.4.2
Plagiaat
...............................................................................................................
33 5.4.3
6 Bibliografie
........................................................................................................................
34
Colofon
.....................................................................................................................................
36
-
5
Waarom deze schrijfwijzer?
Met deze schrijfwijzer willen we je als student van onze School
of Arts ondersteunen bij het
opmaken van een schriftelijke opdracht, verslag, paper of
scriptie. Je vindt in deze brochure
tips en informatie rond het schrijfproces en de principes van
academische taal. Naast een
stappenplan dat je op weg helpt om de inhoud van je tekst vorm
te geven (hoofdstuk 2),
vind je ook richtlijnen rond academisch taalgebruik en stijl
(hoofdstuk 3). Hoofdstuk 4 bevat
een overzicht van enkele vormelijke eisen en lay-out. Ten slotte
wordt in hoofdstuk 5 in
detail uitgewerkt hoe je op academische wijze kan citeren,
parafraseren en bronnen
vermelden.
-
6
1 Structuur van een schriftelijke opdracht
1.1 Onderdelen van een eindwerk
Hieronder vind je een overzicht van de meest volledige
samenstelling van een schriftelijke
opdracht of eindwerk. Bespreek steeds met je docent of promotor
wat de eisen precies zijn.
De onderdelen met een sterretje (*) zijn facultatief. Op basis
van het type en de lengte van
de opdracht kan je kiezen welke delen nodig zijn. Elk onderdeel
begint steeds op een nieuwe
pagina. Bedrukte kaft met de titel
Blanco blad*
Titelblad
Voorwoord*
Abstract*
Inhoudsopgave
Inleiding
Corpus
Slot conclusie besluit
Lijst met figuren en tabellen*
Lijst met afkortingen*
Bibliografie
Bijlage*
Blanco blad*
Onbedrukte kaft
1.2 Titelblad
Op het titelblad kan je het logo van je departement of van de
hogeschool zetten. Je kan ook
de vastgelegde sjablonen gebruiken die zijn opgemaakt volgens de
huisstijl van de
hogeschool.
Het titelblad bevat minstens volgende elementen:
titel en eventueel een aanvullende ondertitel,
je naam,
opleiding en departement,
studiejaar,
naam van de docent/promotor.
1.3 Voorwoord
Het voorwoord of woord vooraf heeft een persoonlijke karakter en
hoeft daarom niet in
strikt zakelijke stijl geschreven worden; de ik-vorm is
toegelaten. Je geeft in dit stuk tekst
een korte motivatie voor de keuze van het onderwerp of hoe de
keuze tot stand is gekomen.
Een voorwoord is niet langer dan n pagina en begint steeds op
een nieuwe bladzijde. In
het voorwoord kan je ook een dankwoord verwerken, gericht aan
iedereen die heeft
geholpen met de realisatie van het werk. De belangrijkste
personen zet je vooraan.
-
7
1.4 Abstract
Een abstract is een zeer korte samenvatting van je werk in 100
tot 150 woorden. Het geeft
de lezer in een minimum van tijd een goed beeld van de inhoud
van je werk. Een abstract
wordt meestal geschreven met het oog op een publicatie of
presentatie op een
(wetenschappelijk) congres. Het wordt enkel toegevoegd in lange
schriftelijke opdrachten
(eindwerken of masterproeven) die een sterk wetenschappelijke
inslag hebben. Een
abstract bevat volgende onderdelen: doelstelling van het werk,
problematiek, methodologie,
resultaten en de interpretatie van het onderzoek (Pollefliet
2013, 43). Er worden geen cijfers
of grafieken in opgenomen en er wordt niet verwezen naar
bronnen.
1.5 Inhoudsopgave
Bij langere opdrachten is het gebruikelijk om een inhoudsopgave,
inhoud of inhoudstafel toe
te voegen. Dit overzicht geeft een duidelijk beeld van hoe je
werk is opgemaakt en welke
aspecten van je onderwerp of onderzoek aan bod komen. De titel
van een hoofdstuk moet
daarom zo goed mogelijk de inhoud van het hoofdstuk weergeven.
Meer informatie over
hoe je goede titels kan formuleren en vormgeven vind je in
hoofdstuk 4. Neem de opmaak
van je titels niet over in de inhoudsopgave.
Lezers gebruiken de inhoudsopgave onder andere om gericht
informatie op te zoeken in je
werk. Paginanummers toevoegen is niet verplicht, maar bevordert
de overzichtelijkheid en
vergemakkelijkt het zoeken. Streef naar een beknopte, strakke
inhoudstafel die blijk geeft
van een goed gestructureerd werk.
1.6 Inleiding
De inleiding van je werk heeft twee doelen. In de eerste plaats
licht je grondig toe waarom je
het onderwerp kiest, wat je precies zal bespreken en hoe je dat
zal doen. Daarnaast probeer
je de interesse van de lezer op te wekken. Een inleiding moet
dus wervend en fris
geformuleerd zijn.
De lengte van de inleiding is altijd in verhouding tot de lengte
van je werk. Langere teksten
vragen een langere inleiding, maar de inleiding beslaat nooit
meer dan drie bladzijden. Begin
een inleiding steeds op een nieuwe pagina.
In onderstaande opsomming vind je inspiratie voor de
inhoudelijke invulling van je inleiding.
Niet alle onderdelen zijn steeds van toepassing. Maak een
afweging op basis van de aard, de
inhoud en de lengte van je opdracht. (Pollefliet 2013, 51)
-
8
de verantwoording van de keuze van je onderwerp,
probleemstelling of
onderzoeksvraag;
de exacte en concrete omschrijving van je onderwerp,
onderzoeksvraag of
probleemstelling;
de begrenzing van het onderwerp;
de doelstelling(en) van je werk;
de redenen van het onderzoek;
de methode van het onderzoek;
de voornaamste bronnen van informatie;
meer achtergrond voor de niet-deskundige lezer(s) (enkel bij
eindwerken);
de hoofdlijnen van het eindwerk en hun algemene samenhang zonder
de
inhoudsopgave te herhalen.
1.7 Corpus
Het corpus of het middenstuk is het voornaamste en meest
omvangrijke gedeelte van je
werk. In dit deel werk je immers de inhoud van je tekst uit. Een
belangrijk aspect van het
middenstuk is de inhoudelijke structuur. In korte opdrachten
moet die interne structuur
aangebracht worden met goedgekozen signaalwoorden, verwerkt in
de tekst. Ze geven de
verbanden aan tussen zinnen, alineas en paragrafen. Langere
teksten vereisen naast
signaalwoorden ook een extern zichtbare structuur in de vorm van
hoofstukken en subtitels
die de inhoud van de tekst logisch structureren. Hoe je dit moet
doen, komt uitgebreid aan
bod in hoofdstuk 2.
1.8 Slot conclusie besluit
Het besluit is de laatste plaats waar de lezer een samenvatting
vindt van de belangrijkste
antwoorden op je centrale vraag, van de resultaten van je
onderzoek of van je ervaringen en
bevindingen. Bij langere werkstukken herhaal je wat de centrale
vraag was en je geeft een
korte samenvatting van hoe je tot het antwoord gekomen bent. De
inleiding en het besluit
zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Het belangrijkste doel van je besluit is ervoor te zorgen dat de
verschillende onderdelen van
je tekst tot een geheel worden samengesmeed. Een verwijzing naar
de titel, die de volledige
inhoud dekt, versterkt nogmaals de samenhang van je werk.
In het besluit neem je nooit nieuwe gegevens of argumenten op.
Het is wel mogelijk om op
het einde van je besluit nieuwe vragen of hypothesen te
formuleren die uit je onderzoek
voortvloeien. Door deze in het besluit op te nemen en te
formuleren, geef je aan de lezer
mee wat nog onderzocht kan worden. Onopgeloste problemen of
tekortkomingen in je werk
kunnen zo worden opgevangen en verantwoord.
papers
-
9
2 Schrijven is een proces
Een goede tekst schud je niet zomaar uit je mouw; er komt
namelijk een heel proces bij
kijken. Je denkt na over je persoonlijke visie, je zoekt en
selecteert informatie over een
specifiek onderwerp, je ordent je ideen en de informatie volgens
een logische structuur en
je formuleert de inhoud op een heldere en correcte manier.
