SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Bayram ÜREKLİ.pdfbazı bilgilerin yanlışlığı üzerinde durur. Konya mahalleleri başlığında ise Yavuz Sultan Selim, Kanunî, Üçüncü Murad ve

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ YAYINLARI: 7

ŞEHİRLERİN SEVDALISI

İBRAHİM HAKKI KONYALI

ARMAĞANI

Konya 2015

SÜ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ, 2015 Konya

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nün 17.09.2015 tarih ve 2015/6-1 sayı-lı kararı ile bastırılmıştır.

Editör Prof. Dr. Hasan BAHAR

Editör Yardımcıları Yrd. Doç. Dr. Hakan KUYUMCU Yrd. Doç. Dr. Çağatay BENHÜR

Dr. Hatice Gül KÜÇÜKBEZCİ Arş. Gör. Fatih Numan KÜÇÜKBALLI

Arş. Gör. Tuğba AKTAŞ ÖZKAN Arş. Gör. Murat TURGUT

İnceleyenler Prof. Dr. Âlim GÜR

Prof. Dr. Yılmaz KOÇ Prof. Dr. Özdemir KOÇAK

Sekreterya

Mustafa ÜLÜK

ISBN 978-975-448-209-6

Baskı Selçuk Üniversitesi Matbaası

Tel: 0 332 241 18 47 Ekim 2015

Kitapta yer alan yazıların dil ve bilim sorumluluğu yazara aittir.

ŞEHİRLERİN SEVDALISI

İBRAHİM HAKKI KONYALI

ARMAĞANI

ŞEHİRLERİN SEVDALISI İBRAHİM HAKKI KONYALI ARMAĞANI

v

SUNUŞ

Üniversitemiz, bünyesinde bulundurduğu akademik birimlerde deneyimli eğitici

kadrosu ile eğitimli, üretken ve gelişimi isteyen bireyler yetiştirmek maksadıyla ülke

kalkınmasında üzerine düşen görevi başarıyla sürdürmektedir. Bu amaca hizmet

etmek üzere Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü de Atatürk’ün hedef

gösterdiği çizgide Türk tarihi, dili, edebiyatı, sanatı ve kültürü üzerine yayınlar

yapmaktadır. Enstitümüzün bu alandaki müstakil kitap yayınları yanında, Güz ve

Bahar sayıları olmak üzere yılda iki defa çıkardığı uluslararası Türkiyat Araştırmaları

Dergisiyle (Journal of Studies in Turkology) ülkemizde sosyal bilimler alanında

Üniversitemizin yüz akları arasına girmesi bizi mutlu etmektedir.

Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü ayrıca gelenek hâline getirmeye çalıştığı, “Türk

tarihi, dili, edebiyatı ve kültürüne hizmet etmiş yerli ve yabancı önemli bilim

adamları adına armağan kitaplar” yayınlayarak sosyal bilimler alanındaki geçmiş

birikimleri ve tecrübeleri gençlerin önüne koyup geleceğin ilim adamlarına yol

göstermekle de önemli bir iş yapmaktadır.

Bu vesileyle, “Şehirlerin Sevdalısı İbrahim Hakkı KONYALI Armağanı” kitabına

yazılarıyla katkıda bulunan bilim insanlarımıza ve eserin hazırlanıp basılması

aşamasına kadar olan süreçte emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunuyorum

Prof. Dr. Hakkı GÖKBEL

Selçuk Üniversitesi Rektörü


vi


vii

ÖN SÖZ

Atatürk’ün direktifiyle kurulan Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumuna benzer

olarak; Türkiyat Enstitüleri de Türk tarihi, dili, edebiyatı ve kültürü üzerinde

araştırmalar, yayınlar yapmak üzere üniversiteler bünyesinde kurulmuş kurumlardır.

Selçuk üniversitesi bünyesinde kurulan Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü de

kurulduğu 24 Ocak 1991 tarihinden itibaren bu amaçlar doğrultusunda panel, bilgi

şöleni, seminer, konferans vb. etkinlikler düzenlemiştir. Dergimiz yılda iki defa güz

ve bahar sayıları olmak üzere düzenli olarak bugüne kadar yayınlanmış, 32. sayıdan

itibaren MLA (Modern Language Association) International Bibliography,

Newyork/ABD, Tübitak/Ulakbim SBVT tarafından dizinlenmeye başlanmış ve

uluslararası hale gelmiştir. Dergimiz, gerekli şartları yerine getirdiğinden ISI-

Wos/A&HCI (Arts & Humanities Citation Index)-(Thomson Reuters)’e dizinlenmesi

için müracaat edilmiştir. Yazışmalar sonuçlandığında Tübitak tarafından kabul edilen

sosyal bilgiler alanında B grubu kategorisine dâhil edilebilecektir. Ayrıca dergimiz

ASSOS INDEX, EBSCO tarafından da taranmaktadır.

Enstitümüz, Türkiyat dergisini sosyal bilimler alanında üniversitemizin yüz akı

hâline getirmeye çalışırken, Türk tarihi, dili, edebiyatı ve kültürüne hizmet etmiş yerli

ve yabancı önemli bilim adamları adına armağan kitaplar çıkarmayı geleneksel hâle

getirmiştir. Böylece bu şahsiyetlerin hayatı, eserleri, metodu, Türk tarihine, diline,

edebiyatına, kültürüne sağladığı katkılar ortaya konularak, bundan sonra yapılması

gereken çalışmaların neler olduğu özellikle gençlere daha isabetli bir şekilde

gösterilmiş olacaktır. Bunun için ilk olarak 1999 yılında “Prof. Dr. Erol GÜNGÖR’ün

Anısına Armağan” kitabı çıkarılmış idi. 2003 yılında dergimizin XIII. sayısı Prof. Dr.

Ahmet Bican ERCİLASUN’a armağan sayısı olarak yayınlanmıştır. 2011 yılında ise

“Büyük Selçuklu’dan Türkiye Selçuklu Devletine Prof. Dr. Mehmet Altay KÖYMEN’e

Armağan” kitabı yayınlanmış, bu geleneğin bir devamı olarak da üniversitemiz de

sosyal bilimler alanında birçok bilim adamı yetişmesinde emeği olan Prof. Dr. Nejat

GÖYÜNÇ Hocamız anısına “Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat

GÖYÜNÇ’e Armağan” adıyla bir kitap yayınlamış bulunuyoruz. Bu geleneğe binaen

Türk tarihi, kültürüne hizmet etmiş, özellikle kentlerimiz üzerine çalışmalarıyla

bilinen tarihçi İ. Hakkı Konyalı adına bir armağan kitabı çıkarmanın mutluluğunu


viii

yaşamaktayız.

“Şehirlerin Sevdalısı İBRAHİM HAKKI KONYALI ARMAĞANI” kitabının

yayınlanmasında yardımlarını gördüğümüz Enstitümüz Müdür Yardımcıları Yrd.

Doç. Dr. Hakan KUYUMCU, Yrd. Doç. Dr. Çağatay BENHÜR’e; Dergimizin editör

yardımcıları Dr. Hatice Gül KÜÇÜKBEZCİ, Arş. Gör. Fatih Numan KÜÇÜKBALLI,

Arş. Gör. Murat TURGUT’a; kitabımızın tashih aşamasında yardımını gördüğümüz,

enstitümüz Arş. Gör. Tuğba AKTAŞ ÖZKAN’a, Enstitü sekreterimiz Cengiz ATEŞ,

Personelimiz Mustafa ÜLÜK ve Özkan YORGANCILAR’a teşekkürlerimi bildiririm.

Prof. Dr. Hasan BAHAR

SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürü


ix

İÇİNDEKİLER

Sunuş…………………………………………. v

Ön Söz…………………………..……………. vii

Ahmet Ali BAYHAN

M. Zahir ERTEKİN

Eserlere Adanmış Bir Hayat: İbrahim Hakkı

Konyalı Hayatı ve Eserleri……………………

1

Erdem YÜCEL İbrahim Hakkı Konyalı (Atis)………………... 99

Mustafa ÖZDAMAR Şehirlerin Tarihini Yazan Adam……………... 117

Nurullah TABAKÇI İbrahim Hakkı Konyalı İle Bir Röportaj……… 125

Yaşar SEMİZ İbrahim Hakkı Konyalı (1896 - 1984)……….. 133

Doğan YÖRÜK İbrahim Hakkı Konyalı’nın İzinde…………… 161

Zekai ERDAL İbrahim Hakkı Konyalı’nın “Abideleri ve

Kitabeleri ile Aksaray Tarihi” İsimli Eserine

Eleştirel Bir Bakış……………………………..