Om een schriftelijke opdracht tot een goed einde te brengen, is
het belangrijk dat je het
schrijfproces opdeelt in verschillende stappen. Een goede
voorbereiding is daarbij de eerste
stap. Verder is het zo dat je bij het schrijven niet tegelijk
kan focussen op zowel de inhoud
van de tekst als op de schrijfstijl en het taalgebruik.
In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op het schrijfproces en
de verschillende stappen die
je moet zetten. Het eerste deel biedt een stappenplan om tot een
degelijk schriftelijk
product te komen: van het zoeken naar een onderwerp tot een
afgewerkt product. De
aandacht gaat hier vooral naar de voorbereiding en naar het
schrijven van de eerste versies,
waarin je de focus legt op de goed opgebouwde structuur.
2.1 Stap 1: orinteren op de opdracht
Schriftelijke opdrachten hebben vaak een tweeledige
doelstelling. Enerzijds zijn ze een goed
instrument om denk- en verwerkingsprocessen in gang te zetten en
competenties te
ontwikkelen. Het schrijfproces eist studie en denkwerk waarbij
het leerproces geactiveerd
wordt. Schrijven is daarom een uitstekend middel om te leren en
de leerstof of ervaringen te
verwerken. Anderzijds wordt het schriftelijk product gebruikt
als toetsvorm. Op basis van de
tekst wordt beoordeeld of de student competenties, inzicht en
kennis verworven heeft. Het
is daarom belangrijk dat visies en argumenten helder en
gestructureerd op papier staan.
De eerste stap in het schrijfproces is nadenken over de
opdracht. Zorg ervoor dat je op de hoogte bent van alle afspraken
rond de opdracht. Volgende vragen kunnen helpen:
Wat moet ik precies doen, wat is de opdracht? Wanneer moet de
tekst ingeleverd worden? Hoelang moet of mag de tekst zijn? Welke
onderdelen moet de tekst bevatten? Welke eisen worden er gesteld
aan de lay-out? Wie zijn de lezers? Zijn de lezers vakspecialisten
of is de tekst bedoeld voor een
breed publiek of leeftijdsgenoten? Hebben de lezers veel of
weinig
achtergrondkennis?
Schriftelijke opdrachten verschillen per opleiding en voor elke
opdracht kunnen er specifieke
eisen gesteld worden. Hieronder volgt een korte omschrijving van
wat enkele schriftelijke
opdrachten kunnen inhouden.
Wat moet ik doen?
-
10
Opiniestuk
In een opiniestuk of opinirend artikel (bv. een
recensie) neem je een standpunt rond een thema
in en beargumenteer waarom je deze visie hebt.
Zodra je je standpunt helder hebt geformuleerd,
haal je argumenten aan en weerleg je eventuele
tegenargumenten. Een opiniestuk staat of valt
met het aangeleverde bewijsmateriaal. Zorg dus
voor relevante en betrouwbare bronnen om je
argumentatie op te bouwen.
Eindwerk, bachelorproef of masterthesis
Een eindwerk is een uitgebreide vorm van de
paper en bevat in veel gevallen ook een
reflectieopdracht of koppeling aan de artistieke
praktijk, een praktijkoefening of stage.
Literatuurstudie en een concrete
onderzoeksvraag, probleemstelling of hypothese
zijn onontbeerlijk in een eindwerk.
Reflectieverslag of reflectieopdracht
In dit type opdrachten is het onderwerp je eigen
leerproces en moet je over je vaardigheden of
kennis reflecteren. Door situaties, opgedane
kennis, ervaringen en gevoelens te analyseren, te
beoordelen en te overdenken, ontstaan nieuwe
inzichten en kennis, wat het leerproces en de
persoonlijke ontwikkeling stimuleert. Een
reflectieverslag is de schriftelijke weergave van
dit proces.
Reflecties kunnen zowel over artistieke of
praktijkervaringen handelen (bv. een
tentoonstelling, concert of voorstelling) als over
literatuur, theorie of gastcolleges. Een duidelijke,
sterk opgebouwde argumentatie over waarom je
iets denkt of ervaart, is onontbeerlijk. De docent
verwacht steeds een heldere weergave van je
persoonlijke inzichten en een goed onderbouwde
mening.
Korte of lange paper
Aan de hand van een paper kan een docent
achterhalen of je bepaalde kennis en inzichten
hebt verworven. Bij een paper is het belangrijk
dat je op een zakelijke/wetenschappelijke wijze je
eigen mening of stellingen kan beargumentere en
primaire of secundaire literatuur kan verwerken.
Papers verwachten een goed geformuleerde
centrale vraag of probleemstelling, die je dan op
basis van bronnenonderzoek beantwoordt of
verdedigt. Een goede paper kan je niet schrijven
zonder degelijke bronnen te raadplegen.
2.2 Stap 2: voorbereiden op de inhoud
Tijdens de tweede stap van het proces ga je de echte inhoud van
je werk bepalen en
ga je nadenken over hoe je die inhoud helder kan
structureren.
Verkenning van het onderwerp 2.2.1
Er bestaan verschillende mogelijkheden om een thema te bepalen,
gegevens te verzamelen
of ideen te genereren. Bij de brainstormmethode pen je lukraak
alle ideen op die in je
hoofd opkomen. Daarna ga je schrappen, groeperen en ordenen,
bijvoorbeeld met behulp
van een mindmap, tot je een aantal ideen overhoudt die je verder
kan uitwerken. Het
onderwerp afbakenen en de ideen vastleggen kan door middel van
het stellen van concrete
en preciserende vragen over je onderwerp: wat, waar, wie,
waarom, wanneer en hoe
precies?
Wat is mijn onderwerp?
-
11
Om je onderwerp te verkennen kan je je ook laten inspireren door
de vaste tekststructuren.
Deze structuren vertrekken vanuit het kernthema van je werk en
genereren door middel van
hoofd- en subvragen een basisstructuur voor je tekst. In een
latere fase kunnen de
structuren je helpen om je tekst te ordenen, de deelvragen
kunnen nu al helpen met het
genereren van inhoud en ideen. Over de vaste tekststructuren
volgt in hoofdstuk 2.2.3
meer uitleg.
Onderzoek naar verschillende bronnen over je onderwerp is in
vele schriftelijke opdrachten
van cruciaal belang. Je kan starten met een zoektocht naar
verschillende trefwoorden die
met je onderwerp te maken hebben, zowel op betrouwbare websites
als in de databanken
van de bibliotheek. Na een tijdje stoot je op enkele
sleuteldocumenten die citaten en
verwijzingen bevatten naar andere bronnen over je onderwerp, die
je op hun beurt kan
onderzoeken. Internetsites die geen bronnenmateriaal of auteur
vermelden, zijn vaak niet
betrouwbaar.
TIP: Hou nauwgezet bij welke bronnen je hebt geraadpleegd,
zodat je achteraf makkelijk een bibliografie kan
samenstellen.
Door het bronnenonderzoek krijg je een goed idee van de
hoeveelheid en de aard van het
bronnenmateriaal dat beschikbaar is over het thema. Eens je
onderwerp vastligt en de
centrale vraag bepaald is, kan je op zoek naar de antwoorden.
Het bronnenonderzoek is in
deze verkennende fase dus slechts een begin.
Van onderwerp naar centrale vraag 2.2.2
Door het thema, je ideen of ervaringen als een vraag te
formuleren, geef je een duidelijke
richting aan waar je met de tekst naartoe moet. Je tekst zal
immers pas geslaagd zijn als hij
een duidelijk antwoord biedt op een vraag die je in de inleiding
stelt. Door een goede
centrale vraag te formuleren, stel je jezelf een doel dat
verschillende vormen kan aannemen.
Het vastleggen van een tekstdoel en centrale vraag is cruciaal
voor alle opdrachten, zowel
opdrachten waarin een theoretisch benadering wenselijk is, als
opdrachten waarin
persoonlijke inzichten of artistieke beslissingen centraal
staan, en opdrachten die een
combinatie vormen.
TIP: Probeer eens een andere vraag te formuleren naar je
thema
en weeg af welke vraag de interessantste is.
Er zijn vier basisdoelen die telkens andere aspecten van je
thema, ervaringen of keuzes belichten: je probeert iets te
beschrijven; je probeert iets te verklaren, je evalueert iets of je
formuleert een advies. Het is mogelijk om verschillende tekstdoelen
te combineren in n tekst. Beschrijven is vaak de eerste stap in het
proces, waarna er verklaard, gevalueerd of geadviseerd wordt.