167

Hüseyin MUŞMAL

Merve SÖNMEZ

İbrahim Hakkı Konyalı'nın Beyşehir ile İlgili

Çalışmaları……………………………………

201

Mustafa YILMAZ İbrahim Hakkı Konyalı ve Arkeoloji………….. 213

Mustafa ARSLAN İbrahim Hakkı Konyalı’nın Akşehir ve

Beyşehir Çevresinde Tespit Ettiği Eskiçağ

Malzemeleri ve Bunların Günümüzdeki

Durumları……………………………………..

217

Murat TURGUT İbrahim Hakkı Konyalı’nın Çalışmalarında

Geçen Eskiçağ Tanrıları………………………

255

Hasan BAHAR Eskiçağ’da Konya……………………………... 271


x

Bayram ÜREKLİ Konya Tarihi………………………………….. 299

Koray ÖZCAN Anadolu Selçuklu Kenti

“Mekânsal Bildirge"…………………………..

307

Ayşe ÖZDEMİR Anadolu’da Selçuklu Dönemi Türk Bahçe

Kültürü…..........................................................

319

Ensar KÖSE İçel’de Bir Ulu Çınar:

Şeyh Ali Semerkandî ve Nesli…………………

335

Hava SELÇUK Şer’iyye Sicillerinin Şehir Tarihi Açısından

Önemi (Kayseri Örneği)………………………

361

İbrahim SOLAK 51 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (H. 1140-

1141/ M. 1727-1729)………………………….

381

Metin AKİS İ. Hakkı Konyalı Armağanına Katkı: Kilis

Sancağında Canbolat Oğulları Ailesinin

Yönetimi……………………………………….

391

Alpay BİZBİRLİK H. 1056/57 Tarihli Marmara Kazâsı Avârız

Defteri…………………………………………

405

Çetin AYKURT III. Selim’in Fikrî Yapısı……………………… 439

Selim Hilmi ÖZKAN XIX. Yüzyılın Sonlarında Alâiyeli

Memurların Sosyo-Ekonomik Durumları…….

449

Özgür YILMAZ Tanzimat Dönemi Şehir Tarihi Çalışmaları

Üzerine Bir Deneme…………………………..

471

Necat ÇETİN Üsküdar Bulgurlu Mahallesinde 1906 Tarihli

Son Osmanlı Nüfus Tahriri (Sayımı)………...

505


xi

Ali Rıza GÖNÜLLÜ Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Alanya’nın İdari

Yapısı (1831-2014)……………………………

515

Necmi UYANIK Mehmet Akif’te Çağdaşlaşma Anlayışı ve Bu

Eksende Bazı Meselelere Bakışı………………..

535

Mithat DİREK Meram Bağlarının Ardındaki Sır: Su Kültürü 561

D. Ali ARSLAN

Gülten ARSLAN

Halk, İktidar ve İktidar Seçkinleri:

Mersin Araştırması…………………………

573


xii


299

KONYA TARİHİ*

Bayram ÜREKLİ **

Kitabın tam adı “Âbideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi”, Konya, 1964’dür.

Eser İbrahim Hakkı Konyalı tarafından Konya belediyesinin talebi üzerine 1944

yılında hazırlanarak Belediye Başkanlığına verilmiş, bir kısım basım hazırlığı ya-

pılmasına rağmen, nihayet basımına 1963 yılında başlanmış ve 1964’te tamam-

lanmıştır. Bu geçen zaman içinde kütüphanelerde ve arşivlerde yeni bulunmuş

kitap ve belgelerdeki bilgiler notlarla kitaba ilave edilmiştir. Kitabın aynen ikinci

baskısı ise 1997 yılında yapılmıştır.