Teksten waarin gevalueerd of geadviseerd wordt, zijn zeer geschikt
om persoonlijke keuzes toe te lichten.
-
12
Informeren: beschrijven, instrueren, verklaren
In welke theaterstukken tussen 1990-1995 verwijst Fabre naar de
actualiteit? Het doel van deze vraag is louter beschrijvend: je
geeft een overzicht van de theaterstukken waarin actuele
verwijzingen zitten.
Waarom keert het thema extatische lichamen steeds terug in het
theaterwerk
van Jan Fabre?
Het doel van deze vraag is op zoek gaan naar de verklaring voor
een bepaald
fenomeen.
Overtuigen: evalueren, adviseren, aanzetten
In welke mate overschrijdt Fabre de grenzen van het
dierenwelzijn met zijn
installatie The Battlefield?
Het doel van deze vraag is iets evalueren, de voordelen en de
nadelen of de
verschillende kanten van een bepaald fenomeen belichten en dan
een
eindoordeel vellen.
Hoe kunnen musea een breed publiek aantrekken?
Het doel van deze vraag is advies geven over mogelijke
maatregelen. De
eerste stap is beschrijven wat musea al doen, deze maatregelen
evalueren en
vervolgens advies geven over eventuele wijzigingen of
verbeteringen.
Van centrale vraag naar tekststructuur 2.2.3
Op basis van de centrale vraag en je bronnenonderzoek leg je nu
de stappen vast die zullen leiden naar een antwoord op die vraag.
Zo kom je tot de globale structuur van de tekst, die je vastlegt in
een zogeheten bouwplan. Dat is een schematische voorstelling van de
tekststructuur, waarin je je ideen onderbrengt in hoofdstukken. Je
creert een kader waarbinnen je de informatie kan ordenen en
structureren. Een bouwplan is niet definitief: tijdens het
bronnenonderzoek en tijdens het schrijven zelf kun je nog
wijzigingen aanbrengen. Meer nog, veel bouwplannen krijgen pas goed
vorm tijdens het verloop van het onderzoek. Een bouwplan werk je in
de diepte uit. Je begint het best met de globale structuur en zo
daal je af tot op een lager niveau. Je legt de stappen vast die
zullen leiden tot het antwoord op de centrale vraag. Hieronder vind
je een overzicht van de vaste tekststructuren (Steehouder 2006). Ze
kunnen je inspiratie geven om zelf structuur in je tekst te brengen
of om inhoud genereren.
-
13
Vaste structuren Probleemstructuur
Thema = een probleem
Wat is het probleem precies? Waarom is het een probleem? Wat
zijn de oorzaken? Wat is er tegen te doen?
Evaluatiestructuur
Thema = iets dat beoordeeld wordt
Wat zijn de relevante eigenschappen? Wat zijn de positieve
aspecten? Wat zijn de negatieve aspecten? Hoe luidt het
totaaloordeel? Wat kan/moet er dus gedaan
worden?
Onderzoekstructuur
Thema = een onderzoeksobject
Wat wordt er precies onderzocht? Volgens welke methode verloopt
het
onderzoek?
Wat zijn de resultaten van het onderzoek?
Wat zijn de conclusies uit het onderzoek?
Maa Maatregelstructuur
Thema = een maatregel
Wat is de maatregel precies? Waarom is de maatregel uitgevoerd?
Hoe wordt de maatregel uitgevoerd? Wat zijn de effecten van de
maatregel?
Ontwerpstructuur
Thema = een ontwerp
Waartoe dient het ontwerp? Aan welke eisen moet het voldoen?
Welke middelen worden er gekozen? Hoe ziet het ontwerp eruit? Wat
is de waarde van het ontwerp?
Handelingsstructuur
Thema = een handeling
Wat is het doel van de handeling? Wat zijn de voorwaarden
ervoor? Hoe verloopt de handeling in grote lijnen? Hoe worden
deelhandelingen uitgevoerd? Hoe wordt het verloop van de handeling
gecontroleerd?
Vergelijkingsstructuur
Thema = een vergelijking
Welke zaken worden precies met elkaar
vergeleken?
Welke overeenkomsten hebben ze?
Welke verschillen hebben ze?
Waar gaat mijn voorkeur naar uit?
Welke verantwoording geef ik daarvoor?
Argumentatiestructuur
Thema = een omstreden onderwerp
Wat is mijn standpunt?
Wat zijn mijn argumenten?
Wat zijn de belangrijkste
tegenargumenten?
Hoe kan ik die tegenargumenten
weerleggen?
Wat is mijn conclusie?
-
14
2.3 Stap 3: schrijven - van tekststructuur naar eerste
versie
Met een afgebakende centrale vraag en een goed bouwplan ben je
klaar om aan het schrijven zelf te beginnen. Dat betekent echter
niet dat je tekst er nu in n keer zal uitvloeien. Als schrijver kun
je immers niet tegelijk focussen op de inhoud n op de stijl n op de
correcte taal. Bij het schrijven van de eerste (ruwe) versie komt
het erop aan dat de inhoud in
doorlopende tekst op je scherm komt te staan. Sta in deze fase
niet te lang stil bij de keuze
van een gepast woord of de formulering van een goede zin; dat
doe je in de volgende stap,
wanneer je opnieuw door de tekst gaat. Schenk wel al voldoende
aandacht aan de
voetnoten. Als je wacht met het toevoegen van voetnoten, weet je
vaak later niet meer
waar er precies moeten komen.
Hou de samenhang en de opbouw van je tekst in het oog. Je neemt
daarvoor het bouwplan erbij en werkt het uit in hoofdstukken,
paragrafen en alineas. Hiervoor gelden volgende regels:
Alineaopbouw: n thema per alinea
Een alinea is een blokje tekst dat betrekking heeft op n
onderwerp of n aspect
van het onderwerp. De inhoud van de alinea moet je kunnen
samenvatten in n zin.
Deze zin is de kernzin en staat meestal vooraan in de alinea. De
kernzin bevat
eveneens een signaalwoord dat de alinea aan de andere delen van
de tekst koppelt.
De andere zinnen in de alinea onderbouwen de kernzin. Door
middel van
voorbeelden, argumenten, uitweidingen, verklaringen, lichten ze
de kernidee of de
kernstelling toe.
Om een goede, samenhangende tekst te schrijven is het belangrijk
om alle zinnen
binnen de alinea op elkaar te laten volgen door middel van
signaalwoorden en
verwijswoorden. Deze woorden zorgen ervoor dat de lezer de draad
van je tekst niet
kwijt raakt. In goede samenhangende teksten zit er in bijna elke
zin minstens n
woord dat de zin aan de vorige zin koppelt. Dat kan een klein
woordje zijn als die of
dat, of een belangrijk verbindingswoord als omdat of
niettegenstaande dat de
relatie tussen een hoofdzin- en een bijzin of twee hoofdzinnen
aangeeft. (zie ook
hoofdstuk 3)
De lengte van een alinea varieert tussen de vijf en vijftien
regels, daarna laat je een
witregel. Alle alineas hebben ongeveer dezelfde lengte. Laat je
liever geen witregel,
dan kan je de nieuwe alinea laten inspringen.
-
15
2.4 Stap 4: redactie - van eerste versie naar eindproduct
Tijdens de vierde stap van het schrijfproces focus je op de
vorm. Dit is een fase die veel tijd
in beslag kan nemen. Van de eerste ruwe versie maak je een
grondig nagelezen en
geredigeerd werk, dat foutloos en professioneel oogt. Verbeter
taal- en spelfouten en
herschrijf zinnen zodat ze passen in een academische en
zakelijke stijl (zie hoofdstuk 3).
Reflecteer grondig over de inhoud van de tekst. Begrijpt de
lezer de opbouw van mijn
redenering? Passen de titels van de hoofdstukken bij de inhoud?
Zijn de hoofdstukken
logisch geordend en zit er een rode draad in mijn tekst? Is mijn
centrale vraag volledig en
duidelijk beantwoord?
Als de definitieve tekstversie op je scherm staat, volgt de
afwerking. Je voegt een titelpagina, en eventueel ook de
literatuurlijst en de bijlage(n) toe. Daarnaast controleer je de
vormelijke afwerking. Besteed daar voldoende aandacht en tijd
aan.