İbrahim Hakkı Konyalı (1896-1984) ilköğreniminden sonra Islâh-ı Medâris-i

İslâmiyye’ye devam etti, daha sonra İzmir Şimendifer Mektebi’ni bitirerek me-

muriyete başladı. Farklı görevlerde bulundu. Bunlar arasında İstasyon Müdürlü-

ğü, Türkçe öğretmenliği, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Askeri Müze ve Vakıflar

Genel Müdürlüğü’nde uzmanlık görevinde bulundu. Buralardaki çalışma tecrü-

besi onun, kitabe uzmanı, arşivci, şehir tarihçisi, müzeci ve tarihçilik yönünü ge-

liştirdi. 1940 yılından itibaren şehir tarihi çalışmalarına ağırlık verdi. Akşehir,

Alanya, Konya, Erzurum, Karaman, Ermenek, Kilis, Konya Ereğlisi, Niğde Aksa-

ray, Üsküdar ve Beyşehir tarihi, O’nun kaleme aldığı eserlerdendir. Türkiye’de

yapılan şehir tarihi çalışmaları, ya belli bir dönemde şehrin fiziki yapısı, idari bi-

rimler, iktisadî hayat ve ticaret ile şehirdeki vakıf müesseselerini ele alan, eserler-

dir ki sancak çalışmaları bunların en açık örnekleridir. Ya da şehirdeki gündelik

hayatı ve gündelik hayatta insan-mekân ilişkisini ortaya koyan çalışmalardır.

İbrahim Hakkı Konyalı’nın kaleme aldığı Şehir tarihleri ise, şehir hakkında

temel tarihi bilgiler, seyahatnâme ve tarih kitapları, yine şehirle ilgili bilgi kayna-

* Bu çalışma, Konya Ansiklopedisi’ndeki maddenin tadil edilmiş şeklidir.

** Prof. Dr., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. [email protected]


300

ğı olan Arşiv kaynakları, Tapu Tahrir Defterleri, Vakfiyeler, Şer’iyye Sicilleri ve

şehrin mekansal yapısı, şehrin çevresindeki eski yerleşim yerlerinin bakıyyeleri,

şehirdeki istisnasız bütün yapılar ve bunların mevcut kitabeleri bir arkeolog, ki-

tabe uzmanı ve sanat tarihçi gibi ele alır ki Konyalı’nın eserlerinin en özgün yönü

bu kısımlardır.

Konya Tarihi; Önsöz, içindekiler, Tarih kısmı (s.7-1168) ve Tarihte Konya (s.7-

276), Camiler ve Mescidler (s.279-574), Türbeler (s.575-781), Medreseler (s.785-

906), Tekke ve Zaviyeler ile Konya Suları ve Çeşmeleri, Hanlar ve Kervansaray-

lar, Konya Müzeleri (s.909-1168) ve İndeks’den (s.1169-1212) meydana gelir.

Kısa Önsöz’de yazar kitabı Konya Belediyesi’nin isteği ile yazdığını ve 1944

tamamlayarak teslim ittiğini fakat 1964 yılında basıldığını belirtir. Tabii olarak bu

20 yıllık süredeki değişikliği ve yeni ortaya çıkan kaynaklardaki bilgileri ancak

dipnotlara ilave ettiğini zikreder. Tarihte Konya başlığı altında, Tarihi kaynakla-

rın Konya ile ilgili bilgilerini vermekte Strabon’un Coğrafyası’ndan başlayarak,

Makrizî, Herevî İbn Batuta, Katip Çelebi, Evliya Çelebi gibi seyyahların notlarını

aktarır fakat batılı seyyahları pek zikretmez.