Bij het afwerken let je op de volgende punten:
de titelpagina is volledig en verzorgd; de literatuurlijst is
volledig en relevant, en opgesteld volgens de afspraken; de lay-out
(lettertype, regelafstand, uitlijning, koptekst en voettekst) is
verzorgd en
consequent; de paginas zijn genummerd en voetnoten correct en
verzorgd ingevoegd; eventuele illustraties en grafieken hebben een
onderschrift en een nummer.
-
16
3 Academische en zakelijke schrijfstijl: de taaltips
3.1 Formuleer objectief en zakelijk
Formuleer de resultaten van je onderzoek of je persoonlijke
ervaringen steeds
professioneel, zakelijk en stellig. Zet de boodschap, de
beschrijving of de redenering
centraal in je tekst. Stel jezelf voortdurend de vraag wat de
lezer interessant vindt, of de
inhoud waardevol genoeg is en hoe je de boodschap objectief kan
formuleren. Ook
reflectieverslagen en teksten rond persoonlijk artistiek
onderzoek kunnen professioneel en
academisch geformuleerd worden. Een informele en anekdotische
dagboekstijl dreigt de
inhoudelijke waarde in deze opdrachten vaak teniet te doen.
De inhoud en de (artistieke) keuzes zijn persoonlijk, de
schrijfstijl is zakelijk en
professioneel.
TIP: Zet de boodschap en de argumentatie centraal .
In de volgende opsomming vind je woorden en constructies die
teksten vaak te informeel en
subjectief maken. Door er zuinig mee om te springen, krijgt je
tekst een zakelijk karakter.
Ik, wij en men. Ik en wij maken de tekst vaak te persoonlijk.
Men is dan weer te
vaag en afstandelijk.
Daarover heb ik geen bronnen kunnen vinden.
Daarover zijn geen bronnen beschikbaar.
Ik vind het een zeer belangrijke scne want op dit punt kon Kreon
nog van gedacht
veranderen.
De scne is belangrijk omdat Kreon op dit punt nog van gedachten
kan
veranderen.
Spring zuinig om met nietszeggende veronderstellingen en
veralgemeningen die de
objectiviteit van de tekst tegenspreken en interpretatiefouten
kunnen veroorzaken.
Voorbeelden: zoals algemeen geweten, iedereen weet wel dat,
volgens mij, natuurlijk,
uiteraard, het spreekt voor zich, algemeen kan worden
gesteld,
De scne is volgens mij gesitueerd in het kasteel van de koning
Kreon. Dat zie ik
aan de wachters die aanwezig zijn.
De aanwezigheid van de wachters wijst op het feit dat de scne
zich afspeelt in het
kasteel van koning Kreon.
OBJECTIEF PRECIES HELDER LEVENDIG - TAALKUNDIG CORRECT
-
17
Woorden die een sterke emotie of (subjectief) waardeoordeel
uitspreken, geven de tekst een informeel karakter. Overdrijf niet
met emoties, maar probeer een omschrijving te geven van wat je
ziet. Voorbeelden: vreemd, prachtig, lelijk, mooi, waanzinnig,
verbazingwekkend, uitstekend
De kostumering was zeer vreemd en de acteurs zagen er erg lelijk
uit. De kostumering paste op het eerste zicht niet bij de
verhaallijnen omdat
Woorden die onzekerheid uitdrukken, halen de inhoud van je tekst
onderuit. Als je twijfelt, omschrijf dan waarover je twijfelt.
Tracht zo objectief mogelijk te omschrijven wat je denkt.
Voorbeelden: zou kunnen, het is mogelijk, een mogelijke stelling,
het kan zijn dat, misschien, waarschijnlijk,
Het zou kunnen dat het hoofdpersonage op dat moment twijfelde
aan de goede bedoelingen van zijn tegenspeler. Het hoofdpersonage
reageerde niet op de uitdagende en spottende woorden van zijn
gesprekspartner en liep weg. Uit zijn aarzelende houding blijkt dat
hij twijfelde aan de goede bedoelingen van de antagonist.
Vermijd het gebruik van overbodige bijwoorden, adjectieven en
verkleinwoorden.
Deze woorden lijken op spreektaal en horen niet thuis in een
zakelijke tekst. Bij
veelvuldig gebruik veroorzaken ze storende herhalingen.
Voorbeelden: ook, dan ook, dus, wel eens, er eens, nog, heel,
veel, zeer, erg, enorm,
3.2 Formuleer precies en concreet
Precies betekent dat je nauwkeurige en controleerbare informatie
geeft. Dat moet blijken
uit je formulering. Woorden die geen concrete betekenis hebben,
maar nietszeggend en
onduidelijk zijn, moet je vermijden.
Vage termen
Voorbeelden: tot op zekere hoogte, min of meer, eventueel,
Vage woorden voor hoeveelheden
Voorbeelden: veel, weinig, enkele, sommige, een aantal,
verschillende, een vijftal, een aanzienlijk aantal, hoofdzakelijk,
ongeveer, enkele keren
Veel mensen zijn van mening dat
74% van de Antwerpse bevolking is van mening dat
In dit hoofdstuk worden een paar mogelijke oplossingen
besproken.
In dit hoofdstuk worden vier mogelijke oplossingen
besproken.
-
18
3.3 Formuleer helder Met een heldere stijl kan de lezer je
gedachtegang goed volgen. Belangrijk daarbij is dat je de inhoud
goed structureert door de indeling in alineas en door het
expliciete gebruik van verbindingswoorden. Verder is het belangrijk
dat je verwijzingen duidelijk zijn en dat je zinnen niet te lang
zijn. Zorg er ten slotte voor dat je helder bent in je
woordkeuze.
TIP: Zorg dat de lezer je gedachtegang altijd kan volgen.
Verbindingswoorden 3.3.1
Als de schrijver geen expliciete verbanden legt tussen zinnen,
vult de lezer die zelf in. Het gevaar bestaat dat de tekst fout kan
worden genterpreteerd. Om verbanden tussen zinnen en alineas
duidelijk te maken, zijn er twee mogelijkheden:
signaalwoorden: deze woorden geven bijvoorbeeld een opsomming of
een tegenstelling
aan. Ze geven ook het verband aan tussen zinnen en alineas.
verwijswoorden: deze woorden verwijzen naar de vorige zin of
geven een verband aan in
een samengestelde zin.
Zo goed als elke zin bevat minstens n verwijs- of signaalwoord
dat de zin aan de vorige zin koppelt. Dat kan een klein
verwijswoord zijn zoals die of dat of een woord dat het verband
aangeeft tussen beide zinnen zoals ten eerste of ondanks. Door deze
woorden te gebruiken maak je de tekst niet alleen overzichtelijk
voor de lezer, je hebt ook voor jezelf een houvast bij het
schrijven. Hieronder vind je een inspirerend overzicht van
mogelijke signaal- en verwijswoorden.
Signaalwoorden
Opsomming Ten eerste, ten tweede, ten derde, ten slotte Als
laatste () Ook, bovendien, daarnaast, verder Behalve, niet alleen
maar ook Eerst, daarna, vervolgens, later, ten slotte
(chronologische opsomming)
Tijd Wanneer, als, toen, terwijl, nadat, voordat, totdat, zolang
Intussen, inmiddels Eerst, daarna, vervolgens, later, ten
slotte
Tegenstelling Maar, echter, toch, daarentegen Hoewel, ondanks,
in tegenstelling tot, in vergelijking met Aan de ene kant aan de
andere kant; enerzijds anderzijds
Vergelijking Hetzelfde, dezelfde, net als Ten opzichte van, in
vergelijking met
Toelichting (voorbeeld)
Bijvoorbeeld Zoals, zo, ter illustratie
-
19
Verwijswoorden
Persoonlijk Hij, zij, het, ze,
Bezittelijk Zijn, haar, hun,
Aanwijzend Dit, deze, dat, die
Bijwoordelijk Eraan, daaraan, hierbij, daarmee,
Heldere zinnen en woorden 3.3.2
Formuleer zinnen zo positief mogelijk. Zinnen met dubbele
ontkenningen worden tot
zestig procent minder begrepen en kunnen voor verwarring zorgen
(Pollefliet 148).
Het valt niet te ontkennen dat rood een warme kleur is.
Rood is een warme kleur.
Vervang de naamwoordstijl door actieve werkwoorden.
Werkwoorden worden vaak vervangen door een zelfstandig
naamwoord. Deze
naamwoordstijl wordt in teksten veelal gebruikt om een simpele
boodschap
duurder te laten klinken (Bovenhoff 82). Ze vertragen echter het
lezen. Kies voor
dynamische, actieve zinnen en laat werkwoorden hun werk doen. Zo
maak je je tekst
boeiender.
Volgens veel schrijvers werkt de deelwoordstijl imponerend op de
lezers.
Volgens veel schrijvers imponeert de deelwoordstijl de
lezer.
Dank aan de heer Janssens voor het beantwoorden van mijn vragen
en het
nalezen van deze masterproef.
Dank aan de heer Janssens omdat hij mijn vragen beantwoordde en
deze
masterproef nalas.
Oorzaak - gevolg
Door, doordat, omdat, aangezien, want Dus, zodat, dan ook,
daardoor, daarom Immers, namelijk Om die reden(en) De reden
daarvoor; de oorzaak daarvan; het gevolg daarvan
Samenvatting Kortom, samengevat
Conclusie Dus, daarom, dan ook Concluderend Daaruit volgt
Voorwaarde Als De voorwaarde is...
-
20
Hij levert een inspanning om tot verbetering van zijn positie te
komen.
Hij spant zich in om zijn positie te verbeteren.
Getallen in woorden en cijfers
Getallen onder de twintig en tientallen schrijf je in een tekst
voluit. Getallen boven
de twintig schrijf je in cijfers. Zakelijke gegevens, zoals
maten, gewichten en data,
schrijf je wel in cijfers.
In dat museum exposeren tien kunstenaars.
Zij is 38 jaar.
De voorstelling is op 13 mei.
Verklarende voetnoten 3.3.3
Wil je bij een bepaald element uit je tekst meer uitleg geven,
dan kan je gebruik maken van
verklarende voetnoten. De extra verduidelijking die je wil
geven, is niet noodzakelijk voor de
inhoud, maar werkt verhelderend voor de lezer. Het gaat vaak om
details, commentaar,
extra informatie of een korte verantwoording.
Hoort de voetnoot bij een woord, dan zet je het nummer van de
voetnoot in exponent naast
het woord. Voor voetnoten die bij de hele zin passen, zet je het
nummer na het afsluitende
punt.
Nummer voetnoten altijd. Bij lange teksten kan je er voor kiezen
om elk hoofdstuk opnieuw
te nummeren.
Meer informatie over de lay-out van voetnoten vind je in
hoofdstuk 4.1. Informatie over
voetnoten die bronvermeldingen bevatten, vind je in hoofdstuk
5.2.
3.4 Formuleer levendig
Levendig betekent dat je tekst niet onnodig zwaar en moeilijk
is. Academische stijl is niet
gelijk aan lange, complexe zinnen. Schrijf neutraal en zakelijk,
maar vermijd ouderwetse en
omslachtige formuleringen. Let er aan de andere kant ook op dat
je neutraal blijft. Met
informele uitdrukkingen en beeldend taalgebruik komt je
argumentatie niet geloofwaardig
over en kan de lezer zelfs afgeleid worden.
Varieer in zinslengte. Wanneer je te veel informatie in
eenzelfde zin steekt, raakt de lezer de draad kwijt. Een goede zin
is maximaal 20 woorden lang.
Breng variatie in je woordkeuze door synoniemen te gebruiken.
Vermijd storende herhalingen door te variren in zinsbouw.
-
21
Omslachtige, lange woordgroepen en voorzetseluitdrukkingen kan
je vervangen door n woord. Korte woorden maken een tekst
dynamischer, maar het afwisselen tussen verschillende vormen brengt
meer variatie in de zinsbouw. Vervang voorzetselgroepen in
doorlopende teksten niet door hun afkortingen (m.b.t., t.b.v.,
i.v.m.). Hieronder vind je nog voorbeelden van verouderde woorden
die je indien gewenst kan vervangen door hun hedendaagse
tegenhanger.
Omslachtige woordgroep In n woord Dat heeft tot gevolg dat
Indien men aanneemt dat. Ondanks het feit dat Het is overigens zo
dat Op grond van het voorgaande Gedurende de tijd dat Op het
huidige moment Door het feit dat
Daardoor Als Hoewel Overigens Daarom Zolang / Terwijl Nu...
Doordat
Voorzetseluitdrukking In n woord Met betrekking tot Ten behoeve
van In verband met Met behulp van
Over / voor Voor Over / door Met
Verouderd Hedendaags Alvorens Betreffende Bij dezen Daar
Derhalve Doch Jegens Omtrent Teneinde Thans Trachten Vermits
Voordat Over Hierbij Omdat Daarom Maar Tegenover Over Om Nu
Proberen Omdat
3.5 Formuleer taalkundig correct
Academische teksten blinken uit in zorg voor spelling en
correcte taal. Een werk dat geen
spel- of taalfouten bevat, oogt professioneel en wordt
geloofwaardiger. Drie websites
kunnen je helpen tijdens het schrijven:
www.woordenlijst.org: een Nederlandse woordenlijst met correct
gespelde woorden in een
oogopslag. Voor de vervoeging van moeilijke werkwoorden
(bijvoorbeeld Engelse
werkwoorden), geeft de woordenlijst de hele vervoeging weer. Op
de site vind je onder
-
22
leidraad ook alle spellingregels, overzichtelijk weergegeven per
thema. De woordenlijst
vermeldt ook steeds het geslacht van woorden, handig als je
twijfelt over het juiste
verwijswoord (die of dat, die of deze).
www.taaladvies.net: een antwoord op al je concrete vragen over
taal en spelling, eveneens
overzichtelijk weergegeven per thema.
www.taaltelefoon.be: de Taaltelefoon, verzorgd door de dienst
Taaladvies van de Vlaamse
overheid, beantwoordt vragen over spelling, leestekens,
woordgebruik, grammatica,
uitspraak, tekstconventies, formulering en stijl. Naast de
website met tips en regels, kan je
hen ook telefonisch om advies vragen. Hun boekje Spelling, de
regels op een rij kan je gratis
bestellen of downloaden via de website.
Correcte lidwoorden, voornaamwoorden en verwijswoorden
Naar de-woorden (mannelijk, vrouwelijk, meervoud) verwijs je met
die en deze,
naar het-woorden (onzijdig) verwijs je met dit en dat.
Het onderwerp dat
Een eerste vaststelling die (de vaststelling)
Voor het verschil tussen haar en zijn kijk je naar het geslacht
van het woord: met haar verwijs je naar vrouwelijke woorden, met
zijn naar mannelijke en onzijdige woorden.
De organisatie is erin geslaagd zijn omzet te verdubbelen. De
organisatie is erin geslaagd haar omzet te verdubbelen.
Onnodige woordherhaling
In zakelijke taal blijf je steeds kort en bondig. Onnodige
herhalingen zoals
pleonasmen en tautologien moet je vermijden (Bovenhoff
96-97).
Vermist: lapjeskat met de volgende typische kenmerken.
Vermist: lapjeskat met volgende kenmerken.
Het beoogde doel is onze afzetmarkt uit te breiden.
Het doel is onze afzetmarkt uit te breiden.
U kunt ook voor een ander alternatief kiezen. U kunt ook voor
een alternatief kiezen. Het bedrijf handelt bovendien ook in
inbouwapparatuur.
Bovendien handelt het bedrijf in inbouwapparatuur.
Gisteren was ze nog aanwezig, maar vandaag is ze echter
ziek.
Gisteren was ze nog aanwezig, vandaag is ze echter ziek.
Verschillende kunstenaars doen het uitstekend, zoals
bijvoorbeeld Luc Tuymans.
Verschillende kunstenaars doen het uitstekend, zoals Luc
Tuymans.
-
23
4 Vorm Ga voor de vormgeving van je werk steeds te rade bij je
opleiding. Veel opleidingen
gebruiken eigen richtlijnen. Hieronder volgt een overzicht van
bruikbare tips rond de
uiterlijke vorm en lay-out van je tekst.
TIP: Gebruik dezelfde lay-out in het volledige document .
4.1 Lettertype, lettergrootte en uitlijning
Voor de lettertypes kan je kiezen tussen geschreefde (bv. Times
New Roman, Georgia,
Garamond, Cambria) en schreefloze lettertypes (bv. Calibri,
Helvetica, Tahoma, Arial)1.