İlk İslam devletleri ve Selçuklular zamanında Konya’nın durumundan kay-

naklarındaki bilgileri mukayese ederek bahseder. Karamanoğulları döneminde

pay-ı taht olan Konya hakkında hem dönemi ele alan tarihi kaynaklardan hem de

Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindeki değişik vakfiyeleri ele alarak bilgi vermek-

tedir. Osmanlılar devrinde Konya başlığında Osmanlı-Karamanoğulları mücade-

lesi özellikle I. Murad, Yıldırım Bayezid, II. Murad ve Fatih dönemi münasebetle-

ri üzerinde uzun uzun durmaktadır. Fetihten sonra II. Bayezid döneminde yaptı-

rılan tahrire göre Karaman bölgesinin idârî taksimatı, emlâk ve arazi sayımı ile

sancak ve kazalarının isimleri belirtilir. Konya Kaleleri adı altında düz bir ovada

kurulmuş olan Konya’nın saldırılardan korunmak için etrafını iki kat çevreleyen

kale üzerinde durur. Surlar hakkında izahatta bulunan batı ve doğu kaynakların-

daki bilgileri değerlendirerek bunlardan hangilerinin verdiği bilginin doğru ol-

duğunu ortaya koymaya çalışır. Surların şehrin neresinden geçtiğini, sur kapıla-

rının yerlerini, adlarını belirterek, kapular tek tek ele alıp üzerinde durur.

İ. Hakkı Konyalı, sur için “kale duvarları, burçlar, tak kapılarının üstleri

muhtelif devirlere ait kitâbelerle ve insan, hayvan kabartmaları ile süslü idi. Eski

devir saraylarının sütunları sütun başlık ve kaideleri, kitabeleri, kıymetli inşa

malzemeleri kale duvarlarında ve burçlarında kullanılmıştı. Türk mimarları ve


301

hükümdarları kıymet taşıyan sanat eserlerini, burçları ve kale bedenlerini süsle-

mek için birbiri ile yarıştılar. Eski harabelerden ve âbidelerden, Konya’ya sanat

eseri ve yapı malzemesi taşıdılar, …Eğer bu kale yirminci asra kadar gelseydi,

Konya dünyanın en zengin bir müzesi olurdu” demektedir. Yine bu surların batılı

gezginler tarafından yapılmış resimlerini verir. Kevele kalesini ele alarak Anado-

lu’daki benzer kalelerle benzetme yapar. Takkeli dağın tepesinde Kevele’nin ko-

numunu “Keveleye hakim olan, Konya’ya hakim sayılır” sözü ile belirtir. Kalenin

kalıntılarını incelediği ve kendisinin de bulunduğu resimlere yer verir.

Konya saraylarından Alaaddin Köşkünü, eski resimlerini de ekleyerek anla-

tır. Sonra Kubâd-âbâd sarayını ele alıp, sarayın yapılışı ve burada geçen hadise-

lerden bahseder. Konya’da darb edilen paraları ise İslam öncesi dönem ve İslâmi

dönem olarak ayırıp özellikle Anadolu Selçuklu paralarını örneklerle anlatır. Son-

ra Konya Darü’ş-şifasının yeri, bânisi, işleyişi ve tahrirlerde geçen evkâfı, Darü’ş-

şifa’da çalışanların listesini ve daha önce bu konuda başkaları tarafından verilen

bazı bilgilerin yanlışlığı üzerinde durur. Konya mahalleleri başlığında ise Yavuz

Sultan Selim, Kanunî, Üçüncü Murad ve 1960 yılındaki mahalle adlarını vermekte

ve küçük başlıklar altında buzhaneleri, civardaki Hüyükleri saymaktadır.

Camiler ve Mescidler konusunu ise Selçuklu, Karamanoğulları ve Osmanlı

devrine göre değil alfabetik sıra ile ele alır. Bunları anlatırken cami ve mescidin

yeri, eski ve yakın zamandaki çevresi, dört tarafında bulunan yapılar, adını nere-

den aldığını, kullanılan yapı malzemesi, kapı ve pencerelerin vaziyeti, fotoğrafla-

rı, değişmişse eski ve yeni ismi, dış ve iç kısmının detaylı anlatımı, kubbe, minâre,

minber, mihrab hakkında bilgi verilip cami içindeki hat örnekleri tek tek belirtilir.

Konyalı çok iyi bir kitâbe uzmanı olduğu için yapı ve tamir kitabeleri, bunların

fotoğrafı ve okunuşunu verip, banisi ve tamir ettiren hakkında geniş bilgi verir.

Evkâf defterlerinde geçen vakıf yerleri vakfiyesi ve vakıf kayıtları çoğu zaman

metnin fotoğrafı ile birlikte verilip uzun uzun üzerinde durulur. Vâkıfı mütevelli-

si, vakıf gelirleri ve sarf yerleri, cami ve mescidde görevliler tespit edildiği kadar

zikredilir. Yapı Konya tarihinin yazıldığı tarihten önce yıkılmış ise eski durumu

kaynakların verdiği bilgilere dayanılarak anlatılır.

İ.Hakkı Konyalı, bütün bu anlatımlarını vakfiyelere, kitabelere, arşivdeki tah-

rir kayıtlarına şer’iye sicillerinde geçen belgelere, kaynak eserlere, seyahatnâme-

lere, Konya’da yaşayan yaşlı kişilerin verdiği bilgilere ve daha önce yazılmış ki-

tap ve makalelere dayandırır. Şayet kitap ve makalelerdeki bilgiler yanlışsa onları


302

dipnotlarda tashih eder. Onun eksikliği yapıların planlarına yer vermemesi ve

belli bir metot takip etmemesidir.

Konyalı’nın kitabına aldığı cami ve mescidler (s.279-572); Abdü’l-aziz mesci-

di, Abd-ül-mü’min mescidi, Akıncı mescidi, Aksinle mescidi, Alâ-ed-din câmii,

Alevî Sultan mescidi ve türbesi, Anber Reis câmii ve türbesi, Aziziye câmii, Beşa-

rebey (Ferhûniye) mescidi, Beyhekim mescidi, Bulgurdede mescidi, Demirci Hacı

mescidi (Sırçalı mescid), Dursunoğlu (Dursun Fakih) câmii, Eflâtun mescidi, Er-

demşah (Kalecerb) mescidi, Fahr-ün-Nisa mescidi, Gazi Alemşah mescidi, Pınarî

mahallesi mescidi, Hacı Ferruh (Akçagizlenmez) mescidi, Hacı Fettah câmii, Hacı

Hasan câmii, Halkabegûş Mescidi, Sinan Çelebi câmii, Hatuniye mescidi, Devlet

Hatun mescidi [Kütük minare], Hoca Ali mescidi, Hoca Fakih mescidi, Hoca Ha-

san mescidi, İçkaraarslan mescidi, İplikçi câmii, Kadı İzz-ed-din câmii, Kadı Mür-

sel câmii, Kapu câmii, Karatayî mescidi, Kasım Halife câmii, Kınacı sokağı mesci-

di, Kışla (Saray) câmii, Kızılören mescidi, Künbedli mescid, Meram câmii ve za-

viyesi - (Hatıplıoğlu câmii), Nakıboğlu câmii, Namık Paşa câmii, Nasuh Bey mes-

cidi ve Dârülhuffazı, Ovalıoğlu câmii,, Pir Paşa câmii ve zaviyesi, Sadr-ed-din

Konevî câmi ve türbesi, Sahib Ata câmii, Sahibata mescidi, Sakahane mescidi,

Sebhan mescidi, Selçuk câmii, Sırçalı mescid- Kubbeli mescid, Sincarî mescidi,

Subaşı câmii, Süleymaniye-Sultan Selim câmii, Şazbey mescidi – Akcâmi - Yıkık

mahalle mescidi, Şekerfuruş mescidi, Şerefed-din câmii, Şeyh Vefa câmii ve han-

kahı, Tahtatepen câmii - Hacı Âdil câmii, Tercüman mescidi, Turut mescidi, Zen-

buri mescidi, Zevle Sultan mescidi, Namazgah – Bayram yeri.

Türbeler kısmında ise (s.575-781), Türbelerin bulunduğu yer, yapı malzemesi

(mermer, sille taşı, adı taş, devşirme malzeme, tuğla, kerpiç gibi), planı, yapı şekli,

türbenin ölçüleri, kitabesinin hem orijinal fotoğrafı hem de okunuşu, varsa vakfi-

yesi, türbede medfun kişi hakkında bilgi, sanduka varsa sanduka üzerindeki ki-

tabeler, tamir kayıtları zikredilir. Mevlâna Türbesi gibi (629-691) bazı türbeler ise

uzun anlatılır. Türbe yıkılmış ise yeri belirtilmektedir.