Dyslectici beschouwen schreefloze lettertypes als duidelijker
leesbaar. De
standaardlettertypes van een tekstverwerker kan je zonder
problemen gebruiken.
Gebruik letters die groot genoeg zijn. De puntgrootte die je
kiest, hangt samen met het
lettertype dat je kiest. Arial is bijvoorbeeld een vrij groot
lettertype, zodat puntgrootte 12 t
groot is. Een puntgrootte van 11 is in veel gevallen een veilige
keuze. Voor voetnoten kies je
lettergrootte 9, eventueel 10.
Je kan kiezen tussen volledig uitlijnen of links uitlijnen.
Hoewel een volledig uitgelijnde tekst
er overzichtelijker uitziet, wijst onderzoek uit dat teksten die
links zijn uitgelijnd sneller
gelezen worden en gemakkelijker worden begrepen. Bij volledig
uitgelijnde teksten
concentreren onze hersenen zich namelijk meer op de lay-out en
minder op de inhoud
(Pollefliet 171).
4.2 Vet, cursief of onderstreept?
Om woorden of zinnen te benadrukken kan je onderstrepen of vet
maken maar overdrijf
niet. Vooral onderstrepingen vallen erg op in de bladspiegel.
Een vette variant is minder
opdringerig. Cursieve stukken tekst zijn moeilijker leesbaar en
worden daarom niet gebruikt
om tekst te benadrukken.
Titels van boeken of artikels die je vermeldt in je tekst en
woorden uit een andere taal, zet je
cursief.
Voorbeelden
De ontdekking van de hemel is het bekendste werk van Harry
Mulisch.
De Italiaanse term allegro wijst op het vrolijke en opgewekte
karakter van het muziekstuk.
1 De schreef verwijst naar de kleine dwarsstreepjes aan een
letter.
-
24
4.3 Vormgeven aan hoofdstuk- en ondertitels
Tips voor goede hoofdstuktitels:
maak titels zo concreet mogelijk;
maak titels kort en bondig, een titel kan nooit een volledige
zin zijn;
gebruik geen afkortingen of formules in titels;
zorg voor samenhang tussen titels;
maak de samenhang zichtbaar door bijvoorbeeld de titels
gelijkvormig te formuleren.
Denk eraan om je inhoudsopgave digitaal te updaten als je werk
helemaal af is, zodat de
titels en paginanummers correct zijn en overeenstemmen met het
werk.
De titels in de inhoudsopgave volgen de lay-out van het werk
niet. Titels in de
inhoudsopgave zijn dus niet vetjes gedrukt of onderstreept.
Voor de titels en subtitels kan een groter lettertype worden
gebruikt. Variren in (contrasterende) lettertypes kan ook,
bijvoorbeeld schreefloze lettertypes in de tekst en geschreefde2
lettertypes in de titels. Zet geen volledige titel in hoofdletters
of klein kapitaal. Vermijd het gebruik van onderstrepingen en
leestekens in titels, ook als de titel een volledige zin is. Een
titel vetter maken kan wel.
Gebruik consequent stijlen/opmaakprofielen om titels en
hoofdingen op te maken. Je kan de standaard aangeboden kopstijlen
(Kop 1, Kop 2 , Kop 3,) gebruiken. Sla ook geen kop-niveaus over en
hanteer dezelfde lay-out in het hele document.
Er bestaan verschillende systemen om hoofdstukken te nummeren.
Gebruik Arabische cijfers
(1, 2, 3), Romeinse cijfers (I, II, III) zijn ongebruikelijk.
Een punt na het laatste cijfer is niet
nodig, maar kan wel. Hoofdstukken met maar n ondertitel kunnen
niet.
4.4 Marges
Voor de marges kies je voor alle zijden (links, rechts, boven en
onder) 2,5 cm. Als je werk
ingebonden wordt, kies je links 3,3 cm, zodat er geen tekst
verdwijnt.
4.5 Witruimte en interlinie
Laat voldoende witruimtes op je blad. De afstand (of interlinie)
tussen de zinnen bedraagt
minstens 1,15, maximum 1,5.
Grote hoofdstukken begin je op een nieuwe bladzijde. Onder de
hoofdstuktitel laat je een
witregel.
2 De schreef verwijst naar de kleine dwarsstreepjes aan een
letter. Times New Roman is bijvoorbeeld een
geschreefd lettertype.
-
25
Voor subkoppen hoef je niet steeds op een nieuwe pagina te
beginnen. Laat wel twee
witregels voor je de titel geeft.
4.6 Interpunctie en leestekens
Een verzorgde interpunctie geeft een professionele indruk. De
standaardregel is dat je nooit
een spatie zet vr het leesteken en altijd n na het leesteken. Er
zijn enkele
uitzonderingen, o.a. het gedachtestreepje en het
beletselteken.
Voorbeeld van het gedachtestreepje
Nu het college eindelijk een besluit heeft genomen en dat na
maanden overleg gooit de
raad weer roet in het eten.
Voorbeeld van het beletselteken
Verschillende studenten namen deel aan de vergadering: Julie,
Bert, Jan,
-
26
5 Bronvermelding De bronvermelding is een belangrijk onderdeel
van jouw paper of scriptie. Ze dient om de
aangedragen informatie te onderbouwen. Het overzicht van de
geraadpleegde bronnen laat
zien waar de informatie in jouw tekst vandaan komt. Het geeft
lezers de kans meer te weten
te komen over het onderwerp en stelt hen in staat bepaalde
beweringen te controleren. Het
correct vermelden van bronnen zal voorkomen dat je je schuldig
maakt aan plagiaat.
Bronnen vermeld je in de tekst zelf (bibliografische
verwijzingen in de tekst) n in de
bibliografie (of literatuurlijst) achteraan.
TIP: Denk al ti jdens het schrijven aan de opmaak van de
bibliografie. Noteer alle gegevens over de publicaties heel
nauwkeurig. Dat bespaart je heel wat moeite achteraf bij het
opstellen van de literatuurli jst.
5.1 Bibliografische stijlen
Voor de opmaak van de bronvermelding bestaan verschillende
officile of semi-officile
systemen. Veel instellingen hebben bovendien een eigen stijl
ontwikkeld.
De bronvermelding bevat altijd een aantal essentile
elementen:
de auteur(s);
het jaartal (en eventueel de druk);
de titel;
de plaats van uitgave;
de uitgever.
De volgorde waarin die elementen aan bod komen en de opmaak van
de bronvermelding
verschillen deels volgens het systeem. Welke volgorde en opmaak
je ook kiest, het is vooral
van belang dat alle elementen terug te vinden zijn en dat het
gekozen systeem consequent
wordt toegepast.
Hieronder vind je de gangbare officile systemen om naar boeken,
artikels of websites te
verwijzen zijn. Voor de stijl die in jouw opleiding van
toepassing is, werden voorbeelden
uitgewerkt. Ben je echter gewend om met een bepaalde stijl te
werken, kan je deze
aanhouden, zolang je consequent bent. Bij twijfel kan je te rade
gaan bij je docenten.
APA Style 5.1.1
Dit is de voorkeurstijl in de sociale en politieke wetenschappen
en is vastgelegd door
de American Psychological Association. Kenmerken:
-
27
Je vindt een uitgebreide handleiding MLA via onderstaande
link:
https://owl.english.purdue.edu/owl/resource/747/01/
De bibliografische verwijzingen staan tussen haakjes in de
lopende tekst. Daarin is
niet de volledige titel van het boek of artikel opgenomen, maar
enkel de
auteursnaam en het jaartal van publicatie;
de volledige omschrijving van de bron staat in een bibliografie
achteraan.
Chicago Style 5.1.2
Deze klassieke stijl is genoemd naar de Chicago Manual of Style.
Kenmerken:
Bibliografische verwijzingen worden volledig in de voetnoten
onderaan elke pagina
weergegeven;
Verwijzen naar een eerder geciteerd werk gebeurt met "op.cit."
(opus citatum,
'eerder geciteerd werk') of "ibid." (ibidem, 'hetzelfde').
Je vindt een uitgebreide handleiding Chicago via onderstaande
link:
http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide.html
MLA Style 5.1.3
Dit is de voorkeurstijl voor de geesteswetenschappen, en is
vastgelegd door de Modern
Language Association. Kenmerken:
De bibliografische verwijzing staat tussen haakjes in de lopende
tekst. Daarin is niet
de volledige titel van het boek of artikel opgenomen, maar enkel
de auteursnaam en
een paginanummer.