Ele alınan Türbeler; Akıncı türbesi, Alâ-ed-din türbesi, Ateşbaz türbesi ve

tekkesi, Emir İshak Bey türbesi, Evhadü’d-din Kirmanı türbesi, Fakih dede türbe-

si, Ferhuniye (Süt tekkesi) Keykâvüs kızı türbesi, Gömeç hatun türbesi, (Kız kule-

si), Gühertaş türbesi, Güreşçiler tekkesi, Hasan Paşa türbesi, Tavus Baba türbesi,

Hatice Hatun türbesi, Hurrem Paşa türbesi, İynel ve Mahmud dedeler türbeleri,

Kalender Baba - (Şeyh Ebubekir) türbesi, Karaarslan türbesi, Kesikbaş türbesi,

Mehmed bey türbesi, Mevlâna tür¬besi, Murad Paşa kızı türbesi, Mursaman tür-


303

besi, Pirebî tür¬besi ve zaviyesi, Pir Es’ad türbesi, Sadir Sultan türbesi, Sahib Ata

türbesi, Sebhan-Emir Nureddin türbesi, Seyfiye- Karasungur türbesi, Sırçalı –

(Bedr-ed-din Muslih) türbesi, Sinan Paşa türbesi, Siyavuş türbesi, Şekerfüruş

türbesi, Şeyh Alaman türbesi ve zaviyesi, Şeyh Halilî ve Sirac-ed-din Ürmevî tür-

beleri, Şeyh Hasan-ı Rumî türbe ve zaviyesi, Şeyh Osman-ı Rumî türbesi, tekkesi

ve Mescidi, Şeyh Sadaka türbesi ve zaviyesi, Şüca’-ed-din türbesi, Tac-ı vezirî

türbesi, Turgutoğlu türbesi, Turut türbesi (Cemel Ali tekkesi), Mektebi ve Mesci-

di, Ulaş Baba türbesi, Zahrü’d-din Ali türbesi.

Medreseler ve Daru’l-hadis (s.785-906) kısmında aynı şekilde yeri, banisi, ki-

tabesi, vakfiyesi ve vakfiye suretleri, evkâf defterindeki kayıtlar, evkâfı ve gelirle-

ri ve sarf yerleri belirtilmiştir.

Bunlar; Atabekiye medresesi, Bekir Sami Paşa Medresesi - (Paşa dairesi), Gü-

hertaş medresesi, İnce minâre dârü’l-hadisi ve mektebi, İplikçi (Altunba) medre-

sesi, Kadı Hurremşah dârü’l-hadisi, Kadı Kalemşah medresesi ve Gazi Alemşah

Mescidi, Karatayî medresesi, Kemaliye – (Küçük Karatayî) medresesi, Lala Ruzbe

medresesi, Nizamiye (Na’lıncı) medresesi, Pamukçular (Penbe Füruşân) medrese-

si, Seyyid Abdürrahim medresesi, Sırçalı (Muslihiyye) medresesi, Tac-ı vezirî

medresesi, Türbe-i Mevlâna medresesi (Medrese-i Celâliye)

Tekke, Zâviye ve Hankahlar başlığı altında bazı tekke ve zaviyeler hakkında

geniş bilgiler verilirken bazıları çok kısa anlatılmıştır.

Ali Gâv zaviyesi ve Mahmudiye medresesi, Ebu İshak-ı Kâzerunî tekkesi, Hı-

zırilyaslık Ayabakan Tekke ve türbesi, Lala Ruzbe hankahı, Miskinler (Sırçalı Sul-

tan) tekkesi, Müstevfi Cemal-ed-din hankahı, Sahib Ata hankahı, Söylemez tekke-

si, Şems-i Tebrizî zaviyesi ve mezarlığı, Toruncan Çelebi zâviyesi

Daru’l-huffâzlar; Kur’an-ı Kerim okuma ve ezberleme ve temel İslamî bilgi

edinme yerleri idi. Selçuklu, Karamanoğulları ve Osmanlı dönemine ait yirmi

dokuz daru’l-huffaz sayılarak bunlardan ikisi hakkında geniş malumat verilirken

diğerleri çok az bilgi ile zikredilmiştir.

Konya Surları ve Çeşmeleri bölümünde ise; Konya’nın içme suyu tarihi hak-

kında bilgi verilerek içme suyu menbaları, Dutlu, Hatıp, Çayırbağı, Mukbil, Bey-

pınarı, Sütlüce olarak belirtilir. Eski dönemlerde Meram suyu Havzan’a getirilip

buradan toprak künklerle şehrin çeşitli semtlerine dağıtıldığı, bunlar yaz mevsi-


304

minde yetmediği için sarnıç ve çok sayıda kuyudan ihtiyacın karşılandığı seya-

hatnamelere de dayanılarak anlatılır. Osmanlı Devleti’nin son döneminde Alaad-

din tepesine yapılan su deposundan ve şehre buradan çeşmeler vasıtası ile dağıtı-

lan suları zikrederek 1928 yılında şehirde 404 çeşme olduğunu yazar. Bu çeşme-

lerden otuz ikisini kitâbeleri yeri, banisi ve mimari özellikleri ile ele alır. Buradaki

malumat Konya’nın içme suyu tarihi açısından çok önem taşımaktadır.

Hanlar ve Kervansaraylar bölümünde ise Konya çevresindeki hanlar ele alı-

narak, onların kitabeleri, 1944 yılına ait fotoğrafları verilerek banîleri, mimarî

özellikleri, müştemilâtı anlatılır. Konyalı şehir içindeki küçük hanlarla ilgili bilgi

vermez. Ele aldığı hanlar; Altunba hanı (Altunapa hanı), Dokuzun Hanı - Seyf-

ed-din Ferruh kervansarayı, Kandemir hanı (Yazıönü hanı), Kızılören hanı, Kire-

mitli han, Pamukçu hanı, Ruzbe hanı (Oruzlu han), Sa’ad-ed-din (Zazadın) hanı.

Konya hamamları kısmında on dört hamam ismi sayarak bunlar hakkında

bilgi verir, kiliselere dair ise Sille’de bulunan Büyük Kilise, Hızır İlyaslık Kilisesi,

Panaya Kilisesi ve Eflâtun Manastırı anlatılır. Değirmenlerden otuz üç değirme-

nin sadece ismini saymakla yetinmiştir.

Konya Müzeleri başlığında, Konya’da ilk müze binasından ve 1926 yılında

müze haline getirilen “Mevlâna Manzûmesi” ve içindeki bölümlerden ve teşhir-

lerden bahsedilir. Yine 1955 yılında açılan Çini Eserler Müzesi (Karatay Medrese-

si), Taş ve Ahşap Eserleri Müzesi (İnce Minâre Darü’l-Hadisi), Mezar Anıtları

Müzesi (Sırçalı Medresesi), Arkeoloji Müzesi ile İzzet Koyunoğlu müzesi anlatıl-

maktadır.

İ.H. Konyalı, Konya tarihini kaleme alırken kitabeleri, arşiv belgelerini ve

yazmak istediği tarihi yapıları mutlaka görerek en ayrıntılı bilgileri toplayıp, bir

döneme ait tahlili bir çalışmadan ziyâde, çocukluk yıllarının geçtiği Konya için

zengin bilgi birikimi ile hacimli bir eser ortaya koymuştur. Onun bu kitabı Konya

şehir tarihi için birinci bir derecede kaynak durumundadır.


305

KAYNAKLAR

Konyalı İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitâbeleri ile Konya Tarihi, Konya 1997

Özdamar Mustafa, İbrahim Hakkı Konyalı ve Konya Kütüphanesi Yazmalar Katalo-

ğu, İstanbul, 1997

Yücel Erdem, “Konyalı İbrahim Hakkı”, TDVİA, c.26, Ankara, 2002.

Uz Mehmet Ali, Konya Kültürüne Hizmet Edenler, Konya, 2003.


306

Documents

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Bayram ÜREKLİ.pdfbazı bilgilerin yanlışlığı üzerinde durur. Konya mahalleleri başlığında ise Yavuz Sultan Selim, Kanunî, Üçüncü Murad ve