De auteursnaam verwijst naar een bibliografie achteraan
(eventueel wordt er tussen
de haakjes een afgekorte titel toegevoegd, voor het geval er
twee of meer werken
van dezelfde auteur in de bibliografie voorkomen).
-
28
- In de tekst zelf wordt bij citaten en parafrases naar items
uit de bibliografie verwezen
door vermelding van :
de auteur (tussen ronde haakjes of in de lopende tekst) en
het paginanummer (tussen ronde haakjes).
- Plaats de verwijzing meteen na het citaat of de
parafrasering.
- Gebruik geen komma na de auteursnaam, en geen p. voorafgaand
aan het
paginanummer
5.2 Verwijzingen in de tekst3
Basisprincipes 5.2.1
Voorbeeld
In sommige periodes van de geschiedenis werd komisch toneel
geacht een moreel doel
te dienen en werd humor als doel op zich niet op prijs gesteld
(Howarth 17).
Voorbeeld
Howarth (17) signaleert dat in sommige periodes van de
geschiedenis komisch toneel
geacht werd een moreel doel te dienen.
Bij verwijzing naar titels met meer dan drie auteurs kan worden
volstaan met de naam van
de eerste auteur, gevolgd door ", et al." of ", e.a."
Noot: in de bibliografie is het belangrijk om alle auteurs te
noemen.
Voorbeeld Deze analyse van de relatie tussen theater en
maatschappelijke ontwikkelingen wordt bevestigd in Goldstein et al.
(159-163).
Als jouw bibliografie meer dan n titel van dezelfde auteur
bevat, noteer dan ook naar welk
werk van de auteur je verwijst. In dit geval maak je wel gebruik
van een komma.
Voorbeeld De uitdrukkingen avant-garde, experiment en onderzoek
worden vaak gehanteerd door
de voorstanders van vernieuwende kunst (Berghaus, Avant-Garde
Performance 9).
Wanneer je in je tekst een vergelijking maakt tussen
verschillende werken, geef dit dan als
volgt aan:
Voorbeeld
De uitdrukkingen avant-garde, experiment en onderzoek worden
vaak gehanteerd door
de voorstanders van vernieuwende kunst (vgl. Enzensberger 73-74;
Berghaus, Avant-
Garde Performance 9).
3 De voorbeelden in deze schrijfwijzer volgen de MLA style.
-
29
Voetnoten 5.2.2
Breng bibliografische verwijzingen waar mogelijk onder in je
hoofdtekst. Het is voor een
lezer erg storend, wanneer er uitgebreid gebruik is gemaakt van
voetnoten. Wees dus
spaarzaam met voetnoten en beperk je tot inhoudelijke en
verklarende noten die essentile
informatie bevatten.
5.3 Bibliografie samenstellen
Boeken 5.3.1
5.3.1.1 Boek door n auteur
Achternaam, voornaam. Boektitel. Plaats van verschijnen: naam
uitgever, jaartal. Print.
Voorbeelden
Lemaire, Ton. Filosofie van het Landschap. Bilthoven: Ambo,
1970. Print. Strohm, Reinhard. The Rise of European Music.
Cambridge: Cambridge University Press, 1993. Print. Carrette,
Jeremy R. Foucault and Religion: Spiritual Corporality and
Political Spirituality. Londen: Routledge, 2000. Print. Tufte,
Edward R. The Visual Display of Quantitative Information. 1983. 2de
editie. Connectictut: Graphics Press, 2001.
Basisprincipes
In de bibliografie worden alleen de geraadpleegde en gebruikte
bronnen en werken
opgenomen.
Als je omwille van het onderzoek toch een uitvoerige
bibliografische lijst over een
bepaald onderwerp wenst samen te stellen, kan je de
niet-geraadpleegde werken met
een asterisk (*) aanduiden;
Alfabetische ordening op familienaam.
Als de plaats van de publicatie ontbreekt, noteer dan zonder
plaats
Als de datum van de publicatie ontbreekt, noteer dan zonder
datum
Maak in jouw bibliografie een onderscheid tussen
o boeken;
o artikels in boeken, bundels, tijdschriften en
encyclopedien;
o elektronische bronnen;
o geluids- en beeldopnames (cds, dvds, videos, fonoplaten);
o bijlagen, tabellen, muziekvoorbeelden, illustraties,
afbeeldingen,
Noteer het soort medium achteraan. (bv. Print. of Web.)
-
30
5.3.1.2 Boek door twee auteurs
Achternaam, voornaam en voornaam achternaam. Boektitel. Plaats
van verschijnen: naam
uitgever, jaartal. Print.
Voorbeelden
Robertson, Jean en Craig McDaniel. Themes of Contemporary Art:
Visual Art after
1980. New York: Oxford University Press, 2010. Print.
Spiessens, Godelieve en Henri Vanhulst. Antwerpse muziekdrukken:
Vocale en instrumentale polyfonie (16de-18de eeuw). Antwerpen:
Museum Plantin-Moretus/Stedelijk Prentenkabinet, 1996. Print.
5.3.1.3 Boek door meerdere auteurs
Noteer de namen in de volgorde zoals ze zijn weergegeven op het
boek. Dit zal niet altijd in
alfabetische volgorde zijn!
Achternaam, voornaam, voornaam achternaam en voornaam
achternaam. Boektitel. Plaats
van verschijnen: naam uitgever, jaartal.
Voorbeeld
Celant, Germano, Tony Cragg en Jean-Hubert Martin. Tony Cragg.
Bern: Kunsthalle
Bern, 1983. Print.
Bij meer dan drie auteurs kan je enkel de naam van de eerste
auteur noteren, gevolgd door
et al.
Achternaam, voornaam, et al. Boektitel. Plaats van verschijnen:
naam uitgever, jaartal.
Voorbeeld
Celant, Germano, et al. Tony Cragg. Bern: Kunsthalle Bern, 1983.
Print.
5.3.1.4 Artikel/boek in een verzameld werk (anthology)
Auteur. Titel werk. Naam verzameld werk. Red. naam redacteur.
Plaats van verschijnen,
naam uitgever, jaartal. Paginanummers. Print.
Voorbeeld
McLuhan, Marshall. Understanding Media. Art in Theory 1900-2000:
An Anthology
of Changing Ideas. Red. Harrison, Charles en Paul Wood. Malden:
Blackwell
Publishing, 2003. 754-757. Print.
-
31
5.3.1.5 Artikels in een tijdschrift of krant
Auteur. Titel. Titel tijdschrift dag maand jaar: paginanummers.
Print.
Voorbeeld
Davidts, Wouter. Mijn studio is waar ik mij bevind: Daniel Buren
en de afschaffing
van de studio. De Witte Raaf 113 (jan. 2005): 14-15. Print.
Glas, Ren. Van pong tot playstation: een geschiedenis van
computergames.
Tijdschrift voor Mediageschiedenis febr. 2004: 113-117.
Print
Barten, Wim. Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel.
Het financile dagblad
17 mei 1997, sectie Kunst. Print.
Callewaert, M., Les mouvements intrieurs pour lesquels il
nexiste point de
membres. De Kunst-Meridiaan, jrg 6 1959: 11-14. Print.
Voorbeeld bij ongekende auteur
Taptoe-boek is klaar. Gazet van Antwerpen 11 oktober 1989, 15.
Print.
Elektronische bronnen 5.3.2
- De vermelding van de URL is voor MLA niet noodzakelijk, maar
het kan wel.
- Als de uitgever niet gekend is, noteer dan geen uitgever.
- Als er geen paginas gekend zijn, moet je deze niet
noteren.
5.3.2.1 Artikel van een online database
Achternaam, voornaam. Titel van de tekst/bron. Titel van het
werk/tijdschrift. Uitgever,
dag maand jaar: paginas. Web. Volledige datum van raadpleging.
Beschikbaar: URL
Voorbeeld Van de Peer, Aurlie. Legitieme Modekritiek - Legitieme
mode? Moderecensies in kwaliteitskranten. Tijdschrift voor
tijdschriftstudies. Igitur Publishing, nr.34 2013: 123-139. Web. 25
maart 2014. Beschikbaar:
https://www.tijdschriftstudies.nl/index.php/TS/article/view/URN%3ANBN%3ANL%3AUI%3A10-1-114145.
5.3.2.2 Volledige website
Redacteur of Auteur (indien gekend). Titel van de website.
Uitgever, dag maand jaar (indien
gekend). Web. Volledige datum van raadpleging. Beschikbaar:
URL
Voorbeeld Artforum. Artforum vzw, 2002. Web. 10 maart 2014.
Beschikbaar: http://www.artforum.com
-
32
De Morgen. De Persgroep Digital, 2014. Web. 27 april 2014.
Beschikbaar: http://www.demorgen.be
5.3.2.3 Webpagina
Naam auteurs/samensteller informatie. Naam artikel/onderdeel
website Naam van de
website. Uitgever, datum van publicatie, versie of update. Web.
Naam instituut betrokken bij
website. Datum van bezoek. Beschikbaar: URL.
Voorbeeld
Martin, Thomas R. "An Overview of Classical Greek History from
Homer to
Alexander." Perseus Digital Library. Gregory R. Crane. 1999.
Tufts U. Web. 25 Sept.
2009. Beschikbaar:
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0009
Afbeeldingen 5.3.3
Voorbeelden
Goya, Francisco. The Family of Charles IV. 1800. Museo Nacional
del Prado,
Madrid. Museo National del Prado. Web. 22 May 2006.
Beschikbaar:
https://www.museodelprado.es/en/the-collection/online-gallery/on-line-
gallery/obra/the-family-of-carlos-iv/
Klee, Paul. Twittering Machine. 1922. Museum of Modern Art, New
York. The
Artchive. Web. 22 May 2006. Beschikbaar:
http://www.moma.org/collection/object.php?object_id=37347
Persoonlijk interview 5.3.4
Naam van de genterviewde. Persoonlijk interview. Dag maand
jaartal interview.
Voorbeeld
Bakelant, Rudy. Persoonlijk interview. 12 januari 2014.
5.4 Citeren, parafraseren of plagiren?
Parafraseren 5.4.1
Parafraseren is gebruik maken van iemands ideen door die met
eigen woorden weer te
geven of door een langer stuk tekst uit je bron samen te
vatten.
Aandachtspunten:
Zorg ervoor dat duidelijk is wanneer jij zelf aan het woord bent
en wanneer je de
opvattingen van de bron in eigen woorden weergeeft.
Vb. 'Volgens X is het zo, dat ...', 'maar Y beweert dat ...'. 'X
maakt voorts duidelijk dat
...'.
-
33
Verwijs steeds naar de brontekst. Als je de naam van de auteur
reeds vermeld hebt in
de tekst, zet je enkel het jaartal van de publicatie tussen
haakjes achter de
geparafraseerde tekst.
Citeren 5.4.2
Citeren is letterlijk overnemen uit ander werk.
Aandachtspunten:
Citeer alleen stukjes tekst als dat echt nodig is. Het is jouw
paper. Er wordt verwacht
dat je in staat bent om de gebruikte bronnen in je eigen woorden
weer te geven.
Veel citaten maken je tekst ook zwaar.
Plaats alles wat je citeert tussen dubbele aanhalingstekens.
Langere citaten (blokcitaten) worden losgemaakt uit de tekst en
vormen een
zelfstandige alinea met insprong t.o.v. de gewone tekst.
Mogelijk worden zij in een
andere lettergrootte of cursief getypt.
Verwijs steeds naar de brontekst door de naam van de auteur en
het jaartal van de
uitgave tussen haakjes achter het citaat te plaatsen.
Weglaten van een overbodig deel uit een citaat kan als je het
fragment door []
vervangt.
Voorbeeld: Enkel het eerste woord, alle eigennamen en alle
woorden die volgens de
Nederlandse spelling met een hoofdletter worden geschreven,
behouden hun
hoofdletter in de titels. [] Indien er in de titel van het
geciteerde boek echter meer
hoofdletters staan, neem je de schrijfwijze van de titel van dat
boek over in de
referentielijst. (Pollefliet 97)
Plagiaat 5.4.3
Plagiren is het overnemen van formuleringen, gedachten en
redeneringen uit andere
bronnen zonder ernaar te verwijzen. Plagiren is bij wet
verboden. Het spreekt voor zich dat
plagiaat plegen onaanvaardbaar is.
Om plagiaat te voorkomen let je er op dat:
citaten steeds tussen dubbele aanhalingstekens staan;
de bron correct en duidelijk vermeld is na het citaat of de
geparafraseerde tekst n in
de bibliografie achteraan;
citaten nooit te lang zijn;
er voldoende variatie is in je geraadpleegde bronnen.
-
34
6 Bibliografie Boeken
Bovenhoff, Marille, Willem Zeijl en Gerard Latjes. Basisboek
taal. Amsterdam: Pearson Education Benelux, 2009. Print.
De Wachter, L., L. Verrote, L. Broeckx, L. Cuppens, J.
Potargent, I. Van Brussel & E. Verlinden. Taal@hogeronderwijs.
Praktische richtlijnen en oefeningen. Leuven / Den Haag: Acco,
2010. Print.
Hermans, Marit. De kleine schrijfgids. Bussum: Coutinho, 2009.
Print.
Pollefliet, Leen. Schrijven: van verslag tot eindwerk. Dos en
donts. Gent: Academia Press, 2013. Print.
Steehouder, M., C. Jansen, K. Maat, J. van der Staak, D. de Vet,
M. Witteveen, E. Woudstra en M. Gijsen. Leren communiceren.
Handboek voor mondelinge en schriftelijke communicatie. Groningen:
Noordhoff, 2006. Print.
Tiggeler, Eric. Check je tekst! Den Haag: SDU Uitgevers, 2006.
Print.
Van der Westen, Wilma. Goed geschreven. Zakelijk schrijven
binnen opleiding en beroep. Bussum: Coutinho, 2011. Print.
Syllabi
Monitoraat op Maat. Stappenplan bij het schrijven van een paper.
Monitoraat op Maat Linguapolis Uantwerpen.
Monitoraat op Maat UAntwerpen. Academische stijl. Monitoraat op
Maat Linguapolis Uantwerpen.
Websites
Purdue University. Online Writing Lab. 2014. Web. Meerdere keren
geraadpleegd in 2014.
Beschikbaar:
https://owl.english.purdue.edu/owl/resource/747/01/
Rijksuniversiteit Groningen. Verwijssysteem MLA
Rijksuniversiteit Groningen. Zonder
uitgever. 30 oktober 2012. Web. Meerdere keren geraadpleegd in
2014. Beschikbaar:
http://www.rug.nl/education/other-study-opportunities/hcv/schriftelijke-
vaardigheden/voor-studenten/bronnen-literatuur/verwijssysteem-mla
Taaltelefoon. Dienst voor taaladvies van de Vlaamse overheid,
z.j. Web. Meerdere keren
geraadpleegd in 2014. Beschikbaar:
http://www.taaltelefoon.be.
Taalunieversum. Alles over het Nederlands. Nederlandse Taalunie,
z.j. Web. Meerdere keren
geraadpleegd in 2014. Beschikbaar:
http://www.taalunieversum.org.
University of Georgia. MLA styles: bibliografphic format for
references. UGA libraries. 22
september 2014. Web. Geraadpleegd 10 december 2013.
Beschikbaar:
http://www.libs.uga.edu/ref/mla2009.pdf
-
35
VRT Taalnet. VRT, z.j. Web. Meerdere keren geraadpleegd in 2014.
Beschikbaar:
http://www.vrt.be/taal.
Woordenlijst Nederlandse Taal. Nederlandse Taalunie, 2005. Web.
Meerdere keren
geraadpleegd in 2014. Beschikbaar:
http://www.woordenlijst.org.
-
36
Colofon Schrijfwijzer versie 1.0, september 2014
een uitgave van AP Hogeschool
Tekst en eindredactie
Leen Schelfhout
Medewerkers
Korneel Bernolet (KC)
Ewald Demeyere (KC)
Sofie Hiels (KA)
Yves Senden (KC)
Lezers
Sonja Spee (KA)
Thomas Crombez (KA)
Floris Lammens (KC)
Liese Stuer (KC)
Marc Zwysen (KA)
Met dank aan
Inge Simoens (KC)
Kevin Voets (KC)
Contact
Taalbegeleiding: [email protected]
Studieloopbaanbegeleiding: [email protected]
